| Croatiae auctores Latini: inventa |
| domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
|
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme. Bibliographic criteria: none (Omnes textus textus) Search criteria: hungariae Quod quaesisti inventum est in 746 locis.
1 2 3 4 5 6 7 8 Omnes locos inventos monstra (Paululum expectandum est dum data mittantur)
Loci 1-746:1. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] ab eis, nil iam de explicandis suis copiis aut de ineundo uniuersali certamine poterant cogitare, sed tanto malo attoniti ibant circumquaque, uelud oues in stabulo luporum morsus euadere perquirentes. Hostes uero undique circumfusi non cessabant iaculis et sagittis instare. At uero miseranda Hungariae multitudo omni salutis consilio destituta, quid faceret non uidebat neque enim alteri cum altero colloquium habere licebat, unusquisque sibi sollicitus de communi salute nullus prouidere ualebat. Sagittarum et iaculorum imbrem non armis oppositis excipiebant, sed dorsa uertentes ad ictus
2. Hrankovic, Dujam. Braciae Insulae Descriptio, versio... [Paragraph | Section] etiam a vetustis temporibus. Omnes habitantes sunt catholici praeter una familia, quae huc ex Cephalonia appulit, et non excedunt sex milia. Fructus eius consistunt in animalibus supradictis, in mele et vino et ficis. Est autem parva
3. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
4. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
5. Vitez od Sredne,... . Epistolae duo a. 1448, versio... [page 122 | Paragraph | Section] tot malis duratum reficiat, magisque notum fiat, belli huius causam maiorem esse quam bellum. Lustrum prope vicesimum, si apte memini circumagitur, quo Europae oras infesta Teucrorum arma, Deum, hominesque violatura pervolarunt, eaque post subactam plusquam brevi Graeciam, Macedoniae deinde ac Hungariae regna, praeterea Albaniae, item alias, ut dictu, ita et memoratu miserandas, plurimas terras, aliis super alias cladibus completas, superbo ludibrio, ruina, funeribus, servitute, religionis denique iactura, deformatas, in peregrinos ritus, mores, legesque ac infidae linguae commercium
6. Vitez od Sredne,... . Epistolae duo a. 1448, versio... [page 128 | Paragraph | Section] exstet animus, poterit habere et ipsa fortuna regressum. Ex Turcorum deinde manibus erepti, apud Despotum Rasciae ad hos usque dies restitimus, tanto videlicet tempore, ut in vigilia festi nativitatis Domini ad hunc locum in medium Dominorum Praelatorum et Baronum, ac Procerum regni Hungariae in eo ipso loco congregatorum venire potuerimus. Inter quos auctore Domino, quod notissime magnum restaurandae fortunae spem tribuit, rectam concordiam ac unionem et caeteras regni res integras reperimus, praesertim vero animos ex hac suscepta clade irritatos magis, quam fractos. Vnde
7. Rastic, Nikola. Clarissimo Equiti D. Francisco... [page 197 | Paragraph | Section] saepissime feceram) esse duxi, ut saltem ad praesens aliquid tuae dignitati non scriberem. Ego his temporibus, licet absens, tamen immortalium et plurimorum tuorum in me beneficiorum non immemor, cum apud principes regni Hungariae, tum etiam apud illustrem despotem Rassiae, qui sollicite et frequenter conditiones vestri status inquirere solet, tuae spectabilitatis amplissima gesta, tuam probitatem moresque singularissimos non dicam exornare, sed potius augere, et ad usque summum extollere frequenter et sollicite
8. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 51 | Paragraph | Section] faciet. Quae optime valeat.
II. The document discusses the earlier image of the coat of arms received for military merit in detail. Then it proceeds to describe the nature of augmentation and gives explanation.
nostrae regiae maiestatis tua et eorundem de cetero solidetur intentio, quanto vos largiore favore et gratiarum munere dotatos, condecoratosque esse conspicitis.
In cuius rei memoriam, firmitatemque perpetuam praesentes litteras nostras secreto sigillo nostro, quo ut rex Hungariae utimur, impendenti communitas nobis duximus concedendas.
Budae, feria quarta proxima post Dominicam laetare, anno Domini millesimo
66 avis correxi ex: alis
7 György Szatmári, Bishop of Pécs, major patron of Brodarics.
quingentesimo decimoseptimo, regnorum nostrorum Hungariae et Bohemiae etc. anno primo. Iacobus Piso 8 secretarius.
Eiusdem Vestrae Maiestatis servitor et capellanus Stephanus praepositus Quinqueecclesiensis
13. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 60 | Paragraph | Section] nostrum episcopum Plocensem istic vita functum 5 et affecti sumus magna molestia, quod hac eius inopina morte complures res et negotia nostra sunt intricata. Quia vero et ipse defunctus et alii istic oratores nostri non minus curare solebant negotia nepotis 6 nostri, regis Hungariae, postulamus a te, ut cum inpraesens istic sit et nos oratorem nostrum non habemus, non desit una cum collega suo 7 apud Sanctissimum Dominum Nostrum 8 rebus et negotiis nostris, agatque apud illius Sanctitatem, ne quem alium ad episcopatum Plocensem provehere velit
14. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 60 | Paragraph | Section] this letter was intended to Francesco Marsupino, which cannot be excluded, since the earliest known manuscript of it is known only from a 16th-century copy kept in Kórnik. This is what I used. Its address says the letter is to the Hungarian King’s envoy at the Holy Seat (oratori regis Hungariae apud Sedem Apostolicam). Since we do not know of any letter from Sigismund to Marsupino during Brodarics’ envoyship in Rome, and Brodarics indicates in his response on 1 January 1523 that he did get a letter from the Polish King, I deem it more probable that the addressee of the above
15. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 65 | Paragraph | Section] Quam Deus conservet semper felicem et victoriosissimam.
16. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 69 | Paragraph | Section] Brodarics should see to it that the papal court does not spend money allotted from tenths to anything but defence against the Turks.
17. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 73 | Paragraph | Section] [5.] Ceterum, Clementissime Princeps, oro supplex humillime Vestram Maiestatem, dignabitur mihi ignoscere, si de rebus forte supra conditionem meam exsistentibus pauca ad Vestram Maiestatem scribam. Non proficiscentur haec, nisi ex sincero et tam gloriae Maiestatis Vestrae, quam salutis regni Hungariae cupido et studioso animo, neque accipiat haec Maiestas Vestra perinde, quasi ego consulere aliquid audeam Vestrae Maiestati, alioquin sapientissimo et omnia per se prudentissimo consideranti, sed volui proponere tantum rem in conspectu Vestrae Maiestatis illius sapientissimo consilio et
18. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 80 | Paragraph | Section] litteras 3 ad Dominationem Vestram Reverendissimam de ea re, de qua dominum Emericum litteratum, 4 servitorem suum ad me miserat, quibus, ut se res habuisset, abunde perscripsi. Nunc autem et auctoritate reverendissimi domini cardinalis de Medices, 5 protectoris regni Hungariae, qui se, antequam conclave 6 ingrederetur, huic negotio [...]luerat, et mea maxima diligentia ac labore, ad hunc finem tandem [...] ad quam me nunquam sperassem, deducturum. Conventio igitur inter me et plebani pridem
19. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 85 | Paragraph | Section] the soldiers’ pay before more substantial aid arrives. – 4. Brodarics receives a copy of the letter by the Vice-Voivod of Transylvania as well as pieces of news from the Voivods. He can learn all about the Sultan’s plans from these.
20. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 87 | Paragraph | Section] intelliges. 12
21. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 88 | Paragraph | Section]
domini Philippi de Senis 4 et domini Vincencii Baldi 5 decretorum doctoris, ad instantiam tamen omnium nostrorum.
22. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 90 | Paragraph | Section] knez grada Klisa. Zagreb, 1931, 67–70. 30 Louis II to István Brodarics Buda, 8 March 1524 Manuscript used: [Original is lost]1 Published: Georgius Pray, Epistolae procerum regni Hungariae I., Posonii,1806, 177–182. 1. The fall of Ostrovica raised concerns in Rome. It is serious loss indeed, but more will follow, because the country’s resources are not sufficient to contain the ever strengthening Turks. – 2. 32,000 forints per year are spent on the borderland in
23. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 91 | Paragraph | Section] army of Constable of Zengg Péter Krusics defeated them in April. Venetum oratorem Sanctitati eius narras praedixisse, propediem subsequantur. Id tamen nulla profecto nostra vel incuria vel negligentia accedere poterit, sed quoniam haec exigua unius Hungariae vectigalia tuendis amplissimis finibus sufficere nullatenus poterunt. Non parvi reditus ex Bosnia proveniebant, magnum ex Croatia et Dalmatia tributum quotannis in fiscum regium paulo ante hanc aetatem vel ipsius Matthiae regis temporibus deferebatur. Integrae erant, et fructuosae
24. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 94 | Paragraph | Section] Kubinyi András, A magyar állam belpolitikai helyzete Mohács előtt = Rúzsás Lajos – Szakály Ferenc (eds., Mohács. Tanul mányok a mohácsi csata 450. évfordulója alkalmából. Budapest, 1986, 87–91. cancellarium 6 Hungariae in mei commendationem suas litteras dare et efficere, ut mei quamvis absentis, diligenter tamen eorum maiestatibus servientis ratio habeatur saltem in minoribus beneficiis. 7 Nam maiora, sicuti non mereor, ita neque petere ausim. Neque sum, Clementissime Princeps, natura adeo
25. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 94 | Paragraph | Section] contulisse videatur.
26. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 94 | Paragraph | Section] obsequii genere fungantur, vulgato proverbio pro mortuis haberi soleant, mihi ad Vestrae Maiestatis praesidium duxi refugiendum, cui supplico humillime, dignetur tam ad maiestatem regiam ac reginalem, dominos meos clementissimos, quam etiam ad reverendissimum dominum cancellarium 5 Hungariae in mei commendationem suas litteras dare et efficere, ut mei quamvis absentis diligenter tamen eorum maiestatibus servientis ratio habeatur saltem in minoribus beneficiis. Nam maiora, sicuti non mereor, ita neque petere ausim. Neque sum, Clementissime Princeps, natura adeo ambitiosus, ut
27. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 94 | Paragraph | Section] Me et meam servitutem perpetuam rursus in gratiam Vestrae Maiestatis humillime commendo. Quam Deus felicissimam et incolumem conservet. Ex Urbe 3. Maii 1524. Eiusdem Vestrae Sacratissimae Maiestatis servitor et capellanus humillimus Stephanus Brodericus serenissimi regis Hungariae orator [2.] Nova non sunt alia. Gallos affirmant Novariae 6 a Caesarianis obsideri, et ad exeundum ex Italia vehementer urgeri. [3.] Novum Soltanum dicunt se contra Turcas diligenter munire. Credo Maiestatem
28. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 97 | Paragraph | Section] veretur, ne totas suas vires contra Hungariam Turca convertat. Adhibet Sua Sanctitas cum sua sponte, tum meo etiam hortatu ea remedia, quae potest: sollicitat pacem inter principes. Misit super his novis recentibus litteras ad omnes principes exhortans eos, ut velint in commune consulere et regno Hungariae vel ei parti Christianitatis, si qua laborare coeperit, opem ferre. Credo eum de hoc et ad Vestram Maiestatem scripturum. [2.] Ex Lombardia habemus nova, quae et pontifex et omnes alii pro certissimis affirmant: Gallos ex Italia iam discedere et in discessu huiusmodi
29. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 98 | Paragraph | Section]
30. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 99 | Paragraph | Section] to three rulers most affected by the Turks: King of Hungary and Bohemia Louis II, Polish King Sigismund I, and Austrian Archduke Ferdinand. [2.] Reverendissimum etiam dominum cancellarium 4 Hungariae (sine omni assentatione loquor) habet Vestra Sanctitas, ultra quam dici ac credi potest, in his rebus sedulum ac diligentem. Me minimum Vestrae Sanctitatis servulum tanto habet Vestra Sanctitas minus utilem, minorisque momenti, quanto me minorem istic mea Romana absentia esse voluit. Sum
31. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 99 | Paragraph | Section] aera proicio, 5 et cum omni mentis sinceritate Vestrae Sanctitati ac Sanctae Sedi Apostolicae pro mea exilitate servio. [3.] Dominus baro 6 ita a nostris omnibus amatur, ut eum non in illa Sicilia, quae pars Italiae esse censetur, sed in hac, quae pars Hungariae est, quam et ipsam eodem nomine appellamus, natum esse reputemus et pro vero ac puro Hungaro habeamus. Qui ita, ut mei mihi retulerunt, causam meam iussu Vestrae Sanctitatis egit me absente, ut vel hoc ipso, si nihil unquam benignitatis Vestra Sanctitas antea in me contulisset, fatear me
32. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 101 | Paragraph | Section] tamen ubicunque sint, iam non est opus istis aliis nuper missis.
33. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 106 | Paragraph | Section] him and his subjects in their affairs and to keep informing him about developments.
34. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 112 | Paragraph | Section] praesertim hoc anni tempore, tamen non poterit esse nisi iucundum cum Vestra Dominatione Reverendissima. Exspecto litteras a serenissimo rege. 9 [3.] Est hic in Urbe dominus Petrus Antonius Berrus Parmensis 10 secretarius serenissimi regis Hungariae, domini mei gratiosissimi Dominationi Vestrae Reverendissimae per maiestatem eius commendatus. Maiestas sua mihi commisit discedenti, ut ei uti servitori ac secretario suo ubique, ubi esset opus, adessem maxime apud Vestram Reverendissimam Dominationem. Idem et regina 11
35. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 112 | Paragraph | Section] valeat.
36. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 114 | Paragraph | Section] ex Iudeo Christiani. 8 Venerant iam oratores Bohemorum pro conclusione unionis, tractabatur hoc negotium. 9 Apud regem Poloniae intelligimus esse oratores Turcae duos pacem ab eo et medio eius a rege Hungariae petentes; de rege Poloniae nullum dubium est eum pacem cum Turca initurum, de rege nostro nihil adhuc habemus certi. Quamvis vix possim mihi persuadere eum idem, quod patruus fecerit, non facturum. Quid enim aliud agat destitutus ab omnibus, et nunc rege etiam patruo et vicino, in quo
37. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 117 | Paragraph | Section] multa mecum et reverendissimo domino cardinali Caesio, 5 qui pro reverendissimo domino cardinale Sanctorum IIII 6 nunc absente aderat, est locutus. Quorum omnium illa est summa: sese Vestram Maiestatem de foedere cum Turca inito habere excusatam, neque miraturum, si rex etiam Hungariae Vestrae Maiestatis exemplum secutus idem faciet. Nam et de hoc dominum etiam meum clementissimum idem tractare pontifex non est nescius. Totam hanc rem, quomodocunque cadat, non Vestris Maiestatibus, quae a tot annis hostes Christianae reipublicae solae sustineretis, sed principibus
38. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 119 | Paragraph | Section] On the outer side: Sacratissimae regiae maiestati Poloniae, magno duci Lithvaniae etc. domino mihi clementissimo. Interpretatio schedae oratoris domini regis Hungariae per cifram scriptae 1 Si Maiestas Vestra habet aliquam bonam occasionem faciendae pacis cum Turca, fortasse non erit malum, non pendere a spe istius pacis inter Christianos, quae parva est, immo nulla, neque credo aliquid secuturum. In causa est, quod rex Angliae ma nam partem
39. Brodaric, Stjepan. Epistula ad Aldum Manutium, versio... [Paragraph | Section] mei.
|
principem ciuitatis a primo ordine in secundum / quam a secundo in nouissimum detrudi. Dictum Iulii Caesaris. profecto haec eadem in Thurcis multo certiora apparent: Si quidem nec potentissimi reges eorum impetum sustinere potuerunt: nec ab illo fortissimo Matthia rege Hungariae / Matthia rex Hungariae. qui non Austriae solum / sed erat terror totius orbis / coerciti sunt / quin saepe proelio victores vitae opibusque Hungarorum insultarent: neque paulo ante Sophis rex Persarum Sophis rex Persarum. coacto
/ quam a secundo in nouissimum detrudi. Dictum Iulii Caesaris. profecto haec eadem in Thurcis multo certiora apparent: Si quidem nec potentissimi reges eorum impetum sustinere potuerunt: nec ab illo fortissimo Matthia rege Hungariae / Matthia rex Hungariae. qui non Austriae solum / sed erat terror totius orbis / coerciti sunt / quin saepe proelio victores vitae opibusque Hungarorum insultarent: neque paulo ante Sophis rex Persarum Sophis rex Persarum. coacto omni oriente ac populis Caspiis / armis aut vi
regni socia, postea quam per pacatum magna ex parte Pannoniae agrum, per quem ex Dalmatia Budam uersus erat pergendum, iter tutius quam antea esse accaepit, haud oblita officii sui misit cum donis ad Vuladislauum legatos, qui ei de regno Hungariae ad se delato gratularentur amicitiamque cum eo instaurarent, atque antiquas societatis leges, interposita eius auctoritate, confirmari peterent. Rhacusani a rege comiter excepti omnibusque quae postulauerant impetratis munifice
a caeteris rebus seiungere. Enimuero cum rebus publicis nihil sit intestina discordia perniciosius, nec ulla alia pestis ad magna quaeque imperia euertenda ea ualidior, magis utile ac frugiferum legentibus fore duxi, si perturbationem regni Hungariae principum simultatibus exortam separatis fere uoluminibus, quo res ipsa esset conspectior, perscriberem. Dignum enim memoria atque humano documento id uisum est, ex quo appareret regna non magis armis parari atque
discordia immigrauit, regna collabuntur, ac ueluti ingentia in montibus robora, quae nulla uis uentorum conuellere potest, carie ipsa proprio uitio imis radicibus innata, nullo impellente ad terram concidunt. Quod profecto regno Hungariae pene euenire uidimus, dum singuli ferme principum regem, cui quisque studebat, creari contendunt. Sed iam inde narrationem auspicemur, unde eius perturbationis, de qua seruato temporum ordine primum scripturus sum, non modo origo, sed etiam causa manauit.
extructum eloquentia inter se certarunt.
ex causa forte succensent, eas per contumeliam Gothas appellant. Caeterum licet multae, ut dictum est, nationes regnum Hungariae incolant, sola tamen Hungarorum nobilitas, una cum pontificibus suis, qui apud eos summum obtinent locum, ius ferendi suffragii in conuentibus habet. Hi autem apud Hungaros nobiles censentur, quorum omnis uita in studiis rei militaris consistit, quique procul a
Stephani Batheris regnum ambientis grauis oratio in comitiis. At Stephanus Bather, ut erat imperandi cupidissimus, ratus praefecturae, quam gerebat, maiestate se quoque fauorem sibi hominum conciliaturum, priusquam regnum Hungariae ab externis peteretur, quod quidem propediem fore, ut euenit, suspicabatur, Hungaros, si forte eis posset persuadere, ut regnum ad indigenam defferrent, oratione tentandos censuit, neminem unum sigillatim designans, non ausus plane quemquam nominare, prius quam principum animos
omnium sibimet uendicaret. Itaque inculto illo dicendi modo, et a Scytharum more, a quibus Hungari originem ducunt, nequaquam abhorrente exorsus, haud mediocrem etiam animi motum atque iram, cuius erat natura impotentior, prę se ferens, utpote pro certo fere habens regnum Hungariae aduenae cessurum, Alienigenam, inquit, dominum, uiri Hungari, patiemur, cum et Hungarorum legibus cautum sit, ne quis peregrinus cuiuspiam magistratus obtinendi ius in Hungaria habeat, et bruta animalia naturae ipsius instinctu ex suo
, appellamur. Et certe quisque uicinorum regum in petitione regni praeteritus iustam belli causam pretendet, eo quod nemo illorum non ad se aeque ius regni Hungarici pertinere arbitrabitur, si illud quisquam extra solum Hungariae natus nostris suffragiis, quod et fieri debet, et procul dubio futurum est, assecutus fuerit. Quis enim est, qui in Matthiae Chuniadis locum iure propinquitatis rex eligi debeat, quando ille, praeterquam quod nouus homo extiterit, nec permissu Hungarici senatus, sed ui et armis
natu in hunc ferme modum uerba fecit: Posteaquam ad Vuladislauum, proceres Hungari, allatum est uos regi designando in Rhacosium conuenisse campum, nemine exterorum ullam studiis uestris moram afferente, statim ille in animum induxit regnum Hungariae a uobis petere, memor non tam eius iuris, quod in hoc regnum habet, quippe qui Hungarorum regum stirpe ortus est, quam uestrae libertatis. Itaque precibus magis quam propinquitate ad id niti censuit, propterea quod quum omnium Christianorum more, tum antiquo Hungarorum
eum sui ciues magis regem quam tyrannum senserint); alterum, ut quam optimus, quae quidem laus tota eorum est, qui regem creant, cooptetur. Nam ut discedamus a Matthia, Iani Chugniadis filio, qui, ut probe nostis, nec ulla cognatione stirpi regiae annexus fuit, et regnum Hungariae, praeterquam quod inuito senatu Hungarico occupauit, ita gessit, ut omnibus bonis non minus priuatae stirpis obscuritate quam tyrannide regno indignus uisus sit, trium nouissimorum ante Matthiam regum Vuladislauus est uerus in hoc regnum haeres ac successor, siue eius paternum,
Est enim Andreae Casimiri, magni et iustissimi uiri filius, qui et belli et domi rex egregius extitit, nepos uero ex fratre, atque iccirco hac quoque ex parte iustus successor illius Vuladislaui, ad quem patres uestri circumspectissimi uiri regnum Hungariae ultro detulere, quique talem regem egit, ut non modo regno a maioribus uestris, quod quidem amplissimum est, delato par haberetur, sed etiam Constantinopolitano imperio dignus iudicaretur. Quod profecto uestris armis ad illius uirtutem atque ad Polonici regni opes adiunctis iam
Quod profecto uestris armis ad illius uirtutem atque ad Polonici regni opes adiunctis iam diu Christianae factum esset ditionis, ni eum mors importuna media ferme in expeditione uobis pariter et uniuersae Christianae reipublicae rapuisset. Maternum deinde nostri principis genus ab illo clarissimo Hungariae rege Lodouico, Sigismundoque eius genero ducitur, qui non Hungariae modo regnum, Boemiaeque, additis multis Alemmaniae regionibus, sed etiam Romanum obtinuit imperium. Alberthus enim, qui itidem rex Hungarorum fuit, ex Sigismundi filia et
factum esset ditionis, ni eum mors importuna media ferme in expeditione uobis pariter et uniuersae Christianae reipublicae rapuisset. Maternum deinde nostri principis genus ab illo clarissimo Hungariae rege Lodouico, Sigismundoque eius genero ducitur, qui non Hungariae modo regnum, Boemiaeque, additis multis Alemmaniae regionibus, sed etiam Romanum obtinuit imperium. Alberthus enim, qui itidem rex Hungarorum fuit, ex Sigismundi filia et Lodouici nepte, matrem auunculumque eius Ladislauum suscepit, quem Hungari uix natum ― ut ita dicam ―
laudi futura, si memor primi matrimonii in uiduitate, quae quidem matronis decori est maximo, perseuerasset, nec talem animo cupiditatem unquam admisisset. Verum haec res auertendę suspitionis causa pro tempore silentio pressa est, ne uulgata eiusmodi officeret consilio: nam omnia munitiora Hungariae loca regis Matthiae filius praesidiis obtinebat. Qui quidem se regem fore haudquaquam desperabat, sed ui magis quam causa fretus paruam admodum gratiam apud optimates iniuerat, propterea quod licet oratores eius ad praeces uersi nobilitatis conuentum humillime ambirent,
decore innixa esset, Hungaros minime mouit, tametsi Romani imperii dignitas antiquusque familiae splendor commemoratus sit, et ille senatus Hungarici conuentus, Ladislauo Posthumo Praghae extincto, in memoriam reductus, quo scilicet Fridericus, imperator Romanorum, rex Hungariae quorundam nutibus fuit significatus, regnoque, ut Alemani iactabant, Michaële Sellagio intercedente, fraudatus. Turpe enim praeter insita in Alemanos odia Hungaris uidebatur eum regem habere atque illi subici, cuius patrem duce Matthia nuper haud magno deuictum
ut Alemani iactabant, Michaële Sellagio intercedente, fraudatus. Turpe enim praeter insita in Alemanos odia Hungaris uidebatur eum regem habere atque illi subici, cuius patrem duce Matthia nuper haud magno deuictum negotio ludibrio habuissent, quemque per se etiam, regno Hungariae hostibus undique exposito, haud idoneum censerent. Sane occurrebat animis Maximilianum post soceri sui Caroli, Belgarum ducis, mortem, quem satis constat nunquam bello Francorum regi cessisse, bonam Belgicae Galliae partem, quae sub ipsius Caroli imperio fuerat, parui
concilio, cui pater eius interfuerat, cuidam ex Polonis principibus ob liberiorem uocem in regem emissam ira concitus intenderat manus osque uerberauerat. Quare falso quidam opinati sunt regnum Albertho ablatum tum inconstantia Stephani Botheris, Transistranae Hungariae praefecti, quem ferunt, ut Vuladislauo fautor esset, a regina pecunia corruptum, quando uir ille aetate sua religiosissimus sit habitus, tum dolis ac astu Iani Boëmi, Varadinensium praesulis, cuius rei conscientia et pudore, ut sunt plerique alienae maligni interpretes
sit habitus, tum dolis ac astu Iani Boëmi, Varadinensium praesulis, cuius rei conscientia et pudore, ut sunt plerique alienae maligni interpretes mentis, sese praesulatu abdicasse fertur, ordinisque diui Francisci habitum sumpsisse, perinde ac timuisset, ne regnum Hungariae non sine suo periculo Vuladislauus retinere non posset, propterea quod ad ultimum prope discrimen Vuladislauo rege declarato regnum deductum esse uisum est, hostibus undique in Hungaros ingruentibus. Qui quidem tunc in mutuam ex simultatibus perniciem ruentes in sese finitimorum arma
praestare debuerit, quum praesertim omnino ridiculae atque insanę mentis sit credere quempiam alium id promittere potuisse, quod uidelicet et regii tantum modo fuit arbitrii, et per ipsummet regem agendum. Qui quidem non modo talium pactione nuptiarum ad regnum Hungariae non est accitus, uerum etiam multo ante ab Hungaris rex designatus quam ulla huiusce matrimonii fieret mentio. Quamquam non negauerim spem nuptiarum Beatrici ab Hungaris dolose iniectam, quo illa pecunias, quarum copiam ingentem congessisse
ut sapientes censent, uel optimos uiros non nisi per erumnas Deus ad summum perducit gradum, et Vuladislauum diuina uoluntate, seu hominibus incognita, seu, ut supra dixi, quo regis ignauia ferocia Hungarorum ingenia mitiora fierent, non sine rerum perturbatione et regni detrimento ad regnum Hungariae accessisse, et Albertho nullius sane fraude illud ablatum , sed potius Pestanorum comitiorum acclamatione, certissimo, ut exitus rei comprobauit, omine in regem paterni regni, in quod mox Vuladislaui maxime opera patri successit, designatum
reguli metuens, seu, ut eo facto quasi e domo sua pulsa esset, se digniorem commiseratione faceret ac maius odium regulo conflaret. Proceres deinde supplex orat, ne se reginam legitime creatam deserant, priuatamque esse patiantur. Spondet praeterea, si Vuladislauum Hungariae regem declararent, seque ille, quod quidem eorum fauore posse fieri sperabat, uxorem duceret, totum thesaurum regnante Matthia ab se qualicunque modo congestum in communem regni usum uersuram, rata et omnem rerum iacturam priuata uita leuiorem fore, nec
Hunc regulus cum suis copiis transgressus collem proximum (iam enim hostium exercitus aduentabat) e superiore loco pugnaturus occupat. Transiluanus praefectus, ubi reguli copias adeptus est, amnem nullo prohibente uado transit, Coruinis insperato clarissimorum Hungariae ducum superuentu perculsis. Confestimque acie instructa signa canere collemque subire, quem factio aduersa insederat, ac hostem inuadere iubet, clamitans aequum esse Hungaros pro sacro diademate, quod non priuatus quispiam ui
regi Matthiae aliquando et grauiter aegrotanti et irato uox exciderat iam Beatricem nouas nuptias sibi conciliare, regique Boëmorum sese comere. Nempe audiuerat Matthias, ut erat sagax ad animos suorum explorandos, iactari sermones a quibusdam Hungarorum principibus regnum Hungariae ad Casimirorum familiam rediturum, praesenseratque uxorem forte huius consilii haud expertem praemoliri sibi Vuladislaui nuptias, quando quidem putaret et uirum, eo quod ualetudine minus prospera uteretur, breui interiturum, et Vuladislauum ab Hungaris in regno conferendo
Hungarisque bene uertat, faustumque ac felix sit, iam uoti
petitionisque tuae compos factus rex Hungarorum lectus es, multis competitoribus tuis,
summis sane uiris, praeteritis. Nempe id et Hungarorum de tuis uirtutibus iudicium fuit,
medicamenta. Est igitur tibi noscendum Hungarorum ingenium, moresque eorum penitus animaduertendi, qui quidem multum lupi in se haud falso dicuntur habere, atque ita his imperandum, ut te amando simul et timendo uenerentur, admirationeque dignum putent. Neque enim alterutro regnum Hungariae administrari potest, propterea quod neque timor per se satis tutus est, quum natura ipsa hominum odia excitet, neque sola lenitate ac mansuetudine regia apud Hungaros dignitas retineri potest. Porro quibus odium euites, amoremque promerearis artibus, noui te
nisi adsit uirtutis explicandae facultas, qua sane et tibi commissos tueri possis, et aduersarios ab inferenda coercere iniuria. Hucusque plane magis amici quam publici oratoris munus executus sum: deinceps et amici simul et oratoris fungar officio. Est in regno Hungariae Matthiae Coruini uxor, filia Ferdinandi regis Neapolitani, puto tibi eam et fama satis cognitam, et nuntio maxime ab ea misso, quem in regia tua uideo nunc obuersari. Compertum nobis est illam suis delinimentis te ad coniugium pellicere. Magno enim pręcio Hungarorum quoque principum
sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu
uixeris? Cur, si mecum non eras in Vngaria uicturus, me tantopere ad nouum regnum
accipiendum hortabare, an forte simulata in me adortando usus oratione uerecunde
admonuisti me temere regnum
materno successit. Et quoniam eo uentum est ubi opportune narrari potest, quo ritu
Hungari suis regibus sceptra tribuere consueuerunt, id paucis absoluendum putaui.
malum sit principatus cupiditas. Ni enim hi duo fratres ut regni competitores in Hungariam uenissent, Danubii intercapedo eorum mutuo complexui haud quaquam obstitisset, quum praesertim longa absentia desiderium inter necessarios augere soleat. Vbi igitur Albertho innotuit regnum Hungariae ad Vuladislauum delatum esse, seseque elusum, ira inflammatus iubet suos Pestanis portis obequitare, in praesidiumque Boemicum, quod oppidanis additum erat, probra ingerere, atque ad leuia certamina extra oppidum elicere. Oppugnare autem Pestum non poterat, quum nullum
alteram
fluuii ripam traductis.
minaris, in Turcas conuerte. Qua profecto in expeditione fratris quoque ac Hungarorum bona opera es usurus. Satis amice suaserat, ni mens, ira et imperii cupiditate in praeceps data, sanum consilium fuisset auersata. Itaque Alberthus nil praeter regni Hungariae deditionem auribus admittens non modo ad pacem faciendam impelli non potuit, sed et fratri absenti, et legatis ipsis praesentibus conuiciatus est, praecipueque Transiluano praefecto perfidiam atque inconstantiam obiciens ostendit se esse et literis eius nomine scriptis e domo
Mentio enim maxime Alemanici motus a Iano illata, quae Albertum fratri placare atque ad opem ferendam elicere debebat, auxit Vuladislaui ac Hungarorum contemptum. Peruastata igitur Agriensi regione Casouiam uersus, nobilem ac fere liberam Hungariae urbem, mouit: quam quidem, ut plerasque alias Hungariae urbeis, Saxones, gens Alemanica, incolunt. Albertus, Casouiensi quoque agro prius uastato, quae ad oppugnationem urbis pertinerent, celeriter paratis, urbem oppugnare agreditur, ratus si coepta successissent, Hungarorum
motus a Iano illata, quae Albertum fratri placare atque ad opem ferendam elicere debebat, auxit Vuladislaui ac Hungarorum contemptum. Peruastata igitur Agriensi regione Casouiam uersus, nobilem ac fere liberam Hungariae urbem, mouit: quam quidem, ut plerasque alias Hungariae urbeis, Saxones, gens Alemanica, incolunt. Albertus, Casouiensi quoque agro prius uastato, quae ad oppugnationem urbis pertinerent, celeriter paratis, urbem oppugnare agreditur, ratus si coepta successissent, Hungarorum animos non parum ea re motum iri, atque in sui
fidem recipit. Dum haec in Hungaria geruntur, Maximilianus Friderici Augusti filius ratus, ut erat, recuperandae Austriae tempus aduenisse, eo quod et Alberthus regnum Hungariae non mediocriter turbauerat, bonamque suarum uirium partem eo conuertere Hungaros cogebat, et quod ipsi Hungari maximis inter se seditionibus agitati extra regnum posita tueri non poterant. Ad haec ex regni petitione ac repulsae ignominia odio incensus de bello Hungaris inferendo
fit, praedę eo confluxerunt, iustique fere exercitus numerum confecerunt. Ad hoc plęrique ciuitatum Alemaniae principes gratuitam operam ea in expeditione se nauaturos ultro pollicentur, atque pro uiribus copias Maximiliani augent, quo studium ac officium suum ei probarent, quem scilicet regem Hungariae futurum, consensu haud exiguae procerum partis, quae Vuladislauo suum non dedisset suffragium, falso persuasi arbitrabantur. Hanc enim famam Maximilianus per totam fere Germaniam sagaci satis mendacio sparserat, quum ne caeteri Alemani, ab Hungaris uinci assueti,
Vuladislauo suum non dedisset suffragium, falso persuasi arbitrabantur. Hanc enim famam Maximilianus per totam fere Germaniam sagaci satis mendacio sparserat, quum ne caeteri Alemani, ab Hungaris uinci assueti, militiam metu detrectarent, tum ne maxime, qui Austriam Hungariae conterminam incolunt, in eius fidem redire dubitarent. Tametsi Alemani et uetere in Hungaros odio arderent, utpote cum quibus inimicitias, ueluti inter plerosque finitimos fieri solet, fere semper habuere, et uehementer cuperent detrimenta, Alemanico nomini
Matthia Chugniade illata, aliqua ex parte per occasionem resarcire. Igitur ubi quo diximus modo rumor totam Austriam peruasit Maximilianum et suae gentis exercitu satis instructum, et multis Hungarorum principibus sibi clam conciliatis, de regno Hungariae obtinendo haud diffidere, factione praesertim Hungarorum, quae ab optimatibus dissidebat, Maximiliani aduentum aperte exoptante, ab uniuersis Austriae ciuitatibus eum adeunt, promittunt pulsis Hungarorum praesidiis sese, cum primum Austriam attigerit, ad Ostricium imperium
studere inciperent
- totum enim regnum eo tempore intestino bello, ut demonstratum est, ardebat, quae
quidem res ad arma Hungaris inferenda hostes maxime concitabat, quum alioqui esset
terribile Alemanis praesertim nomen Hungarorum ― aut Alberthus, qui tunc grauis hostis
regno Hungariae instabat, pace cum fratre facta domum repeteret.
uideretur, quasi ac non partium studio, sed iniusta damnatione ad publicum parricidium esset impulsus, data dicendi potestate, Si mihi, inquit, inimicorum acerbitate in patria esse licuisset, inter praecipuos, Maximiliane Caesar, propugnatores me regnum Hungariae nunc haberet. Neque enim mihi mors Matthiae regis patriam ademit caritatem, sed domo profugum patriam relinquere coegit. Ac nescio an ulli maius hosti negotium quam tibi hoc tempore, quo cum Hungaris tua repetens iustum bellum gesturus es, prebuissem, propterea quod te Hungariam
ad te, cui maximo usui sum futurus, non ut transfuga ― nulla enim fidei religione Vuladislauo regi adstrictus sum ― sed ueluti ciuis ad regem uenio legitimum. Nam si more gentium Matthiae filius in paternum regnum, quod ex pellice natus est, succedere prohibetur, tu prae omnibus regnum Hungariae, quo utique pater tuus immerito quondam fraudatus est, iure debes possidere. Quam ob rem hac non minus iusta quam necessaria transitione patriae leges non resoluo, sed quem debui, suffragio meo, a quo sane ferendo per summam iniuriam summotus sum, regem eligere, ad eum inimicorum
Ladislauum Canasium, Nicolaum Secium,
cum tota fere Sisiensi regione, quae Alemano aditum ad Hungaros dedit, in parteis suas
facile, propter neccessitudinem, quae sibi cum eis intercedebat, traxit. Persuadet mox
Maximiliano, id ipsum uehementer cupienti, uti se ducem sequatur, regnique Hungariae
potiundi magnam animo spem concipiat.
euentu, huiusmodi apud amicos, prius quam proficisceretur, habuit orationem:
Si armis uobisue inuitis, proceres, regnum Hungariae imperio meo adiunxissem,
subiret forsan hoc tempore animum meum de uestra in me uoluntate dubitatio, propterea
quod, qui ad parendum ui coguntur, aut illum cui parent odisse per timorem solent, aut
certe obsequio colere simulato, quandoquidem uictoriam insolentia ac imperia
obtemperent, Budenses passuros denunciaret, diceretque se
uerum esse Hungarorum regem, atque a Deo constitutum. Ad haec addit (nam hostium
res aduersas facile quisque ad suam trahit felicitatem) se haudquaquam potuisse tanta
aduersum paulo ante uictores agere, nisi Deus sibi regnum Hungariae dudum destinasset. Caduceatori principes Hungari respondent sibi haud esse integrum Budam
Maximiliano tradere, quippe quam eius nomine tenerent, quem consensu publico regem
optimates creassent, cui sane imperium ne dum adimere, sed ne ulla quidem ex parte
minuere,
congruentia:
non debere Maximilianum in Flamengorum delitiis enutritum (ita Morinos
uulgo appellant) Vesprimio ac Alba Regia proditione captis nimium inflari atque efferri;
acie non semel uincat Hungaros necesse est, si eis uelit imperare; nam uel si omnes
Hungariae urbes in potestatem suam redegisset, nobilitas uero imperium aspernaretur,
nihil prorsus ab eo actum esset; est enim optimatum iuris reges et constituere et imperio
abdicare, ad quorum quidem grauitatem, fidem, et constantiam pertinet a sententia semel
ab omnibus comprobata
suae fidei arcem tutatur, nullo ferme suorum amisso
occiderat ― tandem deficiente commeatu pactus, ut cum suis rebus abiret, eam Alemanis
dedidit, nullaque ob talem deditionem, utpote neccesario factam, infamia notatus in
Hungaria est reuersus.
Hoc statu Hungariae laetari pro se quisque ex his, qui fide dubia uictori procul dubio
adhaesuri rerum exitum expectabant. Ex quibus Laurentius dux Vuilacenus,
Bartolomaeus Varanensis prior, atque quidam alii, latronum more grassantes rapere ex
alieno, spoliare, uicinosque armis uexare.
de bello
tamen mox redintegrando cogitat.
83. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 53 |
Paragraph |
SubSect | Section]
84. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 57 |
Paragraph |
SubSect | Section]
85. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 57 |
Paragraph |
SubSect | Section]
86. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 58 |
Paragraph |
SubSect | Section]
87. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 63 |
Paragraph |
SubSect | Section]
ipse credebat, regno esset depulsus, tamen se fraternis uiribus imparem animaduertens, perinde ac de coetero quieturus, Agriano agro excessit, atque in finibus paterni regni consedit, nulli occasioni redintegrandi belli defuturus. At Vuladislauus, finibus Hungariae Polonico regno adiacentibus magis praesentibus incursionibus quam belli metu liberatis, et ob id iussa parte exercitus non procul ab Alberthi hibernis hyemare, ut si quid moueret praesto essent, qui resisterent ― non enim
portis sese hostibus opposuerant, trucidatis, diripuerunt,
aegreque ab oppidi incendio, uicti sacerdotum, quos uulgo
uicti sacerdotum, quos uulgo
Non cu
Neque enim hostes in corde regni diutius morari, agrosque Pannoniae percursare, tum regi tum Hungaris, Martiae genti, honestum esse uidebatur. Nobilitas enixe dicto audiens ad signa frequens conuenit. Quicunque enim in regno Hungariae praedia cum colonis, qui quidem prope seruorum loco habentur, possidet, antiquo Hungarorum instituto cogitur proprio sumptu, pro facultate scilicet rerum suarum, sese ad bellum parare, atque regi in expeditionem
ut nihil magis ignominiosum apud ipsos sit quam aut locum relinquere, aut tergo uulnus accipere. Vuladislauus, Albensibus ob male defensam urbem iusta ignominia notatis, atque omnibus antiquorum regum in eos honorificis consultis ac decretis, quibus prae caeteris Hungariae urbibus erant honestati, abrogatis, desperata ferme salute Budam lectica aduehitur. Palustri enim coelo insuetus graui aegritudine Albae correptus est. Hungari uero recepta Alba laeti, utpote antiqua regni sede recuperata, domum discedunt. Alberthus, ut dictum est,
quamquam Syrmiensis ac Diaconensis
praesulatus magnis olim regionibus praefuerunt. Nam antequam Turcae Superiorem
Dalmatiam occupassent, ultra flumen Sauum iurisdictionem suam late exercebant, fructuumque decimas a colonis, quibus nunc Turca imperat, percipiebant, atque iuxta maximos Hungariae praesules regno auxilia subministrabant.
Reliqua Hungarici regni sacerdotia, et numero et commodis haud contemnenda,
quae uulgo
quae ex his opulentiora
erant loca, eo tempore haud fere ab legitimis administrabantur rectoribus, sed ab his, qui
pecuniae duntaxat student, obtinebantur.
militaria etiam clerus Hungariae regi cur et unde teneatur. Haec quidem auxilia sacerdotes antiquo debita instituto ad bellum contra Polonos misere. Ad haec autem munia iccirco legibus adstricti sunt, eo quod praedia et commoda regni Hungariae a diuo Stephano, quem primum regem ab Hungaris appellatum supra demonstrauimus, trifariam fere diuisa sunt. Quorum unam partem, et eam quidem potiorem, sacerdotes administrant, aliam nobilitas possidet, tertiam, una cum publicis uectigalibus ac
qui scilicet aut res priuatas communibus praetulerant sumptibus propriis parcentes, aut
hostibus adhaeserant, necdum in patriam redire ausi metu tacito per conscientiam
scelerum animis insidente, quandoquidem regnum Hungariae oppugnari absque ciuium
armis haud quaquam potuit.
Hungarorum, refectis ex itinere militibus, per triduum leuibus certaminibus suorum ac
hostium animos periclitatus est, copias deinde in aciem eduxit, hoc modo prius suos
adhortatus:
Quantum detrimenti, comilitones, regi nostro regnoque Hungariae, Alberthi iniquitas
atque haec tam improba regnandi intulerit spes, non est neccesse me uobis iam proelio
instante narrare, quum pręsertim neminem uestrum ea fugiant, quae uniuersam fere
Europam fama peruasere. Quis enim ambigat, quicquid damni, quicquid ignominiae post
regis
iuris est, satis animi habeant.
Vos quoque, Boëmi, quorum uirtus prae caeteris nationibus in bello semper enituit, ac
si unquam alias aduersus ullum hostem, in hunc acriter pugnare decet, ac iusti doloris ira
erumpere, totisque uiribus adniti, quo Alberthus regni Hungariae ceruicibus expellatur,
qui inde fratrem magno cum dedecore uestro ac omnium nostrum conatur deturbare:
uestri muneris est in hoc praelio praecipuam operam alumno magis quam regi nauare.
Nempe uobis potissimum custodia curaque gloriae ac salutis regiae incumbit.
solum
Alberthum incolumem conseruarent, sed etiam eum nulla omnino afficerent contumelia,
cum omnibus suis, queis fortuna belli pepercerat, Alberthus illęsus multo maiore
Hungarorum clementiae quam uictoriae gloria his conditionibus dimissus est. Primum,
ut omnibus locis ad regnum Hungariae pertinentibus praesidia deduceret. Deinde,
iureiurando affirmaret se nunquam de caetero Hungaris hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque
orta esset de qualibet re controuersia,
parietes deplorare, uerum etiam stulta quorundam amicorum persuasione
ad Romanum pontificem eam deferre haud dubitauit, regemque ex iure uocatum
pontificis subicere iuditio. Quo facto et proprio nomini turpissimam inussit notam, et
Vuladislauum, simulque regnum Hungariae maximo affecit incommodo, dum Hungari
regis coelibatu publicis uiribus, ut erat, plurimum deesse arbitrantur.
Quam ob rem ipsi Hungari suo capti
dolo fraudis suae praemium infamiam cum
graui
utpote ab antiquis regibus in societatem
assumptam, a Polonis occupari. Itaque non mediocris militum manus eo confestim missa,
quae Valachis subsidio foret, si Poloni uim inferre conarentur. Quod quidem eo promptius ab Hungaris factum est, ne Alberthus superatis Valachis iterum regnum Hungariae
bello lacesseret: uix enim unquam suspitio tolli potest, ubi aliquando inter reges maxime
offensa intercessit.
Caeterum Alberthus uictoria recenti elatus ― bis enim post acceptum regnum cum
Thataris (gens Scytharum est Tauricae Cherroneso accola)
coactus sit cum his decertare. Eo enim usque Hungari duce
Sigismundo Caesare progressi tandem, nescio quo fato, ibi a Turcis callido hoste fere uictores profligati sunt.
Habuit praeterea bellum Homurathes cum Wladislauo Polono, qui post Alberthum
Sigismundi generum regnum Hungariae obtinuit. Qui quidem, Romani pontificis suasu,
rupto foedere ac per inducias infelici euentu cum Turcis pugnauit. Nam dum inter dimicandum in castra hostium pro uictore sese gerens
inconsulte irruit (alterum enim
Hungarorum
Nouariam Germanis terga dantes tormenta bellica relinquunt et trans Alpes
fugiunt; Germani Venetorum agrum misere diripiunt; Veneti pacem auro redimere statuunt, quam a Maximiliano uix impetrant; digressio auctoris politica, an mercatores et opifices agricolis praeferendi; Matthiae Hungariae regis de statu democratico indicium.
98. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 74 |
Paragraph |
SubSect | Section]
99. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 75 |
Paragraph |
SubSect | Section]
100. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 78 |
Paragraph |
SubSect | Section]
101. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 104 |
Paragraph |
SubSect | Section]
102. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 106 |
Paragraph |
SubSect | Section]
103. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 108 |
Paragraph |
SubSect | Section]
104. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 124 |
Paragraph |
SubSect | Section]
105. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 232 |
Paragraph |
SubSect | Section]
his quidem, ut
supra demonstratum est, non externis, aut mercede conductis, sed, ut ita dixerim, domi
natis, neque parari, neque conseruari possit.
legatione apostolica, re nunquam non quaestuaria et lucrosa, regressus in Pannoniam coepit Hungaros hortari pollicendo peccatorum purgationem ad expeditionem in Turcas suscipiendam, credens nec Hungaris id ingratum fore, et nullum inde tumultum aut periculum ortum iri. Quod quum per totum Hungariae regnum fama uulgatum esset, Georgius Scytha, quietis ac ocii impatiens, accedit ad cardinalem, profitetur se breui magna Hungarorum manu contracta Turcis bellum illaturum, modo nobilitas Hungarica aut suis opibus huic expeditioni auxilio foret, aut saltem moram tam egregio facto non
dat ei literas, quibus fidem faceret arma in Turcas sumentibus expiationem omnium admissorum Sedem Apostolicam polliceri. Itaque, ut sunt Hungari religioni dediti, paucis diebus ad octuaginta millia agrestium duntaxat in unum conuenere. Nobilitas et principes Hungariae, qui praesertim caeteros prudentia anteibant, rei nouitate permoti inquirunt, quid id licentiae esset, quid sibi uellet agrorum cultura relicta, rusticorum coitio, cuiusue iussu coirent. Atque alius existimans alium scire, quod ipse ignorabat, percunctatur, quis dedisset rusticis arma,
aratur, illis uineae ponuntur, illis greges et armenta educantur: uobis cum seruitute omnium rerum egestas relicta est. Quod eo grauius toleratu est, quia qui opulentiae causa sunt, hi maxime inopiam sentiunt: tam sane inexhausta est nobilitatis rapacitas. Nec quicquam dubium inter incolas regni Hungariae refero, quandoquidem nemo ignorat, quae miseriis suis quotidie domi quisque uestrum experitur. Quis enim nobilium rem ullam instituit, siue ea magni operis sit, siue factu facilis, sine uestra opera et impensa? Nam si quis nobilium aedificat, si uxorem ducit, si filiam collocat, si
agrum colere, et ex fructibus labore suo partis nobilitati alimenta suppeditare, quippe quae armis suis ipsos rusticos tueretur. Nec ob tam atrocem poenam uisus est Hungaris Ioannes inhumana in Scytham usus crudelitate, eo quod rustici ipsius Scythae instinctu nobilissimos Hungariae uiros, fide interposita euocatos, crudeli ac foeda morte affecerant, quemdam ex Caicia familia Canadinensium episcopum, Georgium Docium, Petrum Rhauosdium, Nicolaum Tornaeum. Ex quibus Caicium praesulem palo in uiscera eius adacto trucidarant, quamquam ferunt hunc
profligati; coniuratio Antonii Longi eodem modo in agro Colociensi suffocatur, Longus Budae ad poenam trahitur; plebs paullatim ad seruitium reducitur; Iohannes Scepusiensis parta huius belli gloria se regi suspectum reddit; occasio inde colloquii inter imperatorem et Hungariae regem nata; Vladislauus cum fratre Sigismundo, Poloniae rege, Viennam ad Maximilianum imperatorem ascendens, affinitate cum Austriacis iungitur; Budam regressus paucos post menses diem obit. Iisdem temporibus Ioannes
perditissimi sacerdotum inter coetera scelera, quae admiserant, uirum illustrem, Nicolaum Solohomium, cum tribus fratribus germanis crudelissime interfecerant, aedibusque eorum, ablatis prius omnibus rebus, quae asportari poterant, ignem iniecerant. Compositis Hungariae rebus, ingenti Ioannis Sepusiensis gloria ― is enim in comprimendo rusticorum, ut demonstratum est, tumultu optimam nauauerat operam ― suboritur regi suspicio, ne Sepusiensis gloriam suam ac populi fauorem in perniciem regiae domus conuerteret, abutendo quum regis senecta
Samandrienses Turcae a praesidiariis Taurunensibus felici strage repulsi; Salomon armis sibi gloriam parare nititur; exercitum contra Colchos in Asiam traiicit; cum Hungaris pacem renouare cupit; quam contemnentibus bellum minatur; deplorandus illius temporis Hungariae status; luxuria, inertia, discordia, aerarii inopia, et regis contemptus; Turca mendaci rumore suos ad hoc bellum exasperat. Eodem fere tempore Samandriani Turcae a quibusdam falsis Christianis certiores facti
Ad hoc satis compertum habebat principes regni inter se dissidere, nec regi, praeter quam quod summa aerarii inopia laboraret, ob aetatem quicquam auctoritatis inter suos esse. Et auxerat regis contemptum casus et caedes duorum Hungariae nobilium uirorum indigne a quodam Boëmo in rixa subito exorta interemptorum. Quorum caedem, quum rex ulcisci deberet, ne Boëmos gentem bellica uirtute illustrem sibique deditissimam ab se alienaret, inultam esse magna Hungarorum consternatione passus est, tametsi humanissima et tempori
ualde improbarunt, utpote quae ex dignitate Hungarici nominis haudquaquam esset. Nam Hungaris insperata re perculsis consilium magis et charitas in communem patriam, regiaque auctoritas, qua rex, quae in rem essent, imperaret, quam aut pecunia, aut miles deerat. Quippe regnum Hungariae uiris, equis, armis, auro, atque argento nulli Christianorum orbis regno secundum, satis per se ad sui defensionem futurum tunc fuisset, priuatisque opibus publica res egregie administrari potuisset, si regii imperii uerecundiam nobilitas habuisset, et pro se quisque regi
coitionem: ille enim probe nouit se non tam industria sua quam Christianorum discordia imperium auxisse. Quodsi senserit Turca Hungaros a pontifice Romano neglectos, a coeterisque Christianis destitutos, multo maiorem audaciam alacritatemque, ac studium ad regnum Hungariae oppugnandum assumet, euocatisque Asiaticis quoque copiis, totis imperii uiribus ad bellum Hungaricum incumbet. Vnde Hungaris, non separantibus quidem consilia sua a coeteris Christianis, sed aduersis rebus et atroci negocio coactis, neccessario e duobus alterutrum
Pestumque intersecat, traiecit, edixitque ut omnes nobiles pro suis quisque facultatibus armis et equis, ac clientibus instructi Baciam ad se conuenirent. Sane ad sexaginta millia nobilium uirorum, queis equis merere mos est, in regno Hungariae id temporis censebantur: inuicta acies, si rectorem idoneum habuisset, et amor publicae rei curaque concordiae omnibus eadem fuisset. Est autem Baciensis ciuitas ultra Danubium in Iazigum Dacieque confinibus fere sita, Sothinensem agrum, Syrmiensi regioni
Caeterum Salomon contemplatus Tauruni oppidi situm, moeniaque haud quaquam prompta oppugnanti cernens, adhibito amicorum consilio aliquamdiu deliberauit, in intimumne Hungarorum regnum cum copiis penetraret, hostesque ab exercitu imparatos persequeretur, ratus omnes Hungariae urbes in ditionem suam facile cessuras, si Hungaros commisso praelio profligasset, an uero omisso tam audaci et periculoso consilio Taurunum, licet loci natura et operibus, ut dictum est, munitissimum, obsidione premeret, nec Hungaros, quos
appellant, proprium ad me misisse nuncium, qui referret, velle eum faedus mecum et pacem
inire. Itaque ille apud me orsus est: Scis te, o comes, in Croatia unum et solum
superesse, caetera omnia amissa sunt. Te ipse satis defendere non potes.
ac Lutuaniam, nuncius en latas Boemorum pertulit oras, nuncius inquam, non ingratus, sed jucundus et necessarius populis his, acerrimo hoste ex continua victoria attritis atque perculsis, videlicet vaivodam Transilvanum — unus est ex Hungariae ducibus in ultimis partibus, immo primis ab hoste Hungariae —, comparata non parva, nec temnenda manu equitum peditumque selectorum quindecim milium, penetrasse hostium confinia et recuperasse quoddam castrum admodum necessarium, nomine Buinaria,
non ingratus, sed jucundus et necessarius populis his, acerrimo hoste ex continua victoria attritis atque perculsis, videlicet vaivodam Transilvanum — unus est ex Hungariae ducibus in ultimis partibus, immo primis ab hoste Hungariae —, comparata non parva, nec temnenda manu equitum peditumque selectorum quindecim milium, penetrasse hostium confinia et recuperasse quoddam castrum admodum necessarium, nomine Buinaria, nuper ab hostibus occupatum, concremasse multas hostium
Cluz vocatum, cum suburbio suo a servitoribus prioris Araumae est concrematum et miles noster, onustus praeda, rediit; quod iterum foelix faustumque sit nobis, nec non pene eadem die et hora allatum est nuncium, comitem Palatinum Hungariae regni ex Savo fluvio in Danubium magnam classem navigiorum fluvialium traduxisse, nec minorem classem eiusdem generis hostium depopulantem, devastantem, quam nostrorum, fines aggressum fuisse, superasse, submersisse, venisse,
Pars datum subsequens ipso a Stephano Broderico scripta est. 30 Bonsagnum Hippolytus Estensis secum in Hungariam tulit. Iam anno 1512 in regno se continet, anno 1516 gubernator episcopatus Agriensis, anno 1528 legatus regis Hungariae apud Venetos. Anno 1529 praepositus Varadiensis, in testimonio Stephani Broderici eodem tempore dato ut olim episcopus Chanadiensis invenitur.
(Partes selectae)
propinquas cursu effusi obvia quaeque vastaverunt et combusserunt nulli mortalium parcentes, non sexui, non aetati, non religioni, omnia foeda et crudelia in miseram gentem exercentes. Neque est mearum virium cladem illius noctis et sequentium dierum deplorare, quae tanta fuit per omnem illam Hungariae citerioris partem, ut non possim mihi persuadere ab ullo unquam hoste crudelius esse saevitum. Illud inter alia contigit nunquam fortasse antea auditum ut infantuli vivi, ne vagitu proderentur, fuerint ab infelicissimis matribus in terram defossi, ibidem aere terra incluso matribus inde
ad se revocatis inde Budam versus movit, ad quam sextis aut septimis castris ripam Danubii legens cum pervenisset oppidis et villis obviis omnibus exustis, eam sine omni praesidio relictam reperit et combussit arce sola cum stabulo regio ac vivario ferarum servata. Inde dimissis in omnes Hungariae citerioris partes praedatoribus, quicquid inter Danubium et lacum Balatum iacet usque ad Iaurinum, omnia ferro et flamma vastavit. Strigonii tamen arx per eum, quem superius nominavimus, Andream Orbanasz deserta per hominem humillimae sortis, et qui paulo ante peditum illius capituli
Transilvanum unanimi omnium consensu
regem creant et sequenti die coronant. Cuius coronatione audita illi quoque, qui in Ferdinandum
inclinare visi fuerant, palatino tantum et duobus aliis exceptis ad eius obedientiam certatim
concurrunt. Ferdinandus ex altera parte egerius ferens consensu totius Hungariae regnum esse
manibus eius existens locum insularem et ad talia prorsus insuetum indicta Possonium transferretur atque ibi electio de se fieret in loco similiter infurto paulo ante in suam potestatem per palatinum tradito, ubi palatinus cum illis paucis, non in campo et loco libero, quod in electionibus regum Hungariae semper est observatum, sed in quadam ecclesia conveniens hortatu reginae, qui in eadem civitate erat, post lapsum tempus illius etiam reginalis dietae nulla lege, nullo ordine servato, nullo comitatu nobilium, sine quibus talia fieri non possunt, presente post coronatum alium
comitatu nobilium, sine
quibus talia fieri non possunt, presente post coronatum alium legitimum regem Ferdinandum elegit.
41 In originali: tractatum.
Atque in hunc modum mortuo rege Ludovico prius Joannes, postea Ferdinandus
fit rex Hungariae, ille favore et electione populi, hic partim
submittente, Ferdinando ne
pulsus tam diu, tamen regnum
longitudine 3 cm – est illegibilis. Nec 57 est quisquam persuadeat Joanne vivo, et cum Ferdinando in concordiam non adducto Hungariam Ferdinandi fore et si Joanni mors inter ista contingat, quis dubitat Turcum vel alium regem pro voto suo Hungariae impositurum, Joanne longe ferociorem et intractabiliorem, vel Hungariam (quod magis est timendum) pro se occupaturum et ex regno in provinciam redacturum, quod Thurci sangiacatum vocant. Annotatio: Cit. KOLLÁNYI 1905, p. 323.
per litteras ad dominos Casalios 33 scriptas et ex Posonio, quo pacis faciende causa conveneramus, ac novissime hinc ex Quinqueecclesiis his diebus proximis. Neque nunc aliud scribere possum, nisi rem Christianam eo esse deductam – cuiuscunque culpa id acciderit – ut de regno Hungariae, quod paulo ante vidimus florentissimum ac inter Christiana regna potentissimum, coram Thurcarum imperatore disceptetur et utrique regi illius arbitrio sit standum. Adhuc nihil intelligimus, quid de nobis sit decretum. Quicquid erit, conabor Vestram Sanctitatem facere certiorem statim.
scorta, quam uxores habere (ut longe turpiora taceantur), nescimus, quam pie id asseverare possimus. Non defuerunt superioribus mensibus, id quod mihi certo constat, qui nomine Sanctitatis Vestrae indulgentias et dispensationes hic in Hungariae circumferrent, et non aliter, quam quaevis vilissimae merces vendi solent, nundinarentur, nostris talia non deridentibus solum, sed et palam detestantibus. Quidnam et istis respondeamus? cum iam omnibus sit illud in ore:
Joannem quoque regem nostrum ivisse, et sanctissimae eorum unitati nomen dedisse, cumque Romanorum rege Ferdinando pacem composuisse intelligat. Quare potiri hoc regno festinat, quo privati, Christiani debiliores reddantur, ipse vero commodius arma ipsorum sustinere atque arcere possit, sciens Hungariae regnum semper christianae reipublicae fortissimum ac indefessum exstitisse propugnaculum. Venire itaque maturat cum ingenti exercitu et bombardarum apparatu, nec tamen, ut ab exploratoribus affertur, habet ultra quam centum quinquaginta millia equitum, janizariorum ad summum octo. Iter
ut Budam recuperent ac defendant. Nullo enim modo patientur, Hungariam, que illis pro muro fuit, avelli a reliquo corpore chrstianitatis; mallet serenissimus dominus meus Budam de manu Imperatoris accipere quam eam vi armorum assequi; scit enim, quod eo pacto Regnum Hungariae cum bona vestra amicicia in pace possideret, vi adeptus gravi et periculoso bello distringeretur. Quare sincere sum misssus non solum ad petendam pacem sed etiam ad ineundam et confirmandam, habeoque ad id plenum mandatum, modo assentiat postulatis mei
inquam, Maximiliani cesaris, Ladislai regis Hungarie et Sigismundi regis Polonie Vienne, quum rex Ladislaus despondisset filiam suam reginam Annam serenissimo regi meo, firmatum est inter eos, si ita accideret, ut fato prius interiret Ludovicus rex, filius Ladislai regis, absque herede, Regnum Hungariae una cum filia Ladislai regis eademque sorore Ludovici regis devolveretur ad serenissimum dominum meum. Quid, inquit, estis astrologi, ut divinare potueritis, Ludovicum regem absque filiis esse decessurum? Homines, inquam, prudentes cogitant que accidere possunt, mors et
perstringat, non adeo vetustum, ut memoria tanti mali repente vobis exciderit. Itaque considerate mecum (si placet) viri optimates rem acerbam: proponite vestris animis, ac ex propinquo contuemini recentem ac miserabilem casum, funestamque ac plane Christianis omnibus deplorandam fortunam Hungariae Regni quondam florentissimi atque opulentissimi, vobisque tum foedere, tum necessitudine atque cognatione coniunctissimi. Quod quidem, dum in eo vigerent armorum studia, dum inter eos maius gloriae, quam divitiarum certamen esset, dum pluris bonam famam facerent, quam pecuniam, dum nemo
pacis, et subsidia nervique belli; ne numus quidem ad Regem perveniebat: saepe tanta Rex aegestate praemebatur, ut (quanquam provinciis integris, nullaque prorsus Regni diminutione atque iactura) tamen ad quotidianos sumptus emendicata pecunia uteretur; quum superiores Reges
citra lachrymas non possumus intueri, exagitatam seditionibus, vexatam domestico latrocinio, bellorum tempestatibus quassatam et collabentem, aegreque trahentem spiritum, vix in suis ruinis insistere. Haec tametsi commemorare non potui sine magno meo dolore, partim quod in ammissione
quoque tametsi ratione privata sunt, tamen alieno malo sibi cavent. Nullis verberibus iumentum adiges, ut per easdem angustias transeat, ubi vidit aliud prolapsum in coeno volutari, Nimirum feliciter is sapit (ut proverbio dicitur) qui alieno malo sapit. Si autem in exponendis morbis
Sic tandem Hungari exciti propemodum equorum hostilium fremitu pauci et incompositi in ipsam aciem obviam hosti profecti, temeritatis et inscitiae poenas magna strage luerunt. Iterum dum Rex Romanorum pertinacius praemit obsidione
glutinantur, haerentque inter se diu summa cum salute ac dignitate Reipublicae quam illorum amore et observantia in Principem, huius vicissim in illos indulgentia et aequitate. Quae cuncta vobis rara felicitate video accidisse. Is enim Princeps dono quodam providentiae huic regno datus est; quo neque meliorem, neque sanctiorem, neque cui fortuna indulgentius magnis in rebus aspiraret, nemo sanae mentis, ne optare quidem a diis immortalibus possit. Quae olim singula quosdam reges illustres habuisse dicuntur eminentissima, ut
prouincialium bona tam mobilia quam immobilia in praedam cedunt. Nobilitatem stirpitus excindit, praecipue regiam sobolem. Et quod nunc Vaiuodae filium apud se retinent, non alio consilio faciunt, quam si illis Hungaria adimatur, cum immittant ad res nouas moliendas: ubi illis securae possessio Hungariae fuerit, haud dubie e uita tolletur, nam Turcae in ea re nec generis, nec soceris, imo ne fratribus quidem parcunt. Clericos si non occidunt, omni fortuna et dignitate nudatos ad ludibrium et mendicitatem relinquunt. Campanas omnes et organa, et alia instrumenta Musica templis adimunt, imo
Princeps venerari, et in summo honore habere, imprimis Reuerendissimum Heroem Dominum Christophorum Madrucium sacrosanctae Romanae Curiae Cardinalem Episcopumque Tridentinum, virum animi magnitudine, fide, sapientia praestantissimum, Ferdinandi regis Hungariae, Bohemiae, etc. et Caroli Romanorum Imperatoris amicum fidelissimum, qui nuper post cladem Carinai acceptam cum tota Lombardia in periculum venisset, ne in ditionem Gallorum recideret, fratre cum subitario milite misso suis opibus et viribus rem illic nutabundam sustentauit.
domus significari putant, quod templa nostra suo Mehemmeto sit dedicaturus, vtiam totius Asiae, vbi olim erant Christiani vsque Hierosolymam, imo ipsum templum Domini quod est Hierosolymae pro. phanarunt. Ita quoque maiorem partem Europae, videlicet Graeciae, Thraciae, vsque Austriam, totius fere Hungariae, Sclauoniae et Illiriae. Ac nescio an nos ista indignitate iram diuinam prouocamus, dum alius cum canibus tanquam venator in templo obambulat, alius de foenore, alius de scorto garriat, alius ad templum nunc vrinam, nunc oletum faciat, qualia neque inter infideles quisquam videre potest.
laetiora ominari volo. Quamobrem carptim Hungarorum nomina, quae nuper ab eorum legatis egregio viro Georgio Euskero Senatore Cremonensi, et Christophoro Hofkircher, viris doctissimis ad Maiestatem reginae Mariae missis, pro petendis praesidijs conscripta habui, qui etiam fatebantur reliquias Hungariae posse praestare exercitatissimos equites, si tantum Romanorum Imperatoris ac caeterorum principum Christianorum copias adesse viderent. Quapropter in quibus aliquid virium est, nunc subijciam, nullo ne hic quidem seruato ordine, sed vt quisque se nostrae memoriae ingerit, ita prius
praeualidae, et tantum prudentiae in eius animo est, vt eius sine opibus magna in eo fiducia collocanda esset, quamuis etiam amiserit maiorem partem dominij, ex quo captum est Strigonium.
Laeta quoque ac magna Nicolai Olahi Episcopi Zagrabiensis, et vicecancellarij regni Hungariae authoritas, rerum peritia
et multiplex eruditio, corporis animique robur de se promittit.
Egregios item spiritus gerit
Frater quoque Georgius Episcopus Varadiensis,
nunc tutor regij pueri et vxoris Ioannis Vaiuodae, ducis Transyluaniae, qui si firma subsidia contra Turcas videret, descenderet facile, et prompte, vt nunc de eo certa persuasio est, cum praedictis Baronibus Hungariae, ad minus quadraginta milia equitum in re bellica expeditissimos produ cerent, quibus hactenus perpetua bella cum Turcis fuere.
Itaque isti omnes, quoniam iam pertaesi sunt Turcarum saeuiciem, potius cupient vnanimiter studere, pro patriae salute mori, quam eorum
Flandriae, Hollandiae, Zelandiae, Frisiae, vna cum
Corvini Ducis deductus sum, ab eoque in Transsylvaniam in arcem suam Hunyad missus, ubi tredecim annos non sine magna curialium miseria versatus sum, ad 20. vero aetatis annum in aulam honestissimam illustris, ac magnificae Dominae matris serenissimi quondam Principis mei Domini Joannis Regis Hungariae me contuli. Cumque [W: Quumque] aulica vita mihi displicere coepisset, religionem Heremitarum ingressus, quatuor annos in ordine eorum qui sine litteris erant vixi. Posteaquam vero in litteris opera cujusdam pij et eruditi Heremitae profecissem, susceptis sacris ordinibus
locum obduxerat; tanta tamen in eo erat virtus, ea animi presentia, ut cum nec loco cederet, magnamque cladem lancea versatili hostibus ex eo loco daret, pyxidis tandem ictu interiret. Itaque Ludovico Rege in clade mohacziensi [W: Mohachiensi] exstincto, cum Joannes Rex in Regem Hungariae suffragio omnium ordinum Regni enuntiatus esset, Ferdinandique exercitu regia Budensi pulsus ac ad oppidum Zina [W: Zyna] profligatus esset, vocatus sum a Rege ex monasterio Laad ut res quasdam suas pretiosas mihi ad asservandum daret, quas recipere recusavi; deinde Rex
Laad ut res quasdam suas pretiosas mihi ad asservandum daret, quas recipere recusavi; deinde Rex Joannes desertus a suis in Poloniam profectus est; ultro in Poloniam usque eum secutus, terque ex Polonia iter pedibus causa Regis in Hungariam confeci, Regis inopiam ex liberalitate Dominorum Hungariae sustentans, adeoque ex Dominis Hungariae, inter quos primi nominis viri erant Jacobus de Thornalya [W: Tharnalia] , Stephanus Bathory de Somlyo, Paulus Arthandy et alij multi perduxerant [sic; W: perduxeram] , ut fidem Joannis Regis secuti, ex Hungaria officii
mihi ad asservandum daret, quas recipere recusavi; deinde Rex Joannes desertus a suis in Poloniam profectus est; ultro in Poloniam usque eum secutus, terque ex Polonia iter pedibus causa Regis in Hungariam confeci, Regis inopiam ex liberalitate Dominorum Hungariae sustentans, adeoque ex Dominis Hungariae, inter quos primi nominis viri erant Jacobus de Thornalya [W: Tharnalia] , Stephanus Bathory de Somlyo, Paulus Arthandy et alij multi perduxerant [sic; W: perduxeram] , ut fidem Joannis Regis secuti, ex Hungaria officii gratia in Poloniam ad Regem venirent, et Regi
de Thornalya [W: Tharnalia] , Stephanus Bathory de Somlyo, Paulus Arthandy et alij multi perduxerant [sic; W: perduxeram] , ut fidem Joannis Regis secuti, ex Hungaria officii gratia in Poloniam ad Regem venirent, et Regi in Hungariam iterum adventanti ad terminos usque Hungariae, honorifice [W: eum add.] excepturi, parato exercitu obviam ire non dubitarent.
Caeteris vero rebus omnibus, quae subsequute sunt, D. V. Reverenda non solum interfuit verum etiam praefuit, ut existimem nec longa nec brevi
duci suo quotannis pendere voluerunt, si eo proventu eos liberasset.
Exorari tamen nunquam potuit, et professus est, si centuplum pendissent, se non
facturum, ne ejus institutores injuria afficeret. Unde quatuor primariorum
regulorum Hungariae: Thomae Strigoniensis archiepiscopi, Stephani Bathorei, N.
Orzägi et Laurentii ducis IIII. facete dicta memorantur. Primis tribus tria
erant oppida. Priori Kemencze, quod fornacem significat. Proximo Karon, quod
damnum. Tertio
Huic statim ab ipsa infantia paternis laribus abesse contigit. Primum enim Tragurium ad eundem Michaelem Statilium maternum avum una cum fratre Michaele missus est, hic aliquot annis nutritus, deinde ad Petrum Berizlavum episcopum Veszprimiensem, eumdemque praesidem Sclavoniae, ac quaestorem regni Hungariae cognatum suum delatus est. Verum Petro brevi post tempore a Turcis occiso a Joanne Statilio episcopo Transylvaniensi avunculo eodemque amitino suo in tutelam susceptus est. Apud quem aliquot annis enutritus primisque aetatis juvenilis rudimentis imbutus tandem Patavium concessit, ubi cum
ubi cum humanioribus literis operam navare caepisset, non diu perstitit. Ingruentibus enim in Hungariam post memorabilem illam cladem Mohachianam variis tumultibus, ipse etiam abruptis studiis suis ab avunculo suo revocatus est, apud quem tamdiu postea perstitit, quoad Joannes rex Hungariae cum Aloysio Gritto aliisque suis proceribus Budae ab adversae factionis exercitu, duce Guilelmo Rogendorffo obsessus est. Ubi eodem tempore,
et praepositura Budae veteris donatus et a secretis regis creatus in Transylvaniam ex mandato. Regis
rege e vivis sublato ab Isabella regina ad Sigismundi augusti regis Poloniae fratris sui nuptias mittitur dato mandato, ut peractis nuptiis iis Ferdinandum regem Pragae adeat.
Legationis summa ea fuit, ut oblatis regi Transylvania, Lippa, et Temesvario aliisque regni Hungariae provinciis, quas ipsa tunc possidebat, vicissim
ea sibi postularet restituenda, qua e Joannis filii fui patrimonii essent. His uti mandata erant, rite peractis et a rege honorifice tractatus, atque etiam convivio exceptus iterum in
regis locumtenentem appellant, ea dignitas, ut etiam vocabulum indicat, abiente rege ejus vices gerit, in aliis quidem negotiis parcius, sed in judiciis, appellationibusque summam authoritatem exercet.
Eodem ipso anno Rudolphum principem omnium Hungariae statuum nomine gratulatoria oratione Posonii in ipso Danubii littore excipit, atque etiam tamquam alter Samuel in regem Hungarorum, magno omnium applausu inungit. Nec multo post Eperjesium ad judicia celebranda de officio prosectus, et a Gregorio XIII. pontifice maximo in amplissimum
fieri posse existimaverant verum illud etiam oportere, imo in eo totius rei, rite perficiendae colophonem pendere, ut terrestri, eoque validissimo aggrediatur exercitu.
Sed haec de his sufficiant, qua vero erga omnes pietate, munificentiaque fuerit, non solum Hungariae, sed et aliis provinciis cognitum fuit. Omnes suscipiebat, omnibus largiebatur, omnium animos sua liberalitate etiam invidorum perstringebat. Nec quicquam minus, quam pecuniae studebat. Nec solum minorum, sed et aequalium, et principum animos hoc genere officii devinciebat. Inter quae hoc
qui in fine eius belli, quod Veneti cum Otthomano Selimo gessere diem
suum obiit, penitus extincta est. Post cladem Mohaczicam, in qua
Ludovicus rex cum omni pene Pannonica nobilitate extinctus est, Solymannus victor Ioannem
Sepusium Hungariae regem declaravit, et ea gens in filio successore esse desiit.
Sebastianus, qui in Africana acie periit XVI. Portugalliae rex, non modo familiae suae
finem, verum regno universo miserabilem cladem intulit: Henricus enim, qui post illum
rebus praefuit,
PROCESSUS IUDICIARII IURIS CONSUETUDINARII,
Inclyti Regni Hungariae
Regiae
Maiestatis Summo Secretario, Cancellario, et intimo Consilio. ITEM
ILLUSTRISSIMO AC SPECTABILI
Comiti, et Domino, Domino Sigismundo Forgach de Ghymes,
Comiti Regni Hungariae Palatino, Iudici Cumanorum,
Sacratissimae Regiae Maiestatis intimo Consiliario, et per Hungariam
Locumtenenti: nec non Comitatuum Nograd, Saros, et de Zabolch Comiti.
DOMINIS, DOM. PATRONIS ET
praelo subiectum a maioribus nostris, ad nos transmissum, et a nobis ad
posteros nostros transmittendum extet decreto 3. eiusdem articulo 6. quo id
magnis, paribusque desideriis, postulatum est a Rege, ut consuetudines illae,
quas Regni Hungariae iudices pro legibus, et pro observatis iudiciorum
processibus allegabant, constitutis ad id a Rege, et Regno maioribus
iurisperitis, propositisque in pretium tam praeclarae operae ac laboris,
profusis impensis conscriberentur,
amplissime, cuius si genus, et proavos,
antiquissimamque prosapiam retexerim, facile omnibus testatam redderem
illustris ac generosi sanguinis tui claritatem. Vidi egomet originales
literas Caroli Regis Hungariae, anno 1319. datas, quibus
Magistro Stephano, filio Comitis Gregorii de genere Pázmány, ob impensa
maiorum ac sua obsequia, nominatim vero, quod rex ipse hastiludio cum
Stephano Pázmány concurrens, tres illi dentes
pertinerent.
Quot te, et quam praeclarae tua opera, alia latina, patrii idiomatis alia,
quae iam in manibus et ore etiam exterorum hominum, summa cum laude
versantur, non tantum utilissimum, sed et admirandum reddiderunt Hungariae:
quae sive libros tuos legat, sive te concionantem, consulentem, aut
consultantem audiat, attonitis in te, tuaque doctrina, atque summorum
experimentorum facillima lucidissimaque ratione, explicatrice eloquentia,
Archi-Episcopalem
Metropolitanae Ecclesiae Strigoniensis collocaret; quod etsi priusquam
faceret, non prius tamen quam te in Archi-Episcopum designaret, (dignum
augustis annalibus monumentum) emissa certatim vota Magnatum Hungariae,
quibus idem ab Imperatore demisse petebatur, accepit; ut nesciatur, optimone
Imperatori citius, an optimis et dignitate primis patriae nostrae civibus,
eam Deus mentem iniecerit, ut te conspirantibus votis, in
vero fratris tui, natu tantum te minoris,
Cardinalitia atque Archi-Episcopalis. Pater dico tuus, toga, sagoque tantus,
qui et pacis consiliis, et primis militiae praefecturis claruerit, supremus
Vyvarum, generalis vero partes Hungariae Cis-danubianas Capitaneus,
foelicissime gubernaverit, et plenus tam annis, quam meritis, diem suum, non
sui memoriam clauserit. Franciscus frater tuus, eum se, toto vitae suae
tempore, ac tenore praestitit, ut in illo
extitisti,
eidemque adolescentiae tuae indolem, succrescentium cum aetate virtutum et
honorum, atque gloriae, qua iam circumradias, praesagium, et quasi gustum
praestitisti. Magnorum saepe exercituum ductor, superiores partes Hungariae,
Generalis Capitaneus, conversis in te omnium oculis, amoribus, atque
laudationibus, pluribus annis gubernasti; magnam et frequentem fortunae
varietatem, animi tui magnitudine, prudentia, et aequanimitate, superasti;
quam paribus suffragiis, sicut ab Augustis, Caesare Matthia, et Rege
Ferdinando eligendus, libentissime proponebaris, sparsa prius toto Regno,
universali omnium voce, eum te futurum, qui iam flores, ab universis
Hungariae statibus, in Palatinum es electus; quo te in honore atque
dignitate, utinam longissime sospitem, ac foelicem habeamus. Certe et iam
post tuum in coelos, ut ex tuis praeclarissimis actionibus sperare licet,
abitum, tui
et utilitati Damus. / EST ILLA /
QUAE
IN SACRAE CAESAREAE ET REGIAE MAIESTATIS Regia Tabula, ac coram Illustrissimo
quondam Domino, Domino Comite Georgio Thurzo de Bethlen-falva Regni Hungariae
Palatino et Locumtenente Regio, et cetera in Octavis tam Posoniensibus Anno M.
DC. X. et M. DC. XII. quam Eperiesiensibus Anno M. DC. XI. Nec non in Iudiciis
Extra-ordinariis, diversis vicibus, in praenotatis annis celebratis
Alter Capite Duodecimo, qui in Foro Spirituali observari solent.
Matthias Austrius Habspurgius, Anicius
Romanus, et AEneades Troianus, dici valeat. Quod ipsum similiter dici
potest, de Serenissimis Principibus quoque D. D. Alberto Principe Belgii
Fratre Germano, ac Ferdinando II. Rege Hungariae D. N. C. Patrueli Suae
Maiestatis; Filio autem Domini olim Caroli, itidem Archiducis Austriae,
Filii quondam dicti Ferdinandi I. Imperatoris et Regis felicis
reminiscentiae. O foelix Genealogia, quae multis centenis
2. de externa
muliere habet.
Verum, ut ad propositum redeamus. Nota hic I. Quod huiusmodi appellationes
causarum fiunt, tam ex sedibus Iudiciariis, quorumlibet Comitatuum Regni
Hungariae, quam etiam ex partibus eidem subiectis, utpote Regnis
Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae, nec non olim Transylvaniae 3. tit.
3. quia solum Regnum Hungariae, propter
Hungariae, quam etiam ex partibus eidem subiectis, utpote Regnis
Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae, nec non olim Transylvaniae 3. tit.
3. quia solum Regnum Hungariae, propter sacram Coronam est
principale, et caeteris praeeminens, reliqua eidem annexa et subiecta. II.
Quod ex Curia quoque Regia, sive Tabula fieri solet Appellatio, in
continenti, et sine ullis literis
Regni
Sclavoniae, in utroque termino Iudiciorum revideri possunt, art. 40.
Anni 1569. Et ratio est, quia cum transmittatur in Curiam Regiam
illa fuerit in toto Regno Hungariae,
vel Iudicia in ipsa celebrabuntur, recte huiusmodi Appellationes, in ipsa
revideri possunt; quandoquidem ad nullum certum locum, sed tantum ad dictam
Curiam appellantur. Regni autem Hungariae Iudicia, ad certa duo loca,
alterum Posonium, et Eperiessinum, ex publicis
Regni constitutionibus, alligantur; ut iam dictum est, supra quaest.
3. cap. 1.
Ubi Nota, magnam esse disputationem inter multos, quod cum certae Dominae,
certorum externorum Dominorum, ut potissimum Bohemorum et Polonorum uxores,
habentes bona in hoc Regno Hungariae, neque valentes ad Procuratoriam
constitutionem, semper intra Regnum venire, propter fragilitatem muliebris
sexus, viarum longam intercapedinem, et discrimina, ac vel maxime, cum viris
suis subiectae sint, solae
uti proxime citatus articulus 27.
anni 1567. continet; quod scienter et calumniose, id est,
fallaciter et fraudulenter, doloseve, nullas causas, quae essent iniustae
suscipient, neque illis contra Iura Regni Hungariae patrocinabuntur; vel
ullo pacto, cum parte adversa colludent. Formula vero antiqui Iuramenti,
fol. 743. Maioris decreti erat.
et eius sanctam
Genitricem Virginem Mariam, et per omnes Sanctos et Electos Dei,
quod ego nullas causas, scienter et calumniose, et quae essent
iniustae, suscipiam, neque illis contra Iura huius Regni Hungariae,
patrocinabor, easque inanibus et frivolis exceptionibus et
protelationibus, scienter et temere, in longum protrahere unquam
intendam; sed neque ullo pacto, cum adversa parte, in damnum principalis
PERORATIO. / Ad Candidos Tyrones.
Habetis, Candidissimi Tyrones, ab initio a me promissam Directionem methodicam,
in Processum Iudiciarium, Iuris consuetudinarii, Inclyti Regni Hungariae,
partiumque eidem subiectarum, (cui etiam adiunxi, alios duos processus, alterum
in Comitatibus, et alterum in Sedibus Spiritualibus, observari solitos) non
quidem verborum floribus convestitam, neque orationum pigmentis
aperte.
IN EANDEM EFFIGIEM. G.D. IOANNIS KITONICH.
lumina; Iura
sanguinem, quem acceperunt,
TUA Cseklisiensi erectam Bibliothecam in amplissimum mentis TUAE sinum transtulisti. Ibi vastissima, Juris utriusque Volumina, legûmque Chiliades, imò
gratas fuisse legimus; ac quia Grandibus oblata viris non pretiô, sed affectu placeant,
pensamus; Imò eô ipsô, quod munus hoc nostrum Orphani speciem refert, non placere TIBI haud poterit. Caeterùm DEUM Ter Optimum Maximum enixè rogamus, ut TE Inclyto Regno Hungariae, Patriae nostrae, nobis,
fruitur: necdum funesti tota recessit
Porphirogenitus non facit mentionem. At et Ungaricae, in Croatia, Monarchiae
tempore, omnes Liburnici Maris Insulae ad Croatiae Regnum pertinebant; cum et ultimas pene
illius freti, Corcyram, Tortam, Stedram, Lesinam, Issam et Bratiam, per Ladislavum sive
Vladislavum Hungariae et Neapolis Regem, Anno 1405. Hervojae Duci venditas, post huius
obitum Barbara Sigismundi Imperatoris et Regis uxor, nomine sacrae Coronae, tenuit;
come cosa (ut inquit
carminis sublimitas.
Hic loci non omnino praeter propositum oblata mihi occasione
admonendum duxi lectorem: Michaelem Bonbardi Societatis Iesu
in Topographia magni regni Hungariae nonnihil
Part. 2 cap. un. segm. 3 num. 1. aberrasse in designanda Palladii Fusci aetate;
ait enim illum circa salutis annum MCCCCXLV
florentem de ora Illyrici libros duos edidisse;
označio, zato i mi štampamo bez ikakve oznake stranica u rukopisu.
Summaria memoria officia tenentium.
Maria Theresia ab anno 1740. 20. Octobris rex Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae, Hungariae, Bohemiae.
sunt Szamobor, Boszilievo, Brokunievecz, Bellecz etc.
fecit et est editum 1762., ab anno 1748. ad praedictum, reliqua sunt patris Nicolai Laurenchich Jesuitae.
Scriptores inediti at in manuscriptis.
Domini Balthasaris Kercselich
Systemata regiminis regum Hungariae.
Ejus Annales.
Collectiones variae diplomaticae.
Dissertationes variae.
Institutiones politicae pro Hungaria et Croatia ad juventutem.
De banis
Clemens XIII. e domo Rezzenico Veneta, ab anno 1758. 6. Julii papa.
Imperatores.
Franciscus I. Lotharingus imperator occidentis.
Josephus II. ab anno 1765. 18. Augusti.
Reges Europae.
Hungariae.
Maria Theresia rex Hungariae ab anno 1740. 20. Octobris post mortem patris sui Caroli VI. Nata 1717. 13. Maji. Desponsata Francisco duci Lotharingiae 12. Februarii 1736. Viennae. Coronata rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae 25. Junii 1741., Bohemiae 12.
6. Julii papa.
Imperatores.
Franciscus I. Lotharingus imperator occidentis.
Josephus II. ab anno 1765. 18. Augusti.
Reges Europae.
Hungariae.
Maria Theresia rex Hungariae ab anno 1740. 20. Octobris post mortem patris sui Caroli VI. Nata 1717. 13. Maji. Desponsata Francisco duci Lotharingiae 12. Februarii 1736. Viennae. Coronata rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae 25. Junii 1741., Bohemiae 12. Maji 1743. Imperatrix a 23. Septembris 1745.
18. Augusti.
Reges Europae.
Hungariae.
Maria Theresia rex Hungariae ab anno 1740. 20. Octobris post mortem patris sui Caroli VI. Nata 1717. 13. Maji. Desponsata Francisco duci Lotharingiae 12. Februarii 1736. Viennae. Coronata rex Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, Sclavoniae 25. Junii 1741., Bohemiae 12. Maji 1743. Imperatrix a 23. Septembris 1745.
Angliae.
Georgius II. e domo Hannoverana, mortuus die 15. Octobris 1760. Georgius
Polonus, electus die 6. Septembris 1764.
Sveciae.
Fridericus e domo Hasso- Cassel Mortuus 5. Aprilis 1751.
Adolphus Fridericus dux Holsato Gottorp coronatus 5. Aprilis 1751.
Memoria baronum et episcoporum Hungariae
ab anno 1748. ad 1764.
Primas Hungariae
princeps et archiepiscopus Strigoniensis.
Vacat a 1745. 6. Decembris.
Comes Nicolaus Csaky ab anno 1751.
Cassel Mortuus 5. Aprilis 1751.
Adolphus Fridericus dux Holsato Gottorp coronatus 5. Aprilis 1751.
Memoria baronum et episcoporum Hungariae
ab anno 1748. ad 1764.
Primas Hungariae
princeps et archiepiscopus Strigoniensis.
Vacat a 1745. 6. Decembris.
Comes Nicolaus Csaky ab anno 1751. ad 1757.
Vacat.
Comes Franciscus Barkoczi ab anno 1761.
Janitorum magistri.
Comes Carolus Palffy.
Cubiculariorum magistri.
Antonius S. R. I. princeps Eszterhazy.
Paulus princeps Eszterhazy.
Cancellarii Hungariae.
Comes Ludovicus de Batthyan, hodie palatinus.
Comes Leopoldus de Nadasd.
Comes Nicolaus Palffy, resignavit.
Comes Franciscus Eszterhazy et una Georgius comes Fekette vicecancellarius.
et profectu semper illum habiturum non solum patronum sed patrem, proinde cum suum mihi patrocinium per me et in mea diligentia staret, potius aliorum quoquo exquiram patrocinia. Hinc conclusiones inscribere jussit celsissimo principi Emerico Eszterhazy archiepiscopo Strigoniensi et primati Hungariae, quod et aliis saepenumero fecit. Sub hoc Posegae residentia patrum societatis (Jesu) in collegium erecta, sub hoc juris canonici studium ac dein theologiae speculativae in accademia Zagrabiensi institutum.
Jurium ecclesiae talis
ac dum eidem ordinandi praesentarentur et ad parochias confirmandi, gravem semper ipsis de eorum officiis praemittebat adhortationem et instructionem.
Anno 1735. per modum synodi congressum parochorum habuit, ubi quosdam abusus stollae sustulit. Interfuit publicis regni Hungariae comitiis sive diaetis duabus, videlicet 1729. et 1741. Viennam rarius et non nisi in necessitate jurium ecclesiae exibat, immo nec ad bona exire solitus ob molem negotiorum. Ad capitulum cathedralis ecclesiae Zagrabiensis, prouti aeque intra canonicos, sequentes, quas paulo post ponam,
referamus.
Annis, quibus Braniughius ut episcopus vixit, Romanae praefuerunt ecclesiae Benedictus XIII., Clemens XII., et Benedictus XIV.
Romanorum imperium habuerunt Carolus VI., Carolus VII. Bavarus et Franciscus I.
Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia.
Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes Draskovich, brevi mortuus; comes Josephus Eszterhazy, 1741.
imperium habuerunt Carolus VI., Carolus VII. Bavarus et Franciscus I.
Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia.
Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes Draskovich, brevi mortuus; comes Josephus Eszterhazy, 1741. judex curiae regiae factus et 1748. mortuus; comes Carolus Batthyan, quem banum Braniughius reliquit.
Bella amplissima per universam fere Europam,
36. Ejusdem: Fragmentum notitiae canonicorum Zagrabiensium nec non notata quaedam chronologica pro anno 1748.
37. Ejusdem: Diversae dissertationes, lucubrationes et excerpta partim perfecta, partim imperfecta; ubi dissertationes: de Bosna, de finibus totius regni Hungariae, de memoria Gorensis olim eastri et comitatus, notitia diplomatica de Szetincza, dissertatio de inscriptione Sztenyeviczii et effossa collectio variarum inscriptionum et his similia.... quarto.
38. Ejusdem: Extractus protocollorum regni ab anno 1565. usque
Memoria ordinis religiosorum actualis in Croatia et Sclavonia 553.
Memoriae virorum illustrium summariae ab anno 1748. inclusive ad 1764. 554.
Reges Europae 555.
Memoria baronum et episcoporum Hungariae ab anno 1748. ad 1764. 556.
(Quid de candidatione senserit cancellaria.)
Die 12. credentionales suas domino comiti cancellario exhibuerunt ablegati capituli, qui candidationem admittere renuit, tum quod nullo eam firmarent diplomate vel consensu regio, tum quod nec ab aliis regni Hungariae capitulis vel praetenderetur vel practicaretur: instantias tamen supplicantium suscepit non ut candidatorum capituli, sed ut privatim ad Suam Majestatem recurrentium. Relatio tamen Suae Majestati facta non fuerat, ut alias fieri consuevit in cancellaria, neque eam fieri oportuit.
natalis diei et concursus maximi, me harum scriptore praesente, prouti et suprascriptis canonicis Zagrabiensibus, aliisque numero frequentissimis, post peracta in sacello aulico divina, nomine Suae Majestatis sacratissimae suprascriptus dominus comes cancellarius gratias distributas in Hungariae regno promulgavit sequentes. 1. Ad episcopatum Zagrabiensem transferri dominum episcopum Transilvaniensem Franciscum Xaverium baronem Klobusiczky. 2. Officium et baronatum regni judicis curiae (vacantis per mortem, 10. Maii secutam Posonii comitis Josephi Eszterhazy) domino comiti Georgio
(Episcopus in Transilvania detinetur.)
Interea dum superiora agerentur, contentio quaedam inter Hungaricam et Transilvanicara cancellarias orta est, ratione abitus suae episcopalis excellentiae urgebat istum cancellarius Hungariae, causa etiam locumtenentiae banalis officii, postulabat a Sua Majestate alia, et causa boni publici a tota Transilvaniae provincia, amatum episcopum detinendum, sub diaetae decursu postulabat. Utrobique videbatur necessarius, utrobique desideratus. Cum tamen comes banus, exercitus
ex Belgio reduces, numero 3000 Viennam die 12. Octobris appulerunt, et in campo penes Senprun militare exhibuerunt exercitium die 14. Octobris coram augustissimo imperatore Francisco I., serenissimo Lotharingiae duce Carolo, serenissimo archiduce Austriae Josepho, et augustissima imperatrice et Hungariae regina Maria Theresia, eo die primum in publicum post puerperium prodeunte, prouti et aliis plurimis eo hac occasione concurrentibus. Applausu communi omnium dictum produxere, cum igne etiam, exercitium, dirigente eos domino de Kleffert generali adjutantio et aliis ipsorum de natione
praemiati sunt. Et quidem Georgius Pogledich colonellus et Glinanus pro tunc commendans torque aureo, Balthasar Bussich et Nicolaus Gerlichich supremi vigiliarum praeferenti numismate aureo in una parte reginae in altera imperatoris faciem praeferenti, per manus comitis Leopoldi de Nadasd, Hungariae cancellarii, die 15. Octobris praemiati sunt. Capitanei vero per manus domini Kleffert, uti et laitinantii et vexilifferi aeque numismate aureo donati. Porro numisma supremorum vigiliarum praefectorum aureos Cremnicenses 20, capitaneorum aureos 10, laitinantiorum et vexilifferorum aureos
Bilo prije 2., ali sam pisac se je ispravio, kada je pisao mjesto 4 pravije 3. Ad preces domini comitis Pauli Balassa pro reaedificanda capella Aquisgranensi, per Ludovicura I. condam Hungariae regem (videndum qua occasione) erecta, ordinati sunt in specie aurei 100.
(Privilegium capituli pro trajectu in Luczho.)
2. Publicatum Zagrabiensis capituli
quamvis fati comitatus occasione restitutionis et erectionis sui bano et regno fuissent subjecti et pro corpore Croatiae agniti, et bani Slavoniae titulum explentes, facto praedictorum garrulitatibus suis banali authoritati studentium a regno et bano sunt avulsi, ut per articulum in diaeta 1751. Hungariae instar particulares suos ablegatos ad diaetas mittant, praebuerintque occasionem, ut similiter Croatiae comitatus fato locumtenentiali consilio subjiciantur et banus sit aliquando purus baronis regni titulus. Sic fit, dum privatum interesse antefertur rationi publici: sic dum praesunt
sub se habebant et vaivodarum | qui vis stipendiatos a Sua Majestate haramias, sive milites, excubias agente in praesidiis Germano regulato milite. Gens autem occasione belli congregabatur et in necessitatis casum ab aratro, bobus ad campum, sed tantum sub corona Hungariae prodibat. Princeps ergo iste in utrumque generalatum officiales majores minoresque, stipendia a rege merentes induxit sub nominibus, ut in regulatis exercitibus solent appellari. Haramias austulit, prouti et Germanum e praesidiis militem. Verum populum in his generalatibus habitantem ad
plenam non haberet informationem. Bis ergo convocavit capitulum, res serio in considerationem accepta, examinatae rationes undique, an videlicet suprascripti defendendi in immunitate, aut vero subjiciendi.
Pro illis defendendis erant
incolas, tanquam in curiali fundo existentes et ad defendendum archivium publicum, ecclesiam, vigilias item praestandas in vicem canonicorum, olim sub Osvaldo episcopo, consensu Matthiae regis illocatos ad servandam quoque privilegiorum memoriam et vestigium aliquod pietatis divorum hactenus Hungariae regum, non minus vicum Latinorum et Villam Novam, tanquam primum curialem episcopi fundum, secundum autem, Villam nempe Novam, tanquam canonicorum allodia et praebendariorum domus cum ecclesiae servis, incolis videlicet aliquod ad deferenda vexilla, palas supplicationum tempore obligatos,
dehinc regni ablegatio sine canonico fieri possit, sed unus semper secundum morem hactenus observatum ex parte cleri Zagrabiensis canonicus mittatur. 7mo. Ut exmissus taliter praecedentiam ante vicebanum habeat, cum talem et demonstrent acta regni et praxis dicasteriorum omnium regni Croatiae et Hungariae.
Haec fuere postulata capituli suis respective probis fulta, episcopo consignata. Qui Viennam die 12. Octobris adveniens, ruminatis perspectisqne pro | summa experientia et rerum usu vidit expedientius fore multoque ecclesiae utilius,
praescripta semet in suis restaurationibus regulare debere.
(De campo Turopolia.)
Universitas campi hujus, olim campi Zagrabiensis et Castri vocata, a Bela IV. qua Sclavoniae duce postea Hungariae rege ab eodem Zagrabiensi regio castro exempta, suisque gaudens privilegiis, instar communitatis regitur, proprium habet magistratum, in commune bonum consulit, judicia servat, jus item gladii, tellonii, nundinarum et fori in Goricza. 12 constat nobilibus assessoribus magistrates, quorum
tanquam existenti ad latus episcopi, anterioraque jactasset cum exaggeratione elevandae politicorum potentiae, egove istud nunquam eventurum reposuissem, me ut minus intelligentem damnabat et arcana non penetrantem. Hoc omnino futurum ad invidiam universarum aliarum rerumpublicarum totiusque Hungariae, nec difficultare Kleffeldium. Fateor hucusque, ex praejudiciis haustis, opinione valebat apud me Naisichius, credidique regni basim illum esse, sed a mox relato sermone debilitatem ejus perspectam habui. 2. Ut in subsidium exolvendorum officialium per Majestatem Suam 34000
Knezios aliosque intra confiniarios officiales commendans constituebat, quibuscum tenere debuit ad facilitates accervandas. Quod autem confiniarios attinet: Hi a robota, decima, jure montano, contributione erant immunes, et dumtaxat propriis in regno bellare obligabantur, neque antiquitus extra Hungariae regnum educi potuerant, anno tamen 1741. ad Italiam, sed reginae sumptibus ire debebant, et postea in alias regiones. Isti in praesidiis vigilias non obibant, cum haec ipsis fidere tamquam schismaticis et instabilibus securum non videretur. Obibant tamen vigilias in limitibus, pagis,
vinum etc.
(Palatini mors. Novus armorum supremus praefectus.)
Die 24. Martii Posonii obiit in domino excellentissimus dominus comes Joannes Palffy, regni Hungariae palatinus, aurei velleris eques, supremus per Hungariam et Transylvaniam armorum regiorum praefectus etc., aetatis suae anno 93., quam aetatem admiratione communi attigit, quia ad regulam vivere non asveverat, nullamque rationem victus aut potus servabat. Fuit olim fere per
postea secuta est, ex articulis diaetalibus anni hujus clarescunt.
(Palatinus novus comes Ludovicus de Batthyan. Vicebano credita cura regni.)
Interim sub diaetae hujus initium in regni Hungariae palatinum ex tribus ab aula propositis, videlicet domino comite Ludovico Batthyani, olim aulae cancellario, domino Georgio Erdoedy, judice curiae, et Francisco Esterhazy, conclamatione omnium comes Ludovicus Batthyani electus est, qui ut palatinus et diaetae praefuit. Comes autem
Quinque Ecclesiensis.)
His in Croatia actis, Posonii decurrebat diaeta, cumque Majestati Suae septingenta de quanto contributionali milia accordata fuissent, die 30. Julii Posonii a Sua Majestate sequentes factae sunt promotiones. Et quidem ex parte cleri: Primas Hungariae nominatus comes Nicolaus Csaky. Loco hujus archiepiscopus Colocensis baro Franciscus Xaverius Klobusiczky ex episcopo Zagrabiensi, cum regali insuper 12 milium fl. ac gratuita expeditione cancellariae. Episcopus Zagrabiensis resolutus dominus Franciscus Thauszy, hujus
quae clavium sunt, immittere, minus potestatem clavium usurpare, ut talismodi ipso facto pro haeretico in orthodoxa Romana ecclesia habeatur. Quod non solum oecumenicorum conciliorum decretis sanctorumque canonum sanctionibus conforme foret, sed P. 1. T. 11. quoque apostolicos Hungariae reges quamvis vicaria vicarii Christi potestate, adeoque amplissimis privilegiis, usu etiam imperturbato roboratis gaudentes, episcopos, archiepiscopos a Romano pontifice confirmandos causa scilicet defectus potestatis clavium, quae in coronatis principibus non adesset communi
non electus Braniug, at ordinarius dioecesanus Eszterhazius tanquam necdum a vinculo Zagrabiensis ecclesiae liberatus ad publicam notorietatem contulit, ut ex tunc promotis hodiedum viveret canonicus Josephus Pogledich, qui istud productione suarum donationalium roborabit. Et quamvis idem Hungariae jam primas Eszterhazius etiam in locum demortuorum 1727. tanquam ordinarius Zagrabiensis potuisset, tamen conferenda reliquit successori beneficia, qui illa post sui Romae factam confirmationem 1728. mense Februario (docente protocollo ecclesiae Zagrabiensis) distribuit, suscepta Viennae
nominatorum ab electo factam sub censuris prohibuit, eo quod electus Romae confirmatus non fuisset, ac ad se institutionem pertinere, qui u et nominationem praetendebat. Electo episcopo Zagrabiensi praetensioni archiepiscopali contradicente, capitulo autem Zagrabiensi ad Ferdinandum tanquam Hungariae regem pro resolutione supplicante, idem Perdinandus juris sui resolutionem esse respondit, eo quod, electo confirmato non existente, sedes pro vacante haberetur, neque super collatione juris patronatus beneficiorum electo Francisco Erghelio elargita, intentio regia, quam ad mentem
zelus dedit litteras. Patachich quoque dedit duplices: arcaniores, quibus illud etiam aperuit, Majestatis Suae mentem fuisse, ut nominetenus installandi jubeamur, immo per regiam illico expeditionem, ipsum tamen utrumque impedivisse, primum ne actores fuisse observenmur, alteram ne universi Hungariae episcopi sese jure patronatus privatos sub illius initio arbitrentur, adeoque succenseant; alias, quas in capitulo etiam legendas postulavit, uti et relatae fuerunt, quibus tenorem mandati considerandum commendat, praecipue in verbis pro
concordiam obligarer et ut canonicus cathedralis hujus ecclesiae Zagrabiensis eandem vehementissime expeterem, non minus quod ex protestatione mea de non peragenda archidiaconorum ab electo episcopo nominatorum institutione, tanquam sacrorum canonum sensui usuique universarum per Hungariae regnum cathedralium et nominatim ecclesiae hujus Zagrabiensis contrariante, non aliud quam verum orthodoxae religionis sensum, subditalis in principem devotionis debitum, evitanda item capituli ne fors inde provenire potentia incommoda intenderim intendamqne, ideo ego infrascriptus ex
cum copia litterarum eidem archiepiscopo Colocensi aperui, at is, nescio quo fine, etiam cum Viennae fuisset, dissimulavit, neque vel comiti locutus cancellario, probabilius eidem etiam a comite bano aut domino Kooh, ut dissimulet, svasum, certum autem a Kollerio fuisse rogatum. Tum ne omnibus Hungariae episcopis jus patronatus disputetur, metuebat credibilius, fors et passivum debitum illius, quod capitulo ipsum fecit obligatum, ad praescindendum coegit. Caeterum Mikinovichius dum significasset referadam Suae Majestati pro parte mea factam, metus magni rumoresque fuerunt varii. Ego
mandatum regium producendas juberet. Quod sua quoque excellentia approbavit. Atque ita tota haec causa, regina referadam apud se conservante, neque quopiam urgente, sub dissimulatione transit, credoque transituram. Interim archiepiscopus Budae, Pesthini lamentatus est, ut casus iste toti constaret Hungariae, facta mea, uti ab amicis intellexi, probante universa Hungaria. |
Habes hic sincere descripta omnia, praecipue quae a me gesta sunt, nec mireris, lector, quod haec a me bano perscripta non fuerint, nam scivi, quod
aquirant, hinc per Viennam ut proficiscerentur, illis fuit impositum.
(Diaetae exordium.)
Diaeta Posonii die 17. Maji accepit initium uti supra pag. 114. dictum. Et omittendo ea, quae res Hungariae attingebant, ex actis ejusdem diaetae videnda, ad res pure nostras convertimur. Fui autem et ipse diaetae praesens cum episcopo Klobusiczki ad dimidium mensis Junii, quando ob supradescriptum tumultum reverti in Croatiam debui, summo mei damno et neglectu in subsequis promotionibus.
(Sclavoniae inferioris comitatus convocandi
Animadvertens quoque astutus protonotarius palatino ad vota esse, ut inferioris Sclavoniae comitatus ab eodem et Hungariae regno dependeant, praecipue cum Antonius Spissich, comitatus Verocensis vicecomes, convocandorum inde ad diaetam instar aliorum Hungariae comitatuum rationes eas posuisset, quod statibus Croatiae rationes eorundem accipere renuentibus, sed ad consilium locumtenentiale submissis informationem circa tales habere nequeuntibus, cum nihilominus in diaeta de quanto contributionali semper ageretur, necessum est, ex singulis
statibus Croatiae rationes eorundem accipere renuentibus, sed ad consilium locumtenentiale submissis informationem circa tales habere nequeuntibus, cum nihilominus in diaeta de quanto contributionali semper ageretur, necessum est, ex singulis comitatibus ablegari deputatos, a paritate comitatuum Hungariae, praecipue secundo, quia ablegati Croatiae ignorarent inferiorum partium Sclavoniae situm, maleficia beneficiaque. Neque, si legatis Croatiae adjungeretur unus nomine inferioris Sclavoniae partium, ipse sufficeret. Esse porro intra Croatiae comitatus eam differentiam a Sclavonicis, quod
sed unus foret perceptor omnium, quem exactorem regni vocarent, nec esset cassa comitatuum, sed regni in Croatia. Eapropter addi non posse unum horum Sclavoniae comitatuum nomine, sed vel cassam horum relinquendam attribuendamque cassae regni Croatiae, vel e singulis comitatibus convocandos, Hungariae ad exemplum. Haec Naisichio et ablegatis fuere insolubilia, et ne cassa e manibus horum abeat, aut Croatica examini consilii locumtenentialis subjaceat, post plures consultationes praeeligerunt, ut separatim convocentur comitatus Syrmiensis, Poseganus et Verocensis, uti testis est 23.
et ne cassa e manibus horum abeat, aut Croatica examini consilii locumtenentialis subjaceat, post plures consultationes praeeligerunt, ut separatim convocentur comitatus Syrmiensis, Poseganus et Verocensis, uti testis est 23. articulus anni 1751., in quo additum salva regni Hungariae et banali jurisdictione . Clausula nescio quid subtilitatis vel opinionis Naisichianae continens, praecipue verbis prioribus salva regni Hungariae jurisdictione , quae attamen per ipsam convocationem firmata haberetur. Neque eo articulo quidpiam est, quod jurisdictioni coronae
convocentur comitatus Syrmiensis, Poseganus et Verocensis, uti testis est 23. articulus anni 1751., in quo additum salva regni Hungariae et banali jurisdictione . Clausula nescio quid subtilitatis vel opinionis Naisichianae continens, praecipue verbis prioribus salva regni Hungariae jurisdictione , quae attamen per ipsam convocationem firmata haberetur. Neque eo articulo quidpiam est, quod jurisdictioni coronae praejudicaret.
(De moderandis stollis.)
Occasione cujus tria potissimum notanda veniunt. 1. Donationem inter vivos olim ab episcopo Bosnensi Petro Bakich contra fiscum regium suis consangvineis factam per sententiam tabulae stabilitam fuisse, fiscum autem regium appellasse quidem, sed appellationem non ursisse, ne alios episcopos et Hungariae praelatos ad idem faciendum moneret. 2. Executores defuncti Braniug cum fisco transigere voluisse et eatenus etiam tractase cum eodem. 3. Szamoborienses a domino comite Aversperg ad colonicale jugum attractos fuisse, causa necdum terminata existente. Reliqua autem ex actis tabulae petenda
translatus et promotus est. Ac paulo post, mortuo colonello Petazzi, eidem in colonellatu successit.
(Marcha amoti schismatici.)
Generalis quoque Varasdinensis Petazzi sese cum Hungariae cancellario domino comite a Nadasd conjugens, opera potissimum Petri Liubojevich, Marcha schismaticos amovit, eamque quasi in sequestrum generalatus, positis in ea vigiliis, posuit sine tumultu quopiam. Immo ad hanc occupationem officiales ex schismaticis misit, praesens ipse etiam.
Ad haec elaboranda vicebanus, protonotarius ac Busan fuere destinati. Rogati praeterea omnes, ut quae in suis hanc in rem haberent, communicarent. Kercselich sua recepit scripta, ne videatur impleri illud: sic vos non vobis. Nihil tamen etiam postea actum est. Scio in loco quodam Belae IV. Hungariae regis exstare diploma, in quo sub Stephano bano et capitaneo Stiriae omnium castrorum ad hoc regnum spectantium limites ponuntur. Quod ego legi ipse. Sed sicuti ex odio episcopi in me videbatur res talis mihi non committenda, ita in re tanta silentio praetereo, cum aliunde boni publici
In Majo: Ascensio domini. In Junio: dominica Pentecostes, corporis Christi, sancti Joannis Baptistae ut regni patroni, sancti Ladislai ut fundatoris et patroni dioecesis, sanctorum Petri et Pauli. In Augusto:
praecipue in necessitate et cum pauperibus fieri posse, Christus ipse docuit; quare cum sit fors in dicasteriis necessitas, ad legalem viam trahi exemplum non posse. Videbatur omnibus tutior haec opinio. Quare protonotarius actis publicis nil inseruit, sed illo proponente, videndum esse, quomodo Hungariae fora sese in hoc gerent, in ejus sententiam ab omnibus itum, excepto episcopo.
(De conscriptione actum.)
Sub hac quoque congregatione ob plura
sessionum considerationem nec haberet nec admitteret in suo opere conscriptionali. Proinde cum is pro demonstranda methodo hungarica missus sit, talismodi rubricam exmittendam urgebat, ac sese prius comiti palatino scribere debere dicebat, quam ut in hanc rubricam consentiat, ut sua excellentia Hungariae providere sciat, si Croatia absolute praetendit, ut tanta res, ut est sessionis constitutivum, a rudis coloni confessione pendeat. 3. Hoc quoque oggerebat: Vel conscriptio probabitur regno vel non. Si ita, omisso sessionum baptismo nil peccabunt conscriptores; si non, occasio erit regno
et praemissorum suorum magnates omniaque stare |
et nos ita agere debere, ut illi volunt. Ipsos prostravisse clerum, magnatem baronem Patachich, quod iisdem saepius respondisset, exturbasse ab officiis, locumtenentem talem procurasse, quem regerent. Cancellarium Hungariae superasse, pluraque talia. Neque illi pro Erdoedio esse sed pro domino Busan, qui postremam fumationem fecisset, atque nos sic operari debere, ut is salvetur. Dein Montem Claudium semper ingeminabat, quid ex eo futurum est, quod viri divites inde facti, plurimaque talia, uti habendum non
hujusque filium Antonium, Stephanum archiepiscopi fratrem alterum, atque Stephani hujus duos filios in comites esse publicatos et in Sclavonia inarticulatos articulo 2.
2.
(Cur episcopi Hungariae actuales intimi consiliarii.)
Paulo Nenadovich archiepiscopo Graeci ritus non unitorum adeoque schismatico, qui prius erat episcopus Placzkensis, characterem actualis intimi consiliarii fuisse collatum publicatumque. Et quia cancellarius Hungariae comes de Nadasd
(Cur episcopi Hungariae actuales intimi consiliarii.)
Paulo Nenadovich archiepiscopo Graeci ritus non unitorum adeoque schismatico, qui prius erat episcopus Placzkensis, characterem actualis intimi consiliarii fuisse collatum publicatumque. Et quia cancellarius Hungariae comes de Nadasd promoti indignitatem variis ex causis, etiam Nenadovichii criminalibus processibus et ejusdem ad mortem condemnatione, qua eliberatus fuit per susceptos post fugam ordines, schismatis item per characterem talem confirmationem (quia ante Nenadovich nemo
processibus et ejusdem ad mortem condemnatione, qua eliberatus fuit per susceptos post fugam ordines, schismatis item per characterem talem confirmationem (quia ante Nenadovich nemo Carlovicensium
motivum frequentium tumultuum, Marcham restituendam schismaticis judicabat commissio. Quia autem scivissent, reginam, quae Marcham suo jussu unito recenter attribuisset episcopo, eo vix flectendam, ut factam unito episcopo donationem casset et schismaticis eandem attribuat, praecipue quod ab Hungariae cancellario comite Leopoldo de Nadasd res fidei unitorum et promotae exstiterint et protegerentur, visum commissioni fuerat, episcopum unitorum graeci ritus, reverendissimum quippe Gabrielem Palkovich Kanisam evocare, eumque ad resignandum sponte locum disponere, ut, visa ejusdem
ulli alteri etiam in copia eandem porrigat, sed ad propria abeat et, cum a se vocatus fuerit, tunc redeat. Promisit ei suam omnem operam et benevolentiam. Sed edicente episcopo Palkovich, se vale accepturum a reliquis commissariis dicturumque, replicam suae dedisse excellentiae, consensit. Sed dum Hungariae cancellario semet eatenus scripturum dixisset, rationem postulavit. Dicente Palkovichio. quod ab eo dependeret foro, cogitabat tantisper et ut scribere cancellario possit, edixit. |
Quid post, haec egerit Neuperghius,
pendeat, ideo clementissimae resolutioni substernitur regiae.
(Secunda forma regiminis. Mors praepositi Sinersperg.)
Aut vero, si prior regulandi hujus regni conjectura non placeret, Hungariae instar comitatus erigendi censerentur, ac instar inferioris Sclavoniae regulandi, qui a bano dependeant, eique omnia referant, et is per cancellariam Majestati, atque hoc quemadmodum et in Hungaria ac ipsis Hungariae legibus. Intelligendo videlicet de statu in regno hoc politico vocato.
Aut vero, si prior regulandi hujus regni conjectura non placeret, Hungariae instar comitatus erigendi censerentur, ac instar inferioris Sclavoniae regulandi, qui a bano dependeant, eique omnia referant, et is per cancellariam Majestati, atque hoc quemadmodum et in Hungaria ac ipsis Hungariae legibus. Intelligendo videlicet de statu in regno hoc politico vocato. Alias jurisdictiones arbitrio Suae Majestatis relinquendo. Moritur interea praepositus major Sinersperg, et lector capituli Putz pro consequendo beneficio Viennam festinat. Ego quoque eo ascendere cupiebam, sed quia
arbitrio Suae Majestatis relinquendo. Moritur interea praepositus major Sinersperg, et lector capituli Putz pro consequendo beneficio Viennam festinat. Ego quoque eo ascendere cupiebam, sed quia praemissum opus necdum absolveram, ab Althamio permissus non sum, verum is ad cancellarium Hungariae Nadasdi, banum Batthyan, et Suam Majestatem ipsam intuitu hujus scripsit, ac uti dicebat, me commendavit. Credibilius censeo, oraverit tantum, ut collatio suspenderetur, sicuti et suspensa exstitit, et
Putz Viennâ remissus. Crediderit
hac in officio et dignitate sua munus vicebani permaneret. Si vero vicebanus in militaribus suppleret banum, tunc vel Georgius Pogledich jam colonellus, vel Gabriel Skerlecz, vel Wolffgangus Jellachich. Pro protonotario vel Joannes Jursich, aut Antonius Bedekovich, vel Petrus Skerlecz, cancellarii Hungariae secretarius. Pro secretario consilii gubernialis Nicolaus Skerlecz, aut Benedictus Krajachich, vel Ladislaus Lukauszki, sive Stephanus Markovchich. Pro perceptore regni generali tanquam melius possessionati Georgius Petkovich, germanicae lingvae gnarus, aut Antonius Bedekovich, vel
Georgius Petkovich, germanicae lingvae gnarus, aut Antonius Bedekovich, vel Ladislaus Lukauszki. Pro advocatis fiscalibus regiis Benedictus Krajachich, Büky, vel Petrus Spissich. Porro Christophorus Niczki, cum in regno hoc possessionatus haberetur, in casum 2di systematis, regiminis videlicet Hungariae instar, aptissimus videretur pro vicebano et horum comitatuum supremo comite. Haec a me Althamio data, gratissime
et tot inter accepi oscula, et quid pro labore petam, postulavit. Post abitum meum Jursichio opus dedit (excepto isto pro memoria), ut, si quid forte addendum
elaboraverat approbata et ad regnum missa. Denique Althamius deponendum е vicebanatu Rauchium arbitrabatur, uti publica rei hujus illico fama fuerat. Kollerius vero in banum, Rauchii promotorem, redundaturam notam bano persvadet, hinc is, ut in baronem elevetur, supplicat. Sed cancellarius Hungariae, baronatum sive statum magnatum illum talemque non esse sustinet, ut demeriti et in poenam ad talem evehantur. Cum ergo Rauch demeruisse probetur, ob sua demerita baronatu donari non posset in despectum totius status magnatum. Banus itaque medio locumtenentis semet dispositurum vicebanum
suis Sclavonicis fisco adjectis, iisdem creditoribus pro amissis Mutinensis ducis bonis non solum Trenckiana bona altissimo precio data sunt, sed ob aulae necessitates, quia diaeta (quae anno 1751. celebrata est), iudicenda, fine augendi contributionalis quanti meditabatur, cancellarius vero Hungariae, ne supersit quaepiam lamentorum Hungaris occasio, in diaeta 1741. promissa ut in effectum deducantur urgebat credebatque necessarium. Hinc 1749. ad limites divisorios comitatus jurisdictionis a militari processum est. Qua occasione, quia plurimorum bona ad militarem devolvi oportuit
Krajachichium rogavit, ne cancellario aut ejus secretario meae illae repraesentationes darentur. Hinc et eas apud se retinuit, agens omnia, ut praepositi fieret resolutio. Quem in finem et ad Kooh, |
banum, comitem item Altham accessit. Personalem quoque regni Hungariae dominum Fekette animavit, ut in suo ad reginam accessu lectorem Putz pro praepositura commendaret sibique necti sangvine diceret, hac ut ratione vacantia illa reginae in memoriam
revocaretur et obtineri posset resolutio. Ad vota cessere omnia. Itaque regina die 16. Octobris
Juvavensis ecclesiae praesulem pars ipsius provinciae pertineret etc. Sane enatis successive tot vicissitudinibus et dominantium metamorphosibus, Veneta quoque potentia per has mutationes aucta existente, post quam reges illi Serviae et Dalmatiae, Croatiae item, desiissent; postquam Hungariae regum dominatus in his maris et Dalmatiae oris cessaret; postquam demum imperium ad Austriacos devolutum fuisset, Veneti, in tantis aliorum ruinis praetextu illo libertatis ludere scientes, dominatum suum ampliare sciverunt et ampliarunt. Et quod ipsis firmum stabileque non fuit,
(Eadem epistola offenditur banus. Protegendus a regno praecipitur Lukauszki.)
Banus rem hanc aegerrime tulit, et pro crimine reputari voluit, quod Lukauszki, se praetermisso, tanquam prima instantia, per dominum comitem Altham talia scribere attentasset. At Hungariae cancellarius comes Leopoldus a Nadasd, sive ob fines privatos quospiam, sive quod cum bano non conveniret, sive demum reipsa, crimen tam magnum, uti banus volebat, in Lukauszkio non reperit. Hinc data sunt ad banum mandata, ut Lukauszki contra Raffajum ac alios se persequentes protegatur,
situabantur, non solum cecidisse, sed ab officiis plane amotos esse, immo totam regiminis Croatiae formam immutatum iri; animadvertens insuper sui fratruelis et locumtenentis juniorem aetatem, consequenter dubius, cujus illum consiliis credere debeat, praecipue cum res omnes per comitatus regendas Hungariae instar Majestatem velle animadverteret, supremi autem neoresoluti comites clientes cancellarii, sui non adeo amici essent, adeoque semet cum cancellario conjungendo gloriam, quam antea per banatum habuit, diminuere et exstinguere, occasione potissimum belli, valerent; quare, ne aut
vicepraeses, imperator item ipse, comitem Franciscum
Nadasd generalem equitatus, tametsi in militum affectu et praecipui nominis a felicitate rerum bellicarum, in castra proficisci et exercitui praeponi non sustinerent, ipse autem id peteret, medio quoque fratris sui cancellarii Hungariae, in similibus belli occasionibus ob politicum regni Hungariae statum necessarii, adeoque obligandi, ne cancellarius disgustetur, et praeconceptae opinioni de virtute generalis Nadasd satisfiat, ipseque generalis aquiescat, Batthyanius ad obsequendum imperatori et ministerio per banatus
Nadasd generalem equitatus, tametsi in militum affectu et praecipui nominis a felicitate rerum bellicarum, in castra proficisci et exercitui praeponi non sustinerent, ipse autem id peteret, medio quoque fratris sui cancellarii Hungariae, in similibus belli occasionibus ob politicum regni Hungariae statum necessarii, adeoque obligandi, ne cancellarius disgustetur, et praeconceptae opinioni de virtute generalis Nadasd satisfiat, ipseque generalis aquiescat, Batthyanius ad obsequendum imperatori et ministerio per banatus resignationem locum dedit Nadasdio, taliterque resignatio sua ex
in vicem banalium confiniorum regno datum fuisset terrenum actuale generalatus.
proponi aliquem. Et praecipue ob locumtenentem, quem postponere aliis damnare videbatur, metuebaturque tam parens ejus comes palatinus offendendus, quam et patruus, banus nempe anterior. Anteponere autem viris aliis, ut Palffio mareschallo, Nadasdio equitatus generali, ob cancellarium praecipue Hungariae, aut plane hos negligere, idem videbatur labyrinthus. Quare ad postremum sequenda videbatur episcopi opinio, ut, ad testandum erga emeritum banum affectum, in eum statuum derivetur voluntas, isque proponat, quos judicaverit, pro suo successore, ejusque propositionem pro regni candidatione
collato sibi comitatu Crisiensi, Viennam concessit; in veritate autem et reipsa, ut banus vel saltem banalis iocumtenens, si Palffi aut de Nadasd resolveretur, esse valeat. Iste, uti etiam legatus regni Stephanus Patachich, de locumtenente apud mareschallum. Batthyan nil mali dicebant, at coram Hungariae cancellario aliisque pleno contra eum erant ore, uti etiam contra Busan. Raffay et Rauch. Immo cum in conversatione quadam apud aulae cancellarium interrogasset quidam, an comitem Franciscum Nadasd habituri essent libenter pro bano Croatae, comes Draskovich, ne loqueretur, rogavit, eo
comiti in opinione illa mea, visis beneque deductis vel ejus documentis, pro oppido stare justitiae praesumptionem, nil obstantibus obnubilativis praetextibus, neque ad medendum causae suae prospicere posse melius, quam si efficiat, ut quaestio illa, Szamobor essetne liberum oppidum, ad diaetam Hungariae, paritate et exemplo tot legum, quas eidem notavi, remitteretur. Ibi ob velocitatem negotiorum et multitudinem accurrentium, praecipue cum magnates libertati oppidorum adversari assoleant, raraque sint, quorum confirmata diaetaliter fuisset libertas, sperari posse optatam decisionem. At
(Deputatio de regulandis neoerectis comitatibus. Eatenus projecta.)
Quia autem
in his comitatibus banus, motu scilicet proprio omnes constituere officiales? Hoc bani elevasset autoritatem et respectum. Proinde non fuit aliud in deputatione illa objectum, quam propria quorundam interessentia, ac ne justo aequilibrio evadat aliquorum potentia, salva integraque esset palatini Hungariae autoritas, dum comitatus Hungariae semet restaurant, salva bani, dum magistratus civiles, dum comitatus inferioris Sclavoniae bano subjecti. Neque tunc episcopus neque Naisich aut Busan neque totum regnam praejudicium autoritati banali inferri existimarunt, sed duntaxat peribit banus in
proprio omnes constituere officiales? Hoc bani elevasset autoritatem et respectum. Proinde non fuit aliud in deputatione illa objectum, quam propria quorundam interessentia, ac ne justo aequilibrio evadat aliquorum potentia, salva integraque esset palatini Hungariae autoritas, dum comitatus Hungariae semet restaurant, salva bani, dum magistratus civiles, dum comitatus inferioris Sclavoniae bano subjecti. Neque tunc episcopus neque Naisich aut Busan neque totum regnam praejudicium autoritati banali inferri existimarunt, sed duntaxat peribit banus in duobus his comitatibus (in quibus
sed duntaxat peribit banus in duobus his comitatibus (in quibus videlicet vicebanus, protonotarius et perceptor regni dictus degere consveverunt), si hi, exemplo jam aliorum, ad legis dispositionem redigantur.
Congregationes quoque comitatuum difficultari legem praximque Hungariae, comitatus item Varasdinensis ac inferioris Sclavoniae, quia protonotario adimetur occasio nomine publico ludere, testari pro quibus voluerit, laudandi immeritos etiam, verbo suam demonstrandi potentiam per exorbitantia saepe prolata, per abjectionem calami, laudes sibi procurandi in
laudandi immeritos etiam, verbo suam demonstrandi potentiam per exorbitantia saepe prolata, per abjectionem calami, laudes sibi procurandi in aula, et tanta alia specificis firmata tam veteribus quam recentioribus casibus.
Cassam demum difficultari aeque contra praxim Hungariae Sclavoniaeque, et eo temerarius, quod leges municipales ipsae per illum citatae, protocolla quoque regni, perceptores singulorum comitatuum et olim exstitisse, perhibeant. Sed hoc esse cor interessatorum, quia, quid cassa sit,
nemo sciret. Cassa nequaquam regni est sed
propriam, Hispaniam elevandam esse censuerunt, hoc praecipue saeculo, quo Siciliae et Neapoli Hispanus imperaret, ducatum quoque Parmae et Placentiae Hispanus obtineret, Lusitaniae autem rex in defectu esset. Ut et hoc regnum Hispaniae conjungi valeat, adlaborarunt. Hinc quamvis Maria Theresia Hungariae regina pro filio suo Josepho sponsam ex Portugallia habere cupivisset, Jesuitarum opera intento privata est. At illi pro Hispaniae regis fratre, cardinalatui valedicente, laborarunt. Ad quem quia Josephus rex Portugalliae propensus non fuisset, sed erederetur Angliae regis filium
si religionis bellum foret.
(Legiones Austriacae in Bohemiam et Moraviam missae. Belliduces creati.)
Post subscriptum cum Gallia foedus imperator Franciscus I. cum conjuge sua regina Hungariae Maria Theresia Majo mense legiones suas partim in Bohemiam, partim in Moraviam sensim relegant bellicosque undique mittunt ordines, ad hos etiam Croatiae generalatus. Et postquam de belliducibus actum disputatumque fuisset Viennae, tandem mense Julio comes mareschalius Braun illi
caput. Elizabetha regina Moscoviae, monialis antea, qualis regina?
Manifestum Borussiae, multiplex illud nec unum, exponebat plurima, totamque belli hujus causam in Saxonicum ministrum a Brühl (qui in Poloniam cum rege profectus est) fundat, compatiturque Moscoviae et Hungariae reginis, non minus electori Saxoniae, quod ab homine nullius studii sed vafferrimo (heu quibus exprimitur et gravatur in manifesto terminis) se induci passi sint. Unamque horum esse culpam, tali, ut Brühlius esset, homini aures praebuisse. Narrat dein, praedictum Brühl post conclusam
sed aliorum metuere ac mirari. Hoc autem a Poloniae rege effici posse, utpote per delphinam affinitate Galliae, per aliam filiarum regis Siciliae ac Neapolis, consequenter Hispaniae affinitate, per tertiam cum electore Bavaro gaudentem. Austriâ periculum, imminens non tantum suis statibus, uti Hungariae et |
Moraviae, cum Silesia conterminis, sed etiam ob justam dotis successionisque legitimae priori bello cessionem a Saxonia factam, quam refundere in casu necessitatis domui Saxonicae deberet, movendum dicebat.
dum, mortuo 1740. anno Carolo VI. imperatore, Galliam pro domo Bavarica tanta vidit fecisse, ac Carolum VII. ad clavum imperii collocasse, Carolo autem VII. vivis erepto, Maximilianum, ejus filium, deseruisse, et electo Francisco I., Lotharingiae olim duce, in una uxoris suae Mariae Theresiae, Hungariae Bohemiaeque reginae, potentia fixum, non solum ad speciem rem totam gessisse, at eundem pro imperatore illico agnovisse. At tum statim perspicacioribus apparuit, observavisse Galliam, rivali suo Habsburghico exstincto sangvine Gallicum successisse, et in instanti fere regiminum anteriorum
et regum extremitates, praecipue cum christiani sint.
hactenus observatum morem haec juramenti banalis formula statibus fuerit communicata, nec ab eis impugnata, quin acceptata. Credo ego, aulae cancellarium Leopoldum a Nadasd, fratrem bani, hanc submisisse ideo, ut status vel legali formulae insisterent vel eam sic mutandam peterent, ut reginae et Hungariae regibus primo juretur fidelitas, tum caesari
qua corregenti; et praecipue |
ob banalia confinia, ne in potestatem imperatoris deveniant, quemadmodum generalatus alii eidem a regina cessi esse dicerentur post resignationem principis
ex diplomate 1750. dato competens, necessaria erat, vel ne status fors locumtenenti priori comiti Adamo Batthyan, ob patrui et palatini respectum, neglecto bano, capitaneatum hunc conferant, exemplis suorum antenatorum, qui quandoque capitaneatum a banatu separarunt; praecipue cum a fratre bani, Hungariae cancellario, minus familiae huic affecti esse status crederentur. Vera nihilominus facti hujus causa latet.
Congregatio diuturna soluta. Dispositiones pro bano introducendo.
vel ob interessentiam judicare nequirent, subrogaret substitueretque alios ob negotii accelerationem, uti Antonium Spissich, emeritum vicecomitem Veröcensem, Antonium Jankovich aliosque, quos habere poterat. Atque ex unica hac, uti observatum est, ratione, quia tam ipse, quam et frater ejus, Hungariae cancellarius, credebant observabantque, in praedescriptis Sclavoniae motibus ex eo pure fine ad banatum
promotum exstitisse Nadasdium, ne ad castra et exercitus regios, quod uterque fratrum suspirabat orabatque, exmitti possit, hinc etiam, dum a regina exmitti postulasset
dein die altera apud se et domi suae. Haec autem installatio ad speciem facta fuit, ut videlicet satisfactum aulae appareret, et supremi comites lamentari desinerent. De horum activitate nihil fuit dispositum; banus, ut eos contineret, hortabatur aquiescendum interea, certissimoque ad methodum Hungariae regulandos promittebat comitatus ipsis. Cum autem observaret, displicere quibusdam hanc comitatuum erectionem, ut dubios suspensosque teneret omnes, huic adversari contrariarique observabatur et supremos comites sola installatione contendandos, quod eo magis est creditum, dum sine ulla
et qui cronologice ejus fuissent antecessors. Qualiter, et quando generalatus Carolostadiensis et succesive Varasdinensis enati, quidve in his subversetur, et quo fundentur systemate.
Data ei sunt systemata regum Hungariae.
Quoad secundum porro, ne pasquillum scribere videar, aut tali domino per ideas meas legem ponere ipsiusque esse directorium, systemata regiminis formae Hungariae olim regum conscripsi, et quidem ex corpore juris et legibus ipsis, ut sic me non divinando scribere
Data ei sunt systemata regum Hungariae.
Quoad secundum porro, ne pasquillum scribere videar, aut tali domino per ideas meas legem ponere ipsiusque esse directorium, systemata regiminis formae Hungariae olim regum conscripsi, et quidem ex corpore juris et legibus ipsis, ut sic me non divinando scribere videret, sed cum ipsis conferret legibus. Hanc enim tutissimam existimavi viam, praecipue in novo scriptionis genere, in quo nullus Hungarorum adhuc quidpiam evulgasset. Praeterea diversa
genere, in quo nullus Hungarorum adhuc quidpiam evulgasset. Praeterea diversa scribendo systemata et in diversis |
temporum circumstantiis videret combinaretque, quod aut quae ex aliquo sequenda forent. Non solum autem normam regiminis regnorum horum, sed et Hungariae adjeci, ut videret banus, ab olim methodo alia regna haec gubernata fuisse, atque regnum in usu regni ab immemorabili et ante Hungariam esse. Scripsi ergo systemata regiminis regum Colomanni, Andreae II., Ludovici I., Sigismundi, Mathiae Corvini et Vladislai, quae nova atque ab aliis
dixitque mihi, quod opus pro ministro regio ei fecerim, sed et medio secretarii sui Queck 50 mihi submisit aureos pro eodem, qua occasione aperuit mihi sive pro veritate sive ex adulatione secretarius, sic opere satisfactum esse suae excellentiae, ut putet, tametsi continuo abesset, regendae se Hungariae horumque regnorum media habere sufficientia.
Sane rerum similium cura, protocollorum regni lectione, banum hunc summa tendere, sagaciores omnes divinabant, quia ex optimis mediis de fine judicabant. Fuere autem omnia, ut exire valeat et, tametsi absens, solide
in loco quodam, ut a captivitate Borussica vix in veloci equo se salvarit, sui autem omnes, at secretarius etc., cum universis rebus et suppelectili ipsaque cancellaria in manus Borussorum devenerint. Haec aliaque multiplicia fortis vir immote sustulit; at frater ejus Leopoldus, Hungariae cancellarius, aegrius haec ferebat, utque erat aperti animi, quaerulari non cessabat. Primum interpretabantur ex errore evenisse, quod ab imperatore creditum fuerit, bani munus conjungi nequire cum Budensi praefectura, aliud infortunio, quod progressus nostrorum militum Borussus
Carolostadii. Sed haec ad anni sequentis initium pertinent; quia tamen sub hac congregatione fuissent determinata, notare hic visum est. |
Ad annum hunc notanda occurrunt sequentia.
Primo. Primatis Hungariae mors.
Mense Majo, et me in Hungaria existente, obiit Posonii princeps primas, comes Nicolaus Chaky, vir bonitate bonus, sed minus doctus. Ex Varadinensi episcopo Colocensis metropolita, et ab anno 1751. 30 Julii Hungariae primas. Bona pro more
Primo. Primatis Hungariae mors.
Mense Majo, et me in Hungaria existente, obiit Posonii princeps primas, comes Nicolaus Chaky, vir bonitate bonus, sed minus doctus. Ex Varadinensi episcopo Colocensis metropolita, et ab anno 1751. 30 Julii Hungariae primas. Bona pro more et jure suo apprehendit camera sive fiscus regius; in passivis debitis amplius tercenta milia reliquisse ferebatur, ut plures creditorum contentari nequiverint. Colocensis archiepiscopus comes Klobusiczki pro conferenda sibi primatia institit, ante hujus collationem
ut plures creditorum contentari nequiverint. Colocensis archiepiscopus comes Klobusiczki pro conferenda sibi primatia institit, ante hujus collationem mortuus.
Secundo. Sub anni hujus promulgatus quoque exstitit episcopus Vaciensis comes Migazzi, de quo supra. Tertio. Me in Hungariae existente, copiosum frumentum, laridum aliaque pro exercitu regio vidi suppeditari et convehi.
Quarto. Kercselich victor Pesthini.
Pesthini in metropolitano foro fuit in favorem mei lata sententia, reformata videlicet
Demum ut umbram comiti Georgio Erdoedi, judici curiae, qua supremo comiti faciat, se jura conservare familiae per has quaestiones deducebat, cui nempe collatus fuisset in perpetuum comitatus Varasdinensis regereturque hodiedum contra novellares constitutiones modo ab omnibus comitatibus Hungariae et Croatiae dispari. Videlicet
quam divisione provinciae, utpote primo: quod cum Bosnia Turcico imperio nunc obediat et nomenclatura Bosnensis provinciae, si perseveret in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse causa
protectionis Ottomanicae, quod nempe ab antea Bosnenses Franciscani et
Turcico imperio nunc obediat et nomenclatura Bosnensis provinciae, si perseveret in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse causa
protectionis Ottomanicae, quod nempe ab antea Bosnenses Franciscani et provincia in Ottomano imperio constabilita fuisset. Tertio.
protectionis Ottomanicae, quod nempe ab antea Bosnenses Franciscani et provincia in Ottomano imperio constabilita fuisset. Tertio. Periculum esse proditionis statuum, cum monachi Bosnenses e christianis Turcico imperio asvetis plerumque essent. Quarto. Apostolicum principem, ut rex Hungariae esset, in rebus monachorum considerare non debere rationem status, sed religionis perfectionisque religiosorum. Hanc porro neutiquam sperari posse, nisi mores Turcici a moribus christianorum separentur. Progressus tum est ad specialia monachorum, quae corrigi emendarique non possent ob
ut hac ratione regnare intra monachos libertinismus debeat. Procuravit insuper congregationis regularium Romanae eatenus |
commendationem ipsiusque Papae litteras, evicitque divisionem, divisa ergo provincia Bosnensis est, atque haec in ditionibus et sub corona Hungariae provincia S. Joannis Capistrani est nuncupata, cui a generali illorum datus provincialis p. Philippus Penich, alia, sive in Ottomano constituta imperio, custodia Bosnensis appellationem accepit.
quo enata de actoratu quaestio translationem ad Vaciensem hunc episcopatum Forgacsii procuravit.
Carolo Salbeck, Transylvano origine, ad Vaciensem praeposituram ex Sabariensi translato, cum haec collationis Jaurinensis episcopi foret, voluntate aulae scriptum a cancellario Hungariae aliisque episcopo Jaurinensi fuerat pro conferenda Sabariensi mihi Balthasari Kercselich. Verum eodem Salbeck episcopo ista revelante ille alteri praeposituram contulit, sese postea excusans, quod, comitis palatini commendatione praeventus exstiterit, et ante receptas Vienna litteras et
XIII., et pro more est consecratus.
Nicolaus Palffi cancellarius. Comes Leopoldus de Nadasd moritur.
Ob inhabilitatem ex virium ac sermonis defectu comitis Leopoldi (magni immortalisque Hungariae cancellarii) de Nadasd mense adhuc Martio ad cancellarii munus elevato domino comite Nicolao Palffi ab Erdoed, assignataque Nadasdio ac viduae futurae suae pensione honorifica, ipse die 30 Maji Viennae sancte pieque obiit; ad tumulum suorum in Hungariam delatus. Banus, defuncti frater,
praejudiciis aut religionis ignorantia proponi dicitur. Subjeci ego, cogitationem dignam viro tanto esse, sed deputationem, quam Viennae Illyricam vocant, quae sic cesserat, difficilius fors tolli posse. Subjecit: Hoc efficiam etiam, jamque res Transylvaniae ab iis amovimus; ast episcoporum Hungariae oppositionem metuo . Adventienibus dein aliis, fari de re desiimus. Ordo archivii cancellariae, cancellistarum debita expeditio, scriptura melior, stylus purior viro huic debetur. Primi occupantis non fuit, aditu facilis et, quemvis admisit, audivit, licet pauperrimum; cui favere
Törek et paulo post Festetich. Verbo, cancellariae imperium ad unum solumque Koller est devolutum, qui etiam plus quam vicecancellarius voluit considerari ac haberi. Sine pecunia nulla spes obtinendi quidpiam, haec unica fuit ratio status regni Hungariae, sive subditorum nulla ratio, sed solius gratiae apud principem. Hinc quae praejudicia causata regno, inferius animadvertes.
Occasione diaetae 1751. officium supremi comitis comitatus Comaromiensis familiae Nadasdianae in perpetuum collatum, supra meminimus. Mortuo
obiit. Vidua item Alexandri comitis aeque Patachich Varasdini decessit, legatis suis omnibus Ursulinarum Varasdinensi collegio factaque fundatione pro una virgine gratis suscipienda.
Reges Hungariae titulus Apostolicus confirmatum acceperunt.
Anno hoc 1758. die 19. Augusti Clemens Papa XIII. reginae Hungariae Mariae Theresiae regibusque Hungariae singularem titulum Apostolici regis attribuit, imitatus antecessorem, qui regibus Portugalliae titulum Fidelis
collegio factaque fundatione pro una virgine gratis suscipienda.
Reges Hungariae titulus Apostolicus confirmatum acceperunt.
Anno hoc 1758. die 19. Augusti Clemens Papa XIII. reginae Hungariae Mariae Theresiae regibusque Hungariae singularem titulum Apostolici regis attribuit, imitatus antecessorem, qui regibus Portugalliae titulum Fidelis simus dedit. En tibi breve pontificis ejusdemque tenores:
virgine gratis suscipienda.
Reges Hungariae titulus Apostolicus confirmatum acceperunt.
Anno hoc 1758. die 19. Augusti Clemens Papa XIII. reginae Hungariae Mariae Theresiae regibusque Hungariae singularem titulum Apostolici regis attribuit, imitatus antecessorem, qui regibus Portugalliae titulum Fidelis simus dedit. En tibi breve pontificis ejusdemque tenores:
Clemens Papa XIII.
christiani nominis hostium positae tanquam valli quidam atque aggeres munitissimi contra ipsorum impetum existimantur, eas illi quam diligentissime observarent, praecipua benevolentia complecterentur et singularibus etiam, ubi res ferret, benefices exornarent. Ejusmodi est florentissimum Hungariae regnum, quod tu, carissima in Christo filia nostra, haereditarium accepisti, quodque ad christianae ditionis et gloriae terminos proferendos, vel propter bellicosissimae gentis fortitudinem omnium aptissimum, vel propter locorum naturam opportunissimum adhuc quidem semper habitum est et
maximasque de illis atque incredibiles victorias reportavit. Celebrantur ea |
quidem fama scientiaque omnium, clarissimisque prodita sunt monumentis litterarum. Hic autem silentio praeterire nullo modo possumus Stephanum illum, sanctissimum fortissimumque Hungariae principem, cujus memoriam celestibus honoribus consecratam atque in sanctorum numero collocatam rite veneramur. Ejus autem virtutis, sanctitatis, fortitudinis vestigia exstant istis in locis
apostolatus insigne crucem gestat episcopus, idque ex hujus sanctae sedis concessione, quo ostenditur Hungaricam nationem atque ejus reges gloriari unice in cruce domini nostri Jesu Christi, atque in eo signo pro catholica fide et dimicare semper et vincere consvevisse. Habent hoc etiam Hungariae reges, ut a plerisque omnibus isthic appellatione certe magnifica et gloriosa reges apostolici salutari et nominari soleant, cujus quidem sive consvetudinis sive privilegii fons et caput ignoratur. Nos autem, qui praedecessorum nostrorum, quando sapientiam assequi non possumus, certe in
si perhonorificae illi apostolatus appellationi, modo quam diximus, pontificiam auctoritatem, vim ac robur (quatenus opus sit) adjungamus. Eapropter motu proprio et certa scientia ac matura deliberatione nostra deque pontificiae auctoritatis plenitudine Majestatem tuam apostolicam, tanquam Hungariae reginam, tuosque in illo regno successores titulo, appellatione, nomine apostolici regis harum vi litterarum in forma brevis ornamus, honestamus condecoramus, insignimus, atque etiam ab omnibus te quidem reginam apostolicam nominari, appellari, inscribi, salutari ac tractari mandamus, non
quam tibi, carissima in Christo filia nostra, amantissime impertimur. Datum Romae apud sanctam Mariam majorem sub annulo piscatoris, die XIX. Augusti MDCCLVIII. pontificatus nostri anno primo, (Caietanus Amatus.)
Carissimae in Christo filiae nostrae Mariae Theresiae Hungariae reginae Apostolicae, nec non Bohemiae reginae illustri in Romanorum imperatricem electae.
Nota bene: 1. Istis in locis, ob fundationes a s. Stephano Romae factas.
2. Privilegiis, pluribus nempe, quae
in locis, ob fundationes a s. Stephano Romae factas.
2. Privilegiis, pluribus nempe, quae regeshaberent.
3. Omnibus isthic, nempe in
Hungariae, item Zagrabiae in regni congregatione. Edidit illud clarissimus dominus Adamus Franciscus Kollar, Apostolicae Majestati a consiliis et primarius Augustae bibliothecae Viennae custos, in libro abs se edito 1762. et Viennae impresso: Historiae diplomaticae juris patronatus apostolicorum Hungariae regum libro 1. cap. 13. pag. 65 et seqq., ut dubitare, posteritas, nequeas. Critici, politici, eruditi multa ex brevi observabant, a quibus supersedemus.
Nota bene. Ad annum hunc revocata, qnae infra pag. 496. ex sequentibus scripta.
Batthyan constare videatur. Agazonum regalium magister factus comes Antonius Grassalkovich, praeses camerae Posoniensis; pincernarum regalium magister comes Paulus Balassa; dapiferorum comes Emericus de Batthyan, frater tavernici; sacrae coronae custos comes Leopoldus Palffy, frater cancelarii Hungariae; Barsiensis supremus comes factus Franciscus liber baro Koller, ad cancellariam Viennensem Hungaricam consiliarius, prouti et ad supremum commerciorum directorium referendarius; hujus loco Zoliensis comes Nicolaus Erdoedy; ad tabulam septemviralem comes generalis (sexta Januarii cruce
venire, eo unice excepto, quod per banum sua ad aulam mittere tenerentur eademque via regias resolutiones recipere, tandem ac post saecula comitatus Zagrabiensis privativa congregatio a supremo eorundem comite domino Joanne Jurschich pro 21. Aprilis indicta publicataque fuerat. Facta est instar Hungariae comitatuum restauratio, eodem supremo comite candidante. Electique pro ordinario vicecomite Lucas Novoszel, pro substituto Michael Malenich, pro notario Joannes Plepelich, ast, isto resignante, per supremum comitem fuit substitutus Balthasar Kesser, perceptor comitatus Josephus Zaverszki,
accusetur apud posteros, suis sumptibus et impensis successori suo utrumque erigere voluit erexitque. Ad hortum se cujusdam abs se conductum eremitae instar recipiendo, vivit hodiedum devote. In proposito itaque firmus successorem accepit viditque dominum comitem Josephum de Batthyan, palatini Hungariae filium, Posoniensem praepositum et canonicum Strigoniensem.
Mense Majo tam dominus Fridericus Nicolaus Gerlechich, quam et baro Simon Bernakovich, uterque in banalibus confiniis vicecolonellus, ex his confiniis militem ad castra caesarea contra Borussum eduxerunt in
adversarentur, in eosdem conflatum odium ac persecutio; porro in casu simili fas esse homicidio nedum subtilitatibus, sed tot suis casuistis, ut Busenbaun, Lacroix, confirmabant. Qua re ab aula et archiepiscopo intellecta, praedicti similesque casuistae vetiti exstiterunt, mandato regio per Hungariae comitates et in hoc regno promulgato.
Ex post silentio tractarunt Jesuitae omnia, seseque aeque ut caeteros mortalium peccabiles esse agnoscendo. Capucinos attamen sustinere haud observati sunt, ut collegii Zagrabiensis rectores eleemosynam, quam antea nec ex suo
non potuit. Produxerunt comites Leopoldinum plane eatenus consensum et privilegium usu continuo firmatum. Sed quia 56. articulo anni 1723. hoc negotium ad viam juris ordinariam fuisset relegatum, adeoque dictum privilegium satis vulneratum, familia cecidit estque adinstar aliorum per totam sacram Hungariae coronam comitatuum, etiam certis familiis haereditarie collatorum, norma per sententiam relegata, quae appellasset etiam.
Regni congregatio.
Fuit regni congregatio causa
secretarius, Petrus Ballog aeque advocatus, et Adamus Zdenchay, episcopo junctus sangvine ac in bonis suis ad Carolostadium vivens private.
Nostro excellentissimo domino comiti bano Francisco Nadasd offerebatur turmae hujus capitaneatus cum spebus erigendi talem ad regni Hungariae baronatum; sed postquam se decipi passus non fuisset, obtigit domino comiti Leopoldo Palffi ab Erdöd actuali intimo consiliario, campi mareschallo, s. regni Hungariae conservatori ac per Hungariam armorum regiorum praefecturae officii vices gerenti.
domino comiti bano Francisco Nadasd offerebatur turmae hujus capitaneatus cum spebus erigendi talem ad regni Hungariae baronatum; sed postquam se decipi passus non fuisset, obtigit domino comiti Leopoldo Palffi ab Erdöd actuali intimo consiliario, campi mareschallo, s. regni Hungariae conservatori ac per Hungariam armorum regiorum praefecturae officii vices gerenti.
Capitanei locumtenens
resolutus dominus comes Joannes Palffi ab Erdöd, generalis vigiliarum
majorum contemptus, quarto plurimorum juvenum ex equitatione, libertate, libidine et casibus ob sylvestres equos destructio, quinto pecuniarum Viennam comportatio ibidemque insumptio, sexto gravissima praetorianorum nomina et debita, quae ab iis Viennae contracta exsolvi necessum est, septimo Hungariae ob annuam submissionem pecuniarum ingens onus, octavo publica contestatio, plus posse Hungariam contribuere, quam ea, quae in diaeta 1751., allegando impotentiam, promisissset. Atque haec de celebri praetoriana turma, hoc anno incoata et dehinc frequentioris memoriae futura.
causam tractabat et signanter quendam Piloa, rem totam suo tradit cancellario, homini saeculari et munerum pecuniarumque ob proles et lusus vigilantissimo. Iste miro artificio jam revidendam causam a consistorio Viennensi dicit, jam ab assumendis etiam ex Hungaria quibusdam causa municipalium Hungariae legum tempusque protrahit, ut Martio toto nil actum sit. Interpelatus ab utroque nostrum archiepiscopus, et quod ad audiendam pure sententiam vocati fuerimus, se moniturum dicebat cancellarium, ut terminaret sententiam. Interea rem sibi cum Jesuitis fuisse, tum causa theologici
consilium eidem panditur, et necessitas deprecatur, sed spe consequendae via hac primatialis in Hungaria dignitatis eatenusque sibi factae a Kollerio assecurationis acceptat. Itaque hac ratione praedictus dominus Klimo regendis ecclesiasticis rebus fuit praepositus. Videbantur etiam Hungariae episcopi contentari, si nemo Patachichio in cancellaria successerit, ne se minori semet humiliare et supplicare debeant. Protestantes vero et schismatici hunc Kollerii zelum plane laudabant.
Creditu perfacile est, dominum Koller cogitavisse de procuranda domino
cancellaria successerit, ne se minori semet humiliare et supplicare debeant. Protestantes vero et schismatici hunc Kollerii zelum plane laudabant.
Creditu perfacile est, dominum Koller cogitavisse de procuranda domino Klimo via hac primatia, quia iste priorem prae reliquis Hungariae episcopis colebat, eidemque et immolabat Cremnicenses victimas, et vias omnes obligandi Kollerii quaerebat. Deum enim Hungariae Kollerium esse vidit agnovitque facile. Anno superiore, nescio, quas dissensiones comitatus Vesprimiensis cum suo supremo comite, alias loci episcopo domino
plane laudabant.
Creditu perfacile est, dominum Koller cogitavisse de procuranda domino Klimo via hac primatia, quia iste priorem prae reliquis Hungariae episcopis colebat, eidemque et immolabat Cremnicenses victimas, et vias omnes obligandi Kollerii quaerebat. Deum enim Hungariae Kollerium esse vidit agnovitque facile. Anno superiore, nescio, quas dissensiones comitatus Vesprimiensis cum suo supremo comite, alias loci episcopo domino Martino Biro, habuit, protegente Kollerrio dissentientes et adversantes supremo comiti. Missus eo fuerat qua commissarius regius
directoratu viguit, auctis facultatibus, bonis ac divitiis, personalis praesentiae regiae in judiciis locumtenens evasit; ferente pecunias officio crevit in immensum divitiis, atque viduus Klobusiczkianam, defuncti archiepiscopi sororem, accepit conthoralem, ac 1732. actuali imperatore Fransisco Hungariae dato per Carolum locumtenente, in ejus pervenit gratias et per hunc in Caroli atque reginae Mariae Theresiae, homo licet ignarus lingvae germanicae nec calens alias quam slavicam, hungaricam et latinam. Anno 1748. camerae praeses factus, suarum fortunarum parenti Erdoedio successit, jam
non esse, quam comitatus praetextu semet a sacra regni corona avellere novamque inducere jurisdictionem, praecipue cum de appellatione interroganti repositum fuerit, hanc nequaquam ad banalem tabulam, sed bancalitatem ipsam admitti posse. Itaque hanc dedi opinionem: Quamvis diplomate Belae IV. Hungariae regis |
continuatoque longissime usu partes illas in comitatu Zagrabiensi existere sit innegabile, ad eundemque etiam hodie contribuere; quamvis nullibi unquam comitatus Vinodoliensis lecta repertaque sit memoria, attamen ex publici ratione istud fieri
unquam comitatus Vinodoliensis lecta repertaque sit memoria, attamen ex publici ratione istud fieri posse, dubio locus vix esse videretur; quia nihilominus tam regni actis publicis ac resolutionibus Leopoldinis fidem facientibus partes illae de regni Croatiae corpore adeoque sacrae coronae regni Hungariae essent, confirmantibus ista repetitis hactenus intra regnum et cameram Graecensem contractibus, ne jura regnorum in confusionem abeant, sine diaetali publico assensu stabiliter ac quiete a legali appellabilitatis via erigendus Vinodoliensis comitatus vix eximi praevideretur, ideo, ne
Decimo septimo.
(Tabula judiciaria Zagrabiensis.)
Occasione quoque ista dominus Georgius Petkovich ab exemplo tabularum districtualium Hungariae, banalis item in Croatia, in qua dominus Joannes Patachich qua assessor aggregatus maneret, pro tali aggregato promoveri petiit ad tabulam districtualem judiciariam regni Sclavoniae. Sed postquam comes banus pro opinione requisitus respondisset, Petkovichium mereri assessoratum tabulae,
Memorabilioria sunt sequentia.
Primo.
(Regina petit pecunias. Synodus pecuniaria ab episcopo Zagrabiensi celebrata.)
Postquam sub fine prioris anni per universos Hungariae episcopos sua manu breves, fusiore autem per cancellariam Hungaricam scripsisset epistolas regina pro suppeditaudis sibi pecuniis gratuito atque erga censum, dans facultatem episcopis bona episcopalia suarumque ecclesiarum etiam inhypotecandi, Zagrabiensis episcopus ad diem 15. Januarii
Varasdini.)
Die ipso restaurationis Vienna redivit episcopus. Fuit conferentia Varasdini intuitu delationis factae contra regnum banumque sub nomine comitatus Szalladiensis, reipsa autem a domino comite Altham, possessore arcis dominiique Chakovecz sub fiducia affinis sui, Hungariae cancellarii comitis Palfii, causa praetensorum limitum ad Legrad terrenique cujusdam per Dravum avulsi, |
non minus et pro repartiendis 1500 fl. rh., quos regina usque ad fundi salariorum eruitionem ad mentem legis ex proventibus salis, per
facilis fuerat (quamvis assessores banalis tabulae a bano protecti plus praetenderent) ob exiguitatem, cuivis nempe assessori fl. 100, bano 500, notario tabulae judiciariae 50.
(Novus primas Hungariae; item Agriensis episcopus et Vaciensis.)
Eodem hoc mense Majo ac ejusdem initio in primatem regni Hungariae, adeoque Strigoniensem archiepiscopum resolutus fuit motu reginae proprio ac nil sciente cancellaria hungarica dominus episcopus Agriensis Franciscus comes
fl. 100, bano 500, notario tabulae judiciariae 50.
(Novus primas Hungariae; item Agriensis episcopus et Vaciensis.)
Eodem hoc mense Majo ac ejusdem initio in primatem regni Hungariae, adeoque Strigoniensem archiepiscopum resolutus fuit motu reginae proprio ac nil sciente cancellaria hungarica dominus episcopus Agriensis Franciscus comes Barkoczi. Erat universalis admiratio, virum hunc, alias dignissimum desideratumque (demptis Jesuitis ac monachis) ab omnibus, hac
factus vicecomes, in limine statim quaedam bona, quaedam mala exhibuit. Inter bona sunt: primo, ordinata taxandorum conscriptio, puta opificum, artificum, arendatorum ac possessionatorum ignobilium vel extraneorum; quos inter, quia cives etiam liberarum regiarumque civitatum fuissent, exemplo tam Hungariae quam vigore diplomatis 1750. regii, postquam Vienna eatenus venisset rescriptum, conscripti fuere. Verum civibus Viennam profectis atque immolantibus, anterius statibiis regni exmissum rescriptum, et taxationis confirmatio, sic fuit revocatum, quod errore scribentis cancellistae cives ad
ultro voluit informari, an in praesidis permaneret officio, si baronatum consequeretur. Metuebat enim, non obstantibus in Hungaria exemplis, quod facta resolutione sui in baronem comes banus, Nicolao Skerlecz affici observatus, una cum statibus, aliam esse considerationem statutorum Sclavoniae ac Hungariae, sit perscripturus taliterque senex ob baronis titulum officio praesidis privaretur. Qua in re, nescirem a quo, adeo fuit confirmatus, ut, conjuge sua mihi hoc pandente et
virorum, quos gratiis Augustae valere intelligebat. Rodebat res haec Kollerium, praecipue dum vidit, Barkoczium resolutum primatem. Accidit, ut anni hujus Augusto mense imperator, regina regiaeque proles ex Hollich, imperatoris dominio, Sassinium a Paulo Eszterhazy, provinciali Paulinorum Hungariae, ad noviter erecti Sassiniensis Paunorum templi consecrationem, ab ipsomet primate peractam, imaginis item b. virginis Mariae translationem e veteri templo invitarentur et comparerent, bimestri ferme Hollichii commorando. Qua occasione primate suis Majestatibus continuo
comes ab Ulfeld, venator summus, capitaneus gvardiae helveticae etc.
etc.; adeoque dignitas haec crevit estque elevata. Comes Palffius, ante capitaneus, caesareae per Hungariam militiae commendans est resolutas.
Anno hoc comes Hungariae palatinus primogenito filio suo comiti Adamo de Batthyan, generali equitatus ac regiminis unius colonello, officium supremi comitis comitatus Castriferrei, familiae haereditarium, mense Augusto cedit, eumdemque summo undique concursu introduci fecit. Ex Croatia unus Sermage comes cum suis
fui invitatus, sed, nec episcopo nec alio quovis eorsum profecto, remanere debui.
(Primas Viennae collegium Pazmanianum tollit.)
Uti superiore anno seminaria clericoram Tyrnaviensia Hungariae primas a jugo jesuitico eliberavit, sic anno hoc Viennense collegium, Pazmanianum vocatum, eisdem eripuit, illudque plane transtulit, ne Jesuitae reverti unquam valeant. Fundaverat istud olim Pazmanus, ut ab eodem Pazmanianum vocaretur. Ad annum ferme 1752. ex dioecesibus Agriensi,
easdem, neque postea posuit sive qua Agriae municipalis juris auditor, sive Pesthini adlatus personalis domini Georgii Fekette, viri clarissimi cultissimique existens, qui juvenis dotes optimamque educationem animadvertens, filii instar eum habuit ac amabat. Et postquam Joannes Kardos cancellarii Hungariae comitis Leopoldi Nadasd jussu aulae 1753. amotus fuisset, quod Festetichio aliisque arcaniora pandendo vendidisset, eodem personali svadente, Petrus Skerlecz ad cancellarium pervenit. Magni sui haeri virtutibus diligentiaque sua affectum promeritus, ipse autem in curiali stylo atque aulae
cum in Klokoch tota generatio nobilitetur per Belam, atque integer populus et communitas uti in campo Turopolja, ac ex ipsis communicatis diplomatibus quam plurimi de Klokoch eruantur sive plurimae familiae; sed et binas deducere est familias omnino distinctas videlicet Voikffy de Klokoch, qui Hungariae regibus sunt famulati fuereque insignes viri plures in politicis ac militaribus, ut Nicolaus 1497. protonotarius, Joannes aliique; alia Vojkovich Bosnensibus regibus parens, ab arce agnomine. Haec familia initio ac radicaliter fueritque una, eruere non valui; sub Bela IV. comperi dictos
agnomine. Haec familia initio ac radicaliter fueritque una, eruere non valui; sub Bela IV. comperi dictos Voik, sed praemissi Voikffy et Vojkovich an ab eodem Voik descendant, fundate non comperi, ut vel asserere possim. Cui defendere placet, sustineat istud libere, dicatque eos, qui in obsequio Hungariae regum manserunt, consveta
hac eadem Malatinszki pro posteritatis notitia est scribendum.
(De Malatinszkiis notitia.)
Noveris itaque posteritas, familiam Malatinszki nos ignorare, quae, undeve sit; ex Liptoviensi Hungariae comitatu esse dicitur. Comes Josephus Casimirus Draskovich generalis nunc vivens et cujus saepe superius mentio, cum in regimine fuisset Leopoldopoli in Hungaria, qua tum vicecolonellus existens, ut mulieriosus esset ac ad libidinem pronus, Susanae Malatinszki forma omnino singulari, tum
cancellariam aulicam, adeoque pro Carniolia, ut saepe baronis titulo legatur legeturqe. Quia attamen per cancellariam Hungaricam expeditionem non accepisset causa tam litis cum Ignatio Czinderi, quam et filiarum tot numero, quas praevidit, baronibus se non locaturum, ideo sub sacra Hungariae corona pro barone nec est habitus nec haberetur.
Decimo septimo.
(Casus Boszileviensis cum circumstantiis.)
Pro exemplo aliorum futuraque memoria notare
fumus aliquis foret propositionum bani. Vigesimo secundo.
(Congregatio regni.)
In congregatione Decembri mense Zagrabiae habita ad fumum singulum 40 floreni impositi et per cancellarium Hungariae comitem Franciscum Eszterhazy, petito subsidio pro coronatione futura archiducis Josephi in Romanorum regem, delatum non est, sed elegans missa excusatio. Innotuit quoque novi ordinis in Hungaria erectio sub titulo s. Stephani Hungariae regis, de quo sequenti anno.
singulum 40 floreni impositi et per cancellarium Hungariae comitem Franciscum Eszterhazy, petito subsidio pro coronatione futura archiducis Josephi in Romanorum regem, delatum non est, sed elegans missa excusatio. Innotuit quoque novi ordinis in Hungaria erectio sub titulo s. Stephani Hungariae regis, de quo sequenti anno.
Vigesimo tertio.
(Komaromi fiscalis regius in Croatia.)
Ob imminenentem banalem tabulam ad finem Decembris in fiscatem regium
Primo.
(Carolus Batthyan princeps et maritus suae fratruelis.)
Viennae die sexta Januarii in sacri Romani imperii principem nominatus promulgatusque est comes Carolus de Batthyan, palatini Hungariae frater, serenissimi coronae principis Josephi aulae praefectus olim, et ad annum 1756. banus Croatiae. Post Eszterhazium hic alter in Hungaria principis honores est consecutus, ut publicatum lege ea, ut in defectu haeredis proprii, quo actu destituebatur frater ejus palatinus, eoque
generalatu alio acta sunt, videlicet Varasdinensi, atque aequalibus modis ac mediis. Quinto.
(Conferentia Varasdini.)
Initio Martii Varasdini tenuit banus conferentiam, ubi denuo data Hungariae cancellario negativa in petito succursu pro coronatione principis coronae in regem Romanorum. Causa renovatae per cancellarium petitionis fuit Zagrabiensis episcopus Franciscus Thauszy, qui post congregationem superiore anno mense Decembri peractam ad eundem coronationis linem privativo
regina die 12. Martii motu proprio in episcopum Segniensem resolvit patrem Pium Manzzador instituti Barnabitarum Romae, ut vocant, ministrum generalem, sed olim Viennae ad s. Michaëlem apud Barnabitas concionatorem germanicum, virum praeclarum et cujus conciones typo sunt expositae. Hungariae cancellarius dum
instantes pro episcopatu Majestati referret, se fatum Manzzador resolvisse, Majestas reposuit. Ad servandam attamen formam impediendaque Hungarorum in diaeta lamenta, cum praedictus pater Hungarus non esset, sed Hispanus origine, cancellarii ipsius voto
Segniensium episcopum, cum Romae vacare episcopatum contigerit, se attamen reginae permittere, ut nominet praesentaretque, quem vellet. Quod si verum est, lusit Roma cum Viennensi aula, ut videlicet in futurum allegare valeat, se volente reginam id fecisse, non autem ex jure sibi id est qua regi Hungariae competente.
Septimo.
(Hyemis descriptio.)
Si quae unquam, haec sane fuit sine nivibus, sine frigore hyems; veris initio fuere tecti montes nivibus,
qui coronationi fuere praesentes. Ad haec solemnia invitabantur per aulae rescriptum Hungari, Croatae item, ex his nemo repertus est, qui eo profectus fuisset, nisi fors quispiam turmae praetorianae Croata juvenis. Ex Hungaris plures profectos fuisse, huc scriptum est, ac reliquos inter ipsum Hungariae cancellarium comitem Franciscum
Eszterhazy. Vicecancellarii Georgii Fekette filius, non homo sed angelus moribus eo usque depraedicatus, quoad Theresiani Viennae collegii alumnus non fuisset, relicta legitima conjuge occasione ista, cum nescio quali concubina Francofurto
dominatus in hos hac еtiam ratione exprimeretur, sed tolleranda sunt ejusmodi vulnera.
Decimo.
(Regales pro diaeta.)
Jam ad fin em Martii promulgata fuit diaeta Hungariae anno isto Posonii die 17. Junii incoanda, submissaeque pro more, quas vocamus, regales litterae, steriles valde ac admodum generales. Ex rumoribus variis, ut fieri solet, timores dietae magni, quod universae Hungarorum praerogativae fundamentalesque leges hac diaeta abrogandae dicerentur,
fidelitatem, tum consulat, seseque ipsis relinquat, in providendo eo, quod in pacis articulis superiore anno subscriptis de reliquis omnibus haereditariis statibus non solum assecuraverit rex Borussiae Majestatem suam, sed, ut ajunt, garantiam fecerit,
una solaque Hungariae corona exclusa.
Hinc quia rex idem cum Moscovia atque Turcia mutuae defensionis foedus fecisset, cum a septemtrione Silesia, Borussiae regis ducatus, ob oriente Moscovia, a meridie Turcicum imperium Hungariae advicinaretur, quid ergo
una solaque Hungariae corona exclusa.
Hinc quia rex idem cum Moscovia atque Turcia mutuae defensionis foedus fecisset, cum a septemtrione Silesia, Borussiae regis ducatus, ob oriente Moscovia, a meridie Turcicum imperium Hungariae advicinaretur, quid ergo Hungariae qualiterque consulendum prospiciendumque, ubi fors hoc currente anno ob mortem Poloniae regis et successoris electionem facile invadi posset Hungaria a praedictis foederatis. Subtilis sane cogitatio ad capiendos Hungaros in rebus politicis adhuc rudes.
Hungariae corona exclusa.
Hinc quia rex idem cum Moscovia atque Turcia mutuae defensionis foedus fecisset, cum a septemtrione Silesia, Borussiae regis ducatus, ob oriente Moscovia, a meridie Turcicum imperium Hungariae advicinaretur, quid ergo Hungariae qualiterque consulendum prospiciendumque, ubi fors hoc currente anno ob mortem Poloniae regis et successoris electionem facile invadi posset Hungaria a praedictis foederatis. Subtilis sane cogitatio ad capiendos Hungaros in rebus politicis adhuc rudes. Hinc quia ad effectus optatos
Decimo tertio.
(Novus ordo in Hungaria.)
Terminato antedicto congressu a Majestate sua die sexta Maji in templo augustiniano aulico Viennae, solenniter fuit institutus ordo Hungariae regni, s. Stephani regis Hungariae dictus. Ad hunc ex omni statu et conditione, natione, item in politicis pure rebus benemeriti de aula promovebuntur, suntque promoti. Crucem gerent illustres hi statistae et in tres subdivisi sunt classes, videlicet: crucis majoris, mediae
(Novus ordo in Hungaria.)
Terminato antedicto congressu a Majestate sua die sexta Maji in templo augustiniano aulico Viennae, solenniter fuit institutus ordo Hungariae regni, s. Stephani regis Hungariae dictus. Ad hunc ex omni statu et conditione, natione, item in politicis pure rebus benemeriti de aula promovebuntur, suntque promoti. Crucem gerent illustres hi statistae et in tres subdivisi sunt classes, videlicet: crucis majoris, mediae ac minoris. Regulas horum institutaque in actis
lecti Viennam pro invitandis suis Majestatibus nuncii. In capite horum fuerat archiepiscopus Colocensis comes Josephus de Batthyan. Majestates suae nempe Franciscus I. imperator, Maria Theresia regina, Josephus rex Romanorum die
quasi momento Viennae impressus libellus Adami Francisci Kollarii, Pannonii Neosoliensis, Mariae Theresiae Augustae a consiliis et Vindobonensis bibliothecae
palatinae custodis primarii:
publicatumque est. Horum insuper Germanorum exigua et periculis carentia sunt obsequia, cum Hungari praecursare obligarentur tantorum periculo et ruina. Pro hac augusta nulla fuere exacta per Sclavoniam et Hungariam, ut alias fieri solitum, honoraria, neque ad nuptias invitabantur magnates Hungariae; episcopus nihilominus Zagrabiensis Franciscus Thauszy ex cleri, capituli suoque aere aureos Cremnicenses mille reginae pro neonupta submisit medio canonici Josephi Galliuff, qui mense Decembri prioris anni Posonio rediverat et cum aureis praemissis fuit Viennam ab episcopo missus, ut
princeps Nicolaus Eszterhazy. Secundo, appellationem rusticis ex dominali foro admissam esse, qua haetenus carebant etc. Comes Sermage indigena factus est. Fuit anno 1723. parens suus receptus pro indigena regni hujus, regia confirmatione accedente. Quod sibi valuit, ut et pro Hungariae indigena acciperetur, et erga taxam mediam sive pro aureis mille occasionem, quaerendi indigenatus, comiti praebuit Franciscus Kussevich, qui ob violatum a comite contractum mutuae societatis, quoad pannificinae fabricam et impeditam a comite aequam Kussevichianae pannificinae, eundem ex
pannificinae, eundem ex defectu legalis indigenatus, ad reluenda bona Sesztine, in jus vocaverat. Qua incommoditate semet liberare volens comes, indigenatum petiit et hunc obtinuit, opera praecipue bani et episcopi etiam Varadiensis baronis Adami Patachich.
Primas Hungariae Franciscus Barkoczi periculose Viennae decumbebat, sublevatus modice, cum Josephus rex Romanorum obvium sibi factum ad currum suum recepisset.
(Assessores duo tabulae banalis novi, magna regni
diaetaliter fuisset constitutum, petiit ipse a Majestate regia, ut in tabula similiter banali duo augerentur. Regina indulgente, cum is do minum Antonium Jankovich, titulo consiliarii antea potitum et olim vicecomitem Crisiensem, sub hac diaeta regni nuncium, alias affinem domino vicecancellario Hungariae Georgio Fekette et domino consiliario ac referendario Christophoro Niczki, proposuisset, prouti etiam dominum Petrum Spissich vicecomitem comitatus Zagrabiensis, suaque regia Majestas utrumque subito resolvisset, banalis tabulae assessorum numerus hac ratione et anno hoc adauctus est.
olim jussu in anno 1701. Paulum
Pisano: Pulus Hitter his de rebus indagasse, testarique eundem, in camera Posoniensi exstare Frangepaniana documenta, quibus jus regum Hungariae et Frangepaniorum possessorium probaretur; abalienatio autem, cum publicorum esset foederum, ad quae status Croatiae non influerent, neque tractarent talia, hic quaeri non posset, neque his ex partibus praestolari posse notitias alias, quam 1630. articulum 23., ad quem etiam camera
curiae regiae Josepho Illyeshazy ad resignandum officium suum ab aula disposito, ob valetudinem sinistram et obtentam ordinis Stephanei primae classis crucem pensionemque annuam, eidem in officio curiae regiae judicis datus successor comes Nicolaus Palffy, aurei velleris eques et emeritus regni Hungariae cancellarius. Baro Koller ante personalis, Viennam translatus est, cum pensione 8000 fl. futurus interea reginae adlatus, donec promoveretur. Huic autem in officio personalis praesentiae successit dominus Jacobus Szvetich, referendarius et consiliarius cancellariae aulicae
processione solenne sacrum incoari, quod anno isto aeque incoatum.
(Primatis mors.)
Die 18. Junii Posonii obiit comes Franciscus Barkoczi de Szala s. r. i. princeps, regni Hungariae primas, strigoniensis archiepiscopus, ordinis Stephanei primae crucis eques etc., fortunae magnae filius. Natus fuit (quemadmoclum oratio funebris et collegia funeralia publico exposita testarentur) anno 1710. die 15 seu idibus Octobris Paloczae avito in castro patre
in voti tesseram tum illico vestem clericalem asumpsit. Cassoviae humaniores excepit litteras, Tyrnaviae philosophiam scholasticam sub Emerico Tolvay Jesuita, quam 1729. absolvit, defendit sub historia Ladislai Turoczi Jesuitae, dedicando librum augussissimo Carolo VI. imperatori et regi Hungariae, a quo aureo torque est donatus et abbatis titulo. Missus Tyrnavia e rubrorum sive generali collegio cleri, Romam ad collegium s. Appollinaris transiit, ibidemque
theologiae naravit operam. Redux Roma et presbyther factus |
Agriensis
a monachis deberet excoli. Synagoga vetus tamdiu habuit prophetas, donec vocationi suae incubuit, sed ubi pharisaeis, saducaeis permisit doctrinam, prophetia desiit et ipsa infecta est, ut ad salvatoris crucifixionem devenerit. Celebris sub illo fuit Agria a juris municipalis studio, cum Agriam Hungariae Sclavoniaeque juventus concurrerit frequens. Nazaraeos eo induxit, fecitque isthic plurima, quae ab ilia praestolari debent ecclesia; specialia enim ego remotus recensere nequeo. Celeberrimus fuit locus ab eo ornatus Fuorcontrasti appellatus, quem tamen a successore vidit negligi et
ad complanandas discordias intra Polonos et Scepussienses oras, quas 1756. terminavit ad Viennensis et Varsaviensis aularum contentum. 1760. splendore et apparatu summo Viennae nuptiis intra serenissimum Josephum II. et Isabellam Parmensem initis interfuit. Demum 1761. die 13. Maji primas regni Hungariae est renunciatus, pallioque Strigonii per archiepiscopum Viennensem Christophorum Migazzi et episcopum Jaurinensem Franciscum Zicby obtento, solemnem Tyrnaviam facit ingressum. Strigoniense praesidium a regina impetravit, omnesque curas eo intendit, ut ad locum suum capitulum Strigoniense
reus, dum eum ob adulteria argueret; quidquid sit, judicia Dei abyssus multa.
(Antonius Jankovich mortuus.)
Mortuus etiam Septembri mense est dominus Antonius Jankovich in bonis suis Hungariae, consiliarius apostolicae Majestatis et assessor banalis tabulae declaratus, quamvis ad eam non pertigerit; decessit in flore aetatis circa annos videlicet 29 circiter. Inordinata rita facile mortem accelleravit. Prolium tutores post uxorem fecit sororem suam Catharinam Niczky et
hoc assecutus credebatur; ejus loco ad tabulam regiam praelatus resolutus cantor, ecclesiae Vesprimiensis Ignatius Nagy.
(Mors palatini.)
Obiit quoque ad Novembris initium Nemet Ujvarini Hungariae palatinus comes Ludovicus de Batthyan, aurei velleris ordinisque Stephanei magnae crucis eques etc., olim regni cancellarius et ab 1751 palatinus. Reliquit filios comitem Adamum generalem, comitem Josephum archiepiscopum Colocensem, comitem Theodorum consiliarium cancellariae
dein camerae Posoniensis aeque secretarius.
(Equites novi s. Stephani.)
Die 5. Novembris Viennae inaugurati sunt et publicati ordinis s. Stephani regis Hungariae equites et quidem magnae crucis: serenissimus archidux Austriae Ferdinandus, 2. princeps Venceslaus Liechtenstein, princeps |
Colloredo s. r. i. vicecancellarius, princeps Carolus de Batthyan campi mareschallus, princeps Kaunicz aulae
informatoque bene Erdoedio de episcopi modis et falaciis, ipse sustinere coepit praesentatum scripsitque vehementius episcopo et cum exaggerationibus; quin adidit confirmationem, semet in diaeta procuraturum art. 26. 1504. Capitulares ad diaetam nuntii admonuêre episcopum periculi et episcoporum Hungariae murmurationis, si facto illius ad normam veterem parochi sine episcopi confirmatione stabiliantur; reflexerunt ad accusationes, quas comitatus contra eundem inter gravamina exhibuissent; indubiam esse approbationem Habianeczii totumque Posonium re hac personare, paratamque esse
sine episcopi confirmatione stabiliantur; reflexerunt ad accusationes, quas comitatus contra eundem inter gravamina exhibuissent; indubiam esse approbationem Habianeczii totumque Posonium re hac personare, paratamque esse dissertationem de jure patronatus laicali, qua, si in publicum prodeat, toti Hungariae clero gravis reddetur. Episcopus habito cum sibi adulantibus consilio, nempe canonicis Delinich, Kukuljevich, Margetich, Popovich, culpam totam in suum vicarium Georgium Reess transfert, eumdemque vicariatu privat, denuncians eidem medio canonici Pullai, se vicarium alium constituisse,
intra serenissimum Saxonium ducem Albertum et serenissimam reginae Mariae Theresiae secundogenitam filiam Christinam, sponsique Posonium abivêre, et quia ex primatialibus redditibus 200.000 fl. rh. eisdem fuissent applicata, in publicis Hollandiae novalibus venit, reginam primatem Hungariae dedisse Christinam, huic vero pro suffraganeo principem et ducem Saxoniae Albertum; et quia idem dux anno superiore locumtenens per Hungariam regius fuisset resolutus et locumtenentialis consili consiliarii ad regiam arcem Posoniensem accedere debuissent pro consilio ad praesidem, ideo ob
accepta a vicecomite praejuncturarum commissione, hanc die 22. abstulit. Supra memorati Viennam ablegati Zagrabia die 26. Septembris abivêre.
Eodem die 26. Septembris accepi Ragusâ nitide descriptos auctores duos, quorum altero Zrinius canitur, altero Vladislaus rex Hungariae, adhuc ineditos et antiquos.
Die 29. Septembris in cathedrali ab episcopo Belgradiensi et Zagrabiensi praeposito cantor ecclesiae cathedralis dominus Antonius Zdenchay in infulatum titularem praepositum ecclesiae novae b. virginis Mariae ante castrum
Quinto.
(Viennae obiit mareschallus Leopoldus Daun),
consilii bellici praeses, ex postremo bello Borussico memorandus. Credebatur suo consilio motus ille rusticorum Hungariae, narrabatur, reliquisse conscriptum a se opus aulae ad status rationem pertinens; et residua inter de militarium ordinatione,
ad cujus rei effectum idoneum unice esse generalem Lascy Moscovitam. Quidquid de hoc sit, idem generalis Lascy die 15 Februarii
solum studium dictum camerale incoavit, quod mirandum, Piaristis magistris, sed et antiquitatum Hungaricarum et rei diplomaticae mense Junio, quod ter quavis hebdomada praelegit dominus Adamus Franciscus Kollar, suae Majestatis consiliarius, bibliothecae custos, vir ab eruditione clarus et decus Hungariae. Hoc etiam anno isthic baro Franciscus Koller ex resignatum personalis officium in vicepraesidem deputationis illyricae isthic prouti etiam sanitatis consilii fuit renunciatus et actualis intimus consiliarius.
Christophorum Vojkovich punit 345.
Negligit causas intra Lukauszki et Raffay, item Draskovich et Rauch 345.
Banus revidet protocolla, et monstrat amorem litterarum 345.
Data ei sunt systemata regum Hungariae 346.
Studia et conatus, ut banus ad castra exeat 347.
De locumtenente banali questio. Episcopus Zagrabiensis insperate fit locumtenens 347.
Accipit directorium 347.
Vratislavia capta. Princeps Beveranus captivus. Vratislavia amissa cum caede exercitus
Reclutae ducti ad regimina 367.
Nicolai Terihai mors 367.
Mors Adami Ztepanich 363.
Cardinales novi 370.
Mors baronis Stephani Patachich 370.
Reges Hungariae titulum Apostolicus confirmatum acceperunt 370.
Clemens Papa XIII. 370.
Moritur dominus Josephus Raffay 372.
Georgius Juraich parochus mortuus 415.
Novus administrator comitatus Crisiensis et restauratio ejusdem comitatus 416.
Comitatus Varasdinensis ad legalem normam restauratio 416.
Conferentia Varasdini 417.
Novus primas Hungariae; item Agriensis episcopus et Vaciensis 417.
Mors Ladislai Lukauszki 418.
Novi assessores in tabula 418.
Domus regnicolaris Zagrabiae reparatur pro bano gratis 418.
Pro archivis dispositio 419.
potuerit? Sicut enim cognito morbi statu medicus idonea facile medicamenta ordinare potest,
ita detecta genuina, quae rem publicam afflixerunt, malorum causa necessaria ad eius
sublationem haud difficile est procurare.
Si omnium, quae post novam sub Carolo VI Hungariae regulationem evenerunt, reminisci
velimus, nullo certe negotio deprehendemus postremam tristem Hungariae catastrophen non alia
de causa tam brevi tempore, tamque facili negotio perfectam fuisse, quam quod longa placidi
Theresiani regni felicitate emolliti nos ex ipso
genuina, quae rem publicam afflixerunt, malorum causa necessaria ad eius
sublationem haud difficile est procurare.
Si omnium, quae post novam sub Carolo VI Hungariae regulationem evenerunt, reminisci
velimus, nullo certe negotio deprehendemus postremam tristem Hungariae catastrophen non alia
de causa tam brevi tempore, tamque facili negotio perfectam fuisse, quam quod longa placidi
Theresiani regni felicitate emolliti nos ex ipso constitutionis nostrae cardine emoveri iam
antea passi simus. Quis enim nescit basim systematis nostri in eo
potestas executiva omnia haec iam ante Iosephum
II proprio nutu et ordinavit, et peregit.
Et ne ea tantum, quae nobis cum Hungaris communia sunt, memorem, libet propria nobis exempla
meminisse.
Altero statim a solutis postremis Hungariae comitiis anno potestas executiva novum, invitis
regni huius statibus, ad instar locumtenentialis consilium erexit, illud primum
Varasdini defixit, tum Zagrabiam transtulit, postremo cum locumtenentiali coniunxit; quasi
dicasteria
Segniam intercedit, plaga
penes statum militarem relicta, sicque vetus illa civitas regia, quarti regni status
commembrum, cuius incorporatio tot iam legibus decreta est, militari imperio subiecta sit.
Quid dicam de exitiali illo periculo, in quod unus degener Hungariae filius nos coniecerat,
dum potestatem executivam eo permovit, ut tres inferioris Slavoniae comitatus ab Hungaria
etiam quoad contributionalia avellere, eos huius etiam intuitu cum superioribus coniungere,
sicque e sex istis comitatibus distinctum ab Hungaria corpus ita
in diaeta referri, ibi de illis constitui
debeat: si decernendum in comitiis tributum, praecipuum legislationis obiectum, nonnisi ad
proxima usque comitia duraturum declaretur: denique si, quod nos in particulari attinet, eam
iniverimus rationem, ut nos indissolubili nexu Hungariae iungamus – non poterit suos amplius
limites potestas executiva egredi.
Quod autem instrumenta eius attinet: si decretum fuerit, ut supremus regni senatus e
repraesentantibus circulorum efformandus ad principem immediate referat; ut id pro crimine
bibliothecae, decernuntur iis, qui grave quodpiam opus
scripturi sunt, ampla omnino praemia, parati servantur sumptus pro suscipiendis doctis
peregrinationibus, ad artium et scientiarum Academiam iam elonginquo respicitur. A labore,
diligentia, conatuque vestro et totius Hungariae professorum pendebit seriusne aut citius
communis haec patria insigni hoc instituto illustretur. Haec oro vos saepius vobiscum
reputate, ego opus ipsum aggredior."
7. Hoc cum dixisset habita praevie cum ordinario loci concertatione Reverendissimum
Articulus XI.
est: derogat locali jurisdictioni, quia procurat influxum extraneo
dicasterio in negotia Hungarica, quod in Regno independente, uti Hungaria est,
sustineri non potest; deinde hac ratione residentes in Hungaria Abaldi Officiales contra
communem non modo Hungariae, sed omnium aliorum etiam Regnorum legem a jurisdictione
ordinariorum localium magistratuum eximuntur. Vitiosa autem ideo est, quia hac ratione omne
ejusmodi negotium duplicem circulum peragere debet. Interest itaque ut res ad naturalem
suum cursum reducatur,
Regni integrantem, adeoque sicut unus comitatus ab alio, ita et
hic a reliquo Regno per lineam tricesimalem intercludi non potest.
Transilvaniam ejusdem originis, ejusdem linguae populus maxima in parte habitat. Primae
et secundae epochae reges Hungariae hanc etiam, qua partem Regni integrantem possidebant,
communem illa cum Hungaria in diaetis legislationem habuit. Eadem onera portabat, iisdem
beneficiis perfruebatur. Supremi tantum magistratus diversa nomenclatione, et domesticis
quibusvis statutis
Supremi tantum magistratus diversa nomenclatione, et domesticis
quibusvis statutis distinguebatur; postea accepit quidem distinctos Turcarum Imperatori
plerumque obnoxios principes, distinctam etiam legislationem: ad Augustam tamen Domum
Austriacam jure Regis Hungariae rediit. Etiamsi qua pars integrans Regni non
reputetur, debet adminus qua pars adnexa considerari, nullae tricesimae
vigent: ita hae nec inter Transilvaniam et Hungariam instaurari posse videntur.
recidisse ex
ejusdem Elaborati §-pho 58. perinde apparuit, ut adeo modernum vectigalis
systema a coloniarum systemate in eo tantum discrepare appareat, quod onerosae
colonistis leges ad omnes indiscriminatim, onerosa autem Hungariae moderni
vectigalis principia tantum ad potiores mercium articulos referantur. Onerosum
hoc Hungariae vectigal eo potissimum specioso fundamento ab adverso sustinetur, quod
Hungaria cum Germanicis Provinciis unum Monarchiae corpus efficiat; hoc autem
a coloniarum systemate in eo tantum discrepare appareat, quod onerosae
colonistis leges ad omnes indiscriminatim, onerosa autem Hungariae moderni
vectigalis principia tantum ad potiores mercium articulos referantur. Onerosum
hoc Hungariae vectigal eo potissimum specioso fundamento ab adverso sustinetur, quod
Hungaria cum Germanicis Provinciis unum Monarchiae corpus efficiat; hoc autem florere non
possit, nisi aequabile inter haec duo ejus membra commercii aequilibrium
constituatur;
Germanicis Provinciis unum Monarchiae corpus efficiat; hoc autem florere non
possit, nisi aequabile inter haec duo ejus membra commercii aequilibrium
constituatur; aequilibrium vero hoc, quod secus stabiliri non possit, nisi in omnibus, in
quibus commerciale Hungariae interesse cum Provinciis Germanicis in collisionem venit,
casibus vectigal in harum favorem dirigatur, idque duabus de causis; primum quod Hungaria
adeo fertilis sit, ut non obstante fabricarum defectu et oneroso sibi moderno vectigali,
notabile tamen
Monarchiae non aequilibrium, sed totalem commercii Hungarici
subordinationem exposcat. – 2-do. Quod id salva Regni constitutione fieri
possit.
Ad primum edocendum adfertur a) fertilitas Hungariae, et activus ejusdem
commercii status. b) Majora, quae Germanicae Provinciae sustinent, onera.
Ad a) ostendimus nos ipsi in Elaborato Status Actualis §-pho 88.
quod Hungaria activam duorum circiter
respectivorum incolarum subsistentia. Cum enim
impositiones publicae praeferenter, et durioribus etiam mediis, exigi soleant, si post has
depuratas Germanicarum Provinciarum incolis tantum superest ut cum mediocri industria plura
vitae commoda sibi possint procurare, Hungariae vero incolis vix tantum remanet ut cum
eadem mediocri industria necessaria vitae subsidia comparare possint, jam tuto statuere
licet quod in Germanicis Provinciis major sit quam in Hungaria et circulantis pecuniae
quantitas et circulationis
exposcat; apparet denique
quod nec haec ratio obstare queat, quo minus justus Princeps mox proponendis principiis
benigne assentiatur.
Cum per praemissa ostensum sit quod nec fertilitas Hungariae, nec activa ejus commercii
bilanx, nec onera Germanicarum Provinciarum Hungaricum Germanico commercio subordinari
exposcat, restat ut paucis edoceatur quod id salva Regni Constitutione nec fieri possit.
Hungaria qua Regnum liberum eidem,
ut nullam ab ipsis Germanicis Provinciis, id est ab eorum dicasteriis
aut tribunalibus, dependentiam unquam agnoverit. Cum Augustus Josephus II. in sequelam
praeconceptae a se uniformitatis systematis influxum in res Hungaricas iisdem tantisper
laxasset, status Regni Hungariae in primis, quae post ejus obitum celebrata sunt, comitiis
independentiam Hungariae a Germanicis Provinciis diserta lege renovari
postularunt, annuitque justae huic propositioni justissimus Princeps. Quomodo itaque
renovata adeo recenti lege Regni
unquam agnoverit. Cum Augustus Josephus II. in sequelam
praeconceptae a se uniformitatis systematis influxum in res Hungaricas iisdem tantisper
laxasset, status Regni Hungariae in primis, quae post ejus obitum celebrata sunt, comitiis
independentiam Hungariae a Germanicis Provinciis diserta lege renovari
postularunt, annuitque justae huic propositioni justissimus Princeps. Quomodo itaque
renovata adeo recenti lege Regni independentia vel praetendi potest, ut
commercium Hungaricum Germanicis Provinciis
verum in ejusmodi casu nihil primo illi Regno reliqui est, quam ut
a contrario favorabilia tantum sibi, alteri vero noxia principia in proprio vectigali
reciproce adoptet; ita exempli causa non potest impedire Hungarica
legislatio, ne producta Hungariae impositionibus provincialibus,
artefacta vero dimidio exotico consumtionali portorio per vectigal
Germanicum graventur, dum haec in Germanicas Provincias invehuntur. Id autem reciproce
constituere omnino potest, ut Germanica producta
artefacta vero dimidio exotico consumtionali portorio per vectigal
Germanicum graventur, dum haec in Germanicas Provincias invehuntur. Id autem reciproce
constituere omnino potest, ut Germanica producta et artefacta iisdem oneribus subjaceant,
dum Hungariae inferuntur. Verum si reciproca ejusmodi onera stabiliantur,
evenit plerumque ut ejusmodi reciprocum nec uni, nec alteri parti proficuum evadat, et tunc
res ad tractatum devenire, per hunc vero justum demum inter utramque
concedat, atque ita respectiva vectigalia ad mutuam utriusque partis utilitatem dirigantur,
uti id in Elaborato Status Actualis § 12. explicuimus.
Tractatum ejusmodi quoad nonnulla Germanici vectigalis Hungariae minus
favorabilia puncta cum Statibus Germanicarum Provinciarum, qui tum adhuc
formali Comitiorum jure gaudebant, suscipiendum, jam Carolus VI. 1715.
Articulo 75. et Maria Theresia anno 1741. Articulo 27.
haec effectum nunquam sortita fuit. Nunc postquam in systemate legislationis
Germanicarum Provinciarum commutatio facta est, tractatus ejusmodi haud secus
suscipi posset, quam si sua Majestas pro parte Germanicarum Provinciarum, Status autem
Regni pro parte Hungariae certa individua denominare, quae sumto pro basi tractatus eo:
quod nec Hungaricum commercium Germanico, nec vicissim, dependens effici
possit, pure reciprocam duorum horum membrorum utilitatem spectarent,
excussisque summa aequanimitate
effici
possit, pure reciprocam duorum horum membrorum utilitatem spectarent,
excussisque summa aequanimitate omnibus vectigalis principiis, ita coalescerent, ut
favores, quos Germanicae Provinciae in vectigali Hungarico obtinerent, per eos, qui
Hungariae in Germanico vectigali vicissim obtingerent, se mutuo compensent;
tractatus autem ejusmodi in proximis Hungariae Comitiis relatus in legem
referatur, pro basi respectivorum vectigalium tamdiu deserviturus, donec mutandae forsan
commercii
omnibus vectigalis principiis, ita coalescerent, ut
favores, quos Germanicae Provinciae in vectigali Hungarico obtinerent, per eos, qui
Hungariae in Germanico vectigali vicissim obtingerent, se mutuo compensent;
tractatus autem ejusmodi in proximis Hungariae Comitiis relatus in legem
referatur, pro basi respectivorum vectigalium tamdiu deserviturus, donec mutandae forsan
commercii circumstantiae novum iterum tractatum deposcant.
Verum via tractatus distincta est a via
prohibitus fuerit.
Si prohibitiones hae in abstracto spectentur, an illae vel Germanicis Provinciis
proficuae sint? disquirere non est hujus loci. Si tamen relative ad Hungariam
considerentur, quod illae Germanicis Provinciis utiles, Hungariae vero noxiae fuerint,
facile apparebit; prohibitiones enim hae id effecerunt, ut Hungari deteriora artefacta
Germanica, si non altiori, eodem certe, quo longe perfectiora extranea habere possent,
pretio persolvere cogantur. Deinde exteri post prohibitiones has
commercii Hungarici oppressionem portoriorum
exoticorum aequalitas constituatur.
Jam vero apparuit ex Elaborati status actualis §§-phis 54. et 55.
quod inde ab anno 1766 usque 1784 exoticis mercibus, si directe Hungariae
inferebantur, adeo gravia a proportione Germanici vectigalis portoria excisa fuerint, ut
has quaestor Hungarus e Germanicis Provinciis, per longissimum licet circuitum, leviori
habere potuerit, quam si eas e proximo sibi exotico loco aut libero portu Hungarico
Provinciis disponuntur, influere non possit, ut hanc adminus cautelam statuat, necessarium
videtur.
§ 73.
Germanica naturae producta dum Hungariae invehuntur iisdem portoriis subjaceant, quae
Hungaricis, si in Germanicas Provincias inducantur, productis in Germanico vectigali
constituta fuerint.
Motivum.
Et hanc provisionem
Provinciarum priori seculo, dum formali adhuc comitiorum jure
gaudebant, ultra ordinariam mediam adhuc tricesima producta Hungarica
gravaverint, peculiaremque ex hoc proventu fundum publicum sibi creaverint.
Quod in diaeta 1625. Status Hungariae una cum Principe novi hujus oneris sublationem
decreverint. Quod lege hac indubie, quia Status Germanicarum Provinciarum eidem non
acquieverunt, in effectum non deducta, in Diaeta 1635. legislatio Hungarica perfectum
reciprocum constituerit, idest
tricesima habuerunt fundum
ad impositiones has transtulerint; quod legislatio Hungarica nullum quidem
reciprocum relate ad has impositiones constituerit; in Diaetis tamen 1723. et
1741. Status Hungariae liberam productorum Hungariae in Germanicas Provincias inductionem,
id est impositionum harum sublationem adurserint; ejus vero temporis Imperantes id semper
ad suscipiendum cum Statibus Germanicarum Provinciarum tractatum
relegaverint, quin
habuerunt fundum
ad impositiones has transtulerint; quod legislatio Hungarica nullum quidem
reciprocum relate ad has impositiones constituerit; in Diaetis tamen 1723. et
1741. Status Hungariae liberam productorum Hungariae in Germanicas Provincias inductionem,
id est impositionum harum sublationem adurserint; ejus vero temporis Imperantes id semper
ad suscipiendum cum Statibus Germanicarum Provinciarum tractatum
relegaverint, quin tractatus ejusmodi unquam sit
motivis ad 68. projecti hujus §-phum ubertim responsum est;
quod praecipuum onerum publicorum fundum in Germanicis Provinciis naturae
producta constituant, id quidem cum fundamento sustineri non potest, cum palam notum
sit, quod plane a contrario Hungariae incolae vix alium praeter naturae
producta publicorum onerum fundum habeant; in Germanicis vero Provinciis, ubi
fabricae jam admodum effloruerunt, artefacta longe notabiliorem fundum
efficiant. Nihil itaque obstat quin legislatio
sumtuosior est, quam si vinum adverso licet Danubio promoveatur. Donec
coactio haec quoad vinum Hungaricum durabit, justum est ut legislatio Hungarica
reciprocum constituat; si ab adverso recessum fuerit, ipsa iterum reciproci
ratio exiget ut a parte etiam Hungariae a coactione hac recedatur.
§ 76.
Artefacta Germanica eidem consumtionali portorio in
eductio ad extra
eo tantum nomine aut prohibita, aut aequipollenti prohibitioni portorio gravata fuerit, ut
Germanicae fabricae materialia haec tanto leviori habere possint. Id autem legislatio
Hungarica omnimode impedire debet; primum quia per id interesse Hungariae commodis
Germanicarum Provinciarum evidenter subjiceretur, id quod independentia Regni
non admittit. Nullum autem possibile est reciprocum per quod detrimentum hoc a
parte Germanicarum Provinciarum Hungariae compensetur; deinde per
debet; primum quia per id interesse Hungariae commodis
Germanicarum Provinciarum evidenter subjiceretur, id quod independentia Regni
non admittit. Nullum autem possibile est reciprocum per quod detrimentum hoc a
parte Germanicarum Provinciarum Hungariae compensetur; deinde per prohibitionem ejusmodi
iterum aliquae partes Regni damnum sentiunt, quin exinde Germanicae Provinciae ullum
capiant emolumentum. Cum enim Hungaria vasta sit, partes illae, quae a Germanicis
Provinciis remotae,
sunt: nihil itaque obstat,
quominus in ordine ad illos articulos, qui eandem relate ad utriusque ordinis provincias
subeunt considerationem, Germanica essitualia portoria adoptentur. Ita
superfluum vinum et frumentum ad extra educi tam Hungariae quam et
Germanicarum Provinciarum perinde interest. Cur igitur his articulis aut idem essituale
portorium, aut eadem eductionis libertas non concedatur?
Verum sunt articuli quorum longe diversa est in uno Monarchiae membro relate ad aliud
Germanico adoptetur, Hungaricae legislationi nihil reliquum est
quam ut eadem transportualia portoria constituat mercibus, quae per Hungariam in Germanicas
Provincias invehuntur, quae vectigal Germanicum ejusdem speciei articulis defixit, si per
Germanicas Provincias Hungariae inferantur.
§ 86
Quodsi vero aliqui seu Hungarici, seu exotici, sed Hungariae necessarii articuli per
vectigal Germanicum graviori portorio
ejusdem speciei articulis defixit, si per
Germanicas Provincias Hungariae inferantur.
§ 86
Quodsi vero aliqui seu Hungarici, seu exotici, sed Hungariae necessarii articuli per
vectigal Germanicum graviori portorio transituali subjiciantur, in vectigali Hungarico quoad
alios aequipollentes articulos reciprocum constituatur.
Motivum.
actualis §-pho 62. quod bobus
Hungaricis, si per Germanicas Provincias ad exteras oras depellantur, enorme 5 florenorum
30 xrorum transituale portorium in vectigali Gemanico emensum sit. Aliqua etiam exotica
colorum materialia, si per easdem Hungariae invehantur, graviori transituali
portorio subjiciuntur. Exigit proinde stabilita jam superius reciproci ratio,
ut idem in vectigali Hungarico quoad alios aequipollentes articulos constituatur. Possent
autem hi esse
macedonicam eadem est per omnia ratio, quae stat pro Germanicis Provinciis
quoad exotica
colorum materialia; sicut enim harum interest, ne fabricae, quae his opus
habent, in Hungaria exsurgant: ita interest Hungariae, ne concurrentia
exoticae lanae pretium Hungaricae deprimat, quandoque ipsam ejus distractionem
impediat.
Quoad boves major adhuc ratio militat pro Hungaria, quam quoad
gosypium pro
exoticae lanae pretium Hungaricae deprimat, quandoque ipsam ejus distractionem
impediat.
Quoad boves major adhuc ratio militat pro Hungaria, quam quoad
gosypium pro Germanicis Provinciis; hi enim respectu Hungariae sunt
domesticum, gosypium vero respectu Germanicarum Provinciarum est
exoticum productum: deberent itaque illi ex ipsa ratione nexus, qui inter
Hungariam et Germanicas Provincias tamquam ejusdem Monarchiae membra intercedit, majori
commercio nec vicissim subordinetur, sed ut concedendi in respectivo vectigali uni
parti favores, in alio per aequipollentes favores mutuo compensentur.
Motiva.
Ut constitutionalis Regni Hungariae independentia salva maneat, nullum
superest medium, quam aut perfectum reciprocum, aut mutuus de aequabili
commercii aequilibrio tractatus, ad quem jam Carolus VI. in Articulo
119. 1715 , Maria vero Theresia in
in motivis sparsim jam indicavimus: 1-mo. Si retentis
Germanicis Provincialibus
impositionibus, quibus Hungarica producta, dum illis Provinciis inferuntur,
actu subjacent, legislatio Hungarica vicissim producta Germanica, dum Hungariae invehuntur,
iisdem impositionibus, uti projecti hujus §-pho74. proposuimus, subjiceret. –
2-do. Si retento pro artefactis Hungaricis, dum Germanicas ditiones subeunt, dimidio
exotico portorio artefacta Germanica vicissim, dum in
liber ab utrinque transitus
admittatur. Quodsi tamen id rationibus Aerarii Regii obstare videretur, posset hic quoque
mutua compensatio ita institui, ut septemtrionalibus et
occidentalibus mercibus, quae per Germanicas Provincias Hungariae pro
consumtione inferuntur, in vectigali Germanico idem transituale portorium imponatur, quod
Hungaricum vectigal orientalibus mercibus, quae vicissim per Hungariam in
Germanicas Provincias invehuntur, v. gr. lanae macedonicae, gosypio, aliisque
et 94. principia veluti utrique parti applicabilia in utroque
vectigali adoptentur. Principia vero in §§-phis 69.
77.
80.
91. et 95. veluti Hungariae particularia pro Hungarico tantum
vectigali retineantur.
Fieret hac ratione ut Hungaricum Germanico commercio non subordinetur, sed salva
constitutionali Hungariae independentia justum inter utrumque Monarchiae
80.
91. et 95. veluti Hungariae particularia pro Hungarico tantum
vectigali retineantur.
Fieret hac ratione ut Hungaricum Germanico commercio non subordinetur, sed salva
constitutionali Hungariae independentia justum inter utrumque Monarchiae
membrum commercii aequilibrium inducatur; fieret etiam ut utraque Monarchiae
parte ad naturalem suum statum reposita solutum modernis vinculis commercium
Hungaricum tantisper
parte ad naturalem suum statum reposita solutum modernis vinculis commercium
Hungaricum tantisper efflorescat; Germanicum vero loco
factitii, quo nunc gaudet, floris naturalem et longe solidiorem
ex ipsa Hungariae prosperitate basim accipiat; fieret denique ut ipsa Monarchia, si loco
unius florentis, alterius vero languidi membri utrumque a
proportione validum efficiatur, majores in complexu vires acquirat.
exoticorum hac adhuc via
Pestinum importetur, sed tota ferme exotica importatio Tergesto per Pettovium
Pestinum hodiedum procedat. Et cum exportatio ad importationem
naturalem habeat relationem, quod major etiam productorum Hungariae pars, veluti
Tabaca, Frumentum
etc. per Tergestum, quam per Flumen
exportetur.
Constituti eatenus domestici mercatores duas hujus rei causas assignant. Primum quod
hac consessu pertractari deberet.
§ 114.
Omnia ad constructionem maritimarum navium necessaria materialia et fabricata e Regno in
liberos Portus Hungariae absque omni portorio invehi permittantur.
Motiva.
Objectum hujus et sequentis §-phi immediatum quidem cum vectigali nexum
§ 119.
Cum Hydraulicum Departamentum omnes totius Regni hydraulicos labores quoad ipsum
executionis modum immediate dirigere non sufficiat, quinque praeterea
dirigentes geometrae ita constituantur, ut singulo Hungariae circulo unus,
partibus vero adnexis itidem unus obveniat. Neque tamen aut dirigentes hi a
Departamento Hydraulico; neque comitatenses geometrae a
dirigentibus; sed hi quidem a Consilio; comitatenses vero ab ipsis
jurisdictionum opifices fabricata sua in hebdomadalibus civitatis
nundinis distrahere possint? Pecora vero nonnisi in eorum locorum hebdomadalibus nundinis
vendere licet, quae speciali eatenus privilegio provisa sunt.
Cum proinde politicae Hungariae circumstantiae sublationem nundinarum necdum admittant,
interest ut adminus Legislatio eas quam maxime liberas efficiat, et quidem non annuas
tantum, sed etiam hebdomadales. Publici enim nihil interest, an annuae vel
hebdomadales
Quo Loco id tantum a te postulo vehementer ne ad faciendam inter vestros
nostrosque Authores Contentionem descendas; scis rem esse invidiae plenam, scis primos
ferme vestros Scriptores Bonfinium, Ranzanum Galeotum exteros fuisse; scis denique quale
inter Extensionem Hungariae et Croatiae discrimen intercedat.
Diplomate illo Jus competere asserunt in totum Septemtrionem meridionalesque Regiones demtis Terris papalibus ; hos Ego Satyra mea, quam promeruerunt (aliamque ob demtas Terras Papales mererentur), perfricui, non Regnum, non gentem inclutam Croatiae, quae tantum abest ut Invasionem Hungariae, aliorumque Christianorum dignorum meditetur ut potius continuo excubet ne ab Hostibus Christiani nominis invasionem patiantur.
legali magnate habitum fuisse constat.
intermedii huius legislativi corporis non tantum impetus Inferioris Tabulae
temperare, sed inter ipsum etiam Principem et populum aequilibrio studere voluerunt.
Illud insuper incoveniens
consequetur quod aucto proponentium numero comitia et complicatiora et diuturniora
efficerentur.
domestico
exemplo illustrare.
recessum et institutum repraesentantum adoptatum fuit; constitutionalis certe
Hungariae fuit lex quod sit regnum electivum, et tamen ab ea 1687. in favorem masculini, anno
vero 1723. in favorem feminei sexus Augustae Domus Austriacae recessum fuit; constitutionale
denique fuit Hungariae institutum ut nullum individuum, nulla communitas, quae praerogativa
nobilitari non gaudet, iure suffragii in
Diaeta gaudere possit, et tamen recens terminatis comitiis Iazigibus, Cumanis, et oppidis
Haidonicalibus sessio et votum
paratum esse
debere.
horum distractionem promovere ad obiectum commercii pertinet.
episcoporum.
(4tae) 33-o Obiecta beneficia simplicia tangentia.
(3tiae) 34-o De fundo instructo in beneficiis collationi regiae subiectis.
(4tae) 35-o De proventibus si quos extranei praelati e diaecesibus Hungariae perciperent.
(4tae) 36-o De visitationibus per episcopos non unitos faciendis.
(4tae) 37-o De horum proventibus, ac in specie dimnicza et konak
dictis.
De habitationibus magistratualium in comitatibus, ubi possessionata
nobilitas non habetur, erigendis.
(3tiae) 49-o De relaxanda locis damnificatis contributione.
(3tiae) 50-o De charitativo subsidio ab exteris provinciis Hungariae locis submisso.
(4tae) 51-o De reluendis a contributione publica elibertatis per civitates fundis.
deligantur.
numerus ita
determinetur ut enascitura imposterum vacantia nonnisi ex individuis concernentis circuli aut
Regnis nostris suppleri possit.
potestati posuerat cancellis conculcatisque,
quas iure etiam iurando, dum inauguraretur, confirmaverat, nobilium privilegiis ad despoticam
illam
authoritatem quoquo modo emergeret, ita sunt adhortati ut pro tenui hoc ambitionis fumo
totum Hungariae Regnum a barbaris occupari, se regia sede sua expelli, ipsamque metropolim
arcta obsidione cingi videre maluerit.
tanta mihi ex illa
video incumbere gratitudinis argumenta ut iis non dico explicandis, sed ne recensendis quidem
aut tempus, aut oratio sufficiat.
promovendum altissimum servitium, in procurandum publicum patriae
huius bonum laetus semper impendi; quo praecipuum curarum vigiliarumque fructum in ipsa
serviendi occasione collocavi.
olim fuerint bona reginalia, qui
proventus; cum reginae fuerint semper extraneae, si post fata regis e regno discesserunt, an
bona retinuerint?
historiam legislationis,
non video.
separatim sub titulo Subsidia ad
statisticam,
11,4 sunt] add. auctor | statisticam ] staticam
ius publicum et privatum, nec non politicam Hungariae historiam edidisses,
absolvisses eodem labore duo opera, lectoribus longe magis consuluisses, et maius ad
posteritatem nomen transmisisses.
et maius ad
posteritatem nomen transmisisses.
subsequum imperantis et statuum consensum iam sanata sint.
Si enim haec rite excutiantur, apparebit certe non potiorem tantum, sed
aut
intensum plurium annorum huic unice Idiomati
Quid si insuper Hungaria relate ad adnexas Provincias
Bosniam, Serviam, Bulgariam, Valachiam, Moldaviam,
Galliciam, Lodomeriam, quae omnes a Populis Slavici labii habitantur;
quae omnes sub Instituto pertractandorum lingua Latina publicorum negotiorum
principio cum Hungaria coaluerunt: quas omnes Hungariae postliminio
reapplicari constans et commune omnium votum semper fuit. De Gallicia
actu in casu versamur, proponatur illi: eam non secus quam si linguam Hungaricam
in pertractatione publicorum negotiorum adoptaverit, Hungariae reapplicari
Hungaria coaluerunt: quas omnes Hungariae postliminio
reapplicari constans et commune omnium votum semper fuit. De Gallicia
actu in casu versamur, proponatur illi: eam non secus quam si linguam Hungaricam
in pertractatione publicorum negotiorum adoptaverit, Hungariae reapplicari
possit; et videbimus, eam ipsam potius unionem deprecaturam, quam
conditionem hanc amplexuram esse.
Qui nunc Galliciae, idem postea singulae Deo auspice Hungariae
reapplicandae
publicorum negotiorum adoptaverit, Hungariae reapplicari
possit; et videbimus, eam ipsam potius unionem deprecaturam, quam
conditionem hanc amplexuram esse.
Qui nunc Galliciae, idem postea singulae Deo auspice Hungariae
reapplicandae provinciae sensus erit. Idem nunc Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae: nimirum linguam Latinam in Hungaria esse
sensus erit. Idem nunc Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae: nimirum linguam Latinam in Hungaria esse
in publicis usum sine unanimi omnium Hungariae
Comitatuum, et Civitatum consensu, qui nunc
regi cur dedita semper,
apparebit. Quid quod insurgendi obligatione nobilitas eo facto exolveretur,
atque ita Princeps magno in quemvis insperatum eventum praesidio destitueretur;
quamquam hoc quidem consilium ipsa rei natura excludere videatur; cum enim
Hungariae finibus talis barbarus hostis adiacet qui bella non eo, quo aliae
Christianae potentiae, civili instituto gerere, verum urbes vicosque evertere,
sumtuosas nobilium aedes flammis absummere, incolas in deterrimam rapere
servitutem,
loco cedere, vacuamque relinquere
regionem cogeretur; cuius manifesto vel illud sit indicio quod experientia
compertum sit, ubi Turcicum exoritur bellum, magis in remotis Styriae
Carnioliaeque provinciis quam in proximis ad Turciam Hungariae finibus
trepidari; prekriženo qua id unum*
qua in re id unum observari oportet, non posse militaris gente quapiam
spiritus contineri, nisi infractum eidem libertatis suae exercitium
quo consilia super
instituenda insurectione expediantur; quid quod rei admittere non videatur
natura, ut de instituenda insurectione quidpiam instituatur antea, quam eadem
effective decreta sit, propterea quod cardinale semper Regni Hungariae
principium fuerit modum insurgendi rationi periculi commensurari, ei autem rei,
quae necdum existit, quidpiam commensurari non potest; ipsa igitur rei natura
docemur, non ante de regulanda agi posse insurectione, quam decernatur,
suos dirigere conatus, ut intrinseca saecuritati in eum quoque eventum
prospiciatur.
Porro ubi status eo spectare videntur, ut illa, quae ex contributione Hungarica
alitur regulata militia, ut et confiniarius miles adversus, alios Hungariae non
conterminos hostes non educatur, verum pro intrinseca tantum Hungariae
securitate intra fines Regni semper contineatur, meminisse eos oportet, id ipsam
systematis gubernii plures complectentis provincias unitatem non
prospiciatur.
Porro ubi status eo spectare videntur, ut illa, quae ex contributione Hungarica
alitur regulata militia, ut et confiniarius miles adversus, alios Hungariae non
conterminos hostes non educatur, verum pro intrinseca tantum Hungariae
securitate intra fines Regni semper contineatur, meminisse eos oportet, id ipsam
systematis gubernii plures complectentis provincias unitatem non admittere;
cuius modi systematis unitati iam tum se Hungari quoque ultro subiecere,
eadem nobilium bona ut
sic defendi possint; atque adeo ad vim realis huius obligationis
exolvendam nihil interest, unde unde tributum illud dependatur; libet vim
argumenti huius dilucidius explicare. Antequam fundi Regni Hungariae tributo
subderentur, quia Principi hoc speciali defendendorum particularium fundorum
titulo nihil erat assignatum, debebat onus hoc defendendi et possessoribus harum
terrarum et ipsis incolentibus easdem colonis, illis quidem
est, id eum
reipsa praestitisse articuli satis testantur. Nam articulo 2o gubernium et
locumtenentia his revolutionibus inducta abrogantur. Conflatum ex alicuigenis
fuisse constat consilium istud, quod antiquis omnibus veteribus Hungariae
magistratibus vicarium Regis in omnibus prorsus negotiis potestatem obtinebat;
articulo 1o restauratur iam oblitum Palatini munus; articulo 10. libertates
nobilium renovantur ac prekriženo
Dei (qui adversos hostiles
conatus facile alio avertere potest) et secundum eius divinam bonitatem in
clementi Suae Maiestatis provisione sint constituta. Quid de non educenda Regni
militia dicebatur, non eo spectabat quasi securis Hungariae rebus, si alibi quid
turbarum eveniat, militia etiam Regni ad defendendos communes monarchiae limites
educi nequiret. Verum ita accipi debet status non immerito praetendere, si
Regnum Hungariae ab uno, alia vero quaepiam
dicebatur, non eo spectabat quasi securis Hungariae rebus, si alibi quid
turbarum eveniat, militia etiam Regni ad defendendos communes monarchiae limites
educi nequiret. Verum ita accipi debet status non immerito praetendere, si
Regnum Hungariae ab uno, alia vero quaepiam provincia ab altero hoste invadatur,
ut, qui tributo Hungarico alitur, regulatus, omnisque praeterea confiniarius
miles omnino in defensionem Hungariae adhibeatur. Sic enim unicus casus est, quo
ita accipi debet status non immerito praetendere, si
Regnum Hungariae ab uno, alia vero quaepiam provincia ab altero hoste invadatur,
ut, qui tributo Hungarico alitur, regulatus, omnisque praeterea confiniarius
miles omnino in defensionem Hungariae adhibeatur. Sic enim unicus casus est, quo
regnicolae fructum constitutae contributionis prekriženo nečitko *i* h*r*ti**
instructorumque confiniariorum capere possint; quodsi vero pacatis
regnicolae fructum constitutae contributionis prekriženo nečitko *i* h*r*ti**
instructorumque confiniariorum capere possint; quodsi vero pacatis
reliquarum provinciarum rebus soli periculum Hungariae immineat, tum communibus
monarchiae viribus illud defendi debere tam bene admitti debet, quam facile
concedunt status tranquillo Hungariae statu ad defendendam, si quae alia ab
hoste praematur, provinciam militiam etiam Regni
confiniariorum capere possint; quodsi vero pacatis
reliquarum provinciarum rebus soli periculum Hungariae immineat, tum communibus
monarchiae viribus illud defendi debere tam bene admitti debet, quam facile
concedunt status tranquillo Hungariae statu ad defendendam, si quae alia ab
hoste praematur, provinciam militiam etiam Regni Hungariae educi posse. prekrižen tekst (na donjoj polovici stranice) Id
si nunc fierat, facili negotio eveniret, Regios
Hungariae immineat, tum communibus
monarchiae viribus illud defendi debere tam bene admitti debet, quam facile
concedunt status tranquillo Hungariae statu ad defendendam, si quae alia ab
hoste praematur, provinciam militiam etiam Regni Hungariae educi posse. prekrižen tekst (na donjoj polovici stranice) Id
si nunc fierat, facili negotio eveniret, Regios proventus si non ultra,
ad octodecim certe assurgere milliones, praesertim si Banatus
postquam reges sibi eligere coepissent, quod ea conditione in eos transtulerint,
ut in defensionem Regni impendi debeant, copiosae Regni leges testantur; Rex
(dicitur articulo 2. 1458.) contra omnes et quos libet inimicos hoc Regnum
Hungariae de proventibus suis regalibus protegere et defendere teneatur, atque
hinc factum est, quod iam antea Sigismundus in praefatione decreti se ita
expresserit Regiae celsitudinis providentia subditorum suorum et terrarum
ac
partem efficiat, ex ipso illo unitatis systemate non potest eidem nisi tertia
pars intertentionis aulae aliarumque pro defensione monarchiae necessariarum
expensarum incumbere; assummantur itaque pro intertentione aulae a parte
Hungariae duo milliones, et prodibit competens aulae in sex milliones
intertentio; titulo rei tormentariae, praesidiorum, et armamentarii, si ex parte
Hungariae sex milliones computabuntur, prodibit annuus 18. millionum in eam rem
fundus,
expensarum incumbere; assummantur itaque pro intertentione aulae a parte
Hungariae duo milliones, et prodibit competens aulae in sex milliones
intertentio; titulo rei tormentariae, praesidiorum, et armamentarii, si ex parte
Hungariae sex milliones computabuntur, prodibit annuus 18. millionum in eam rem
fundus, praeter multos alios particulares, qui in hanc rem deserviunt, ut est
subsidium cleri, auri lotura, et alii quidam privati fundi; titulo dicasteriorum
admovisset, fines Regni periculum non subire, non multo autem post, ac
Tauruno copias admoverat, pax est consecuta; e converso cum anno 1741.
invadentibus pluribus simul Augustam Domum hostibus Borussus finibus
Hungariae immineret, non modo personalis insurectio, non modo portalis
eques, verum etiam pedites a singulis portis quatuor sunt decreti. Tota
igitur rei huius definitio ab explicatione eius, quid sit illud
periculum
faciat, quasi insurectionalis miles ad
arcendum, ne hostis fines regni prior invadat, limites regni transgredi
non teneatur, verum Quod insurectionalis militia ad
longinqua bella, quae ad statum Hungariae nihil adtinet, progredi non
teneantur vero similius videtur. Quis ergo ordinarii
illius periculi casus statui potest? Mihi Izbrisana riječ--- greška u
statuit.
Statutis ordinarii periculi casibus, necessitatis etiam illius,
quae legem non habet, casus ex his ipsis principiis statui facile possent.
Diximus non omne bellum, si cum contermino Hungariae hoste geratur, inferre
ordinarii periculi casum; dicere non pariter necessum est
non omnem irruptionem in regnum factam casum necessitatis illius, quae legem
non habet, inducere; nunc, ut iam supra
postliminio imponi; ita tamen ut
non ea ratione, qua in tam calamitoso Regni statu sub posterioribus Regibus
a singulis 100 florenis primum 5, dein vero duos equites producere
teneantur, verum e norma, qua integris adhuc Hungariae rebus sub Vladislao
banderia producebant (facta tamen debita ad statum modernum beneficiorum
ecclesiasticorum proportione et rectificatione), nunc quoque ad episcopi
etiam et capituli Zagrabiensis exemplum eadem
beneficio incumbebat, ita
nunc quoque communi statuum et ordinum ac Sacratissimae Maiestatis consensu
sancitum est ut habita restaurati divina clementia victricibusque Augustae
Domus Austriacae armis regni ratione per clerum Hungariae beneficio
decimarum gaudentem banderia (facta ad modernam talismodi decimalis
proventus quantitatem inter eos proportione et rectificatione) ad expressum
articulo 20. Vladislai decreti 3ii numerum equites quippe 6750
conscriptos libellos exhibere.
3.
regales.
curiae regiae magister,
thesaurarius, et aulae regiae cancellarius.
5.
simul cum Sua Regia Maiestate particeps.
nobilium etc.
etc.
21.
iam sub ducibus vehementer increvisse
inde apparet quod in variis, quae prostant, S. Stephani fundationalibus adeo copiosi
nominentur ut eos omnes ab ipso S. Stephano creatos fuisse vix credi possit.
legare, et donare; et ideo ad servorum imperfectorum categoriam rite
referuntur.
§ 13 Conditionarios primum reges invexerunt?
et proprietas in iure distingvuntur; nam bona etiam
temporaneo iure possessa, veluti pignoraticia, si per
proprietarium non revindicentur, ad heredes transeunt.
quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint.
emanavit.
sed remotiores etiam villas pro servitio suo sub nomine
castrensium destinatas habuerint.
eximebantur.
iure
consideramus.
apparet quod etiam terra castrorum nobilibus conferri consveverint, quamquam
prostent copiosa diplomata e quibus iam Andream II, praesertim vero Belam IV id factitasse
apparet.
debeat excultivare iuxta
tenorem privilegii nostri iisdem antea concessi hanc gratiam duximus faciendam quod eadem
libertate, qua universi nostri nobiles gaudent... ipsi gaudeant.
hoc genere sub rege isto viguisse facilitatem ut nobilitas
per armales pro 25 florenis pensione impetrari potuerit.
luherae dependent, super cujus falconis
nasum viridis ramusculus effectus exstitit folia habens aurea, eidem magistro et generationi
suae tamquam sub regio nostro vexillo militare debentibus duximus conferendum; ita
nihilominus ut si qui praedecessorum nostrorum regum Hungariae, quibuspiam de regno nostro
falconem sub quivis colore vel specie pro crista contulissent, authoritate praesentium
revocamus ne quisquam falconem pro crista in quavis permutatione totius cristae
praescriptae, vel alicujus suae, vel aliam quamvis avem nomine
pertinebat, nunc jam ad Styriam avulsum est, sub Belae IV pro nobilibus
necdum fuerint reputati, docet diploma Stephani bani inter Hevenessiana de 1255. quod ita
habet: Nos Stephanus totius Slavoniae banus et capitaneus Styriae... Quod cum D. Bela,
Illustris Rex Hungariae, nos ad Ruicha pro restituendis terris a praedicto castro alienatis
et pro libertate hominum de Ruicha judicanda destinasset... quos invenimus ex castrensibus
indebite factos esse iobbagyiones castri vel praediales, eos reddidimus in pristinam
libertatem, quos
gavisos fuisse alibi ostendimus.
et suffragii capacitate consistit, gaudeat; cum omnis nobilis jure
hoc usus sit; cum denique septem illorum, qui Hungaros ex Asia eduxerant, capitaneorum
posteris etiam ius eminentiores occupandi magistratus per ipsum primitivum pactum concessum
fuerit, primitivam gubernii Hungariae formam fuisse monarchico-aristocratico-democraticam
satis apparet.
imperator postquam Hungaros ad recipiendum,
ejecto Samuele, regem Petrum persvasisset, hunc ad observanda imposterum Hungarorum instituta
obstrinxerit (f).
Verum reputent illi improprium, qui in instrumentis aevi hujus viguit,
scribendi modum, expendant in praefationibus Andreae clausulam illam: "ipsi nobiles Nostri
(id est universi) Serenitatem Nostram instantiis multis pulsaverunt," in praefatione Belae IV
illam: "Quod nobiles Hungariae universi ad nos accedentes," in praef. Ludovici illam:
"praelatorum, baronum, nec non procerum, ac nobilium regni Nostri coetus et universitatis
idemptitas Nostrum regium conspectum adeundo," denique in praef. Mariae illam: "praelatorum,
baronum, nec non procerum ac
iuramentum (...) sicut progenitores sui (...) impenderunt;" vide Vestigia
Diaetarum pag. 78; anno vero 1214. inter privilegia Strigoniensis archiepiscopi
Pontifex numerat: "praestatio quoque sacramentorum a regibus et reginis
Hungariae eorumque haeredibus."
aliorum etiam, qui Europaea regna condidere, barbarorum, Francorum
in Italia, Nordmanorum in Anglia, Visigothorum in Hispania, et Longobardorum in Italia
exempla satis ostendunt.
sedem Vissegradum transferre sicque in
suam plene redigere potestatem cum in alio, nempe Uladislai Poloni coronationis instrumento,
in Vestigiis Diaetarum pag. 238-a dicatur: "Sublata (per Elisabetham) de castro
Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere."
propius: proprius B
regni constitutionem respexit (a).
Andreae II successores decretum hoc in ipsa
inauguratione debuerint confirmare.
illic vel civium, minus nobilium faciat mentionem.
1384. ad preces statuum ediderit (a).
exprimunt.
§ 42 Primum vestigium ut nobilitas ad comitia non viritim, sed per nuncios comparuerit.
meminit.
§ 44 Primus de successione regni cum exteris principibus pacisci Sigismundus coepit.
in proprietate haberet, pacisci coepit.
copias
auxiliares possit obtinere, fratri suo Venceslao Bohemiae regi successionem in regno
Hungariae 1393. addixit (a).
§ 46 Admisso sub Sigismundo civitatibus jure suffragii, constitutio tantisper in
democratiam inclinat.
notabilis iterum in constitutione
Hungariae facta est commutatio, ideo quod non tantum civitatibus liberis (a), sed regalibus
etiam, et reginalibus (b), imo villis etiam liberis, id est oppidis privilegiatis jus
suffragii in comitiis delatum fuerit, sicque constitutio Hungariae denuo ad democratiam
tantisper inclinaverit.
sorte ad nos usque non pertigit, decreto ordinatum fuisse.
dignitas
haec tam etiam per Albertum, vel status collata fuerit, nondum satis exploratum est.
praestolantibus ad Suam Majestatem undique et ex omnibus ejusdem regni sui
partibus isthuc confluentibus et convenientibus."
Elisabetha, cum Uladislai partes praevalere susceptosque tractatus in
irritum cecidisse videret, una cum filio et corona ad Fridericum imperatorem evasit sicque
primam Fridericianae Austriacae lineae, quae Arpadianam domum nullo prorsus gradu
contingebat, haereditatem Hungariae captandi occasionem praebuit.
Uladislaus illegitima Corona coronatur.
post se traxit.
maritis fidelium.
coactus fuerit; quam tamen pro eximia
sua Artis bellicae peritia et singulari prorsus animi fortitudine illustri victoria
coronavit.
§ 64 Factiones adversus Hunyadium qui solus labescentes jam res Hungariae sustentabat.
est, ut adeo illius erectionem Hunyadii
interccessione abrogatum fuisse tuto liceat existimare.
praelatorum ad Pontificem datas pag. 286; ex utraque apparet non fuisse
haec generalia regni comitia, forte quod rex peregre aberat, sed particularem praelatorum et
baronum conventum.
§ 65 Mahomete Hungariae jam imminente regnicolae decretam ante biennium insurrectionem
praestare recusant.
§ 65 Mahomete Hungariae jam imminente regnicolae decretam ante biennium insurrectionem
praestare recusant.
10,000 cohortam inconditamque, quam Joannes Capistranus adduxerat,
cruciatorum turbam tam copioso hosti, tamque bellicoso, ut Mahometes fuit, dux objicere
salutemque regni tanto discrimini exponere debuerit.
domus impulsus, Budae extremo affici supplicio curasset, tum demum, quod
hactenus gliscebat tantum, schisma eripit totumque in Hunyadianam et Garaianam factionem
regnum discessit, quod ultimum certe eidem exitium erat adlaturum nisi Turca opportunam hanc
perdendae Hungariae occasionem neglexissent.
supra §-o 51 vidimus, filio defecit.
de asserenda suae quoque lineae in regnum Hungariae haereditate consilium
suscepit.
Mathiae electioni acquiescere nolens non multo post, atque hic regni gubernacula
adierat, tempore, secessit nixaque fundamentali constitutionis Hungaricae principio quod
nullus nisi ipsa illa, quam Fridericus in potestate habebat, S. Regni corona adimitus pro
rege Hungariae haberi possit, eidem regnum detulit, id potissimum obtendens quod Ladislaum
sanguinis nexu contingat, et S. Regni coronam in potestate habeat (b).
applicuisset.
Docti,
Agriensis antistes, qua locumtenens regius (munus enim palatini propter exorbitantem 1455.
eidem collatam authoritatem Mathias inde ab obitu Emerici Zapolii non restauraverat)
Pestinum indixit.
indixit.
vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13.
84.22 Auctuario:
Actuario B
suo subjecit, remonstrat.
pag. 412.
§ 86 Varii de successionis regiae ordine tractatus.
re concordia fuit, propiorem jam ad thronum passum sibi
faciendum esse existimarunt.
et Moraviam, deficientem ad Poloniam
Moldaviam labescentesque universim res Hungariae querulati, ut omnibus his malis medelam
continuo adferat, a rege per oratores postularunt.
e republica
visum fuerit, concludendi potestatem legatis suis dederint neque sibi jus ratificationis per
expressum reservarint, tractatus ille utique status debuit obligare.
in Vestigiis Diaetarum pag. 447 provocavit.
in tractatu Olomuczensi nominanter expressae non fuerint, incessit status
sollicitudo ne Maximilianus eas absque lytro recipiat.
Ab incolis Moraviae, Silesiae et Lusatiae Uladislaus iuramentum
fidelitatis nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per
articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc
non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua
regni Hungariae feudatariis exegerit.
nuper exceperat; cum idem una etiam Bohemiae rex fuerit, status 1498. per
articulum 24. ab eodem exegerunt ut recognitionales de se det litteras, quod juramentum hoc
non qua Bohemiae, sed qua Hungariae rex ab iisdem, non qua regno Bohemiae subjectis, sed qua
regni Hungariae feudatariis exegerit.
(c) Productae sunt in processu abbatiae de Pilis contra civitatem
Posoniensem litterae Ludovici de 1371. quibus inhibet tricesimatores ne a bobus, vaccis,
porcis et similibus, item oleo, piscibus vel frugibus, nec aliis victualibus cujuscunque
generis de partibus Hungariae, Austriae vel Bohemiae ad Posoniensem civitatem deferendis
tricesimam desumant.
numeroso exercitu et cum universis viribus suis, quas magnas habet,
insequi decrevit."
succurrere necessitatibus vestris".
denique
eo nomine ultra 10 denarios a porta exactos fuisse (g).
turbidorum illorum
temporum eventus seposuerat, violenter illi eripuerit, plures ejus aevi litterae testantur.
in regno Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
omnia ea, quae
totam monarchiam nullatenus respiciunt, sed ad municipales tantum leges, instituta, et
magistratus referuntur, in comitiis minoris hujus populi ordinari admittat.
§ 9 Primus modus Hungariae non convenit.
ita conjunxit ut communes cum iis imposterum res, commune
interesse fovere velit.
Iosephus II tentavit, vi, sed sensim
et per cuniculos evertere vetus quorumpiam Hungarae genti infensorum hominum studium fuerit,
omnibus his conatibus idonea his adhuc comitiis impedimenta objicere jus est nationi, quod
tota, si fundamentale, vi cujus Domus Austriaca Hungariae regnum adivit, pactum bene novit,
Europa agnoscere debet.
Sed tertius.
provinciis res habeat, 2-o ut ad omnia ea, quae totam in communi monarchiam concernunt, tot
ex Hungaris ministri adhibeantur quantam monarchiae partem Hungaria efficit; 3-o ut
municipalis constitutio, quae ad totam in complexu monarchiam nihil attinet, modo illa
viribus Hungariae ad salutem dignitatemque suam uti possit, ut, inquam, municipalis
constitutio tam firmis his adhuc comitiis praesidiis communiatur ut nullis amplius cuniculis
subverti possit; quomodo omnia haec praestari possint, meam paucis sententiam explicabo.
quis
exteros oratores ad id coget; frequentioribus, uti jam nec dubitare licet, diaetis Hungari
regis praesentia satis frequenter recreabuntur.
eidem nullatenus repugnat.
Hungarica in Germanicarum,
Germanica vero militia in Hungaricarum provinciarum
tutamen uti possit, ad rationes totius in complexu monarchiae refertur.
nationalis militis norma, quam regulamentum appellamus,
uti et fixum dislocationis systema in comitiis stabiliatur, ipsa conservandae plebis ratio
deposcit.
Quoad vectigal 30-le.
habeat
florentissimam.
in re
rationem monarchiae obtenderunt tantum, reipsa autem privatae suae utilitati incrementum
Hungariae sacrificarunt.
respicit, nemo meliora quam Hungarus consilia depromere
potest.
agitur consilio,
seu demum illud cancellaria, aut consilium status, seu
conferentia vocetur, ut Hungari a proportione adhibeantur, est necesse.
Quoad negotia soli Regno Hungariae propria.
diversa gubernii forma gaudeat, naturale est ut singuli regni consiliarii interna etiam
alterius regni negotia ad sua principia ament revocare, quod utique in utriusque regni
negotiis perturbationem adferre debet.
unio illaesa consistat, et tamen
rationibus Hungariae, qua parte illae communi totius monarchiae bono non adversantur,
consulatur.
§ 12 Quod municipalis Hungariae constitutio ad totam monarchiam nihil attineat, et
quomodo firmari possit?
qua septemviratus, tavernico, qua
sedis tavernicalis, personali, qua tabulae regiae praesidibus, nec non
bano Croatiae, duobusque praeterea e consilio, septemviratu, sede tavernicali,
tabulae regiae individuis per status Hungariae, aliis vero duobus per status Croatiae
nominandis consistat.
instrumentum, justum certe est ut hac parte non tantum una, sed et altera legislativi
corporis pars tranquillisetur.
unarum partium homines principium
illud quod in obversum pragmatici articuli 2:1723 § 7. juxta stabilitum in aliis quoque
suis regnis et provinciis haereditariis primogeniturae ordinem indivisibiliter, ac
inseparabiliter invicem, ac insimul una cum Regno Hungariae, et partibus adnexis
haereditarie possidendis, i.e. juxta sanctionem pragmaticam, quod, inquam, in
obversum hujus articuli nihil ejusmodi stabiliri possit quod huic unioni et totius in
concreto monarchiae utilitati officere possit.
par esse existimamus, ut nos quoque opportuno hoc tempore, quo non solum de revehenda pristina libertate,
sed etiam de stabiliendo splendore horum Regnorum in Nobilissimo
hoc Congressu publicis Consiliis agitur, eam, qua Academia haec
Zagrabiensis a Divis quondam Regibus Hungariae donata uti potuit,
Universitatis praerogativam Eidem non tam concedi, quam in usu
deduci instemus.
Tametsi quidem Diploma regium, quo hanc praerogativam
Zagrabiensi Academiae pridem concessam esse palam ostendi posset,
in
qui medeatur his,
Floralia curae,
De Salamone
ad commercium Hungariae situationem delineandam, dein vero actualem commercii Hungarici statum paucis adumbrandum esse existimavit.
§
rursus Transylvanicis et Valachicis montibus terminatur.
§ IV.
plerumque abundet, longa tamen montium catena raro intersecetur.
§ V.
factitiis, velut illapsis in alveum truncis, verum naturalibus etiam impedimentis, syrtibus nempe, scopulis et gyris sinuosis laborant.
§ VII.
ingentia adhuc spatia sparsim per Regnum occupant. Harum nonnullae sunt glandiferae, aliae fluviis ipsis ita adiacent, ut ex iis ligna, seu aqua longe demitti, seu construendae ex illis naves fluvii dorso continuo iniici possunt, sunt tamen, quae a fluviis longissime distant; imo complures plani Hungariae districtus tanta lignorum penuria laborant, ut pauperiores accolae domos sibi in terra effodere, cibos vero stramine aut exsiccatis etiam animalium excrementis praeparare cogantur.
§ XII.
aedificia exstruendi facultas supersit, residuum a necessitatibus suis frumentum, effossis in terra foveis condere coguntur. His agris quamcunque plantam, quae pingui solo eget, commiseris, et egregie auctam et insigni qualitate praeditam recipies. Ipse denique hae partes eodem iure horreum Hungariae appellari possunt, quo tota Hungaria horreum monarchiae Austriacae compellatur.
§ XIII.
exercendae rei pecuariae aptius, quam in ullo alio Europaeo regno sit, efficiatur. Primum complures minores salsi lacus, dein quod terra plurimis in locis nitro sit impregnata. Docet id facilitas illa, qua idonea coquendo huic sali terra passim, sed praesertim in luxuriantibus Superioris Hungariae campis reperitur. Cum sal cornutis animalibus et pecudibus plurimum et arrideat et conducat, salsa illa pascua, salsus ille potus utique et numerum eorum augere et qualitatem perficere debent.
§XIV.
Cap cum Ménesiensi contendere possit. Caeterum sicut idoneae colendis vitibus glebae, ita producti etiam vini tanta est per totum Regnum varietas, ut plurimos et praestantiae gradus et coloris, saporis durabilitatisque species constituant.
Haec de physica Hungariae relate ad commercium situatione in memoriam revocasse sufficiat. Iuvat politicam etiam eius relate ad idem obiectum situationem eodem compendio adumbrare.
SITUATIO POLITICA HUNGARIAE RELATE AD COMMERCIUM
Haec de physica Hungariae relate ad commercium situatione in memoriam revocasse sufficiat. Iuvat politicam etiam eius relate ad idem obiectum situationem eodem compendio adumbrare.
SITUATIO POLITICA HUNGARIAE RELATE AD COMMERCIUM
§ XV.
commercialem tractatum cadunt.
§ XVII.
XVII.
per vectigal tricesimale favores sunt concessi. In hac linea primum Vuna ad Jeszenovacz tum Colapis ad Sziszek Savo illabitur. Ac Vuna quidem usque Kostaniczam in Confinito Banali, Colapis usque Carolostadium est navigabilis sicque omnis communicatio Hungariae versus Adriaticum per aquam in his demum duobus locis desinit.
§XIX.
naviculis et exponere et recipere debent. Segnia aliquam, sed intuti prorsus portus speciem habet. Carolobagi situs, vix aliquam meretur attentionem. Hic itaque Hungaria, non iam unam tantum, sed omnes ferme orbis provincias et populos contingit. Hic iam commercium Hungariae non unius tantum, sed omnium commercialium populorum teloniis obnoxium est. Hoc exiguo licet litorali propius adhuc, quam per Mare Nigrum Mediterraneo et Oceano nectitur. Praecipuum enim, quod navigationi Litoralis huius obstabat impedimentum, pyraticam nempe
hunc assequatur, mercatores permovere navigationem Segniae, Portus-Regii, Buccari et Fluminis navigationi Tergestinae subalternam tantum efficere, ipsum tricesimale vectigal eo dirigere non intermisit. Et vero respondit Gubernii huius conatibus eventus; eo enim rem perduxit, ut non modo producta Hungariae, quae per mare cum lucro distrahi poterant, per Canisam et Pettovium viam versus Tergestum iniverint, verum maxima etiam Italicarum et Levantinarum mercium, quibus Hungaria indigebat, pars, eadem Pestinum devecta indeque per Regnum omne distributa fuerit. Rem hanc perficere Gubernio
Szeverinensis efformatus. Ita Carolostadium e Militari Iurisdictione exemptum, Iurisdictioni Politicae restitutum et in Liberam Regiamque Civitatem evectum fuit. Ita Hungaricum a Tergestino distinctum Gubernium erectum; et cum Flumen ad ipsum ductus commercialis Hungarici ostium iaceat, illud Hungariae adiectum sedesque huius adeoque ipsius etiam commercii ibidem defixa. Ita denique huic commercii Hungarici directio delata fuit. Ne tamen parte ex una primitivi Regni Croatiae limites convellantur, parte vero ex alia directio commercii Hungarici tanto facilius procedat, Gubernii quidem
commercii Hungarici directione, magna nihilominus huius pars, per canalem Tergestinum postea etiam defluxit adeoque urbs haec eam in hodiedum ad Litorale Hungaricum relationem habet, quam duo vicina et aemula emporia inter se naturaliter habere solent.
Et haec est politica Hungariae relate ad commercium quoad alias regiones situatio; superest, ut internam etiam eius relate ad idem obiectum politicam situationem ea pari brevitate sub obtutum collocemus.
§ XXII.
cum Aula Turcica tractatus regulabatur. Legislatio anni 1751. etiam ad publica potissimum obiecta animum advertit. Unica art. 17 commercialis lex perlata est, qua omne fluviale telonium prohibetur. Advertit tandem legislationis animum id, quod vectigalis tricesimalis impulsu, omne commercium Hungariae versus mare per Pettovium et Tergestum viam iniverit; quare 1765. art. 31 constituebatur, ut ductus commercii ad portum Buccari terra et aqua reseretur.
§ XXV.
obligatio eo restricta sit, ut emanatas hoc in passu altiores ordinationes publicas reddant. Quae quidem opinio in eo fundari videtur, quod pleraque eiusmodi obiecta, hactenus nec in legem relata, nec sibi eadem curandi officium per hanc diserte impositum sit.
Et haec est Hungariae tam physica
quam
politica relate ad commercium situatio. Antequam actualem huius statum adumbremus, operae pretium videtur generales, quas ipsa haec eius situatio subministrat, reflexiones, sub obtutum collocare.
diversa climata habeat, suapte patet quod, praeterea, quae § 10, 11, 12, 13 et 14 illam iam procreare ostendimus, producta, omnia etiam alia, quae zona temperata admittit, proferre possit.
longiori adhuc asperrimorum montium intervallo praecluditur. Unicum itaque est Mare Nigrum, in quo quaestor, et Germanus et Hungarus (ut § 17.), per Danubium continua navigatione pervenire potest.
Cum in Danubium omnes Hungariae fluvii, hic autem in Mare Nigrum effluat, quod situatio Hungariae respectu provinciarum, quae mari huic adiacent, ac in specie Moscoviam, in linea commercii sit admodum favorabilis, utpote cum ad has secundo Danubio exiguis sumptibus possit navigari; e contra, quod respectu
itaque est Mare Nigrum, in quo quaestor, et Germanus et Hungarus (ut § 17.), per Danubium continua navigatione pervenire potest.
Cum in Danubium omnes Hungariae fluvii, hic autem in Mare Nigrum effluat, quod situatio Hungariae respectu provinciarum, quae mari huic adiacent, ac in specie Moscoviam, in linea commercii sit admodum favorabilis, utpote cum ad has secundo Danubio exiguis sumptibus possit navigari; e contra, quod respectu Galliciae, Austriae et Germanici Imperii Hungaria
Iam vero iuxta hanc conscriptionem producentes alimenta vitae, rustici, inquilini, vinicolae, fossores et hortorum cultores erant 1,299.262. Consummentes vero ecclesiastici, religiosi, nobiles, officiales oeconomici, honoratiores et cives nonnisi 172.148. Si civitates Hungariae ad iustas distantias situarentur, et earum incolae scopo destinationis suae, opificiis nempe et quaestui, reipsa totos se impenderent, sicque producta adiacentis regionis consumerent, adhuc nulla esset inter illas et pagorum numerum proportio; ad unam enim civitatem 400. pagi obvenirent;
qui distractionis beneficio gaudent et pascuorum communium et vervactorum usus. Qualitatem tritici in Cis-Danubianis comitatibus nemo adhuc ad invicem contulit. Eius, quod Cis- et Trans-Tibiscani proferunt, classificationem, missus sub Imperatore Iosepho IIdo ad investiganda Hungariae producta Fluminensis quaestor Naysz ita definivit: ut postremum Szirmiensi, tum Bátsiensi, supra hoc Banatico, ultra hoc Békessiensi et Csongradiensi, supremum Borsodiensi, tritico, gradum assignaverit.
imo in planis etiam campis collocatae sunt.
§ XXXII.
nonnisi lente fieri soleant, nisi repentina et efficax causa interveniat, quae pro eo anno assignari non potest. Caeterum infusa per activum commercii statum summa per plures alios, quibus pecunia Hungarica Viennam efferri consuevit, canales, facile absorbetur. Articuli momentosiores, qui passivum Hungariae statum efficiunt, sunt artefacta; qui vero activum producunt, sunt
producta naturae. Quoad sola cuprea artefacta, quae Schemnicii et Neosolii confici et in Silesiam et Galliciam divendi solent, Hungaria in exiguo 20 aliquot millium activo
haec potissimum e Silesia Bohemica, et ideo cum hac Hungaria in passivo versatur. Inducitur etiam e fabrica Linciensi; e Gallicia non tantum Polonica, sed et Russica tela invehitur. Circumferunt has telas per celebriores Regni nundinas Germani quaestores; ipsi tamen etiam primarii Hungariae mercatores notabili eius quantitate se providere et hanc ad nundinas Pestienses deducere solent. Hic illa a secundariis scalarum, quas supra designavimus, mercatoribus coëmi sicque per eos, in adiacentem sibi districtum dispergi solet. Plurimam eius partem vel Debreczinenses quaestores
et szattyán appellantur consistunt. Has enim praeparandi modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován, ut vidimus, iam eos Scepusienses opifices imitari coeperunt; szattyán possident adhuc exclusive. Magnam etiam lororum quantitatem Turcae Hungariae subministrant; et haec etiam potissima est rubrica, quae passivum cum Turcia commercium inducit. Universim horum fabricatorum titulo iuxta eundem diametrum Regno decedunt annue 228.292 florenorum.
§ LVIII.
iuxta eundem diametrum pro 130.199, de ferreis
vero fabricatis pro 68.836 florenis annue plus inducitur quam educitur. Utramque hanc mercem Styria ex urbe Graecensi potissimum suppeditat; exstant enim in hac urbe magna huius articuli depositoria, e quibus vicinorum Hungariae et Croatiae civitatum mercatores non tantum in nundinis, sed alias etiam tantam sibi comparant quantitatem, qua adiacentem districtum providere possint.
§ LX.
Minutioribus
huius praedia cameralia, quae antea exarendabantur, soli usuant, animalia a Graecis et Armenis quaestoribus praeemunt sicque in praediis illis saginata, Viennam pro urbis eius provisione depellunt. Quod reliquum est, ad nundinas Pestienses et Váczienses depellitur; verum laniones maiorum Hungariae urbium, ut ea leviori habere possint, usque Tibiscanos traiectus in Czibakháza, Szegedini et Rácz-Bécs obviam proficisci solent. Partim hac ratione, partim etiam in nundinis Pestiensibus, laniones districtus Cis-Danubiani, praesertim vero Sopronienses et
id, quod passivum illud, quod supra expressimus, constituit.
§ LXIX.
Quarta notabilis activa rubrica est vinum, licet enim de Austriaco vino quotannis ultra quam pro 500.000 florenis Hungariae inferatur; si tamen omnes, quae e Regno educuntur, vini Hungarici species contrahantur, iuxta praeassumptum diametrum prodit annuum activum in 750.781 florenis. Huius eductio quatuor passus habet: Soproniensem, per quem potissimum Silesitae notabilem eius quantitatem educunt;
Scepusiensibus notabilis eius pars in Galliciam distrahitur.
§ LXXIII.
Separata hac ratione cera, tota ferme in Austriam et ad Litorale effertur efficitque activam pro Regno Hungariae rubricam in 92.824 florenis. Maximam huius partem subministrat Banatus et Rosnavia, longe tamen maior est quantitas cerae Polonicae, quae per Cracoviam et Troppaviam Austriae, ac praesertim Viennae infertur.
§
tabacca constituit; huius enim diameter effert annue 697.109 florenorum. Producto huic sunt quatuor eductionis passus. Nimirum Viennense abaldo, id est monopolium; duas habet subalternas fabricationis tabaccariae directiones, unam Graecii, alternam Lembergae. In centro Hungariae nempe Pestini depositorium sibi constituit. In hoc colligit quidem in omnibus Regni partibus tabaccam, quo viliori potest pretio indeque et Graecensem et Viennensem et Lembergensem fabricam providet. Hi sunt itaque praecipui, per quos
exigua est adhuc, quam uterque produxit quantitas.
§ LXXVII.
§ LXXVII.
Quod banco Viennense e sale maritimo percipit 100.000 facile aequabit. Resultans ultra tres illos, quos culturam fodinarum requirere diximus, milliones, beneficium, ad minus 300.000 exportat. Omnes hae summae insimul 1,800.000 efficiunt, qui si quatuor illis cameralibus millionibus addantur, Hungariae nonnisi 200.000 in beneficium cedere atque ita affluxum et refluxum pecuniae se quasi mutuo aequilibrare facile apparebit. Et vero si cuicunque provinciae vel duo milliones quotannis constanter vel accederent vel decederent, intra 50 annos aut redundare pecuniis aut ad extremam aeris
semper certam teneat proportionem. Si in Hungaria via commercii minus aeris afflueret, minus certe Hungari Viennae expenderent, minus peregrinarentur, minus per omnes, quos paulo ante declaravimus canales, pecuniae e Regno educerentur. Sicut e converso, quo plus aeris imposterum etiam commercium Hungariae infundet, eo etiam plus per eosdem canales educetur.
Neque obstat, quod in Hungaria et rerum et bonorum pretia continuo augeantur, interusuria vero a sex ad quinque per centum sponte sua reciderint. Effectum enim hunc non maior affluentis quam refluentis pecuniae
per alios canales ab ipsis exteris provinciis eidem cum faenore compensabatur.
§ LXXVIII.
Collocata praevia ratione sub obtutum et physica et politica Hungariae relate ad commercium situatione positoque ob oculos non tantum actuali oeconomiae publicae et
commercii statu, sed ipsa etiam circulationis pecuniae in Hungaria theoria, superest, ut Deputatio haec ea, quae ad perducendum maiorem florem
dum integra colonia seu possessio in suo deserto illocatur, ab ea, in possessione iam exstante una aliave deserta sessio impopulatur, et ideo de his etiam obiectis separatim agi debeat.
Quod septemtrionalis Hungariae pars in systemate commercialis illius, quam § 15 stabilivimus, Regni divisionis, considerata adeo populo abundet, ut necessarium pro sustentatione vitae frumentum a meridionalibus comitatibus petere debeat. Cis-Danubiana interim in sensu eiusdem paragraphi considerata pauca
sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat.
§ LXXXVII.
Alii arendas et minutum quaestum assectantur, in quibus debilissimam plane populi partem decipiendi plurimam habent occasionem. Zingari nisi minoribus fabrilibus operis aut circumforanea musica vivant, cum aliarum rerum, tum equorum potissimum furtis subsistunt. Iudaei iam altera primae regum Hungariae periodi seculo ita invaluerant, ut sub Colomanno distinctae pro iis leges perferri debuerint. Sub Andrea IIdo et Bela IVto iam eo pertingerunt, ut non modo campsores Aulae Regiae fuerint, sed omnibus praeterea cameralibus officiis sint admoti. Nunc eorum numerus supra 80.000 assurgit. Tam
Et haec relate ad indigena producta. Iam de iis: quae serius aliunde adoptata sunt.
DE SERICI CULTURA
§ CXXII.
manipulatio agriculturam minime impedit. 3) Quae certam et pene illimitatam habent distractionem. 4) E quorum cultura utilitas ad plurima incolarum individua dimanat. 5) Cuius cultura notabilem Regno seu infert seu exire impedit pecuniae quantitatem, tunc post primae necessitatis obiecta, nullum Hungariae utilius productum, quam sit sericum, vel cogitari potest.
Relate enim ad primum, si montanos frigidos comitatus excipias, in aliis omnibus sericum, modo recte manipuletur, tam bonae qualitatis atque Italicum est, produci posse iam usus ipse ostendit. Constat autem,
crudis galettis. Quodsi praeterea pretium deglomerationis, defilationis et fabricatorum, quae exinde confici possent, elaborationis assumantur, facile apparebit, quod cultura serici partim impediendo, nec hoc titulo pecuniae exeant, partim etiam exteras pecunias attrahendo, unius millionis lucrum Hungariae haud intra multum tempus adferre possit.
§ CXXIII.
Antequam ad ea, quae ad provehendam tabaccae culturam maxime idonea videbuntur media, proponenda descendatur; vulgare adhuc illud praeiudicium, quasi seu Quinque-Ecclesiensis seu Szegediensis seu quaecunque alia tabacca peculiari aliqua qualitate polleret, evellendum videtur, Hungariae solum demptis tantum frigidis et sabulosis locis producto huic adeo est favorabile, ut si idem semen eadem plane in diversis licet locis industria adhibeatur, eadem etiam ferme tabaccae qualitas sit proditura. Quare dum unius loci tabacca alteri praefertur, non ita intelligi debet, quasi
tractavit; duxit accurata diaria, defectus, quos se uno anno commisisse observavit, sequenti correxit produxitque quinto tandem anno plantam, e qua caeruleus quidem, sed non ita perfectus, uti eum planta haec in calidioribus regionibus dat, color effici potuit: ipsum tamen semen sub climate Hungariae ad maturitatem perduci non posse, agnovit; itaque huius intuitu supervacanea iam omnis industria videtur.
§ CXXXII.
DE PRODUCENDIS VILIORIS SPECIEI OLEIS
§ CXXXVI.
eo semper impendantur.
DE MELIORANDA OVIUM SPECIE
§ CXLVII.
maxime interest) versus Litorale transportum oves illas ex Mercopail alio transferri e re publici etiam esse videtur, quod locus ille, si physice examinetur, nihil seu ratione sui situs seu ratione pascui peculiare habeat, quod ovibus his praeferenter conducit, et quod in plurimis aliis montosis Hungariae locis perinde non existeret.
§ CL.
Iam ad Diploma Uladislaianum. Terminato his diebus qui mihi obtigerat pro
deputatione commerciali labore, illud tantisper inspexi.
episcopus noster, quaeso te interroga illum an non et ille pro se illam
describi velit. Scio autem quod velit; ita fiet ut et ego eius usum habere
possum.
Consilium continuandae
si eam aut exmittas, aut in compendium mittas, non
adversabor. Ceterum rationem instituti, quod in lucubratione hac tenui, iam
postremis meis indicavi. Ubi ipse eam attentius expenderis, advertes quod
non pauca pro politica Hungariae, uti et iuris, historia materialia
contineat. Invenies solutum quod in
mittere expediat.
Totum ego illic banderiorum institutum enuclear, non triviali legum
combinatione, sed pragmaticis subsidiis fulcitus.
Quod propositionibus subnectitur: Tempore Sigismundi Regis
Hungariae , habeo, sed illud nullam meretur attentionem, prouti in
meis observationibus ostendi. Nimirum voluit aliquis posterius compendium
propositionum Sigismundearum elaborare. Sed in ipso hoc compendio frequenter
lapsus
et determinatae fuerint, adeoque ex iis
id tantum in legem transiverit quod in articulis diaetae huius continetur.
Pag. 219. littera Mathiae 1. non diaetam, sed conventum praelatorum, et
baronum; Kerchelichius non Hungariae, sed Sclavoniae congregationem
generalem indicat.
Pag. 295, ubi provocas ad Diploma Uladislai, cuperem ut sequentem
animadversionem tuae substituas: Quod duo supremi comites uni
a Lakichio, qui ex instituto litteris favere deberet.
Si Repertorium Actorum Diaetalium et Conspectum
Collectionis Monumentorum, quae ad Statisticam, ad Ius Publicum
Legislationem et Historiam Hungariae pertinent proximius, ut in
penultimis tuis polliceris, eddideris, rem publico admodum utilem, mihi
gratissimam praestabis; pridem enim ego id optabam.
Si quid porro mecum communicare volueris, ego, quod
iam ad extremos Regni huius limites
pertigisse, videoque quod fata tibi uni hanc felicitatem reservaverint ut
avara alias hoc in genere nostratum scrinia recludas. Nihil ferme iam tibi
reliquum est quam ut meridionales etiam Hungariae limites, id est Croatiam
pertentes. Quam in rem si tibi voluntas et otium suo tempore adfuerit,
significa mihi. Conficiam cum episcopo ut id nullo tuo impendio praestare
possis.
Cum tibi ad
Et huc etiam pertinebit quam sub incude
habeo: De veteri Forma Congregationis Comitatuum. Cum ego non
discerpta materialia edere, sed iam systematicam eorum, quae ad statisticam,
ius publicum, et politicam Hungariae historiam pertinent, combinationem
procudere mediter, singulum obiectum longam, et operosam exigit
meditationem. Si mihi vita ad absolvendum opus non suppetat, poterit
feliciors fortasse aliquis congruum lucubrationum
systematicum meum opus non absolvam, utcunque elucubratum fuisset.
Sed haec iam acta sunt.
Cum apud Episcopum Transilvaniensem frequentius verseris, indaga quaeso quid
sit quod ille opus Schonvisneri: De Re Numaria Hungariae, cuius
impressionem in se recepit, tanto tempore non edat, et si quid ad
accelerandam eius impressionem conferre potes, fac quaeso; ego enim opus hoc
avidissime exspecto. Informa etiam te an ille secundum
tamen nemo Hungarorum est
non dico qui exiguam hanc collectionem possideat, sed qui vel notitiam
omnium habeat. Habemus quidem iam Zvittingeros, Haneros, et
Valaszkios, qui elucubrandis eruditorum Hungariae vitis
operam impenderunt, ubi per occasionem editorum etiam per singulum librorum
meminere. Nullus tamen eorum obiectum hoc exhausit. Horanyi in
alphabetico, cuius unum tomum iam edidit, eruditorum
Hungariae vitis
operam impenderunt, ubi per occasionem editorum etiam per singulum librorum
meminere. Nullus tamen eorum obiectum hoc exhausit. Horanyi in
alphabetico, cuius unum tomum iam edidit, eruditorum Hungariae cathalogo
videtur hunc etiam sibi scopum proposuisse. Verum nescio an opus hoc
consumaturus sit; hactenus enim, quoad mihi constat, tantum litteras A, B, C
edidit.
Cupio admodum ut sodalis
Hung. eandem mecum foves cogitationem. Tantum in
titulo et dispositione operis discrepamus. Nimirum subiverat etiam mentem
meam idaea concinandi operis sub titulo Fontes Iurisprudentiae et
Statisticae Hungariae sub prima Regum Periodo. Primo loco
ponendos credebam Libros S. Stephani, S. Ladislai et
Colomanni; unicum enim e primo Hungariae saeculo hoc
monumentum nobis superest. Verum non
sub titulo Fontes Iurisprudentiae et
Statisticae Hungariae sub prima Regum Periodo. Primo loco
ponendos credebam Libros S. Stephani, S. Ladislai et
Colomanni; unicum enim e primo Hungariae saeculo hoc
monumentum nobis superest. Verum non deberent illi per extensum, ut in
Corpore Iuris iacent, edi; sed illa tantum capita quae reipsa aliquam seu
statisticae, seu iuris prudentiae notitiam praebent. Cum
foret; quo
quidem facto ingens rei litterariae emolumentum adtulisti. Video etiam quod
assiduis tuis exhortationibus, complures e Croesis nostris iam eo permoveris
ut aliquid e superfluis suis Facultatibus ad illustrandas res Hungariae
conferant. Secundent superi generosos tuos conatus, et tibi longam et
vividam senectutem largiantur, et tu singularem in litteratura Hungarica
epocham efficies.
Pro transmisso mihi libro
isti scriptores rei litterariae lucem attulissent.
Quare si quid mea commendatio apud te valet, te maiorem in modum exoro ut
Editionem Supplementorum adurgeas.
Inter Monumenta Antiquae Iurisprudentiae Hungariae meministi de
Iudicio Ferri Candentis. Significa mihi an per hoc
intelligas libellum Magno Varadini repertum, quem iam Belius edidit? Vel
aliud, ab eo diversum? Si primum, illum recudere vix
illud acceperis, et quid contineat.
Nodus, quem in epistola ad comitem Banfy, pag. 223, de prothonotario Croatiae
texuisti, ita explicatur quod ille primum anno 1662-do diurna ex Aerario
Camerali ad instar prothonotariorum Hungariae obtinuerit, antea enim illa
tantum ex Aerario Regni Croatiae percipiebat; de eo enim nec dubita quod
barbarum vocabulum diuturnum in illo articulo per aliud adhuc
magis barbarum diarium
Prothonarius
Croatiae diaetae ex
officio non interveniebat, sed debebat per status Croatiae peculiariter
ablegari, et tunc sessionem habebat inter nuncios Croatiae, non vero
prothonotarios Hungariae. Docent id ipsa Articuli 98-vi 1649-ni
ad vestigia diaetarum resumatur,
gaudeo vehementer; ego enim opus illud vix exspecto, ea etiam de causa ut
videam quid e notis meis per censuram resectum sit.
Elenchum etiam chronologicum omnium ineditorum Hungariae scriptorum, quem
promittis, libenter legam; ego enim illam epistolae tuae partem, in hunc
sensum accipio, cum non possim mihi persuadere ut ipsos scriptores edere seu
consilium admittere, seu typographia id suo
Regni relate ad commercium situatio? Qualesve Hungaria relate ad
alias tam contiguas, quam etiam remotiores provincias habeat
politico-commerciales relationes.
§. 2. Hungariae clima, solum et divisio in linea commerciali.
Hungaria cum adnexis partibus intra 45. et 49. latitudinis, nec non 36. et
44. longitudinis gradum situatur: cum zonam habeat temperatam, non tantum
ea, quae
Samusium, tres Crisios et Marusium, qui in inferioribus
partibus in Tibiscum se exonerant, adiacentes ab utrinque plagae denuo
iunguntur.
Sclavoniam Dravus et respective Mura Hungariae
nectit. Postquam Dravus ab Almás Danubio se infundit, iam hic
Sclavoniam limite disterminat, navigationis beneficio Hungariae coniungit.
Cum Savus postquam ad Siscium Colapim, ad
iunguntur.
Sclavoniam Dravus et respective Mura Hungariae
nectit. Postquam Dravus ab Almás Danubio se infundit, iam hic
Sclavoniam limite disterminat, navigationis beneficio Hungariae coniungit.
Cum Savus postquam ad Siscium Colapim, ad Ieszenovacz
Unnam recepisset, ad Zemlinum Danubio illabatur, hic ipsa
iam interiora Sclavoniae et Croatiae cum Hungaria connectit.
viarum beneficium supplere possint.
§. 6. E converso a meridie et Septentrione nonnisi difficilem per axem
exitum habet.
Minus propitia est Hungariae relate ad externam communicationem
situatio. Alluit quidem adnexas partes a meridie Mare
Adriaticum verum in hoc nullus ex Hungaria navigabilis fluvius
effunditur. Fluvialis versus illud
Hungaria in Mare Nigrum secundis
fluviis perveniri potest. Cum enim Danubius flexo versus Orientem ad
Almâs cursu mari huic illabatur, antea vero omnes
navigabiles regni fluvios recipiat, magna Hungariae pars paratum ope
navigationis in Mare Nigrum exitum habet. Neque tamen vel haec via suis
obstaculis caret; scopuli enim ad Orsavam, vexationes Turcarum, mercium ad
Suniam in naves maritimas transpositio, hanc quoque
proponantur, iuvat Politico-Commercialem Regni ad reliquas tum viciniores,
quam et remotiores Provincias et Regna relationem paucis exhibere.
§.12. Interest cumprimis nosse Politico-Commercialem Hungariae ad alias
Provincias relationem.
Politico-Commercialis Populi alicuius ad alium relatio inter diversos Status
per Tractatus Commerciales, inter eiusdem Principis imperio
exoticis vero Provinciis exiguum
adhuc habeat nexum Commercialem; quemadmodum id Tricesimales Tabellae
diserte ostendunt.
§.14. Relatio Politico-Commercialis Hungariae ad Haereditario-Germanicas
Provincias.
Haereditario-Germanicarum Provinciarum Status, qui eotum formali Comitiorum
Iure perinde gaudebant, iam ante Annum 1625. ultra competentem aerario
partem, dimidium adhuc tantum iisdem
imposuerunt, pecculiaremque ex hoc Proventu fundum sibi conflarunt: id quod
aequabilem inter has et Hungariam Commercialem relationem primum intercepit.
Quare eodem 1625. in Comitiis Hungariae constituebatur, ut augmentata
Tricesimarum solutio in Austria Styria Sylesia et Moravia cesset. Articulo
quidem hoc nec statuum, nec auctionis mediae Tricesimae diserta fit mentio,
ex iis tamen, quae non multo post
Confiniarii Militis Fundus confletur. Ita rediit iterum aequabilis
inter Hungariam et Germanicas Provincias relatio Politico-Commercialis,
neque ullae longo postea tempore quaerelae contra Tricesimale earum Systema
a parte Hungariae movebantur. Verum progressu temporis ipsa etiam illa
mediae Tricesimae auctio tam in Hungaria, quam etiam in Germanicis
Provinciis aerario Regio influxit: neque tamen propterea Legislatio
Hungarica seu merces
eductio impediatur: semper tamen eam acceperunt
assecurationem, quod sua Maiestas cum Statibus Germanicarum
Provinciarum utpote quos res ex altera parte tangit, tractura
sit, licet nullus unquam cum Statibus Hungariae, dum impedimenta haec
poni coeperunt, Tractatus susceptus fuerit.
Interea Hungaria nullum e Tractatu eiusmodi Beneficium accepit: Provinciales
Germanicarum Provinciarum Impositiones, mutatis licet subinde
Provinciales
Germanicarum Provinciarum Impositiones, mutatis licet subinde nominibus,
Producta Hungarica hodiedum gravant: saepe adhuc absoluta inducendi in illas
Vini et Frumenti prohibitio usu venit quin reciprocum Status Hungariae
unquam obtinere potuerint, adeoque Hungaria vel hac parte onerosam habet cum
Provinciis Germanicis relationem Politico-Commercialem; quam damnosam autem
ad easdem Provincias Relationem Vectigal Tricesimale efficiat,
discernatur, favorabilis licet cum his Provinciis nexus
Politico-Commercialis haud magnum in Regni commoda effectum adhuc praestare
potest.
§.16. Hungariae ad Moscoviticas Provinciis relatio Politico Commercialis.
Cum e Moscoviticis Provinciis plures navigabiles fluvii in Mare
Nigrum defluant, ipsaque Crimeae littora mari huic adiaceant, Hungaria vero
Aulam et
Rempublicam Polonicam Tractatus intercessit, per quem consumptionale
Portorium in 4 pro 100 defigebatur, quod tamen nonnullam postea ut suo loco
dicetur alterationem subivit.
Si Gallicia Hungariae incorporata fuisset, haec Poloniam nunc etiam immediate
contingeret: frueretur beneficio defixi in 4 pro 100 Portorii, vectigalis
arbitrio nonnisi quoad exitum subiaceret: haberetque eandem,
immo magis
Valachiae et Moldaviae factitare
soleat. Caterum nulla inter Hungariam et Venetos Politico Commercialis
relatio existit, neque hac parte aliquod vel obiectum habet.
§.20. Hungariae Relatio ad Portus Adriatici et Mediteranei
Ab Obrovacz usque Fiumanum protensum per 14 Milliaria Littorale
Croaticum iam omnes non tantum Adriatici et Mediteranei, verum si
Gibraltarii angustiae
fluvialis Navigatio aperta: viaeque
Varasdino usque Carolinam sollide instauratae, sicque cum hac coniunctae
fuerunt, cum iam eadem Augusta, ut Commercium Hungaricum ad naturalem suum
Cursum reponat, ipsam Urbem Fluminensem Hungariae adiecit: in hac sedem
Gubernii collocavit, sublataque quae antea Rem Commercialem communiter
procurabat Intendenza Tergestina Directionem Commercii
Hungarici huic concredidit.
numeravit. Croatica,
Sclavonica, et Banatica confinia certe ultra 383.211 Capita etulerunt,
adeoque tota Regni populatio Anno illo 7 et medium Millionem superavit.
Si summa haec ad 4499 quadrata milliaria, quae Hungariae extensio
effert, applicetur, ad unum milliare 1777. animae obvenient, qui numerus
notabilem certe exhibet Populationem, et tamen si fertilissimae
meridionalis Regni Partes Danubianae et Tibiscanae
Csaba et quorum numerosi Incolae cum re agraria et peccuaria
vitam unice sustentent, magna utique egent terreni extensione, parte
vero ex alia, maxima septentrionalis, in sensu §. 2-di acceptae
Hungariae pars adeo Populo abundat, ut cum minus fertile Regionis illius
solum Incolas suos alere non possit, hi ad peragendos messis et
falcaturae in fertiliori illa Plaga labores descendere, sicque vitam
sustinere
hoc Belli tempus copiosus emigrantium
Turcicorum subditorum numerus in Regnum receptus sit: denique cum ipse
Naturalis Populationis progressus ephemera eius modi Damna intra paucum
tempus soleat reparare, Populatio Hungariae nunc etiam in septem et
medio Millione tuto assummmi posse videtur.
§.24. Populi ab Industriam Dispositio.
Hungaria adnexaeque partes non
et quasi inviti exercent, reliquos industriae ramos
aspernantur. Zingari his adhuc segniores praeter minutos fabriles
labores nullam industriam exercent.
Si res universim spectetur, industriam incolarum Hungariae haud magnum
adhuc gradum attigisse vel inde apparet, quod institutum rei sericeae,
licet certam et facili labore parabilem adferat utilitatem, tam lentum
progressum habeat; verum hac quidem in re eadem est
haud magnum
adhuc gradum attigisse vel inde apparet, quod institutum rei sericeae,
licet certam et facili labore parabilem adferat utilitatem, tam lentum
progressum habeat; verum hac quidem in re eadem est Hungariae conditio,
quae condam florentissimorum modo Populorum fuit, dum in pari adhuc
culturae suae epocha versarentur: nimirum medium et quod paulum supra
excurrit pacis saeculum non potuit adhuc tot priorum
mare Commercii per Continentem ductum situatur, mera ferme Civili
industria subsistit.
Zemlinum licet adhuc oppidum cum in confluxu omnium
Hungariae et Croatiae navigabilium fluviorum iaceat e sola ferme quaestu
se sustentat. Temesvarinum et quia exiguum Territorium
habet, et quia ductus Commercii Vienna in Transylvaniam illud attingit,
e
E contra vasti Comitatus Szaladiensis et
Simeghiensis, quanquam insigni navigabili fluvio Dravo adsito, nullam
numerant Civitatem.
Universim nisi Sterilitas in aliqua extera Provincia eveniat, Hungariae
vix dimidiae frumenti et vini, quod producit partis debitum fructum
capere potest; ipsorum peccorum notabilem saepe a Domestica necessitate
et quaestu superfluam quantitatem habet. Ut usus agrorum magis
Populatio expressit. Adhuc enim et Communium Pascuorum et Vervactorum
usus in his quoque partibus viget.
Quod grani qualitatem attinet missus quidem per Augustum Josephum 2um ad
investiganda Hungariae Producta fluminensis Mercator Raysz
hanc ita definivit, ut postremum Syrmiensi, tum Bachiensi dein Banatico,
porro Békesiensi et Chongradiensi, supremum vero Locum Borsodiensi
assignaverint.
generosiora Regni
Promontoria propagata est. Compluribus in locis vites iam ad ordinatas
lineas plantatae sunt. Et ideo cum Vini qualitas potissimum a Vinearum
Situatione, et soli indole pendeat, Promontoria vero Hungariae
multiplicem et situm et glebam habeant, vix est aliqua vini species quam
Hungaria non producat. In unico forte componendi et conservandi vini
modo maior adhuc perfectio desideratur; sed et haec si facilior
viciniores Comitatus producto hoc inde se provident.
Canabes usque Augusti Iosephi II Regimen in mediocri sua qualitate
perstiterunt. Hic semen Italicum medio Gubernii Fluminensis per Croatiae
et aliquot Hungariae Comitatus distribui fecit, responditque conatui
eventus. Productae enim sunt ex eo Canabes Italicis vix inferiores.
Verum seu quod hoc quoque semen mox degeneraverit, novum vero sibi
procurare vires
§.32. Prima Culturae Tabacae Epocha in qua ad distractionem intra
Monarchiam restricta fuit.
Et haec ferme sunt Gentilia e Regno Vegetabili Producta, circa
quae Industria Incolarum Hungariae a longissimo retro tempore versabatur. Ex
adscitiis prima in Regnum Tabaca penetravit:
nimirum cum in Hungaria liber semper fuerit eius usus, Culturam hanc
principio domestica Consumptio
Colorem Coeruleum, sed eo,
quem Planta haec in aliis calidioribus Regionibus dat longe inferiorem.
Et tunc demum denunciavit, irritam fore omnem operam ut vel Planta haec
minus vero adhuc Semen eius sub Climate Hungariae naturalisetur.
Isatis tamen Cultura cum successu inducta est.
Ut aliquem adminus Coeruleum Colorem Hungaria habeat. Altefatus Augustus
ad
horum evenisset retinebatur ultro relicta fortuito tantum suo
Cursui Apum Manipulatio, easdemque enecandi usus ultro perdurabat. Et tamen
cera activam in eius Commercio rubricam efficiebat. Augusta Maria Theresia
cum iam etiam Hungariae et Populationem, et Cerae Consumptionem increscere,
activumque rubricae huius sensim diminui advertisset, hanc quoque Culturae
speciem inducere voluit. Submisit itaque peritos eius homines, hos
stipendiis ex Aerario
vero filatura 2,5
Libras diei Spatio producere potuit. Recentissime attulit Zelosus
Patriae Civis, modulum ipsius Anglicanae Machinae, spesque est, ut eadem
proximius etiam in Natura erigatur. Si propitia Hungariae Sors Machinas
eiusmodi invalescere admiserit, Fabricae quarum fundamentum Filatura
constituit, post non multum tempus radices in Regno figent: secus
Fabricae hae nonnisi tardissime exurgent; licet enim
exterorum Statuum
Interesse penes consuetum 5 a 100 portorium reliquit.
Quoad Esituale.
E converso, cum Hungariae superfluas sibi merces ad alias Provincias
efferre plurimum intersit, ut harum eductionem facilitet Esituale
Portorium tam in exoticas, quam in Germanicas Provincias ad 2 pro 100
reduxit.
qui exoticas merces, non e
prima extranei, sed e secunda Haereditario
Germanici Quaestoris manu emerit, e Portorio, quod in Loco emptionis
deposuit 5 pro 100. in certis Germanicis, sed Hungariae Limitaneis
Stationibus restituantur, et ideo Stationes hae
Retrosolutionis (Rückzahl-Plätze) dictae sunt. Dein ut et
hac, et evitandarum praevaricationum Causa nulla alia, quam hac via
Stationibus restituantur, et ideo Stationes hae
Retrosolutionis (Rückzahl-Plätze) dictae sunt. Dein ut et
hac, et evitandarum praevaricationum Causa nulla alia, quam hac via
merces exoticas Hungariae invehere liceat.
Primum Ordinationis huius membrum in eo fundabatur, quod cum Mercator
Hungarus, qui merces has e secunda Germanici Quaestoris
manu accipit, huic circiter 5 a 100 titulo
totum provisionis omnium exoticarum mercium Beneficium,
quod gravem aeris summam effert, in Quaestores Germanos derivetur, vel
inde apparet quod omnes hae retrosolutionis Stationes non
in Hungariae, sed in Germanicarum Provinciarum Limitibus fuerint
constitutae. Sed et secus multae sunt exoticae merces, quae
infra 5 a 100 Provisionem haberi possunt, adeoque in his mercator
Hungarus iam
statuebaturque: ut non iam tantum
exoticae uti antea in Retrosolutionis
Instituto sed complures etiam Germanicae merces 13o Vectigalis §o
designatae non alia, quam per has Stationes via Hungariae inferri, neque
alibi quam illic pertricesimari possint.
Per Stabilitum naturalisationis Exoticarum mercium Systema.
Tandem
Per Stabilitum naturalisationis Exoticarum mercium Systema.
Tandem prodivit etiam 45o Vectigalis huius §o, agitatum iam diu antea
Naturalisationis Systema, nimirum defigebantur Certae
Hungariae propius adsitae Germanicae Civitates hae pro Locis
depositorialibus declaratae, una Statutum fuit, ut ab
inferendis in Hungariam exoticis mercibus, Inductionis seu
Consumptionale
in adnexa sub No 4o
consignatione Germanicis Mercibus Libera ab omni Portorio in Hungariam
inductio conceditur. Debuit tamen favor hic per subsequas resolutiones
ad omnia Germanica fabricata extendi, cum haec dum Hungariae inferuntur
nullum reipsa Consumptionale Portorium persolvant.
No 5.
Materialia e converso illa, quibus Germanicae Provinciae pro fabricis
reipsa Consumptionale Portorium persolvant.
No 5.
Materialia e converso illa, quibus Germanicae Provinciae pro fabricis
suis opus habent, notabili si Hungariae inferantur Portorio
Consumptionali subsunt. Prouti id annexa Sub Numero 5 Consignatio
ostendit.
No 6o
Sicut
vero Hungaros
eo magis confundunt, quod ab ipsis plerumque ignorentur: atque ita
Hungarica Producta, gravem reipsa Censum dependunt, dum Germanicis
Provinciis inferuntur, ubi e contra Germanico Producto dum Hungariae
inferuntur, nulli prorsus Consumptionali Portorio subiacere supra
vidimus.
No 11o
Artefacta Hungarica
prorsus, ut supra apparuit Consumptionali Portorium subiacent, imo horum
intuitu novum Vectigal maiorem adhuc quod antea inter Hungarica et
Germanica artefacta improportionem induxit. Antea enim ista dum
Hungariae inferebantur Portorio 3 et respective 5 pro 100 subiacebant
adeoque si e.g. aliquis exoticus Articulus Portorio 20 pro 100 affectus
fuit, debuit quidem Quaestor Hungarus dum eiusdem speciei Articulum
Hungariae inferebantur Portorio 3 et respective 5 pro 100 subiacebant
adeoque si e.g. aliquis exoticus Articulus Portorio 20 pro 100 affectus
fuit, debuit quidem Quaestor Hungarus dum eiusdem speciei Articulum
Hungariae intulit, dimidium huius id est 10 pro 100 persolvere, verum
eotum Germanicus etiam Quaestor, dum eiusdem speciei articulum
Germanicum Hungaricae intulit debuit 5 aut adminus 3 pro 100 Beneficii
habuit.
potest. 2o
restrictis ad domesticam tantum consumptionem exoticis illis Articulis, qui
immediate ab extra in Hungariam invehuntur, pars maxima Beneficii illius,
quod per reseratam immediatam exoticam Importationem Hungariae
accessit, iam per idipsum enervatur. 3o relictis Germanis Quaestoribus
Naturalisationis talium exoticorum Articulorum beneficiis, qui nonnisi per
Germanicas Provincias in Hungariam penetrare possunt, Hungarus ex
in regulationem eius influxu, iam dudum arcetur. 7o Ex ipso Coloniarum
Systemate debet Metropolis productorum distractionem Coloniis suis
facilitare, ideo ut hae tanto plura Metropolis artefacta possint exportare;
Hungariae ipsa Productorum Naturae in Germanicas Provincias
distractio impeditur, partim per impositiones Provinciales, partim per
vetitam beneficio aquae non tantum invectionem, sed etiam transvectionem,
partim
Primus Capitalis Navigationis Canalis Danubius. Eius intrinseca
Impedimenta
Danubius inter praecipitem et lentum Cursum medium tenet, et ideo
commodiorem prae aliis Hungariae fluviis Canalem praebet, habet tamen
diversa adhuc Navigationis impedimenta, neque enim omnia eius Littora
adhuc a Sylvis repurgata sunt, quo fit, ut licet eius alveus a truncis
iam Saepius repurgatus sit,
fruticela
impediebant.
Et ideo naves hoc tractu non equis sed hominibus
attrahuntur, quod utique transportum sumptuosum efficere debet. Sed nec
Földvarino usque Limites Hungariae repulsuales viae in debito statu
consistunt, alicubi enim necdum plene restauratae sunt, alibi iam
conciderunt, quin novae iis sunt substitutae, hic succrescrentes
frutices, ibi collocata in Littoribus
enim necdum plene restauratae sunt, alibi iam
conciderunt, quin novae iis sunt substitutae, hic succrescrentes
frutices, ibi collocata in Littoribus Aedificia attractionem impediunt.
Universim sicut Danubius Hungariae fluviorum maximus est, ita etiam
navigatio in eodem cum ventis et fluctibus plurimum debet colluctari. Et
haec sunt intrinseca Navigationis Danubianae impedimenta,
quibus antequam
Utcunque id eveniat: quaecunque sint Danubianae Navigationis Impedimenta,
fluvio tamen hoc et plurima mercium quantitas, et praecipuae earum
Species devehi solent. Aliorum Capitalium licet fluviorum
Hungariae Navigatio ad unum fermê ut mox apparebit, aliumque articulum
restringitur. Danubius plerasque quibus aut Hungaria opus habet aut quas
exteris transmittit, merces vehit. Hoc enim Secundo
reassummatur non exiguum ad celerriorem
eius perfectionem momentum adferre possit.
§.75um Collaterales Navigationis Canales, qui in Danubium ducunt.
Reliqui navigabiles Hungariae fluvii Collaterales tantum
Navigationi Canales praestant, tales sunt respectu Danubii
Vagus, Granus Raba et Dravus.
Vagus iam Rosenberga usque Comaromium ubi
Quod ut clarius appareat, iuvat
ea, quae reipsa Navigationis causa acta sunt ab illis, quae exsiccandarum
tantum Palludum gratia suscipiebantur, separare.
§.77. Artificiales Hungariae Canales.
Ramus ErsekUjvariensis
Ramum Ersek-Ujvarinum manu formatum esse fert traditio: per hunc longe
facilius, quam magno Danubio navigabatur. Verum ramus hic seu
et Zemlinum, versus Littorale et respective
Styriam hactenus Pettovium et Tergestum fuit. Iam Spes est
quod horum Locum Canisa, Carlostadium et Flumen occupatura sint; si id
eveniat, Centrale Hungariae Commercium nullam Styriam versus
Scalam habebit, collateralis tantum Graecio et Pettovio in viciniores
Comitatus Communicatio vigebit, uti id quoad Carnioliam actu etiam usu
venit. In Scalis
Commercium procedat.
Quod Frumentum attinet: huius praecipua distractio tunc viget, si in Italia
Frumenti Caristia enascatur. Concurrunt tunc copiosi maritimi Quaestores, et
triticum per ipsa interiora Hungariae Loca conquirunt. Quia tamen
transportus eius per axem et tardus et sumptuosus est, ea potissimum Loca
consectantur quae a Navigabili aliquo fluvio haud procul distant. Verum
Caristia haec raro ultra annum durare
non obstantibus quae §.64.
recensuimus Impedimentis aliqua Vini Hungarici quantitas, imo forte pars
etiam aliqua eius ultro in Imperium effertur. Verum de
Austriaco Vino vicissim circiter pro m/500 quotannis Hungariae importari
solet.
In Styriam et Carnioliam nisi sterilis sit alicuius
anni procreatio, vix aliquid de Hungarico et Croatico Vino infertur, licet
enim eius invectio
procreatio, vix aliquid de Hungarico et Croatico Vino infertur, licet
enim eius invectio per Vectigal prohibita non sit. Status tamen Provinciarum
aliis viis id impetrare sciunt, ut illa de facto impediatur.
In illam, quae Hungariae vicinior est Transylvaniae partem etiam
aliqua Vini Hungarici quantitas infertur, ulterior Valachio et Moldavico
vino providetur. Ipse Generalatus Carlostadiensis non Croatico sed
Veneto-Dalmatico Vino
et Comitatus Simegsiensis et Szaladiensis non
exiguam Peccorum horum quantitatem Commercio suppeditat. Ipsa Gallicia ac
praesertim Valachia et Moldavia notabilem Commercio Hungarico Cornutorum
peccorum Copiam [Hungariae] subministrat.
Olim Hungaria praeter advicinantes Germanicas Provincias insuper Statum
Venetum imo ipsum Imperium Germanicum Animalibus his providebat. Nunc totum
hoc Commercium ad Germanicas Provincias restrictum
partim vero praecipua Regni Producta exportantur. De reliqui
Commercii articulis sat esse videtur, si exponamus qui? E quibus Provinciis
(ipsos enim passus Commerciales Ingressus Stationes alioquin
indicant) Hungariae inferantur? Qui vero vicissim? In quas Provincias e
Hungaria evehantur? Neque hoc de omni minuto articulo praestare interest,
sufficit, si notabiliores recenseantur, cum iidem articuli et pluribus
Provinciis
in
Moravia, Lineae in Silesia, Gozypiaceae maxime in
Styria effloruerint. Naturalis itaque sequela est, quod de singula hac
artefactorum specie maxima quantitas ê respectiva Provincia Hungariae
invehatur, et vicissim plurima necessariorum ad singulam Fabricae Speciem
Crudorum materialium pars e Hungaria ad concernentem Provinciam efferatur.
Inde fit, ut ex Austria plurimi Pilei, Sericeae
Crudorum materialium pars e Hungaria ad concernentem Provinciam efferatur.
Inde fit, ut ex Austria plurimi Pilei, Sericeae et
Semisericae materiae, et Coriacea fabricata
Hungariae invehantur, sicut vicissim plurimae pelles Leporinae Cutes
Animalium et gallae Quercinae eo solent exportari.
Eadem de causa a Moravia maxima Panni Laneorumque
sicut vicissim plurimae pelles Leporinae Cutes
Animalium et gallae Quercinae eo solent exportari.
Eadem de causa a Moravia maxima Panni Laneorumque
fabricatorum vis Hungariae infertur, e contra plurima Lanae
Hungaricae, et Cinerum clavellatorum in eam quantitas
exportatur. Solent tamen Lymburgenses in Belgio Pannifices
Factores suos per Hungariam
exclusivê
possidet. Singulae Fabricae Species in Singula Provincia in maiori vel
minori quantitate et perfectione reperitur. Et ideo ab hac etiam proportione
maior vel minor Fabricatorum horum quantitas, et e his Provinciis Hungariae
infertur, et vicissim, crudorum pro respectivis Fabricis necessariorum
materialium Copia in eas importatur.
Quod reliquos Articulos attinet, ex Austria praeter ea, quae iam
Capitale Commercii Moldavici et Valachici
emporium. Corona Principatus huius Urbs, constituit. Illuc et e
Metropolibus duarum aliarum Provinciarum Iassy et
Bukarest, et e vicinioribus Hungariae Comitatibus
Quaestores confluere solent. Inde magna Gozypii, Lanae Macedonicae,
Serici crudi et colorati, Cerae, et
Pellium Leporinarum, Sattyian item
faciunt Germani Mercatores cum iis exoticis mercibus, quae nonnisi per
Germanicas Provincias, in Hungariam penetrare possunt, detrimentum hoc magna
in parte compensaretur. Nunc praeter illam quantitatem, quae pro immediata
Hungariae Consumptione deservit, Zemlini quidem ipsi Turcae,
Coronae vero Graeci Viennae residentes Quaestores, Gozypium, Lanam
Macedonicam, Filaturam Leporinas pelles, immediate Viennam pro
usu
inductionem non exprimunt, nisi in 228.032 eductionem vero in 502.660.
Tabella vero Gubernialis ut praemisimus Solam Portus Fluminensis In- et
eductionem altius elevat.
Cum aliis exoticis Provinciis adeo exigua Communicatio Hungariae intercedit,
ut Articulos in- et eductionis specifice designare operae pretium haud
videatur.
§.87. Intrinsecus Commercii Status et Billanx Commercii
potest: nimirum Systema vigentis hactenus Vectigalis Scopum ad quem
dirigebatur reipsa attigit, nempe ne Fabricae in Hungaria exurgant, et ut
Quaestores Hungari a directo cum exoticis mercibus praeter eas, quae pro
domestica Hungariae Consumptione necessariae sunt,
elaborantur utensilia, Viennam ad Officium Cupri (Kupferamt) evehitur,
ibidem divenditur, conflataque exinde Summae non Hungaricis, sed
Viennensibus Cassis inferuntur. Itaque hoc titulo ne teruntius quidem
Hungariae infertur. Et tamen evectio Cupri huius in Tabellas Tricesimales
quotannis ita infertur, tamquod pretium eiusdem in Hungariam rediret, sicque
activum Commercii Hungarici augeret. Proinde cum pretium
peccuniae non a Solo Commercii
Beneficio metiri oportet. Multae enim sunt aliae viae per quas saepe non
tantum Beneficium hoc absorbetur, sed maior etiam praeterea pecuniae vis
effertur: tales sunt respectu Hungariae 1o Omnes illae merces, veluti
vestes, Monilia, Clenodia et minoris molis sed magni pretii utensilia, quae
Hungari Viennae praesentes sibi procurant, et 30males Tabellas non
ingrediuntur. 2o Sumptus illi, quos Hungari
Si in Hungariam
via Commercii minus Aeris influeret, minus etiam per eos,
quos supra memoravimus, Canales peccuniae e Regno educeretur,
sicut vicissim quo plus Aeris Commercium imposterum etiam Hungariae
infundet, eo etiam plus per easdem vias educetur.
Neque obstat, quod in Hungaria pretia Bonorum crescant, Interusuria vero a
Sex ad quinque pro Centum Sponte deciderint, effectum enim hunc non maior
opera Pontificum; qui Carolus erat
frater regis Galliarum Ludovici Magni; prius domus Hohenstaufiana praefuit in Neapolitano regno,
sed per Urbanum exauctorata est domus et Gallis delata; ex hac stirpe erat Iohanna regina, quae
Andream regem enecuit
cui Iosephus 1‑us successit;
anno 11‑o mortuus est etiam Iosephus sine haeredibus, solus ergo remansit Carolus; maluit ergo
incertam successionem relinquere et certam arripere, quod etiam fecit et sic imperator sub
nomine Caroli 6‑i coronatus est in imperatorem, et regem Hungariae; hoc videntes Angli et
Hollandi, ne Carolum ad formidabilem lenient auctoritatem, mutarunt consilia sua, et voluerunt
potius Phylippum 5. regem Hispaniae habere, hinc se primi Angli Gallis conjunxerunt circa 11
annum, sed et hoc Angli non sine ratione fecerunt.
studium litterarium ulterius percurrere possunt. Quod si hoc acciderit, et ubi
totam aestatem mihi sine discipulis degendam esse conspexero, relinquam et ego
Gallos, urbemque, veniamque
Prologomena?
5,19 Prologomena] sic
Si ita, quaeso, procura mihi. Ita etiam, an e Stephani
Horvath Bibliotheca iurisconsultorum Hungariae ultra tomum tertium quid
prodiverit? Videtur mihi quod tomus quartus re ipsa prodiverit.
Quare et hunc et si quis ultra prodiit, mihi adferri peto.
Hamburger Journal pro mense Septembri, Octobri et Novembri
non legi. Cum et
sinebant,
superstes
IV. Imperatoris
144. Durdevic, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
145. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
146. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
147. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
148. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
149. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
150. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph |
SubSect | Section]
151. Utjesenovic-Martinuz... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
152. Utjesenovic-Martinuz... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
153. Utjesenovic-Martinuz... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
154. Utjesenovic-Martinuz... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
155. Utjesenovic-Martinuz... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph |
Section]
156. Vrancic, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph |
Section]
157. Benesa, Petar. Epistula ad Ioannem II. Zapolyam,... [page xxxix |
Paragraph |
Section]
158. Vrancic, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 194 |
Paragraph |
Section]
159. Vrancic, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 194 |
Paragraph |
Section]
160. Vrancic, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 195 |
Paragraph |
Section]
161. Vrancic, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 197 |
Paragraph |
Section]
162. Vrancic, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 199 |
Paragraph |
Section]
163. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 231 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
164. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
165. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
166. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
167. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
168. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
169. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
170. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
171. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
172. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
173. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
174. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
175. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
176. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
177. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
178. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
179. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
180. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
181. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
182. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
183. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
184. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
SubSect | Section]
185. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
186. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
Atque obscura nimis, lumine, clara facis.
Ergo cum tanto decoreris honore Minervae,
Esse quidem Iuris tu Cynosura potes.
187. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
Illius hic vultus, frons haec, ea lumina; Iura
Qui solus methodo dirigit Hungariae.
AD EUNDEM C. D. AUTHOREM.
Si quando poterunt perire Iura
Regnumque Hungariae Inclytum, potest nunc
Ioannis
188. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph |
Section]
Qui solus methodo dirigit Hungariae.
AD EUNDEM C. D. AUTHOREM.
Si quando poterunt perire Iura
Regnumque Hungariae Inclytum, potest nunc
Ioannis Kithonich perire nomen.
Ast si horum steterit perenne nomen,
Hic nunquam poterit mori, nec illa
Quam scripsit methodus, perennis ergo
189. Belostenec,... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph |
Section]
190. Belostenec,... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph |
Section]
191. Belostenec,... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph |
Section]
192. Rogacic, Benedikt. Euthymia sive De tranquilitate... [page 192 |
Paragraph |
Section]
5.1382 Temporis effigies, quo centum Thracia regnis,
5.1383 Centum Asiae populis curua ad vexilla coactis,
5.1384 Diluuium horrendum Martis, totumque Memetem
5.1385 Hungariae infudit trepidanti. Immensa sub armis
5.1386 Aequora delituere. Tuum iam Graecia Xersem (a)
(a) Vide
193. Ritter Vitezovic,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph |
Section]
194. Crijevic, Serafin... . Bibliotheca Ragusina, loci... [page 14 |
Paragraph |
Section]
195. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Bani
Croatiae, Dalmatiae, Sclavoniae.
Status seu jurisdictio in
196. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 548 |
Paragraph |
SubSect | Section]
B.
Batthyan Ludovicus Hungariae palatinus. Possidet dominium Ludbreg olim Thuroczianum. Arcem ibi de novo extruxit ac oppidum. 500 annue fl. accipit Jaszcâ a familia Erdoediana. Batthyan Adamus senior tavernicus. Praeter domum Varasdinensem possidet medietatem Kelemin penes Topliczam capitularem; item
197. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 552 |
Paragraph |
SubSect | Section]
198. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 555 |
Paragraph |
SubSect | Section]
199. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 555 |
Paragraph |
SubSect | Section]
200. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 555 |
Paragraph |
SubSect | Section]
201. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 556 |
Paragraph |
SubSect | Section]
202. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 556 |
Paragraph |
SubSect | Section]
203. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 558 |
Paragraph |
SubSect | Section]
204. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 565 |
Paragraph |
SubSect | Section]
205. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 569 |
Paragraph |
SubSect | Section]
206. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
207. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 572 |
Paragraph |
SubSect | Section]
208. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 585 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
209. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 587 |
Paragraph |
Section]
B. Vitae trium episcoporum.
Vita resque gestae reverendissimi, excellentissimi et illustrissimi domini Georgii Braniugh 558.
Catalogus
210. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 2 |
Paragraph |
SubSect | Section]
211. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 2 |
Paragraph |
SubSect | Section]
212. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 4 |
Paragraph |
SubSect | Section]
213. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 6 |
Paragraph |
SubSect | Section]
214. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 6 |
Paragraph |
SubSect | Section]
215. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 7 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
216. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 8 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
217. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 15 |
Paragraph |
SubSect | Section]
218. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 24 |
Paragraph |
SubSect | Section]
219. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 27 |
Paragraph |
SubSect | Section]
220. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 28 |
Paragraph |
SubSect | Section]
221. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 32 |
Paragraph |
SubSect | Section]
222. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 34 |
Paragraph |
SubSect | Section]
223. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 46 |
Paragraph |
SubSect | Section]
224. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 65 |
Paragraph |
SubSect | Section]
225. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 66 |
Paragraph |
SubSect | Section]
226. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 70 |
Paragraph |
SubSect | Section]
227. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 78 |
Paragraph |
SubSect | Section]
228. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 80 |
Paragraph |
SubSect | Section]
229. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 81 |
Paragraph |
SubSect | Section]
230. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 83 |
Paragraph |
SubSect | Section]
231. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 86 |
Paragraph |
SubSect | Section]
232. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 87 |
Paragraph |
SubSect | Section]
233. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 87 |
Paragraph |
SubSect | Section]
234. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 97 |
Paragraph |
SubSect | Section]
235. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
236. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
237. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
238. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 98 |
Paragraph |
SubSect | Section]
239. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 99 |
Paragraph |
SubSect | Section]
240. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 99 |
Paragraph |
SubSect | Section]
241. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 103 |
Paragraph |
SubSect | Section]
242. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 115 |
Paragraph |
SubSect | Section]
243. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 127 |
Paragraph |
SubSect | Section]
244. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 130 |
Paragraph |
SubSect | Section]
245. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 130 |
Paragraph |
SubSect | Section]
246. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 137 |
Paragraph |
SubSect | Section]
247. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 144 |
Paragraph |
SubSect | Section]
248. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 147 |
Paragraph |
SubSect | Section]
249. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 147 |
Paragraph |
SubSect | Section]
250. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 148 |
Paragraph |
SubSect | Section]
251. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 154 |
Paragraph |
SubSect | Section]
252. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 155 |
Paragraph |
SubSect | Section]
253. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 178 |
Paragraph |
SubSect | Section]
254. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 178 |
Paragraph |
SubSect | Section]
255. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 178 |
Paragraph |
SubSect | Section]
256. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 179 |
Paragraph |
SubSect | Section]
257. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 179 |
Paragraph |
SubSect | Section]
258. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
259. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 192 |
Paragraph |
SubSect | Section]
260. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 210 |
Paragraph |
SubSect | Section]
261. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 234 |
Paragraph |
SubSect | Section]
262. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 250 |
Paragraph |
SubSect | Section]
263. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 269 |
Paragraph |
SubSect | Section]
264. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 270 |
Paragraph |
SubSect | Section]
265. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 270 |
Paragraph |
SubSect | Section]
266. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 273 |
Paragraph |
SubSect | Section]
267. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 275 |
Paragraph |
SubSect | Section]
268. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 276 |
Paragraph |
SubSect | Section]
269. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 282 |
Paragraph |
SubSect | Section]
270. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 289 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
271. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 291 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
272. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 291 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
273. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 291 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
274. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 291 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
275. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 296 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
276. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
277. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 305 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
278. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 305 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
279. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 310 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
280. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 315 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
281. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 316 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
282. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 317 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
283. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 334 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
284. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 335 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
285. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 346 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
286. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 346 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
287. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 346 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
288. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 346 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
289. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 352 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
290. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 354 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
291. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 354 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
292. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 354 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
293. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 355 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
294. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
295. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
296. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 357 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
297. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 357 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
298. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 357 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
299. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 365 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
300. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 366 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
301. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 366 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
302. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 370 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
303. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 370 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
304. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 370 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
305. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 370 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
306. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 370 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
307. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 371 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
308. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 371 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
309. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 371 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
310. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 372 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
311. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 372 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
312. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 376 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
313. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 376 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
314. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 378 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
315. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 390 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
316. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 393 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
317. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 394 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
318. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 394 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
319. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 395 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
320. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 395 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
321. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 398 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
322. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 398 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
323. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 398 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
324. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 400 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
325. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 402 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
326. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 402 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
327. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 406 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
328. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 413 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
329. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 417 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
330. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 417 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
331. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 417 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
332. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 426 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
333. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 428 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
334. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 431 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
335. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 432 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
336. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 432 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
337. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 445 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
338. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 453 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
339. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 453 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
340. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 455 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
341. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 462 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
342. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 467 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
343. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 467 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
344. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 469 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
345. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 472 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
346. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 472 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
347. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 473 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
348. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 473 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
349. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 474 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
350. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 474 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
351. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
352. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
353. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
354. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
355. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 482 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
356. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 483 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
357. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 486 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
358. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 487 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
359. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 487 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
360. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 487 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
361. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 490 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
362. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 491 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
363. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 491 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
364. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 491 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
365. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 492 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
366. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 492 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
367. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 501 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
368. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 502 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
369. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 503 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
370. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 510 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
371. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 510 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
372. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 518 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
373. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 528 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
374. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 531 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
375. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 535 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
376. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 607 |
Paragraph |
SubSect | Section]
377. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 607 |
Paragraph |
SubSect | Section]
378. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 608 |
Paragraph |
SubSect | Section]
Annus 1759.
Varasdini regni
379. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 609 |
Paragraph |
SubSect | Section]
380. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
381. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
382. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
383. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
384. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
385. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
386. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph |
Section]
387. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
388. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 |
Paragraph |
SubSect | Section]
389. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
390. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 |
Paragraph |
SubSect | Section]
391. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
392. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
393. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
394. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
395. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
396. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
397. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
398. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
399. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
400. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
401. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
402. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
403. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
404. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
405. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
406. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
407. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
SubSect | Section]
408. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
409. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
410. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
411. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
412. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
413. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
414. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
415. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
416. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
417. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
SubSect | Section]
418. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
419. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
420. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
421. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
422. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
423. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
424. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
425. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
426. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
427. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
428. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 |
Paragraph |
SubSect | Section]
429. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 |
Paragraph |
SubSect | Section]
430. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
431. Kunic, Rajmund. Ad Balthassarem Odescalchium... [Paragraph |
Section]
AD BALTHASSAREM ODESCALCHIUM
LIVII II. BRACHIANI DUCIS FILIUM
SS. CAESS. RR. AA. MM. CUBICULARIUM ET COMMENDATARIUM INCLYTI ORDINIS S. STEPHANI
HUNGARIAE REGIS APOSTOLICI
ILIADIS LATINO CARMINE VERTENDAE AUCTOREM ATQUE AUSPICEM
RAYMUNDI CUNICHII
ELEGIA.
1 Magnanime hortator vatum ductorque tuis qui
432. Skrlec Lomnicki,... . Epistolae Nicolai Skerlecz ad... [page 8 |
Paragraph |
Section]
433. Skrlec Lomnicki,... . Epistolae Nicolai Skerlecz ad... [page 12 |
Paragraph |
Section]
434. Baricevic, Adam... . Epistolae, versio electronica [Paragraph |
Section]
435. Baricevic, Adam... . Epistolae, versio electronica [Paragraph |
Section]
436. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
437. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
438. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
439. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
440. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
441. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
442. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
443. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
444. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
445. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
446. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
447. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
448. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
449. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
450. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
451. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
452. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
453. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
454. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
455. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
456. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
457. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
458. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
459. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 34 |
Paragraph |
Section]
460. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 35 |
Paragraph |
Section]
461. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 36 |
Paragraph |
Section]
462. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 36 |
Paragraph |
Section]
463. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 36 |
Paragraph |
Section]
464. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 37 |
Paragraph |
Section]
465. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 37 |
Paragraph |
Section]
466. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 37 |
Paragraph |
Section]
467. Brezovacki, Tito. Dalmatiae, Croatiae et Slavoniae... [Paragraph |
Section]
Solius est verae religionis opus.
Hungara clara quidem est gens, sed non clarior ulla
Slavena, historia teste probare potes.
Cernis, ut est totum ferme diffusa per orbem,
Hungariae regna nostra fuere prius.
Bane, veni, serva miserarum jura sororum!
Aeternus gratas nos tibi junget amor.
Te Bano tantum fieri ne admitte
Ipse
468. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
469. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
470. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
471. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
472. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
473. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
474. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
475. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
476. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
477. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
478. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
479. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
480. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
481. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
482. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
483. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
484. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
485. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
486. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
487. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
488. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
489. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
SubSect | Section]
490. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
491. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
492. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
493. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
494. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
495. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
496. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
497. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
498. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
499. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
500. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
501. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
502. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
503. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
504. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
505. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
506. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
507. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
508. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
509. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
510. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
511. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
512. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
513. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
514. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
515. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
516. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
517. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
518. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
519. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
520. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
521. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
522. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
523. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
524. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3426 |
Paragraph |
SubSect | Section]
525. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3460 |
Paragraph |
SubSect | Section]
526. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
527. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
528. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
529. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
530. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
531. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
532. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
533. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
534. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
535. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
536. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
537. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
538. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
539. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
540. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
541. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
542. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
543. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
544. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
545. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
546. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
547. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
548. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
549. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
550. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
551. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
552. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
553. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
554. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
555. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
556. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
557. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
558. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
559. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
560. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
561. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
562. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
563. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
564. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
565. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
566. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
567. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
568. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
569. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
570. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
571. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
572. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
573. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
574. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
575. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
576. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
577. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
578. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
579. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
580. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
581. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
582. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
583. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
584. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
585. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
586. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
587. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
588. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
589. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
590. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
591. Anonymus. Ad Inclytos Dominos Status et... [page 31 |
Paragraph |
Section]
592. Katancic, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 280/375 |
Paragraph |
Sub2Sect | Section]
1.1.15.44
Erdeodi, columen soli,
1.1.15.45 45 Ioannes, patrii. Hic militis Illyrii,
1.1.15.46 iunctis Hungariae viribus, impetu
1.1.15.47 prosternet valido barbarum et agmina
1.1.15.48 arcebit fera Bosporo;
1.1.15.49 vos vinclis redimet paceque condita
593. Katancic, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 287/332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1.3.1.6 is cum vere redit, cum nive bruma manet.
2.
De Salamone
1.3.2.1 Ter sumis, Salamon, totidem diadema reponis
1.3.2.2 Hungariae; capiti,
594. Katancic, Matija... . Fructus autumnales, versio... [page 287/332 |
Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
1.3.2.1 Ter sumis, Salamon, totidem diadema reponis
1.3.2.2 Hungariae; capiti, credito, vile tuo est.
1.3.2.3 Pone hoc; nobilius, deserta Pannonis ora [29]
1.3.2.4 infelice tibi, Colchica Pola dabit.
595. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
596. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
597. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
598. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
599. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
600. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
601. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
602. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
603. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
604. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
605. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
606. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
607. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
608. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
609. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
610. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
611. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
612. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
613. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
614. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
615. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
616. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
617. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
618. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
Cum horizon Hungariae, ut § 4 vidimus, partim montuosus, partim planus, aut lenibus colliculis inspersus sit, quod hoc ipsum iam primum internae communicationis vehiculum per id praebeat, quod montosae partes vinum, ligna aliaque montana producta comitatibus in plano sitis, hi
619. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
620. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
621. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
622. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
623. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
624. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
625. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
626. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
627. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
628. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
629. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
630. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
631. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
632. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
633. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
634. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
635. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
636. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
637. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
638. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
639. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
640. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
641. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
642. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
643. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
644. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
645. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
646. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
647. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
648. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
649. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
650. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
651. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
652. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
653. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
654. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
655. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
656. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
657. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
658. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
659. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
660. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
661. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
662. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
663. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
664. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
665. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
666. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
667. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
668. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
669. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
670. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
671. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
672. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
673. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
674. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
675. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
676. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
677. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
678. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
679. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
680. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
681. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
682. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
683. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
684. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
685. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
686. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
687. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
688. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
689. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
690. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
691. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
692. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
693. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
694. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
695. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
696. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
697. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
698. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
699. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
700. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
701. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
702. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
703. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
704. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
705. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
706. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
707. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
708. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
709. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
710. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
711. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
712. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
713. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
714. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
715. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
716. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
717. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
718. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
719. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
720. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
721. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
722. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
723. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
724. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
725. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
726. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
727. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
728. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
729. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
730. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
731. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
732. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
733. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
734. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
735. Baricevic, Adam... . Epistulae XVI invicem scriptae,... [Paragraph |
Section]
736. Skrlec Lomnicki,... . Ad Maximilianum Verhovacz epistola... [page 2198 |
Paragraph |
Section]
737. Feric Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Attribuunt, piget externos tolerare, jugumque
Excussisse velim, sed ineluctabile lorum
Detinet: hoc nobis,
738. Feric Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Unica ego leges, libertatemque tuebor.
At mihi numquam aliàs adeo fulsere sereni 24
739. Feric Gvozdenica,... . Periegesis orae Rhacusanae, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
Quina mihi, armataque manu nova sceptra recusans
(Magjaris Zrinyi) Prorex Illyrici e perantiqua croatica prosapia Šubić (vid. Joh. Lucium de regno Dalmat. et Croat. l. 4. c. 9.) quae pluribus saeculis in maritima zupania Bribiriensi floruit, ac inito anno 1347. die 2. Aug. cum Ludovico Magno Hungariae Rege cambio, pro avito suo castro Ostrovica arcem Zrinj dictam, cuius rudera in Banali confinio hodieum(!) visuntur, mutuato inde praedicato obtinuit. Invictissimus hic Croatarum dux Sigetum contra Solimannum fortissime defendendo, cum croatici
92 Nomine
93 Caesari, et insigni Veziro laude Maconi,
94 Quem capta Hungariae clarum Segestia fecit, 95
95 Gens fera belligerûm torquere hostilia docta.
96 Bossenae adstabat genti manus inclyta pubis,
157 Pannoniae, generum contra socia arma cieret,
158 Utque illi laturus opem dux inde Vibisci
159 Adfuit Hungariae procerum stipante catervâ.
160
161 Ad Moravum et stravit
161 Ad Moravum et stravit Muratum caede cruentâ.
162 Conclusit quartus: tenebroso carcere avitum
163 Hungariae ad solium laeto clamore
164 Ut fuit evectus, cum Turcis aspera bella
165 Fortis commisit, victorque evasit
98 Si nunc Infernus nequit illi obsistere contra,
99 Quid faciet natam thalami quum foedere iungat
100 Dein sibi Caesaream, Hungariae regisque sororem, 100
101 Et post fata patris cinget diadema Polonum?
102
Quum rex Hungaricus nuptam sibi ducat Iberam
et ipso, 95
96 Ad Drinum Illyriae populis effulsit ut heros.
97 Alter
98 Ad Varnam Hungariae regemque, aciesque fugavit.
99 Imperii hoc alter
100 Argivos victor, dein Bosnica regna subegit. 100
105 Hoc alter retulit
106 Expellens Rhodios equites post praelia dira,
107 Hungariae eripiens regno plura oppida, et arces.
108 Selimus hoc alter Cyprum subiecit opimam,
109 Aequora lata tegens instructâ classe potenti,
Hrankovic, Dujam (m. 1422) [1405, Nerezi Braciae]: Braciae Insulae Descriptio, versio electronica, Verborum 899, ed. Vedran Gligo ; Hrvoje Morovic ; Karlo Kadlec [genus: prosa oratio - descriptio] [numerus verborum] [hrank-d-bracia.xml].
Jan Panonije (1434-1472) [1447, Italia; Hungaria]: Epigrammata et elegiae, versio electronica, 5735 versus, verborum 37748, ed. Sandor Kovacs [genus: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [numerus verborum] [ian-pan-epigr-eleg.xml].
Vitez od Sredne, Ivan (c. 1405-1472) [1448, Servia; Segedinum]: Epistolae duo a. 1448, versio electronica, Verborum 1682, ed. Gyorgy Fejer [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vitez-i-epist-1448.xml].
Rastic, Nikola (c. 1418.–1454.) [1451, Dubrovnik]: Clarissimo Equiti D. Francisco Barbaro S., versio electronica, Verborum 532, ed. Angelo Maria Quirini [genus: prosa oratio - epistola] [numerus verborum] [rastic-n-epist.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1505]: Epistulae, versio electronica., Verborum 166, ed. Petrus Kasza [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epistulae.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1512, Budim]: Epistula ad Aldum Manutium, versio electronica., Verborum 166, ed. Eugen Abel Pierre de Nolhac [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1512-09-14.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518, Augsburg]: Oratio Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae contra Thurcas ad Germanos habita, versio electronica, 35 versus, verborum 5015, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [andreis-f-thurc-germ.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520]: Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica, Verborum 5404, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [tubero-comm-rhac.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].
Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1522, Nurnberg]: Bernardini de Frangepanibus comitis Segniae, Vegliae, Modrusiique etc. Oratio pro Croatia Nurenbergae in Senatu Principum Germaniae habita XIII. Cal. Decemb. An. Ch. M.D.XXII, versio electronica, Verborum 2137, ed. Violeta Moretti [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [frankapan-b-oratio-croatia.xml].
Niger, Toma [1522, Praga]: Epistula ad Adrianum VI, versio electronica, verborum 235, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [niger-t-epist-adr-1522.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1526, Budim]: Stephanus Brodericus cancellarius Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 568, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1526-03-26.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1527]: De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica., Verborum 959, ed. Arnold Ipolyi [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [numerus verborum] [brodaric-s-mohach.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1532]: Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica, Verborum 1364, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [vrancic-a-memoriale-1532.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1533, Pecuh]: Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 239, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1533-05-08.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1533, Budim]: Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 722, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1533-08-01.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1538]: Epistulae anni 1538, versio electronica, Verborum 4332, ed. Laszlo Szalay [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vrancic-a-epist-1538.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1543]: Commentarius rerum actarum Constantinopoli anno 1542. Versio electronica, Verborum 4922, ed. Srecko M. Dzaja Guenter Weiss [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-const.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1545, Cracovia; Polonia]: Ad optimates Polonos admonitio, versio electronica, Verborum 8436, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio; prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-polonos.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clare exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus, ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-afflictio.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primum de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum., ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-prognoma.xml].
Utjesenovic-Martinuzzi, Juraj (1482-1551) [1545]: Epistola ad Antonium Verantium, versio electronica., Verborum 599, ed. Utiesenovic, Ognjeslav M. Laszlo Szalay Gusztav Wenzel [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [utjesenovic-j-epist-1545-02-28.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1553]: Iter Buda Hadrianopolim, versio electronica, Verborum 10368, ed. Laszlo Szalay [genus: prosa oratio - itinerarium; prosa oratio - diarium] [numerus verborum] [vrancic-a-iter.xml].
Benesa, Petar (fl. 1570) [1570, Dubrovnik]: Epistula ad Ioannem II. Zapolyam, versio electronica, 482 verborum, ed. Vlado Rezar [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [benesa-p-epist-1570.xml].
Vrancic, Faust (1551-1617) [1575]: Vita Antonii Werantii, versio electronica, 51 versus, verborum 606, ed. Martinus Georgius Kovachich [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [vrancic-f-vita-ant.xml].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596]: Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica, versus 5366, verborum 40443, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [numerus verborum] [didacus-p-cato.xml].
Kitonic, Ivan (1561-1619) [1619]: Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica, 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [kiton-i-dir-meth.xml].
Belostenec, IvanGlavinic, SebastijanAnonymus (1593./1594. - 1675) [1675]: Gazophylacii dedicatio et prologus, versio electronica, 3558 verborum, 12 versus, ed. Damir Boras [genus: prosa - dedicatio; prosa - epistula; prosa - prologus; prosa - paratextus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [belostenec-i-gazophylacium-ded.xml].
Rogacic, Benedikt (1646–1719) [1690]: Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica, 8211 versus, verborum 111.074 [genus: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [numerus verborum] [rogacic-b-euthym.xml].
Ritter Vitezovic, Pavao (1652–1713) [1700, Zagreb]: Croatia rediviva, versio electronica, 68 versus, verborum 7054, ed. Zrinka Blazevic [genus: prosa oratio - historia; poesis - elegia] [numerus verborum] [vitezov-ritter-p-croatia.xml].
Crijevic, Serafin Marija (1686-1759) [1740, Dubrovnik]: Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica, Verborum 6633, ed. Stjepan Krasic [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [numerus verborum] [crijevic-s-biblioth.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Additamenta ad Annuas, versio electronica, Verborum 17030, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann-add.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Annuae 1748-1767,versio electronica, Verborum 244601, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1749]: Operum omnium tomus I, versio electronica, Verborum 68552, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [skrl-1.xml].
Kunic, Rajmund (1719-1794) [1776]: Ad Balthassarem Odescalchium elegia (Ilias Latinis versibus expressa), versio electronica, 268 versus, verborum 2176, ed. Petra Sostaric [genus: poesis - elegia; paratextus] [numerus verborum] [kunic-r-ilias-elegia.xml].
Skrlec Lomnicki, NikolaSzalagyi Istvan (1729-1799; 1739-1796) [1778, Zagreb; Pecuh]: Epistolae Nicolai Skerlecz ad Stephanum Salagi et responsorium Salagi, Verborum 7797 [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skerle-n-epist-salag.xml].
Baricevic, Adam AlojzijeSkrlec Lomnicki, Nikola (1756-1806; 1729-1799) [1780]: Epistolae, versio electronica, Verborum 2018, ed. Teodora Shek Brnardic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [baricev-aa-epist.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1782]: Operum omnium tomus II, versio electronica, Verborum 46753, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skrl-2.xml].
Anonymus (1790) [1790]: Declaratio ex parte nunciorum Regni Croatiae, quoad inducendam Hungaricam linguam, versio electronica., 1839 verborum, ed. Franjo Fancev [genus: prosa - acta] [numerus verborum] [nn-declaratio-1790.xml].
Brezovacki, Tito (1757-1805) [1790]: Dalmatiae, Croatiae et Slavoniae trium sororum recursus, versio electronica, 94 versus, verborum 664, ed. Darko Novakovic [genus: poesis - satura; poesis - elegia] [numerus verborum] [brezov-t-recursus.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1790]: Discursus in secundum membrum propositionum regiarum seu opinio de insurectione in Regno Hungariae, versio electronica, Verborum 10693, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-disc.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1790]: Operum omnium tomus III, versio electronica, Verborum 71764, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skrl-3.xml].
Anonymus (1790) [1790]: Ad Inclytos Dominos Status et Ordines Regnorum Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae generaliter congregatos, versio electronica., 442 verborum, ed. Franjo Fancev [genus: prosa - acta] [numerus verborum] [nn-predstavka-1790.xml].
Katancic, Matija Petar (1750-1825) [1791]: Fructus autumnales, versio electronica, 948 versus, verborum 7599, ed. Tomo Matic [genus: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - paratextus; prosa - dedicatio; prosa - praefatio] [numerus verborum] [katancic-mp-fructus.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica, Verborum 26295, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-desc.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Quindecim epistulae ad Martinum Georgium Kovachich, editio electronica, Verborum 12898, epistulae 15, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skrl-epist-kov.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica, Verborum 39967, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-status.xml].
Baric, Adam Adalbert (1742-1813) [1792]: Statistica Europae, versio electronica, Verborum 91598, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [baric-a-stat.xml].
Baricevic, Adam Alojzije (1756-1806) [1793]: Epistulae XVI invicem scriptae, versio electronica, Verborum 7902, ed. Luka Vukusic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [baricev-aa-epist-penzel.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1794, Zagreb]: Ad Maximilianum Verhovacz epistola 10. Decembris 1794, versio electronica, Verborum 460, ed. Neven Jovanovic Josip Kolanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skerle-n-epist-verh-1794-12.xml].
Feric Gvozdenica, Duro (1739–1820) [1803, Dubrovnik]: Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica, 3368 versus, verborum 28363 [genus: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [numerus verborum] [feric-d-periegesis.xml].
Mazuranic, Ivan (1814-1890) [1837, Zagreb]: Honoribus Magnifici Domini Antonii Kukuljevic , versio electronica., versus 315; Verborum 3140, ed. Vladimir Mazuranic [genus: poesis - carmen; prosa oratio - commentarii] [numerus verborum] [mazuranic-i-kukuljevic.xml].
Gundulic, IvanGetaldic, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865]: Osmanides, versio electronica, Verborum 42047, 5086 versus, ed. Neven Jovanovic Juraj Ozmec Zeljka Salopek Jan Sipos Anamarija Zugic [genus: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [numerus verborum] [getaldic-v-osmanides.xml].
Omnes locos monstra (paululum expectandum est dum data mittantur)
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.