§ 101 Luxus et exinde orta ministrorum venalitas.
1 Maximam tamen anarchiae huic ansam praebuit invalescens sensim inter
omnes civium classes luxus, quaeque hunc comitari solet, et magistratuum et ministrorum
venalitas. 2 Dudum quidem jam antea inter ditiores Hungaros Asiaticum fastum
viguisse omnia veteris aevi monumenta testantur. 3 Verum necdum invectis
artibus iisque, quae luxui serviunt, opificiis, necdum propagato commercio, omnis ferme
apparatus ille in turba servorum, sonipedum numero et praestantia, argenteorum praeterea
armorum, scyphorum, nodorum, unionumque copia consistebat. 4 Servi et
sonipedes domi proveniebant, reliqua bello potissimum aut donis parta ad seram usque
posteritatem transmittebantur. 5 Caeterum aut modestae ligneae aedes, aut
compositae unice ad securitatem proprietarii arces, simplex in tricliniis suppellex,
convivia domesticis obsoniis absolvebantur.
6 Mathias, cum omnes aetatis suae principes quovis genere anteire
gestiret, architectos, pictores, sculptores aliosque luxus ministros induxit.
7 Inde aurea ejus illa Budensia et Vissegradiensia palatia; inde horti
pensiles; inde splendida adeo ejus suppellex ut exteros, qui eam conspicati sunt, in
admirationem rapuerit. 8 Hoc regis exemplum jam sub illo proceres corripuit.
9 Verum ne id ad inferiores dimanare possit conditiones, ille partim
continuis bellis, partim frequentibus exactionibus impedivit. 10 Sub
Uladislao alta per 24 annos pace, tributis ad consuetam tantum lucri camerae depensionem
redictis, labes haec inferiores etiam conditiones pervasit. 11 Virus tamen
suum pestis haec in ipsa metropoli maxime exercuit. 12 In hac enim nil nisi
convivia, choreae, ludi, 3672 concentus musici adeo continui videbantur
audiebanturque ut perpetua illic Bachanalia celebrari existimares. 13 Et hoc
erat quod Herbersteinio, Caesaris ad aulam Uladislai legato ansam dedit ut, postquam
Bachationes has graphice descripsit, fatale illud pro Hungaria vaticinium pronunciaverit:
"Nunquam vidi gentem cum majori tripudio ad interitum suum properantem." 14
Iam vero neminem latet quod is sit primus luxus effectus ut aemulationem etiam apud eos, qui
minoribus pollent facultatibus, accendat; ut hi primum se exhaurire, tum vero ditiores
etiam, quo horum fastum obfuscare possint, majora suis facultatibus suscipiant; denique ut
jam verecundia civem subire soleat depromtum semel licet facultatibus suis superiorem
vivendi splendorem dimittere. 15 Quid itaque jam tum restabat quam, cum
necessarias ad id pecunias domesticum peculium suppeditare nequeat, eas malis artibus
conquirere? 16 Inde certe manavit sub Uladislao illa morum corruptela ut
justos regis proventus illi quidem, qui eos exigebant, depeculati sint, alii denique, ut eos
cum usura ad se pertrahere possint, suppeditatis ultro regi pecuniis prodigalitatem ejus
irritaverint.
17 Hoc in numero fuisse Bakácsium et Stephanum Zapolyum partim ex iis,
quae jam dicta sunt, partim e coëvis scriptoribus constat. 18 Nec in eo
adhuc cupiditas illorum substitit. 19 Notavit insuper illos aetas sua a
manifesta venalitate. 20 Beatricem reginam totum fere domesticum Mathiae
thesaurum in Stephanum Zápolya profudisse memorant coaeva monumenta, tantum ut illum a
Ioanno Corvino (cujus partes se tuiturum Mathiae jurate promiserat) abstrahet, et ad
Uladislaum, cujus nuptias ambiebat, traducat. 21 Quo factum est ut
repentinas ejus opes mirati, eventus autem ejus ignari regnicolae hunc regiam expilasse
gazam passim fuerint suspicati (a); Bakácsium cancellarium auro Caesaris corruptum
probrosas
[ERROR: no reftable :]
101.21 probrosas: probosas B
illas 1491. conditiones subivisse communis sui temporis fama ferebat.
22 Dum Pontifex, Caesar, et rex Galliae Uladislaum ad foedus Cameraticense
invitarunt certissimamque illi recuperandae Dalmatiae occasionem praebuerunt, Uladislaum
bellum reipsa decrevisse, oratore tamen Veneto consilio Bakácsii 300 millia aureorum
offerente regem a Bakácsio persvasum fuisse perhibent coaeva monumenta,
3674 ut
accepta pecunia bellum dimittat.
23 Quod Bakácsius, dum adhuc esset
Zagrabiensis antistes, 30 aureorum millia, quae capitulum in insperatos turbidorum illorum
temporum eventus seposuerat, violenter illi eripuerit, plures ejus aevi litterae testantur.
24 Testantur denique quod tantas pro se suisque impetraverit donationes ut,
si omnium donatorum bonorum possessorium capere potuisset, facile sextam Hungariae partem
sui juris effecisset.
25 Quae non calamitas regno illi debuit impendere,
cujus primi ministri, palatinus et cancellarius, venales adeo tantaque corrodendarum opum
siti correpti erant; cujus cancellarius adeo fluxa fide fuit ut eodem anno et Alberto et
Maximiliano successionem in regno
Hungariae addici procuraret, et tamen confoederationem
Rákossiensem de eligendo post defectum Uladislai indigena rege primus subscripserit.
26 (a) Vide hujus fastuosam pompam in Annalibus Regni
Hungariae parte 4. pag. 264.