Quod quaesisti inventum est in 746 locis.

Omnes locos inventos monstra (Paululum expectandum est dum data mittantur)

Preme hic ut KWIC videas

Loci 601-700:

factitiis, velut illapsis in alveum truncis, verum naturalibus etiam impedimentis, syrtibus nempe, scopulis et gyris sinuosis laborant. § VII. Sedimenta fluviorum Hungariae. Praeter hos, seu ex toto, seu in parte navigabiles fluvios, habet Hungaria innumeros ferme rivos, quos omnes Danubius et Tibiscus, seu immediate, seu per illos, quos in hos iam influere diximus, fluvios,

Quale solum habeat relate ad rem metallurgicam. Solum quod attinet, id in protenso, per plures latitudinis et longitudinis gradus Regno, varium utique et multiplex esse debet. Non modo septemtrionales Hungariae alpes, sed ipsi etiam, quibus ab oriente versus Transylvaniam cingitur, montes, omnis fere speciei metalla et semimetalla, imo varii etiam generis pretiosos lapides et inexhauribilem salem illum lapideum subministrant, sed densis plerumque sylvis teguntur adeoque necessaria ad culturam

ingentia adhuc spatia sparsim per Regnum occupant. Harum nonnullae sunt glandiferae, aliae fluviis ipsis ita adiacent, ut ex iis ligna, seu aqua longe demitti, seu construendae ex illis naves fluvii dorso continuo iniici possunt, sunt tamen, quae a fluviis longissime distant; imo complures plani Hungariae districtus tanta lignorum penuria laborant, ut pauperiores accolae domos sibi in terra effodere, cibos vero stramine aut exsiccatis etiam animalium excrementis praeparare cogantur. § XII.

aedificia exstruendi facultas supersit, residuum a necessitatibus suis frumentum, effossis in terra foveis condere coguntur. His agris quamcunque plantam, quae pingui solo eget, commiseris, et egregie auctam et insigni qualitate praeditam recipies. Ipse denique hae partes eodem iure horreum Hungariae appellari possunt, quo tota Hungaria horreum monarchiae Austriacae compellatur. § XIII. Quale relate ad rem pecuariam.

exercendae rei pecuariae aptius, quam in ullo alio Europaeo regno sit, efficiatur. Primum complures minores salsi lacus, dein quod terra plurimis in locis nitro sit impregnata. Docet id facilitas illa, qua idonea coquendo huic sali terra passim, sed praesertim in luxuriantibus Superioris Hungariae campis reperitur. Cum sal cornutis animalibus et pecudibus plurimum et arrideat et conducat, salsa illa pascua, salsus ille potus utique et numerum eorum augere et qualitatem perficere debent. §XIV.

Cap cum Ménesiensi contendere possit. Caeterum sicut idoneae colendis vitibus glebae, ita producti etiam vini tanta est per totum Regnum varietas, ut plurimos et praestantiae gradus et coloris, saporis durabilitatisque species constituant. Haec de physica Hungariae relate ad commercium situatione in memoriam revocasse sufficiat. Iuvat politicam etiam eius relate ad idem obiectum situationem eodem compendio adumbrare. SITUATIO POLITICA HUNGARIAE RELATE AD COMMERCIUM

Haec de physica Hungariae relate ad commercium situatione in memoriam revocasse sufficiat. Iuvat politicam etiam eius relate ad idem obiectum situationem eodem compendio adumbrare. SITUATIO POLITICA HUNGARIAE RELATE AD COMMERCIUM § XV. Qualem habeat politico-commercialem relationem ad Germanicas Haereditarias provincias. Tam

Qualem habeat politico-commercialem relationem ad Germanicas Haereditarias provincias. Tam occidentalem, nempe Flumine ad extremos usque comitatus Trenchiniensis limites, quam septemtrionalem Hungariae lineam, nimirum a limitibus eiusdem comitatus usque extremum comitatus Marmarosiensis angulum, Germanicae Haereditariae provinciae continuo ambiunt, Gallicia enim ipsa quamquam Hungarico iure recuperata quoad formam gubernii, et systema tricesimale his accensetur, provinciae hae minus

commercialem tractatum cadunt. § XVII. Qualem ad Moscoviam et ad Turciam in genere. In ipso illo puncto, ubi orientalis Hungariae linea in meridiem deflectit nempe ad Semlinum, Danubius, postquam omnia Hungariae, Sclavoniae, Croatiae, Bosniae et Serviae flumina praevie recepisset, versus occidentem in Mare Nigrum procedit; hic centrum Hungarici cum Turcia commercii fuit. Hic omnis pro Hungaria per

XVII. Qualem ad Moscoviam et ad Turciam in genere. In ipso illo puncto, ubi orientalis Hungariae linea in meridiem deflectit nempe ad Semlinum, Danubius, postquam omnia Hungariae, Sclavoniae, Croatiae, Bosniae et Serviae flumina praevie recepisset, versus occidentem in Mare Nigrum procedit; hic centrum Hungarici cum Turcia commercii fuit. Hic omnis pro Hungaria per Danubium navigatio desinebat. Diu quippe viguit praeiudicata illa opinio: quasi seu propter latentes

per vectigal tricesimale favores sunt concessi. In hac linea primum Vuna ad Jeszenovacz tum Colapis ad Sziszek Savo illabitur. Ac Vuna quidem usque Kostaniczam in Confinito Banali, Colapis usque Carolostadium est navigabilis sicque omnis communicatio Hungariae versus Adriaticum per aquam in his demum duobus locis desinit. §XIX. Qualem ad Dalmatiam Venetam. A meridionali Regiminis

naviculis et exponere et recipere debent. Segnia aliquam, sed intuti prorsus portus speciem habet. Carolobagi situs, vix aliquam meretur attentionem. Hic itaque Hungaria, non iam unam tantum, sed omnes ferme orbis provincias et populos contingit. Hic iam commercium Hungariae non unius tantum, sed omnium commercialium populorum teloniis obnoxium est. Hoc exiguo licet litorali propius adhuc, quam per Mare Nigrum Mediterraneo et Oceano nectitur. Praecipuum enim, quod navigationi Litoralis huius obstabat impedimentum, pyraticam nempe

hunc assequatur, mercatores permovere navigationem Segniae, Portus-Regii, Buccari et Fluminis navigationi Tergestinae subalternam tantum efficere, ipsum tricesimale vectigal eo dirigere non intermisit. Et vero respondit Gubernii huius conatibus eventus; eo enim rem perduxit, ut non modo producta Hungariae, quae per mare cum lucro distrahi poterant, per Canisam et Pettovium viam versus Tergestum iniverint, verum maxima etiam Italicarum et Levantinarum mercium, quibus Hungaria indigebat, pars, eadem Pestinum devecta indeque per Regnum omne distributa fuerit. Rem hanc perficere Gubernio

Szeverinensis efformatus. Ita Carolostadium e Militari Iurisdictione exemptum, Iurisdictioni Politicae restitutum et in Liberam Regiamque Civitatem evectum fuit. Ita Hungaricum a Tergestino distinctum Gubernium erectum; et cum Flumen ad ipsum ductus commercialis Hungarici ostium iaceat, illud Hungariae adiectum sedesque huius adeoque ipsius etiam commercii ibidem defixa. Ita denique huic commercii Hungarici directio delata fuit. Ne tamen parte ex una primitivi Regni Croatiae limites convellantur, parte vero ex alia directio commercii Hungarici tanto facilius procedat, Gubernii quidem

commercii Hungarici directione, magna nihilominus huius pars, per canalem Tergestinum postea etiam defluxit adeoque urbs haec eam in hodiedum ad Litorale Hungaricum relationem habet, quam duo vicina et aemula emporia inter se naturaliter habere solent. Et haec est politica Hungariae relate ad commercium quoad alias regiones situatio; superest, ut internam etiam eius relate ad idem obiectum politicam situationem ea pari brevitate sub obtutum collocemus. § XXII.

cum Aula Turcica tractatus regulabatur. Legislatio anni 1751. etiam ad publica potissimum obiecta animum advertit. Unica art. 17 commercialis lex perlata est, qua omne fluviale telonium prohibetur. Advertit tandem legislationis animum id, quod vectigalis tricesimalis impulsu, omne commercium Hungariae versus mare per Pettovium et Tergestum viam iniverit; quare 1765. art. 31 constituebatur, ut ductus commercii ad portum Buccari terra et aqua reseretur. § XXV. Quanta adhuc

obligatio eo restricta sit, ut emanatas hoc in passu altiores ordinationes publicas reddant. Quae quidem opinio in eo fundari videtur, quod pleraque eiusmodi obiecta, hactenus nec in legem relata, nec sibi eadem curandi officium per hanc diserte impositum sit. Et haec est Hungariae tam physica quam politica relate ad commercium situatio. Antequam actualem huius statum adumbremus, operae pretium videtur generales, quas ipsa haec eius situatio subministrat, reflexiones, sub obtutum collocare.

diversa climata habeat, suapte patet quod, praeterea, quae § 10, 11, 12, 13 et 14 illam iam procreare ostendimus, producta, omnia etiam alia, quae zona temperata admittit, proferre possit.
Cum horizon Hungariae, ut § 4 vidimus, partim montuosus, partim planus, aut lenibus colliculis inspersus sit, quod hoc ipsum iam primum internae communicationis vehiculum per id praebeat, quod montosae partes vinum, ligna aliaque montana producta comitatibus in plano sitis, hi

longiori adhuc asperrimorum montium intervallo praecluditur. Unicum itaque est Mare Nigrum, in quo quaestor, et Germanus et Hungarus (ut § 17.), per Danubium continua navigatione pervenire potest. Cum in Danubium omnes Hungariae fluvii, hic autem in Mare Nigrum effluat, quod situatio Hungariae respectu provinciarum, quae mari huic adiacent, ac in specie Moscoviam, in linea commercii sit admodum favorabilis, utpote cum ad has secundo Danubio exiguis sumptibus possit navigari; e contra, quod respectu

itaque est Mare Nigrum, in quo quaestor, et Germanus et Hungarus (ut § 17.), per Danubium continua navigatione pervenire potest. Cum in Danubium omnes Hungariae fluvii, hic autem in Mare Nigrum effluat, quod situatio Hungariae respectu provinciarum, quae mari huic adiacent, ac in specie Moscoviam, in linea commercii sit admodum favorabilis, utpote cum ad has secundo Danubio exiguis sumptibus possit navigari; e contra, quod respectu Galliciae, Austriae et Germanici Imperii Hungaria

Complura, quae in Superiori Hungaria numerantur, praedia, tum conspicua in aliquibus Regni partibus latifundia, eam apud plerosque exterorum opinionem excitarunt, quasi Hungaria in dimidio adhuc deserta foret. Verum quidem est, quod populatio Hungariae, necdum eum, quem in Austria, ubi ad milliare quadratum 2.641 animae obveniunt, gradum attigerit; quod si tamen eam Carinthiae ac Tyrolis populatione maiorem esse ostendatur, Hungariam haud ita desertam esse facile apparebit. Iam vero constat, quod exclusa Transylvania, nec confiniis eo

Iam vero iuxta hanc conscriptionem producentes alimenta vitae, rustici, inquilini, vinicolae, fossores et hortorum cultores erant 1,299.262. Consummentes vero ecclesiastici, religiosi, nobiles, officiales oeconomici, honoratiores et cives nonnisi 172.148. Si civitates Hungariae ad iustas distantias situarentur, et earum incolae scopo destinationis suae, opificiis nempe et quaestui, reipsa totos se impenderent, sicque producta adiacentis regionis consumerent, adhuc nulla esset inter illas et pagorum numerum proportio; ad unam enim civitatem 400. pagi obvenirent;

qui distractionis beneficio gaudent et pascuorum communium et vervactorum usus. Qualitatem tritici in Cis-Danubianis comitatibus nemo adhuc ad invicem contulit. Eius, quod Cis- et Trans-Tibiscani proferunt, classificationem, missus sub Imperatore Iosepho IIdo ad investiganda Hungariae producta Fluminensis quaestor Naysz ita definivit: ut postremum Szirmiensi, tum Bátsiensi, supra hoc Banatico, ultra hoc Békessiensi et Csongradiensi, supremum Borsodiensi, tritico, gradum assignaverit.

imo in planis etiam campis collocatae sunt. § XXXII. Cultura tabaccae. Tabacca iam in decem Hungariae comitatibus colitur. Idem quaestor sequentes qualitatis gradus eidem assignavit: eam, quam Tolnensis comitatus profert, optimam pronunciavit; post haec Quinque-Ecclesiensem, Bachiensem, quam ad hanc proxime accedere dicit, et unam Insulae Muraköz

nonnisi lente fieri soleant, nisi repentina et efficax causa interveniat, quae pro eo anno assignari non potest. Caeterum infusa per activum commercii statum summa per plures alios, quibus pecunia Hungarica Viennam efferri consuevit, canales, facile absorbetur. Articuli momentosiores, qui passivum Hungariae statum efficiunt, sunt artefacta; qui vero activum producunt, sunt producta naturae. Quoad sola cuprea artefacta, quae Schemnicii et Neosolii confici et in Silesiam et Galliciam divendi solent, Hungaria in exiguo 20 aliquot millium activo

haec potissimum e Silesia Bohemica, et ideo cum hac Hungaria in passivo versatur. Inducitur etiam e fabrica Linciensi; e Gallicia non tantum Polonica, sed et Russica tela invehitur. Circumferunt has telas per celebriores Regni nundinas Germani quaestores; ipsi tamen etiam primarii Hungariae mercatores notabili eius quantitate se providere et hanc ad nundinas Pestienses deducere solent. Hic illa a secundariis scalarum, quas supra designavimus, mercatoribus coëmi sicque per eos, in adiacentem sibi districtum dispergi solet. Plurimam eius partem vel Debreczinenses quaestores

et szattyán appellantur consistunt. Has enim praeparandi modum Turcae proprium sibi habuerunt. Quoad cordován, ut vidimus, iam eos Scepusienses opifices imitari coeperunt; szattyán possident adhuc exclusive. Magnam etiam lororum quantitatem Turcae Hungariae subministrant; et haec etiam potissima est rubrica, quae passivum cum Turcia commercium inducit. Universim horum fabricatorum titulo iuxta eundem diametrum Regno decedunt annue 228.292 florenorum. § LVIII.

iuxta eundem diametrum pro 130.199, de ferreis vero fabricatis pro 68.836 florenis annue plus inducitur quam educitur. Utramque hanc mercem Styria ex urbe Graecensi potissimum suppeditat; exstant enim in hac urbe magna huius articuli depositoria, e quibus vicinorum Hungariae et Croatiae civitatum mercatores non tantum in nundinis, sed alias etiam tantam sibi comparant quantitatem, qua adiacentem districtum providere possint. § LX. Minutioribus

huius praedia cameralia, quae antea exarendabantur, soli usuant, animalia a Graecis et Armenis quaestoribus praeemunt sicque in praediis illis saginata, Viennam pro urbis eius provisione depellunt. Quod reliquum est, ad nundinas Pestienses et Váczienses depellitur; verum laniones maiorum Hungariae urbium, ut ea leviori habere possint, usque Tibiscanos traiectus in Czibakháza, Szegedini et Rácz-Bécs obviam proficisci solent. Partim hac ratione, partim etiam in nundinis Pestiensibus, laniones districtus Cis-Danubiani, praesertim vero Sopronienses et

id, quod passivum illud, quod supra expressimus, constituit. § LXIX. Quarta notabilis activa rubrica est vinum, licet enim de Austriaco vino quotannis ultra quam pro 500.000 florenis Hungariae inferatur; si tamen omnes, quae e Regno educuntur, vini Hungarici species contrahantur, iuxta praeassumptum diametrum prodit annuum activum in 750.781 florenis. Huius eductio quatuor passus habet: Soproniensem, per quem potissimum Silesitae notabilem eius quantitatem educunt;

Scepusiensibus notabilis eius pars in Galliciam distrahitur. § LXXIII. Separata hac ratione cera, tota ferme in Austriam et ad Litorale effertur efficitque activam pro Regno Hungariae rubricam in 92.824 florenis. Maximam huius partem subministrat Banatus et Rosnavia, longe tamen maior est quantitas cerae Polonicae, quae per Cracoviam et Troppaviam Austriae, ac praesertim Viennae infertur. §

tabacca constituit; huius enim diameter effert annue 697.109 florenorum. Producto huic sunt quatuor eductionis passus. Nimirum Viennense abaldo, id est monopolium; duas habet subalternas fabricationis tabaccariae directiones, unam Graecii, alternam Lembergae. In centro Hungariae nempe Pestini depositorium sibi constituit. In hoc colligit quidem in omnibus Regni partibus tabaccam, quo viliori potest pretio indeque et Graecensem et Viennensem et Lembergensem fabricam providet. Hi sunt itaque praecipui, per quos

exigua est adhuc, quam uterque produxit quantitas. § LXXVII. Theoria circulationis pecuniae in Hungaria. Cuprum in tricesimali Hungariae tabella tamquam insignis activa Hungariae rubrica apparet exportatque in diametro annuum 951.398 florenorum activum. Et vero reipsa in tanto valore cuprum produxit; verum praeter exigua, quae Neosolii et Schémniczii inde conficiuntur fabricata, quaeve in peculiari rubrica in

§ LXXVII. Theoria circulationis pecuniae in Hungaria. Cuprum in tricesimali Hungariae tabella tamquam insignis activa Hungariae rubrica apparet exportatque in diametro annuum 951.398 florenorum activum. Et vero reipsa in tanto valore cuprum produxit; verum praeter exigua, quae Neosolii et Schémniczii inde conficiuntur fabricata, quaeve in peculiari rubrica in activo statu iam alioquin assumpta sunt, totum hoc

Quod banco Viennense e sale maritimo percipit 100.000 facile aequabit. Resultans ultra tres illos, quos culturam fodinarum requirere diximus, milliones, beneficium, ad minus 300.000 exportat. Omnes hae summae insimul 1,800.000 efficiunt, qui si quatuor illis cameralibus millionibus addantur, Hungariae nonnisi 200.000 in beneficium cedere atque ita affluxum et refluxum pecuniae se quasi mutuo aequilibrare facile apparebit. Et vero si cuicunque provinciae vel duo milliones quotannis constanter vel accederent vel decederent, intra 50 annos aut redundare pecuniis aut ad extremam aeris

semper certam teneat proportionem. Si in Hungaria via commercii minus aeris afflueret, minus certe Hungari Viennae expenderent, minus peregrinarentur, minus per omnes, quos paulo ante declaravimus canales, pecuniae e Regno educerentur. Sicut e converso, quo plus aeris imposterum etiam commercium Hungariae infundet, eo etiam plus per eosdem canales educetur. Neque obstat, quod in Hungaria et rerum et bonorum pretia continuo augeantur, interusuria vero a sex ad quinque per centum sponte sua reciderint. Effectum enim hunc non maior affluentis quam refluentis pecuniae

per alios canales ab ipsis exteris provinciis eidem cum faenore compensabatur. § LXXVIII. Collocata praevia ratione sub obtutum et physica et politica Hungariae relate ad commercium situatione positoque ob oculos non tantum actuali oeconomiae publicae et commercii statu, sed ipsa etiam circulationis pecuniae in Hungaria theoria, superest, ut Deputatio haec ea, quae ad perducendum maiorem florem

dum integra colonia seu possessio in suo deserto illocatur, ab ea, in possessione iam exstante una aliave deserta sessio impopulatur, et ideo de his etiam obiectis separatim agi debeat. Quod septemtrionalis Hungariae pars in systemate commercialis illius, quam § 15 stabilivimus, Regni divisionis, considerata adeo populo abundet, ut necessarium pro sustentatione vitae frumentum a meridionalibus comitatibus petere debeat. Cis-Danubiana interim in sensu eiusdem paragraphi considerata pauca

sed ipsa etiam imperiosa sustentandae vitae necessitas ad id impellat. § LXXXVII. Circa id providendum Iudaeis. Tales incolarum Hungariae classes sunt Iudaei et Zingari; horum enim vix aliqui agriculturam exercent. E Iudaeis plurimi se usuris sustentant. Alii arendas et minutum quaestum assectantur, in quibus debilissimam plane populi partem decipiendi plurimam habent occasionem. Zingari nisi minoribus fabrilibus operis aut

Alii arendas et minutum quaestum assectantur, in quibus debilissimam plane populi partem decipiendi plurimam habent occasionem. Zingari nisi minoribus fabrilibus operis aut circumforanea musica vivant, cum aliarum rerum, tum equorum potissimum furtis subsistunt. Iudaei iam altera primae regum Hungariae periodi seculo ita invaluerant, ut sub Colomanno distinctae pro iis leges perferri debuerint. Sub Andrea IIdo et Bela IVto iam eo pertingerunt, ut non modo campsores Aulae Regiae fuerint, sed omnibus praeterea cameralibus officiis sint admoti. Nunc eorum numerus supra 80.000 assurgit. Tam

Et haec relate ad indigena producta. Iam de iis: quae serius aliunde adoptata sunt. DE SERICI CULTURA § CXXII. Quantam Hungariae utilitatem serici cultura procurare possit. Si illa singulo populo maxime utilia sunt producta: 1) quae climati suo exclusive ad vicinos conveniunt. 2) Quorum manipulatio agriculturam minime impedit. 3) Quae certam et pene illimitatam

manipulatio agriculturam minime impedit. 3) Quae certam et pene illimitatam habent distractionem. 4) E quorum cultura utilitas ad plurima incolarum individua dimanat. 5) Cuius cultura notabilem Regno seu infert seu exire impedit pecuniae quantitatem, tunc post primae necessitatis obiecta, nullum Hungariae utilius productum, quam sit sericum, vel cogitari potest. Relate enim ad primum, si montanos frigidos comitatus excipias, in aliis omnibus sericum, modo recte manipuletur, tam bonae qualitatis atque Italicum est, produci posse iam usus ipse ostendit. Constat autem,

crudis galettis. Quodsi praeterea pretium deglomerationis, defilationis et fabricatorum, quae exinde confici possent, elaborationis assumantur, facile apparebit, quod cultura serici partim impediendo, nec hoc titulo pecuniae exeant, partim etiam exteras pecunias attrahendo, unius millionis lucrum Hungariae haud intra multum tempus adferre possit. § CXXIII. Origo et status actualis culturae huius. Ut tam utile productum

Antequam ad ea, quae ad provehendam tabaccae culturam maxime idonea videbuntur media, proponenda descendatur; vulgare adhuc illud praeiudicium, quasi seu Quinque-Ecclesiensis seu Szegediensis seu quaecunque alia tabacca peculiari aliqua qualitate polleret, evellendum videtur, Hungariae solum demptis tantum frigidis et sabulosis locis producto huic adeo est favorabile, ut si idem semen eadem plane in diversis licet locis industria adhibeatur, eadem etiam ferme tabaccae qualitas sit proditura. Quare dum unius loci tabacca alteri praefertur, non ita intelligi debet, quasi

tractavit; duxit accurata diaria, defectus, quos se uno anno commisisse observavit, sequenti correxit produxitque quinto tandem anno plantam, e qua caeruleus quidem, sed non ita perfectus, uti eum planta haec in calidioribus regionibus dat, color effici potuit: ipsum tamen semen sub climate Hungariae ad maturitatem perduci non posse, agnovit; itaque huius intuitu supervacanea iam omnis industria videtur. § CXXXII. Surrogatum plantae indigo etiam ope chemiae

DE PRODUCENDIS VILIORIS SPECIEI OLEIS § CXXXVI. Plantas, quae dant olei surrogatum, interest colore. Clima Hungariae, si pauca meridionalia Croatiae loca excipias, pro educandis olivarum arboribus non satis idoneum est, verum praeter olivas plures adhuc plantae oleum producunt. Tales sunt heliotropium, ex certa herba flavo flore, quae Hungarice

eo semper impendantur. DE MELIORANDA OVIUM SPECIE § CXLVII. Originariae Hungariae oves crassam lanam producebant. Hungaria inde a primis temporibus ovibus abundavit; sed hae crassam adeo lanam proferebant, ut eius usus tantum in pannis inferioris sortis haberi potuerit. Ad corrigendum hunc defectum coeperunt oves sic

maxime interest) versus Litorale transportum oves illas ex Mercopail alio transferri e re publici etiam esse videtur, quod locus ille, si physice examinetur, nihil seu ratione sui situs seu ratione pascui peculiare habeat, quod ovibus his praeferenter conducit, et quod in plurimis aliis montosis Hungariae locis perinde non existeret. § CL. Interest etiam oves has quo magis propagari. Relate ad secundum: id necdum satis

Iam ad Diploma Uladislaianum. Terminato his diebus qui mihi obtigerat pro deputatione commerciali labore, illud tantisper inspexi. Decretum Andreae 3-tii quod continet, est omnino thesaurus statisticae Hungariae antiquitatis, quo pretiosiorem aetas nostra non eruit. Admovi manum: tuam paragraphorum divisionem ferme ubique retinui, et iuxta hanc prodiverunt leges 77. praeter conclusionem. Signavi paragraphos sua serie

episcopus noster, quaeso te interroga illum an non et ille pro se illam describi velit. Scio autem quod velit; ita fiet ut et ego eius usum habere possum. Consilium continuandae Schvandtnerianae Scriptorum Hungariae Collectionis vehementer probo. Cum tamen septem tomos elatura sit, vereor ut Maecenatem pro typo nanciscaris. Tenta semel minus aliquod opus erga subscriptionem

si eam aut exmittas, aut in compendium mittas, non adversabor. Ceterum rationem instituti, quod in lucubratione hac tenui, iam postremis meis indicavi. Ubi ipse eam attentius expenderis, advertes quod non pauca pro politica Hungariae, uti et iuris, historia materialia contineat. Invenies solutum quod in Vestigiis pag. 392. proposuisti aenigma de eo quid significet clausula: ab omnibus pro vero

mittere expediat. Totum ego illic banderiorum institutum enuclear, non triviali legum combinatione, sed pragmaticis subsidiis fulcitus. Quod propositionibus subnectitur: Tempore Sigismundi Regis Hungariae , habeo, sed illud nullam meretur attentionem, prouti in meis observationibus ostendi. Nimirum voluit aliquis posterius compendium propositionum Sigismundearum elaborare. Sed in ipso hoc compendio frequenter lapsus

et determinatae fuerint, adeoque ex iis id tantum in legem transiverit quod in articulis diaetae huius continetur. Pag. 219. littera Mathiae 1. non diaetam, sed conventum praelatorum, et baronum; Kerchelichius non Hungariae, sed Sclavoniae congregationem generalem indicat. Pag. 295, ubi provocas ad Diploma Uladislai, cuperem ut sequentem animadversionem tuae substituas: Quod duo supremi comites uni

a Lakichio, qui ex instituto litteris favere deberet. Si Repertorium Actorum Diaetalium et Conspectum Collectionis Monumentorum, quae ad Statisticam, ad Ius Publicum Legislationem et Historiam Hungariae pertinent proximius, ut in penultimis tuis polliceris, eddideris, rem publico admodum utilem, mihi gratissimam praestabis; pridem enim ego id optabam. Si quid porro mecum communicare volueris, ego, quod

iam ad extremos Regni huius limites pertigisse, videoque quod fata tibi uni hanc felicitatem reservaverint ut avara alias hoc in genere nostratum scrinia recludas. Nihil ferme iam tibi reliquum est quam ut meridionales etiam Hungariae limites, id est Croatiam pertentes. Quam in rem si tibi voluntas et otium suo tempore adfuerit, significa mihi. Conficiam cum episcopo ut id nullo tuo impendio praestare possis. Cum tibi ad

Et huc etiam pertinebit quam sub incude habeo: De veteri Forma Congregationis Comitatuum. Cum ego non discerpta materialia edere, sed iam systematicam eorum, quae ad statisticam, ius publicum, et politicam Hungariae historiam pertinent, combinationem procudere mediter, singulum obiectum longam, et operosam exigit meditationem. Si mihi vita ad absolvendum opus non suppetat, poterit feliciors fortasse aliquis congruum lucubrationum

systematicum meum opus non absolvam, utcunque elucubratum fuisset. Sed haec iam acta sunt. Cum apud Episcopum Transilvaniensem frequentius verseris, indaga quaeso quid sit quod ille opus Schonvisneri: De Re Numaria Hungariae, cuius impressionem in se recepit, tanto tempore non edat, et si quid ad accelerandam eius impressionem conferre potes, fac quaeso; ego enim opus hoc avidissime exspecto. Informa etiam te an ille secundum

tamen nemo Hungarorum est non dico qui exiguam hanc collectionem possideat, sed qui vel notitiam omnium habeat. Habemus quidem iam Zvittingeros, Haneros, et Valaszkios, qui elucubrandis eruditorum Hungariae vitis operam impenderunt, ubi per occasionem editorum etiam per singulum librorum meminere. Nullus tamen eorum obiectum hoc exhausit. Horanyi in alphabetico, cuius unum tomum iam edidit, eruditorum

Hungariae vitis operam impenderunt, ubi per occasionem editorum etiam per singulum librorum meminere. Nullus tamen eorum obiectum hoc exhausit. Horanyi in alphabetico, cuius unum tomum iam edidit, eruditorum Hungariae cathalogo videtur hunc etiam sibi scopum proposuisse. Verum nescio an opus hoc consumaturus sit; hactenus enim, quoad mihi constat, tantum litteras A, B, C edidit. Cupio admodum ut sodalis

Hung. eandem mecum foves cogitationem. Tantum in titulo et dispositione operis discrepamus. Nimirum subiverat etiam mentem meam idaea concinandi operis sub titulo Fontes Iurisprudentiae et Statisticae Hungariae sub prima Regum Periodo. Primo loco ponendos credebam Libros S. Stephani, S. Ladislai et Colomanni; unicum enim e primo Hungariae saeculo hoc monumentum nobis superest. Verum non

sub titulo Fontes Iurisprudentiae et Statisticae Hungariae sub prima Regum Periodo. Primo loco ponendos credebam Libros S. Stephani, S. Ladislai et Colomanni; unicum enim e primo Hungariae saeculo hoc monumentum nobis superest. Verum non deberent illi per extensum, ut in Corpore Iuris iacent, edi; sed illa tantum capita quae reipsa aliquam seu statisticae, seu iuris prudentiae notitiam praebent. Cum

foret; quo quidem facto ingens rei litterariae emolumentum adtulisti. Video etiam quod assiduis tuis exhortationibus, complures e Croesis nostris iam eo permoveris ut aliquid e superfluis suis Facultatibus ad illustrandas res Hungariae conferant. Secundent superi generosos tuos conatus, et tibi longam et vividam senectutem largiantur, et tu singularem in litteratura Hungarica epocham efficies. Pro transmisso mihi libro

isti scriptores rei litterariae lucem attulissent. Quare si quid mea commendatio apud te valet, te maiorem in modum exoro ut Editionem Supplementorum adurgeas. Inter Monumenta Antiquae Iurisprudentiae Hungariae meministi de Iudicio Ferri Candentis. Significa mihi an per hoc intelligas libellum Magno Varadini repertum, quem iam Belius edidit? Vel aliud, ab eo diversum? Si primum, illum recudere vix

illud acceperis, et quid contineat. Nodus, quem in epistola ad comitem Banfy, pag. 223, de prothonotario Croatiae texuisti, ita explicatur quod ille primum anno 1662-do diurna ex Aerario Camerali ad instar prothonotariorum Hungariae obtinuerit, antea enim illa tantum ex Aerario Regni Croatiae percipiebat; de eo enim nec dubita quod barbarum vocabulum diuturnum in illo articulo per aliud adhuc magis barbarum diarium

Prothonarius Croatiae diaetae ex officio non interveniebat, sed debebat per status Croatiae peculiariter ablegari, et tunc sessionem habebat inter nuncios Croatiae, non vero prothonotarios Hungariae. Docent id ipsa Articuli 98-vi 1649-ni ... ubi dicitur: Prothonotarii Regni Croatiae et Sclavoniae, ac Ablegati eiusdem Regni, ad praesentem Diaetam Nuncii. Docent magis adhuc protocolla

ad vestigia diaetarum resumatur, gaudeo vehementer; ego enim opus illud vix exspecto, ea etiam de causa ut videam quid e notis meis per censuram resectum sit. Elenchum etiam chronologicum omnium ineditorum Hungariae scriptorum, quem promittis, libenter legam; ego enim illam epistolae tuae partem, in hunc sensum accipio, cum non possim mihi persuadere ut ipsos scriptores edere seu consilium admittere, seu typographia id suo

Regni relate ad commercium situatio? Qualesve Hungaria relate ad alias tam contiguas, quam etiam remotiores provincias habeat politico-commerciales relationes. §. 2. Hungariae clima, solum et divisio in linea commerciali. Hungaria cum adnexis partibus intra 45. et 49. latitudinis, nec non 36. et 44. longitudinis gradum situatur: cum zonam habeat temperatam, non tantum ea, quae

Samusium, tres Crisios et Marusium, qui in inferioribus partibus in Tibiscum se exonerant, adiacentes ab utrinque plagae denuo iunguntur. Sclavoniam Dravus et respective Mura Hungariae nectit. Postquam Dravus ab Almás Danubio se infundit, iam hic Sclavoniam limite disterminat, navigationis beneficio Hungariae coniungit. Cum Savus postquam ad Siscium Colapim, ad

iunguntur. Sclavoniam Dravus et respective Mura Hungariae nectit. Postquam Dravus ab Almás Danubio se infundit, iam hic Sclavoniam limite disterminat, navigationis beneficio Hungariae coniungit. Cum Savus postquam ad Siscium Colapim, ad Ieszenovacz Unnam recepisset, ad Zemlinum Danubio illabatur, hic ipsa iam interiora Sclavoniae et Croatiae cum Hungaria connectit.

viarum beneficium supplere possint. §. 6. E converso a meridie et Septentrione nonnisi difficilem per axem exitum habet. Minus propitia est Hungariae relate ad externam communicationem situatio. Alluit quidem adnexas partes a meridie Mare Adriaticum verum in hoc nullus ex Hungaria navigabilis fluvius effunditur. Fluvialis versus illud

Hungaria in Mare Nigrum secundis fluviis perveniri potest. Cum enim Danubius flexo versus Orientem ad Almâs cursu mari huic illabatur, antea vero omnes navigabiles regni fluvios recipiat, magna Hungariae pars paratum ope navigationis in Mare Nigrum exitum habet. Neque tamen vel haec via suis obstaculis caret; scopuli enim ad Orsavam, vexationes Turcarum, mercium ad Suniam in naves maritimas transpositio, hanc quoque

proponantur, iuvat Politico-Commercialem Regni ad reliquas tum viciniores, quam et remotiores Provincias et Regna relationem paucis exhibere. §.12. Interest cumprimis nosse Politico-Commercialem Hungariae ad alias Provincias relationem. Politico-Commercialis Populi alicuius ad alium relatio inter diversos Status per Tractatus Commerciales, inter eiusdem Principis imperio

exoticis vero Provinciis exiguum adhuc habeat nexum Commercialem; quemadmodum id Tricesimales Tabellae diserte ostendunt. §.14. Relatio Politico-Commercialis Hungariae ad Haereditario-Germanicas Provincias. Haereditario-Germanicarum Provinciarum Status, qui eotum formali Comitiorum Iure perinde gaudebant, iam ante Annum 1625. ultra competentem aerario

partem, dimidium adhuc tantum iisdem imposuerunt, pecculiaremque ex hoc Proventu fundum sibi conflarunt: id quod aequabilem inter has et Hungariam Commercialem relationem primum intercepit. Quare eodem 1625. in Comitiis Hungariae constituebatur, ut augmentata Tricesimarum solutio in Austria Styria Sylesia et Moravia cesset. Articulo quidem hoc nec statuum, nec auctionis mediae Tricesimae diserta fit mentio, ex iis tamen, quae non multo post

Confiniarii Militis Fundus confletur. Ita rediit iterum aequabilis inter Hungariam et Germanicas Provincias relatio Politico-Commercialis, neque ullae longo postea tempore quaerelae contra Tricesimale earum Systema a parte Hungariae movebantur. Verum progressu temporis ipsa etiam illa mediae Tricesimae auctio tam in Hungaria, quam etiam in Germanicis Provinciis aerario Regio influxit: neque tamen propterea Legislatio Hungarica seu merces

eductio impediatur: semper tamen eam acceperunt assecurationem, quod sua Maiestas cum Statibus Germanicarum Provinciarum utpote quos res ex altera parte tangit, tractura sit, licet nullus unquam cum Statibus Hungariae, dum impedimenta haec poni coeperunt, Tractatus susceptus fuerit. Interea Hungaria nullum e Tractatu eiusmodi Beneficium accepit: Provinciales Germanicarum Provinciarum Impositiones, mutatis licet subinde

Provinciales Germanicarum Provinciarum Impositiones, mutatis licet subinde nominibus, Producta Hungarica hodiedum gravant: saepe adhuc absoluta inducendi in illas Vini et Frumenti prohibitio usu venit quin reciprocum Status Hungariae unquam obtinere potuerint, adeoque Hungaria vel hac parte onerosam habet cum Provinciis Germanicis relationem Politico-Commercialem; quam damnosam autem ad easdem Provincias Relationem Vectigal Tricesimale efficiat,

discernatur, favorabilis licet cum his Provinciis nexus Politico-Commercialis haud magnum in Regni commoda effectum adhuc praestare potest. §.16. Hungariae ad Moscoviticas Provinciis relatio Politico Commercialis. Cum e Moscoviticis Provinciis plures navigabiles fluvii in Mare Nigrum defluant, ipsaque Crimeae littora mari huic adiaceant, Hungaria vero

Aulam et Rempublicam Polonicam Tractatus intercessit, per quem consumptionale Portorium in 4 pro 100 defigebatur, quod tamen nonnullam postea ut suo loco dicetur alterationem subivit. Si Gallicia Hungariae incorporata fuisset, haec Poloniam nunc etiam immediate contingeret: frueretur beneficio defixi in 4 pro 100 Portorii, vectigalis arbitrio nonnisi quoad exitum subiaceret: haberetque eandem, immo magis

Valachiae et Moldaviae factitare soleat. Caterum nulla inter Hungariam et Venetos Politico Commercialis relatio existit, neque hac parte aliquod vel obiectum habet. §.20. Hungariae Relatio ad Portus Adriatici et Mediteranei Ab Obrovacz usque Fiumanum protensum per 14 Milliaria Littorale Croaticum iam omnes non tantum Adriatici et Mediteranei, verum si Gibraltarii angustiae

fluvialis Navigatio aperta: viaeque Varasdino usque Carolinam sollide instauratae, sicque cum hac coniunctae fuerunt, cum iam eadem Augusta, ut Commercium Hungaricum ad naturalem suum Cursum reponat, ipsam Urbem Fluminensem Hungariae adiecit: in hac sedem Gubernii collocavit, sublataque quae antea Rem Commercialem communiter procurabat Intendenza Tergestina Directionem Commercii Hungarici huic concredidit.

numeravit. Croatica, Sclavonica, et Banatica confinia certe ultra 383.211 Capita etulerunt, adeoque tota Regni populatio Anno illo 7 et medium Millionem superavit. Si summa haec ad 4499 quadrata milliaria, quae Hungariae extensio effert, applicetur, ad unum milliare 1777. animae obvenient, qui numerus notabilem certe exhibet Populationem, et tamen si fertilissimae meridionalis Regni Partes Danubianae et Tibiscanae

Csaba et quorum numerosi Incolae cum re agraria et peccuaria vitam unice sustentent, magna utique egent terreni extensione, parte vero ex alia, maxima septentrionalis, in sensu §. 2-di acceptae Hungariae pars adeo Populo abundat, ut cum minus fertile Regionis illius solum Incolas suos alere non possit, hi ad peragendos messis et falcaturae in fertiliori illa Plaga labores descendere, sicque vitam sustinere

hoc Belli tempus copiosus emigrantium Turcicorum subditorum numerus in Regnum receptus sit: denique cum ipse Naturalis Populationis progressus ephemera eius modi Damna intra paucum tempus soleat reparare, Populatio Hungariae nunc etiam in septem et medio Millione tuto assummmi posse videtur. §.24. Populi ab Industriam Dispositio. Hungaria adnexaeque partes non

et quasi inviti exercent, reliquos industriae ramos aspernantur. Zingari his adhuc segniores praeter minutos fabriles labores nullam industriam exercent. Si res universim spectetur, industriam incolarum Hungariae haud magnum adhuc gradum attigisse vel inde apparet, quod institutum rei sericeae, licet certam et facili labore parabilem adferat utilitatem, tam lentum progressum habeat; verum hac quidem in re eadem est

haud magnum adhuc gradum attigisse vel inde apparet, quod institutum rei sericeae, licet certam et facili labore parabilem adferat utilitatem, tam lentum progressum habeat; verum hac quidem in re eadem est Hungariae conditio, quae condam florentissimorum modo Populorum fuit, dum in pari adhuc culturae suae epocha versarentur: nimirum medium et quod paulum supra excurrit pacis saeculum non potuit adhuc tot priorum

mare Commercii per Continentem ductum situatur, mera ferme Civili industria subsistit. Zemlinum licet adhuc oppidum cum in confluxu omnium Hungariae et Croatiae navigabilium fluviorum iaceat e sola ferme quaestu se sustentat. Temesvarinum et quia exiguum Territorium habet, et quia ductus Commercii Vienna in Transylvaniam illud attingit, e

E contra vasti Comitatus Szaladiensis et Simeghiensis, quanquam insigni navigabili fluvio Dravo adsito, nullam numerant Civitatem. Universim nisi Sterilitas in aliqua extera Provincia eveniat, Hungariae vix dimidiae frumenti et vini, quod producit partis debitum fructum capere potest; ipsorum peccorum notabilem saepe a Domestica necessitate et quaestu superfluam quantitatem habet. Ut usus agrorum magis

Populatio expressit. Adhuc enim et Communium Pascuorum et Vervactorum usus in his quoque partibus viget. Quod grani qualitatem attinet missus quidem per Augustum Josephum 2um ad investiganda Hungariae Producta fluminensis Mercator Raysz hanc ita definivit, ut postremum Syrmiensi, tum Bachiensi dein Banatico, porro Békesiensi et Chongradiensi, supremum vero Locum Borsodiensi assignaverint.

generosiora Regni Promontoria propagata est. Compluribus in locis vites iam ad ordinatas lineas plantatae sunt. Et ideo cum Vini qualitas potissimum a Vinearum Situatione, et soli indole pendeat, Promontoria vero Hungariae multiplicem et situm et glebam habeant, vix est aliqua vini species quam Hungaria non producat. In unico forte componendi et conservandi vini modo maior adhuc perfectio desideratur; sed et haec si facilior

viciniores Comitatus producto hoc inde se provident. Canabes usque Augusti Iosephi II Regimen in mediocri sua qualitate perstiterunt. Hic semen Italicum medio Gubernii Fluminensis per Croatiae et aliquot Hungariae Comitatus distribui fecit, responditque conatui eventus. Productae enim sunt ex eo Canabes Italicis vix inferiores. Verum seu quod hoc quoque semen mox degeneraverit, novum vero sibi procurare vires

§.32. Prima Culturae Tabacae Epocha in qua ad distractionem intra Monarchiam restricta fuit. Et haec ferme sunt Gentilia e Regno Vegetabili Producta, circa quae Industria Incolarum Hungariae a longissimo retro tempore versabatur. Ex adscitiis prima in Regnum Tabaca penetravit: nimirum cum in Hungaria liber semper fuerit eius usus, Culturam hanc principio domestica Consumptio

Colorem Coeruleum, sed eo, quem Planta haec in aliis calidioribus Regionibus dat longe inferiorem. Et tunc demum denunciavit, irritam fore omnem operam ut vel Planta haec minus vero adhuc Semen eius sub Climate Hungariae naturalisetur. Isatis tamen Cultura cum successu inducta est. Ut aliquem adminus Coeruleum Colorem Hungaria habeat. Altefatus Augustus ad

horum evenisset retinebatur ultro relicta fortuito tantum suo Cursui Apum Manipulatio, easdemque enecandi usus ultro perdurabat. Et tamen cera activam in eius Commercio rubricam efficiebat. Augusta Maria Theresia cum iam etiam Hungariae et Populationem, et Cerae Consumptionem increscere, activumque rubricae huius sensim diminui advertisset, hanc quoque Culturae speciem inducere voluit. Submisit itaque peritos eius homines, hos stipendiis ex Aerario

vero filatura 2,5 Libras diei Spatio producere potuit. Recentissime attulit Zelosus Patriae Civis, modulum ipsius Anglicanae Machinae, spesque est, ut eadem proximius etiam in Natura erigatur. Si propitia Hungariae Sors Machinas eiusmodi invalescere admiserit, Fabricae quarum fundamentum Filatura constituit, post non multum tempus radices in Regno figent: secus Fabricae hae nonnisi tardissime exurgent; licet enim

exterorum Statuum Interesse penes consuetum 5 a 100 portorium reliquit. Quoad Esituale. E converso, cum Hungariae superfluas sibi merces ad alias Provincias efferre plurimum intersit, ut harum eductionem facilitet Esituale Portorium tam in exoticas, quam in Germanicas Provincias ad 2 pro 100 reduxit.

qui exoticas merces, non e prima extranei, sed e secunda Haereditario Germanici Quaestoris manu emerit, e Portorio, quod in Loco emptionis deposuit 5 pro 100. in certis Germanicis, sed Hungariae Limitaneis Stationibus restituantur, et ideo Stationes hae Retrosolutionis (Rückzahl-Plätze) dictae sunt. Dein ut et hac, et evitandarum praevaricationum Causa nulla alia, quam hac via

Stationibus restituantur, et ideo Stationes hae Retrosolutionis (Rückzahl-Plätze) dictae sunt. Dein ut et hac, et evitandarum praevaricationum Causa nulla alia, quam hac via merces exoticas Hungariae invehere liceat. Primum Ordinationis huius membrum in eo fundabatur, quod cum Mercator Hungarus, qui merces has e secunda Germanici Quaestoris manu accipit, huic circiter 5 a 100 titulo

totum provisionis omnium exoticarum mercium Beneficium, quod gravem aeris summam effert, in Quaestores Germanos derivetur, vel inde apparet quod omnes hae retrosolutionis Stationes non in Hungariae, sed in Germanicarum Provinciarum Limitibus fuerint constitutae. Sed et secus multae sunt exoticae merces, quae infra 5 a 100 Provisionem haberi possunt, adeoque in his mercator Hungarus iam

statuebaturque: ut non iam tantum exoticae uti antea in Retrosolutionis Instituto sed complures etiam Germanicae merces 13o Vectigalis §o designatae non alia, quam per has Stationes via Hungariae inferri, neque alibi quam illic pertricesimari possint. Per Stabilitum naturalisationis Exoticarum mercium Systema. Tandem

Bibliographia locorum inventorum

Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Quindecim epistulae ad Martinum Georgium Kovachich, editio electronica, Verborum 12898, epistulae 15, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skrl-epist-kov.xml].

Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica, Verborum 39967, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-status.xml].

Omnes locos monstra (paululum expectandum est dum data mittantur)

Preme hic ut KWIC videas