18 Louis II to István Brodarics Buda, 1 June 1523 Manuscript used: MOL DF 2760781 Partially published: Veress Endre (ed.), Akták és levelek Erdély- és Magyarország Moldvával és Havasalfölddel való viszonyához, Budapest, 1914, 125. 2 1. He has learnt that a papal envoy arrives in Hungary with an aid of fifty thousand gold coins. This is needed badly for hiring mercenaries as soon as possible. – 2. The Turks occupied Wallachia again, and, together with the two Romanian voivodships and the Tatars they represent a serious threat to Transylvania and Szörény, and even the whole country. A significant Turkish force assembled already near Szörény which, although would not start an overall attack on the country, can cause considerable harm through minor attacks and occupying border fortresses. – 3. The Turks threaten Croatia. Lightning has hit the powdermagazine in Temesvár. It exploded and there is significant damage. He asks Brodarics to urge the Pope to give financial aid in any case. – 4. Louis does everything in his power to contain the Turks, but this is not a struggle between equals since it should not be the task of one sole king to defeat the lord of a whole empire. – 5. Brodarics should see to it that the papal court does not spend money allotted from tenths to anything but defence against the Turks. Venerabilis Fidelis nobis Dilecte. 1 Apud hunc versum eadem manu in marg. add. Copia litterarum regis Hungariae ad oratorem suum Romae. Datum Budae prima Iunii 1523. 2  Another reason to date the letter for May is that the same arguments appear in a letter to Cardinal Bernardo Carvajal sent on 15 May 1523. (Compare: AT VI. 275.) 3 Sigismund sent Hieronym Łaski to Rome to protest raising Marquis of Brandenburg Johann Albrecht Bishop of Płock. (Compare: AT VI. 214–216.) 1  The same manuscript can be found in the HHStA in Vienna (HHStA, Ung. Akt. Fasc. 1. Konv. D, fol. 96–97.) 2  Only the first third of the letter (Redditum nobis ... societatem allicere.) is included in Veress’ documentary compilation.

-- 70 --

[1.] Redditum nobis paulo post tuas litteras 3 est breve Apostolicum 4 de summa quinquaginta milium ducatorum, quae nondum accepimus in huius afflicti regni nostri defensionem a Sanctissimo Domino Nostro et ista Sede Apostolica decretorum, designatum quoque legatum amplissimum patrem, Sancti Sixti cardinalem 5 maiore ad nos propediem venturum praesidio intelleximus. Explicas autem non obscure, quantum id praesidii futurum sit, videlicet unde conduci, atque aliquamdiu sit opus, peditum decem milia possint, fatemur has copias viribus nostris nec levem, nec mediocrem futuram accessionem. Si tamen hoc tempore pedites istos conductos et in locis opportunis cum nostro peditatu atque equitatu dispositos haberemus, maiori essent nobis adiumento, quam si paucis post mensibus viginti milia conducerentur.

[2.] Nam, ut rerum nostrarum statum cognoscas, vayvoda Radwl, quem nos anno superiore Valachiae Transalpinae praefeceramus 6 Turcis provinciam summa vi nuper occupantibus et novum vayvodam 7 cum vexillo imperatoris inducentibus rursum cedere et in Transsilvaniam cum optimis quibusque et nostrarum partium viris confugere est coactus. Cum igitur haec provincia in hostium sit potestate, cogita, quantum Transsilvaniae ac Severino aut ne quid de partibus loquamur, quantum universo regno nostro impendeat periculi. Adiungere enim hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et, si libitum fuerit, ipsos etiam Tartaros in belli ac praedae societatem allicere. Quibus etiam si resistere possimus, quomodo resistamus eodem tempore Turcarum caesari, quem constans fama est intra hos dies paucos regnum nostrum a partibus illis inferioribus cum omnibus suis et terrestribus et navalibus copiis invasurum. Habet iam ad vada Danubii non procul a Zenderonia 8 validissimum et paratissimum cum ducibus peritissimis exercitum, navium ac tormentorum bellicorum maximum numerum. Et, ut opinio est, quamprimum caesar, qui in dies exspectatur, ad exercitum venerit, rem summis viribus per terras et flumina aggredietur. Quod si forte contra nostram et omnium opinionem, caesar ipse mutato consilio hac aestate regnum nostrum nollet invadere, illud tamen certum et indubitatum habere poteris tantos paratos exercitus diu nequaquam fore otiosos, sed sub bonis et peritis ducibus, quales illi dicuntur esse, facinus, quod maximum poterunt, tum in oppugnandis arcibus finitimis tum in vastandis et diripiendis regnis nostris experientur.

28 Exercitus correxi ex: exercitos. We do not know Brodarics’ letter. Few of the breves of Hadrian VI survived, there is none among these that was sent to Louis II. (For this piece of data I am indebted to Gábor Nemes.) 5  Tommaso Cajetan De Vio (1468–1534) Dominican monk, eminent theologian and philosopher, protector of papal primacy. Legate of Hadrian VI in Hungary in 1523. 6  V. Radu (Radu de la Afumaţi) Voivod of Wallachia, illegitimate son of Radu cel Mare. Usually his policies were anti-Turkish, and he had to leave his country several times between 1522–1529. He fled to Transylvania from the Turks invading his country in April 1523, but with the support of János Szapolyai, Transylvanian Voivod, he recaptured his throne already in January 1524. When he turned against the Sultan once again in 1529 his subjects killed him. 7 Vladislav III, supported by the Turks, was Voivod of Wallachia temporarily three times between 1523–1525. 8 Szendrő (today: Smederevo, Serbia).

-- 71 --

[3.] Non putes Croatiam periculis vacuam fore. Designati sunt et expediti praefecti duo, qui cum aliquot hominum milibus excidio illius quoque regni nostri deserti extremam manum adiciant. Neque id patiemur te ignorare, quod his diebus ad multa finium nostrorum incommoda et varias calamitates accessit: turris arcis nostrae Themesiensis editissima omnium et firmissima icta fulmine accensa est. In qua cum essent cadi aliquot pulveris tormentarii et sulfuris repositi, tanta vis exstitit incendii, ut non solum turris illa ab unis fundamentis sit convulsa, verum etiam murorum magna pars repente corruerit. Haec idcirco scribenda ad te curavimus, ut possis Sanctissimo Domino Nostro sacrorumque patrum collegio latius explicare, quibus undique periculis simus circumsepti, et quantum istius Sedis Apostolicae atque adeo omnium principum Christianorum ope et auxilio egeamus. Age gratias eius Sanctitati, verbis, quibus poteris maxime appositis et accommodatis, quod tam pie ac liberaliter iuvare nos constituerit. Sed illud Suam Sanctitatem etiam atque etiam admonere et obsecrare non desinas, ne aliquam in mittendo illo subsidio pecuniario iam promisso et in legato expediendo moram velit interponere. Sera enim praesidia parum aut nihil omnino afferre adiumenti poterunt. Hostes autem, ut intelligis, imminent omnibus rebus parati et accincti.

[4.] Instabis praeterea diligentissime pro pace, concordia aut indutiis inter principes Sanctitatis Suae auctoritate conciliandis. Nos enim, ut saepe sumus testati, his dissidentibus exiguam admodum aut potius nullam publicae salutis et conservandae reipublicae Christianae spem habemus. Noli existimare nos ita ab extrema spe et praesidiis pendere, ut domi, quae praestare ipsi atque efficere possumus, negligamus. Verum scis, quid inter caesaris potentiam tot annis tam feliciter auctam et nostras vires adeo debilitatas et fractas intersit. Non unius regis aut populi videtur esse, ut tantum tyrannum, tot populorum ac nationum dominum, non dicamus superare, sed si totus incumbat, finibus suis arcere saltem et repellere possit.

[5.] Taxam decimarum scribis a reverendissimis dominis cardinalibus et officialibus exigi, recte id et coeptum et institutum et ordinatum iudicamus, immo totis viribus contendas, ne Sanctissimus Dominus Noster hanc taxam in alios usus, quam in huius regni et Christianorum adversus Turcarum defensionem abire patiatur.