Quod quaesisti inventum est in 755 locis.

Omnes locos inventos monstra (Paululum expectandum est dum data mittantur)

Preme hic ut KWIC videas

Loci 1-755:

Dei poterit appellari, tunc illam dabitur sperare salutem ac gloriam quae et Christo nisi passo non est data. Oportuit enim Christum pati et ita intrare in gloriam suam; Π oportuit Chritum pati not. lector A2 in marg. quod Paulus declarans apertius ait: Stetit Iesus oboediens usque ad mortem; mortem autem crucis, propter quod et Deus exaltauit illum et dedit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine eius omne genu flectatur caelestium, terrestrium et infernorum. Oportet ergo sufferre, qui desiderat regnare. Nam iuxta apostoli sententiam, si

3.12.1.12   Qua deus incisa carne puellus erat.
3.12.1.13   Nomen et excelsum nostre tulit ille salutis,
3.12.1.14   Vera salus Iesus nomine dictus erat.
3.12.1.15   Nec se iam tanto iactabit nomine quisquam,
3.12.1.16   Nomen ad hoc semper flectitur omne genu.

LVCAS
Amicus. Habet periculum dilectio, si modum transeat. ORIGenes III. Iesus primum in Nazaret, ubi nutritus fuit, se manifestauit, ut doceret nos prius proprios beneficiare et docere, deinde ad reliquos amiciciam spargere IIII.
Auxilium.

cęco a natiuitate dicitur: Neque hic peccauit neque parentes eius, ut cęcus nasceretur, sed ut manifestentur opera Dei in illo. Igitur non semper propter peccata ueniunt aduersa IX. Facta autem sunt encenia in Hierosolimis, et hyems erat. Et ambulabat Iesus in templo, in porticu Salomonis. Satagas tu quoque dum hyems imminet, id est uita pręsens turbinibus iniquitatis concussa spiritales/ encenias tui templi celebrare, semper renouando te ipsum et ascensiones in corde tuo disponens. Tunc Iesus exit pręsto tibi in porticu

et hyems erat. Et ambulabat Iesus in templo, in porticu Salomonis. Satagas tu quoque dum hyems imminet, id est uita pręsens turbinibus iniquitatis concussa spiritales/ encenias tui templi celebrare, semper renouando te ipsum et ascensiones in corde tuo disponens. Tunc Iesus exit pręsto tibi in porticu Salomonis pacificum statum tibi tribuens sub tegmine proprio X. Mulier cum parit, tristitiam habet etc. In mundo pressuram habebitis; sed confidite, ego uici mundum XVI.

Appetitus. Qui lotus est, non indiget nisi ut pedes lauet, sed est mundus totus; pedes, id est affectus, quibus in hac uita omnino carere non possumus. Hęc cum dixisset Iesus, turbatus est spiritus etc. Pereant igitur argumenta Stoicorum, qui negant in sapientem cadere perturbationem animorum etc. Turbetur plane animus Christiani non miseria,

II: Nequis uos seducat ullo modo; quoniam nisi uenerit discessio primum, et reuelatus fuerit homo peccati, filius perditionis, qui aduersatur et extollitur supra omne quod dicitur Deus aut quod colitur etc. Et tunc reuelabitur ille iniquus, quem Dominus Iesus interficiet spiritu oris sui, et destruet illustratione aduentus sui eum; cuius est aduentus secundum operationem Sathanę in omni uirtute, et signis, et prodigiis mendacibus etc. II. APOCALYPSIS: Et

Sanctus 129 . Sol iustitię semper adest nobis 148 . Sancti Legis ueniunt in auxilium 149 . Cum quibus Iesus 156 . Adulator liniens parietem lapsantem 17 . Oleum peccatoris 80 .

I: Gratia Domini nostri Iesu Christi uobiscum. Amen V. AD THESSALONICENSES II: Dominus autem dirigat corda uestra in caritate Dei et patientia Christi III. AD THIMOTEVM II: Dominus Iesus Christus cum spiritu tuo. Gratia uobiscum. Amen. AD TITVM: Gratia Dei cum omnibus uobis. Amen III. AD HEBREOS: Orate pro nobis. Gratia cum omnibus uobis.

Sors Domini 77 . Non homo 79 . Sanctus quid sit 81 . Magni 82 . Iesus de sanctis nunquam exit 83 . Oleum puritas 85 . Arbor bona uel mala. Oliua fructifera 90 . Capilli capitis numerati. Virtus animi

94 . Medius. Leuitę de medio assumpti 94 . Tabernaculum Testimonii omnes sancti. Iusti rapientur ab angelis 97 . Noe, Loth, Caleb, Iesus 102 . Vas utile 103 . Sanctus non absque peccato. Inter sanctos et non sanctos 105 . Azima sinceritatis

162 . Effren 169 . In quibus habitat Deus. Montes Effren 173 . Dies Iesu sunt uirtutes. Opus Domini. Longeui seniores. In quibus uiuit Iesus 175 . Ambidexter 176 . Rex est, in quo regnat Christus. Fortes in Israel sunt, non qui uiribus pręstant, sed iustitia 179 .

Baptismi figura 99 . Renunciat diabolo 112 . Transitus Iordanis 140 . A baptismo exaltatur Iesus 150 . In Mari rubro et in Iordane 151. Secunda circumcisio 152 . Baptisma peccata aufert 164 . Martyrium pro baptismo

in ciuitatem, esuriit XXI. Percutiens seruos manducans et bibens cum ebriosis XXIIII. Dominus ante mensam gratias egit, post mensam hymnum dixit XXVI. Discipulos adhuc infirmos a ieiunio excusat VIIII. Iesus in deserto ieiunat IIII. Cum ieiunatis, nolite fieri tristes VI. Ieiunabunt cum auferetur ab eis sponsus IX. Dimittere eos ieiunos nolo, ne deficiant in uia XV. Hoc

Communio. Iudam etiam communicat Dominus, docens neminem a societate ecclesię expellendum nisi pro aliquo manifesto et publico crimine XXVI. Iesus benedixit panem etc. Sub alia specie carnem et sanguinem suum tradidit sumendum, ut fides haberet meritum. Fides enim de his est quę non uident XXVI. Sindone munda inuoluit Iesum qui mente pura eum suscipit XXVII.

Membra scandalizantia abscide. Nihil enim tam nociuum quam perniciosa societas IX.
Cibus, potus. Ieiunabunt cum auferetur ab eis sponsus II. Iesus cibum daturus turbę intuetur in cęlum, ut nos instruat a Deo petere escam et non a diabolo, sicuti qui alienis iniuste laboribus nutriuntur VI. Miseretur Dominus super turbam esurientem et pascit eam VII. Discipuli

mederi uulneribus nostris, delebuntur peccata nostra II. Pater, peccaui in cęlum et coram te; iam non sum dignus uocari filius tuus. Post hanc confessionem benigne suscipi meruit a patre XV. Decem leprosis iussit Iesus, ut ostenderent se sacerdotibus, et dum irent, mundati sunt XVII. Circumcisio in signum distinctionis, donec promissum Abrahę fuit impletum; tollitur signum et succedit baptismus I. Die octauo Dominus

Domine, ad quem ibimus? Verba uitę ęternę habes VI. Siquis sitit, ueniat ad me, itemet bibat etc. VII. Dixit Thomas Didymus ad condiscipulos: Eamus et nos, et moriamur cum eo. Maria autem, cum uenisset ubi erat Iesus,uidens eum cecidit ad pedes eius XI. Maria accepit libram unguenti nardi pistici preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius capillis suis, et domuus impleta est ex odore unguenti. Appropinquante Iesu Hierusalem, procedunt obuiam

Iesu Hierusalem, procedunt obuiam clamantes: Osanna, benedictus qui uenit in nomine Domini, rex Israel XII. Petrus: Domine, tu mihi lauas pedes? Si non lauero te etc. Domine, non tantum pedes, sed et manus et caput. Iesus: Vnus ex uobis tradet me. Petrus quasi statim in traditorem irruiturus, innuit Ioanni, quis esset, de quo Dominus dicerret XIII. Petrus: Animam meam pro te ponam XIII. Si diligitis me, mandata mea seruate.

Conuersi. Cum esses sub ficu, id est sub umbra Legis, uidi te id est elegi priusquam te Philippus uocaret, id est apostoli missi ad prędicandum I. Inuenit Iesus in templo, id est in anima hominis uendentes ementes, id est carnales concupiscentias, et conuertens eam constituit templum orationis, quod fuerat negociationis etc. II. Samaritani conuersi primo prędicatione mulieris, id est

Artaxerxes quinquaginta filios cum uxoribus et liberis interfici iussit, cum in ipsum coniurassent 211 . Tyri humana hostia Saturno immolant 214 . Crudelitas Alexandri. Iesus a fratre in templo interfectus 214 . Andromachus a Samaritis uiuus concrematus 217 . Gręci corporibus truncis ab hostibus dimissi

Deus. Substantia sine initio, sine fine etc. Quomodo Pater genuit Filium, ne discutias. Deus unus tantum 2 . Tantum Filius creditur incarnatus. Iesus saluator. Christus unctus. Christus uirtus Altissimi 3 . Personarum distinctio in una substantia 10 . Filius humanatus. Christus in carne omnia potuit quę uoluit et nunquam est

146 . De natiuitate Christi ex Virgine et descensu ad inferos etc. de illo 146 . In sermone eius siluit uentus, et cogitatione sua placauit abyssum, et plantauit illam Dominus Iesus. Christus purgauit peccata Dauid et exaltauit in ęternum cornu eius 150 . Nisi Dominus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus 151 . Et apprehendent VII mulieres uirum

langores. Prophetat de persecutionibus eorum X. Cęci uident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resurgunt, pauperes euangelizantur. Confiteor tibi, Pater, Domine cęli et terrę. Omnia mihi tradita sunt a Patre meo. Nemo nouit Filium, nisi Pater XI. Iesus autem sciens cogitationes eorum. Prędicit de sua resurectione exemplo Ionę XII. Mirantur unde huic sapientia et uirtutes XIII. De V panibus V milia hominum saciat. Venit ad discipulos? ambulans super mare. In naui adorantes eum dicunt: Vere Filius Dei es. In Genezareth

permittente tentari XXII.
DEVS. Christus. Ventis et mari imperat et obediunt ei. Psalmus: Tu dominaris potestati maris, motum autem fluctuum eius tu mitigas VIII. At Iesus uidens cogitationes cordis eorum IX. Omnia mihi tradita sunt a Patre meo X. Vt uidit cogitationes eorum, dixit eis XI. Christus granum synapis, fermentum etc. XIII. Homo quidam nobilis abiit in regionem longinquam accipere sibi regnum, et reuerti. Benedictus qui

Fecit potentiam in brachio suo, id est in uerbo, per quod operatus est mundum I. Nomen Iesu gloriosum etc. II. Salutare quod parasti ante faciem omnium populorum, id est Christum incarnatum: lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis tuę Israel II. Puer autem Iesus crescebat etc. plenus sapientia, et gratia Dei erat in illo. Annorum XII sedit in medio doctorum; stupebant super prudentia et responsis eius. Iesus proficiebat sapientia, et ętate, et gratia apud Deum et homines II. Volebant pręcipitare eum, ipse autem per

populorum, id est Christum incarnatum: lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis tuę Israel II. Puer autem Iesus crescebat etc. plenus sapientia, et gratia Dei erat in illo. Annorum XII sedit in medio doctorum; stupebant super prudentia et responsis eius. Iesus proficiebat sapientia, et ętate, et gratia apud Deum et homines II. Volebant pręcipitare eum, ipse autem per medium illorum ibat IIII./ Stupebant in doctrina eius, et in potestate erat sermo ipsius. Demonia exibant clamantia: Tu es filius Dei, quia sciebant ipsum esse

Deum et homines II. Volebant pręcipitare eum, ipse autem per medium illorum ibat IIII./ Stupebant in doctrina eius, et in potestate erat sermo ipsius. Demonia exibant clamantia: Tu es filius Dei, quia sciebant ipsum esse Christum IIII. Paralitico dimittit peccata V. Vt cognouit Iesus cogitationes eorum V. Omnis turba quęrebat eum tangere, quia uirtus de illo exibat et sanabat omnes VI. Suscitauit uiduę filium VII. IOANNES

ut testimonium perhibeam ueritati; onmis qui est ex ueritate, audit uocem meam XVIII.
Dolor. Infremuit spiritu et turbauit se ipsum etc. et lachrimatus est Iesus XI. Qui gemunt spiritaliter et qui non Augustinus. Maria autem stabat ad monumentum foris plorans. Dum fleret, inclinauit se, et prospexit in monumentum, et uidit duos angelos etc. XX.

crescere, me autem minui. Qui desursum uenit, super omnes est. Qui de cęlo uenit, super omnes est, et quod uidit et audiuit, hoc testaiur. Pater diligit Filium, et omnia dedit in manu eius III. Samaritana: Scio quia Messias uenit etc. Respondit Iesus: Ego sum, qui loquor tecum. Samaritani credentes confitentur, quia hic est uere Saluator mundi IIII. Non potest Filius a se facere quicquam etc. quibus monstratur. Trinitatis operatio indiuisa. Sicut enim Pater habet uitam in se metipso, sic dedit et Filio

Mors illi ultra non dominabitur VI. O altitudo diuitiarum sapientię et scientię Dei etc. XI. AD CORINTHIOS I: Christum, Dei uirtutem et Dei sapientiam I. Vnus Deus Pater, ex quo omnia, et nos in illum; et unus Dominus, Iesus Christus, per quem omnia, et nos per ipsum VIII. Omnis uiri caput Christus est; caput uero Christi Deus XI. AD CORINTHIOS II: Pater misericordiarum, et Deus totius consolationis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra I. AD GALATAS: Abrahę

AD PHILIPPENSES: Deus exaltauit illum, et donauit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei Patris II. AD COLOSSENSES: Gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem sanctorum in lumine, qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Filii

AD THESSALONICENSES I: Expectare Filium eius de cęlis quem suscitauit ex mortuis, Iesum, qui eripuit nos ab ira uentura I. AD THIMOTEVM I: Fidelis sermo et omni acceptione dignus, quia Christus Iesus uenit in hunc mundum peccatores saluos facere, quorum primus ego sum. Regi autem sęculorum immortali et inuisibili, soli Deo honor et gloria in sęcula sęculorum. Amen. I. Vnus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, qui dedit redemptionem se

omni acceptione dignus, quia Christus Iesus uenit in hunc mundum peccatores saluos facere, quorum primus ego sum. Regi autem sęculorum immortali et inuisibili, soli Deo honor et gloria in sęcula sęculorum. Amen. I. Vnus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, qui dedit redemptionem se metipsum pro omnibus etc. II. In aduentum Domini nostri Iesu Christi, quem suis temporibus ostendet beatus et solus potens, rex regum, et Dominus dominantium, qui solus habet

etc. XII. Iudicem omnium Deum et spirituum iustorum perfectorum, et testamenti noui mediatorem Iesum, et sanguinis aspersionem melius loquentem quam Abel. Deus noster ignis consummens est XII. Iesus Christus heri et hodię, ipse et in sęcula XIII. ACTVVM: Christus apparuit diebus XL. Assumptus est in cęlum. Sic ueniet quemadmodum uidistis eum euntem in cęlum I. Prophetię de Christo allegatę a Petro

impleri Scripturas in Christo. In Ariopago dicit se reperisse in eorum ara scriptum: Ignoto Deo. Quem ergo ignorant, hunc se prędicare etc. XVII. Apollo Iudeus euangelizans Iesum Iudeos reuincebat ostendens Christum esse Iesum in Scripturis testatum XVIII. Christus Iesus in Lege a prophetis promissus XXVIII. PETRI I: Per resurrectionem Iesu Christi a mortuis, qui est in dextera Dei, profectus in cęlum subiectis sibi angelis et potestatibus, et uirtutibus III. Deus autem omnis gratię, qui uocauit nos in

de cęlo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto I. IOANNIS I: Et uidimus, et testamur, annunciamus uobis uitam ęternam, quę erat apud Patrem, et apparuit nobis. Deus lux, et tenebrę in eo non sunt ullę I. Hic est, qui uenit per aquam et sanguinem, Iesus Christus, et Spiritus est qui testificatur quoniam Christus est ueritas, quoniam tres sunt qui testimonium dant in cęlo: Pater, Verbum et Spiritus Sanctus; et hi tres unum sunt. Et scimus quoniam Filius Dei uenit, et dedit nobis sensum, ut cognoscamus Deum uerum, et simus in

Deus Pater ęqualem sibi genuit Filium, per quem fecit omnia. Testes sunt Sybilla, Trismegistus, prophetę 77 . Iesus Christus, Messias 78 . Duplex natiuitas Filii. Quare ipse dicitur Verbum. Natiuitas ineffabilis. In quo ab angelis differat 78 . Quam melius a Gręcis Logos quam a Latinis

Misisti in caput impiorum mortem, diuisisti in stupore capita potentium 132 . Capita demonum a nationibus separauit et ipse se fecit caput 133 . Iesus 134 . Christi redemptio fidelibus, gaudium 144 . Zorobabel typus Saluatoris. Siquis

Christi redemptio fidelibus, gaudium 144 . Zorobabel typus Saluatoris. Siquis sitit, ueniat ad me. Iesus, filius Iosedech. Iesus magnus sacerdos. 145 . Christus rex er sacerdos 147 . Zorobabel 150 . Post gloriam misit me ad

Christi redemptio fidelibus, gaudium 144 . Zorobabel typus Saluatoris. Siquis sitit, ueniat ad me. Iesus, filius Iosedech. Iesus magnus sacerdos. 145 . Christus rex er sacerdos 147 . Zorobabel 150 . Post gloriam misit me ad gentes

Christus Deus omnipotens Sabaoth. Sacerdos magnus 155 . Christus tentatus 156 . Lux, lapis primarius, lapis stanneus 157 . Zorobabel Iesus 160 . Ecce uir, Oriens nomen eius 161 . Dominus super asinam 166 . Patres de inferno liberati per Christum

199 . Esaias uidit gloriam Christi 202 . De Virgine nasciturus 205 . Christus natus, ut sciat reprobare malum et eligere bonum. Emanuel. Iesus. Iasub 206 . Ascendens in altum captiuam duxit captiuitatem 208 . Qui erit credentibus in sanctificationem. Incredulis in lapidem offensionis 209 .

pingue conuiuium 247 . Dominus Deus fortis in perpetuum. Conculcabit eam pes pauperis, id est Christi 248 . Dilectus Domini 249 . Iesus Christus lapis 245 . Leo 256 . Et erunt oculi tui uidentes pręceptorem tuum 259 . Fons uiuus 260 .

pręda 288 . Ecce leuo ad gentem manum meam, et leuabo signum meum 288 . Dominus dedit mihi linguam eruditam 290 . Christus petra. Iesus Christus brachium 291 . 292 . Christus uictor. Posui uerba mea in ore tuo 292 . Christus dextera et brachium

quem ceciderit, conteret eum. Homo, rex 170 . Homo, paterfamilias 176 . Christus Deus et homo 181 . Homo, uitulus, leo, aquila. Iesus Hebraice, Gręce Soter, Latine Saluator. Item Messias Hebraice, Gręce Christus, Latine Vnctus 183 . Christus mons 184 . Christus apostolus, id est missus

Lapis angularis 224 . Christi humanitas et diuinitas 226 . Redemptio. Christus descendit ad inferos 229 . Iesus interdum humanitatem Christi denotat, interdum diuinitatem. Chiristus nouus homo 231 . Bonitas, ueritas, iustitia 235 . Christus reliquit Patrem Deum et Matrem,

Christus Heliseus. Christus Deus excelsus. Ascensio. Sedes Dei 357 . Sapientia. Loquens in parabolis. Redemptor 358 . Salutare Dei 359 . Iesus. Christus Altissimus 386 . Resurrexit. Ventis et mari imperat. Diabolum uincit. Christus electus 387 . Patris ueritas et misericordia. Dei Filius. Iustus et misericors Dominus. Christus

uicit 390 . Christi magnificentia 392 . De atriis in atrium. De prophetis in Christu m peruenitur 394 . Dextra. Brachium. Salutare. Iesus 395 . Fons. Scabellum pedum eius, corpus Domini est. In columna nubis loquebatur ad eos, nobis in uelamento carnis assumptę 396 . Aduentus Filii nomen Patris est. Redemptor.

Via. Veritas. Promissus 415 . Verbum. Lex 416 . Verbum. Finis et confirmatio. Adiutor et susceptor 417 . Iesus Saluator, Redemptor 418 . Salutare Dei 419. Pax 420 . Dominus iustus, Christus redemptor. Mansuetus 421 . Christi erga nos

366 . Rex uero lętabitur in Domino, id est Christu s in Patre 366 . Christus in terra. Resurrexit 367 . Vbi nos habemus salutare, in Hebreo Iesus dicitur. Christus granum frumenti 368 . Resurrexit. Christus mons. Habitabit in finem, in corpore quod assumpsit 369 . Christus leo, homo, uitulus, aquila uictor. Ascendit. Psallite Deo

uoluntate 186 . De uisione Dei in futuro sęculo. Deus ubique totus 197 . Deus uerus Christus 52 . Mediator Dei et hominum Christus Iesus 64. 65 . Christus pro nobis se obtulit 68 . Mediator 72 . Quare Christus aduenit. Paterna mens Christus. Incarnatio

76 . Isaac figura Christi 126 . Benedictio Isaac ad Christum pertinens 127 . Benedictio Iudę in Christo qui est de tribu Iuda. Iesus Naue 128 . Promissiones ad Dauid impletę in Christo. Descensus ad inferna 134 . Ad Christum et Ecclesiam pertinentia 135 . Ad eius

Incarnatio Domini sanctimonium manu Dei pręparatum 37 . Christus lignum uite 38 . Christu s panis 40 . Iesus eligit discipulos 47 . Christus et caro et spiritus 49 . Christus uitulus 52 . Christus peccatum non fecit et pro nobis factus est

in eremum 80 . Christus sacerdos magnus 82. 83 . Christus quomodo unctus. Pater et Filius. Solus sine peccato 83 . Ioseph pater Domini. Iesus in sanctis 82 . Sponsus 84 . Sol iustitię 85 . Anima Dei Christus. Iesus contriuit peccatum 92 .

Ioseph pater Domini. Iesus in sanctis 82 . Sponsus 84 . Sol iustitię 85 . Anima Dei Christus. Iesus contriuit peccatum 92 . Pacem dedit 93 . Percussit primogenita Ęgypti 95 . Quomodo Spiritus Sanctus requieuit super Christum

est omnes filios Seth 125 . Christus petra. Christus pastor 127 . Christus semper nobiscum et Deus Pater et Spiritus Sanctus 129 . Iesus dat quod Moyses non potuit 130 . Iesus post Moysen suscipit principatum. Sub Moyse bellum, sub Iesu pax 132 . Christus agnus. Propitiatio 134 .

petra. Christus pastor 127 . Christus semper nobiscum et Deus Pater et Spiritus Sanctus 129 . Iesus dat quod Moyses non potuit 130 . Iesus post Moysen suscipit principatum. Sub Moyse bellum, sub Iesu pax 132 . Christus agnus. Propitiatio 134 . Quare agnus 135 . Christus

iustitia, pax, redemptio 137 . Christu s uirtus Israel. Natus ex Virgine 142 . Spiritus uultus nostri Christu s Dominus 144 . Iesus Naue, dux exercitus. Moysi pręfertur Iesus 147 . Iesus exaltatur 150. 152 . Abstulit peccata 153 . Christu s uicit mundum per

Christu s uirtus Israel. Natus ex Virgine 142 . Spiritus uultus nostri Christu s Dominus 144 . Iesus Naue, dux exercitus. Moysi pręfertur Iesus 147 . Iesus exaltatur 150. 152 . Abstulit peccata 153 . Christu s uicit mundum per crucem 154 .

Israel. Natus ex Virgine 142 . Spiritus uultus nostri Christu s Dominus 144 . Iesus Naue, dux exercitus. Moysi pręfertur Iesus 147 . Iesus exaltatur 150. 152 . Abstulit peccata 153 . Christu s uicit mundum per crucem 154 . Iesus matutinum

Iesus exaltatur 150. 152 . Abstulit peccata 153 . Christu s uicit mundum per crucem 154 . Iesus matutinum 156 . Fundamentum 157 . Victor 160 . Christus contra diabolum 161 .

161 . Christus uenit Legem adimplere. Peccata abstulit uictor 164 . Christus uirtus, Spiritus Sanctus, ficus 164 . Iesus presbiter, pontifex, caput omnium cępit terram, fugauit diabolum, in secundo aduentu omnia subiiciet 165 .
Deus Pater. In Deo uox uel

DEVS CHRISTVS. Inter Moysen et Iesum 166 . Dominus sapientia, iustitia, pax, salus 166 . Iesus distribuens hęreditates 172 . Lux mundi 174 . Opera. Dei magna et parua 175 . Christus rex regum

Item dixit ante incarnationem duas in Christo fuisse naturas, post incarnationem unam. Sic et Heluidius I. Vnam naturam esse in Christo XV. Idem Marci VIII. Idem quod Iesus et Maria unius naturę sint. Lucę I. Euticius corpus nostrum post resurrectionem impalpabile futurum dixit. Ioannis XX. Heluidius de uiri coitu natum dixit. Item Hebion. Matthei I. Item

de Virgiine natum, quę uerbum Dei non in unitatem personę, sed in societatem separabilem recepisset I. Geminam personam dat Filio. Lucę V. Nestorius unde subuercus sit. Ioannis I. Dixit, quod Iesus in uirtutibus crescebat et proficiebat III. Dixit Christum prius fuisse hominem, postea assumpsisse diuinitatem VI. Quod in simplici homine Dei Filius habitabat VIII. Dixit

Veteris, alium Noui Testameniti Deum esse dicunt XI. Contra eos qui Christum magicis artibus usum dicunt XXIIII. Qui dicunt phantasma fuisse omnia quę incarnationis sunt. Ioannis I. Quidam quod Iesus non fuerit natus de Maria Virgine II. Quidam de cęlo corpus attulisse et per Virginem transisse III. Quidam dicunt Deum annunciatum in Veteri Testamento non esse Patrem Christi, sed nescio quem

Finis.Finis. Finis 128 . MATTHEVS
Fides recta. Iesus miratur fidem centurionis VIII. Confide, fili, remittuntur tibi peccata tua. Confide, filia, fides tua te saluam fecit. Duos cęcos credentes illuminat VIIII. Omnis qui confitebitur me coram hominibus, qui autem negauerit

XVI. Si habueritis fidem sicut granum synapis XVII. Cęci, cum increparentur, magis clamabant: Domine, miserere nostri XX. Si habueritis fidem et non hęsitaueritis, monti dicetis etc. et fietXXI. Omni habenti dabitur, et abundabit; ei autem qui non habet XXV. Iesus benedixit panem etc. Sub alia specie corpus suum et sanguinem sumendum dedit, ut fides haberet meritum.Fides enim de his est quę non uidentur XXVI.Fides sine operibus. Non omnis qui dicit mihi: Domine, Domine etc., sed qui facit uoluntatem Patris

biberint, non eis nocebit, quia cadit iustus et resurgit; super egros manus imponent, et bene habebunt, id est infirmos et pusilanimes exemplo operationum ad labores subeundos animabunt XVI. Fides dubia. Quid timidi estis? Necdum habetis fidem? IIII. Iesus ad Iairum: Noli timere, tantummodo crede V. Cęcus non plene sanatus ac aspiciens homines uelut arbores ambulantes VIII. Siquid potes, adiuua nos etc. IX. Pullus in biuio est in fide dubius XI.

Felicitas. Pars quarta seminis saluata. Regnum Dei sicut semen satum, quod inscio satore germinat, crescit, fructificat herbam, spicam, plenum frumentum et metitur IIII. Transfiguratio Domini IX. Iesus expirauit, et uelum templi scissum est, id est cęlum apertum XV. LVCAS
Felicitas. Vt sine timore de manu

Fides latronis pendentis in cruce XXIII. Fides dubia ędificat domum super terram, et subuertitur VI. Auris dextera Petri gladio amputata, id est Petri fidem non suscipiens, donec manu Domini restituatur, ut sanata credat XXII. Ipse Iesus appropinquans ibat cum illis; oculi autem eorum tenebantur, ne eum agnoscerent. Nos autem sperabamus, quia ipse esset redempturus Israel. O stulti, et tardi corde ad credendum etc. XXIIII.

te cognoui; et hi cognouerunt quia tu me misisti. Et notum feci eis nomen tuum, et notum faciam: ut dilectio, qua dilexisti me, in ipsis sit, et ego in ipsis XVII. Omnis qui est ex ueritate, audit uocem meam XVIII. Thomas: Dominus et Deus meus. Dicit ei Iesus: Quia uidisti me, Thoma, credidisti; beati qui non uiderunt, et crediderunt XX. Fides dubia. Cum Nicodemo nocte ueniunt ad Iesum--- qui nondum perfecte credunt. Nox enim pro ignorantia ponitur III. Nisi signa et prodigia

Omnis enim quicunque inuocauerit nomen Domini, saluus erit. Fides ex auditu, auditus autem per uerbum Christi: Nunquid non audierunt etc. X. AD CORINTHIOS I: Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, pręter id quod positum est, quod est Christus Iesus. Siquis superędificat aurum, argentum etc. III. II: An non cognoscitis uos metipsos, quia Christus Iesus in uobis est, nisi forte reprobi estis XIII. AD GALATAS: Qui ex fide sunt, hi sunt filii Abrahę

X. AD CORINTHIOS I: Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, pręter id quod positum est, quod est Christus Iesus. Siquis superędificat aurum, argentum etc. III. II: An non cognoscitis uos metipsos, quia Christus Iesus in uobis est, nisi forte reprobi estis XIII. AD GALATAS: Qui ex fide sunt, hi sunt filii Abrahę III. Omnes enim filii Dei estis per fidem in Christo Iesu. Quicunque enim in Chisto baptizati estis, Christum induistis. Omnes unum estis in Christo Iesu.

a Sancto, et nostis omnia II. Hoc est mandatum eius, ut credamus in nomine Filii eius Iesu Christi, et diligamus alterutrum III. Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sint etc. Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo IIII. Omnis qui credit quoniam Iesus est Christus, ex Deo natus est. Omne quod natum est ex Deo, uincit mundum; et hęc est uictoria quę uincit mundum, fides nostra. Qui credit in Filium Dei, habet testimonium Dei in se.

Iesu Christi, et diligamus alterutrum III. Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sint etc. Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo IIII. Omnis qui credit quoniam Iesus est Christus, ex Deo natus est. Omne quod natum est ex Deo, uincit mundum; et hęc est uictoria quę uincit mundum, fides nostra. Qui credit in Filium Dei, habet testimonium Dei in se. Qui non credit [in] Filio, mendacem fecit eum etc. V. APOCALIPSIS: Ecce

Quorum laudatur fides 322 . Israel Dei fideles. Christianus 325 . Fidei miracula 327 . Nemo dicit Dominus Iesus nisi in Spiritu Sancto 328 . Fidei constantia 334. 342 . Patrem uocabis me et post me ingredi non cessabis 337 . Fides et

Gabaonitę fides sine operibus 158 . Raab 159 . Iudeus in occulto, id est Christianus 161 . Iesus cępit omnem terram, qui ex omni terra collegit credentes 164 . Filius Orientis 180 .

et superueniat in uos repentina dies illa XXI. Gratus. Lepra liberatus offerre iubetur pro emundatione munus et ostendere se sacerdoti V. Demoniacus liberatus abiit per uniuersam ciuitatem [prędic] predicans, quanta fecisset illi Iesus VIII. / Gratia. Filio reuertenti pater occurrit, quia nos peccatis impedientibus ad eum peruenire non possumus nostra uirtute, nisi ipse occurrens sua

Nolite condemnare. Eiice primum trabem de oculo tuo, postea festucam de oculo fratris. Hic prohibetur iudicium proueniens ex od odio, non correctio ex caritate VII. Faciem cęli diiudicare nostis, signa autem temporum non potestis XVI. Princeps sacerdotum iudicauit, quod Iesus blasfemauerit XXVI. Argenteos execrantur, quod precium sanguinis sit, se uero sanguinis effusores esse non agnoscunt XXVII. Ingratus. Iudas Scarioth in apostolum eligitur, accipit potestatem expellendi dęmonia

ne prohibeant illum qui nomine ipsius inuocato eiiciebat demonia, licet non sequeretur ipsum IX. Date quę sunt Cęsaris Cęsari et quę Dei, Deo XII. Inuidia diaboli mors intrauit in orbem terrarum contra ipsum I. Tradito Ioanne recessit Iesus in Galilea. Docet in persecutionibus non expectare, sed cum inciderimus, manere I. De Domino dicunt: In furorem uersus est, et Belzebub habet III. Ventus et mare persecutores sunt IIII. Iesum uocant fabrum et fabri filium VI. Quęrunt Dominum perdere, quoniam turba

LVCAS Iudicium Dei. Et uidebit omnis caro salutare Dei III. / Sicut Ioannes baptizat alios, alios repellit, sic stabit in igneo flumine Dominus Iesus iuxta flammeam rumpheam etc, ut qui purgatione indiget, eum igne baptizet et ad paradisum transmittat III. Cuius uentilabrum in manu eius, et purgabit aream suam, et congregabit triticum in horreum suum, paleas autem comburet igni inextinguibili

superueniet dies illa in omnes qui sedent super faciem omnis terrę. ludicium hominis. Nolite iudicare. Quid autem uides festucam in oculo fratris tui. Se ipsum nosse difficile VI. Phariseus Simon uidens, quod Iesus patitur se tangi a peccatrice, iudicauit illum nec prophetam esse VII. Pilatus metu compulsus iniuste iudicat. Inualescebant uoces eorum et adiudicauit fieri petitionem eorum xxni. Inuidia. Beati estis, cum oderint uos homines

ante eum XIX. IOANNES Iudieium Dei. Amen dico uobis, uidebitis cęlum apertum et angelos Dei ascendentes et descendentes supra Filium hominis I. Bis in Galileam accedens Iesus significat duos aduentus ipsius in mundum: primus pietatis aqua in uinum conuersa, quo exhilarantur conuiuę; secundus resurrectionis, cum reguli filium sanauit IIII. Pater omne iudicium dedit Filio. Iudicium aliquando poenam signat, aliquando discretionem. Potestatem dedit

in adulterio etc. VIII. Illuminauit Dominus cęcum a natiuitate et dicunt: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Conspirauerant Iudei, ut siquis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret. In peccatis natus es totus et tu doces nos. Et eiecerunt eum foras IX. Iesus iam non palam ambulabat apud Iudeos etc. Non quia timeret, sed exemplum discipulis ponens, ut discerent non esse peccatum, si eius fideles oculis persequentium se subtraherent et furorem sceleratorum latendo potius euitarent quam

sicut et ego non sum de mundo XVII. Infernus. Tanta est diuersitas suppliciorum, quanta peccatorum XV. Interpres. Sic et quasi non semper similitudinem innuunt, sed aliquando pro uero ponuntur I. Iesus fecit de aqua uinum, cum aperuit eis sensum et exposuit eis Scripturas. Sic enim sapit quod non sapiebat, et inebriat quod non inebriabat. Interpretatio nominis / Adam, in quo litterę secundum Gręcos habent numerum XLVIII. De prophetia Caiphę. Non

perdet eam XVI. Talentum domini defodiens in terra XXV. Lectio. In monte excelso lesus apparuit gloriosus. Si per infirmitatem cadimus in faciem obstupefacti, tangit confortans ac dicens: Surgite, nolite timere XVII. Abiit Iesus per sata sabbato. Rabula: Ambulant per sata eum Domino qui in Scripturarum meditatione delectantur. Esuriendum panem uitę, id est Dei amorem in se euenire desiderant. Vellunt spicas et terunt, dum testimonia discutiunt, donec inueniant quod latebat in littera, et hoc

secundum pręsens seculum laboramus, uix usque ad mortem sufficit. Quod uero pro ęterna uita agitur, etiam post mortem seruatur etc. XV. Lex per Moysen data est, gratia et ueritas per Iesum Christum facta est I. Optimum uinum adhuc seruauit Iesus, id est Euangelium usque ad sextam ętatem distulit II. Quinque panes ordeacei signant Legem quinque libris Moysi scriptam; ordeacei, qui cibus est iumentorum et seruorum. Lex autem seruis data est et carnalibus quasi iumentis. Quod autem nouos panes noluit facere, sed allatos cumulauit,

Lectio. Fons Iacob Scripturę sunt, siquidem instructi in Scripturis bibunt ut Iacob et filii eius. Simplices autem et rudes bibunt more pecorum Iacob IIII. Fons Iacob Scripturę sunt, aqua uero Iesu sunt Scripturarum sensus spiritales IIIL Iesus inclinans se deorsum digito scribebat in terram VIII. Qui intrat per ostium pastor est ouium. Ostium Scripturas uocauit. Hę enim Dei cognitione aperiunt, hę oues custodiunt et lupos superuenire non permittunt, hereticis introitum pręcludentes. Ostiarius est Moyses, cui eloquia Dei credita

Siquis ea legitime utatur, scientes hoc, quia Lex iusto non est posita, sed iniustis I. AD HEBREOS: Lex per angelos accepit initium, Euangelium per Dominum II. Translato sacerdotio de tribu Leui ad tribum Iuda, de qua Christus. Necesse est ut Legis translatio fiat. Nihil ad perfectum adduxit Lex. Iesus melioris Testamenti sponsor VII. Collatio Veteris et Noui Testamenti X. Lex Vetus terroris, Lex Noui amoris XII. Lętitia. AD PHILIPPENSES: Gaudete in Domino semper; iterum dico: Gaudete. AD THESSALONICENSES I: Semper gaudete V.

272. Qui commiscetur rixę alterius 280. Libertas. Liber et seruus 207. Paulus, cum esset liber ex omnibus, se propter charitatem seruum fecit, ut plures lucrifaceret 211. Iesus de seruitute in libertatem nos asseruit 219. Vbi spiritus Dei est, ibi libertas 231. Seruus sapiens dominabitur filiis stultis 272. Liberalitas. Pignus debitori reddiderit 54.

et spiritum 148. Legi mortus sum, ut Deo uiuam 152. Deuteronomium secunda Lex. Ipsi filii Lex 157. Lex spiritalis est 158. Lex iubet interficere reges peccantes 164. Moyses Lex, Iesus Euangelium 165. Cessarunt uetera in aduentu Christi 165. Dabir ciuitas litterarum 169. Lex peccati 170. Lętitia. Isaac risus uel gaudium

Iaculantes saxa fundis utraque manu et dirigentes sagittas. Tenentes clypeum et hastam, quorum facies quasi leonis, ueloces quasi capreę in montibus 71. / Bellator inops 147. Fortis in bello Iesus Naue etc. Dauid occidit Goliam 150. Virtus Iudę Machabei. Iudas cum tribus milibus hominum pene inermium fudit exercitum V milium, deinde Ammonitarum copias fregit. Cum X milibus

qui ad iustitiam erudiunt multos, quasi stellę in perpetuas ęternitates 200. In gutture tuo sit tuba, quasi aquila super domum Domini etc. 202. Nolens prę timore prędicare maliciam populi, exemplum de Iona 207. Iesus sacerdos arguebatur negligentię circa delictum filiorum, sicut dictum estdeHeli 212. Mora. Ioab uocatus distulit uenire. Venit autem cum messes suas incensas accepit. Id mulcta more fuit 52. Noli

dolere in se unita diuidi per mortem, nisi alterius rei affectus superet pręsentis uite affectum XXVI. Crucis mortem elegit, ut nos pro gloria ipsius nullum mortis genus nobis indignum deputemus XXVII. Magister. Circuibat Iesus totam Galileam docens et sanans IIII. Qui autem fecerit et docuerit sic homines, hic magnus uocabitur in regno cęlorum V. Cum autem descendisset Iesus de monte: doctor ascendit in montem, cum perfectioribus excellentia pręcepta ostendit, descendit uero, cum infirmioribus leuiora demonstrat

ut nos pro gloria ipsius nullum mortis genus nobis indignum deputemus XXVII. Magister. Circuibat Iesus totam Galileam docens et sanans IIII. Qui autem fecerit et docuerit sic homines, hic magnus uocabitur in regno cęlorum V. Cum autem descendisset Iesus de monte: doctor ascendit in montem, cum perfectioribus excellentia pręcepta ostendit, descendit uero, cum infirmioribus leuiora demonstrat VIII. Messis multa, operarii pauci. Rogate Dominum messis: quia per orationem confertur gratia prędicationis VIIII. Gratis accepistis, gratis date.

Matrimonium. Erunt duo in carne una. Quod ergo deus coniunxit, homo non separet. Moyses ad duritiam cordis eorum permisit eis libellum repudii. Causę duę diuortii: fornicatio et religio X. Magister. Iesus post prędicationem fugat demonia. Sic et tu post doctrinam operare, ut non sit in te uacuus sermo L.-Per sata ambulant, spicas uellunt, manibus conterunt et manducant II. Spiritibus immundis comminabatur, ne manifestarent eum. Peccatori enim dixit Deus: Quare tu enarras

dilectores. Non enim habet inuisibiles oculos humana dilectio, per quos uideri spiritus, scilicet nisi inuisibiliter non potest. Mundus iam me non uidet, uos autem uidetis me XIIII. Miracula. Dicebant, quia Ioannes quidem signum fecit nullum X. Iesus Lazarum quadriduanum suscitauit XI. Matrimonium. Iesus uocatus ad nuptias uenit et discubuit in Chana Galileę, fecit ex aqua uinum II. Magnanimus. Qui odit animam suam in hoc mundo

inuisibiliter non potest. Mundus iam me non uidet, uos autem uidetis me XIIII. Miracula. Dicebant, quia Ioannes quidem signum fecit nullum X. Iesus Lazarum quadriduanum suscitauit XI. Matrimonium. Iesus uocatus ad nuptias uenit et discubuit in Chana Galileę, fecit ex aqua uinum II. Magnanimus. Qui odit animam suam in hoc mundo etc. Dulcis quidem est pręsens uita his qui affixi sunt ei. Si uero quis ad celum respexerit, uidens

accipit et congregat fructum in uitam ęternam, ut et qui seminat simul gaudeat et qui metit. Ego misi uos matere quod uos non laborastis. Alii laborauerunt, scilicet prophetę, et uos non laborastis. Alii laborauerunt, scilicet prophetę, et uos apostoli in labores eorum introistis IIII. Ascendit Iesus in templum et docebat, et mirabantur Iudei, quomodo hic litteras scit etc. Qui a se metipso loquitur, gloriam propriam quęrit. Qui autem quęrit gloriam eius qui misit eum, hic uerax est et iniustitia in illo non est. Mea doctrina non est mea, sed eius qui misit me VII. Hęc

et docebat, et mirabantur Iudei, quomodo hic litteras scit etc. Qui a se metipso loquitur, gloriam propriam quęrit. Qui autem quęrit gloriam eius qui misit eum, hic uerax est et iniustitia in illo non est. Mea doctrina non est mea, sed eius qui misit me VII. Hęc uerba locutus est Iesus in gazophilatio docens in templo. Vnusquisque autem conferat in ędifìcationem ecclesię portans ad intellectuale gazophilatium quicquid potest ad honorem Dei et utilitatem communem VIII. Mittite ad dexteram nauigii rhete et inuenietis. Mittit is qui consona fidei prędicat. Et magnos pisces

A Nazareth potest aliquid boni esse? I. Omnis enim qui male agit odit lucem et non uenit ad lucem, ut non arguantur opera eius etc. III. Tollunt lapides in Iesum qui malle cogitant, et cum iacere eos deliberant, id est cogitata implere, Iesus eis absconditur et fugit de templo cordis eorum VIII. Mandata. Verba quę ego locutus sum uobis, spiritus et uita sunt. Verba uitę ęternę habens VI. Quia ego ex me ipso non sum locutus, sed qui misit me,

Mendacium. AD EPHESIOS: Deponentes mendacium loquimini ueritatem unusquisque cum proximo suo, quoniam sumus inuicem membra IIII. AD COLOSSENSES: Nolite mentiri III. AD TITVM: Cretenses semper mendaces I. IOANNIS I: Quis est mendax nisi is qui negat quoniam Iesus [non] est Christus etc. II. APOC AL YPSIS:pmnibus mendacibus pars in stagno ardenti XXI. Foris omnis qui amat et facit mendacium XXII. Magister AD ROMANOS: Gręcis ac barbaris sapientibus et insipientibus debitor sum. Euangelizare uirtus

117. Cęcus 122. Meretrix malicia 129. Iebuseus 169. Chananeus 170. Dies mali 174. Opus Za Zabuli 175. In quibus Iesus defunctus est 175. Dupliciter homo traditur Sathanę in interitum carnis, ut spiritus saluus fìat 175. Traduntur in manus Madian 180. Maria Virgo, Mater Domini 72.

Hebrea nomina ad similitudinem Gręcorum et Romanorum casuum declinari 251. Nomina Salomonis 289. Nabuchodonosor. Locusta 307. Dauid. Asaph. Filii Chorę, Heliseus 380. Iesus Naue 436. IOSEPHVS DE ANTIQVITATE IVDEORVM Nomen. Cleopatra in Ęgypto 86.

MATTHEVS Obedientia. Discipuli iussi dare panes turbę, nihil sibi reliqui fecerunt magis Dominum quam famem timentes XIIII. Iussus operari in uinea dixit se ire nolle, mox tamen iuuit XXI. Iesus ad Patrem: Verum tamen non sicut ego uolo, sed sicut tu XXVI, Quicunque fecerit uoluntatem Patris mei qui in cęlis est, ipse meus frater, soror et mater est XII. Hospitalitas. Qui uos recipit,

Vos amici mei estis, si feceritis quę ego pręcipio uobis. Iam non dicam uos seruos etc.XV. Oratio. Nunquam sic locutus est homo, ut hic loquitur VII. Honor. Iesus, cum cognouisset, quia uenturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in monte ipse solus, erudiens nos mundanas contemnere dignitates VI. Iesus de cruce matrem discipulo commendauit, instruens nos et inter aduersa honorare parentes XVIII.

Nunquam sic locutus est homo, ut hic loquitur VII. Honor. Iesus, cum cognouisset, quia uenturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in monte ipse solus, erudiens nos mundanas contemnere dignitates VI. Iesus de cruce matrem discipulo commendauit, instruens nos et inter aduersa honorare parentes XVIII. Ocium. Ego sum uitis uera et Pater meus agricola est. Omnem palmitem in me non ferentem fructum tollet eum, et omnem qui fert fructum, purgabit eum,

Obedientia. AD ROMANOS: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit XIII. AD CORINTHIOS I: Circumcisio nihil est e tprępucium nihil est, sed obseruatio mandatorum Dei VII. AD PHILIPPENSES: Iesus humiliauit se metipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis II. AD THIMOTEVM I: Pręcipio tibi coram Deo etc. ut serues mandatum absque macula irreprehensibile usque in aduentum Domini etc. VI. AD HEBREOS:

Sicut patres Veteris Testamenti non imitamur in circumcisione, sic nec in pluritate uxorum 31 . Quando iussi abstinere ab uxoribus Israelitę. Aquę nuptiarum arefactę 32 . Iesus Nauę nec uxorem habuit nec filios. Virginitas Ioannis Baptistę et Ioannis Euangelistę 33 . Virginitas pręferenda matrimonio 35, 36 etc. Sapere ad pudiciciam in epistola

168 . De eodem 180 . Corpus pariter et animus tendatur ad Dominum 214 . In psallendo non dulcedo uocis, sed mentis affectus quęritur. Erat Iesus pernoctans in oratione 216 . Orationibus nox opportuna 217 . Quare interdum non statim Deus exaudit 227 . Oratio nocturna

patriam II. Ioannes Baptista in deserto: Penitentiam agite. Apropinquabit enim regnum cęlorum. Habebat uestimentu m de pilis camellorum, zonam pelliceam; esca eius locustę et mel siluestre. Facite fructum dignum penitentię, ut fugiatis a uentura ira III. Iesus: Penitentiam agite. Appropinquabit etc.IIII. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur V. Intrate per angustam portam VII. Leprosus adorabat Dominum dicens: Domine, si uis, potes me mundare. Et mundatus est. Multi ab oriente et occidente uenient, id est

uos in tribulationem XXIIII. Accipiens calicem Dominus gratias egit, ut nos erudiret, quicquid patimur, cum gratiarum actione ferre XXVI. Conuerte gladium tuum in locum suum. Omnes enim qui acceperint gladium etc. Contra falsos testes Iesus tacebat docens nos nihil respo ndere calumniantibus, quando scimus responsionem nullum profectum habituram XXVI. Principibus, sacerdotibus et senioribus accusantibus nihil respondit XXVII.

uerba fundere sicut ethnici. Sic orabitis: Pater noster etc. VI. Petite, quęrite, pulsate. Quis, si petierit filius panem uel piscem, dabit ei lapidem uel serpentem? Lucas addit: ouum et scorpionem. Sunt autem caritas, fides, spes, odium, perfidia, desperatio VII. Iesus dimissa turba ascendit in montem solus orare XIIII. Hic populus labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Channanea docet nos perseueranter orare. Rogant pro ea discipuli, ut scias necessarias esse sanctorum preces pro nobis ad impetrandum XV. Hoc genus non eiicitur

Pax. Sortiti sunt tunicam indiuisam, quę est pax et unitas XV.
Pietas. Misertus est Iesus super turbam, quia erant sicut oues non habentes pastorem. Et coepit illos docere multa VI. Iesus mutum et surdum sanans suspiciens in cęlum ingemuit, docens nos compati malis aliorum VII.

sunt tunicam indiuisam, quę est pax et unitas XV.
Pietas. Misertus est Iesus super turbam, quia erant sicut oues non habentes pastorem. Et coepit illos docere multa VI. Iesus mutum et surdum sanans suspiciens in cęlum ingemuit, docens nos compati malis aliorum VII.
Penitentia. Alligat fortem et uasa eius diripit, quia penitens carnalem

sustinuerit in finem, hic saluus erit XIII.
Perfidia. Sanato demoniaco, id est credente gentium populo demones intrant in porcos, id est in eos qui credere noluerunt V. Iesus despicitur in patria, id est in populo Iudeorum VI. Pharisei increduli quęrunt signum de cęlo tentantes. Videte et cauete a fermento phariseorum et Herodis VIII. Quis quis scandalizauerit unum ex his pusillis credentibus in me IX. Iesu egresso denunciatur templum ruiturum,

VI. Viduę filius effertur mortuus. Iacet anima lapsi, et dum cupit surgere, plorat. Filius ergo suscitatus redditur matri, et penitens restituitur Ecclesię. Mulier peccatrix stans retro lachrimis coepit rigare pedes Iesu, capillis tergere, osculari et unguento ungere. Et Iesus ad illam: Remittuntur tibi peccat a. Fides tua te saluam fecit. Vade in pace VII. Quare in cilicio et cinere agitur penitentia X. Ignem ueni mittere in terram, id est compunctionem cordis, et quid uolo, nisi ut [ardeat]3 accendatur XII. Nisi penitentiam egeritis, omnes

Pauper. Esurientes impleuit bonis I. Peperit Virgo filium, et pannis eum inuoluit, et reclinauit in pręsepio, quia non erat ei locus in diuersorio. Par turturum uel duo pulli columbarum oblatio pauperum erat. Cum hac oblatione Iesus pręsentatur in templum pro nobis pauper factus, ut nos diuitiarum glorię suę faceret participes II. Apostoli reficiunt retia, quia non habent, unde noua parare possent V. Beati pauperres, quia uestrum est regnum Dei VI. Pauperes euangelizantur VII. Nihil tuleritis in uia,

Penitentia. Regulus rogat Iesum, ut descenderet et sanaret filium suum febri laborantem. Mens febricitat in concupiscentiis; conuersa inuocat Iesum, rogat ueniam. Ait Iesus: Vade, id est in bono proposito perseuera, et tunc filius tuus uiuet IIII. Turbat se metipsum Christus, ut te doceat, quomodo turbari debeas, cum mole peccati premeris. Fides enim hominis sibi displicentis

XVI.
Patientia. Tolle grabatum tuum et ambula. Porta eum cum quo ambulas, ut ad eum peruenias, cum quo manere desideras V. Iesus nolebat in Iudeam ambulare, quia quęrebant eum Iudei interficere, docens nos declinare persecutores, cum non sit necesse manere. Quotiens nobis ab aliquibus falsa obiiciuntur conuitia, patienter toleremus, et uera, quę possumus, non obiiciamus, sed salutaria monita

in Iudeam ambulare, quia quęrebant eum Iudei interficere, docens nos declinare persecutores, cum non sit necesse manere. Quotiens nobis ab aliquibus falsa obiiciuntur conuitia, patienter toleremus, et uera, quę possumus, non obiiciamus, sed salutaria monita prędicemus. Sic Iesus, cum dixissent ei: Demonium habes etc., docet, cum in sabbato fit circumcisio, non solui Legem VII. Attendendum quod Dominus in corrigenda Iudeorum superbia asper erat, mansuetus uero in contumelia sibi illata, erudiens nos errata in Deum uindicare, in nos uero

propter nomen meum, quia nesciunt eum qui misit me XV. Absque synagogis facient uos. Sed uenit hora, ut omnis qui interficit uos arbitretur obsequium se pręstare Deo. Et hęc facient uobis, quia non nouerunt Patrem neque me XVI. Mitte gladium tuum in uaginam XVIII. Percussus Iesus alapa a seruo, humiliter factum redarguit, non iudicat XVIII. Quod martyrum cicatrices apparebunt in corpore glorificato ad decorem XX. Petri martyrium prędicitur a Domino. Augustinus: Si nulla esset mortis uel parua molestia, non esset tam magna martyrii gloria

Putabant Dominum dixisse Iudę: Eme ea quę opus sunt nobis etc. Ergo Dominus loculos habebat a fidelibus oblata conser uans suorum necessitatibus et aliis indigentibus. Hinc primum ecclesiaeticę pecunię forma est instituta XIII. Iesus domum in uita non habuit; post mortem alieno sepulchro reconditur et nudus existens a Ioseph operitur XVIII.
Peruersus. Multi ergo audientes ex discipulis eius

est, quando ueri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et ueritate. Nam et Pater tales quęrit, qui adorent eum. Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et ueritate oportet adorare. Samaritani rogauerunt eum, ut ibi maneret, et mansit ibi duos dies. Manet nanque Iesus penes deprecantes. Et pręsertim quotiens qui precantur exeunt ciuitatem et uersus eum ueniunt IIII. Iesus autem eleuatis sursum oculis dixit etc. Necesse est uolentem ad exemplum Christi orare eleuare oculos cordis sursum ac errigere illos a pręsentibus rebus

eum. Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et ueritate oportet adorare. Samaritani rogauerunt eum, ut ibi maneret, et mansit ibi duos dies. Manet nanque Iesus penes deprecantes. Et pręsertim quotiens qui precantur exeunt ciuitatem et uersus eum ueniunt IIII. Iesus autem eleuatis sursum oculis dixit etc. Necesse est uolentem ad exemplum Christi orare eleuare oculos cordis sursum ac errigere illos a pręsentibus rebus memoria, cogitationibus atque intentionibus etc. XI. Quidam gentiles rogauerunt Philippum

sed ego elegi uos etc., ut quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, det uobis XV. Amen, amen dico uobis, siquid petieritis Patrem in nomine meo, dabit uobis. Petite, et accipietis, ut gaudium uestrum sit plenum XVI. Hęc locutus est Iesus et subleuatis oculis in cęlum dixit: Pater, uenit hora etc. XVII.
Peccatum. Venialia, si negligantur, multiplicata occidunt

XVIII. Passio Domini. Soluite templum hoc, et in triduo excitabo illud II. Et sicut Moyses exaltauit serpentem in deserto, ita exaltari oportet Filius hominis, ut omnis qui credit in ipso non pereat, sed habeat uitam ęternam III. Iesus fatigatus ex itinere sedebat sic supra fontem IIII. Murmur multus erat in turba de eo. Quidam enim dicebant, quia bonus est, alii autem dicebant non, sed seducit turbas. Quid me quęritis interficere? Respondit turba et

dixit: Demonium habes, quis te quęrit interficere. Quęrebant ergo eum apprehendere, et nemo misit in illum manus, quia nondum uenerat hora eius. Miserunt principes et pharisei ministros, ut apprehenderent Iesum. Dixit ergo eis Iesus: Adhuc modicum tempus uobiscum sum etc. VII. Et nemo apprehendit cum, quia nondum uenerat hora eius. Cum exaltaueritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum etc. Non ne bene dicimus nos, quia Samaritanus es tu et demonium habes? Tulerunt

tempus uobiscum sum etc. VII. Et nemo apprehendit cum, quia nondum uenerat hora eius. Cum exaltaueritis Filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum etc. Non ne bene dicimus nos, quia Samaritanus es tu et demonium habes? Tulerunt lapides, ut iacerent in eum. Iesus autem abscondit se et exiuit de templo VIII. Conspirauerant Iudei, ut, siquis eum confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret IX. Ego pono animam meam, ut iterum sumam eam. Nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a me ipso. Potestatem habeo ponendi ipsam et potestatem

es Christus, dic nobis palam. Sustulerunt lapides, ut lapidarent eum X. Quid facimus, quia hic homo multa signa facit etc. Expedit uobis ut unus homo moriatur pro populo etc. Ab illo ergo die cogitauerunt, ut interficerent eum. Caiphas prophetauit, quia Iesus moriturus erat pro gente; et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Proximum erat pasca Iudeorum; quęritur in templo, ut apprehendatur XI. Ante sex dies pascę uenit Bethaniam, quia ille qui sex diebus

cadens in terra etc. Ipse est granum mortificandum in infidelitate Iudeorum, multiplicandum in fide populorum. Nunc anima mea turbata est. Et ego, si exaltatus fuero a terra etc. Nunc iudicium est mundi, nunc princeps huius mundi eiicietur foras. Iesus abiit et abscondit se ab eis XII. Si diligeretis me, gauderetis utique quia uado ad Patrem, quia Pater maior me est. Venit enim princeps mundi huius, et in me non habet quicquam. Sed ut cognoscat mundus, quia diligo Patrem, et sicut mandatum dedit

me, gauderetis utique quia uado ad Patrem, quia Pater maior me est. Venit enim princeps mundi huius, et in me non habet quicquam. Sed ut cognoscat mundus, quia diligo Patrem, et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio XIIII. Capiendus Iesus introiuit in hortum, ut peccatum, quod in horto commissum fuerat, in horto deleret. Paradisus enim hortus deliciarum interpretatur. Vt ergo dixit eis: Ego sum, abierunt retrorsum et ceciderunt in terram etc. Primum ducitur ad Annam. Vnus ministrorum dedit alapam

et ceciderunt in terram etc. Primum ducitur ad Annam. Vnus ministrorum dedit alapam Iesu. Misit eum Annas ligatum ad Caipham. Si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum. Pilatus: Gens tua et pontifices tui tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respodit Iesus: Regnum meum non est de hoc mundo etc. Ego in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum, ut testimonium perhibeam ueritati. Quia sexta die homo est factus et in septima sequiescit Deus. Ideo sexta die pro homine patitur, sabbato quiescit in sepulchro. Baiulans sibi

Hebraice autem Golgotha, ubi crucifixerunt eum. Titulus I. N. R. I. Diuidunt uestimenta. Mulieres stant iuxta crucem. Matrem Ioanni commendauit, et accepit eam discipulus in suam. Crux quid significet. De latere Domini fluxit sanguis et aqua. Latronum fregerunt crura. Figura: Iesus in latere transfixus ostium in latere archę Noe, mulier de costa Adam dormientis. Sepeliunt Iesum Ioseph et Nicodemus XVIII. Intrat ad discipulos ianuis clausis XX. Piscis super prunas. Decies apparuisse Dominum post resurrectionem colligitur

THESSALONICENSES I: Quoniam non posuit nos Deus in iram, sed in acquisitionem salutis per Dominum Iesum Christu m qui mortuus est pro nobis, ut siue uigilemus siue dormiamus simul cum illo uiuamus. Suscipite infirmos V. AD THIMOTEVM I: [Suscipite]1 Christus Iesus uenit in hunc mundum peccatores saluos facere I. Saluator noster Deus, qui omnes homines uult saluos fieri, et ad agnitionem ueritatis uenire II. Et manifeste magnum est pietatis sacramentum; quod manifestatum est in carne, iustificatum est in spiritu, apparuit angelis,

deceptione illusores iuxta proprias conscientias ambulantes dicentes: Vbi est promissio aut aduentus eius etc. III. IOANNIS I: Quis est mendax, nisi is qui negat, quoniam Iesus non est Christus? Hic est Antichristus qui negat Patrem et Filium II. II: Multi seductores exierunt in mundum. Qui non confitetur Iesum Christum uenisse in carne, hic est seductor et Antichristus. Omnis qui pręcedit et non permanet in doctrina Christi, Deum non habet. Qui

autem iudicium, sic et Christus semel oblatus est ad multorum exhaurienda peccata; secundo sine peccato apparebit omnibus expectantibus se in salutem IX. Quorum animalium infertur sanguis pro peccato in sancta per pontificem, horum corpora cremantur extra castra. Propter quod et Iesus, ut sanctificaret per suum sanguinem populum, extra portam passus est XIII. PETRI I: Qui peccata nostra ipse pertulit in corpore suo super lignum, ut peccatis mortui iustitię uiuamus; cuius liuore sanati estis II. Et Christus semel pro peccaris nostris mortuus

Vos me flagellastis 290 . Sepulchrum 291 . Christus despectus et inclitus, uir dolorum, percussus a Deo, sublatus de iudicio 296 . Iesus mortuus pro gente 303 . Super quem dilatastis os et eiecistis linguam 304 . Leuate signum in gentes. Vt intingatur pes tuus in sanguine. Quare rursum est indumentum tuum. Solus

Vasa martyres 10l. Patientia in aduersis 126 . Nolite cogitare, quid loquamini. Non ueni pacem mittere, sed gladium. Qui non accipit crucem suam quotidie 152 . Audita nece Ioannis Iesus secessit, in hoc arguens temeritatem ultro se offerentium 159 . Calix martyrium 167 . Martyres mortem affectantes 190 .

Dirupit petram et fluxerunt aquę 400 . Exaltabor, ut diuidam Sicimam 403 . Iudas. Christus accusatur. Pater, ignosce eis 404 . Iudas. Iesus. Sanguis Domini pro nobis 405 . Persecuti sunt me 405 . Factus sum opprobrium illis 406 . De torrente in uia bibit

ORIGENES
Pax. Oleum de oliuis 85 . Pax quam dat Deus 91 . Pacem dedit Iesus Christus 93 . Pax 139, 154 . Pax carnis et spiritus 161 . Pax nostra Christus 169 .

Lignum uitę 38 . Petra percussa, fluxerunt aquę 46 . Posuit manum suam super caput uituli 52 . Iesus pro nobis oblatus propter peccata, pro angelis propter munus 54 . Passio 54, 57 . Sine ligno crucis non purgantur peccata 74 .

sicut Mattheus, qui surgens secutus est eum. Si uis perfectus esse. Vos qui secuti estis me, sedebitis super sedes etc. Et omnis qui reliquerit etc. centuplum accipiet et uitam ęternam possidebit XVIIII. Sternunt uestimenta sua sub pedibus Domini. Iesus ingressus ciuitatem primum adiit templum. Cęci et claudi in templo sanantur XXI. Operarii quos conduxit domi nus in uineam suam XX. Ecce prandium meum paraui.Venite ad nuptias XXII. Petrus mori uolebat cum Domino etc. Non sufficit habere desiderium, nisi

LVCAS
Religio. Et uenit in spiritu in templum. Tu si uis tenere Iesum et amplexari manibus, omni labore nitere, ut ducem habeas spiritum ueniasque ad templum Dei II. Quęritur Iesus inter cognatos et notos, sed inuenitur in templo. Affectus cognatorum officit perfectioni. Dolentes quęrebamus te. Oportet enim eum qui quęrit Iesum non negligenter et dissolute transire, sicut multi quęrunt et non inueniunt, sed cum labore et dolore II. Mulier stans

quęcunque audiui a Patre meo, nota feci uobis. Non uos me elegistis, sed ego elegi uos et posui uos, ut eatis et fructum afferatis, et fructus uester manat XV.
Rex. Iesus, cum cognouisset, quia uenturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in montem ipse solus VI. Regnum meum non est de hoc mundo etc. XVIII.

uoluntas eius qui misit me, Patris, ut omne quod dedit mihi non perdam ex eo, sed resuscitem illud in nouissino die etc. VI. Ego sum resurrectio et uita. Qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, uiuet XI. Quia ego uiuo, et uos, uiuetis etc. XIIII. Iesus resurgens stat in littore, id est in maris extremo--- signat resurrectionem futram in fine mundi. Corpora iustorum nec sitient nec esurient etc. XXI. PAVLVS AD

Vxor Pilati multa per somnium patitur propter Iesum XXVII. Suspicio. Ioseph nolebat traducere Mariam, sed occulte dimittere. Ęquum existimauit suspectam repudiare, pium uero non diffamare I. Iesus uenit ad discipulos ambulans supra mare. Ipsi dixerunt, quia fantasma est XIIII. Simplex. Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum uidebunt V. Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus lucidum erit VI. Estote simplices sicut columbę X.

Secretum. Nihil est opertum, quod non reuelabitur, et occultum, quod non sciatur X. Abscondisti hęc a sapientibus et prudentibus, et reuelasti ea paruulis XI. Nemo nouit Filium nisi Pater neque Patrem quis nouit nisi Filius et cui uoluerit Filius reuelare XI. Iesus sedens in naui prędicat. Stantes in littore non capiunt parabolam; stantibus in naui datur nosse mysterium Dei. Turbis loquitur in parabolis, discipulis sine parabolis XIII. Non est bonum sumere panem filiorum et mittere canibus XV. Nolite sanctum dare canibus

quis eorum uideretur maior. Corriguntur a Domino XXII. Secretum. Ioannes soluere corigiam calciamenti Domini non ualet, quia incarnationis mysterium nec ipse inuestigare sufficit, qui hanc per prophetę spiritum agnouit III. Iesus, cum legisset librum, ministro plicatum reddidit, quia non omnia omnibus dicenda, sed pro captu audientium IIII. Dum turbis loquitur Dominus, pusillum a terra reducere nauim iubet. Mox ad apostolos conuersus in altum ducere iussit quia perfectioribus datum est nosse

Solitudo. Et erat Ioanes in desertis usque ad diem ostensionis suę ad Israel 1 . Factum est uerbum Domini super Ioannem, Zacharię filium, in deserto III. Iesus in deserto tentatur a diabolo IIII. Iesus secedebat in desertum et orabat V. Inter deserta quęrentibus Christum datur alimentum, et super abundat. Zacheus prę turba non poterat uidere Iesum. Ascendens supra turbam uidit et in domo sua

erat Ioanes in desertis usque ad diem ostensionis suę ad Israel 1 . Factum est uerbum Domini super Ioannem, Zacharię filium, in deserto III. Iesus in deserto tentatur a diabolo IIII. Iesus secedebat in desertum et orabat V. Inter deserta quęrentibus Christum datur alimentum, et super abundat. Zacheus prę turba non poterat uidere Iesum. Ascendens supra turbam uidit et in domo sua excepit XIX. Tunc qui in Iudea sunt, fugiant in montes, et qui in medio eius

suam. De malis uero dispensatoribus dicitur: Si dixerit: Moram facit Dominus meus uenire, et coeperit percutere, edere, bibere et inebriari. Cui commendauerunt multum, plus petent ab eo XII. Spiritus Sanctus in columbę specie III. Iesus autem plenus Spiritu Sancto. De aliquibus etiam sanctis legitur, quod pleni fuerunt Spiritu sancto. Non tamen ideo ęquales Saluatori. Minus enim capaces illi quam hic, licet utrique pleni IIII. Pater uester cęlestis de cęlo dabit Spiritum bonum petentibus se. Digitus

XVIII. Spes. Mulierem in aduterio deprehensam non condemnauit Dominus, sed imponens ei, ne amplius peccaret VIII. Seruus. Seruitutes duę: timoris et amoris XV. Sollicitus. Martha, ut audiuit, quia Iesus uenit, occurrit illi; Maria autem domi sedebat. Maria, ut audiuit, surrexit cito et uenit ad eum, cum adhuc esset, ubi occurrerat ei Martha XI. Sacrilegium. Qui aliquid de ecclesia furatur, Iudę perdito comparatur. Quare Iesus fures

Martha, ut audiuit, quia Iesus uenit, occurrit illi; Maria autem domi sedebat. Maria, ut audiuit, surrexit cito et uenit ad eum, cum adhuc esset, ubi occurrerat ei Martha XI. Sacrilegium. Qui aliquid de ecclesia furatur, Iudę perdito comparatur. Quare Iesus fures admisit, nisi ut eius Ęcclesia fures, dum patitur, toleraret etc. XII. Sacerdos. Qui intrat per ostium, pastor est ouium. Huic ostiarius aper it, et oues uocem eius audiunt, et proprias oues uocat nominatim etc.

AD HEBREOS: Spei confirmatio per promissionem Abrahę factam interposito iuramento etc. Ad tenendam propositam spem, quam sicut anchoram habemus animę tutam ac firmam et incedentem usque ad interiora uelaminis, ubi pręcursor pro nobis introiuit Iesus secundum ordinem Melchisedech, pontifex factus in ęternum VI. IOANNIS I: Siquis peccauerit, aduocatum habemus apud Patrem Iesum etc. II. Seruus. AD EPHESIOS: De officio seruorum et dominorum VI. AD

Spiritus omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Quę Dei sunt, nemo cognouit nisi Spiritus Dei. Spiritalia homo iudicat omnia et ipse a nemine iudicatur. Nos autem sensum Christi habemus II. Nemo in Spiritu Dei loquens dicit anathema Iesu. Et nemo potest dicere: Dominus Iesus nisi in Spiritu Sancto. Diuisiones gratiarum sunt idem autem Spiritus etc. XII. AD GALATAS: Quoniam autem estis filii Dei, misit Deus Spiritum filii sui in corda uestra clamantem: Abba, Pater IIII. AD THIMOTEVM II: Bonum depositum

Testis. Quęrebant falsum testimonium contra Iesum. Nouissime autem uenerunt duo falsi testes et dixerunt: Hic dixit: Possum destruere templum Dei etc. XXVI. Tentatio. Iesus in deserto tentatur a diabolo IIII. Superatis tentationibus reliquit eum diabolus, et accesserunt angeli IIII. Et ne nos inducas in tentationem, id est induci permittas, ut consentiamus ei, sed libera nos a malo VI. Motus magnus factus est in mari; excitant Dominum;

superseminauit zizania in medio tritici XIII. Nauicula iactabatur fluctibus absente Domino. Ascendente autem in nauicuiam cessauit uentus. Liberati a periculo adorant eum et confitentur. Petrus uidens uentum ualidum timuit, et cum coepisset mergi, clamauit ad Dominum. Tunc Iesus extendit manum et apprehendit cum XIIII. Si duo consenserint, id est spiritus et corpus, quodcunque petierint etc. XVIII. Si sciret paterfamilias, qua hora fur ueniret, uigilaret XXIIII. Vigilate et orate, ut non

LVCAS
Tentatio. Cuius uentilabrum in manu eius. Ventilabro triticum a paleis separatur. Sic tentatio ostendit firmum qui ei resistit; qui uero cędit uolubilem ac leuem III. Iesus statim post baptismum tentatur, ut scias etiam baptizatis imminere tentationes. Tria tella tentatoris: gulę, iactantię, ambitionis IIII. Paraliticus, id est torpore mentis pressus quęrit Iesum et prę turba cogitationum propius accedere non ualet.

Virtus imperfecta sine tentatione 144 . Comparatio 144 . Tentationes nunquam desunt 145 . Iesus Christus tentatus 148 . Gabaonitę secuti Iesum pugnam patiuntur ab iis qui prius amici erant 159 . Contra uitia 160 . Tentari nos

est oculus tuus. Si fuerit simplex, totum corpus lucidum erit. Si fuerit nequam, totum corpus tenebrorum erit VI. Tetigit oculos eorum, et confestim uiderunt. Et secuti sunt eum. An oculus tuus nequam est, [surg] quia ego bonus sum XX. Humilitas. Iesus Christus nascitur in Bethlem II. In Iordane baptizatur. Iordanis interpretatur deorsum--- quod humilitatem uidetur denotare III. Apostolos elegit de plebe pauperes, indoctos, piscatores IIII. Beati pauperes spiritu, id est humiles. Beati mites V.

Venia. Dimittite, siquid habetis aduersus aliquem ut et Pater uester qui in cęlis est dimittat uobis peccata uestra. Quod si uos non dimiseritis, nec Pater uester qui in cęlis est, dimittet uobis peccata uestra XI. Humilitas. Iesus post miraculum ad mare egreditur, et sequuntur turbę, quia fugientem sequitur gloria II. Ingressus domum neminem uolebat scire, et non potuit latere docens gloriam humanam declinare nec tum ab operibus piis cessare. Humilitas Channaneę. Sanato surdo et muto Iesus

Iesus post miraculum ad mare egreditur, et sequuntur turbę, quia fugientem sequitur gloria II. Ingressus domum neminem uolebat scire, et non potuit latere docens gloriam humanam declinare nec tum ab operibus piis cessare. Humilitas Channaneę. Sanato surdo et muto Iesus miraculum taceri iubet. Sed illi tanto magis [clamabant] prędicabant, quia humilitatem sequitur gloria VII. Siquis uult primus esse, erit omnium nouissimus et omnium minister. Et accipiens puerum, statuit in medio eorum etc. IX. Qui uoluerit fieri maior,

Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum uerbum tuum. Quia respexit humilitatem ancillę suę. Deposuit potentes de sede et exaltauit humiles I. Omnis uallis implebitur. Cuius non sum dignus soluere corigiam calciamentorum eius III. Humilitatem ostendens Iesus pergebat ad seruum centurionis sanandum. Ambitionem deuitans ad reguli filium noluit ire. Non sum dignus, ut sub tectum meum intres VII. Abscondisti hęc a sapientibus et prudentibus, et reuelasti ea paruulis X. Nolite timere, pusillus grex, quia c omplacuit Patri uestro

XI. Humilitas. Ioannes interrogatus, negat se esse Christum uel Heliam uel prophetam, sed uocem clamantis in deserto. Cuius ego non sum dignus, ut soluam corigiam calciamenti. Maria uenit ad Helizabeth, Iesus ad Ioannem, ut tu digneris accedere ad minores, si ope tua indigent I. Discipuli mirantur humilitatem et mansuetudinem Domini, quod dignaretur loqui mulieri inopi et Samaritanę, tam humaniter. Iesus ad filium reguli ire noluit, ad seruum centurionis pergere uolebat, quia

calciamenti. Maria uenit ad Helizabeth, Iesus ad Ioannem, ut tu digneris accedere ad minores, si ope tua indigent I. Discipuli mirantur humilitatem et mansuetudinem Domini, quod dignaretur loqui mulieri inopi et Samaritanę, tam humaniter. Iesus ad filium reguli ire noluit, ad seruum centurionis pergere uolebat, quia humilia respicit et alta a longe cognoscit IIII. Dominus noster magnum nobis exemplu m prębuit humilitatis, dum habitu inuentus ut homo quęrit gloriam Patris, non suam etc. VII. Surgit

1.1.31  Ergo auspex rursus: »Virguncula, parce timori;
1.1.32  Numinis aeterni gratia magna Tua est.
1.1.33  Nanque Tuo fęlix utero florebit Iesus,
1.1.34  Dicetur summi filius ille Dei.
1.1.35  Hic, hic magnus erit, Dauid genitoris habendam
1.1.36  Cui Dominus sedem, regna

habent. 13. Precatio ad Iesum
7.13.1  Numinis o magni uenerabile nomen Iesus,
7.13.2   Quo sua signauit munera tanta Deus,
7.13.3  Indicium magnae pietatis amabile nomen,
7.13.4   Iucundum, praesens, auxiliare,

Dulcius ambrosia nomen, quod rite uocando
7.13.6   Grata salutiferum lingua fatetur opus:
7.13.7  Immensi nomen meriti, uox mystica, sensus 13,7 sensus: Iesus Agić, fortasse recte
7.13.8   Numen adorandum, quod super omne quod est,
7.13.9  Quod titulo diuina Tuo praesagia gestas,

7.13.13  Quod probat euentus, nostroque salutifer orbi
7.13.14   Adsertorque hominum, cuius es, ipse fuit.
7.13.15  Sic diuinare est componere nomen Iesus,
7.13.16   Luxque futurorum normaque lexque fuit.
7.13.17  Non alium decuit titulum magis esse salutis,
7.13.18   Quem sibi

7.13.35  Vectibus auulsis et fracto carcere serpens
7.13.36   Incisa uomuit millia multa gula,
7.13.37  Et Mors arte sua periit, uitalis Iesus
7.13.38   Manibus adsertis uictor ubique sonas.
7.13.39  Tot Furiae, tot monstra nouis spoliata trophaeis,
7.13.40   Nominis

7.13.39  Tot Furiae, tot monstra nouis spoliata trophaeis,
7.13.40   Nominis horrescunt fulmina magna tui.
7.13.41  Salue igitur Furiis laetalibus horror Iesus,
7.13.42   Mens, precor, aeternum Te mea uoxque sonet.
7.13.43  Hoc me Tecum uni pietatis nomine, uellar
7.13.44   Ne quando amplexu

nesciret. Et iam tertio pari astu uso, cum patriarcha duplicatam pecuniam numerari pręcepisset, succlamare dispensator in maliciam hominis coepit. Conuersus uere loannes: Tace, inquit, fili! Nam fortasse hic Dominus noster Iesus Christus periculum nostri faciens, an tandem offensi crebris repetitionibus cessabimus misereri. Hic, quia maxime in dando propensi animi erat, cognomento Elemosinarius dictus fuit. Idem

priusquam ea demitterret, amicta apparuere tegumento ornatus supra modum mirabilis oppidoque stupendi; ut scilicet miraculo admoniti crederemus cum, qui indigentes uestierit, uestiendum cęlestis glorię lumine, cum Dominus Iesus Christus transformabit corpus humilitatis nostrę, configuratum corpori claritatis suę. Sed quid de Paulino, Nolanę urbis episcopo, dicam? Qui depopulata Campania Vandalorum excursionibus, cum in redimendis captiuis

omnes earum pastu refocillati essent, usque adeo multiplicatum inde collegit fructum, ut uinea, quę integra centum lagenas ęstimata fuerat, depasta trecentas redderet. Olim huiusce rei exempla pręmiserat Dominus noster Iesus iubens Discipulos, ut turbis in deserto epulum darent. Quinque panes et duos pisces, cum nihil aliud pręterea haberent, discumbentibus apposuerunt. Atque ubi omnes pransi ac saturati essent, pro quinque panibus duodecim

existimantes stare, in pręcipitium elationis ruerent et gloriam quęrentes hominum, gloriam, quę a Deo est, amitterent. Huiusce rei documenta exibere nobis uolens Magister ac Dominus noster Iesus Christus, leprosos mundat, cęcos illuminat, infirmos curat, surdo et muto aurium linguęque officium instaurat, et tamen singulis, ne nemini quicquam dicant, iniungit. Archisynagogi quoque filiam mortuam suscitaturus,

quodque Dei aures delectet audire. Delectat autem illum, quicquid de Scripturarum fontibus haustum orando effundimus, quod prophetę, quod apostoli nobis tradiderunt, sed pręcipue quod Dominus noster Iesus Christus. Ipse enim est Patris uerbum, ipse Filius suus dilectus, in quo sibi bene complacuit, ipsum audiamus! Sic, inquit, orabitis: Pater noster, qui es in cęlis. Si Pater in cęlis, filii, quę sursum sunt,

uel quotidianum, da nobis hodie. Panem, qui de cęlo descendit. Nostrum, quia pro nobis oblatus est. Supersubstantialem, quia omnibus substantiis, omnibus pręeminet creaturis. Vel quotidianum, quia Christus Iesus heri et hodie, ipse et in secula. Da nobis hodie. Da semper, ne unquam separemur ab eo. Quoties enim separamur, toties deficimus in uia. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus

gladius ceruici suę immineret, necis proprię oblitus pro alterius sanitate orauit. Vtrunque autem uera charitas faciebat, ut et proximi misereretur et pro Christo mori non timeret. Ioannes, frater eius (quem Iesus amasse plurimum dicitur) cum a Pathmo Ephesum reuerteretur, Drusianam defunctam ab ipso feretro, quo ad sepeliendum portabatur, sanam surgere ac domum redire fecit. Virgulta in aurum, littorales lapillos in gemmas

Paulus in Lege doctissimus, qui prius spirans minarum et cędis in Christi discipulos erat, nonne mox conuersus eorum, quos persequebatur, factus est socius, collega, coapostolus? Nonne synagogas ingressus prędicauit, quod Iesus esset Christus, Dei Filius? Denique, qui prius in gratiam Iudeorum uinciebat Christianos, idem deinde pro Christianis confundebat Iudeos, qui Damasci erant. Qui cum, quod responderent, non habuissent, in necem illius

gestiebat. O dignam talibus filiis parentem! O dignos tali parente filios! Vtrique pari animi constantia ostenderunt, quam omni morte fortior esset sola Dei dilectio. Hic est ignis ille, quem Dominus noster Iesus uenit mittere in terram et, quid uolo, inquit, nisi ut ardeat? Videamus ergo, qualiter in illis arserit, qui ipsum Iesum Dei Filium esse certa atque indubitata fide credidere. Simon Petrus in illius

res ita postulasset, dixerat. Cessit tunc sane timori amor, ut pateret, quanta esset humana fragilitas, ubi auxilium subtrahitur diuinum. Sed etsi cessit, non tamen recessit. Rursum se ille colligens, cum in ipsum respexisset Iesus, usque adeo timuisse doluit, ut dolore mors leuior fuisset. Haud igitur minoris dilectionis testimonium prębuit uiuus, dum crimen luget, quam prębuisset mortuus, si Dominum omnino non negasset. Proinde

Christi, et hactenus quidem terrenorum pręmium bonorum, nunc iam cęlestis regni ęterna promittitur poenitentibus beatitudo. Poenitentiam, inquit, agite, appropinquabit enim regnum Dei. Nec certe prius Iesus prędicare coepisse dicitur quam tentatus famem uicisset in deserto, auaritiam in monte, uanam gloriam in templo. Qua in re ostendere uoluit, qualem prius esse oporteat, qui diuini uerbi passim disseminandi curam aggredi

cancer serpit. Et iterum ait: Stultas et sine disciplina quęstiones deuita, sciens, quia generant lites. Ad Titum etiam: Loquere , inquit, quę decent sanam doctrinam . Sic et Dominus noster Iesus Discipulis suis, ut Euangelium regni Dei prędicarent, mandauit, non inanes poetarum fabellas, non rerum nihil ad institutionem uitę pertinentium inutiles uestigationes, non captiosa sophismatum argumenta, quibus

gratia et ueritate plenus; si perfectionem, nec augeri in illo nec minui potest. Hic quippe ille est unigenitus Dei filius, per quem omnia facta sunt et sine quo factum est nihil, Alpha et Omega, principium et finis, Christus Iesus, cuius nomen super omne nomen, cui omne genu flectitur, cęlestium, terrestrium et infernorum, in quem angeli prospicere desyderant, quem cum Patre et Spiritu Sancto simplicem inseparabilemque substantiam

reliquis interisset, et nisi seruandę pietatis causa illi mentiri licuisset, ad tam pręclarum coniugium infamis mulier nunquam peruenisset, ut inter illas censeretur, de quibus per successionis lineam nasci uoluit Dei filius Iesus Christus. Mendacium Gabaonitis attulit salutem, sed abstulit libertatem. Dederat illis Iosue in castris Galgalę iusiurandum, quod uitę illorum parceret, ratus eos (quemadmodum ipsi referebant)

copias Assyriorum, hoc est, dissipet malignorum insidias mentemque orantis illuminet, ut amota dubietatis nebula iam clare uidere possit eos uere mortuos esse, qui ipsum nitebantur in mortem trahere secum. Iesus, filius Syrach, dum efficere nequit, ne inter loquendum peccato aliquo non implicetur, sic in Ecclesiastico suo conqueritur et clamat: Quis dabit ori meo custodiam et super labia mea signaculum certum, ut non

nihilo habuit et, ueluti repentino premeretur incendio, pene nudus ab ędibus erupit, ut castitatem illęsam conseruaret. Moyses quidem, sicut omnes fere, qui sub Legis iugo seruierunt, uxorem habuisse describitur. Sed Iesus Naue (qui Euangelii libertatem figurabat) nec uxorem habuit nec filios, et hic coelebs Terram promissionis ingreditur, quam ille maritus tantum uidit, et ingredi non potuit. Sed

et, quam graue crimen adulterium sit, explicauit. Hęc de Vetere libauimus Instrumento, plura de Nouo hausturi, utpote cuius initium ipsa uirginali castitate consecratum est. Dominus noster Iesus Christus ita de Virgine nasci uoluit, ut perpetuam illi, de qua nascebatur, uirginitatem conseruaret, per portam clausam in mundum hunc ueniens, per quam uir non transiuit. Et ipse in uirginitate

uidi, et sanaui eum, et reduxi eum et ipsi reddidi consolationes. In Zacharia legimus Satan accusatione aduersari parantem Iesu, filio Iosedech, sacerdoti prohibitum fuisse a Deo, eo quod ipse Iesus poenitentiam egisset. Qui deinde sordidis tegumentis, in quibus iam se submiserat, exui et cidari munda operiri iussus desyderabilem illam Domini uocem audiuit: Ecce abstuli iniquitatem tuam, et indui te

qua prędictum fuerat, die uita defunctus pro modicis lachrymis gaudia percepit ęterna. Sed quid istos tantopere fleuisse miramur, qui flendi causas, dum peccassent, habuerunt, cum etiam Do‑ minus noster Iesus Christus, Agnus immaculatus, qui peccatum non fecit nec dolus inuentus est in ore eius, lachrymas interdum fudisse dicatur, risisse nunquam? Fleuit Hierosolymam uallo inimicorum circumdandam, funditus dirruendam, id est,

foeminis uinci ac superari. Mulier illa de Euangelio peccatrix in aliena domo quęsiuit Saluatorem, quoniam in sua non habebat. Non enim habitat Deus in corpore subdito peccatis. Conscientię ergo stimulis acta, illuc, ubi Iesus accubuerat, irrupit, accessit retro et pedes eius lachrymis rigauit, capillis tersit, osculata est, unguento perfudit. Condonan‑ turque ei peccata multa, quia dilexit multum. Aduenerat peccatrix, et

et de peccati iugo ad innocentię libertatem reuocari. Confitebantur igitur fideles Israhelitę soli Deo, quoniam nullus adhuc inter Deum et homines medius erat. Postquam autem mediator uenit Dominus noster Iesus Christus, non nisi per ipsum nobis ad Deum accessus est. Sicut autem ipse est sacerdos in ęternum secundum ordinem Melchisedech, ita, cum cęlum conscenderet, uicarios nobis in terra reliquit sacerdotes. His ligandi

autoritateque Scripturarum, ne cui forte incredibile uideatur, quod supra omnem naturę uim fieri audierit, et ibi magis eius uacillet fides, ubi credentibus certior beatitudo promittitur. Dominus ergo noster Iesus Christus acceptum panem et uinum benedixit dicens: Hoc est corpus meum, et: Hic est sanguis meus. Non fallit ipse, qui ueritas est. Et si multa hominibus credimus, cum scriptum sit: Omnis homo

disciplinam, ut sis sapiens in nouissimis tuis! Nunc Euangelicę institutionis exempla, quę ad propositum quicquam spectare uidebuntur, colligemus. Dominus noster Iesus Christus Iudeorum in iudicando maliciam arguens: Venit -inquit- Ioannes Baptista neque manducans panem neque bibens uinum, et dicitis: Demonium habet. Venit Filius hominis manducans et bibens, et

blasphemare inquiunt atque ipsum, qui mortuos uiuificauerat, reum esse mortis iudicant. Adeoque nihil uere uidere potest liuor, ut innocentem et iustum crucifigi, homicidam et seditiosum dimitti exposcant. Barrabas liberatur, Iesus occiditur. Quam autem execranda talia iudicia sint, Salomon aperit dicens: Et qui iustificat impium et qui condemnat iustum, abominabilis est uterque apud Deum.

subsequenter dicat: Qui autem iudicat me, Dominus est - desinamus nosipsos ita iudicare, ut proximos putemus contemnendos, quando quidem et illorum et noster et omnium Iudex et Conditor unus Deus, unus et Redemptor Iesus Christus. Nolite - inquit- ante tempus iudicare, quoad usque ueniat Dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum et manifestabit consilia cordium; et tunc laus erit unicuique a Deo. Interim

audax est et plus quam dici potest temerarius, qui suo iudicio ęternum Iudicem pręuenire non formidat. Christus uenturus est, ut iudicet mundum. Qui pręuenit, non Christus, sed Antichristus est. Antichristum autem Dominus Iesus interficiet spiritu oris sui. Ergo et illos, qui de incertis confidenter, de occultis asseueranter, de ambiguis indiscusse, de nihil ad se pertinentibus arroganter, de omnibus denique praue impieque iudicauerint, simul

qui peccatores sumus. Feramus ergo ęquo animo, quicquid in nos committunt homines, quia nos ante peccauimus Deo. Quicquid patimur, non est offensa, sed uindicta. Idem omnis patientię et exemplar et magister et remunerator Iesus Dominus, cum a Samaritanis non fuisset in urbem receptus, tam leniter tulit, ut Iacobum et Ioannem ulcisci iniuriam uolentes increpuerit. Vis — inquiunt — dicimus, ut ignis descendat de cęlo et consumat

mulierum, Herodis Antipę iussu in gratiam adulterę carceri mancipatur obtruncaturque ac medius inter Legem et Euangelium, huius initium, illius finem sanguine suo consecrat. Post illum primitię mortuorum, Dominus noster Iesus Christus ludibria, maledicta, conuitia, multa horrendaque supplicia et ignominiosissimam crucis mortem sustinuit, ut, pro quibus ipse uolens ac libens talia patiebatur, eosdem ad patiendas martyrii poenas suo excitaret

Hinc Stephanus quoque, Spiritu Sancto et fortitudine plenus, faciens signa et prodigia lapidibus obruitur. Sed quid mali illi lapidum ictus inferre poterant, cui cęli iam aperti erant? Vitam impii eripiebant, sed Iesus a dexteris uirtutis Dei manens animam suscepturus expectabat. Ille itaque tam de sua salute securus pro suis occisoribus orabat: Domine — inquit — ne statuas illis hoc peccatum! Auxitque martyrii

clamauit ad Dominum, Iesum Christum. Et superauit inimicum, ita ut oranti apparens demon diceret: Vicisti me, Sarra, uicisti. At illa nihil sibi ex hoc laudis uendicans: Non ego — inquit — uici te, sed Dominus meus Iesus. Hinc discamus, siquando uehementior tentatio ingruerit, orare solicitius et, quoties uicerimus, uictorię gloriam Deo, non nobis tribuere. Theodora Alexandrina semel tantum commissi adulterii conscia, se iam indignam

Homo natus de muliere, breui uiuens tempore, repletur multis miseriis. Qui quasi flos egreditur et conteritur, et fugit uelut umbra, et nunquam in eodem statu permanet. Hoc idem uidit et Iesus ille in Veteri Testamento, Syrachi filius, qui in Ecclesiastico suo admonendo nos ita ait: Memor esto, quoniam mors non tardat. Ante mortem benefac amico tuo, et secundum uires tuas exporrigens da pauperi. Ante

non possit. Vnde et Ecclesiastes: Memento — inquit — creatoris tui in diebus iuuentutis tuę, antequam ueniat tempus afflictionis tuę et propinquent anni, de quibus dicas: non mihi placent. Rursumque Iesus: Memento nouissimorum, et desine inimicari! Nihil quippe ita iracundiam nostram frangit atque emollit ut isthęc recordatio. Esaias propheta et ipse futura mente scriptisque pertractando didicit contemnere

habendas, quando quidem tanta uis eis inest, ut tactu ipsorum interdum etiam mortui ad uitam suscitentur. Satis hęc de Veteri Instrumento. Noui quoque exempla inspiciamus! Omnis uirtutis fons atque origo Dominus noster Iesus Christus, uti uiuendo, quomodo uiuere, ita moriendo, quomodo mori debeamus, nos erudiuit. Mortuus est pro salute nostra, ut nec nos pro salute proximorum mori recusemus. Pro inimicis orauit, ut et nos dimittamus, siquid

te enim hęc sedes manet. Postero die Trasilla febri implicita ęgrotauit. Iamque in ipsius morbi accessione uehementer anxiabatur, cum Christum uidit, atque ad eos, qui aderant: Facessite hinc — ait — abite! Ecce Dominus Iesus uenit. Itaque ad eum, quem uidebat, toto animi affectu anhellans expirauit. Odoris insecuta suauitas fidem fecit uere ibi affuisse Iesum et illam una cum ipso abiisse. Sed neque mortem timere potuit, quę ante mortem

ore fidelis et ueracis, ut in ipso percutiat gentes, et de quo Iob ait: Fugite a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum est gladius, et scitote esse iudicium. Hoc ergo gladio, id est, hoc spiritu oris sui, Dominus Iesus transuerberabit impiissimum tyrannum et eos, qui illum secuti fuerint, simul delebit, dicente Esaia propheta: In die illa uisitabit Dominus in gladio suo duro et grandi et forti super Leuiathan, serpentem veterem,

sui, et spiritu labiorum suorum interficiet impium. Et erit iustitia cingulum lumborum eius, et fides cinctorium renum eius. Hoc et Apostolus affirmat, cum ait: Et tunc reuelabitur ille iniquus, quem Dominus Iesus interficiet spiritu oris sui et destruet illustratione aduentus sui. Non ergo armis, non uirium ui, non ueneno perimetur ille nequissimus, sed solo spiritu oris Domini. Et hoc est illud, quod Daniel de illo

libet, quanto illi fortiores sint, qui gloriam ipsam uidentes exultant, si hic similitudinem tantummodo eius uidens tam uehementer timuit. Porro, ut iam perfectioris gratię utamur documentis, ipse Dominus noster Iesus Christus coram Petro et Iacobo et Ioanne in monte transfiguratus refulsit, ita ut splendorem illius cernentes futurę beatitudinis dulcedinem degustarent et bonum est nobis hic esse dicerent. Nondum plene gloriam

obitu, ad quantam ipse migrasset beatitudinem, testatum est duorum uisione, Guali, prępositi conuentus Brixiensis, et Rhaonis fratris. Alteri somnianti apparuit cęlum apertum et angeli Dominicum eo de terra transferentes et Iesus Christus multa cum iocunditate eundem suscipiens ac susceptum Marię matris offerens amplexibus. Alter, cum missam celebraret, sensibus corporis consopitis tantum, spiritu uigilans, illum cum reuerendo quodam uirorum

et cum tripudio ad cęlum perferrent atque in illo ęterni Sponsi thalamo feliciter collocarent. Hanc angeli comitati sunt, Trasillę uero uirginis, beati pontificis Gregorii amitę, animam ipse angelorum rex et Dominus Iesus Christus. Huic primum in uisu apparuit Felix pontifex et perpetuę lucis illi sedem ostendens: »Veni — inquit — et fruere consessu hoc beatorum!« Mox ipsa febris morbo affecta et iam animam agens uidit ad se

Quę fuerat Sodomis cum Lotho ablata nepote.
Vt Hiercunteus lituum clangore sacrorum
2.430   Conciderit murus simul et clamore uirorum,
Aspirante deo plebique fauente fideli.
Pręterea Iesus, Iudea uictor in ora,
Hostibus ut fusis Solis consistere currum
Et proferre diem iussit, uel quo usque fugatos
2.435   Prosternat cędens, oneret uel compede captos.
Vtque idem bello superatis regibus

Sed quadrigarum cunctos (ut fama) iugales
Suppernare iubens, numerum seruauit equorum,
Sufficiens tantum qui centum curribus esset.
Sic afflixit equos deuictis regibus olim,
Israhelitarum quum duceret agmina Iesus.
8.420   Hoc ab re factum ne credas, accipe sensus
Eximios, miro uerbi uelamine tectos. Quare equi subneruati uel suppernati
Cernis equum, quantum erecta ceruice superbit

Deus ad Dauidem
Vsque solum, dicente deo: "Si libera tali
12.340  Peste tui cupias foecunda noualia regni,
In Gabaonitas scelus acre ulciscere Saulis.
Quam uitam seruare illis iuratus Iesus
Pollicitus fuerat, Saul abstulit." Ergo uocatis
Rex Gabaonitis: "Ceciderunt crimina Saulis
12.345  In caput ecce meum! Quia non punita reliqui,
Esuriem patimur, uacuos et frugibus annos.

Neven Jovanović Iesus Christus MCCCCCX, die XXII Augusti. Thomae Nigro, canonico archipresbyteroqve Spalatensi, Marcvs Marvlvs in Domino salvtem

certissime testatur. Haud aliter conuenit ei, qui in ecclesia ad populum declamat. Talem ergo se exibeat, quales uult reliquos esse, quos docet; nec solum uerbis instruat, sed etiam exemplo. Ille denique arguat alios, qui ipse redargui non possit. Coepit nempe Iesus facere et docere; sic apostoli, sic euangelistae, sic omnes nuncii Christi fideles. Qui autem fecerit et docuerit sic, hic magnus uocabitur in regno caelorum, ait Dominus. DE PASSIONE DOMINI

timore; eleuabitur mare, rugient fluctus; uentorum procellarumque tempestas debacchabitur; crucis signum apparebit in caelo. Postremo furentis uis ignis caelum, terram, pontum uno inuoluet incendio nihilque relinquet uiuum, quod morti fuit obnoxium. Post haec aetere ab alto descendet Dei Filius Iesus Christus, maiestatem Patris prae se ferens, innumeris angelorum comitatus choris agminibusque sanctorum, uiuos ac mortuos diiudicaturus. Mox ad uocem archangeli tubaeque caelestis clangorem resurgent mortui, ad iudicium uenient; nihil erit occultum, quod non sciatur, neque

EVANGELISTARIVM. Iesus Christus. Venerabili Presbytero Francisco Lucensi Cantori ecclesiae Venetae sancti Marci. M. Marulus. S. P. D. Librum, quem de imitatione Christi ędidi, Tibi mittere pollicitus fueram, et

scire, et non potuit latere. Sed hoc apud gentiles in finibus Tyri et Sydonis gestum esse meminisse debemus, quibus non antequam Iudeis prędicandum erat Euangelium. quia ergo uulgandi gentibus Euangelii nondum tempus erat, Dominus Iesus noluit tunc illis nunciari per apostolos, sed tantum agnosci per miracula, his duntaxat qui ultro ad fidem uenturi erant. Non ergo uoluit aliquid quod non potuit, sed et quomodo uoluit latuit, et quomodo noluit, latere non

ac uincit. Vtrunque de Saluatore nostro euangelistę nobis prodidere. Sic enim in Mattheo legimus: Matth26 Coepit Iesus contristari et moestus esse. tunc ait illis: Tristis est anima mea usque ad mortem. Quanuis alii moestitię huius causam assignent non timori mortis, sed ei dolori quem capiebat ex perditione Iudę

transtuleris, adhuc altius tibi erit insurgendum, ut etiam cęlestia perscruteris | et de uisibilibus gradum ad inuisibilia facias. Matth17 In montem excelsum ascendentibus discipulis apparuit Dominus Iesus, non qua solebat specie, sed longe elegantiori. Resplenduit enim facies eius ut sol, uestimenta eius alba facta sunt ut nix. Hunc montem ipse si mente conscenderis, uidebis primum cum Christo loquentes Moysen et Heliam | atque

Prudentia pręterea mirum in modum proficere et sapientia compleri incipies. Hoc tibi Baruch prophetę uerbis promittitur. Neque enim fallit ille, per cuius os Spiritus Sanctus locutus est: Audi, inquit, Israhel, mandata uitę! Auribus percipe, ut scias prudentiam. Et Iesus, Sirach filius, cuius dicta sacris uoluminibus inseri meruerunt: Fili, ait, concupiscens sapientiam, conserua iustitiam, et Deus prębebit illam tibi. Ac ne de aliqua alia, quam quę in mandatis

adueniente Saluatoris natiuitatem fuisse nunciatam. Cuius memoriam Ecclesia quoque a media nocte (tunc enim de Virgine editus creditur) celebrare consueuit. Luc. 2 Tunc etiam, cum in templum puer Iesus est illatus, Anna Phanuelis filia Redemptorem Israhel agnouit sanctarum uigiliarum merito, quia non discedebat de templo, (ut euangelista ait) ieiuniis et obsecrationibus seruiens nocte ac die.

cupiens auertere a fide | atque auersos deuorare. Rex Gai Idem est rex Gai. Gai pręruptum dicitur siue uorago, quę est infernus, demonum domicilium. Hunc regem Gai Iesus in bello uictum cepisse memoratur | cruci-que affixisse, exercitum eius fudisse, urbem uero igni succendisse. Ducem ergo Iesum sequamur, atque aduersus regem Gai bellando pręualebimus | et si

affixisse, exercitum eius fudisse, urbem uero igni succendisse. Ducem ergo Iesum sequamur, atque aduersus regem Gai bellando pręualebimus | et si nos uexillum ferre crucis uiderit, in qua Iesus noster semet crucifigendo illum confixit, metu perculsus concidet | uel in fugam conuertetur. De quo per Esaiam fuit prędictum: A facie Domini pauebit Assur, uirga, hoc est, cruce Domini percussus . Vrbs autem eius cui dominabatur, gentiles erant. quę tunc quidem

Primogenita Aegypti sunt demones inter omnes nequitia primi, dicente Domino: Meum est omne primogenitum. ex quo percussi primogenitos in terra Aegypti, sanctificaui mihi quicquid primum nascitur in Israhel. Certe nisi Dominus noster Iesus Christus primogenitos Aegypti percussisset, principatus (ut Apostolus ait) et potestates aduersas traducens et triumphans in cruce, sanctificatio eius, qui est primogenitus omnis creaturę, ad nos peruenire minime potuisset. Qui ergo non uult cum primogenitis Aegypti percuti,

li. 15 notandum Quod si etiam uerus tibi de cęlo angelus uel sanctus aliquis apparuerit, nihil offendes inquirendo, an uere sit qui uidetur. Iosue v. Iesus Naue uir multę pietatis atque fidei, cum uisibili specie angelus ei occurrisset, non dubitauit interrogare illum dicens: Noster es an aduersariorum? nec ante iussis eius obediuit | quam quod angelus Dei esset, compertum habuit.

oportet Christi discipulus. Virgo est | et de Virgine genitus | et a uirgine baptizatus, quem sequeris. ut-que quanti sit apud ipsum uirginitas scias , de Ioanne apostolo quia uirgo erat, in Euangelio dicitur: Discipulus ille quem diligebat Iesus. Nam licet Iesus etiam reliquos omnes diligeret, de nullo tamen sic est expressum | sicut de isto, quem mentis corporis-que puritas commendabat. Hic solus in sinu Christi cunctis ad mensam sedentibus

ut-que quanti sit apud ipsum uirginitas scias , de Ioanne apostolo quia uirgo erat, in Euangelio dicitur: Discipulus ille quem diligebat Iesus. Nam licet Iesus etiam reliquos omnes diligeret, de nullo tamen sic est expressum | sicut de isto, quem mentis corporis-que puritas commendabat. Hic solus in sinu Christi cunctis ad mensam sedentibus recubuit, quia solus fortasse intemeratę uirginitatis laude illi proximior erat.

addictus, et in lacu leonum conclusus allato mirabiliter prandio reficitur | et inter ferocissimas bestias manet securus. Matth. 14 Dominus noster Iesus Christus, sine quo factum est nihil, quinque panibus et duobus pisciculis in deserto quinque milia uirorum exceptis mulieribus ac paruulis reddidit saturata, et reliquię collectę duodecim cophinos impleuerunt. Iterum pari miraculo quatuor milia

ordo tenendus est indigentibus subueniendi. In rerum pari inopia | propinquioribus prius opem feras | quam minus propinquis | et domesticis quam extraneis | et fidelibus quam infidelibus | et bonis denique quam malis. Iesus enim Dominus noster ante se a pastoribus qui in Iudea erant, quam ab alienigenis adorari uoluit. et ante in Nazareth ubi nutritus et educatus fuerat, Esaię prophetiam recitando se manifestum fecit quam Hierosolymis, et ante Iudeos ea quę fidei sunt, docere studuit | quam alienigenas

Paulus et Paulus de iis qui ipsi infesti erant: Cupio inquit anathema fieri a Domino pro fratribus meis. ICXC Ante istos Dominus noster Iesus Christus eis a quibus ut interimeretur comprehensus fuerat, usque adeo beneficum se pręstitit, ut uni eorum abscissam auriculam statim restituerit sanam-que reddiderit | et discipulum suum, qui eam absciderat increparit. denique pro illis a quibus

Prohibet Lex, ut sacerdos uiduam uel repudiatam ducat uxorem, sed uirginem tantum. Nu. 31 Et cum Moyses Madianitas delere mandaret, uirginibus parci iussit. Iesus Iesus Naue, qui Christi Domini figuram ferebat, neque uxorem habuisse memoratur neque liberos. et illo duce populus Israhel Terram ingressus est promissionis. Helias. Heliseus Elias et Heliseus nusquam iniisse matrimonia leguntur, et soli inter

Prohibet Lex, ut sacerdos uiduam uel repudiatam ducat uxorem, sed uirginem tantum. Nu. 31 Et cum Moyses Madianitas delere mandaret, uirginibus parci iussit. Iesus Iesus Naue, qui Christi Domini figuram ferebat, neque uxorem habuisse memoratur neque liberos. et illo duce populus Israhel Terram ingressus est promissionis. Helias. Heliseus Elias et Heliseus nusquam iniisse matrimonia leguntur, et soli inter ueteres a morte

Ioannes Baptista. Ioannes apostolus. Iacobus apostolus. Paulus apostolus Virgines fuere | Ioannes Baptista, quo inter natos mulierum non erat maior, Ioannes apostolus, quem singulariter Iesus dilexisse dicitur, Iacobus qui frater Domini nuncupatus est, Paulus uas electionis, alii-que multi ex discipulis. Inter foeminas autem | Martha, Petronilla, Tecla , Agatha, Lucia, Catharina, Cecilia, Barbara, Agnes

De gratis erga devm in testamento novo. Caput III Iesus Christus Dei filius humani generis Redemptor ac Saluator, patribus promissus, nobis exhibitus et datus, non pręsentia bona hominibus polliceri coepit sed futura, nec terrenum largiri regnum sed cęleste. Matth.

Impigrum quoque ac solicitum esse decet salutiferę institutionis doctorem. Mat. 4 Circuibat Iesus (ut euangelistę tradunt) totam Galileam docens in synagogis eorum | et prędicans Euangelium Regni. et alibi dicitur: Luc. 15 Erat quotidie docens in templo.

in messem suam. Quicquid interim patiuntur, pastorum culpa fit, qui pręsunt ecclesiis, et dum seipsos pascunt, gregis esurientis periculum negligunt. Quod si eorum incuria ouis aliqua perierit, sanguinis eius rei erunt. Dominus Iesus Redemptor noster aluit turbam in deserto, ne deficiant in uia. ut ostenderet | eos in uia uitę deficere, qui non habent ducem, a quo perduci possint ad uitam. Nulla autem maior homini contingere

Propter quod inquit et Deus exaltauit illum | et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei Patris . Neque humilius diuinitas inclinare se potuit, quam ut hominem assumeret, se-que hominum potestati submittere ad flagella et mortem per ludibria sustinendam. neque sublimius

damnatorum quod eos delectet uidere poterunt, sed cuncta tristia et acerba miseri illi et cernere et pati compellentur. qui-que se olim supra homines esse arbitrabantur, sub immundorum spirituum potestate erunt. Quod quidem metuens Iesus Sirachi filius orabat dicens: Ecclesiasti. 23. Domine pater et Deus uitę meę extollentiam oculorum meorum ne dederis mihi. hoc est, ne permittas |

magis similem facit quam diuitem suę diuitię. Et tunc quidem circumciditur puer, ut iam ab infantia sanguinem suum fundere pro nostra salute incipiat, qui adultus totum in cruce profusurus erat. Vocatum est — inquit — nomen eius Iesus, quod uocatum est ab angelo, priusquam in utero conciperetur. Iesus interprętatur Saluator. Vt nos ergo saluaret, et nasci uoluit in carne et in paupertate uiuere et odia impiorum sustinere. Vere autem Saluatorem esse et Symeon senex et Anna uidua de illo prophetando

tunc quidem circumciditur puer, ut iam ab infantia sanguinem suum fundere pro nostra salute incipiat, qui adultus totum in cruce profusurus erat. Vocatum est — inquit — nomen eius Iesus, quod uocatum est ab angelo, priusquam in utero conciperetur. Iesus interprętatur Saluator. Vt nos ergo saluaret, et nasci uoluit in carne et in paupertate uiuere et odia impiorum sustinere. Vere autem Saluatorem esse et Symeon senex et Anna uidua de illo prophetando testati sunt, de quo quidem uenturo tot ante seculis fuerat prophetatum.

eum. De ciuitate eiicitur mundi Dominus, et omnium Conditor ducitur, ut de montis crepidine pręcipitetur. Talia autem se non inuitum pati ostendit, cum inter eos, a quibus ducebatur, non comparuisset. Sequitur enim: Iesus autem transiens per medium illorum ibat. Discessit itaque ab eis et uenit Capharnaum, ciuitatem Galileę ibique docebat populum. Qua certe in re instruit nos ne tunc quidem, cum aduersariorum persecutionem patimur, cessandum esse ab operibus iustitię.

esse ab operibus iustitię. Ad hęc frequenter etiam lapidibus eum obruere concupierunt. Nam cum in templo eos docuisset, ut Ioannes ait, dixissetque: Antequam Abraham fieret, ego sum. Tulerunt — inquit — lapides, ut iacerent in eum. Iesus autem abscondit se et exiuit de templo; illud nempe implens, quod in psalmo est dictum: Odiui ecclesiam malignantium, et cum impiis non sedebo. Quicquid autem illi ad necem ei inferendam pararant, in nihilum uertitur. Non enim, quando illi uolebant, sed

ignem e cęlo euocauit aduersus quinquagenarios regis Achab, et rege Iuda Ezechia, cui datum est signum uitę longioris reuersio solis ad decimam usque umbrę lineam horologii Achaz. Sed nemo istorum se Christum esse professus est, et talia miracula non sibi, sed Deo tribuebant. Iesus uero palam se Filium Dei esse dixit, missum ad oues Israhel, quę perierunt, et Filium hominis, pro hominibus homo factus. Alia itaque faciebat Deum orando, ut se hominem indicaret, et alia iubendo, ut se Deum probaret. Sed isti increduli non meruerunt uidere, quod

quod iidem isti tentando et non pura animi intentione interrogarint: si liceat uxorem dimittere, et cum in templo ueluti magister uersaretur: in qua potestate id faceret, et: an liceret censum dari cęsari. His igitur prętermissis reliqua consyderemus. Iesus oblato sibi paralytico: Confide, fili — inquit — remittuntur tibi peccata tua. Quidam uero de scribis dixerunt intra se: Hic blasphemat, atque, ut Marcus et Lucas testantur: Quis — inquiunt — potest dimittere

ludibrio haberi sustinuit. Pręterea, licet omnis iniuria molestior sit, quę ab iis infertur, qui nobis cognatione aliqua coniuncti sunt, quam quę ab alienis irrogatur, et hanc tamen nobis in exemplum pati uoluit Dominus noster. Nam in Marco est scriptum, quod Iesus de monte descendens cum apostolis ingressus est domum conuenitque illic tam frequens turba*, ut non esset refectioni locus. Et cum — inquit — audissent sui, exierunt tenere eum. Dicebant enim, quoniam in furorem uersus est. Suos appellat

moriatur homo pro populo, et non tota gens pereat. Alio Caiphas animum intendebat regno metuens terreno, alio uerba spiritaliter intellecta dirigebantur. Vnde sequitur: Hęc autem Caiphas a semetipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius, prophetauit, quia Iesus moriturus erat pro gente; et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Et malis igitur quandoque datur prophetia, sed attende quomodo: ita certe, ut, quod ipsi fando designent, non intelligant. Caiphas carnaliter ad innocentis

affectos curabat, mortuos ad uitam reuocabat, demoniis imperabat. Tam ergo cęca inuidia est, ut nec Deum timeat nec hominum bene facta penset. Odit amandos, odiendos amat. Peruerso ducitur iudicio, dum neminem sibi pręferri patitur. Iesus ergo iam non in* palam ambulabat apud Iudeos, sed abiit — inquit — in regionem iuxta desertum, in ciuitatem, quę dicitur Effren, et ibi morabatur cum discipulis suis. Et hoc quidem non timore insidiantium sibi Iudeorum. Poterat enim et inter illos

modo, cum solum Iesum quęsierunt et in eum credentes nondum infestarent. Alioquin contemnenda est uita, dum defenditur ueritas, quoties proximus tuus Christum, qui ueritas est, negare compellitur. Post talia, ut Ioannes testatur, ante sex dies Paschę Iesus uenit Bethaniam. Ibi fecerunt ei coenam — inquit — et Martha ministrabat. Maria autem, soror eius, accepit libram unguenti nardi pistici, preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius capillis suis, et domus impleta est ex odore unguenti.

Cogitauerunt — Ioannes inquit — principes sacerdotum, ut Lazarum interficerent. Quare hoc? Nempe, quia (ut idem ait) multi propter illum abibant ex Iudeis et credebant in Iesum. Lazarum occidere cogitauerunt; quasi uero Iesus ipse, qui suscitauit mortuum, suscitare non possit occisum et iterato miraculo plures etiam conuertere ad sui credulitatem. Cęterum nequaquam egerunt, quod cogitarant. Et tamen, quasi qui egissent, sic diuinę iustitię damnationem incurrerunt. Quoties enim decernenti male

agere deficit facultas, ipsum uelle pro actione imputatur. Post hęc illa quidem fiunt, quę Ioannes commemorat. In crastinum — inquit — turba multa, quę conuenerat ad diem festum, cum audissent, quia uenit Iesus Hierosolymam, acceperunt ramos palmarum et processerunt obuiam ei, et clamabant: Osanna, benedictus, qui uenit in nomine Domini, rex Israhel. Et inuenit — inquit — Iesus asellum * et sedit super eum, sicut scriptum est: Noli timere, filia Syon; ecce rex

inquit — turba multa, quę conuenerat ad diem festum, cum audissent, quia uenit Iesus Hierosolymam, acceperunt ramos palmarum et processerunt obuiam ei, et clamabant: Osanna, benedictus, qui uenit in nomine Domini, rex Israhel. Et inuenit — inquit — Iesus asellum * et sedit super eum, sicut scriptum est: Noli timere, filia Syon; ecce rex tuus uenit sedens super pullum asinę. Plenius quidem hoc enarrant alii Euangelistę. Aiunt enim missos fuisse a Domino duos discipulos a Monte oliueti, iussos, ut irent in castellum

dominus et perdet colonos istos, et dabit uineam aliis; utque apertius dicta intelligerent, subiunxisset: Ideo dico uobis, quia auferetur a uobis regnum et dabitur genti facienti fructum eius, — cognouerant ipsi Iudeorum principes, quod eis talia Iesus exprobraret iniicereque illi manus parabant, sed plebis multitudine deterriti sese continuerunt. Plebs enim omnis eum ueluti prophetam uenerabatur. Ipse uero scelera eorum commemorans damnabat eos ambitionis, simulationis, auaritię, falsitatis, inconstantię, crudelitatis

Hinc iam Domini nostri cum discipulis conuersationem, qua paulo ante, quam ab impiis supplicium pateretur, uti uoluit, erit nobis operęprecium consyderare. Ante diem festum Paschę (ut in Ioanne legimus) sciens Iesus, quia uenit hora eius, ut transeat ex hoc mundo ad Patrem, Pascha cum discipulis celebraturus hęc dicit. Sed quomodo ante diem festum Paschę, Quęstio cum Mattheus

ipsos domi suę conuiuio excipiat. Cumque talia non nisi diuina fiant uirtute, per hoc quoque ostendit potuisse se uim cauere aduersariorum, si uellet. Et fecerunt — inquit Euangelista — discipuli, sicut constituit illis Iesus, et parauerunt Pascha. Non inquisierunt, quinam ille esset aut quomodo uocaretur, ad quem mittebantur. Taciti imperata faciunt. Et tu, monache, istos imitatus, si obedientię officio rite defungi cupis, maiorum tuorum iussa exequi matura, nullam iussionis causam

aliis tristantibus et singulis: Nunquid ego sum, Domine, respondentibus, audacter reclamat: Nunquid ego sum, Rabbi? Post esum agni illa, ut reor, quę Ioannes narrat, fiunt. Surgit — inquit — Iesus a coena et ponit uestimenta sua. Et cum accepisset linteum, pręcinxit se. Deinde misit aquam in peluim et coepit lauare pedes discipulorum et extergere linteo, quo erat pręcinctus. O admirandam Saluatoris nostri humilitatem! Deus hominum pedes lauat, Dominus

mecum, usque adeo separari a consortio Domini sui expauit, ut statim mutato proposito responderet: Domine, non tantum pedes, sed et manus et caput. Quasi diceret: Totum me laua a planta pedis usque ad uerticem capitis; tantum ne me a te separes. Dicit ei Iesus: Qui lotus est, non indiget, nisi ut pedes lauet, sed est mundus totus. Qui enim Christi baptismo lotus est, totus mundus est. Confirmatione tamen ei opus est, ne inquinetur. Vnde baptizatos in ecclesia sacro deinde chrysmate inungi ab episcopo

est illud, quod Paulus ait: Nihil mihi conscius sum, sed non in hoc iustificatus sum; qui iudicat* me, Dominus est. Non enim sufficit nostra emundatio, id est a peccatis abstinentia; nisi Christi meritum accesserit, cęleste regnum ingredi non merebimur. Tunc ergo Iesus pedes nostros lauat, cum per passionis suę gratiam nos de terra sublatos cęlestibus inserit. Quare autem ante passionem lotione ista utitur? Vt eos ad susceptionem tantę futurę gratię pręparet, quibus post passionem Spiritum Sanctum missurus erat. Et uos mundi

ut ante mortem meam discatis, quomodo uos idem oporteat aliis ministrare in mei memoria et qualiter uobis conueniat corporis et sanguinis mei sacrificium offerre Deo pro omnium, qui in me credunt, salute. Coenantibus ergo eis accepit Iesus panem et benedixit ac fregit deditque discipulis suis et ait: Accipite et comedite! Hoc est corpus meum. Et accipiens calicem gratias egit et dedit illis dicens: Bibite ex hoc omnes! Hic est enim sanguis meus Noui Testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem

et hi fugerunt et ille negauit, ut noscamus nostram fragilitatem in tentationibus non sufficere, nisi diuino iuuetur subsidio, dicente ipso Dei Verbo: Sine me nihil potestis facere. Deinde secundum eosdem Euangelistas — uenit Iesus cum illis in uillam uel in prędium, cui nomen Gethsemani. Et hic est locus monti Oliueti proximus, ubi fuit hortus, in quem eos ingressos ait Ioannes trans torrentem Cedron. Multa tamen idem pręmittit, quę locutus est Iesus ad discipulos et ad Patrem. Quę

secundum eosdem Euangelistas — uenit Iesus cum illis in uillam uel in prędium, cui nomen Gethsemani. Et hic est locus monti Oliueti proximus, ubi fuit hortus, in quem eos ingressos ait Ioannes trans torrentem Cedron. Multa tamen idem pręmittit, quę locutus est Iesus ad discipulos et ad Patrem. Quę consulto prętermittimus, ut tantum passioni congrua explicemus. Videamus primum, quid hoc sit, quod Ioannes ait: Egressus est trans torrentem Cedron et intrauit in hortum. Cedron moerorem sonat. Transit ergo

fuimus, per Christi satisfactionem eodem nos innuat reducendos. Qui enim longo admodum tempore exules fuimus, iam tandem Christo duce postliminio reuertimur in patriam, non terrenam, sed cęlestem, non temporalem, sed ęternam. Illic autem ubi conuenerat Iesus cum discipulis, iussit eos residere, donec ipse paulo longius digressus preces offeret Deo Patri. Et assumpto Petro filiisque Zebedei Ioanne et Iacobo abiit. Coram his coepit contristari et moestus esse dicens: Tristis est anima mea usque ad mortem. Sustinete hic et

si liberemur, profuturum sit, ignoramus; et bonum aliquod temporale petendo, utrum expediat ad animę salutem, nescimus. Talia ergo, si nobis conducibile futurum sit, uoluntati eius, qui solus nouit omnia, committamus. Transire quippe a se calicem passionis petiit Iesus, quia pati ut homo exhorrebat, ut Saluator uolebat, ut Deus disponebat. Et quoniam recedens a discipulis pręmiserat ***corr. ex premiserat : Sustinete hic et uigilate, eosdem ab oratione rediens, cum

Qualiter autem ab impiis comprehensus fuerit, quoniam a Ioanne accuratius copiosiusque describitur, quid ille dicat, consyderemus. Sciebat — inquit — et Iudas, qui tradebat eum, locum, quia frequenter Iesus conuenerat illuc cum discipulis suis. Iudas sciebat hortum illum, in quem Iesus cum discipulis introierat. Ipse ergo Iudas non introierat, indignus fidelium consortio, qui Iustum iam uendiderat pro argento. Et quia hortus paradisus dicitur, proditione inquinatus

copiosiusque describitur, quid ille dicat, consyderemus. Sciebat — inquit — et Iudas, qui tradebat eum, locum, quia frequenter Iesus conuenerat illuc cum discipulis suis. Iudas sciebat hortum illum, in quem Iesus cum discipulis introierat. Ipse ergo Iudas non introierat, indignus fidelium consortio, qui Iustum iam uendiderat pro argento. Et quia hortus paradisus dicitur, proditione inquinatus paradisum intrare non potuit. Cum illis ergo, quibus iam adheserat, ad abyssum inferni

introierat. Ipse ergo Iudas non introierat, indignus fidelium consortio, qui Iustum iam uendiderat pro argento. Et quia hortus paradisus dicitur, proditione inquinatus paradisum intrare non potuit. Cum illis ergo, quibus iam adheserat, ad abyssum inferni festinabat. Capi autem Iesus ibi uoluit, ut pro peccato, quod in paradiso commissum fuerat, satisfacere inciperet in paradiso. Sequitur: Iudas ergo, cum accepisset cohortem et a pontificibus et phariseis ministros, uenit illuc cum laternis et facibus et armis.

Iudas ergo, cum accepisset cohortem et a pontificibus et phariseis ministros, uenit illuc cum laternis et facibus et armis. Cum luminaribus ueniunt, ne in tenebris lateat, quem quęrunt; cum militibus et armis, nequis eum defendere audeat. Iesus itaque sciens omnia, quę uentura erant super eum, processit et dixit ad eos: Quem quęritis? Responderunt ei: Iesum Nazarenum. Dicit eis Iesus: Ego sum. Stabat et Iudas — inquit — qui tradebat eum cum ipsis. Vt ergo dixit eis: Ego sum, abierunt

armis. Cum luminaribus ueniunt, ne in tenebris lateat, quem quęrunt; cum militibus et armis, nequis eum defendere audeat. Iesus itaque sciens omnia, quę uentura erant super eum, processit et dixit ad eos: Quem quęritis? Responderunt ei: Iesum Nazarenum. Dicit eis Iesus: Ego sum. Stabat et Iudas — inquit — qui tradebat eum cum ipsis. Vt ergo dixit eis: Ego sum, abierunt retrorsum, et ceciderunt in terram. Quando uoluit, latebat, ne inueniretur; quando uoluit, per medium illorum ibat nec comprehendebatur. Nunc uero

cadere proprium est iniquorum. Retrorsum abis, cum Domino tuo peccas. In terram cadis, cum cęlestium bonorum oblitus terrena diligis. Iterum ergo interrogauit eos: Quem quęritis? Illi autem dixerunt: Iesum Nazarenum. Respondit Iesus: Dixi uobis, quia ego sum. Si ergo me quęritis, sinite hos abire. Animaduerte diligenter, quid respondeat: Si me quęritis — inquit — sinite hos abire. Deponite maliciam, desinite peruerse agere, uirtuti exercendę operam date atque

hos abire. Deponite maliciam, desinite peruerse agere, uirtuti exercendę operam date atque ita, si me quęritis, inuenietis. Fallitur ergo, quisquis inuenire Saluatorem sperat et a uitiis non recedit. Hic est quidem moralis loci huius sensus; historicum nunc explicemus. Iesus in discipulos manum protendens: Si me quęritis — inquit — sinite hos abire. O immensam Domini nostri charitatem! Semet ad necem quęrentibus offerebat, tantum discipulis suis ne nocerent. Sinite hos abire illęsos, qui mecum sunt. Me

debilis est et imbecilla, nisi pręsentis Domini iuuetur auxilio. Malchus figuram gerit Iudeorum; qui aure dextera carent ad intelligentiam Legis spiritalem, sinistram tantum habent, cum nihil extra historię sensum percipiant. Solis** autem illis mystica patent, quibus ipse Iesus in credendo sanum infundit auditum. Pręterea, cum dictum sit: Qui gladio Quęstio percutit, gladio peribit, quęritur, quomodo hoc uerum sit, si multi gladio

Quia innocentem ueritate damnare nequeunt, mendacio nituntur. Nec tamen inueniunt, quonam credibili saltem commento falsum fulciant testimonium, ut uerba *corr. ex prepeditus fidem inuenirent. Nihil ergo Iesus neque dixerat neque fecerat, quod uel ab inimicis ulla ex parte reprehendi posset. Nouissime autem uenerunt duo falsi testes et dixerunt: Hic dixit: Possum destruere templum Dei et post triduum reędificare illud. Et hi quidem dicta peruertunt, quia, quomodo

sermo. Caiphas autem consurgens et ore ad Iesum conuersus furibundo ac procaci exclamat: Quid non respondes ad ea, quę isti aduersum te testantur? Sed quoniam nihil prodest respondere iniquis nullamque accusati defensionem admittentibus, ipse Iesus nullum contratulit uerbum, tacere satius esse existimans quam frustra se tuendo linguam fatigare. Princeps uero sacerdotum tacentem ad responsionem prouocabat quęrens ab eo occasionem magis probabilis accusationis. Adiuro te — inquit — per Deum uiuum,

probabilis accusationis. Adiuro te — inquit — per Deum uiuum, ut dicas nobis, si tu es Christus, Filius Dei. Tot miraculis eius credere noluit, et nunc uerbis credere se uelle simulabat. Quod ergo impie quęsiuit, discere manifesto non meruit. Vnde Iesus neque affirmans neque denegans se esse Christum, Dei Filium: Tu dixisti, respondit. Suspensumque illum relinquens: Veruntamen — inquit — dico uobis, amodo uidebitis Filium hominis sedentem a dextris uirtutis Dei — ut se ęqualem

improborum temeritas quam iustorum modestia. Quales itaque ministri, talis et pręses. Atque ideo quidem hunc, quem minister tam indigne percusserat, ille mortis reum iudicabat. Hunc pontificem ego fuisse Caipham puto. Licet enim ad Annam prius ductus fuerit Iesus, tam parumper tamen ibi moratur, ut alii Euangelistę de Anna tacuerint et de Caipha tantum locuti sint. Quidam uero totum hoc de Christi contumeliis et Petri negatione coram Anna gestum arbitrantur. Sed hęc opinio repugnaret omnino aliorum autoritati Euangelistarum. Sensus

ergo continuis clamoribus instabant, ut Barraba dimisso Christus crucifigeretur. Aestuabat Pilatus, quid sibi agendum esset, incertus. Introiuit ergo (ut Ioannes ait) iterum in prętorium, et uocauit Iesum et dixit ei: Tu es rex Iudeorum? Iesus autem, qui prius tacuerat, tunc respondit dicens: A temetipso hoc dicis, an alii dixerunt tibi de me? Quare, quem nihil latere potest, quasi rerum ignarus interrogat? Quęstio

et posteri sciant ipsius Pilati aduersum Iudeos contestationem. Respondit enim Pilatus: Nunquid ego Iudeus sum? Vt uidelicet ad te accusandum mouear sicut illi. Gens tua et ponitifices tui tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respondit ergo Iesus ad ea, quę sibi de regno affectato obiecta erant: Regnum meum non est de hoc mundo. Si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.*

non obediunt, serui diaboli sunt. Huiuscemodi mundus nequaquam ad regnum tuum, in quo est ęterna perpetuaque beatitudo, pertinet, sed ad regnum spirituum immundorum, in quo poena est ęterna et perennis. Si ex hoc mundo — inquit Iesus — esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non traderer Iudeis. Nunc autem regnum meum non est hinc.** Scriptura ista ita quoque potest exponi, ut, sicut alibi dixit: Non ueni iudicare, sed iudicari, ita et hic: Non ueni regnare in

postremo, ut crucifigatur, sustinuit. Sic enim in Ioanne est scriptum: Exiuit iterum Pilatus foras et dicit eis: Ecce adduco (uobis) **add. eum foras, ut cognoscatis, quia nullam inuenio in eo causam. Exiuit ergo Iesus portans spineam coronam et purpureum uestimentum. Et dicit eis: Ecce homo! Intuetur ergo Iudeorum belluina feritas illius, quem accusabat, caput spinis cruentatum, reliquum corpus flagellis discissum, cernit probris contumeliisque oneratum, necdum satiatur. Cum

audisset hunc sermonem, magis timuit. Timuit quippe, ne autor fieret eius necis, qui non solum culpa careret, sed etiam Filius Dei diceretur. Et ingressus — inquit — prętorium iterum, dicit ad Iesum: Vnde es tu? Iesus autem responsum non dedit ei. Dicit ergo ei Pilatus: Mihi non loqueris? Nescis, quia potestatem habeo crucifigere te et potestatem habeo dimittere te? Tuo te ore iniusti iudicii damnas, o Pilate. Potestatem te habere dicis crucifigendi et dimittendi, et tamen,

Tuo te ore iniusti iudicii damnas, o Pilate. Potestatem te habere dicis crucifigendi et dimittendi, et tamen, quem toties culpa carere pronunciaueras, non dimittis, sed crucifigendum accusatoribus tradis. Respondit Iesus: Non haberes potestatem aduersum me ullam, nisi tibi datum esset desuper. Falsam hominis iactantiam uero retundit responso. Putauit enim Pilatus potestatem se in Christum habere ex Cęsaris autoritate, a quo pręses constitutus fuerat, sed audit nihil se in illum

exiuit in eum, qui dicitur, Caluarię locum, Hebraice autem Golgotha, ubi crucifixerunt eum et cum eo alios duos hinc inde, medium autem Iesum. Pro maiori ludibrio ipsius, qui crucifigendus erat, humeris crucem portandam imponunt. Gestauit igitur primo sibi crucem Iesus. Sed quoniam tota nocte illa afflictus fuerat, lassitudine superatus perferre nequiuit. Fit itaque, quod alii Euangelistę narrant: Angariatur Symon Cyreneus de uilla ueniens et crucem post Iesum ferre cogitur. Iam, quod Iudei abhorrebant, alienigenę suscipiunt.

populi pars moesto animo sequebatur, sed dolorem dissimulabat, ne a Iudeis notarentur. Foeminis flere magis liberum erat. Et hic quidem sexus semper ad lachrymas procliuior. Quoniam autem is, qui non inuitus, sed uolens pro omnium salute ad crucem ibat, non erat lugendus, Iesus ad illas conuersus dixit: Filię Hierusalem, nolite flere super me, sed super uos ipsas flete et super filios uestros. Quoniam ecce uenient dies, in quibus dicent: Beatę steriles, et uentres, qui **corr. ex quę non genuerunt, et

incidit, cum a Tito, Romanorum imperatore, euersa est ciuitas, moenia solo ęquata, tot hominum milia cęsa, tot fame seditionibusque intestinis consumpta, tot in seruitutem redacta. Nullum denique super terram miseriarum genus est, quod non illis tunc acciderit. Iesus autem, ut futurę erumnę, quam denunciabat, fidem faceret, rationabile subiecit argumentum (ut in Luca legitur) dicens: Eo quod non cognoueris tempus uisitationis tuę. Inuidia nanque excęcauerat mentes eorum, et Messiam in Lege promissum agnoscere non

a fficiebantur supplicio, ibi per Christi supplicium omnium credentium peccata delerentur. Ibi ergo crucifixerunt eum et cum eo duos latrones, alterum ad dextram eius et alterum ad sinistram. Cruci titulum apposuit Pilatus litteris Hebraicis, Gręcis et Latinis conscriptum: Iesus Nazarenus, rex Iudeorum. Tot linguis exarata est inscriptio, ut et ciues legere possent et aduenę. Hanc quoque inscriptionem cauillabantur Iudei, ne Christus rex eorum nuncuparetur. Et certe in eo, quod inuidię uitio seruiebant, non erat eis rex Christus, in eo

magis quam membrorum suorum dolorem sentiens, ne illa se penitus ab ipso deseri putaret, de *corr. ex predixisti c ruce respiciens affari coepit. Sic enim in Euangelio est scriptum: Cum ergo uidisset Iesus matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suę: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua. Et ex illa hora accepit eam discipulus in suam. Ipso uultus gestu et matri ostendebat discipulum et discipulo matrem. Nam manus ambę

patitur, et id quidem plena luna contra naturam, ut ipsi Christo obsequium pręstasse uideatur, qui erat Dominus naturę et cęlestium, sicut et terrestrium, Opifex atque Moderator. Circa horam nonam — inquit — clamauit Iesus uoce magna dicens: Heli, Heli, lamazabatani? Hoc est: Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? Hoc quoque supra naturam est, ut quis moriendo uoce magna clamet. Deficiente enim spiritu torpet lingua, languent arterię, uix respirare datur, nedum clamare.

Vbi discimus proprium inuidorum esse omnia dicta atque facta eorum, quos odere, ad deteriorem partem trahere et, quod alii laude dignum putant, praua uerborum fuligine denigrare. Non est hoc loco prętereunda Ioannis quoque narratio. Ait enim: Postea sciens Iesus, quod omnia consummata sunt, ut consummaretur Scriptura dixit*: Sitio. Sciens Iesus omnia sibi contigisse, quę prophetę** de passione eius prędixerant, ut etiam illud perficeretur, quod in psalmo dicitur: In siti mea potauerunt me aceto, ait:

partem trahere et, quod alii laude dignum putant, praua uerborum fuligine denigrare. Non est hoc loco prętereunda Ioannis quoque narratio. Ait enim: Postea sciens Iesus, quod omnia consummata sunt, ut consummaretur Scriptura dixit*: Sitio. Sciens Iesus omnia sibi contigisse, quę prophetę** de passione eius prędixerant, ut etiam illud perficeretur, quod in psalmo dicitur: In siti mea potauerunt me aceto, ait: Sitio. Vas autem erat positum aceto plenum. Inquit: Illi ergo

qui cum illo aderant, conuertuntur. Sic enim in Mattheo legimus: Centurio, et qui cum eo erant, custodientes Iesum, uiso terrę*** motu et his, quę fiebant, timuerunt ualde dicentes: Vere Filius Dei erat iste. Marcus centurionem ex eo magis commotum asserit, quod Iesus in cruce clamans expirasset. Centurio ergo gentilis atque adhuc extra Ecclesiam positus Christum Dei Filium confitetur, et nonnulli ex Christianis *corr. ex tremuit **corr. ex quoque

esse nec oportere quidem, ut iterum redintegrentur, quę semel sunt peracta. Euangelica tradit historia Ioseph, de tribu Puer et stirpe Dauid exortum, uirum fuisse Marię, de qua natus est Iesus, qui uocatur Christus. Maria erat uirgo, et Ioseph quidem non cognouit eam: maritus tantum nomine fuit. Ioannes uero Baptista de Zacharia et Elizabeth nascitur. Maria itaque ab angelo salutata de Spiritu Sancto concepit et non uiolata uirginitate filium peperit, genitum in

nascitur. Maria itaque ab angelo salutata de Spiritu Sancto concepit et non uiolata uirginitate filium peperit, genitum in pręsepio reclinauit. Illo nato angeli cantantes dixerunt: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonę uoluntatis. Et tunc quidem Iesus puer a pastoribus fuit adoratus, a magis stella duce quęsitus, inuentus quoque et salutatus, myrrha, auro thureque donatus, in templo deinde pręsentatus, a Symeone iusto susceptus atque circumcisus et ab eodem lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis Israhel

et ab eodem lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis Israhel appellatus. Ab Herode, ut interficeretur, petitus fugit cum Iosepho et Maria matre in Aegyptum. Interim Herodes pueros Bethlem, qui bimulam ętatem non excederent, omnes interfici iussit. Eo uita defuncto Iesus cum matre et Iosepho reuersus est in Galileam. Duodecim annorum erat, quando in templo mirantibus Legis doctoribus disputauit. Remanserat enim Hierosolymis, Iosepho et matre insciis. Cum enim adorassent in t emplo, festo Paschatis iam peracto redibant in

putantes eum esse in comitatu cum pueris siue cognatis, qui sequebantur. Sed ubi aduesperascente die animaduertissent puerum abesse, anxii cura studioque trepidi urbem repetunt, post triduum denique inuento gaudent et cum illo simul eo, unde uenerant, lęti redierunt. Ipse autem Iesus, ut Lucas ait, proficiebat sapientia et ętate et gratia apud Deum et homines. Hęc de infantia eius teneraque adhuc ętate Euangelistę nobis prodidere. Quęramus nunc in Scripturis, an ista illis recte respondeant, quę de Messia, multo ante

ut Lucas ait, proficiebat sapientia et ętate et gratia apud Deum et homines. Hęc de infantia eius teneraque adhuc ętate Euangelistę nobis prodidere. Quęramus nunc in Scripturis, an ista illis recte respondeant, quę de Messia, multo ante quam Iesus nasceretur, sunt significata, ut Iudeorum confundatur incredulitas et hunc ipsum fuisse uel inuiti agnoscant, quem hactenus uenturum stulte admodum contenderunt. Iamprimum genealogiam a Mattheo contextam non negant Iudei, sed neque negare possunt, attestante

contextam non negant Iudei, sed neque negare possunt, attestante eam Veteris Instrumenti scriptura. Ioseph itaque, uir Marię, de tribu et stirpe Dauid fuit. Sed ingeritur Quęstio nobis quęstio: Si Iesus Marię tantum sit filius, quid ad eum spectet generationis ista series ad Iosephum deducta? Hoc soluitur Hieronymo autore: primo, non esse moris Scripturarum, ut mulierum in generationibus ordo obseruetur; deinde, ex una tribu fuisse Iosephum et Mariam atque de eadem

enim fuit matrimonii lex, ut in Numeris habetur: Omnes uiri ducent uxores de tribu et cognatione sua, et cunctę foeminę de eadem tribu maritos accipient, ut hereditas permaneat in familiis nec sibi misceantur tribus, sed ita maneant, ut a Domino separatę sunt. Iesus ergo, Marię filius, de tribu et stirpe Dauid fuit. Proinde iuxta Iudeorum consuetudinem a plurimis filius Dauid uocitatus est in Euangelio, cum tamen ante tempora esset ex Deo Patre et in tempore ex Maria matre generatus, Deus ex Deo, ex homine homo, unus tamen atque idem

Iesus ergo, Marię filius, de tribu et stirpe Dauid fuit. Proinde iuxta Iudeorum consuetudinem a plurimis filius Dauid uocitatus est in Euangelio, cum tamen ante tempora esset ex Deo Patre et in tempore ex Maria matre generatus, Deus ex Deo, ex homine homo, unus tamen atque idem Iesus, omnium in se credentium redemptor omniumque saluator. De Ioanne autem Baptista, qui Domini Ioannes Baptista natiuitatem semestri spacio sua pręcessit natiuitate, dicitur in

ab inimicis oppressum liberaret? Satis hęc de pręcursore. Quod autem ipsum Messiam de uirgine matre nasci oportuerit, et prophetę de illo locuti testantur et figurarum indicant mysteria. In Euangelio Mariam salutat angelus et parituram filium, cui nomen Iesus, nunciat. Expauit illa quidem, non ad angeli conspectum, sed ad uirginitatis Deo dicatę periculum. Et, quomodo fiet istud — inquit — quoniam uirum non cognosco? Ne igitur uirginitatis conseruandę proposito quicquam sinistrum illa timeret,

habens de Spiritu Sancto. Ioseph ergo, quam dudum repudiare cogitabat, protinus accipere non dubitauit atque eam reuelato sibi tanto mysterio non ut sponsam habuit, sed coluit ut dominam. Genuit itaque filium, et Ioseph putabatur pater eius. Propterea quidem, cum Iesus ipse se de cęlo descendisse diceret, musitarunt Iudei — ut Ioannes ait — dicentes: Nonne hic est filius Ioseph, cuius nos nouimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit hic: De cęlo descendi? Nouerant utique Ioseph maritum esse Marię, sed ignorabant, quod

ipse se de cęlo descendisse diceret, musitarunt Iudei — ut Ioannes ait — dicentes: Nonne hic est filius Ioseph, cuius nos nouimus patrem et matrem? Quomodo ergo dicit hic: De cęlo descendi? Nouerant utique Ioseph maritum esse Marię, sed ignorabant, quod Iesus non de Ioseph, sed de Spiritu Sancto natus esset et Virgine. Ex Virgine autem natum, uirilis copulę nescia, testatur angelus, Ioseph cognoscit, Maria confitetur dicens: Fecit mihi magna, qui potens est, et sanctum nomen eius. Hęc est igitur

obstinatione mentis peruersę perire quam Christum, qui crucifixus est, confitendo saluari? *corr. ex maius Videamus nunc, si illud quoque in prophetis reperire possumus, quod puer Iesus a magis ab oriente uenientibus fuerit muneribus auri, thuris myrrhęque donandus et perinde ac Deus in carne humana colendus et adorandus. Nonne hoc est illud, quod olim Dauid in psalmis cecinit dicens: Reges Tharsis et insulę munera offerent, reges Arabum et Saba

in Esaia pene iisdem scriptum uerbis Deo dicente: Ecce seruus meus, suscipiam eum; electus meus, complacuit sibi in illo anima mea: dedi spiritum meum super eum, iudicium gentibus proferet. Sed de hoc satis. Reliqua prosequamur! Baptizatus Dominus Iesus, Deus noster, abiit in desertum. Per dies quadraginta nihil gustat, ieiunus pugnat et cum eo, qui primos parentes nostros fraude subuerterat, *corr. ex Iudeę **corr. ex expresiusque

congressus uincit. Hęc si de Messia futuro prędicta non ignoras, quare in Christo crucifixo impleta negare audes? An tantum, ut negando pereas, qui credendo et confitendo posses uiuere? Baptizatus Iesus ieiunat, tentatur, uincit. Et tu certe, si baptismi salutaris te susceptione armaueris, carnis concupiscentiam ieiunio, diaboli dolos fidei constantia superabis. Quadraginta diebus ieiunat Moyses, ut Legem acciperet; quadraginta Helias, ut ad montem Dei perueniret;

tua. Et ad scribas conuersus: Vt sciatis — inquit — quia Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, tu, paralytice, tolle lectum tuum et uade in domum tuam! Abiit ergo ille utroque morbo curatus, tam animę quam corporis. Iesus autem Deum se esse non modo non negauit, uerum etiam opere probauit. Dixerant enim scribę illi: Hic blasphemat. Quis potest dimittere peccata nisi solus Deus? Idem in domo pharisei discumbens mulieri peccatrici, sed poenitenti dixit:

qui talia locutus sit, quomodo in Deo seruitus et labor cadere potuit? Et, si — ut ipse ait — uere seruire illum et laborare fecerunt, quomodo Deus est? Necesse est, ut fateantur hunc unum et Deum esse, ut peccata deleat, et hominem, ut pati possit. Quod si Dominus noster Iesus Christus et peccata hominibus condonauit et se passionibus subiecit, restat, ut idem et Deus et homo sit. Neque enim peccata hominum delere aut ea delendi aliis potestatem tribuere ualuisset, si non esset Deus, neque supplicia et mortem pati, si non esset homo. Falluntur

maiestatem, hominis uero aspectus ostendit humanitatis naturam. Quatuor animalia quatuor Euangeliste sunt, qui utrunque de Christo senserunt, utrunque illi tribuerunt. Messias igitur, id est Christus, Deus et homo est, et non homo tantum. Hinc est, quod, cum Iesus ipse Iudeos incredulos interrogasset, cuius filius esset Christus, responderunt: Dauid, nihil diuinum de illo sentientes. At ipse eorum arguens errorem continuo intulit et ait: Quomodo ergo illum Dauid in spiritu Dominum uocat dicens: Dixit Dominus Domino meo: Sede a

duodecim exploratores ad terram Chanaan* a Moyse missi, duodecim uirgę singularum tribuum nominibus inscriptę, duodecim lapides de Iordane sublati, cum Iordanis aqua siccum transeuntibus prębuit iter, duodecim iuga boum, in quibus Helias arantem reperit Heliseum. Denique ipse Iesus duodecim annorum erat, quando coepit disputare, significans per duodecim apostolos prędicationem suam se per orbem sparsurum. Et cum diceret: Nonne duodecim horę diei sunt, horas apostolos, se diem esse designabat.

conculcarunt, sed egenorum. De ipsorum inopia et alibi idem propheta est locutus et ait: Addent mites in Domino lętitiam, et pauperes homines in sancto Israhel exultabunt, hoc est lętabuntur in uisione diuina. Deum enim uidens interpretatur Israhel. Ait autem Iesus: Qui me uidet, uidet et Patrem...quia ego in Patre et Pater in me est. Porro, siquis quęrat, quare Christus paupertatem amplexus sit, respondet Apostolus ad Corinthios dicens: Propter uos egenus factus

quia siluerunt, et deduxit eos in portum uoluntatis eorum. In Ecclesiastico etiam, et quidem plenius explicatiusque est scriptum. Dicitur enim: In sermone eius siluit uentus, et in cogitatione sua placauit abyssum, et plantauit illum Dominus Iesus. Iesus igitur, qui cum Patre omnium est creator, in omnibus, quęcunque uult, facit in cęlo et in terra. Si ergo mortiferarum cupidinum tempestate pulsatus periclitaris, excita illum ac precare, et senties ipso imperante procellam conuersam in auram et pristinam tibi

siluerunt, et deduxit eos in portum uoluntatis eorum. In Ecclesiastico etiam, et quidem plenius explicatiusque est scriptum. Dicitur enim: In sermone eius siluit uentus, et in cogitatione sua placauit abyssum, et plantauit illum Dominus Iesus. Iesus igitur, qui cum Patre omnium est creator, in omnibus, quęcunque uult, facit in cęlo et in terra. Si ergo mortiferarum cupidinum tempestate pulsatus periclitaris, excita illum ac precare, et senties ipso imperante procellam conuersam in auram et pristinam tibi redditam

uult, facit in cęlo et in terra. Si ergo mortiferarum cupidinum tempestate pulsatus periclitaris, excita illum ac precare, et senties ipso imperante procellam conuersam in auram et pristinam tibi redditam tranquillitatem. In Luca habetur, quod, dum Iesus Ioannem Baptistam laudibus efferret et populus publicanique baptismo Ioannis baptizati Deo gratias agerent, pharisei et legisperiti consilium Dei spreuerint in semetipsis, non baptizati ab eo. Spreuerunt igitur increduli Saluatoris monita excęcatique malignitate inuidię in

Domino miserante, cui deliquerat turpiter impudiceque uiuendo. De ista prophetasse mihi uidetur Hieremias, cum ait: Fornicata es cum amatoribus multis; tamen reuertere ad me, dicit Dominus, et ego suscipiam te. Per idem tempus Iesus, Dominus noster, cum destinaret apostolos ad prędicandum regnum Dei, persecutiones et martyria eorum futura denunciauit dicens: Ecce ego mitto uos sicut oues in medio luporum ... et tradent uos — inquit

ac mulieres. Huiusce rei in Veteri Testamento figuram apparere uoluit. Concessit enim Heliseo prophetę, ut uiginti panibus ordeaceis centum uiri saturarentur. Aliquid etiam cibi superfuit, ut indicio esset illud, quod exhauserant, satis fuisse. Post hęc Iesus Petro confitenti, quod ipse esset Christus, Filius Dei uiui, respondit: Beatus es Symon Bar Ionna, quia caro et sanguis non reuelauit tibi, sed Pater meus, qui in cęlis est. Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram

dicebat: Ecce, tu pulchra es, amica mea, ecce tu pulchra, oculi tui columbarum. Oculos c olumbarum habet, qui in Scripturis diuinis non litteram, quę occidit, sequitur, sed spiritum, qui uiuificat. Nam in columbę specie Spiritus Sanctus apparuit, dum Iesus baptizatur. De hac amica Salomon in Prouerbiis meminit, cum ait: Mulier gratiosa inueniet gloriam. Gratiam enim Domini in pręsenti seculo consecuta, in futuro ęternę glorię possessione perfruetur. Hanc idem mulierem fortem appellat, cui confidit cor

ut pro tui nominis gloria moriendo tecum in cęlesti regno uiuamus, cumque infidelium persecutionem passi fuerimus, tuę tandem miserationis dono consolemur. Hactenus de Ecclesia. Nunc sequentia consyderemus. In Mattheo, in Marco et in Luca legitur, quod Iesus assumpsit Petrum et Iacobum et Ioannem duxitque illos in montem excelsum seorsum, et transfiguratus est ante eos. Quomodo transfiguratus? Resplenduit — inquit — facies eius sicut sol, uestimenta autem eius facta sunt alba sicut

operuit* nubes. Audierunt uocem Patris de nube dicentis: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui.** Ipsum audite. Exterriti in faciem proni cadunt, subleuati a Domino errigunt se et circumspicientes neminem uident nisi Iesum. Tres assumpsit Iesus, ut, qui sanctę Trinitatis mysterium credunt, eos a Deo electos esse significet et secum habitaturos in monte excelso regni cęlorum. Ideo autem seorsum, quia fideles ab infidelibus separabuntur, iusti ab iniustis. Porro, sicut ibi Christus resplenduit, ita et omnes iusti

iusti ab iniustis. Porro, sicut ibi Christus resplenduit, ita et omnes iusti in resurrectione fulgebunt, alii magis, alii minus, secundum merita singulorum. Stella enim a stella differt in claritate. Ita et resurrectio mortuorum. Iesus autem inter Moysen et Heliam medius apparuit, ut ostendat se et Legis esse autorem et prophetarum Dominum, Legem quoque et prophetas secundum spiritalem intelligentiam ad Euangelium pertinere. Omnes itaque respicit Dei Patris uox dicentis: Hunc audite. Ex quo

*corr. ex opperuit **corr. ex complacuit Post hęc in Euangelio dicitur: Venit Filius hominis saluare, quod perierat. Ob hoc enim Iesus appellatus est, quod Saluatorem sonat, si ex Hebreo uerteris in Latinum. Hic est ergo, qui promissus est, quem Iudei Messiam uocant, Gręci Christum, Latini Vnctum. Cui in psalmis dicitur: Propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo lętitię, prę consortibus

ad hanc, quam modo memorauimus, referri possint. Venit enim quęrere* ouem, quę a grege aberrauerat, ut inuentam in humerisque sublatam domum referret, pastor, bonus totum ouile uolens saluum reddere. Hinc est illud Apostoli ad Timotheum: Christus Iesus — inquit — uenit in hunc mundum peccatores saluos facere. Ipse tamen Saluator in Mattheo ait: Nolite putare, quoniam ueni soluere Legem aut prophetas. Non ueni soluere, sed adimplere.

perniciem, qui obdurati ne resurgentis quidem miraculis credere uoluerunt. Hęc de impia aduersus Iesum Iudeorum consultatione ac de cęcitate eorum dixisse pro loco et tempore satis sit. Ad illa, quę sequuntur explicanda descendamus. Dum Iesus Bethanię in domo Symonis leprosi recumberet, accessit mulier, quam Ioannes Mariam nominat, ferens in alabastro unguentum nardi spicati preciosi et, ut alii aiunt, effudit super caput eius, ut Iudas

prędicta inueniemus? Quantum ad unctionem spectat mulieris, reor equidem figuratum fuisse in Dauid rege, quem in Iudea regnaturum unxit Samuel propheta in Bethlem, iterum tribus Iuda in Hebron, tertio cunctę tribus simul, cum ad illum ibidem conuenissent. Ita Dominus noster Iesus ter unctus in Euangeliis apparet: primo, quod Lucas refert, a muliere peccatrice in domo pharisei, quę pedes eius lachrymis lauit, capillis tersit, unguento unxit et ueniam meruit peccatorum; iterum, quod Ioannes narrat de Maria, in domo Marthę, ubi erat Lazarus ex

eius accipiat alter. Hoc impletum est, quando post bucellam Sathanas in illum introiuit, et ipse ueniam desperans suspendio sibi uitam erripuit Mathiasque in locum eius sorte uenit, ne apostolorum numerus a Domino constitutus minor haberetur. Iesus uero, postquam ingressus est urbem, introiuit in templum et flagello de funiculis facto inde negociantes eiecit, mensas nummulariorum euertit et in illos iratus: Scriptum est — inquit — Domus mea domus orationis uocabitur, uos autem fecistis illam

sedit Dominus, cum etiam ex Iudeis non pauci credidissent, sed ex gentibus longe plures. Ob hoc puto tres alii Euangelistę pulli tantum fecerunt mentionem, de asina uero tacuerunt. Subsequenter in Euangelio dicitur: Euntes autem discipuli fecerunt, sicut pręcepit illis Iesus. Et adduxerunt asinam et pullum. Et posuerunt super eos uestimenta sua, et eum desuper sedere fecerunt. Dicat nunc fatuitas infidelium Iudeorum, quis unquam regum sic urbem eorum introierit, sicut pręuidit propheta? *corr. ex

saluari cupiant, ostendunt addendo: in excelsis, hoc est in cęlestibus, ubi uera salus credentium est et perennis gloria, non in terra, in qua nihil stabile esse potest, nihil firmum. Dixerunt autem: Benedictus, qui uenit in nomine Domini, quia ipse Iesus in nomine Patris fatebatur se uenisse. Has autem illorum laudationes prędixerat psalmista ad Dominum dicens: Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem. Hoc de se prophetatum ipse Iesus dixit, cum pueris in templo osanna canentibus pharisei et scribę

autem: Benedictus, qui uenit in nomine Domini, quia ipse Iesus in nomine Patris fatebatur se uenisse. Has autem illorum laudationes prędixerat psalmista ad Dominum dicens: Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem. Hoc de se prophetatum ipse Iesus dixit, cum pueris in templo osanna canentibus pharisei et scribę indignarentur et laudi eius, quem et ipsi laudare debebant, inuiderent cumque sibi pręferri grauiter ferrent. Coacto igitur iterum concilio in atrio Caiphę pontificis pari omnium consensu

huius mundi eiicietur foras. Et ego, si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum. Non de iudicio, quod in fine seculi erit, loquitur, sed quo eiicitur diabolus, ne gentibus dominetur idola colentibus nec sanctos detineat in inferno. Quod tunc quidem est factum, cum Iesus exaltatus est in cruce et a corpore separatus descendit ad inferos patresque deleto maledictionis chirographo ad benedictionis transtulit lucem. Hunc de diabolo superato triumphum in tertio uolumine suo loco, qualiter a prophetis prędictus fuerit, exponemus. Nunc, quę

latebras sibi quęritauit et nunc in speluncis, nunc in montibus occultabat sese, ne interimeretur, priusquam illo morte sublato regnum acciperet. Communio Post hęc Iesus domum cuiusdam ingressus Pascha cum discipulis celebrat. Tunc panem et uinum benedicens obtulit discipulis hortatusque est eos, ut sub panis uinique specie corpus ipsius et sanguinem comederent ac biberent. Cuius quidem rei multis ante seculis factum fuerat signum in

se perderet, in illum impius, in se crudelis. Hunc figurabat Achan, qui auaritię stimulis concitatus de anathemate urbis Hierico ausus est siclos argenti aureamque regulam furto surripere. Quam ob rem sacrilegii conuictum lapidibus obruerunt. Eo interempto Deus placatus est et Iesus Naue aduersus hostem uictoria est potitus. Ita et Iesus noster Iuda perdito diabolum uicit atque de illo triumphauit in cruce moriendo et de sepulchro resurgendo et de terra in cęlum angelis hominibusque imperaturus ascendendo. Interim tamen, antequam

Achan, qui auaritię stimulis concitatus de anathemate urbis Hierico ausus est siclos argenti aureamque regulam furto surripere. Quam ob rem sacrilegii conuictum lapidibus obruerunt. Eo interempto Deus placatus est et Iesus Naue aduersus hostem uictoria est potitus. Ita et Iesus noster Iuda perdito diabolum uicit atque de illo triumphauit in cruce moriendo et de sepulchro resurgendo et de terra in cęlum angelis hominibusque imperaturus ascendendo. Interim tamen, antequam Iudas perisset, commendat discipulorum constantiam Dominus et,

Resurgent autem, ut tormenta cruciatusque patiantur, a iustis separati et cum apostaticis spiritibus in imo inferni carcere nunquam deinde aperiendo infeliciter conclusi. Nunc ad illa, quę passionis Domini nostri sunt, recitanda noster accedat sermo. Venit Iesus in uillam Gethsemani, tristatur, orat, sanguinem sudat, discipuli dormiunt. Quibus excitatis intrat in hortum. Illuc uenit Iudas cum cohorte, osculo Dominum prodit, Dominus comprehenditur,*** Petrus ferit Malchum seruum, apostoli relicto Domino in fugam conuertuntur.

Quidam relicta syndone nudus profugit. Hęc quoque ante significata monstrabimus, ut confundatur et erubescat incredulitas Iudeorum, cum Scripturę, cui se credere aiunt, autoritate senserint se superati. Coepit — inquit — Iesus contristari et moestus esse. Tunc ait illis: Tristis est anima mea usque ad mortem. Hoc ante in psalmis dixerat pronosticans in futurum: Tribulationes cordis mei multiplicatę sunt. Et in alio psalmo: Quasi lugens et contristatus sic

— sed de Iudę proditione* Iudeorumque perfidia, ideo alibi dicit: Contristatus sum in exercitatione mea. Conturbatus sum a uoce inimici et a tribulatione peccatoris. Quoniam declinauerunt in me iniquitates et in ira molesti erant mihi. Conturbatus est ergo Iesus non a *corr. ex recęperunt **corr. ex resurgunt ***corr. ex compręhenditur ****corr. ex

paradisum, quem Latine pomarium, id est pomorum hortum dicimus. In quem primus Redemptor noster ingressus est, ut se cęteris in ipsum credentibus ingrediendi ducem atque autorem pręstaret. Porro Iuda ductore aduenit cohors prętoriana, ut illum comprehenderet. Iesus uero — sicut in Ioanne scriptum est — processit obuiam, interrogat, quem quęrerent. Respondent: Iesum Nazarenum. Vbi autem audierunt dicentem: Ego sum, ueluti turbine repulsi retrocedentes*** ceciderunt in terram. Quid hoc est nisi illud,

Christus innocens uinculis constrictus, ueluti maximi criminis reus, ducitur primum — ut Ioannes ait — ad Annam, Caiphę pontificis socerum. Petrus Petrus et Ioannes Iesum secuti in atrium introierunt. Iesus alapa percutitur. Petrus interrogatus se discipulum eius esse negat et, sicut Iesus prędixerat, gallus cantu eum commissi criminis admonuit. Tunc ipse culpę conscius fleuit amare seque sibi per poenitentiam Domino miserante restituit. Scrutemur talia in Testamento Veteri,

— ut Ioannes ait — ad Annam, Caiphę pontificis socerum. Petrus Petrus et Ioannes Iesum secuti in atrium introierunt. Iesus alapa percutitur. Petrus interrogatus se discipulum eius esse negat et, sicut Iesus prędixerat, gallus cantu eum commissi criminis admonuit. Tunc ipse culpę conscius fleuit amare seque sibi per poenitentiam Domino miserante restituit. Scrutemur talia in Testamento Veteri, ut cuncta Nouo conuenire monstremus. Quid est illud in

et principes conuenerunt in unum aduersus Dominum et aduersus Christum eius? Et iterum: Principes persecuti sunt me gratis, nisi quia et principes sacerdotum et Pilatus pręses et rex Herodes, ad quorum conspectum circumductus est Iesus, ut singulorum subiret iudicium, omnes ei aduersati sunt, omnes eum persecuti? Nam a Pilato quoque, qui remissius atque mollius in illum* agere uidebatur, pro tribunali sedente damnatus est, ut crucifigatur. Quid est, quod rex Dauid a Nathan propheta

quia non custodierunt legem tuam. Si cum lachrymis ueniam petieris, respondebit Dominus, sicut respondit Ezechię regi: Audiui orationem tuam, uidi lachrymas tuas*, et ecce sanaui te. Cęterum, antequam Petrus tertio negasset, Iesus a pontifice de sua doctrina interrogatus — ut Ioannes tradit — quid me interrogas, respondit, cum palam docuerim et in occulto locutus sum nihil. Tunc unus ministrorum dedit alapam Iesu dicens: Sic respondes pontifici? Hoc prędictum legimus

Et dixit Dominus ad me: Proiice illud ad statuarium, decorum precium, quo appreciatus sum ab eis. Et tuli triginta argenteos, et proieci illos in domo Domini ad statuarium. Quem Euangelista maluit dicere figulum, Gręci plasten appellant. Deinde Iesus a Pilato mittitur ad Herodem, Galileę regem, qui* tunc Hierosolymis erat. Multa ab illo interrogatus nihil respondit. Accusantibus autem eum principibus sacerdotum et phariseis despexit ipsum Herodes et per ludibrium ueste alba indutum remisit Pilato, ut de illo, quod

esse innocentem proponebatque animo dimittere liberum, sed urgentium uocibus atque insultantium sibi *corr. ex qni c ompulsus est ueluti reum condemnare. Igitur Barrabas homicida dimittitur, et Iesus, hominum Saluator, flagellis cęditur, spinis coronatur, purpura tegitur, arundine percutitur, necdum impiorum odium satiatur. Vno ore omnes exclamant: Crucifige, crucifige eum. Debet mori, quia se Filium Dei fecit. Hęc quidem in Euangelio; eadem nunc

in illis leonis fuit, dum clamant et obstrepunt, feritas, dum perdere sine causa expetunt iustum. Facinoris huius fortasse typum prę se tulit Gedeon a ciuibus ad necem petitus, eo quod idoli Baal aram euertisset dictusque est Hierobaal, quod est fortis aduersum Baal. Ita et Iesus, Hierobaal noster, fortis contra diabolum fuit, dum se interimi patitur a Iudeis nostrę consulens saluti. Flagellatus ergo traditur illis, ut crucifigatur. Tunc in prętorium***** perductum purpura induunt, et spinis coronant, et genu flexo — ut

caput percutiunt, ut Micheę impleant uaticinium dicentis: In uirga percutient maxillam iudicis Israhel. Postquam ludibriis contumeliisque omnia sustinentem affecissent, educunt foras et — ut Ioannes testatur — exiuit Iesus baiulans sibi crucem. Sic Isaac quoque immolari iussus portauit holocausti ligna. Hoc autem futurum innuebat Esaias dicens: Filius datus est nobis, cuius principatus factus est super humerum eius. Crux itaque, per quam glorificatus est, principatus eius

factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltauit illum, et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ui in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus noster Iesus Christus in gloria est Dei Patris. Non credit hoc Iudeorum perfidia, sed tunc demum confiteri cogentur, cum nihil omnino proderit confiteri ad inferos damnatis. Quanto igitur satius eis foret nunc errorem suum agnoscere quam pro eo, quod agnoscere neglexerint, in

secuti sunt ruffi cruore martyres doctoresque uarietate scientię pręditi, et monachi castitatis candore nitentes. Quibus in Euangelio dixit: Qui uult uenire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suam, et sequatur me. Porro Iesus ne inter tormenta quidem clementię suę oblitus, dum pendet in cruce — ut Lucas testatur — dicebat: Pater, dimitte illis; non enim sciunt, quid faciunt. Ante docuerat discipulos, ut diligerent inimicos et pro persequentibus orarent, nunc doctrinam suam

psalmus quinquagesimusquintus, in quo quidem ipse ad Patrem loqui dicitur, posuisti — inquit — lachrymas meas in conspectu tuo. Tunc Pilatus cruci titulum apposuit Hebraicis, Gręcis et Latinis conscriptum litteris: Iesus Nazarenus, rex Iudeorum. Huius tituli significationem prę se tulisse uidetur quinquagesimisexti psalmi inscriptio, quam diuus Hieronymus in suo* super psalmos commentario hanc esse ait: Ne disperdas, ipsi Dauid in** tituli inscriptionem; id est, ne

lamina aurea, quę super tyaram summi sacerdotis posita fronti imminebat. Sic enim et titulus iste supra caput Iesu affixus fuit, ut hunc eum sacerdotem esse indicaret, cui dictum est: Tu es sacerdos in ęternum. Dicitur autem Iesus Nazarenus, id est consecratus siue sanctus. De quo in psalmis Deus Pater: Super ipsum — inquit — florebit sanctificatio mea. Vere quoque rex erat Iudeorum, quod est laudantium et confitentium. Incredulorum enim

alium uenturum expectare, in quo nihil aliud cernere possis, quam quod in isto uides? Stabant iuxta crucem - ut Ioannes tradit — Iesu mater eius, et Maria Cleophę, et Maria Magdalene.** Videns — inquit — Iesus matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suę: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua. Se de illa carnem suscepisse in cruce pendens ostendit. Non ergo de cęlo, ut Martion*** hereticus sensit, corpus attulit, sed ab ea

in omnem terram Iudeę, sicut Euangelistę tradunt. Prędixit autem futurum Amos propheta dicens: Et erit in die illa, dicit Dominus, occidet sol in***** meridie, et tenebrescere faciam terram in die luminis. Hora nona — inquiunt Euangelistę — Iesus clamauit: Hely, Hely, lamazabathani, ut se illum probaret, qui olim in psalmo vigesimoprimo locutus est: Deus, Deus meus, respice in me, *corr. ex cęssere

sunt. Pater ergo miserando percussit, Iudei sęuiendo persecuti sunt: Patrem commouit pietas, Iudeos odia concitarunt. Ideo subiunxit: Et super dolorem uulnerum meorum addiderunt. Non solum igitur in passione sua derelictus est Iesus, sed etiam uolens in mortem pro nobis oblatus, pro nobis traditus, ut per agni immaculati immolationem Deo placato tollerentur peccata mundi, dicente Apostolo: Pascha nostrum immolatus est Christus. Post hęc — ut in

Hunc Iesum — inquit — resuscitauit Deus, cuius nos omnes testes sumus. Hoc ipsum asseruit Paulus, ubi ait: Suscitauit eum a mortuis, amplius iam non reuersurum in** corruptionem**. Ipse tamen Dei Filius Iesus in Euangelio ait: Potestatem habeo ponendi animam meam et iterum sumendi eam. Apostolis quoque suis compluries quidem prędixit, quod Filius hominis tradetur, ut crucifigatur, et tertia die resurget. Et cum resurrexero

Christi fideles. Quicunque enim Christo non credunt, procul a ueritate absunt, quia Christus ueritas est. Hactenus de resurrectione Domini explicata est Matthei narratio. Quędam autem, quę hic prętermittit, Marcus retulit. Ait enim: Surgens autem Iesus mane, prima sabbati, apparuit primo Marię Magdalenę, de qua eiecerat septem demonia. Illa uadens nunciauit iis, qui cum eo fuerant, lugentibus et flentibus. Et illi audientes, quia uiueret, non crediderunt. Qualiter autem Marię Magdalenę se ostenderit Dominus,

diligentius diffusiusque describens: Vna — inquit — sabbati Maria Magdalene** uenit mane, cum adhuc tenebrę essent, ad monumentum, et uidit lapidem reuolutum a monumento. Cucurrit ergo, et uenit ad Symonem Petrum et alium discipulum, quem diligebat Iesus, et dicit illis: Tulerunt Dominum de monumento, et nescimus, ubi posuerunt eum. Amoris erga Dominum magnitudo Magdalenam non sinit quiescere. Vidit monumentum apertum atque uacuum, et nihil morata ad discipulos recurrit, quod factum putat, edocet, ut aliorum subsidio

et Ioannes erant. Vterque diligebat Dominum, et quidem Petrus in amore uidebatur flagrantior. Quam ob rem mirum uidetur, si Petrus magis quam Ioannes diligebat Dominum, quod non magis a Domino diligeretur. Non enim sic de illo quemadmodum de Ioanne dicitur: quem diligebat Iesus. Credimus autem eum magis fuisse dilectum, qui titulo designator Quęstio dilectionis. Quęstionem hanc ita soluendam reor, ut dicamus multa incidere potuisse, ob quę magis diligens minus

anxia, nisi quandoque et resurrecturum speraret et regnaturum, licet tunc eum uiuere non crediderit, quem paulo ante sepultum fuisse nouerat. Exposita igitur angelis doloris causa conuersa est retrorsum, et uidit Iesum stantem. Et non sciebat, quia Iesus est. Sed quare ab angelis non quęsiuit, quid factum esset de corpore? Quare prius quam quęsisset, Quęstio conuersa est retrorsum? Vel quia satis putauit indicasse,* cur fleret, uel illis

Vel quia angeli ipsi, dum cum ea sedentes colloquuntur, uiso post tergum eius Iesu stante, officii gratia assurrexerunt, conuersa sit, ut uideret, quisnam esset, quem angeli uenerati sunt. Conuersa igitur retrorsum et ipsa quidem uidit Iesum, sed nesciebat, quia Iesus esset. Angeli sciebant, illa nesciebat. Perspicatior est enim angelicus intellectus quam humanus, et spiritus corporis impedimento carens quam homo carne adhuc terrena et mortali uelatus. Angeli pręterea nouerant Iesum resurrexisse, illa ignorabat, sed corpus alio

quam homo carne adhuc terrena et mortali uelatus. Angeli pręterea nouerant Iesum resurrexisse, illa ignorabat, sed corpus alio translatum putabat. Cumque huiuscemodi opinione decepta mortuum quęreret, uiuum non agnoscebat. Dicit ei Iesus: Mulier, quid ploras? Quem quęris? Credidit eum audisse, quid ipsa angelis respondisset, ideo, quare fleret, tacuit et, quem quęreret, indicauit. Iesus autem differebat se illi statim manifestum facere, ne mens mulieris, quę nimio dolore affligebatur, in repentinum

huiuscemodi opinione decepta mortuum quęreret, uiuum non agnoscebat. Dicit ei Iesus: Mulier, quid ploras? Quem quęris? Credidit eum audisse, quid ipsa angelis respondisset, ideo, quare fleret, tacuit et, quem quęreret, indicauit. Iesus autem differebat se illi statim manifestum facere, ne mens mulieris, quę nimio dolore affligebatur, in repentinum gaudium effusa contrariaque passione illico oppressa extingueretur, *corr. ex iudicasse

quę nimio dolore affligebatur, in repentinum gaudium effusa contrariaque passione illico oppressa extingueretur, *corr. ex iudicasse sicut quibusdam contigisse ex ingenti animi lętitia in historiis legimus. Iesus ergo se cęlat et cum ea loquitur, donec ex uerbis ultro citroque habitis paulatim residat ęstus doloris. Quid ploras? Quem quęris? Iam mente parumper a moerore semota, quem quęris, responde. Illa existimans, quia hortulanus esset, dicit ei: Domine, si

ubi posuisti eum, et ego eum Quęstio tollam. Quomodo Dominum uocat, quem putat esse hortulanum? Primum, quia iis reuerenter blandiri solemus, a quibus in necessitate opem poscimus. Deinde, licet Iesus in humili habitu apparens hortulanus uideretur, ipso tamen uultus aspectu uenerabilis apparebat. Vel illa quodam purę mentis pręsagio Dominum uocauit eum, qui uere Dominus erat, quanuis nondum uere Dominum esse ipsa deprehenderet. Vel quia iam animaduerterat reuerentiam ei

nolite tepescere. Nemo est, qui non multo plus gratię ab eo accepit, quam possit reddere, nemo, cui non plus promittitur, quam possit cum suis meritis compensare. Cuius autem beneficia omnem excedunt ęstimationem, super omnia amandus est atque colendus. Iesus ergo uidens ulieris animum aliquantulum sedatum, ut iam consolaretur afflictam, ei se prodere maturauit. Et dicit ei: Maria. Nomine eam uocat, ut ipsa secum consyderet, quisnam sit iste, qui eam sibi notam ese nominando indicat.

cęleste bonum amare didici, te promittente illud expecto. Tu enim summum bonum es, te possidendo beata ero semper. Reor equidem, cum Magistrum appellasset, quod uoluerit genibus prouoluta complecti**** pedes eius et exosculari, quia sequitur: Dicit ei Iesus: Noli me tangere. Quod nequaquam dixisset, nisi illam ad tangendum paratam *corr. ex dinosceret **corr. ex nomenculatio ***corr. ex

Maria Magdalene nuncians discipulis: Quia uidi Dominum, et hęc dixit mihi. Venit non tardius fortasse illis, quę prius recesserant, tanto leuior facta ad cursum, quanto ardentioris amoris acta stimulis lętitięque recentioris. Discipuli uero audientes, quod Iesus uiueret — ut Marcus ait — non crediderunt. Sed certe pro nobis dispensabatur, ut apostoli non crederent, nisi uiso Domino. Nam si in ore duorum uel trium testium stat omne uerbum, quanto magis in ore plurimorum idem affirmantium!

quietis atque beatitudinis, quando corpus corruptibile nostrum induet incorruptionem, et quod in nobis mortale est, mutabitur in immortalitatem. Et factum est — inquit — dum fabularentur et secum quęrerent, ipse Iesus appropinquans ibat cum illis. Obserua diligenter, quia semper iis appropinquat Dominus, qui de illo inter se colloquuntur. Ait enim: Vbi sunt duo uel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Rursum obserua, quia ipse Iesus de sua

quęrerent, ipse Iesus appropinquans ibat cum illis. Obserua diligenter, quia semper iis appropinquat Dominus, qui de illo inter se colloquuntur. Ait enim: Vbi sunt duo uel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Rursum obserua, quia ipse Iesus de sua diuinitate dubitantibus non se manifestat in ea forma, qua ab iis, qui credunt, agnoscitur. Sequitur enim: Oculi autem eorum tenebantur, ne eum agnoscerent. Non tamen deserit illos Deus, qui, dum de ipso dubitant, nosse tamen id, quod uerum est,

in cordibus infidelium non habet, ubi caput suum reclinet. Aperit autem Dominus Scripturas non ignauis, non ocio deditis, sed discendi cupidis, ut, cum didicerint et crediderint, in illis sibi habitaculum paret, dicente Ioanne apostolo: Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo. Et appropinquauerunt — inquit — castello, quo ibant, et ipse se finxit longius ire. Castellum hoc paradisum interpretati sumus. Nemo

quia — ut Apostolus ait — nihil ad perfectum adduxit Lex. Cum autem panem benediceret et frangeret et porrigeret, cognouerunt. Cognouerunt utique, quod ipse sit, quem prophetę uenturum prędixerunt, quem uenisse miracula testabantur. Magis itaque cognitus est Iesus in Euangelio pręsentia corporali quam in Lege uaticiniis prophetarum aut figuris sacrificiorum rerumque gestarum, in quibus designabatur uenturus. Vis et tu cognoscere eum in pane isto benedicto? Crede, et cognouisti. Verum est enim, quod dictum est a propheta: Nisi

quę in huius uia uitę commissa perpetrataque fuisse recordamur, atque ita ueniam consecuti usque ad uidendam resurrectionis eius immensam ineffabilemque gloriam perueniemus. Post hęc Euangelista Lucas consequenter ait: Dum autem hęc loquuntur, stetit Iesus in medio eorum, et dixit eis: Pax uobis. Hanc eius apparitionem Ioannes diffusius exequitur. Iccirco, quid ipse referat, libet apponere, ut rem gestam plenius indicemus. Cum — inquit — sero esset die illo, una sabbatorum, et fores essent

Ioannes diffusius exequitur. Iccirco, quid ipse referat, libet apponere, ut rem gestam plenius indicemus. Cum — inquit — sero esset die illo, una sabbatorum, et fores essent clausę, ubi erant discipuli congregati propter metum Iudeorum, uenit Iesus et stetit in medio, et dixit eis: Pax uobis. Iam Maria, iam Petrus, iam duo a castello reuersi nunciarant Dominum resurrexisse, illi tamen, qui nondum ipsum uiderant post sepulturam uiuum, suspenso adhuc animo circa resurrectionis fidem fluctuabant. De quibus Marcus

uiuitur in ęternum. Postquam — sicut diximus — in medio apostolorum uenisset Dominus et insufflasset et, quę scripta sunt, exequeretur, subdit Euangelista et ait: Thomas autem, unus ex duodecim, qui dicitur Didymus,* non erat cum eis, quando uenit Iesus. Aberat nempe Thomas, quando uenit Iesus. Affuit autem, quando duo illi ab Amaus reuersi inuenerunt — sicut Lucas ait — undecim congregatos. Atque ita Ioannis Lucęque a uero non discrepat narratio, cum facile appareat Thomam ipsum paruo temporis momento

— sicut diximus — in medio apostolorum uenisset Dominus et insufflasset et, quę scripta sunt, exequeretur, subdit Euangelista et ait: Thomas autem, unus ex duodecim, qui dicitur Didymus,* non erat cum eis, quando uenit Iesus. Aberat nempe Thomas, quando uenit Iesus. Affuit autem, quando duo illi ab Amaus reuersi inuenerunt — sicut Lucas ait — undecim congregatos. Atque ita Ioannis Lucęque a uero non discrepat narratio, cum facile appareat Thomam ipsum paruo temporis momento secessisse atque abeunte Domino redisse. Sequitur:

exuperat naturę. Nec comprehendere* possumus, qualiter id faciat, sed confitemur, quod faciat, quia, qui facit, potens omnium est omniumque Dominus. Alioquin, qua ratione suam omnipotentiam nobis indicaret, nisi ea, quę natura non patitur, ipse operaretur? Venit ergo Iesus ianuis clausis, et stetit in medio, et dixit eis: Pax uobis! Semper est Iesus in medio seruorum suorum; nunquam deserit Saluator suos dilectores; etiam cum non uidetur, in medio est. Eisque pacem largitur, ut caro consentiat spiritui et spiritus obsequatur Deo

faciat, quia, qui facit, potens omnium est omniumque Dominus. Alioquin, qua ratione suam omnipotentiam nobis indicaret, nisi ea, quę natura non patitur, ipse operaretur? Venit ergo Iesus ianuis clausis, et stetit in medio, et dixit eis: Pax uobis! Semper est Iesus in medio seruorum suorum; nunquam deserit Saluator suos dilectores; etiam cum non uidetur, in medio est. Eisque pacem largitur, ut caro consentiat spiritui et spiritus obsequatur Deo imperataque eius faciat, dicente Propheta: Pax multa diligentibus legem tuam, et non

in me creditis. Nondum enim erat pax ei, qui ipsum resurrexisse a mortuis non credebat. Ideo sequitur: Deinde dicit Thomę: Infer digitum tuum huc, et uide manus meas, et affer manum tuam, et mitte in latus meum. Et noli esse incredulus, sed fidelis. Iesus autem de industria in glorificato etiam corpore seruauit plagarum signa, ut per ea quoque agnosceretur et se eum esse ostenderet, qui crucifixus, mortuus et sepultus fuerat. Vulnera igitur discipulis resurgens monstrauit, ne dubitarent eadem in die Iudicii ipsum ostensurum

est. Vidit eum post mortem uiuere, de sepulchro clauso et signato et a militibus custodito surrexisse, obseratis foribus conclauim introisse, et talia non nisi diuina ui fieri posse consyderauit. Ideo in homine, quem uidebat, Deum fateri coepit, quem non uidebat. Dicit ei Iesus: Quia uidisti me, Thoma, credidisti. Beati, qui non uiderunt, et crediderunt. Vidisti me, inquit, eo modo, quo uoluisti, oculis simul et manibus, et post multa resurrectionis meę experimenta dubitare destitisti. Veruntamen beati, qui non uiderunt, et crediderunt.

uenturum crediderunt, beati sunt. Non uidimus nos, sed quia uenisse eum credimus et confitemur, beati sumus, si tamen fidem operibus probamus. Mortua est enim sine operibus fides. Multa — inquit — et alia signa fecit Iesus in conspectu discipulorum suorum, quę non sunt scripta in libro hoc. De signis reor dici, quę post resurrectionem facta fuere, et quidem coram discipulis, ut illos in fide magis redderet stabiles, per quos nostrę saluti consuleret. Sequitur enim: Hęc autem

suorum, quę non sunt scripta in libro hoc. De signis reor dici, quę post resurrectionem facta fuere, et quidem coram discipulis, ut illos in fide magis redderet stabiles, per quos nostrę saluti consuleret. Sequitur enim: Hęc autem scripta sunt, ut credatis, quia Iesus est Filius Dei, et ut credentes uitam habeatis in nomine eius. Ipsemet enim alibi ait: Qui credit in Filium, habet uitam ęternam. Qui autem incredulus est Filio, non uidebit uitam, sed ira Dei manet super eum. De his satis. Prosequamur reliqua!

ait: Qui credit in Filium, habet uitam ęternam. Qui autem incredulus est Filio, non uidebit uitam, sed ira Dei manet super eum. De his satis. Prosequamur reliqua! Postea — inquit — manifestauit se iterum Iesus ad mare Tyberiadis. Operęprecium* est dicti huius tropologiam obiter perstringere. Tyberiadis bonitas interpretatur. Ibi igitur Iesus assidue se manifestat, ubi est mare bonitatis uirtutumque copia. In hoc mari nihil est amarum, nihil turbulentum. In hoc excitatus a

his satis. Prosequamur reliqua! Postea — inquit — manifestauit se iterum Iesus ad mare Tyberiadis. Operęprecium* est dicti huius tropologiam obiter perstringere. Tyberiadis bonitas interpretatur. Ibi igitur Iesus assidue se manifestat, ubi est mare bonitatis uirtutumque copia. In hoc mari nihil est amarum, nihil turbulentum. In hoc excitatus a somno Dominus tempestati *corr. ex operepręcium tentationum imperat,

Et cum huiusmodi sententię sint, neque aduersis franguntur neque prosperis insolescunt, terrenisque rebus contemptis, quia fluxę atque fragiles sunt, ad acquirenda cęlestia et ęterna toto animi affectu feruntur. Tales iam ipsi discipuli erant, quibus iterum manifestatus est Iesus. Erant — inquit — simul Symon Petrus et Thomas, qui dicitur Didymus, et Nathanael, qui erat a Canna Galileę, et filii Zebedei, et alii ex discipulis eius duo. Dicit eis Symon Petrus: Vado piscari. Dicunt ei:

sequi debebant. Ideo dicunt: Venimus et nos tecum. Sed nocte illa nihil prehendiderunt. Sol enim iustitię Christus ex oculis euanuerat. Quo oriente fit dies, et captura successit piscium. Mane — inquit — facto stetit Iesus in littore. Non tamen cognouerunt discipuli, quia Iesus est. Mane factum est sole oriente. Hic in littore stetit, illi in mari, ut ostenderet eos, qui uitę pręmia consequntur, iam in portu esse, qui uero adhuc morti sunt obnoxii, eos mundi huius fluctibus iactari et

Sed nocte illa nihil prehendiderunt. Sol enim iustitię Christus ex oculis euanuerat. Quo oriente fit dies, et captura successit piscium. Mane — inquit — facto stetit Iesus in littore. Non tamen cognouerunt discipuli, quia Iesus est. Mane factum est sole oriente. Hic in littore stetit, illi in mari, ut ostenderet eos, qui uitę pręmia consequntur, iam in portu esse, qui uero adhuc morti sunt obnoxii, eos mundi huius fluctibus iactari et ibi degere, ubi nihil stabile esse potest, nihil

Hic in littore stetit, illi in mari, ut ostenderet eos, qui uitę pręmia consequntur, iam in portu esse, qui uero adhuc morti sunt obnoxii, eos mundi huius fluctibus iactari et ibi degere, ubi nihil stabile esse potest, nihil firmum. Ideoque discipuli non cognouerunt, quod Iesus esset. Nunc enim ex parte cognoscimus et ex parte prophetamus. Tunc autem cognoscemus, sicut et cogniti sumus. Nunc uidemus in enygmate, tunc facie ad faciem. Dicit ergo eis Iesus: Pueri, nunquid pulmentarium habetis? Quare hic

nihil firmum. Ideoque discipuli non cognouerunt, quod Iesus esset. Nunc enim ex parte cognoscimus et ex parte prophetamus. Tunc autem cognoscemus, sicut et cogniti sumus. Nunc uidemus in enygmate, tunc facie ad faciem. Dicit ergo eis Iesus: Pueri, nunquid pulmentarium habetis? Quare hic interrogat, cui nihil est occultum? Primo, ne statim noscatur ab eis, deinde, ut responsum elliciat, cuius occasione ad id, quod intendebat, perueniat. Cum enim interrogasset, nunquid pulmentarium habetis

illud trahere prę multitudine piscium. Multitudo ista piscium multitudinem indicat hominum ad Christum conuertendorum. Post piscium capturam agnoscere coperunt Iesum, quia laboris sui laudem non sibi, sed Deo tribuebant. Dicit ergo discipulus, quem diligebat Iesus, Petro: Dominus est. Symon Petrus, cum audisset, quia Dominus est, tunica pręcinxit se (erat enim nudus) et misit se in mare. Alii autem discipuli nauigio uenerunt (non enim longe erant a terra, sed quasi cubitis ducentis) trahentes rethe piscium. Quando ad

amoris igne succensus in ligno crucis assari et mori uoluit, ut nos corporis et sanguinis sui uitali pasceret alimento. Ideoque et panis est, de quo dixerat: Panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi uita. Antequam discipuli quicquam gustassent, dicit eis Iesus: Afferte de piscibus, quos prehendidistis.* Hoc spiritaliter intelligi potest, ut dicat: Venistis ad me in terram uiuentium beatitudinis pręmia recepturi. Ostendite opera, quibus hoc mereri potestis, ut uobiscum mea communicans in pisce asso et pane sancto tanto

aduersa patienter pertulistis, in persecutione fortes, in martyrio constantes fuistis, qui uosmetipsos abnegastis et contemptis opibus mihi in paupertate seruistis, uenite et prandete. Recipite pro modicis magna, pro terrenis cęlestia, pro temporalibus sempiterna. Dicit ergo eis Iesus: Venite et prandete. Et nemo audebat discumbentium interrogare eum: Tu, quis es; scientes, quia Dominus est. Superfluum hoc dictum uidetur. Si enim sciebant, quod Dominus est, quid opus erat interrogatione: Tu, quis es? Cum autem nihil frustra positum

quod ipse sit quam quod quisquam alius. Abiecta igitur omni animi ambiguitate supersederunt quęrere, quis esset, iam pro uero habentes, quod erat ipse Dominus, qui a mortuis resurrexisset. Et uenit — inquit — Iesus, et accepit panem, et dabat eis, et piscem similiter. Panis, qui de cęlo descendit, Christus est, cuius figura manna fuit datum patribus in deserto. *corr. ex sumum

utque ipsi fide suscipientes panis sacramentum in pisce asso consequi mereantur redemptionis effectum. Nam* semper eis apparebat, ut ostenderet non iam mortale corpus se habere sicut illi, sed mortis expers. Vnde subdit Euangelista dicens: Hoc iam tertio manifestatus est Iesus discipulis suis, cum resurrexisset a mortuis. Quod ait tertio, non ad apparitionum numerum referendum est, sed ad seriem dierum. Ipsa enim resurrectionis die apparuit primo Marię Magdalenę, deinde mulieribus a sepulchro redeuntibus, deinde duobus in

memoratur ingressus. Tertio die ista ad mare Tyberiadis, dum ibi piscarentur. Postea, quoties uoluit, per dies quadraginta, donec in cęlum gloriose triumphans ascendit. Cum ergo prandissent — inquit — dixit Symoni Petro Iesus: Symon Ioannis, dilligis me plus his? Dicit ei: Etiam, Domine, tu scis, quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos meos. Hoc exemplo instruimur eis Ecclesiam esse committendam, qui amore in Deum magis inflammantur. Plerique enim ingenio eruditioneque excellunt, sed quia non

exemplo mouent et opibus iuuant. Denique, si bonus fuerit, ut esse debet, bonus pastor ponit animam suam pro ouibus suis. *corr. ex Non Iterum ergo dicit Iesus Petro: Symon, diligis me? Ait illi: Etiam, Domine, tu scis, quia amo te. Dicit ei iterum: Pasce agnos meos. Iterum interrogando ostendit amantem in amore constantem esse oportere. Videmus enim in quibusdam, cum se Dei seruitio dedicauerint, promptissimo admodum

quam ei futuram prędixerat, intelligi uoluit. Sequere me suspensus in patibulo, sicut et ego fui suspensus. Quod etiam ipse Petrus intelligens ac iam de se certus, de Ioanne interrogat. Sequitur enim: Conuersus Petrus uidit illum discipulum, quem diligebat Iesus, sequentem, qui et recubuit in coena super pectus eius, et dixit: Domine, quis est, qui tradet te? Conuersus Petrus Ioannem uidit sequentem, quem uirginitatis merito diligebat Iesus, magis familiariter eum amplexus quam cęteros. Et hoc testatus est reclinando eum

Sequitur enim: Conuersus Petrus uidit illum discipulum, quem diligebat Iesus, sequentem, qui et recubuit in coena super pectus eius, et dixit: Domine, quis est, qui tradet te? Conuersus Petrus Ioannem uidit sequentem, quem uirginitatis merito diligebat Iesus, magis familiariter eum amplexus quam cęteros. Et hoc testatus est reclinando eum super pectus suum in coena, ueluti filium mater. Sed etiam Ioannes diligebat Iesum, quod tunc primum ostendit, cum ab eo quęsiuit dicens: Domine, quis est, qui tradet te? Nisi enim

de eius proditore. Quem ideo — ut mihi uidetur — nosse expetiit, ut ipsum a tam nefando proposito aliqua ratione amoueret. Ioannem ergo cum uidisset Petrus, dicit Iesu: Hic autem quid? Estne morte sua secuturus te sicut ego an aliter de illo decreueris? Dicit ei Iesus: Sic eum uolo manere, donec ueniam. Quid ad te? Tu me sequere. Quidam hoc modo accipiunt dictum, quasi diceret Dominus: Nolo illum quemadmodum te consumi* per martyrii poenam, sed sine illa manere, donec ueniam, eum morte communi extinctum ad me recepturus.

quod crucifigendus fuerat, se crucifixi Domini uicarium in terra constitutum cognosceret et non solum gregem sibi commissum pasceret, sed etiam pro illo, pro quo Christus mortuus est, ipse, cum oportuerit, necem subire non recusaret. Cęterum, quia dixerat Iesus: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te, cucurrit opinio Ioannem usque in aduentum Domini uicturum. Vnde dicitur: Exiit ergo sermo inter fratres, quod discipulus ille non moritur. Eos tamen non recte opinatos Euangelista docet, dum ait:

eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te, cucurrit opinio Ioannem usque in aduentum Domini uicturum. Vnde dicitur: Exiit ergo sermo inter fratres, quod discipulus ille non moritur. Eos tamen non recte opinatos Euangelista docet, dum ait: Et non dixit Iesus: Non moritur, sed: Si eum uolo manere, donec ueniam, quid ad te? Concludens autem Euangelium suum Ioannes de se ipso ait: Hic est discipulus ille, qui testimonium perhibet de his et scripsit hęc. Deinde, quoniam omnibus,

Et scimus — inquit — quia uerum est testimonium eius. Nequis tamen arroganter dictum putet, non de se pręsumit, sed Spiritu Sancto, quem acceperat, reuelante uerum esse sciebat. Sunt autem et alia multa — inquit — quę fecit Iesus. Quę si scribantur per singula, nec ipsum arbitror mundum capere se eos, qui scribendi sunt, libros. Vel hyperbole usus est ad multitudinem librorum exprimendam, uel, cum dicit: Si per singula scribantur, innuere uoluit in singulis tantum

scriberentur, intelligeret. Hucusque Ioannes. Ad reliquas ab aliis relatas Domini a morte suscitati uisiones consyderandas ipso Domino fauente accedamus. In Mattheo ita legimus: Vndecim autem discipuli abierunt in Galileam, in montem, ubi constituerat illis Iesus. Et uidentes eum adorauerunt. Quidam autem dubitauerunt. Post memoratas uisiones ista uidetur habere locum. Dulcis enim et suauis erat eis Dominus. Ideo sane, cum iam domi, in qua clausi residebant, eis apparuisset, rursus illum uidere

Domini dicentis: Postquam surrexero, pręcedam uos in Galileam, et angelici ad mulieres responsi: Dicite discipulis eius, quia pręcedet uos in Galileam. Ibi eum uidebitis, sicut dixit uobis. Ascendunt ergo in montem, ubi constituerat eis Iesus. Mons locus terra altior est. Ibi Iesus conspici uoluit, quia terrenum corpus iam ad altiora se transtulerat, immortalitate indutum, et ueritas de terra orta cęlum, unde uenerat, repetebat. Ideo etiam in monte apparere eis uoluit, ut recordarentur pręceptorum, quę ab eo

pręcedam uos in Galileam, et angelici ad mulieres responsi: Dicite discipulis eius, quia pręcedet uos in Galileam. Ibi eum uidebitis, sicut dixit uobis. Ascendunt ergo in montem, ubi constituerat eis Iesus. Mons locus terra altior est. Ibi Iesus conspici uoluit, quia terrenum corpus iam ad altiora se transtulerat, immortalitate indutum, et ueritas de terra orta cęlum, unde uenerat, repetebat. Ideo etiam in monte apparere eis uoluit, ut recordarentur pręceptorum, quę ab eo ante passionem in monte acceperant, si

una cum ipsis undecim in Galileam profecti fuerant. Quod autem dubitarint, nobiscum dispensabatur, ut sublata tandem omnium discipulorum dubitatio nostram de resurrectionis Dominicę ueritate fidem magis ac magis confirmaret. Et accedens Iesus locutus est eis dicens: Data est mihi omnis potestas in cęlo et in terra. Perinde ac si dicat: Nihil dubitetis me ipsum esse, qui fui crucifixus, mortuus et sepultus. Data est enim mihi potestas in terra, ut cum corpore incorruptibili et immortali resurgam; potestas

qui nulla prorsus ratione, ut credant, flecti queunt? Duriora sunt corda eorum corde pharaonis. Fracta est eius duritia in Mari rubro, frangetur istorum in igne inextinguibili. Nihil erit illis miserius, quibus nihil, dum uiuerent, fuit infidelius. Porro Iesus idem illud, quod alias discipulis suis iniunxerat, etiam nunc ab eis discessurus repetit, ut diligentius curent, quod iterato sermone sibi commendari agnoscunt. Dixit ergo eis: Euntes in mundum uniuersum prędicate Euangelium omni creaturę. Hoc

noster cum homine assumpto ascenderit in cęlum et ad dexteram Dei sederit, quomodo Deus illum exaltarit donans ei nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus noster Iesus Christus in gloria est Dei Patris. Igitur de ascensione eius Marcus ita scribit: Assumptus est in cęlum, et sedet a dextris Dei. Hoc idem paulo plenius refert Lucas in Euangelio, sed multo copiosius in Actibus apostolorum. In Euangelio quidem

enim Spiritum Sanctum eis se missuram — uidentibus illis, eleuatus est, et nubes suscepit eum ab oculis eorum. Cumque intuerentur in cęlum euntem illum, ecce duo uiri astiterunt iuxta illos et dixerunt: Viri Galilei, quid statis aspicientes in cęlum? Hic Iesus, qui assumptus est a uobis in cęlum, sic ueniet, quemadmodum uidistis eum euntem in cęlum. Assumptus est in cęlum, non sicut Helias curru translatus auxilio indigens alieno, sed per se assumptus, sua uirtute sublatus. Et Helias quidem translatus est in quandam

arcani sublimioris ab oculis mentis eorum ipsum obumbraret et ab humano obtutu* procul auferret. Altiora ergo te ne quęsieris, tuis finibus contentus esto, quantum potes capere, capias, ne id etiam, quod ceperis**, effundere cogaris. Hic Iesus — inquiunt — qui assumptus est a uobis in cęlum, sic ueniet. His profecto uerbis admonemur non pręsentibus occupari, sed futura prospicere. Dominum — inquiunt — ascendentem lęti uidistis, uenturum ad iudicium cum

mortifero cultu, spoliatus infernus eductis inde sanctis, quos retinebat captiuos. Ex quo primus homo Dei legem est transgressus, nemo unquam regum tam longe lateque dominabatur *corr. ex dominabitur quam ille nequitię spiritus. Hunc autem Iesus Christus de cęlo ueniens, de Virgine nascens toto expulit regno et uirtutis suę cathenis uinxit. Hinc ipse, qui mundi dominus erat, factus est hominum seruus, data sanctis potestate, ut de obsessis corporibus illum expellant pedibusque conculcent, quandiu in eius, qui

fuere Christi discipuli. Et statim infusa est illis Scripturarum scientia, prophetandi gratia, neminem pręter Deum metuendi, dum Iesum euangelizant, audacia; ad hęc infirmos curandi, mortuos suscitandi et alia mira operandi facultas. Vnus igitur idemque Spiritus fuit, quem Iesus in terra sufflauit, et quem de cęlo misit, sed diuersa Spiritus dona. Sed rursum quęramus, quid sit illud in Quęstio Euangelio scriptum: Spiritus, ubi uult, spirat, et uocem

subiicientur? Nam sub bestiarum metaphora demones intelligimus. Hoc idem Apostolus docet ad Thessalonicenses dicens: Reuelabitur ille iniquus, quem Dominus Iesus interficiet spiritu oris sui et destruet illustratione aduentus sui . Ante tamen Enoch et Heliam uenturos constat, ad quorum prędicationem Iudęi quoque, qui tunc uiui aderunt, ad Christum conuertentur: sed iidem (ut diximus)

amice copulatos adiuuabit ut uincant potius quam uincantur et de illo, qui omnibus nobis pariter infensus est, tandem superato triumphent. Pax Suscipiant igitur te hortatore, te duce, pacem et, sicut Apostolus ait: Deus pacis erit cum illis. Quis est iste deus pacis nisi Iesus Christus Dominus noster, qui de caelo descendens pacem attulit, quia in se credentes Deo patri reconciliauit? Per peccatum enim eramus filii irae, per crucem autem Christi facti fuimus filii Dei. Idem tunc in carne nasci uoluit cum orbis terrarum positis armis in pace quiesceret. Tunc et

sic accusant Christum coram principibus Iudeorum, et illi uitę eius insidiantur, et eiusdem susceptores persequuntur.

Dauid noctu ingressus tentorium Saulis, tulit cyphum et hastam, ipsum uero interimi prohibuit; ob hoc Saul placatus abiit. Ingreditur Iesus Saulis tentorium, dum aperit Iudeis abdita Scripturarum, et sensuum noctem sua expositione facit lucescere. Saulem dormientem non permittit interimi, Iudeos incredulos non statim punit, sed interim donec conuertantur, aufert ab eis cyphum et hastam; quia nec calicem sanguinis Domini

facundum strinxit acumen,
11  Dux Augustinus fuit ille Triuuultius heros,
12  Septimus at Claemens mihi Rex, ego bulla, cinisque,
13  Si qua datur, nobis laus est et gloria Iesus.
14  Si quis honorabit propria uirtute labores
15  Hoc opere exhaustos, non me, decorabit Iesum.
16  Quem canimus, Deus ille Boni uice mutua reddet.

2.61  Pectore uerba suo, pelle hunc Dea pelle timorem,
2.62  Ille ait, aspirat summo tibi gratia Coelo.
2.63  Ecce, et enim puro conceptum sanguine natum
2.64  Alma enixa dabis, sacrum cui nomen Iesus,
2.65  Magnus ab aeterno dicetur filius aeuo.
2.66  Cui dabit Imperii sedem Deus inclytus amplam
2.67  Patris Iessaidae, Regnumque capesset auitum,
2.68  Cuius in aeternum stabiles tractabit

sol clarius aethere lucet.
4.299  Agglomerant templo, foribus fluit agmen, et alta
4.300  Machina fumiferas euoluit ad aethera nubes.
4.301  Hos super aduenit fatus alto sanguine Regum
4.302  Iesus auis praestans, formosior alter Apollo,
4.303  Exigua de nube micans, sed maximus intus,
4.304  Regna Deo maiora parans, maioraque templa.
4.305  Quem mater Virgo sine semine Dia uirili

4.481  Pulsa superstitio est, mundus sit flumine Naman.
4.482  Hocque uiros fratres mitis sibi Christus adoptat,
4.483  Desponsatque Deo sponsam. iam lauerat undas
4.484  Flumine perfusus diuino flamine Iesus,
4.485  Procidit, extenditque manus, oculosque leuauit,
4.486  Persoluitque preces, quum cardine summa recluso
4.487  Regia defluxit domus omnipotentis Olympi,
4.488  Spiritus unde Dei signo

dabo, mihi si pro munere tanto
5.170  Gratus eris, me si terra proiectus adores;
5.171  Talibus inflantem sitibundas pectore fauces
5.172  Vana tumescenti non ultra est passus Iesus.
5.173  Quin pia Diuino commouit pectora Zelo
5.174  Ignis inardescens, ac sancta incanduit ira.
5.175  Fulgureis oculis hunc obruit, ore retundit
5.176  Terribili, inquit abi Mamon, nam

ubi patriis longe secesseris agris.
5.330  Saxaque praecipites euaseris ardua rupes,
5.331  Parua Tyberiadis repetens castella marinae,
5.332  Stagnaque. Pone lacum pulcherrimus ibat Iesus,
5.333  Cui lenis aura comam tereti ceruice fluentem,
5.334  Et nitida refluos aestus urgebat arena,
5.335  Vndaque pone pedes allisa remurmurat alga.
5.336  Hinc aciem intendens in caerula,

5.408  Aenea Mosei docet ut serpentis imago.
5.409  Sancta fides populis uentura in regna uocatis,
5.410  Ille renarrabat Ioanne incaepta lauacra,
5.411  Qualis Idumaeis Iesus perfecerit oris,
5.412  Qualia Ioannis praeconia, gaudia quanta.
5.413  Ille Palestinae Sycharo a fonte Sebastos
5.414  Gesta recensebat Samaritidis, illa repente ut
5.415  Ciuibus

erat fiscalis cura tributi,
5.427  Qui lucris inhians, auroque intentus, habebat
5.428  Per mare uectatas in res fas omne, nefasque.
5.429  Vertit in hunc oculos, et lumina fixit acuta
5.430  Iesus, ut aspectu gratus, sic uoce benignus.
5.431  Ille uelut duri uis quae domat omnia ferri
5.432  Magnete attrahitur, sic Christo exhaustus inhaesit,
5.433  Corpore quem prompto, flagranti et mente secutus,

5.455  Grande supercilium Pharisaei horresce superbi,
5.456  Bina per hebdomadas qui dum ieiunia iactat,
5.457  Et magno ostentat decimas praeconis hiatu,
5.458  Huius amara bonus consortia nescit Iesus.
5.459  At qui peccato aegrotat, qui crimine languet,
5.460  Coelitus aetherio Deus hunc accersit Olympo.
5.461  Nam noua uina nouos melius mittuntur in utres,
5.462  Quos male defunctos

quae faustissima primam ❦
5.464  Festior ante micat, medios accenderat ignes,
5.465  Ipse manu iuuenum graditur comitante per agros,
5.466  Perque nouas fruges segetis flauentis Iesus.
5.467  At manus illa famem uulsis solantur aristis,
5.468  Vnde leues paleae, tunicaeque teruntur inanes,
5.469  Granaque purgatis fiunt cibus unus auenis.
5.470  Ecce dies festos inquit

concussa remugit.
7.132  Quid nostra es inter Iesu Nasarene necandum
7.133  Nos uenis ante diem, quibus id molire negoci,
7.134  Scimus enim nempe es sanctus Ioue missus ab alto.
7.135  Quem contra Iesus uultusque oculosque coruscans
7.136  Tendit, et horibili ceu fulmine uoce retudit,
7.137  At tua poena manet, prodi hinc, mutesce rebellis.
7.138  Quem postquam media proiecit in aede uolutum,

7.189  Et modo fessa labat, sociisque annixa recumbit.
7.190  It portis tristis comitatus, flebileque agmen.
7.191  Quod postquam aspexit miserabile funus acerbo,
7.192  Tacta dolore premi sua uiscera sensit Iesus.
7.193   Tun ait, o, tanto mater moestissima fletu
7.194  Desine plura pati, iam iam donabere nato.
7.195  Haec dicens, adit, et capulum simul attigit, illi

hoc intendite lintea uento,
7.212  Hinc loca camporum, et nemorum secreta petamus.
7.213  Interea quidam socia comitante Minerua
7.214  Te sequar, o, Rabbi dixit quascunque per oras.
7.215  At Iesus foueae sunt uulpibus, inuia nidos
7.216  Dant nemora alitibus, genus hoc, humanaque proles
7.217  Non habet hic tecum quanam caput arce reclinet.
7.218  Alter adest licet ille pius, tamen ordine recto

praecordia tactu,
7.445  Sydeream ut frontem, conuersaque lumina uidit,
7.446  Extimuit tremebunda, pedes ac lapsa sub imos
7.447  Procubuit, uerbisque suum confessa pudorem.
7.448  Respicit hanc Iesus, dictis solatus amicis,
7.449  Filia iam confide, tibi spe nacta salutem,
7.450  Quam tibi magna fides, i, foelix, aucta, beata
7.451  Sitque salus cum pace comes, grauis ecce subiuit

ultra,
7.454  Extremum quia nata diem tua mortis obiuit.
7.455  Haec de Caesarea quantum Emoroyssa Philippi
7.456  Aegra fuit, uixit tot filia principis annos.
7.457  Ne dubita huic inquit Iesus, sed crede puellam,
7.458  Affore (ni timeas) laetam incolumemque uidebis.
7.459  Quum uero moesti sub principis atria uenit,
7.460  Extinctamque uident odiosa morte puellam.
7.461  It

duo egressum sullatis uocibus orbi ❦
7.491  Pone uiam opperti, Iesu miseresce, fremebant,
7.492  O, fili Dauid miseresce, domumque sequuntur.
7.493  Quam simul ac intrant, his Iesus creditis inquit
7.494  Hoc me posse dare, et praestare petentibus? illi
7.495  Credimus o rerum dominator, at ille tetendit
7.496  Nectare rorantes digitos, his lumina tangens
7.497  Orborum

/ Archangeli Deo Spiritui Sancto dicatus / qui Pastor inscribitur.
8.1  Hinc animaduertit turbas sua castra sequentes
8.2  In quascunque uias ibant, has sternere passim
8.3  Corpora sub diuo, sub aperto sydere Iesus.
8.4  Non aliter quam quum ballantum sole calenti
8.5  Procubuere greges uiridi per gramina campo.
8.6  Quo Pastore carent, hunc uotis omnibus optant,
8.7  Qui sua iam tutis componat ouilia

8.292  Sancta fides inopes, et spes fouet alma beatos,
8.293  Est foelix ob me qui nullo errore grauatur.
8.294  Haec audita uiri referunt, ac uisa reportant.
8.295  Rursus et astanti populo sic fatur Iesus.
8.296  Quid patria effusi campo fluxistis aperto
8.297  In loca sola? leuem uacuae sub arundinis umbram,
8.298  Stipite quassatam trepido motantibus auris,
8.299  Quin ingens columen, uel

interea conscenderat igneus orbem,
9.55  Quum tulit ad puteum sese Samaritis aquatum
9.56  Vertice quae summo uacuam suspenderat urnam.
9.57  Huic ait, o mulier potum mihi porrige Iesus, Chr.
9.58  Illa refert, a me ne nefas Samaritide poscis? Mu. Sa.
9.59  Vit Iudaeus, ego mulier Samaritis aquari,
9.60  Gentibus his

ego mulier Samaritis aquari,
9.60  Gentibus his et enim uetus intercessit abusus.
9.61  Si tibi dona Dei, si gratia nota fuissent, Chr.
9.62  Si sitiens qui poscit aquas respondit Iesus
9.63  Forsan ab hoc peteres ipsa, et tibi uiua darentur
9.64  Flumina, tum mulier non est tibi copia uasis, Mu. Sa.
9.65  Quo tu haurire queas here, quum fons altus

9.66  Dic igitur sodes, ubi sunt tibi uiua fluenta?
9.67  An pater es maior nostro? qui fontis amoeni
9.68  Hos latices, prolesque uiri, et pecus omne biberunt,
9.69  Et dedit hos nobis, iterum hic insit Iesus.
9.70  Hoc quisquis de fonte ibit, sitis imminet illi Chr.
9.71  Altera adhuc, at quisquis aquam de flumine potat,
9.72  Seu de fonte meo, sitis altera nulla sequetur.

plus fontes haustura laborem.
9.77  Vade, tuumque accerse uirum, tum deinde uenito Chr.
9.78  Huc, ait argutum Christi penetrabile acumen.
9.79  Illa, uiro careo dudum, tunc inquit Iesus, Mu. Sa.
9.80  Nimirum recte hoc dixti, quia coniugis expers, Chr.
9.81  Quinque uiros et enim passa es, modo nulla maritum

9.148  Ah maneas, o, dulce melos, permitte sereno
9.149  Ore frui, permitte tuo nos numine pasci,
9.150  O, spectata fides, nec inexorabile numen,
9.151  Annuit, unde duos soles ibi mansit Iesus.
9.152  Hinc repetit Galilaea tuae magalia Channae ❦
9.153  Namque hic honorauit thalamos, taedasque iugales,
9.154  Et fontes puros in dulcem uertit Iacchum.

9.390  Nec tenuit titubata solo uestigia Petrus,
9.391  Labitur ante graui pressus terrore, ruitque,
9.392  Imploratque uocans dominum clamore propinquum,
9.393  Mox extenta pius porrexit brachia Iesus,
9.394  Apprensumque atros reuomentem pectore fluctus
9.395  Eleuat, incusatque fidem labentis omissam,
9.396  Conscenditque foros, mediaque in puppe recumbit.
9.397  Tum uenti posuere, silet

nutantque refusi
9.468  Discipuli, hinc uario studioum murmure mussant.
9.469  Hic loquitur lapides, et non penetrabile marmor.
9.470  Talia quis capiat molli tam dura cerebro?
9.471  Tum medio Iesus qui stat centralis in omni,
9.472  Omnia quo sentit, quo percipit omnia, tandem
9.473  Prosequitur dictis, et nubila lumine purgat.
9.474  Ignoto haec uestras offendunt obiice mentes.

10.239  At Christus subit inde domum, mensaque recumbit
10.240  Hostili, phariseae tua et consedit aula,
10.241  Indigna tali conuiua, atque hospite tanto.
10.242  Namque tuos ritus quod non seruarat Iesus,
10.243  Nec puro prius ipse manus in fonte lauarat,
10.244  Mente tua infrendes, et inania murmura conflas.
10.245  Talia uoluentem Christus sic uoce retudit.
10.246  Vos studium solers

10.267  Hinc acuunt stimulos, odiis fomenta ministrant.
10.268  Sic quidam socius minoius, et Rhadamanti
10.269  Iure ferox, in nos etiam tua iurgia iactas,
10.270  Talia uociferans o, Rabbi, huic acer Iesus,
10.271  Vosque sacrosanctae qui nomina legis habetis
10.272  Vae uobis scribae, namque ardua pondera multos
10.273  Intoleranda premit, nimiumque onerosa fatigant,
10.274  Per uos auctores, at

10.412  Laus ut agenda deo, sic gratia ductat habenda.
10.413  At populi uanos plausus, et liuida Christus
10.414  Pectora declinat, subit alti et limina templi.
10.415  Obuiat ille quidem, cui cognitus inquit Iesus.
10.416  En tibi sunt ualidae uires, et uiuida uirtus
10.417  Instaurauit opus lapsum, totumque refecit.
10.418  Iam caue, ne grauiore malo, neu morte premaris.
10.419  Postquam dulce sonans

10.553  Ter sex autumnos, bis nonaque tempora messis
10.554  Viderat, at nunquam tardi sarraca Bootis.
10.555  Vtque hoc spectaculum miserabile fronte benigna
10.556  Atque salutari prospexit sydere Iesus,
10.557  Emisit uocem, qua percita corpore toto
10.558  Accessit mulier nutu stupefacta uocantis.
10.559  Ast ubi uim uerbi sensit, quo caelifer axes

11.29  Et pudor, ultricesque terunt corda horrida culpae.
11.30  Vnus post alium paulatim defluit, instar
11.31  Fluminis, et rapido delapsae sole pruinae,
11.32  Restitit in medio mulier, et solus Iesus.
11.33  Qualis ubi tonitru tempestas ingruit ingens
11.34  In mare caeruleum, seu turbidus aequora turbo,
11.35  Quum nauim medii iactatam gurgite ponti
11.36  Fluctibus, et diris euertere

suda sereni
11.38  Aetheris, hinc resident undae, stat in aequore puppis
11.39  Libera, tum nimbis arrident astra fugatis.
11.40  Sic ubi diuinos rutilanti sydere uultus
11.41  Flammeus erexit Iesus, stetit eruta morti
11.42  Foemina, corridet templum procul hoste repulso.
11.43  Huic ubi sunt inquit? quibus accusaris abusi
11.44  Foederis, en nemo te condemnauit. At illa
11.45  Nullus

11.48  Lux ego sum mundi, mea qui praecepta sequuntur,
11.49  Hii uitae fontem, fontem quoque lucis habebunt.
11.50  Inuidus oblatrat fauce hinc Pharisaeus amara,
11.51  Vt testis fallax tibi tu blandiris, Iesus
11.52  Testis ego uerax, haud ulli blandior inquit.
11.53  Nam mea lux quo fonte fluat, qua lampade manet
11.54  Nescius haud ego sum, seu quo perlabitur alueo.
11.55  Haec uobis ignota latent,

11.108  Quae loquimur, sunt illa sinu mihi uisa paterno.
11.109  Et uos quae facitis, sunt uestri a stirpe parentis.
11.110  Hoc dicto infremuere simul, pater omnibus Abram
11.111  Est nobis. placido respondit pectore Iesus,
11.112  O, popule haebraea tantum si prole tumescis,
11.113  Magna patrum patriis imitanda est gloria factis.
11.114  At detestanda uos ah nece perdere uultis
11.115  Hunc hominem, uero uobis

est tanta gauisus luce diei.
11.167  Dant hic mugitus, ut pingues de grege Tauri.
11.168  Quinquaginta tibi nondum sol aureus annos
11.169  Expleuit, teque Abramum uidisse fateris?
11.170  Respondit Iesus diuinae stirpis alumnus.
11.171  Hic est ille quidem, prius, hinc qua fieret Abramus.
11.172  Quem contra ut iacerent lapides, et saxa tulerunt.
11.173  Ad deus ex oculis tenues elapsus in auras,

quiuit
11.176  Vim Protheus, bipedum curru qui fertur equorum,
11.177  Filius Oceani, Neptuni pastor in alto
11.178  Carpathio, immanes phocas, armetaque pascens.
11.179  Tunc obiter Iesus procul haud a limine templi
11.180  Postquam hominem uidit de matris origine caecum,
11.181  Visu infoelicem, terrae pede fixus inhaesit.
11.182  Tum socii incipiunt scitari oracula Christi.

in luminis oras
11.184  Prodierit, cuius uel forsan causa parentum?
11.185  Vel cladis quae culpa fuit de stirpe recoeptae?
11.186  Nec caeco sua culpa fuit, nec causa parentum,
11.187  Respondit Iesus, quod sic prodiret ad auras
11.188  Aetherias orbus sub primi lumina solis,
11.189  Sed quod opus quod nostra palam lux esset in illo.
11.190  Me decet utilitas, operumque paterna potestas

Asserit hic alius, negat alter, at ille fatetur.
11.210  Ipse ego sum, rogat alter ades, nitor unde pupillam
11.211  Imbuit iste tibi? quae causa haec mira uidendi?
11.212  Ille refert, deus ille deus, cui nomen Iesus,
11.213  Nescio qua uirtute lutum confecit, et unxit
11.214  Inde sinus oculorum, ipsos mihi leuit et orbes,
11.215  Hinc me Siloe misit stagnantis ad undam.
11.216  Mox abii, laui, uidi.

11.253  Hinc furor oblatrat mixto liuore frementum.
11.254  Crimine totus oles peccatis obsite foetor,
11.255  Et nos ipse doces, exi hinc, explosus abito.
11.256  Talia tum coeco coeli rex fatur Iesus.
11.257  Credis in aeternum, diuinaque foedera, natum?
11.258  Ille quis est inquit? quo foedera coelica credam.
11.259  Hic ipse est, quem luce uides haec uerba loquentem.
11.260  Procubuit

quo nocte dies dissultet ab atra,
11.264  Lumina quo coeci uideant, orbentur habentes,
11.265   Haec Christus. contra pharisaeus opacior orco,
11.266  Ergo ne iam sine luce sumus? respondit Iesus.
11.267  Si sine luce fores, o, gens, et labe careres,
11.268  Scis cur cimen adest, quia uos in luce putatis
11.269  Esse, oculos omnis quum depudet impius orbos,
11.270  Amen amen non latro

mense Decembris ❦
11.323  Annua quae solymis celebrato Encaenia templo
11.324  Iuda Machabaeus posuit Mauortius heros,
11.325  Tum salomonea subiit testudine Iesus.
11.326  Quem circumsistunt, atque urgent ore frequentes,
11.327  Quatenus has animas, aut quae per tempora tollis?
11.328  Si rex es, si Christus ades, ostende patescens,
11.329  Dicque palam

Quem circumsistunt, atque urgent ore frequentes,
11.327  Quatenus has animas, aut quae per tempora tollis?
11.328  Si rex es, si Christus ades, ostende patescens,
11.329  Dicque palam nobis, quibus haec respondit Iesus.
11.330  Eloquor, et dictis, nec nostro creditis ori.
11.331  Facta patris sunt ipsa meum testantia nomen,
11.332  Quae facio, sed nulla fides his praestita uobis.
11.333  Nempe meae non estis

11.458  Auribus articulos immisit hiantibus acres,
11.459  Osque deinde suo tangens elingue saliuo
11.460  Ingemuit, coelo tum lumina sustulit alto.
11.461  Imperat, et sanat, simul inquit et effeta Iesus.
11.462  Fit subito auditus, uinclis et lingua solutis
11.463  Extulit a recto manantes ore loquelas.
11.464  Christus ut haec uulgo iussit suppressa laterent.
11.465  Et quanto magis ora

11.576  Mons super ingenti qua libanus imminet umbra
11.577  Syluifer, undisonum qui longe eructat Orontem,
11.578  Panaeam gemino Iordanisque alluit ortu.
11.579  Tum sic discipulos scitari coepit Iesus.
11.580  Quis proles hominis uulgo, quis fertur origo?
11.581  Ioannes, aliis uates super astra flagrantem
11.582  Concutiens alto sublatos in aethere currum
11.583  Dicitur, ast aliis tuus o,

11.683  Contexere simul circum, et uox edita nube est.
11.684  Ecce meum summo dilectum germen amore,
11.685  Quo mihi complacui, quem quilibet audiat unum.
11.686  Hac ubi uoce pater superintonat, haesit Iesus
11.687  Solus ibi, at comitum trepida formidine membra
11.688  Lapsa ruunt, gelidus coit in praecordia sanguis,
11.689  Procubuere solo, facieque haesere iacentes,
11.690  Donec eos tactu cum

11.687  Solus ibi, at comitum trepida formidine membra
11.688  Lapsa ruunt, gelidus coit in praecordia sanguis,
11.689  Procubuere solo, facieque haesere iacentes,
11.690  Donec eos tactu cum uoce attollit Iesus,
11.691  Et summo pulsa formidine uertice sistit.
11.692  Apparet solito formae decus ore uerendum,
11.693  Apparet sine nube dies, atque umbra recessit.
11.694  Vnde pedes referunt, et dum se

uertice sistit.
11.692  Apparet solito formae decus ore uerendum,
11.693  Apparet sine nube dies, atque umbra recessit.
11.694  Vnde pedes referunt, et dum se monte reducunt,
11.695  Imperat his Iesus, ne dicere protinus ulli
11.696  Visa uelint, donec deus in sua membra resurgat.
11.697  Postquam alto de monte pedem deuenit ad imum, ❦
11.698  Grataque discipulis retulit

11.750  Decidit exanimi similis distentus arenae.
11.751  Quem Christi porrecta manus tellure leuauit
11.752  Incolumem, patriqui bonos dat munus in usus.
11.753  Hinc abit, inque domo penitus se condit Iesus.
11.754  Quem secretus adit sociorum caetus, ut ipso
11.755  Ediscant causas, et iniqui proelia Martis
11.756   Daemonas (ille docet) fidei fugat ignea uirtus,

11.777  Tristibus haec animis, uariaque ambage coquebant.
11.778  Vt uero subiere procax tua tecta Capharnas,
11.779  Et uectigalem Petro petiere didragmam,
11.780  Quo meditante loqui, prior hunc praeuenit Iesus.
11.781  Dic modo Petre tuae quae sit sententia menti?
11.782  Regia num proles, aut extera iure tributum
11.783  Pendeat his terrae dominis? ille extera, Christus
11.784  Rursus ait, proles

primus uult praesse praeesse , nouissimus esto.
11.809  Omnibus et belli sociis erit ipse minister.
11.810  Paruulus inde puer medio quo stabat Iesus
11.811  Sistitur, hunc tensis inquit complexus in ulnis.
11.812  En huius pueri nisi quilibet induat instar,
11.813  Alta haud ille meo celebrabit templa triumpho.
11.814  At quo par pueri se

12.205  Sic meus, ex animo nisi fratribus omnia uestris
12.206  Debita laxetis prompte, pater ille seuerus
12.207  Vos dabit igniuomi tetricis lictoribus orci.
12.208  Hisque peroratis sermonibus exit Iesus, ❦
12.209  E genesaraea iudaeam migrat in oram,
12.210  Trans mare, Iordanis turba comitante per aequor,
12.211  Multaque tum uariis curauit corpora morbis.

puerile parentes,
12.250  Factricesque manus, et uerba potetnia poscunt.
12.251  Tum Christo astitere, illos auferte molestos
12.252  Discipuli increpitare, et Christo arcere labores.
12.253  At Iesus, sinite huc, et ne puerile uetate
12.254  Agmen ab amplexu nostro, cessate morari,
12.255  Talibus astriferum uia lactea pandit Olympum.
12.256  Hoc dicto pueros ardentibus applicat ulnis,

Quae bonaperficiam bona perficiam ? mihi tu bone consule Rabbi,
12.263  Regna quibus superum, superum quibus astra tenebo,
12.264  At Iesus nemo aetherio nisi magnus Olympo
12.265  Stat bonus Architens, an tu me hoc nomine poscis?
12.266  Si uis sydereos superexaltarier orbes,
12.267  Regnaque cum superis aeterna habitare choreis,

12.300  Nec iam in procinctu spes amplius esse salutis.
12.301  Nam quis opum non ui, non fuluo tangitur auro?
12.302  Postquam res socios grauis haec peruasit, et horror,
12.303  Hosque salutari respexit lumine Iesus.
12.304  Sic dea syderei Claementia temperat oris.
12.305  Vnus ad aetherium patet uni ascensus Olympum,
12.306  Peruius haud ulli, nisi quos data gratia tollit.
12.307  Per se qui nequeunt,

inter nisi pauca recenset
12.382  Astra, nouo quae sint olim lucentia mundo.
12.383  Haec ubi dicta fuit diuina parabola, rursus ❦
12.384  Coelicus hanc aliam princeps orditur Iesus.
12.385  Vir locuples multo praediuitis ubere campi
12.386  Vrbe fuit, cui rura super, super aruaque multa
12.387  Villicus acer erat, sed auara fraude notatus
12.388  In dominum, frugesque

et ex imo fremitum mouet ore secundum,
12.620  Rore madent oculi, monimenti saxa uidebant.
12.621  Quo caua te lapidem subter spelunca tegebat
12.622  Deplorate tuis extinctum Lazare corpus.
12.623  Iesus ait lapide hanc ingentem tollite molem.
12.624  Cui sic Martha, tument obolenta uiscera tabo,
12.625  Nam lux quarta graues spelaeo hoc decoquit artus.
12.626  Nonne ego Christus ait dixi tibi Martha uirago,

12.651  Rex ait, et reducem solis sinite ire sub astro.
12.652  Haec ubi turba frequens, et Iudae clara propago
12.653  Traxerat ad moestas quos huc pia cura sorores
12.654  Conspexere, dei quae ui patrarat Iesus,
12.655  Creditus esse fuit multis diuina potestas,
12.656  Conuentus alii, pharisaeaque tecta petebant.
12.657  Rumpitur inuidia sceleratum pectus auerni, ❦

fratres
12.688  Mystica membra suos in corpore cogeret uno.
12.689  Haec rata Pontificis sententia crimine pondus
12.690  Obtinuit, Christo insonti decretaque mors est.
12.691  Non hinc ergo palam Iesus fora turbida adibat,
12.692  Sed scelerata feri uitat commertia Iudae.
12.693  Moenia tunc Effrem propter loca sola petiuit,
12.694  Fertilis Efraim quae dicta est nomine uilla.
12.695  Iamque

12.712  Numina magna uocans, et munera debita soluens,
12.713  Cernuus ante pedes Christi procumbit adorans.
12.714  Hic erat a puteo Iacob de monte Garizi.
12.715  Nonne decem tecum fuerant, huic inquit Iesus.
12.716  Ast ubi sunt reliqui? non est nisi sola Sebasten
12.717  Grata parens? unus uestigia nostra reuisit
12.718  Hic alienus, humo sed nunc heus eripe uultum,
12.719  Vade, age, parta

non exitium, quin illa salutem
12.732  Fert animis, ergo hinc aliam diuertit ad arcem.
12.733  Inde uiam mensi scandunt Hiericonta supinum ❦
12.734  Ibat prae Iesus, socii data signa sequuntur,
12.735  Et pauet attonitus trepido tum pectore miles.
12.736  Bissenam interea secreta in ualle cohortem
12.737  Euocat, his pridem inculcat memorata seorsis.

12.738  Ecce in templa deo solymas ascendimus arces,
12.739  Et mea fatidici memorant quae oracula uates
12.740  Perficiam, quaecunque canit facundia uerax.
12.741  Principibus templi precio tradetur Iesus,
12.742  Damnatusque fures inter luet aspera fata.
12.743  Proditus obprobriis gentilibus offeret armos
12.744  Verberibus, pandisque genas et tempora palmis.
12.745  Et spurcis facies

annue matri.
12.755  Quid petis ille refert, Mulier, dic protinus inquit,
12.756  Vt duo fulminei tecum mea pignora fratres
12.757  Te regnante simul dextra leuaque recumbant.
12.758  Suggestum Iesus sic telum hostile retudit.
12.759  Nescitis quid tam puerili mente petatis.
12.760  An pateram fortem (mihi quae pleno ore bibenda est)
12.761  Haurire, aut quitis quo tingor fonte lauari?

quid tam puerili mente petatis.
12.760  An pateram fortem (mihi quae pleno ore bibenda est)
12.761  Haurire, aut quitis quo tingor fonte lauari?
12.762   Quimus aiunt, illis iterum respondit Iesus.
12.763  Proluet ipse calix et uos, aque unda lauabit,
12.764  Dextra autem laeuaque frui me regna tenente,
12.765  Non est hoc dare iure meum, seu munere uobis,
12.766  Sed qua lege meo, et

12.800  Diues opum, curto sed corpore, subsilit alta
12.801  Sede sycomori, populosque supernatat omneis,
12.802  Vt Iesum uiridis rami speculetur ab umbra,
12.803  Hac ubi transiret, quo uiso huic insit Iesus,
12.804  Tollezachae moras, heus o, descende Zachaee,
12.805  Namque tuis opus est meus ut sis in aedibus hospes.
12.806  Deuolat ille, sua Christumque excoepit in Aula
12.807  Laetus, et hoc

13.7  Hinnulus aut ardens in amica cubilia ceruae
13.8  Nuper hic a geminis defleta sororibus umbra,
13.9  Lazarus elisiis fuerat reuocatus ab oris.
13.10  Hic epulo coenae postquam discumbit Iesus
13.11  Excoeptus grata Simeonis in aede Leprosi,
13.12  Non domus huic Marthae derat, se Martha ministram
13.13  Praestat, et in mensa conuiua recumbit eadem

13.45  Hymbre illesa manet, nec flatu impellitur ullo.
13.46  Sic ubi dillapsus furor, et deferbuit ira
13.47  Cum sonitu sociis, nec destitit asper Iudas,
13.48  Incipit, ac placidus sic illis fatur Iesus.
13.49  Mittite, nam quid eam tetrica tam mole grauetis?
13.50  In me munus enim dignum dea laude subiuit.
13.51  Semper erunt inopes humana per agmina uulgo,

13.85  Terga super residens, et sub iuga matris euntis
13.86  Terga super pulli primas quassantis habenas.
13.87  Iussa uiri adducunt pecuaria, desuper ipsa
13.88  Pro phaleris ornant insigni processit Iesus.
13.89  Per decliue iugi postquam latus exit amoeni,
13.90  Turba pedes subter Christo gratatur eunti,
13.91  Certatimque rudes obiter sternebat amictus.

contra uis nulla potest, timor omnis abesto.
13.109  Fert et opem, nostros hac freti spernimus hostes.
13.110  Spes hominum uana est, nobis spes optima Christus.
13.111  Nulla fides procerum, nostra est fidentia Iesus.
13.112  Obruta gens altis nunc est erepta procellis
13.113  Te duce, quam uasta circum ui et mole premebant.
13.114  Exarsere freta, ut feruens in uepribus ignis
13.115  In nos, unda tumens

13.150  Talibus insinuans. en hic agit omnia secum,
13.151  Mundus abit totus post ipsum, iamque patescit
13.152  Quam nobis illum contra conamina prosint.
13.153  Has inter laudes, et cantus ibat Iesus, ❦
13.154  Et regni magnos inter sublatus honores,
13.155  Qui terras regit, et coeli qui torquet habenas.
13.156  Sed postquam turres, et propugnacula uidit,
13.157  Mille super

13.173  Talibus auratae dictis ad limina portae,
13.174  Transequitat uallem tota comitante caterua.
13.175  Vrbs commota ruit, quis uir nouus iste petebant?
13.176  Hic est illa phalanx populi dicebat Iesus,
13.177  Ille nasaraea galilaeus ab urbe prophetes.
13.178  Tendit in arce domum patriam, postesque per amplos ❦
13.179  Templa subit, qualis boreali a uertice turbo

sub arboris umbra
13.212  Feruet apum examen, pratisque reuersa iuuentus,
13.213  Pars fauis emissa fores circunstrepit alui,
13.214  Pars regem circa praetoria milite uallant.
13.215  Assedit Iesus, populus qua confluit omnis,
13.216  Dona ferens aris, et munera coniicit Arcam.
13.217  Multaque quum multi iacerent e diuite censu,
13.218  Huc accessit inops mulier uiduata marito,

13.217  Multaque quum multi iacerent e diuite censu,
13.218  Huc accessit inops mulier uiduata marito,
13.219  Aera manu duo parua gerens, ea iecit ad aram,
13.220  Tunc animos hominum, non auri pondera Iesus
13.221  Metitus, quo corde, et quanta defluat Arca
13.222  Munus ibi, quod quisque dei tulit actus ad aras.
13.223  Haec ait, illa suo donaria pectore prompsit,
13.224  Muneribus maiora quidem

13.297  Et feci celebrem, et cunctis celebrabere in oris.
13.298  Hanc ubi gens hausit, coelo fragor intonat inquit,
13.299  Ast alii, ore dei uox excidit illa loquentis.
13.300  Non ea me, sed uos propter, respondit Iesus,
13.301  Huius iudicium nunc est, censuraque mundi,
13.302  Cuius et est princeps extra in loca sola tugandus.
13.303  Hinc ego uexillo sublatus in aethera, coelum
13.304  Omnia de hinc sublime

13.308  Pars leuis haud Christo, et princeps haud unus adhaesit,
13.309  Nec manifesta fides procerum, timor obstat, et angit,
13.310  Laus hominum superabat enim, leuis auraque uulgi.
13.311  Iesus abit, tenui aspectu seque occulit aura,
13.312  Hospes oliuiferam in serum, et perrexit ad Arcem.
13.313  Mane recens iterum sese referebat ad Vrbem, ❦
13.314  Horrida qua

13.342  Respondens, abiit tamen, ille deinde minori
13.343  Imperat haec eadem, nunc uado ait iste, nec iuit,
13.344  Vter ab imperii defecit lege duorum?
13.345  Iste minor referunt. illis ait acer Iesus.
13.346  Nimirum regnante deo uos turba latronum,
13.347  Scortaque praecedent, et publica monstra praeibunt.
13.348  Ioannes et enim sanctissima tramite lampas
13.349  Iustitiae fulsit, sed

13.380  Indigna dignam mortem pro morte rependet,
13.381  Vinea tunc aliis dabitur turrita colonis,
13.382  Qui tempestiuas fruges, atque annua soluant
13.383  Debita, sic illi referunt, affirmat Iesus.
13.384  Haec antes templi latuit sententia summos,
13.385  Donec eam densa Christi lux nube reclusit.
13.386  Non secus ac ductis ubi nubibus humidus Auster
13.387  Eripuit subito coeli

13.394  Secta die, quo magna dei sententia fulsit,
13.395  Ipsi odio lucis conati apprendere Iesum,
13.396  Laetifer at turbae timor obstitit arma minantis.
13.397  Instar adhuc etiam regni hoc orditur Iesus. ❦
13.398  Cuidam sceptra uiro fuerant ingentia regi,
13.399  Qui desponsa suo celebrabat foedera nato,
13.400  Laetaque connubia, et perfoelices hymeneos.

omnes in castra coegit.
13.522  Tum uero pulsis ut nox ea concidit umbris, ❦
13.523  Stare nec ad lucem potuit, nec prendere lucem,
13.524  In sua se uictor tentoria uertit Iesus.
13.525  Tunc his affatur dictis aciesque, ducesque.
13.526  Moseae quum sede super sedere cathedrae,
13.527  Seu sit scriba tumens, seu sit pharisaeus inanis,
13.528  Omnia ab hoc uobis

13.644  Considunt, patet unde oculis domus alta Sionis,
13.645  Fata Dei secreta petunt ex ordine reges,
13.646  Signaque, et aduentus, extremi et tempora finis.
13.647  Tum Iesus (neque enim occuluit sua lumina) uerax,
13.648  Fatidico euentus praenunciat ore futuros.
13.649  Inuigilate uiri, ne qui uos pestifer author
13.650  A uocet

14.130  Hoc consummer ego, si in te per uulnera migrem
14.131  Lux mea, si septena mihi signacula pandas.
14.132  His super eloquiis fatalibus ore peractis
14.133  Ambrosio, haec iterum sociis praedicit Iesus.
14.134  Scitis ut has bidui sol postquam euoluerit horas,
14.135  Expectata nouum faciat solennia phase,
14.136  Sanguine uirgineo prodeturque aedita proles,
14.137  Vitaque figatur ligni

14.173  Ampla, super tripodes ingens strato aequore mensa
14.174  Astat, ibi quascunque dapes aptate necesse est.
14.175  His illi auditis actutum iussa facessunt,
14.176  Nec quicquam secus euenit, quam dixit Iesus.
14.177  Iamque instructa domus fuerat, quom plena cadentem
14.178  Luna Sioneo prospexit uertice solem.
14.179  Christus oliueti solymos a monte penates
14.180  Quom subit, et coetu cinctus

iuxta
14.209  Astitit ora deus, sic substitit ille locutus.
14.210  Tu mihi crura leuas o rex hominumque, deumque?
14.211  Id quod ego faxo, modo nescis, scire licebit
14.212  Postea, respondet Iesus, simul ora reclinat
14.213  Cernuus, immundo lauet ut de puluere Petri
14.214  Ipse pedes, ast ille magis, magis ille reclamat.
14.215  Non mihi Christe pedes unquam non ipse lauabis.

14.214  Ipse pedes, ast ille magis, magis ille reclamat.
14.215  Non mihi Christe pedes unquam non ipse lauabis.
14.216  Ni te Petre tua modo sic a sorde lauaro,
14.217  Nulla futura tibi mecum pars inquit Iesus.
14.218  Expauitque Simon tonitrus et fulmina Christi,
14.219  Laxauitque pedes, Christo se deinde remisit,
14.220  Quin caput atque manus, et me quoque prolue totum,
14.221  Sic ait, o mundi

14.218  Expauitque Simon tonitrus et fulmina Christi,
14.219  Laxauitque pedes, Christo se deinde remisit,
14.220  Quin caput atque manus, et me quoque prolue totum,
14.221  Sic ait, o mundi rector, respondit Iesus.
14.222  Sat loto mundare pedes, ut totus ab omni
14.223  Labe uacet, sed uos mundi non protinus omnes.
14.224  Puluerulenta pedum postquam uestigia lauit,
14.225  Induiturque forensia, prorsus

egreditur Iudas, et pallida noctis
14.275  Luna per umbrosas sua lumina texerat alas.
14.276  Purgata hoc mensae perfulserat area monstro,
14.277  Electos inter quum talia fatur Iesus,
14.278  Qualia lux purum super aera lumina mittit.
14.279  Vt proles hominis diuino inclaruit astro,
14.280  Veraque in ambrosiae mare magnum fine sine ullo, ❦

14.311  At socios inter contentio laeua cohorta est,
14.312  Quis foret inter eos maior, quis denique princeps.
14.313  Sceptra ferunt istum uariis dominantia morem
14.314  Gentibus inquit eis Iesus, regumque potestas
14.315  Has super indulget titulis, et nomine gaudet.
14.316  Non ea sic o, uos agitet tam saeua cupido,
14.317  Se qui maior erit, munus gerat ille

oues pastore fugaces.
14.326  Quum uero exurgam Galilaeam praeuius ibo.
14.327  Tunc ait imaptiens ardenti pectore Petrus,
14.328  At tua diffugiant omnes, ego signa tenebo.
14.329  Tu uero huic Iesus nimirum nocte sub ista
14.330  Ante suis bino quam canto applauserit alis
14.331  Gallus, ab ore tuo ter me nouisse negabis.
14.332  Altius astitit ore Cephas, ac talia fatur.
14.333  Quin

Gethsemani ad cliuum transmittit oliuae,
14.474  Intrauitque ortum, campi qui praeiacet orae.
14.475  Non ignara loci fuerat mens impia Iudae,
14.476  Saepe quod hoc Iesus coetum conferre solebat.
14.477  Huc iterum mihi sancte pater foelicius adsis, ❦
14.478  Inque meo confige tuum tibi pectore natum,
14.479  Mutua quem mea iam penitus

14.502  Vosque orate, malae ne per stygis antra labatis.
14.503  Tum procul ad iactum lapidis processit, eumque
14.504  Subsequitur Petrus, gemii zebedaeaque fratres
14.505  Pignora, quos secum comites ductabat Iesus.
14.506  Hic iras omenis animo collegit amaro,
14.507  I noua ab aeterno pro iusto membra reatu,
14.508  Et super ipse suae posuit praecordia mentis.
14.509  Vnde dolor tristis coepit

14.553  Cuius in aeterno uictoria regnet Olympo.
14.554  Talibus angelica sublimis ab arce Michael
14.555  Solatus Christum coeli super astra uolauit,
14.556  Ora leuat Iesus lachrymis abstersa cruentis,
14.557  Et redit, ac fratres heus o, dormite quieti
14.558  Mulcet (rursus eos. postquam mora facta) uocauit,
14.559  Sat iacuisse, uenit magni grauis hora furoris,

fluctuque tumenti.
14.596  Signa dedit Iudas, et proditor oscula fixit,
14.597  Oscula foeda Ioab, fratri quae dixit Amasae,
14.598  Quale Caime tuum crimen decussit Abellem.
14.599  Ait ea tum Iesus non aspernatus, amico
14.600  Ore uenenatam quin est affatus Echidnam,
14.601  Cuius in ore nefas simulato immane retexit.
14.602  Framea tum Petri uibrata a uertice summo
14.603  Auriculam

14.602  Framea tum Petri uibrata a uertice summo
14.603  Auriculam dextro deiecit tempore Malchi,
14.604  Malchi pontificis famulantis in aede uetusta,
14.605  Non tali auxilio nobis opus inquit Iesus
14.606  Petre, reduc enim uagina, aut siste paternum
14.607  Craterem, mihi quem genitor dedit ipse bibendum.
14.608  Omnis enim miles, qui iniussus strinxerit ensem,
14.609  Ense periturus

14.730  Principis, et tectis insibilat hydra uenenis,
14.731  Si qua locum fraudi uia det, rimatur, et instat.
14.732  Prouocat ergo loqui, ei iurandi iure coegit,
14.733  Christus origo dei tu ne es, responit Iesus.
14.734  Fatus es anne ego sum, post haec tamen ipse uidendus
14.735  Filius est hominis uobis in nubibus ingens
14.736  Aetheriis alto ueniens a uertice coeli,
14.737  Ad dextram patria tum

hominis magno sublimis Olympo
15.37  Porro in sede dei dexra, et uirtute sedebit.
15.38  Impia tum linguis exsibilat hydra trisulcis,
15.39  Filius ergo dei es? ego sum uos dicitis inquit
15.40  Iesus, ab hoc sancte dicto scelus arripit ansam
15.41  Iudicii, praeceps a quo sententia fluxit,
15.42  Quod rex ille dei proles opere, oreque luxit.
15.43  Tunc iterum Iesum rapiunt, et uincula collo

15.123  Sibila clamores, Coelum simul omne remugit.
15.124  Accelerat globus, arma micant, et terra resultat
15.125  Pulsantum pedibus, miserae tremor ingruit horrorque.
15.126  Hic inter socias ubi matrem uidit Iesus,
15.127  Fluxit humi, lapsae collo sonuere catenae.
15.128  O, pietas, o, mole noua sine fine dolorum
15.129  Obruta mens, o, sol spectacula qualia cernis.
15.130  Heu heu non satis est Christo

15.178  Pontius, hinc pariter sententia iure sequatur,
15.179  Tollite, conficite hunc, sceleri nec parcite tanto.
15.180  Non licet hoc nobis, dedit huic responsa sacerdos.
15.181  Nam sua fata deus sic est sortitus Iesus,
15.182  Euoluitque uices, quas iam praedixerat auctor.
15.183  Criminibus falsis alii latrare, nugasque
15.184  Tendere mendaces, iste est subuertere ritus

se condere regem,
15.186  Pendere caesareum docuit prohibere tributum.
15.187  Pontius his iterum fetrur praetoris in Aulam,
15.188  Euocat huc Iesum, quem si rex esset, ab ipso
15.189  Scire petit, Iesus responsum tale tyranno
15.190  Reddidit, a te ne hoc memoras? aliis ne doceris?
15.191  Nunquid ego huic inquit praeses iudaeus? iniqui
15.192  Pontifices, et gens tua te mihi tradidit ultro,

15.195  Quod si mortalis domini mea regna fuissent,
15.196  Vidisses forsan pro me certasse cohortes,
15.197  Quas habeo, nec Iuda tibi me traderet asper.
15.198  Nunc autem mea uis minime hinc est fatur Iesus,
15.199  Natus ad hoc ego sum, qui lumina solis adiui,
15.200  Vt tester uero, cuius quicunque coruscat
15.201  Lumine, uoce mea trahitur, quoi Pontius inquit,
15.202  Quae ueri est ratio?

15.473  Hic tuba terribilem crepitu dedit aerea uocem,
15.474  Et praeco indixit carmen ferale canorum,
15.475  Inceduntque cruces, et flebile uoluitur agmen.
15.476  Vt fures inter medius processit Iesus,
15.477  Horrenti cinctus diademate tempora circum,
15.478  Atque sub ingenti cruce pressos intulit armos
15.479  Languidus, et sparso liuentem sanguine uultum
15.480  Matris ad aspectum, sese

15.637  Sanguineam complexa crucem, roremque cruentum,
15.638  Flens haerebat ei, quia uulnera mente gerebat,
15.639  Mortifero dirae sanantia ab Aspidis ictu.
15.640  Interea dum bella gerit cruce uictor Iesus,
15.641  Perdomat hostiles dum praelia sustinet iras,
15.642  Et Martis praecepta sui, quem condidit auctor,
15.643  Exequitur primus, primus cruce flammeus ardet,
15.644  Conflictu primo dum

15.655  Pectore prompta suo pro stirpe uiraginis Heuae.
15.656  Et iuxta astabat Christi non ultima cura
15.657  Ioannes, oculis efusum undantibus imbrem.
15.658  Quos ubi prospexit, Matri sic inquit Iesus.
15.659  Filius ecce tuus mulier. Sic deinde Iohanni,
15.660  En tibi Mater adest, en quem canensis Iacchus
15.661  Quem dedit unda piae monitu conuersa parentis,

Christus) respondit eidem,
16.116  Dic rogo si tuleris, quis nam locus occulit illum?
16.117  Ipsa feram, manibusque mea procul arce locabo.
16.118  At desiderio non ultra hanc passus Iesus
16.119  Fraudari, proprio quin nomine nuncupat, illa
16.120  Mox ubi diuina sensit se uoce uocari,
16.121  Excussa lux nocte subit praecordia diuae,
16.122  Procidit, ac dulcem uerso petit ore

16.268  Nonne recens ardebat amor sub pectore nostro?
16.269  Nobiscum dum tendit iter, sermone beato.
16.270  (Sic bonus inter oues proprias, et laeta peragrat
16.271  Pascua, se interdum Pastorem Pandit Iesus
16.272  Ipse, uiatores inter uia et incola factus
16.273  Ducit, et aeternum sua tempora condit in Annum.)
16.274  Dum memorat uates, et coeli regna recludit.
16.275  Protinus inde solo uerrunt

16.282  Serus ad oceanum demerserat Hesperus atrum,
16.283  Stabant et trepida clausi formidine postes.
16.284  Intus et haerentem coetum spes ampla fouebat,
16.285  Quum medius socios inter stetit acer Iesus.
16.286  Quos et habere iubet uae bona gaudia pacis.
16.287  Pellite Christus adest inquit pax uestra timorem.
16.288  Obstupuere nouum sine pondere uisile corpus,
16.289  Turbatique putant

16.331  Ipsa sioneo socii loca monte tenebant,
16.332  Postibus occlusis, aderat quoque Dydimus intus.
16.333  Hic medius (clausae stabant ut cardine ualuae)
16.334  Quum stetit, o, socii uobis pax inquit Iesus.
16.335  Hinc Thomae, huc infer digitos, et conspice palmas,
16.336  Hoc latus inque meum manus haec tua palpet apertum.
16.337  Et mihi praebe fidem, qua incredulus esse recuses.
16.338  Ille

16.388  Anne Simon fili Ioannis chara propago,
16.389  Diligis his me tu magis omnibus? annuit ille
16.390  Sic, Iesu scis ipse, nec est te fallere cuiquam.
16.391  Scis ut amem, cui sic igitur praecaepi Iesus.
16.392  Pasce meos agnos, eadem quoque deinde petenti,
16.393  Sic eadem responsa dedit, fert iussa secundo,
16.394  Pasce meos agnos, iterum quaesiuit eodem
16.395  Mene Simon Ioannis amas?

16.409  Pectora, potauit diuinum numine fontem.
16.410  Hunc ergo aspiciens oracula poscit Iesu,
16.411  Quid uero hic? quid tu? placet hunc sic esse manentem,
16.412  Donec ego ueniam, Petro respondit Iesus,
16.413  Tu sequere, et mea pone Simon uestigia tendas.
16.414  Hinc inter fratres inoleuerat error, ab omni
16.415  Ioannem ueroque interprete morte piarat.
16.416  Hic est ille sui scripsit

16.489  Sede duo stantes albis fulsere lacernis.
16.490  Vnus eis atque alter ait, quid in aethera frustra
16.491  Conatu hoc dinceps opus est attollere uultus?
16.492  Vos, o, gens galilaea, polos hic scandit Iesus,
16.493  Quem deus assumpsit uestrae de sanguine matris.
16.494  Sic ueniet, talis descendat ab orbibus olim
16.495  Altiuolis, qualis modo transit aethera summum.
16.496  Euolat in coelum

coelo sic fatus ab alto.
16.577  Diligor ut Genitore, meos ego diligo fratres,
16.578  Lux ego sum mundi, uia, uitaque, quisquis in ortu
16.579  Me uidet aeterno, Iesu uidet ille parentem,
16.580  Iesus enim tota patrii stat luce profundi,
16.581  Et pater ipse sui manet ingens lumine nati.
16.582  Haec in me quemcunque mei uectabit amoris
16.583  Inconcussa fides, operabitur ille Magistri

1.298  Tractabant procerum medio de morte senatu.
1.299   Narratio Solus discipulis stabat comitatus Iesus,
1.300  Quaque procul uernans oleis internitet ora,
1.301  Cunctantes in morem obeunt decliuia montis.
1.302  Illud fama canit placidę regionis

luce] in calce folii pro versibus expunctis in textu (Hic epulis animi pariter uitalibus omnes/Pascebat captos sortis substantia sanctę) et in margine (Hic desiderio et uitę cęlestis amore/Arcano hic aditu lectos pascebat Iesus) pręsens uitę substantia uera beatę
1.319  Dum pascit lectos, uisi sibi ponere pennas
1.320  Protinus et raptim cęlestem carpere tractum,

rediens iam clauserit annum.
1.477  Sic gens digestis metitur tempora fastis.
1.478  Sub noctem surgens urbem repetebat Iesus,
1.479  Et gradiens secum dispensat singula mente.
1.480  Occulit immensum numen, tum cetera cautus

Putruerant. . . 613 surge] Io 11, 38-43 clauso defuncti menbra sepulcro:
1.610  Astitit, et lapidem auferri pręcepit Iesus.
1.611  Clamorem tollit, quo maximus insonat aether,
1.612  Et perculsa procul geminarunt Tartara uocem:
1.613  "Lazare,

casus tonat aethere diuum,
1.1003  Inter adhuc acies sacras non amplius agmen
1.1004  Cernere erat sacrum, et nullo fulgore coruscans.
1.1005  Incessu placido pręibat pulcher Iesus. 22
1.1006  Lęta duci facies et glaucum lumen ocellis,

ritu ueteri populus tentoria ponit,
2.711  Ac statuunt altare Deo. Tum protinus aedem
2.712  Vrgent instaurare; duces capita ardua iungunt
2.713  Zorobabel cętuque suo comitatus Iesus.
2.714  Crescit opus: feruent omnes instantque labori,
2.715  Et perfecta stetit recidiui fabrica templi.
2.716  Exciti

3.344  Se reuocat, quamuis quamuis. . . Iesus] Mt 26, 20-26; Mc 14, 18-21; Lc 22, 21-23; Io 13, 21 monitu non parcat Iesus.
3.345  Illum ob auariciam candescens efferat ira,

quamuis. . . Iesus] Mt 26, 20-26; Mc 14, 18-21; Lc 22, 21-23; Io 13, 21 monitu non parcat Iesus.
3.345  Illum ob auariciam candescens efferat ira,
3.346  Insanus nec stare potest, sed mente furebat,
3.347  Et misero corpus per totum it corde

uos, inquam, haud quamlibet omnes."
3.586  Excepit dictis prodentem talibus ille.
3.587  Haud tamen hęc narrans operam tardabat Iesus:
3.588  Lauit et extersit uestigia sindone Petro.
3.589  Dehinc tacitus reliquos adit ordine, cimbia solus
3.590  Admouet his, solus

non formidabile quicquam.
3.634  Defectus sed sponte tulit, qui protinus omnem
3.635  Fingit ad arbitrium naturam mitis Iesus:
3.636  Hactenus ille homini prouidit morte salutem.
3.637  Iure

Hinc. . . 667 superna] Mt 17, 1-8 infirma suis acies non pertulit illam
3.663  Numine nudato cum monte refulsit Iesus
3.664  Mortalem carnem retegens habitumque reducens,
3.665  Corporis arcanum sociis quando omne retectum est,
3.666  Munere

Interea. . . 130 instituit] Mt 26, 26-28; Mc 14, 22-23; Lc 22, 19-20 Cererem partiri rite sodales
4.128  Et laticem patera libare iubebat Iesus,
4.129  Ac tanti mystas in secula longa futuros
4.130  Arcani instituit: subit

4.322  Subiciens Subiciens. . . 333 coelo] Io 14, 6-7 illi mox talia reddit Iesus:
4.323  "Ipse humana Pater multum beat indiga solus:
4.324  Huc studium atque omnis contendere uestra uoluntas
4.325  Debet", ait, "duce me liceat quo pergere tuto

muros exitur et urbis muros citius dum tendere certant,
4.468  Atque una uacuos aruorum adiere recessus.
4.469  Sermonem texens iterum repetebat Iesus:
4.470  "Ecce Ecce. . . 478 acta] Io 15, 1-2 ego, quę multo

5.310  Id maneat, sit nostra tuę subiecta uoluntas."
5.311  Absterget lachrimas et pressit corde dolorem,
5.312  Atque suos sublatus humo repetebat Iesus.
5.313  Hic Hic. . . 325 pręceps] Mt 26, 40-41; Mc 14, 37-38

5.334  Dixit Dixit. . . 337 somnus] Mt 26, 43; Mc 14, 40 et erectus socios inuisit Iesus.
5.335  Accedens sermone uiros compellat amico,
5.336  Reddita sunt contra sine sensu uerba sopitis: 2

gratia tali
5.716  Exemplo nulli largita: en germen Olympi
5.717  Concipies utero et partu fecunda soluto
5.718  Aedes, cui proprium stat fato nomen Iesus.
5.719  Magnus hic excelsi dicetur Filius, olim
5.720  Qui sedem accipiet, qua Dauid rite docebat
5.721  Mortales libare Deo, coeloque receptus

6.419  Talibus Talibus. . . ] Mt 26, 63; Mc 14, 61 haud quicquam motus reticebat Iesus.
6.420  Tunc animi compos Caiphas non amplius intro
6.421  Acciri proceres surgens de sede iubebat.

et in dicto factus tunc ante Iohannes
8.119  Pręibat prima tinguens lanugine malas.
8.120  Interea exoritur nouus ad prętoria clamor,
8.121  Ecce foras cum ad solium processit Iesus
8.122  Exutus trabea proprioque recinctus amictu.
8.123  Stabat, quo moris, quoties sententia ferri
8.124  Debet, pręfectus, mox

memor, actorum rationem lege teneri
8.141  Reddere, cur, uisum scribi, sententia dicta est,
8.142  Hinc placet elogium simulati criminis aedi:
8.143  Iudęi populi rex Nazarenus Iesus,
8.144  Atque exaratum triplici charactere stabat. 2
8.145  En

frangunt suspiria pectus,
8.249  Vberibus lachrimis męstę simul ora rigantur,
8.250  Flebile dum carmen, lamentum et triste nouatur."
8.251  Tandem adiutus humo exanimis surrexit Iesus,
8.252  Et sua tunc uirtus oneri impar uisa ferendo.
8.253  Forte

8.280  Hic Hic. . . 291 inflet] Lc 23, 27-31 dictis breuibus questum interrupit Iesus:
8.281  "Parcere fas lachrimis pro me, fas parcere uerbis,
8.282  Vobis excidii

fixis lapsu gemuerunt menbra ruenti,
8.384  Erectasque cruces una datur ecce tueri.
8.385  Atque ea tunc cerni licuit spectacula longe
8.386  Et medio pendens oculos auertit Iesus
8.387  Cunctorum, species hominis pulcherrima uisu,
8.388  Vera salus castis, non parua offensio contra
8.389  Impuris, et mirum obdurat ut effera corda,

8.607  Delibans Delibans. . . fatetur] Io 19, 30 utcunque tamen clamauit Iesus,
8.608  Ac consumari in sese prędicta fatetur.
8.609  Continuo

9.407  Accessu feruent et ducunt ordine turmas,
9.408  Atque sua serie distendunt orbibus orbes.
9.409  Exhilarat medio cunctos acceptus Iesus,
9.410  Aspiratque acies densantibus: inficit auras
9.411  Vere nouo tenues redolens tum uinea qualis,
9.412  Atque uiatores suaui iam sistit odore

10.142  "An An. . . 160 anceps] Lc 24, 18-24 solum latuit, quod gestum nuper? Iesus,
10.143  Vir factis uerboque potens uelut occidit, aetas
10.144  Quo non maiorem aut meliorem uiderit ulla.
10.145  Illum pręsidium rebus nos credere lapsis,

Inde. . . 259 illos] Lc 24, 30 repugnantem ducunt nil amplius, utque
10.258  Accubuere simul, soliti quod moris, Iesus
10.259  Mox prece concepta panem partitur in illos,
10.260  In

simul. . . 415 esse] Io 21, 9-12 illati iam littore in ipso
10.404  Comperiunt prunas ac piscem desuper, una
10.405  Et panem iuxta; hinc illos affatur Iesus:
10.406  "Huc agedum nobis capturę afferte recentis",

tuoye Iesus Kristus,

uentris tui Iesus Christus, Sancta

ministri ecclesiarum in Pannonia inferiore. Saluta Vngaros et praecipue Matthaeum Motzerum, mihi summo amicitiae uinculo deuinctum, atque roga, ut quamprimum et nos inuisat atque hoc ministerium adiuuet. Nam ab omnibus piis summo expectatur desiderio. Dominus noster Iesus Christus diu te incolumem conseruet. Tolnae, tertia die Augusti. 1549. Integro anno haec Epistola in itinere detenta est ob longitudinemque uiae et quia nuncii inde huc recta non

tribu: Neemias, Iosephus, Theodosius, Basaeus, Ornias, Daces. Ex quarta: Ionathas, Abraeus, Elisaeus, Ananias, Chabrias, Satus. Ex quinta: Isacus, Iacobus, Iesus, Sabbataeus, Simon, Levis. Ex sexta: Iudas, Iosephus, Simon, Zacharias, Simoelus, Selemias. Ex septima: Sabbataeus, Zedekias, Iacobus, Isachus, Isias, Natthaeus. Ex octava:

Ex sexta: Iudas, Iosephus, Simon, Zacharias, Simoelus, Selemias. Ex septima: Sabbataeus, Zedekias, Iacobus, Isachus, Isias, Natthaeus. Ex octava: Theodosius, Iason, Iesus, Theodotus, Ioannes, Ionathas. Ex nona: Theophilus, Abramus, Arsamus, Endemias, Iason, Danielus. Ex decima: Hieremias, Arsamus, Iason, Endemias, Eleazarus, Dathaeus. Ex

humanum genus quanto tempore quantis in miseriis crescat 63
I Iacobus 19 Iason 19 Iesus 19 ab Ignavia quomodo sibi cavere quis possit 75 ad Imperandum quales idonei 89 imperium quomodo optimum sit 68 immunda Iudaeis quae 46

contextus illustraretur: necessario sacer ille textus dilucidissimus redderetur, pauperiores magnitudine sumptuum levarentur, et omnino lectores minorem temporis iacturam in evolvendis tam prolixis Commentariis facere cogerentur. Dominus Iesus tuam C. suo S. Spiritu regat, et in omnem veritatem, ipsique gratum et reipub. salutare opus perducat, in eoque largissima benedictione et felici successu cumulet, ad gloriam nominis sui, et Ecclesiae suae utilitatem. Antuerpiae in die Matthiae

quidam a Christo, Matth. et Mar. ultimo in orbem universum ablegati, ut ubique de Christo testarentur, et legatione pro Christo fungerentur ad omnes gentes, quo se paterentur cum Deo reconciliari. 2. Cor. 5. Dominus dicit Io. 20. Sicut misit me pater, ita et ego mitto vos: ut ipse Dominus IESUS fuerit aliquo modo Apostolus, missus aut ablegatus, sicut et vocatur Hebr. 3. Dicit quidem Scriptura, mitti doctores etiam in Veteri testamento, ut in Exodo inquit Moyses: Mitte quem missurus es. Et Isaias, Domino dicente, Quem mittam? sese sponte offert, ac dicit, Mitte me Domine. Item in

sed ut appellativum, seu vere officii nomen attributum: ut tantundem illis significaverit, quantum nobis Rex aut Pontifex, ut postea dicetur. Sicut recte Tertullianus adversus Praxeam dicit, Christum non esse nomen, sed appellationem. Nam nomen proprium ac genuinum Domini ac servatoris nostri fuit IESUS, quod ipsi a Deo per angelum et parentes impositum est, quod esset salvum facturus populum suum a peccatis eorum: de quo suo loco. Nomen porro hoc ideo fuit olim tributum regibus et sacerdotibus, quia illi in sui inauguratione inungebantur: ut de Aarone summo sacerdote et filiis eius habetur

venturum esse Meschiam divinitus promissum, qui sit aboliturus summa ac vera mala, et restituturus vera bona instaurata Ecclesia, religione ac cultu Dei. Sicut Samaritana dicit: Scio quod Meschias veniet, qui vocatur Christus: cum is venerit, indicabit nobis omnia. Est igitur observandum, quod IESUS fuerit nomen proprium Domini ac servatoris nostri: sed Meschias fuit nomen officii, aut appellativum servatoris. Cum ergo toties quaeritur aut disputatur in novo Testamento, IESUM esse Meschiam aut Christum, haec ipsa quaestio agitatur: An hic homo, qui vocatur IESUS, filius Mariae et Ioseph

Est igitur observandum, quod IESUS fuerit nomen proprium Domini ac servatoris nostri: sed Meschias fuit nomen officii, aut appellativum servatoris. Cum ergo toties quaeritur aut disputatur in novo Testamento, IESUM esse Meschiam aut Christum, haec ipsa quaestio agitatur: An hic homo, qui vocatur IESUS, filius Mariae et Ioseph (ut putabatur) sit ille verus Meschias ac servator mundi, toties a Deo per patriarchas et prophetas promissus: an huic subiecto aut viro conveniat illud praedicatum vel dignitas. Iudaei id negabant. At ipse Dominus, eiusque Apostoli contra monstrabant, omnes

esse illum verum Meschiam. Syllogismus totius Scripturae praesertim novi Testamenti, quod ad Meschiam attinet, hic est. Maior: Quicunque vir habuerit hasce et illas notas in veteris Testamenti promissionibus descriptas, erit verus Meschias. Huc pertinent prophetiae veteris Testamenti. Minor: IESUS habet omnes illas notas aut circumstantias. Huc pertinet tota historia Evangelistarum. Conclusio: Igitur IESUS est Meschias. Haec est totius Scripturae summa, et primarius syllogismus, praesertim novi Testamenti. Operaeprecium fuerit etiam rudiores monere, quomodo Christus sit rex et

est. Maior: Quicunque vir habuerit hasce et illas notas in veteris Testamenti promissionibus descriptas, erit verus Meschias. Huc pertinent prophetiae veteris Testamenti. Minor: IESUS habet omnes illas notas aut circumstantias. Huc pertinet tota historia Evangelistarum. Conclusio: Igitur IESUS est Meschias. Haec est totius Scripturae summa, et primarius syllogismus, praesertim novi Testamenti. Operaeprecium fuerit etiam rudiores monere, quomodo Christus sit rex et sacerdos: quod compendio fiet, ne extra nostrum institutum in Theologicas disputationes digredi videamur. Regis ergo

tuum Domine, et lex tua meditatio mea est. Esaiae 51. Egressus est salvator meus. Cap. 52. Videbunt omnes terrae salutare Dei nostri. Cup. 62. Ecce salvator tuus venit, Ieschuach. Salvator. Esaiae 12. Haurietis aquas cum gaudio de fontibus Salvatoris. Inde est appellatio IESUS in novo Testamento. Habacuc tertio: Ego in Domino gaudebo, et exultabo in Deo IESU meo. Esdrae libro quarto. capite septimo Revelabitur meus IESUS. Angelus. Quia mittitur ad salvandum. Esaiae sexagesimotertio: Angelus faciei eius salvavit nos. Angelus Domini (Helohim) Exodi 14.

Cup. 62. Ecce salvator tuus venit, Ieschuach. Salvator. Esaiae 12. Haurietis aquas cum gaudio de fontibus Salvatoris. Inde est appellatio IESUS in novo Testamento. Habacuc tertio: Ego in Domino gaudebo, et exultabo in Deo IESU meo. Esdrae libro quarto. capite septimo Revelabitur meus IESUS. Angelus. Quia mittitur ad salvandum. Esaiae sexagesimotertio: Angelus faciei eius salvavit nos. Angelus Domini (Helohim) Exodi 14. Tollens se angelus Domini, qui praecedebat castra Israel, abiit post eos. Item Exodi 23. 32. 33. Ita angelus Iehova dicitur ipse Iehova, Iudi. 6.

Filium hominis ipse Christus se utplurimum vocat, quod iptum quoque substantiam explicat: nempe quod sit verus ac naturalis homo, constans anima et corpore, natus ex Maria. Estque in hoc nomine communicatio idiomatum observanda: non enim iuxta divinam naturam filius hominis est Christus. Iesus communissima appellatio est. Divino enim consilio sic est nominatus, angelo hoc mandatum perferente ad Iosephum, ut infantem, quem Maria esset paritura, vocaret Iesum, addita insuper etymologia ac ratione nominis: Ipse enim, iniquit, salvum faciet populum suum, a peccatis suis. Matt. 1.

appellatio est. Divino enim consilio sic est nominatus, angelo hoc mandatum perferente ad Iosephum, ut infantem, quem Maria esset paritura, vocaret Iesum, addita insuper etymologia ac ratione nominis: Ipse enim, iniquit, salvum faciet populum suum, a peccatis suis. Matt. 1. Est igitur Iesus, officii nomen. Disputant autem ac confligunt eruditi de hoc nomine acriter. Quidam a Iehova peculiari Dei appellatione, derivare conantur: tali nimirum mutatione aut epenthesi facta, quod ex Iehova, Ieheschuch sit compositum, ac deinde rursus per quandam amputationem et muitlationem sit

ac docens de veris Dei cultibus. Subiungit enim: Unigenitus qui est in sinu patris, ipse enarravit nobis. Iohan. 1. pater e caelo clamans, iubet hunc audiri: ergo est Ecclesiae doctor. Et videtur Iohannes hanc vocem ex Christi responsione, Iohan. 8. mutuatus esse. Tu qui es? respondet Iesus, τὴν ἀρχὴν ὅ, τι καὶ λαλῶ ὑμῖν. Principium quod loquor vobis. Ordinat praeterea ministerium, in eoque se praesentem atque efficacem fore testatur. Est autem ὑφιστάμενος, non vox

de Christo intelligant. Sed textus ipse si consideretur, facile docet, se de verbi ministerialis efficacia loqui, quod neglectum, et non fide acceptum, poenas secum affert certissimas. Eiusmodi etiam illud est Act. 20. Commendo vos Deo, et sermoni gratiae eius. Filius hominis. Act. 7. Et homo Iesus Christus. 1. Timoth. 2. Semen Abrahae. Galat. 3. et Iesum et Christum separatim, et Iesum Christum coniunctim eum dici, supra est probatum. Pro Messiae appellatione, Graeca voce Christi utuntur Apostoli. Iesus Nazarenus, Act. 2. 7. 10. Et, Iesus Christus Nazarenus, Act. 4. Dominus

20. Commendo vos Deo, et sermoni gratiae eius. Filius hominis. Act. 7. Et homo Iesus Christus. 1. Timoth. 2. Semen Abrahae. Galat. 3. et Iesum et Christum separatim, et Iesum Christum coniunctim eum dici, supra est probatum. Pro Messiae appellatione, Graeca voce Christi utuntur Apostoli. Iesus Nazarenus, Act. 2. 7. 10. Et, Iesus Christus Nazarenus, Act. 4. Dominus noster Iesus Christus, passim in initiis et epilogis Epistolarum dicitur. Autor vitae, Act. 3. Princeps et servator, Act. 5. Servator noster, Philip. 3. 2. Timoth. 1. Tit. 3. 2. Petr. 1. 2. 3. et alibi passim.

eius. Filius hominis. Act. 7. Et homo Iesus Christus. 1. Timoth. 2. Semen Abrahae. Galat. 3. et Iesum et Christum separatim, et Iesum Christum coniunctim eum dici, supra est probatum. Pro Messiae appellatione, Graeca voce Christi utuntur Apostoli. Iesus Nazarenus, Act. 2. 7. 10. Et, Iesus Christus Nazarenus, Act. 4. Dominus noster Iesus Christus, passim in initiis et epilogis Epistolarum dicitur. Autor vitae, Act. 3. Princeps et servator, Act. 5. Servator noster, Philip. 3. 2. Timoth. 1. Tit. 3. 2. Petr. 1. 2. 3. et alibi passim. Sanctus et iustus, Act. 2. Iustus,

Christus. 1. Timoth. 2. Semen Abrahae. Galat. 3. et Iesum et Christum separatim, et Iesum Christum coniunctim eum dici, supra est probatum. Pro Messiae appellatione, Graeca voce Christi utuntur Apostoli. Iesus Nazarenus, Act. 2. 7. 10. Et, Iesus Christus Nazarenus, Act. 4. Dominus noster Iesus Christus, passim in initiis et epilogis Epistolarum dicitur. Autor vitae, Act. 3. Princeps et servator, Act. 5. Servator noster, Philip. 3. 2. Timoth. 1. Tit. 3. 2. Petr. 1. 2. 3. et alibi passim. Sanctus et iustus, Act. 2. Iustus, Act. 7. 1. Iohan. 2. Sanctus et verax, qui habet

quid nam esset post te futurum. Eze. 16. Nec fecisti cogitationem super omnibus iniquitatibus eius: id est, nec semel quidem expendisti iniquitates tuas. Pro causa cogitationis: id est, cura, sumitur in hisce exemplis, Lucae 9. Intravit etiam cogitatio in eos quis nam esset maior inter ipsos. IESUS autem videns eorum cogitationes, etc. id est, invasit cura et ambitio primatus eorum corda. 1. Corinth. 7. Nupta cogitat, id est, sollicita est, quomodo placeat viro: innupta autem et virgo, contra, Sic cogitare Iehovam, Malach. 3, pro timere Deum, feu eum in oculis habere.

Luc. 2. Et factum est, ut abierunt Angeli in caelum, et pastores, pro, tunc pastores dixerunt Ibidem: Et factum est, cum advenisset dies octavus, ut circum cideretur puer, et vocatum est nomen eius IESUS. pro, tunc. ¶ Aliquando abundat, ut cum duo substantiva nomina connectit, quorum alterum revera adiectivum alterius esse deberet. ut, iudicium et veritas: pro, verax iudicium. Misericordia aut beneficentia et veritas: id est, verax beneficentia. Sic abundat Rom. 8. Mittens filium in

non iam huius Grammaticae, sed Theologicae tractationis est, de qua re alibi saepe dixi. Accipitur tamen nonnunquam haec vox in genere pro tota doctrina Legis et Evangelii. ut Marc. 1. Venit IESUS in Galilaeam, praedicans Evangelium regni Dei, et dicens: Impletum est tempus, instatque regnum Dei: Resipiscite, et credite Evangelio. ubi vox Evangelii, prius quidem in genere pro tota doctrina, posterius autem pro sola promissione accipitur. Caeterum Romanis 2, videtur ferme solam legem

et propositum ipsius, et decretum voluntatis Dei, de genere humano, per Christum redimendo et salvando. Ephes. 1. Testamentum. Galat. 3. Testamentum alte comprobatum a Deo, erga Christum. Galat. 4. nam haec sunt duo testamenta. Novum testamentum. Hebr. 7. Novi testamenti conciliator IESUS. Hebr. 9. 2. Corinth. 3. Faciet nos ministros Novi testamenti. Dicitur et crux Christi, Galat. 6. Et lac animi quod dolum nescit, 1. Petri 2. Et fides in Christum, Actor. 4. Audivit ab eo fidem quae est in Christum. Hisce omnibus et haec adde. Evangelion Odor vitae et mortis

sola dispensatio Apostolis commissa est. Sic et 2. Thess. 2 Evangelium appellatur suum, non quasi apud se natum, sed cuius illi mandata praedicatio fuerat. Sic idem 2. Timoth. 4, Evangelium vocat suum, non ut se authorem profiteatur, sed ministrum. Evangelium regni, Matt. 9. Circumibat IESUS civitates, praedicans Evangelium regni. vocatur sic ab effectu, quia hac ratione dissipatum populum Deus ad se colligit, ut in medio eius regnet. Evangelium pacis, Ephes. 6. Cur autem sic a Paulo dicatur, non est obscurum, nempe ab effectu, quia legatio est nostrae cum Deo

punitus est. Credere Moysi, Iohan. 5: id est, eius doctrinam pro vera habere. Ecce in penetralibus, nolite credere: pro, nolite eorum praedicationem pro vera habere. Credidit homo sermoni quem dixit IESUS, Iohan. 4: pro statuit eum vera dicere, quod tamen ille efficacia divini Spiritus in se operante credidit. Vicina huic significatio est, cum habemus fidem in sola speculatione, nihil boni malive inde expectantes: sicut, si narrationibus aliquibus de rebus peregrinis fidem haberemus. Tertia

Vicina huic significatio est, cum habemus fidem in sola speculatione, nihil boni malive inde expectantes: sicut, si narrationibus aliquibus de rebus peregrinis fidem haberemus. Tertia significatio est, cum significat alicui aliquid credere, seu eius fidei commendare seu committere. Iohan. 2: IESUS non credebat semet eis. Quarta significatione est etiam fides legalis, aut daemonum, cum desperantes credunt Deum esse iustum, bonis bene, et malis male facientem: sed non tamen credunt Evangelio. Fidem autem legalem nunc nomino tantum eam, quae conditionem plenissimae obedientiae ad

et generationis suscitabis, Isaiae 58: id est, origines. Forte tamen melius, quod vetera aedificia instaurabit, seu dirutas civitates renovabit. Fundamentum vocat Apostolus 1. Corint. 3, ipsum Christum, cum dicit: Fundamentum aliud nemo potest ponere, praeter hoc quod positum est, quod est IESUS CHRISTUS. Sic vocatur, quia ipse est totius Ecclesiae ac religionis suae caput ac sedes: ex quo, per quem, et in quem omnia, et cui accedunt aliqua quasi ornamenta, aut veluti accidentia: ut pia ordinatio Ecclesiae, ceremoniae, eruditae tractationes verbi Dei, et similia etiam quae fundamento

vestris. Usque in hodiernum diem, crebro ponitur pro, usque in praesens tempus. Matth. 28. Sparsus est hic sermo apud Iudaeos usque in hodiernum diem. 2. Cor. 13. Usque in hodiernum diem est velamen super cor Iudaeorum. Sic et Rom. 11, Usque in hodiernum diem excaecati esse dicuntur. IESUS CHRISTUS heri et hodie, idem etiam est in secula. id est, perpetuo permanet, semper fuit, est et erit. Aliqui intelligunt id dictum non de persona aut essentia Christi, sed de religionis patefactione. et per Heri intelligunt vetus Testamentum, per hodie Novum, per secula durationem aut

vocat honorem, dicens: Non sibi ipsi sumit aliquis eum honorem, sed si quis a Deo vocatus est ut Aaron. Sic et CHRISTUS non semet glorificavit, ut fieret summus Sacerdos: sed is qui locutus est ad eum, Filius meus es tu, etc. Sic credo etiam illud 2. Petr. 1 intelligendum esse: IESUS cum accepisset a patre honorem et gloriam. i. praeter divinitatem, amplissimam functionem reconciliandi humani generis Deo, et ingentia dona ac plenitudinem gratiae et Spiritus, nos Apostoli illam omnem magnitudinem aut amplitudinem coram spectavimus. Sic et illud Hebr. 2, et

possibile est, transeat a me hora haec: i. hoc gravissimum discrimen, quod hoc tempore mihi incumbit. Quinto, hora significat seculum, ut 1. Ioh. 2. Filioli novissima hora est. i. postrema sunt tempora aut secula. Sexto, Hora saepe ponitur pro fatali momento, cum est moriendum. Ioh. 13. Sciens IESUS quod venerit hora eius. Sic etiam 7 et 8. Septimo, Ad horam, significat idem quod ad breve tempus. Gal. 2. Quibus nec ad horam quidem cessimus, ut veritas Evangelii apud vos maneret. 2. Cor. 7. Etiamsi illa epistola ad horam vos contristavit. Ad Philemonem: Forte ideo servus ad

talis nunc existit. 1. Samuel. 13, Recensuit Saul populum, qui inventus est cum eo: id est, qui cum ipso erat. Dan. 11 Et convertet faciem suam ad fortalicia terrae suae, et praecipitatus cadet, et non invenietur. pro, non amplius existet, aut supererit, sed interibit. Lucae 9 Inventus est IESUS solus: id est, fuit, remansit solus, disparentibus Mose et Helia. Sic vicissim LXX, et Epistola ad Hebraeos verterunt illud Genes. 5 de Henoch, Et non ipse scilicet amplius extitit: per verbum,

Dei sui: verum illi pariter confregerunt iugum et vinculum. Ratio vero huius metaphorae est, quia doctrina alligat homines, ut certa quadam ratione sentiant, vivant et agant. Sic et eiusdem 2 accipi videtur: A' seculo confregisti iugum, rupisti vincula. In hoc sensu accipi posset, quod Dominus IESUS suum Evangelion vocat iugum, Matthaei 11 inquiens: Tollite iugum meum super vos, etc. Iugum enim meum leve est, et onus suave. Quod non (ut quidam male intelligunt) de praecepto charitatis, quod est omnium difficillimum, utpote totam legem in sese continens, dicit: sed potius,

tyranni. Mortes vero ponit ob supplicia naria Christi, quibus in sua passione excarnificatus est ab impiis: adeo ut non una, sed pluribus mortibus effectus dici queat. Diximus alio qui supra, mortes interdum dici quasvis maiores calamitates aut plagas. Sensus ergo praedicti loci Isaiae est quod Iesus perinde coram Deo ac hominibus reatum, ac etiam supplicium ignominiosissimum pertulerit, ac si esset unus de numero impiorum usurariorum, aut rapacium tyrannorum: quo quidem ingens magnitudo humiliationis et exinanitionis Christi, ob imputationem nostrae iniustitiae aut peccati, descripta

typum Christi gessisse: ut aliqua de illo dicta, recte de hoc intelligantur. alii respiciunt ad vocem Hebraeam נצר Nezer surculus, quo nomine Christus Isaiae 11, et aliquoties alias vocatur. alii denique ad ipsam tantum significationem vocabuli, quod Iesus sit praedictus a Prophetis futurus sanctus, a mundo separatus, et soli Deo addictus: quod Paulus et Hieremias de se scribunt. NE prohibentis, proprio quodam modo interdum in Sacris accipitur. Genesis 19. Ne quaeso domini mei: scilicet, pernoctetis in platea, obsecro

ERIT: i. quae fiat Meschias, et vere educat genus humanum ex servitute satanae in regnum Dei: repraesentabit quoque gloriam ac maiestatem Dei: et denique tanquam intimus quidam legatus Dei, quicquid egerit mandato et loco Dei, optima fide aget: gloriamque patris, non suam quaeret. Sic ipsemet Iesus nomen Dei in medio sui residens, hic in terris versando, testantib. id Evangelistis, exposuit. Afferre Deo gloriam nominis sui, Psal. 96, pro, gloriam nomini eius debitam aut convenientem: est celebrare eum ita magnifice, ut talem ac tantum Deum celebrare par est. Exprimere

tribuitur ei, qui primum reb. nomina imposuit. Invocari nomen alicuius hominis super alium, est, hunc cognominari de illius nomine. Nam Hebraei non habebant alia cognomina, sicut nec Graeci, quae ut ad proprium nomen filii patris nomen adiicerent: ut Saul filius Cis, David filius Iesse, Iesus filius David. Sic Iacob adoptans filios Ioseph, iubet suum nomen super eos vocari: i. vocari eos, Effraim filius Iacob, Manasse filius Iacob. Sic quoque septem mulieres Is. 4 petunt ut nomen alicuius viri super eas vocetur: i. dicantur eius uxores: ut, Abigail uxor David, Barsabea uxor

ναὶ ὁ πατὴρ, certe pater, quia ita placuit tibi. ubi pater vocandi casu accipiendum est. ὁ θεός μου, Deus meus: Marc. 15. quo modo etiam a Paulo usurpatur Rom. 8, et Galat. 4. Sic et Marc. 10 legitur Iesus filius David: pro, Iesu fili David miserere mei. Fortassis autem hic est Hebraeorum idiotismus qui suo illo ה utuntur partim pro nominativo articulo, partim pro vocandi adverbio. Sed et Atticos ita loqui observavimus. Sic enim Aristoph. in Ranis,

Per excellentiam quoque Peccare et Peccatum de atroci aliquo scelere, aut alio qui singulari pravo facto dicitur: ut Mat. 18 Quoties peccabit in me frater meus et remittam ei? Luc. 15. Pater peccavi in caelum, et coram te Ioann. 9. Quis peccavit, hic aut parentes eius? Respondit Iesus: Neque hic, neque parentes eius. Sic Iudas desperans ait: Peccavi, tradens iustum sanguinem. Sic accipi potest et illud Pauli Act 25, Neque in Caesarem peccavi: quo modo et Daniel loquitur. Sic et illud Pauli: Si nupseris, non peccasti: scilicet, in eo facto nihil mali fecisti. Sic 1 Petr.

enim ille articulus ad nomen femininum Hebraeum בית Baith aut Beth chesed, quod mox sequitur ibidem. Huc etiam facit, quod praepositio super ἐπὶ saepe significat ad vel iuxta, sicut in praecedenti Capite habetur, Iesus sedebat super puteum: id est, ad vel iuxta de qua significatione vide supra. PEIERARE, ut et Cicero Offic. 3. monet, significat, non statim initio falsum iurare: sed, quod initio iuramento promiseris, id postea non praestare. de tali per iurio legitur Levitici

Basilius in libro de spiritu sancto contra Aetianos: qui praepositionem Ex quo soli patri, Per quem soli filio, in quo autem soli Spiritui sancto tribuere voluerunt, citantes dictum Pauli primae Corin. octavo: Nobis est unus ille Deus pater, ex quo omnia, et nos in ipso: et unus Dominus IESUS Christus, per quem omnia, et nos per eum. Cui sophismati illam indignitatem calumniae adhibuerunt, quasi PER solum instrumentum denotet. Quare Basilius contra multa dicta citat, ubi Per etiam summum gradum efficaciae obtinet, et etiam ipsi patri tribuitur. sicut est illud Romanorum

pro eo qui simpliciter ac in genere est potens. alias Potens dicitur, ad unum aliquod negocium aut factum idoneus et instructus, ut potens in malitia, Psalmo 52. Vae potentibus ad bibendum, Isaiae quinto. Sic Lucae tertio, Potens est Deus de lapidibus filios Abrahae facere. Luc. 24 Iesus Nazarenus potens fuit in sermone et opere coram Deo et hominibus: id est, fuit eloquens ac peritus theologiae, et potuit magna miracula facere, testantibus id Deo et hominibus. Idem et de Mose dicit Stephanus Actorum septimo. Apollo fuit potens in Scripturis, Act. decimo octavo. id est,

Usque et Post includere metas temporum, aut dies in quos desinunt, et â quibus incipiunt, ineptissime et absurdissima erit illorum in suo pravo instituto vigilantissimorum hominum oratio: quod scilicet sepulchrum sit tantum illo primo biduo custodiendum, et porro negligendum: quandoquidem Iesus dixeris, se elapso triduo, quarta demum die resurrecturum. Sic enim non fuisset custoditum sepulchrum eo tempore, quo id maxime custodiri oportuisset. Contra vero Matthaei vigesimosexto videtur praepositio Post excludere metam aut diem, post quem aliquid fieri debet. Cum enim Christus

is, qui primus nascebatur, sanctusque Domino esse putabatur, et certa ratione pro eo erat sacrificandum, sive nascerentur porro plures, sive non: sicut Hieronymus ad Helvidium scribit; in quiens: Primogenitus non tam is est, post quem et alii, quam ante quem nullus genitus est. Sic vocatur IESUS primogenitus Mariae, Matth. 1, et Lucae 2, ac ibi pro eo secundum legem primogenitorum sacrificia offerunt. Nunc enim abolita illa lege, nobis primogeniti vox tantum ad secundo genitum, et tertio genitum respicit. Quod est observandum, ne quis hinc argutetur, Mariam plures filios

tantum ad secundo genitum, et tertio genitum respicit. Quod est observandum, ne quis hinc argutetur, Mariam plures filios habuisse. Primogenitus mortuorum: Apocal. 1: et Primogenitus exmortuis, Colloss. 1, idem sunt. id est, qui primo ex mortuis ad aeternam vitam resurrexit, nempe ipsemet IESUS filius Dei. Primogenitus aliquando idem valet quod acceptissimus ac dilectissimus filius. Sic vocat Deus populum Israeliticum suum primogenitum: Exod. 4: Dices ad Pharaonem, Filius meus, primogenitus meus est Israel. Hieremiae 31: Ephraim primogenitus meus est, id est, perinde eum

quod primi sint conversi: vel de gradu ac dignitate, quod fuerunt initio ardentissimi in vera pietate. Ultimi autem, notat abiectos, alienos a Deo. In posteriore vero loco, Primi idem est quod pientissimi, et Deo acceptissimi. In malam partem accipitur, cum Paulus dicit 1. ad Timoth. 1: Christus Iesus venit in mundum, peccatores salvos facere, quorum primus sum ego: id est, primarius, seu unus ex praecipuis ac summis peccatoribus, utpote persecutor. Nisi velit intelligere, Paulum dicere, se esse primum ex illustribus exemplis hostium mirabiliter conversorum, sicut mox sequitur: Ubi in me

1. Zacharias dicitur prophetasse, cum futura de suo puerulo [?: Do- ] praecursore praedicit Ioan. 11. Hoc autem non a semetipso dixit, sed cum esset pontifex eius anni, prophetavit quod Iesus esset moriturus pro ea gente. Nec futura tantum praedicere est prophetare, sed praeterita ac praesentia, humanae scientiae ac industriae impossibilia cognitu. Sic Moses prophetavit de creatione aliis hominib. ignota. et Simon Pharisaeus inquit: Si hic homo esset propheta, scires quod haec

ille populus: nempe in Aegypto, cum crescebat, augebaturque. Act. 4: Convenerunt enim vere adversus sanctum puerum tuum IESUM: habet Vulgata. Alii vertunt, adversus sanctum filium tuum IESUM. Ambiguitas vocabuli παῖς, utramque versionem admittit tum etiam IESUS, etsi sit verus ac unigenitus filius Dei, tamen etiam servus appellatur Isaiae 42, et Matth. 12: quia scilicet formam servi accepit, ad Philip. 2. Heb. 2: Quia ergo pueri de carne et sanguine communicarunt, et ipse similiter eorundem particeps factus est. ubi, tametsi alludat ad locum

ὅτι quia blasphemavit. pro, certe, [?: ] blasphemavit. Sic ibidem, Et rursus negavit cum iuramento, QUIA non novi hominem. pro, certe non novi hominem. Sic illud, Quia ego non sum propheta: id est, profecto utique ego non sum propheta. Dicit IESUS centurioni, ὅτι Quia filius tuus vivit: id est, profecto revaluit. Marci 7: Quia bene Isaias de vobis hypocritis prophetavit: id est, profecto bene ac vere prophetice. Aliquando accipitur εἰδικῶς, id est,

Deo consecratum, quo ille veluti deliciis suis, cum recte a piis sanctificatur, delectatur. Filius hominis est Dominus sabbati: Mar. 2: id est sabbatum debet servire saluti spirituali, et re aut necessitate postulante etiam corporali hominis. Ibi enim Filius hominis, quivis homo dicitur. IESUS iter faciebat per segetes in sabbatis, Matthaei duodecimo: id est quodam Sabbato. Ponitur ibi nomen generis pro [?: ] individuo, idque certo, sed incerte indicato. De quo Hebraismo in Regulis Universalibus. Sabbath Sabbaton est crebro, praesertim in Levitico. Solent autem

ad salutem haud poenitendam parit. Ephe. 2. Gratia salvati estis. Ephes. 6. Galeam salutis accipite. 1. Thess. 2. Prohibentes nos gentib. loqui, ut salvi fiant. hoc est, ad salutem perducantur per ministerium verbi. Tit. 3, Salvos nos fecit per regenerationis lavacrum. 1. Tim. 1, Iesus Christus venit salvare peccatores. 2. Tim. 2, Omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu. Heb. 7, Unde et salvos facere ad plenum potest, qui per ipsum adeunt Deum. Iac. 1, Recipite insitum sermonem, qui potest salvas facere animas vestras.

transfertur. Significat enim alias liberare captivum ab hostibus, et pristinae libertati restituere. quod etiam fit in iustificatione: liberamur enim a iure peccati et mortis, et donatur nobis iustitia Christi, ob quam datur spiritus S. et vita aeterna. Hinc et Messias salutare et salvator et Iesus in Veteri pariter ac Novo testamento appellatur, quia scilicet spiritualem et aeternam salutem adfert generi humano. Gen. 49. Salutare tuum expectabo Domine. Psal. 14. Quis dabit ex Sion salutare Israel? Psa. 98, Viderunt omnes termini terrae salutare Dei nostri.

13. An pauci qui salvantur? Luc. 13. Qui perseveraverit usque in finem, salvus erit. Rom. 5. Multo igitur magis iustificati in sanguine eius, σωθησὸμεθα, servabimur per ipsum ab ira: s. ventura super impios, ut Paulus ipse exponit. 1. Thess. 1, Iesus liberat nos ab ira ventura. Rom. 11, Et sic omnis Israel salvus erit. 1. Cor. 5. Tradatur Satanae ad interitum carnis, quo spiritus salvus sit in die Domini Iesu. Phil. 1. Novi enim quod hoc mihi cedet ad salutem, per vestram deprecationem, et subministrationem spiritus Iesu Christi,

dicitur. Secundo Reg. decimotertio: Dedit Iehova Israeli salvatorem, et egressi sunt de potestate Syriae. Iudic. tertio: Et cum clamassent filii Israel ad Deum, sustinuit eis servatorem, qui liberavit eos, nempe Othoniel filium Remaz. Sic etiam Ethnici opitulatores nominaverunt. Sic IESUS nomine proprio dictus est Servator, quia servavit populum a peccatis suis. Verum de Salvatore, vide Servator. SALUTO verbum aliquando largius accipitur, pro largiore ac pleniore colloquio: ut cum [?: Hel- ] ablegans famulum ut propere currat, prohibet

Hebraeorum accipitur: Per quam voluntatem sanctificati sumus, per oblationem corporis IESU CHRISTI. Et mox: Unica enim oblatione perfectos fecit eos qui sanctificantur. Et aliquanto post: Sanguinem foederis, per quem fuit sanctificatus profanum duxerit. Et capite decimotertio: Quapropter et IESUS ut sanctificaret per proprium sanguinem populum, extra portam passus est. De sola renovatione accipitur, cum saepe Spiritui sancto sanctificatio tribuitur. Romanorum primo, Declarato filio Dei per Spiritum sanctificationis: id est, per Spiritum nobis ad renovationem donatum. Primae Petri

tripliciter in novo Testamento accipi potest: nempe primum de medicatione secundo de sanatione per medicationem (ut Lucae octavo dicitur, quod nemo potuerit sanare mulierem fluxu laborantem.) Postremo, usitatissime ponitur [?: ] sanatione miraculosa: ut Matthaei quarto, Circuibat Iesus docens et sanans quemvis morbum, et quemvis languorem. Sanare contritos corde, est consolari eos, et [?: ] lis pacem cordis afferre: Isaiae sexagesimoprimo, Lev. quarto. Sic dicitur, quod leviter curaverint pseudoprophetae contritionem filiae populi Dei, dicendo,

secundum Deum pro sanctis: Rom. 8. id est, secundum voluntatem Dei, prout Deo gratum acceptumque est. Rom. 14, Non secundum charitatem ambulas. id est, secundum praescriptum aut regulam charitatis, prout charitas, praecipit. Sic Rom. 15, Sapere secundum Christum IESUM: id est, prout Christus IESUS postulat ac praescribit. Neminem novimus secundum carnem. Quod si etiam cognovimus Christum secundum carnem, nunc tamen non amplius novimus: id est, neminem de externis et humanis dotibus, aut omnino propriis virtutib. admiramur, et a nemine carnalia bona captamus: quinetiam licet olim

[?:-lam ] partem accipitur, et non ab iniuria custodire aut tueri significat, sed potius ad iniuriam ac calamitatem reservare, seu ne effugiat. Sic Petrus in Actis asservabatur in carcere. Alias significat ex periculis, aut etiam ipso exitio eripere, et incolumitati restituere. Sic dicitur IESUS esse servaturus populum suum a peccatis. Et hac ratione etiam dicitur Servator mundi. Cum autem servator Deus dicitur totius mundi, de ista communi seu (ut ita dicam) physica conservatione [?: p-mum ] accipitur. Iud. 2. Servabat eos Iehova de [?:--- ]