Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme. Bibliographic criteria: none (Omnes textus textus) Search criteria: hungaria Quod quaesisti inventum est in 637 locis.
1 2 3 4 5 6 7 Omnes locos inventos monstra (Paululum expectandum est dum data mittantur)
Loci 1-637:1. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] sine pastore maneret, quam si subrogabitur aliquis, qui uitam nostram uexabit, super nos dominium exercebit . Itaque cum aliqua fiebat mentio de electione facienda, ipsi astuta cauillatione uoces murmurantium comprimebant. Simulabant enim se uelle eligere et nominabant pueros filios nobilium de Hungaria, qui etatis imbecillitate ad pastorale fastigium prouehi non ualebant, occasiones subdolas pretendentes dicebant utile fore ecclesie et ciuitati, si tales habuerimus principes in regis curia protectores .
2. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] nuntium destinauit. Ipse uero iter arripuit Spalatum ueniendi. Cum autem esset inops scientie, ambitionis uero stimulus eum acriter perurgeret, adhuc in itinere positus apud Vranam templariorum in uigilia Pentecostes se fecit in diaconum ordinari a Gruptio Nonensi episcopo, qui cum eo ab Hungaria ueniebat. Cum autem ciuitatem intrasset, satis officiose ab omnibus susceptus est. Et cum aliquantam ibi moram fecisset, tanta in eo leuitas uerborum et morum apparuit, ut omnibus in tedium deueniret, seraque penitudine ducti, qualiter ab ipso possent euadere, cogitabant. Sicque factum
3. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] posse inuadere, antequam descendisset ad mare. Sed postquam resciuit, quod rex iam in maritimis tutus maneret, lentius gradi cepit. Et cum totus exercitus ad quandam aquam, que dicitur Sirbium, descendisset, parumper consedit ibidem. Tunc truculentus carnifex iussit omnem captiuitatem, quam ex Hungaria duxerat, congregari in unum, multitudinem magnam uirorum et mulierum, puerorum et puellarum fecitque omnes in quandam planitiem duci. Et cum omnes quasi quidam grex ouium coadunati fuissent, missis spiculatoribus omnium fecit capita amputari. Tunc ingens audiebatur ululatus et planctus
4. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] sue gratie relinquens ad Hungariam reuersus est.
IL. De aduentu regine
5. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] ignavi tineas et pascite mures,
6. Jan Panonije. Epistulae, versio electronica [page 79 | Paragraph | Section] et quasi primicias obsequiorum meorum, quae pro nunc satis impetrabunt, si tantum admitti et respici merebuntur. Si quid praeterea est, quod post
fratrem meum D. Varadiensem exiguitas mea possit, cogitet R. P. V. habere se unum ex minimis suis in Hungaria, cui omnia suo arbitratu valeat imperare.
7. Jan Panonije. Galeotto suo epistula, versio... [Paragraph | Section] confidentius. Ignorat ille miser, ignorat quanta et ego remachinatus fuerim in eum. Si quid inceptasset, expertus profecto fuisset, uter nostrum plus possit, sive in Curia, sive alibi, vel auctoritate vel lingva et rebus omnibus. Equidem non video, qua in re ipse nobis nocere possit. An ne in Hungaria ex Episcopis evadamus Archiepiscopi? At iam sumus. An ne Romae efficiamur Cardinales? At hoc ultro recusamus. An ne regnemus? At deturbare nos de gradu quem tenemus, nedum unius advenae, sed ne indigenarum quidem omnium hominum invidia potest. Ego autem si canere coepero levitates eius, et
8. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 94 | Paragraph | Section] etiam nihil a se merentis servitoris non aspernaturam. Intellexi reverendissimum dominum meum archiepiscopum Strigoniensem his diebus vita functum esse. 2 Non dubito (ut in tali casu plerumque fieri consuevit) nonnullas beneficiorum ecclesiasticorum mutationes in Hungaria fore. Ego cum a serenissimo et clementissimo domino meo, fratre 3 Vestrae Serenitatis longe nunc absim, 4 et absentes, quocunque obsequii genere fungantur, vulgato proverbio pro mortuis haberi soleant, mihi ad Vestrae Serenitatis praesidium duxi refugiendum. Cui
9. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 94 | Paragraph | Section] etiam nihil a se merentis servitoris non aspernaturam. Intellexi reverendissimum dominum meum archiepiscopum Strigoniensem his diebus vita functum esse. 2 Non dubito, ut in tali casu plerumque fieri consuevit, nonnullas beneficiorum ecclesiasticorum mutationes in Hungaria fore. Ego cum a serenissimo et clementissimo domino meo, nepote 3 Vestrae Maiestatis longe nunc absim 4 et absentes quocunque obsequii genere fungantur, vulgato proverbio pro mortuis haberi soleant, mihi ad Vestrae Maiestatis praesidium duxi refugiendum, cui supplico
10. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 98 | Paragraph | Section] commendationem. [1.] Miserat me his diebus 1 serenissimus dominus meus, rex Hungariae huc ad reverendissimum dominum cardinalem Campeium 2 Vestrae Sanctitatis legatum, tum officii ac visitationis gratia, tum ut eum de rebus omnibus, quae tam in Hungaria quam in Bohemia agerentur, faceret certiorem. Cum igitur nihil penitus sit, quod cum eius reverendissima dominatione non liberrime ac sinceriter communicaverim, Vestra Sanctitas omnia, quae a me scribi deberent, ex litteris eiusdem intelliget. De quo ipso id vere scribere possum, Pater
11. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 110 | Paragraph | Section] of Mohács written 2 years later, and reproach the French ruler for promising help to Hungary against the Turks, something he did not keep. (“[...] regi Gallorum et illud in memoriam reducit [sc. Louis II], quid sibi in oppido Piczigetone captivus per oratorem suum [sc. Brodarics] de defendenda Hungaria et de ferendis, si Deus eum pristinae libertati restituisset, suppetiis promiserit [...]” See Stephanus Brodericus, De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, Ed. Petrus Kulcsár, Budapest, 1985, 27–28.) 19 We do not have this letter.
12. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 111 | Paragraph | Section] Domine, Domine Colendissime. Servitutis commendationem. [1.] In isto primo meo in Urbem adventu 1 fui adeo occupatus, ut nihil potuerim in hanc horam ad Vestram Reverendissimam Dominationem scribere. Etsi alioquin non erat magnopere, quod scriberem. Nihil enim ex Hungaria a toto illo tempore habemus. [2.] Ex Polonia autem illud tantum, quod puto Vestram Reverendissimam Dominationem intellexisse serenissimum Poloniae regem 2 cum magistro Prussiae 3 perpetuam inivisse pacem illis conditionibus, 4 quas ex
13. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 113 | Paragraph | Section] difficultatem, laborem ac molestias itineris Hispanici aestimantem consolatur, quam quod mihi cum Vestra Dominatione Reve rendissima eundum esse video. Quam dispeream, si non ex toto corde et amo et observo et veneror. Cupioque illi ex animo servire.
[3.] Litteras adhuc ex Hungaria, quas exspectamus, non habuimus. Iam diutius differri non possunt. Ea, quae habuimus, perscripsi in hac scheda praesentibus inclusa. Alia nunc non sunt. Servitutem meam rursus humiliter commendo. Vestram Reveren dissimam Dominationem felicissime cupio valere.
de Salviatis Lombardiae legato etc. Parmae [On the outer side in a different handwriting:] Datae Romae X Iunii. Redditae Parmae 16.
Dux arcem Navarre que est satis importans sperat cito se habiturum et illam Mediolani ac Tretii: immo relatum est, incerto tamen auctore, quod illa Tretii est redita, quod ego non ausim affirmare quum id non habeo per litteras alicujus fide digni: concordavit Dux cum Cardinali Sedunensi et Vice Rege et expedivit Oratores Helvetios, qui recesserunt ab eo valde contenti, et omnes Helvetii sunt valde bene satisfacti de eo: dederunt salvum conductum Oratoribus Gallorum, quem vendiderunt eis xxx. M. scutuorum. xx. M. fuerunt data pro litteris, et x. M. distributa inter aliquos qui fa
Dux arcem Navarre que est satis importans sperat cito se habiturum et illam Mediolani ac Tretii: immo relatum est, incerto tamen auctore, quod illa Tretii est redita, quod ego non ausim affirmare quum id non habeo per litteras alicujus fide digni: concordavit Dux cum Cardinali Sedunensi et Vice Rege et expedivit Oratores Helvetios, qui recesserunt ab eo valde contenti, et omnes Helvetii sunt valde bene satisfacti de eo: dederunt salvum conductum Oratoribus Gallorum, quem vendiderunt eis xxx. M. scutuorum. xx. M. fuerunt data pro litteris, et x. M. distributa inter aliquos qui fa
Machometus.
sumus.
Neque enim his lucubrationibus humanam gloriam, quam electione contempsimus,
quaesiui, sed ocium ac desidiam euitaui.
Placuit igitur, quicquid post regis Matthiae Chugniadis Coruini excessum (inde enim
historiam inchoabimus) regno per triennium dissidente in Hungaria gestum est, a caeteris rebus seiungere. Enimuero cum rebus publicis nihil sit intestina discordia perniciosius, nec ulla alia pestis ad magna quaeque imperia euertenda ea ualidior,
magis utile ac
frugiferum legentibus fore duxi, si
regibus sepultus iacet, ubi Matthiam quoque sexdecim ante diebus clam
noctu deuectum nuda humo condiderant. Nam ei regio condi sepulcro non obtigit,
monimento nondum perfecto, quod quidem uiuens ingenti sumptu et magnificentia
struere aggressus erat, marmore e Transistrana Hungaria, quam olim Datiam uocarunt,
petito, ubi multa uictoriarum monimenta a Romanis erecta imperatoribus reperiuntur.
Ferunt autem Matthiam sepulcrum suum, perinde ac illud esset imminentis mortis
praesagium, metu deterritum haud absoluisse, opusque magno inchoatum studio interruptum
impotentior, prę se ferens, utpote pro certo fere habens regnum
Hungariae aduenae cessurum,
Alienigenam, inquit, dominum, uiri Hungari, patiemur,
cum et Hungarorum legibus cautum sit, ne quis peregrinus cuiuspiam magistratus obtinendi ius in Hungaria habeat, et bruta animalia naturae ipsius instinctu ex suo genere sibi
duces, qui agmen praecedant, habere soleant? Neque enim cerui, grues, apes ducem sui
generis sequi dedignantur. Ad haec ut nostrorum hominum prouerbio utar, nonne pro
monstro esset habitum
cui rursus ex hostibus nostris, si sententiam meam comprobaueritis, maximum non iniciemus metum? Neque enim fiducia nostra
in creando indigena rege parum finitimorum animos a belli deterrebit cogitatione, utpote
queis eo facto demonstrabimus nec in Hungaria uiros deesse imperio dignos, et cum
Matthia, Iani Chugniadis filio, Hungarorum uirtutem non esse extinctam. Quod si aduersarii nostri nos in designando rege conterraneo paululum haesitantes animaduerterint,
utinam falsus sim uates, ueluti in destitutam hereditatem in
equitibus in Hungariam ueniret, hortatus est, ratus id neque comitiorum libertati obfuturum, et Hungaris pergratum fore, utpote quum probe nosset, uir moris antiqui haud
imperitus, ueterem inter Polonos et Hungaros reges intercedere necessitudinem,
Hungarosque in Polonia itemque Polonos in Hungaria uicissim regnasse.
Nec prudentem uirum fefellisset opinio, ni in comitiis de rege Boemorum
Vuladislauo, Alberti fratre germano, uiro magna moderati regis fama, mentio fuisset
facta. Plerumque enim ignauia modestiae faciem, quoniam utraque
duceret, totum thesaurum regnante
Matthia ab se qualicunque modo congestum in communem regni usum uersuram, rata
et omnem rerum iacturam priuata uita leuiorem fore, nec difficulter pecunię detrimenta
resartum iri, si uoti compos facta esset.
Principes qui Vuladislauum in Hungaria regnare optabant, quamquam Beatricem ne
in regno quidem priuatam agere e republica existimarent, nedum reginam esse uolebant
- tantum odii siue reginae ipsius, siue regis Matthiae culpa in illam concaeptum erat (nam
et illa,
in quo monasterium situm est, pauci ex his, qui monasterium irruperant, uino
onerati substitissent, monachus quidam, e Pelusiensi monasterio pulsus, qui loco pręerat,
licet esset Dalmata natione, ciuisque Rhacusanus ― nam Feudarense monasterium precio
conduxerat ― multum tamen, eo quod in Hungaria inueterauerat, de regionis hauserat
immanitate, et ipse mero simul et ira, quam singularis auaritia exasperauerat, malis consultoribus incitatus, ministros conuocat, de iniuriis monasterio illatis longa conqueritur
oratione.
Erat enim,
interficeret?
Tantum uero abfuit, ut hic sacerdos, propter hominis necem, aut publica censura, aut
sua ipsius conscientia sacris arceretur, ut insuper scelere dissimulato in patria, quo metu
iuditii ex Hungaria profugerat, a ciuibus Rhacusanis eiusce caedis ignaris Tribuniensium
praesul fuerit dictus, licet titulum duntaxat huius pontificatus Rhacusani usurpent,
Turcis ciuitatem possidentibus. Sed nec Alexander Sextus, Romanus pontifex, tametsi et
ipse homicidiis notus esset, hunc
gratum nuntium ad Boëmorum regem attulisse
uideretur, mittit Pragam ― sedes est regni Boëmici ― Georgium quendam Boemum, lanii
quidem filium, sed apud ipsam a paruo educatum, qui et Vuladislauo nunciaret se ab
Hungaris regem esse designatum, et hortaretur eum ut, si in Hungaria regnare uelit,
quamprimum cum exercitu ueniret, simulque oraret, ne se e clarissimis Europae regibus
progenitam matrimonio iungere aspernaretur. Praeter dotem ingens auri pondus pollicetur, quod postea regi iam diademate ab Hungaris insignito, dono, ut fertur, in spem
nuptiarum,
agam, de quo
ut te admoneam quum me Boëmi nominis et communis patriae utilitas, tum meus in te
summus amor cogit.
Igitur publica oratoris persona, nescio quidem quam honeste, amice tamen, non tam
exuta quam parumper seposita, quae in rem tuam esse censeo, tibi nunc in Hungaria regnaturo opportune ante oculos ponam. Quae profecto si animo recępta executus
fueris, nunquam Hungaros ab offitio discessuros tibi est uerendum. Equidem a teneris
annis in Coruina aula uersatus, bonis simul et malis meis, Hungarorum
perfectioris uitae. Sed quod genus uitę perfectius
quam praesulum? Caeteri enim sacerdotum ordines ad ipsam tendunt perfectionem.
Praesules uero, quandoquidem aliis documento esse debent, consumatissimae gradum
uitae sortiti sunt.
Cur igitur, Iane, me in Hungaria regnaturum deseris, remque mihi laetissimam tristem facis? Quae enim ulla regnandi uoluptas cuiquam esse potest, amicis destituto? Cur
me ipsum fugiens inde abire paras, ubi sub Coruini imperio, ne dicam tyrannide, tamdiu
uixeris? Cur, si mecum non eras in
liber tertius
munus regium per suam absentiam obire iusso, Posonium ad concitandos Boëmos proficiscitur.
Sed quia eos, quos ad custodiam regni relinquebat, ex re insolita haud mediocriter
perterritos animaduerterat, utpote qui regnante Matthia Coruino hostem armatum in
terra Hungaria non uiderant, quo his metum minueret, aliquidque animi ac fidutiae
adderet, ne scilicet, siue metu imminentis periculi, siue amplioris spei opinione despecta eius absentis fortuna, ut plerunque in aduersis fieri solet, praesenti Maximiliani
recuperatum iri, aut
defendi posse, quandoquidem in his duobus uiris ea tempestate spes et fortunae regni
sitae erant. Alemanus Albensibus fuga ducum perculsis (sunt enim omnes opifices ac
mercatores) absque ulla ferme oppugnatione urbem coepit, Iacobo Scytha, quem diximus ab Hungaria transfugisse, muros, quorum situs satis peritus erat, ab ea parte aggrediente, qua hi a rege Matthia Coruino demoliti erant (aperuerat autem Matthias aliquantulum
muri dum templum diuae Virginis muris ipsis urbis admotum auget,
locumque sepulturae
Hungarorum uirtutem una cum Matthia Chugniade ad inferos ablatam esse.
uidelicet Buda, quae caput regni
est, totam etiam Hungariam subiectum iri, propterea quod regni Hungarici uires non in
urbibus castellisque, caeterisue id genus ędificiis consistunt, uerum in exercitu, qui quidem ex nobilitate constat, sitae sunt. Nobilitas uero urbes, quae sane in Hungaria, ut diximus, rarae sunt, non incolit, sed quilibet nobilium in sui fundi uilla proprio degit arbitrio, nullius praeter regio audiens imperio.
Igitur spe regni abiecta, quam omnino incisam sibi esse solerter cognouit opportuna
praetermissa occasione, Ostriciam repetit
defensa ― nam plures sexingentis ex Alemanis, dum commissam suae fidei arcem tutatur, nullo ferme suorum amisso
occiderat ― tandem deficiente commeatu pactus, ut cum suis rebus abiret, eam Alemanis
dedidit, nullaque ob talem deditionem, utpote neccesario factam, infamia notatus in
Hungaria est reuersus.
Hoc statu Hungariae laetari pro se quisque ex his, qui fide dubia uictori procul dubio
adhaesuri rerum exitum expectabant. Ex quibus Laurentius dux Vuilacenus,
Bartolomaeus Varanensis prior, atque quidam alii, latronum more grassantes rapere ex
merito, sed insperato quodam
euentu incidimus in infamiam.
tempore acceptas fraternum dissidium in consilio habuerant.
Coniuncto igitur cum Hungaris exercitu arma confestim in fratrem conuertit, ne hyeme
quidem, quae solito atrocior erat, quiescendum ratus, posteaquam Alemanus hostis partim Albae moenibus inclusus tenebatur, partim metu ex Hungaria profugerat.
Profectus Buda durissimo tempore anni maximo labore iter fecit.
Niuem enim
altissimam discutere multis in locis glaciemque dolabris cedere, quo uiam aperiret, miles
cogebatur.
Alemani subinde agerent praedas, totam circa regionem cum lacu
Peïsone, quem incolae
Porro hic lacus magnitudine sua et natura aquae, piscibusque, quos
suauissimi
diuersique ab aliis fert saporis, est memorabilis. Nam quum, quod in tota Hungaria
humoris est, per hyemem gelu astringatur, haec sola aqua raro admodum congelascens,
continuis ferme anni temporibus pisces subministrat. Campi ei adiacentes sicut frugibus
sunt foecundi, ita et colles ripis eius imminentes gignendis uuis huberrimi,
tutos esse debere, religonemque non habitu exteriore, sed probitate atque innocentia constare.
Hic itaque ante initium Alemanici belli, cum esset coenobii curator, cum quibusdam
uicinis nobilibus uiris propter sacerdotii commoda, quae quidem hoc tempore in
Hungaria maxime profanis praedę exposita sunt, inimicitias exercebat, multasque iniurias ultro intulerat recęperatque. Caeterum postea quam ea loca Alemani occuparunt,
ratus se nactum
praemendorum inimicorum occasionem,
haec obsidione famem etiam pertimescendam esse censerent,
ultro colloquium petunt Hungarorum, ad id neccessario recurrentes, quod paulo ante
inani spe inflati contempserant. Itaque pacti, ut cum armis et caeteris suis rebus, ex
Alemania scilicet exportatis, non autem quas in Hungaria rapuerant, abirent, urbem regi
cum omnibus captiuis tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti
omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace mox
cum Maximiliano facta), partim armis coacti, ante quam pax componeretur,
annis repositam condebat, ita quaestui deditus erat, ut ne a mercatura
esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea dirimeretur.
Postea quam in has iurauit conditiones, confestim in Poloniam proficiscitur,
omnemque exercitum inuiolatum, haud consueta Hungarorum in subactos mansuetudine, ex terra Hungaria deportauit.
ut arbitror, censent ― haud solet obstringere. Haec quidem
mortuo Matthia Chugniade, quem Coruinum appellatum esse diximus, duobus
annis ― tot enim ab eius morte usque ad pacem cum Albertho ac Maximiliano factam
intercessere ― in Hungaria gesta sunt.
Ludouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber quintus
Nam ubi audiuit Polonos Valachiam ingressos, confestim Hungariam repetiit.
Porro Valachia, cuius pars ad ortum solis aestiuum spectans Moldouia dicitur
(antiquis Dacia appellabatur), a Transistrana Hungaria montibus tantum ac syluis seiuncta est, qui quidem montes a Carpatho in austrum excurrentes usque ad Istrum fere
amnem protenduntur. Huius incolae regionis in parte magis quam sub imperio
Hungarorum degunt, ab Hungaris lingua et institutis differunt: Romana
populationes et unum insigne Turcaica clade cum Illyricis regulis ad Drinum amnem
praelium. Huic successit Hysladimirus, qui Graecos, Macedones, Thraces, Moesos itidem populationibus ualde uexauit. Cum Sigismundo quoque Caesare ad Nicopolim, in
Triballorum agro, quum eo ex Hungaria ille imperator processisset, aequo marte semel
pugnauit.
Hunc secutus est Homurathes cognomento Magnanimus, rex mea sententia et bello
et pace clarissimus. Hic totam Thraciam praeter Constantinopolim imperio suo adiunxit, Dardanos, Triballos, Moesos, Macedoniam
regiones Turcaicis armis adhuc intactae ante oculos expositae iacent, unde
sane non minus splendoris quam fructus reportari posse nulli dubium esse debet.
Cognoscant non solum Poloni, sed etiam caeterae nationes, Bazethem uiris fortissimis
abundare. Vicina est nobis Hungaria, ei contigui sunt Alemani, nec procul abest Italia,
sicut armis militiae dissuetudine prope nuda, atque admodum imbellis, ita opibus ob terrae felicitatem et mercaturam, cui soli dedita est, refertissima. Vide quot pateant, modo
absit liuor, clarissimarum uiae expeditionum, quot
mouenda nondum paratis, classem e
Rhio, ubi id temporis hyemabat, eductam cum his nauibus, quas in Ambracio sinu, ut
ante dictum est, aedificari iusserat, coniungeret, Methonemque inde oppidum ac caetera
Venetorum in Peloponeso loca iret oppugnatum.
Itaque quum ex Hungaria, legato a Vuladislauo, licet nouo exemplo, in gratiam
Christianorum retento, neque certum bellum, neque res quietae nuntiarentur, Iacobum
Eunuchum ― is erat ex regiis purpuratis haud postremus ― classe utraque ei attributa,
omnibusque rebus, quae ad nauale bellum
congregat; plebs furibunda Georgio
duce regnum ambiente arma in nobilitatem conuertit.
opibus instructior est, is ad pontificatus
munus obeundum magis idoneus existimetur,
quod quidem argumento est Romae integritati ac doctrinae nullum fere locum esse. Et
quo Thomas cardinalis pecuniam, quam Romae absumpserat, in Hungaria resarciret nempe dum Romanum pontificatum ambit, atque a splendore ac magnificentia
commendari curat, sine ingenti sumptu ibi agere nequiuerat ― impetrata a pontifice
Romano Leone Decimo legatione apostolica, re nunquam non
* intermixtis
Zg: intermistis MK
* Hungarica KZ:
Hungaria M
241
* decreturus KZ:
detecturus g: ex emend.
de continuo ab uno, et Ferdinandus, filius meus ab alio lateribus in
custodiam et deffensionem comitatus mei invigilamus et sepe preliamur. Hoc anno Turchi
ultra duas mille animas in captivitatem a comitatu meo abduxerunt. Alter filius meus,
Christoforus est in Hungaria et a Serenissimo Rege habet stipendium. Et alia plurima
pericula nobis imminent, ut hic nuntius meus plenius Sanctitati Vestre exponet. Et,
quoniam amplius resistere non valeo, ego cum comitatu meo sub Sanctitatis Vestre vestreque
Sanctę Sedis Apostolice
humillimam commendationem.
Vestra Beatitudo, scio, satis meminit, quid sepe tam de statu huius regni ac de
aliquo meliori ordine in eo ponendo, quid etiam de domino Colocensi mecum
contulerit. Duo sunt potissimum magistratus in Hungaria, quorum prudencia,
authoritate, industria hoc regnum regi consuevit: cancellariatus et the
saurariatus – nam de palatinatu nunc nihil loquor.
Cancellarium habet Vestra Sanctitas illum, quem voluit,
eam per quingentos amplius annos suo sanguine et suo privato sumptu ab externis hostibus tueatur. Sed ut omissis his, licet iustissimis, querelis ad rem nostram redeamus, descripsimus haec re vera ita, ut ea agi vidimus. Si stilus videbitur, sicuti est, incomptior, scimus non deesse plures et in Hungaria et in Polonia natos, qui potuerunt haec, si voluerint, exornare, quod si faciant, tantum abest, ut molesto id animo simus laturi, ut eos ad id vehementer etiam hortemur et gratias eis simus hoc nomine acturi, dummodo non recedant ab hac rei gestae veritate; nobis satis fuerit illis
caedis declarant; fuere, ut hi, qui pauci inde effugerunt, referunt, usque ad viginti quinque millia nostrorum. Omnium vero ubique tam caesorum quam captorum numerum in unam summam colligendo affirmare ausim ex his, quae cognoscere potui, periisse hac clade prope ducenta hominum millia. Citeriore Hungaria in hunc, quem diximus, modum a Dravi ostio ad Iaurinum usque vexata terrore non modico etiam his, qui procul erant, ac Viennensibus quoque iniecto, ponte super Danubio ad Pestum facto decimo quarto, quam Budam venerat, die caesar in ulteriorem Hungariam transiit, dimissus inde quoque ad
qui procul erant, ac Viennensibus quoque iniecto, ponte super Danubio ad Pestum facto decimo quarto, quam Budam venerat, die caesar in ulteriorem Hungariam transiit, dimissus inde quoque ad omnes partes, quae inter Danubium et Tibiscum sunt, omnia similiter vastat et comburit, sicut in citeriore Hungaria fecerat, multitudinem omnem, quae Tibiscum non transierat, partim gladio interimit, partim in servitutem rapit. Ipse satis iam in miseram Hungariam debacchatus, domesticis, quae interim in Asia Minore (quam Natoliam vocant) exorta fuerant, dissidiis eum revocantibus, omnibus, quae intra
Paulus etiam Curta negat quicquam sibi a te commissum esse de salibus: si es oblitus, accipio excusationem, sin plus cuiquam credis, quam Tranquillo, admodum egre fero: hactenus enim non didici fallere amicos. non tam mouet me damnum quam iniuria. deum testor si manebo in Hungaria recordabor, ut leniter dicam, hujus insolentis temeritatis pumilionis illius, etiam si deos et homines propterea offendam. Ego pro commodo tuo et honore libenter et sanguinem et fortunas meas profuderim, sed contumelia abiectissimi hominis
aliud prestare possum. Tuis binis litteris quas utrasque ad me Pape 19. et 23. Nouembris, respondi 22. X-bris. Noua ista (ut mandaueras) legi
vocaturque
Hec ad te scribo manu nepotis mei, qui nuper reddijt ex Turcis, quod ego adhuc non sane recte ualeo; per hos enim dies laboraui morbo ualido, sed dei gratia quotidie firmior sum; opto etiam ut recte omnia etiam tibi tuisque subcedant. A meo discessu ex Hungaria unas dumtaxat tuas litteras accepi, in quibus inter alias significabas, te si indutie succedent, a Stinsicach esse uenturum, eoque me euocaturum; quod utinam faxit, nam haberem pleraque tecum coram loqui. Fama est constans principem Turcorum expeditionem facere in
habito
Vestram semper conservet felicem et
incolumem. Ex Quinqueecclesiis, 8. Maii 1533.
Eiusdem Vestrę
Sanctitatis
humillimus servulus et capellanus
Stephanus Brodericus
Sirmiensis manu propria
33 Familia de Casaliis legationibus insignis fuit. Eo tempore Franciscus, Gregorius et Iohannes
connexus habebant cum legatis Iohannis regis. Franciscus et Iohannes et in Hungaria versabantur,
ubi hic a rege Ferdinando anno 1535 deprehensus est.
|
65. Brodaric, Stjepan. Stephanus Brodericus episcopus... [Paragraph | Section]
poterunt, vereor, ne cum totali diviciarum nostrarum ruina. Melius esset mea quidem et multorum bonorum, cum quibus ista soleo interdum mussitare, sententia partem cędere volentes, quam ut totum nolentibus et invitis eripiatur. Quod Hungaria dogma Lutheri nondum palam recęperit, Vestra Sanctitas et Sedes Apostolica nulli hoc debet, nisi nostro Serenissimo Principi et eius modestiae et bonitati, qui licet a Sede Apostolica repudiatus et ab ea indignissime habitus, dat
66. Vrancic, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 17 | Paragraph | Section]
tam in re litteraria quam in bellica excultissimum, in omnibus negotiis consilium celeritatemque maturrimam, ubi usuvenerit, pro mediocritate mea soleo commendare, si paulo constantior et minus praeceps esset, studeretque parsimoniae, neque ex novis rebus, quas Aloisius Gritti moliebatur in Hungaria, spes suas dum festinat assequi, ingratitudine sese erga Joannem regem infecisset. Nova nulla scribo, quum ipse melius scias, si quae sunt. Sunt autem veteres ignes et incendia, novi vero luctus et angustiae ac mala universa, quae jam inde a clade Mohachiense nobis minitantur, utinam non
67. Vrancic, Antun. Epistulae anni 1538, versio... [page 12 | Paragraph | Section]
simili ratione praecipuis viris dudum subscripsit. Rex noster, qui semper gessit christianum animum, nunc profecto, nec enim ulterius arte hostis duci potest, re ipsa, Deo favente, declarabit, quam male multi Christiani superioribus annis de se senserunt, eique falso conviciati sunt. Omnem ex Hungaria militem, omnes proceres, omnem nobilitatem ad se accivit, relictis Budae, aliisque in locis, exactiore cura conservandis, firmis atque opportunis praesidiis; Transsylvanos ad unum in arma domibus evocavit, et in aciem unam cum eis concessit; Stephano Maylad et Emerico Balassa vaivodis
68. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
facta fuerat) nec esse Regie M.ti nec Imperatori fideles, et nihil aliud agere, nisi ut ipsi dominentur, quum quesivisset, quinam isti essent, ego commemoravi illos, qui Budam tradiderant. Inquit Bassa, iniuriam illis facitis sic loquendo, nam Imperator, quum esset in Hungaria, interrogavit eos, an possent et tributum solvere et Budam contra Alemanos defendere, negaverunt utrumque prestare posse. Eam ob rem Imperator accepit Budam ad manus suas. Poteram obicere, perfidiose fuisse actum cum Hungaris, sed nolui venire ad contentiones inutiles.
69. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
per poter mandar imbasciatori a questa Felice Porta, e sta constretto che in soi paesi se provedesse per diffenderse, benché molto più voluntieri haria lassato tal impresa, se pur fusse stato qualche speranza de fermar la concordia con V.ra Imp. Alteza, quanto se apertiene al Ragno d'Hungaria. Niente dimeno venuto el salvocondutto, sùbito la M.tà Regia mandò me con presteza a questa Felice Porta, aziò dimostrasse a V. Imperial M.tà el sincero e propenso animo anchor esser al presente del Re mio ser.mo a fare la pace et la concordia con V. Imp Alteza.
70. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
Felice Porta, aziò dimostrasse a V. Imperial M.tà el sincero e propenso animo anchor esser al presente del Re mio ser.mo a fare la pace et la concordia con V. Imp Alteza. Già ha possuto haver inteso V. Imp. Alteza quelle rason, le qual el Re mio ser.mo tene al Regno d'Hungaria per la succession hereditaria et per li patti fatti con re Zuane et che la sua Regia M.tà è stata consretta far quello che per avanti ha fatto contra quelli rebelli et inobedienti li quali non obediscono né a la Regia M.tà né a V. Imp. Alteza, ma con astucia cercano ingannar l'uno e
71. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
non obediscono né a la Regia M.tà né a V. Imp. Alteza, ma con astucia cercano ingannar l'uno e l'altro, aziò loro possino regnare, et non per contender con V. Imp. Alteza. Perché sempre el Re mio ser.mo ha cercato, che de voluntà, consentimento et aiuto de V. Imp. Alteza el ditto Regno d'Hungaria conquistasse et di questo animo Le al presente molto confindandosse, che V. Imp. Alteza non li negarà tal gratia, domandando una cosa con modi ragionevoli et honesti et non senza gran laude et immortal gloria di quella. Et benché li Principi christiani et li Stati d'Impero Romano, come
72. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
Alteza non li negarà tal gratia, domandando una cosa con modi ragionevoli et honesti et non senza gran laude et immortal gloria di quella. Et benché li Principi christiani et li Stati d'Impero Romano, come già pol haver inteso V. Imp. Alteza, hanno concluso et in questo stanno, che lo Regno d'Hungaria come membro et bastione della christianità non abandonino, anzi lo defendino et recuperino. Ma el Re mio ser.mo per grandissimo rispetto et reverentia che porta a V. Imp. Alteza desidera più tosto de la mano et liberalità di quella che per via de'arme aquistar el ditto Regno d'Hungaria.
73. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
Regno d'Hungaria come membro et bastione della christianità non abandonino, anzi lo defendino et recuperino. Ma el Re mio ser.mo per grandissimo rispetto et reverentia che porta a V. Imp. Alteza desidera più tosto de la mano et liberalità di quella che per via de'arme aquistar el ditto Regno d'Hungaria. La fama de la grandeza d'animo et de la liberalità de V.ra Imp. M.tà è sparsa per el mondo, et tutti sanno che V. Imp. Alteza più combatte per gloria che per cupidità di regni, la qual è propria vertù di tanto imperatore. Qual adonque gloria magiore potrà V. Imp. Alteza havere
74. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
de la grandeza d'animo et de la liberalità de V.ra Imp. M.tà è sparsa per el mondo, et tutti sanno che V. Imp. Alteza più combatte per gloria che per cupidità di regni, la qual è propria vertù di tanto imperatore. Qual adonque gloria magiore potrà V. Imp. Alteza havere donando el Regno d'Hungaria al Re mio ser.mo, el qual cerca lo ditto regno con iuste cause et modi honesti. Prima V. Imp. Alteza haverà uno re tanto nobile e signore di tanti regni obligatissimo et pensionario, dapoi metterà pace a tutto el mondo già stracco di tante guerre, più non se spanderà el sangue humano,
75. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 26 | Paragraph | Section]
qual non pregarà omnipotente Dio per la sanità de V. Imp. Alteza, la qual, potendo metter el mondo in ruina, per sua infinita bontà e clementia li harà donato pace etherna. Già V. Imp. Alteza ha tanti regni et imperii conquestato che gli è difficile a contarli, pol esser senza quel Regno d'Hungaria diffatto, lo quale sempre li ha dato più spesa che guadagno. Anchora le più utile a V. Imp. Alteza haver d'uno re nobilissimo testimonianza de tanta liberalità et grandeza d'animo che a volerlo cazar de lo regno, supportar infinite fatiche et spese con dubio fin di guera. Dio benedetto
76. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 27 | Paragraph | Section]
in tal excelso vertu di V.Imp. Alteza et in la sua laude, che andara per el mondo, sapendo anchora che quella li quali havea scazato del regno li ha ritornati in la signoria, domanda e prega, se degni de sua liberalita relaxar e cederli Buda con el Regno d'Hungaria. Et la sacra Reg.M. promitte in recognitione di questa liberalita et testimonianza dela excelsa gloria et laude di quella ogni anno per un presente dar a V.tmp. Alteza ducati hungaresi cinquanta millia [m/50 ducati ogn'anno]. Havera V.Imp. Alteza el Re mio
77. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 28 | Paragraph | Section]
non est solutum, flagitantibus stipendia respondetur, omnem insummi pecuniam in tuenda Buda. Expeditis omnibus que videbantur ad me pertinere, ocium decrevi agere, nam et interpres dixit, nequicquam expectes dimitti antequam succedat aliquod in Hungaria vel secundi vel adversi. Interim exercitus successit Pestho. Magnus metus ortus est Constantinopoli. Imperator decrevit aulam suam ultimam spem cum Usrei Bassa presidio Belgradi et Sirmii mittere, quippe non erat dubium, quin noster
78. Andreis, Franjo... . Commentarius rerum actarum... [page 29 | Paragraph | Section]
Urbanum Bathiani. Hi autem omnes literas regias ad nos miserunt et volunt esse nobiscum. Iam More Laslo composuit cum Murat Bego, et Petrus Perenni erit noster. Itaque videat rex tuus, quid sit facturus. Si vult pacem, det 4 illas civitates sepe dictas, et pro reliqua Hungaria tributum solvat. Vide quanti faciat Imperator regem tuum: acceptus es et habitus ut canis, num adveniens discendensve vidisti Imperatorem aut osculatus es manum eius? Nullus, inquam, antehac legatus sic male tractatus fuit sine mea culpa. Tua,
79. Andreis, Franjo... . Ad optimates Polonos admonitio,... [page 36 | Paragraph | Section]
moliantur. Quarum rerum ignoratione saepenumero contingit, magnas rebus publicis inferri calamitates: alioqui si nullis addiciantur incommodis, id non arrognet suae providentiae: caeterum tribuant felicitati, ac stupiditatem suam damnent. Memini equidem huiuscemodi negligentia bis in
80. Durdevic, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
expugnationem Constantinopolis, et regna Graeciae, Albaniae, VValachiae, Seruiae quam Bosnam uocant
81. Durdevic, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
CONDITIO DEbellatorum. VBI prouinciam cepit, omnia prouincialium bona tam mobilia quam immobilia in praedam cedunt. Nobilitatem stirpitus excindit, praecipue regiam sobolem. Et quod nunc Vaiuodae filium apud se retinent, non alio consilio faciunt, quam si illis Hungaria adimatur, cum immittant ad res nouas moliendas: ubi illis securae possessio Hungariae fuerit, haud dubie e uita tolletur, nam Turcae in ea re nec generis, nec soceris, imo ne fratribus quidem parcunt. Clericos si non occidunt, omni fortuna et dignitate nudatos ad ludibrium et mendicitatem
82. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
atque adeo in quadruplum superent. Vtinam Christiani principes istis fatalibus victorijs se praepararent, et obsisterent, ne vlterius vires Mehemetanorum crescant, quae iam plus nimio inualuerunt. Amisimus Africam et Asiam, extincta est Graecia, aegrota est vsque ad mortem Hungaria, debilitata est Austria, vis mali istius iam Germanorum ceruicibus velint nolint incumbit, atque vniuersae Christianitati imminet, adeo vt nemo ab hoc periculo tutus videatur: qui posthac non alienam sed suam rem agent pro suis limitibus aduersus hostem depugnaturi, nisi velint pro
83. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
agentibus, seruatorem miserit, et in libertatem restituerit: ita quoque nobis breui coelitus auxilium sit mittendum. Quod si fieret, quis non speraret, quin breui futurum sit, vt Imperator Rom. non minus Constantinopolitano quam Romano imperio insignis sit futurus? Ferdinandus non minus in Hungaria quam apud Getas, Dacos, Scythas regnaturus, atque itidem rex Franciae suis ditionibus Asiam minorem ad diturus: Lusitani Aegypto potituri: Hispani tota Africa, Itali omnia littora quae cunque habet mare mediterraneum in sua potestate habituri. Angli quoque inter Turcas suum imperium
84. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | Sub2Sect | Section]
occasionibus temporum, et fatorum mutationibus vti velle, neque permissuros, vt reliquiae Hungaricae ditionis quae adhuc supersunt, et adiunctis aliorum viribus plurimum possunt, in ditionem et potestatem Turcarum veniant, quorum nomina etsi non omnium infra subieci, vt qui omnia amissa putant in Hungaria, aliquid consolationis accipiant, cum videant tantum in eo regno adhuc incolume superesse. Alij rursum doleant, si modo dolere possunt, magis ac magis suum appropinquans periculum sentire, tam tenues portiunculas Hungarici imperij olim a mari Baltheo vsque ad
85. Durdevic, Bartul. Prognoma, sive Praesagium... [Paragraph | SubSect | Section]
auidissimis votis expectant Christianorum arma, ad quamlibet occasionem defecturi, et suos dominos et tyrannos, a quibus miserrime vexantur, oppugnaturi: quae res sola victoriam vel dare, vel maturare potest. Vbi autem semel victoria potiti fuerimus, patebit nobis vniuersa Hungaria, et per Danubium secundo flumine facilius licebit nobis omnes machinas et reliquos apparatus belli Constantinopolim deuehere, quam Turcae aduerso flumine Viennam. Quod vbi apud Persas inauditum fuerit, ex altera parte vsque ad Constantinopolim excurrent. Nec cessabunt
86. Utjesenovic-Martinuz... . Epistola ad Antonium Verantium,... [Paragraph | Section]
Dominorum Hungariae sustentans, adeoque ex Dominis Hungariae, inter quos primi nominis viri erant Jacobus de Thornalya [W: Tharnalia] , Stephanus Bathory de Somlyo, Paulus Arthandy et alij multi perduxerant [sic; W: perduxeram] , ut fidem Joannis Regis secuti, ex Hungaria officii gratia in Poloniam ad Regem venirent, et Regi in Hungariam iterum adventanti ad terminos usque Hungariae, honorifice [W: eum add.] excepturi, parato exercitu obviam ire non dubitarent. Caeteris vero rebus omnibus, quae subsequute sunt,
87. Vrancic, Antun. Antonius Verantius episcopus... [Paragraph | Section]
cursu rerum postulabante. Alioqui nec Romana mansione usurus commode iuxta illud tritum: Quum fueris Romae, Romano vivito more, quum fueris alibi, vivito more loci! Nam et Strigoniensis Valacchus Transalpinus est et ego Dalmata, in Hungaria tamen fortunam et benedictionem Dei assecuti, certe in eo toti sumus, ut genti nos accommodemus, apud quam vitam degimus. Sed de illo Illicino hactenus. Ego plurimum cupio Illustrissimae Amplitudinis Vestrae benevolentiam habere.
88. Andreis, Franjo... . Reverendissimo et observandissimo... [page 40 | Paragraph | Section]
89. Benesa, Petar. Epistula ad Ioannem II. Zapolyam,... [page xxxix | Paragraph | Section]
accensus maiori studio a me contendere coepit, ut illum sibi ostenderem, ostensum uero perlectum atque probatum affirmauit auctorem talem, qualem splendida atque eruditissima ingenia probarent, et quali optimus quisque delectari posset, perindignum esse iacere in tenebris, qui rebus in
90. Vrancic, Faust. Vita Antonii Werantii, versio... [page 197 | Paragraph | Section]
ut duorum imperatorum christianorum scilicet patris, et filii, ad duos itidem Turcarum principes patrem et filium legationibus fungeretur. His legationibus per quadraginta circiter annos exercitus, tandem Strigoniensi insignitus archi episcopatu, qua e summa post regium fastigium in Hungaria dignitas est. Nec immerito certe, ut qui non alienis adjutus adminiculis, sed propria virtute, licet diu reluctante fortuna, ad id culminis evaserat, quod tamen brevi etiam superasset, nisi vitae arctiores quam virtutis essent limites, nihilominus tamen tertio abinde anno adhuc ei unus, ac
91. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph | SubSect | Section]
vano a me rumore hausta, sed ex vetustis, ac originalibus tabulariis eruta recensere, ac oratione exaggerare, quin et ad eum usque, fortasse Pázmánnum, qui Sancto Stephano Primo Regi nostro, rem Christianam in Hungaria fundanti, e Germania auxilio accurrit, generis tui originem transcribere possem. Sed cum genus, et proavos, et quae non fecimus ipsi, vix ea nostra putem, ea lubens praetereo. Ego in te, quae ita tua sunt, ut
92. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph | SubSect | Section]
censura quodammodo vestiuntur, plena est familia tua, et ex illa velut ex foecundissima, perpetuaque scaturiente limpidissimi exundantisque fluminis origine, atque divite vena, virtutum atque honorum imitationibus plena est Hungaria; illa quidem quia ex illa et in illa natus es, parens tua; quia vero in illam tuendam atque amplificandam natus es, alumna tua. Nostri temporis sunt, tuae gentis sunt, et patriae nostrae, tua quidem communione
93. Kitonic, Ivan. Directio Methodica processus... [Paragraph | SubSect | Section]
tua, et nostra lumina, Simon, et Franciscus Forgach, ille quidem pater tuus, et eius quem iam honoris causa nominavi, Francisci; Pater inquam tuus, et plurium a Patria virtute non degenerum, sed ante alios, duorum maximorum in Hungaria filiorum, quorum post regiam Maiestatem, in utroque statu, ecclesiastico scilicet atque politico, suprema spectata est authoritas; tua quidem Palatinalis, Francisci vero fratris tui, natu tantum te minoris,
94. Levakovic, Rafael. Ad Benedictum Uinkouich episcopum... [Paragraph | Section]
uel in Dalmatia progenitum dicunt. Hunc itaque modo prae manibus habeo. Historiolam Ecclesiae Zagrabiensis intermissam habeo, quum praeter illa, quae istic collegeram satis confuse, nihil habeo, neque Domini Canonici quicquam dederunt, aut transmiserunt. Alii omnes ex Hungaria praestantiora quaeque ad Patrem Incoffer transmiserunt, qui eadem suis annalibus inseret. Legentur haec, memoria autem nostra peribit, incuriâ nostrâ. Repeto quod lateri superius apposui: bene fecit, quod Synodum intimauit. Eam tamen non
95. Belostenec,... . Gazophylacii dedicatio et... [Paragraph | Section]
quendam obsistentem ne
96. Vicic, Kajetan. Thieneidos libri sex, versio... [page 119 | Paragraph | Section]
et Christi fideles,
quamprimum maximas victorias contra Turcas reportabunt, et S. Mater Ecclesia
triumphabit. Quod statim sequens probavit eventus, cum Die 7. eiusdem Mensis S.
Caietano sacra, in Peloponneso Corone Turcis erepta est, nec multo post in Hungaria
Neocastrum, aliaeque urbes ad Caesarem rediere. Huius apparitionis, sicut et
reliquarum series, describitur in Relatione M. S.
4.684 Insula lunato Phebea asserta tyranno,
97. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [Paragraph | SubSect | Section]
Status seu jurisdictio in Croatia varia, multiplexque est. Videlicet primo, politicus sic dictus status; cujus ab anno 1756 uti infra magna mutatio, huic post regem praest banus, sub titulo Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae bani. Est praeses banalis tabulae, idem ferme ipse, quod in Hungaria locumtenentiale consilium, quia ab eo et per eum recipiuntur jussa ac dispositiones principis. Praeest confiniis dictis banalibus, eaque regit absolute, nec in iis dependet a consilio bellico; horum regendi ratio ab anno 1750, ut infra videbitis est alia, ac olim fuerit.
98. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 551 | Paragraph | SubSect | Section]
Bona et tenuta ad Varasdinum. ItemOpatinecz, Jakopovecz, Lusan etc.
Episcopus graeci ritus unitorum.
Bona Pribich, item Preszeka.
Familiae his recentibus annis ex Hungaria advenientes et possessionate in Croatia factae.
Dominus Christophorus Niczky per uxorem suam natam Catharinam Jankovich obtinuit bona Brokunievecz seu Moravche, item Ladomer.
Dominus baro Pongracz ut supra.
99. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 551 | Paragraph | SubSect | Section]
Dominus Sigismundus Komaromi. Venit pro ammanuensi ad protonotarium Petrum Skerlecz, inde allegando fiscalis episcopi, tum fiscalis in Croatia regius, ducta uxore domina Chegell possessionatus redditus. Dominus Samuel Orlyk missus ex Hungaria pro provisore Erdoediano.1 provisor, praefectus, tum nobilis factus, per uxorem Evam Markovich redditus possessionatus in Novaki. Dominus Ignatius Kelcz post resignatum munus leitinantii, ducta uxore Anna Maria Pressek, possessionatus factus.
100. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 553 | Paragraph | SubSect | Section]
Kercselich Systemata regiminis regum Hungariae. Ejus Annales. Collectiones variae diplomaticae. Dissertationes variae. Institutiones politicae pro Hungaria et Croatia ad juventutem. De banis Croatiae. Excerpta summaria pro facilitando studio. Comitatus Crisiensis. Notitiae ecclesiae Quinque-Ecclesiensis. De sublimium potestatum
101. Krcelic, Baltazar... . Additamenta ad Annuas, versio... [page 585 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
locumtenentibus, quae est Kerchelichiana.... quarto. 34. Ejusdem: Institutionum politicarum libri tres.... quarto. 35. Ejusdem: De sublimium duarum in mundo potestatum fundamento et concordia; item: De initiis religionis Christianae in Hungaria et ecclesiae Hungaricae primeva constitutione. 36. Ejusdem: Fragmentum notitiae canonicorum Zagrabiensium nec non notata quaedam chronologica pro anno 1748. 37. Ejusdem: Diversae dissertationes, lucubrationes et excerpta partim perfecta,
102. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 4 | Paragraph | SubSect | Section]
(De locumtenentia banali dissensio.)
Continuata banum-inter et cancellariam de jure nominandi locumtenentem disputatio. Cancellaria juris istud esse regii contendebat:
103. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 24 | Paragraph | SubSect | Section]
quam non sufficienti defensione notari, et in Dubicza occasione ista securitate obtinere quam et ilia privari et istos non eximere.
104. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 25 | Paragraph | SubSect | Section]
Majestas de stipendio provideret. 5. Ut vicebanatui officium supremi comitis comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis in perpetuum conjungeretur. 6. Ut regulanda confinia a consilio bellico, minus commissariatu, non dependerent, sed a bano et regno uti hactenus. 7. Ut in iis non alii quam ex regno et Hungaria accomodarentur. | 8. Ut officiales rango haberent aequale cum aliis 9. Ut salaria instar propositi schematis. 10. Ut contributionem et dicationem subeant ecclesiae Zagrabiensis subditi praediales ignobiles decimalistae
105. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 35 | Paragraph | SubSect | Section]
Cui commissum, ut jus creandi supremum capitaneum ex privilegio Mathiae regis 1477. regno confirmaretur. Lusit hic nescio quid Naisichius. Viennae interrogati, quid hoc esset supremus regni capitaneus? respondere nesciverunt. An sit bano superior? an idem sit ut supremus militiae praefectus in Hungaria, Bohemia etc. interrogabantur et tacebant. Episcopus Klimo rem hanc ex me habere voluit, respondi, me in hac providentia ignorare. Cepit acutus vir vim responsi, meque laudavit. Attamen pro privata eruditione sua tametsi urgeret informari, me aliquando haec
106. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 60 | Paragraph | SubSect | Section]
(Banalis tabula.) Tabula banalis incoata modo solito, in qua causae plures terminatae sunt, et dominus comes Adamus Batthyany locum in eadem accepit. Sua excellentia episcopalis die 22. Januarii rediit ex Hungaria. (Bacchanalia.) Coreae et bacchanalia celebrata apud privates, neque comes locumtenens neque episcopus has hoc anno dedere, quod essent actuales intimi consiliarii, et ob luctum
107. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 87 | Paragraph | SubSect | Section]
approbavit. Atque ita tota haec causa, regina referadam apud se conservante, neque quopiam urgente, sub dissimulatione transit, credoque transituram. Interim archiepiscopus Budae, Pesthini lamentatus est, ut casus iste toti constaret Hungariae, facta mea, uti ab amicis intellexi, probante universa Hungaria. | Habes hic sincere descripta omnia, praecipue quae a me gesta sunt, nec mireris, lector, quod haec a me bano perscripta non fuerint, nam scivi, quod cancellarium offendissem. 2. Ob multa magni viri negotia scivi,
108. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 93 | Paragraph | SubSect | Section]
initium habuit jubilaeum, sic et finem. Capitularis diebus postremis quinque ducebatur processio, tum aliis quinque superioris civitatis parocho ejusdem concionante, ac cum Te Deum laudamus et campanarum compulsu die 31. Octobris publicae devotioni huic finis impositus. In Hungaria episcopus Vesprimiensis Martinus Biro (qui librum etiam, severe ab aula vetitum, contra haereticos typis hoc anno dederat) Romam consuluit, an cathedralis ecclesiae visitatio necessaria sit? vel sufficiat, parochiales visitasse ac in iis jubilaeum consequi? Responsum accepit, necessariam
109. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 94 | Paragraph | SubSect | Section]
ac hunc Germanicum victum fuisse. (Anni descriptio.) Annus iste 1751. fuit varius. Modo exundationibus plenus, etiam in superiori Hungaria, ut talium majorumque nec populus recordaretur, modo nimia siccitate abundans, ut foenum exiguum obvenerit: verbo omnino fuit sterilis. Triticum, siligo, infecta aere, nec meti potuere, vinum, ad Zagrabiam praecipue, nullum, ut ex quinque sex vineis vix tres cubuli Posonienses obvenerint.
110. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 132 | Paragraph | SubSect | Section]
Petkovich substitutus vicecomes Zagrabiensis, erga diurnum cuilibet 4 fl. dietim, item vecturas de loco in locum. Duae acres intervenere quaestiones: lma de actuario, qui resolutus non fuit, verum ut praefatorum ammanuenses scriberent, habituri salarium: 2da circa assummendum ex Hungaria dominum Ladislaum Ballog, consilii regii locumtenentialis secretarium, quem pro directore et norma quasi comes banus epistola sua commendabat, quod is superiore anno in conscriptione simili comitatus Nitriensis fuisset. Postquam ultro citroquo de eodem vel assumendo vel deprecando fuisset
111. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 137 | Paragraph | SubSect | Section]
integra sit sessio? quid media? etc., quo fundamento colonus dicere poterit, integram aut mediam incolit sessionem? Milleque talia prudenter objiciebat et proponebat pericula, quae ex hoc puncto, nobilibus et dominiis obvenire possent, praecipue urbariorum regulatio. 2. Quod universa Hungaria sessionum considerationem nec haberet nec admitteret in suo opere conscriptionali. Proinde cum is pro demonstranda methodo hungarica missus sit, talismodi rubricam exmittendam urgebat, ac sese prius comiti palatino scribere debere dicebat, quam ut in hanc rubricam consentiat, ut sua
112. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 138 | Paragraph | SubSect | Section]
non elaborasset, et conscriptores per Ballog submissum sese excusabunt. Plurimaque talia. |
113. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 155 | Paragraph | SubSect | Section]
hoc ipsum, ut in repetitis adeo schismaticorum tumultibus sint intra eos tales, qui motus eorum observent, videant. Quid enim, si unam omnes intentionem haberent, uti sub Leopoldo imperatore acciderat? Et si nil obest reipublicae et principis servitio, quod intra catholicos haeretici maneant in Hungaria, quin et ipsi schismatici, item intra haereticos in Anglia Imperio, catholici, quid servitio obesse poterit principis, si uniti intra non unitos sive schismaticos commorentur? Et utinam praetensio haec ejiciendorum unitorum servitio magis non obesset principis. Proinde
114. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 178 | Paragraph | SubSect | Section]
Aut vero, si prior regulandi hujus regni conjectura non placeret, Hungariae instar comitatus erigendi censerentur, ac instar inferioris Sclavoniae regulandi, qui a bano dependeant, eique omnia referant, et is per cancellariam Majestati, atque hoc quemadmodum et in Hungaria ac ipsis Hungariae legibus. Intelligendo videlicet de statu in regno hoc politico vocato. Alias jurisdictiones arbitrio Suae Majestatis relinquendo. Moritur interea praepositus major Sinersperg, et lector capituli Putz pro consequendo beneficio Viennam festinat. Ego quoque eo ascendere
115. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 179 | Paragraph | SubSect | Section]
Petkovich. Addita cuivis ratione et gestorum hactenus consideratione. Pro vicebanatu, si pure honoris munus esset et tabulae cujuspiam membrum, vel Adamum Naisich, vel Balthasarem Magdalenich qua aliunde tabulae praesidem, quocum munere aptissime conjungi censeretur vicebani honor, ut, sicuti in Hungaria personalis praeses secundae esset, regiae nempe tabulae, sic vicebanus in Sclavonia tabulae judiciariae, quae banalem sequitur. Et quia antiquitus vicebani banos in judiciis supplebant, ut ideo duorum fuerint supremi comites comitatuum, ratione hac in officio et dignitate sua munus
116. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 192 | Paragraph | SubSect | Section]
subditorum inferioris Sclavoniae.) Quartus tumultus inferioris fuit Sclavoniae rusticorum, de quo, in quantum ab habentibus notitiam ad me relatum est, in tantum memoriam hujus posteritati relinquo. Postquam, conclusa 1748. pace promulgataque, dominia Hungarica antea in Hungaria habita duci Mutinensi vigore articulorum pacis restitui oportuisset, dominiorum illorum emptores de rehabendis pecuniis fuere soliciti. Condemnato vero existente generali barone Trenck, bonisque suis Sclavonicis fisco adjectis, iisdem creditoribus pro amissis Mutinensis ducis bonis non
117. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 193 | Paragraph | SubSect | Section]
per sedes suas dominales, item vim, incoatas a se amodo et deinceps in usum et consvetudinem trahere laborabant. Antonius Spissich, post restitutum postliminio Veröcensem comitatum, primus hujus comitatus vicecomes ejusdemque ferme dominus et in eodem potens, ista partim a Croatia partim Hungaria in Sclavoniam induxisse et docuisse, praetendebatur, ut ob suam praepotentiam superiori anno a vicecomitis officio una cum caeteris sibi adhaerentibus occasione restaurationis amotus sit, | suffecto in ejus locum domino Adamo Frivaisz. Iste lamenta
118. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 206 | Paragraph | SubSect | Section]
ne per contumaciam convincar, quod episcopus, Paxi et Malenich unice praestolarentur, de procuratore foret solicitus, et quia nemo assumpturus crederetur sine locumtenentis mandato, svadet, ut ad locumtenentem per instantiam recurreret, quatenus mandaret procuratoribus, ut, quoadusque de aliquo ex Hungaria procuratore provideatur, isti croatici suscipere possint et debeant. Atque hoc ad eludendum illud episcopi dictum, banum Batthyaniosque offendendos, qui quispiam advocatorum Croatiae causam illam susciperet. Jurabat, si episcopi fiscalis non esset, quod causam hanc ipse statim susciperet.
119. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 236 | Paragraph | SubSect | Section]
quin et in pactis cum Austria publicis favorabilis sibi eatenus quidpiam perpetuo obtinerent, quod eo facilius assecuti sunt, quia Austria haereditarium non habens imperium, nec illud tam facile semet obtinere posse providens, de augendis haereditariis sibi provinciis, consequenter subjuganda Hungaria,quae pars imperii occidentalis non esset, fuit semper magis solicita, ut ratione hac facilius et imperii habenas teneret, Adriatici maris imperium cessum Venetis. Immo quia Venetae, partes has occidentalis imperii non esse, docerent, Austria ad has sibi asserendas privativo haereditario
120. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 263 | Paragraph | SubSect | Section]
circa puncta idealia.)
Quantum porro ad puncta illa idealia, pag. 323. descripta, sequentes occurrere considerationes. Circa 1mum. Rem simpliciter a diaeta praestolari, et quidem eo magis etiam in Sclavonia, quod banus in usu donationum non esset, verum palatinus uti in Hungaria sic et in Sclavonia.
Circa 2dum. Et eandem subesse, quae antea, considerationem, et quod beneficia, quae colonus a domino terrestri habet, pro diversitate et
121. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 271 | Paragraph | SubSect | Section]
banalium reformatione, adeoque tantorum patriae filiorum accomodatione, cultu et stipendiis. Ad quae tametsi 40 milia fl. contribuant contribuentes, observandum tamen, haec providentia bani hujus (esto contributio ad principem pertineat et is cum ea disponere valeat pro lubitu uti in Hungaria, Stiria etc.)in regno emanet, dum militi banalium confiniorum datur et diplomatice eidem tantum ordinata est. Ac praeterea aliunde, ex aliis nempe provinciis et cassa regia, ad exsolutionem horum confiniorum ultra 100 milia pecuniarum annue in regnum veniunt; quo effectu,
122. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 273 | Paragraph | SubSect | Section]
sic facilitare, tametsi in vicem banalium confiniorum regno datum fuisset terrenum actuale generalatus.
123. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 290 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Busanio per dominales officiales factam, in partibus autem maritimis per Georgium Jellachich, ab ipsa aula sepositam, anni autem 1754., quamvis suo modo regiam, evertisset, quid sperandum in regno sit, luculenter apparere. Consequenter jure videre debere principem, ut istud per comitatus sicuti in Hungaria absolvatur. Eo quidem legalius, quod dicae sive proportionis ratio intra subditos per tot jam leges comitatibus competat, Sclavoniam autem in iis, quae legalia essent, sequi debere Hungariam, articulus 120., 1715. doceret. Servitii autem regii rationem desumebat et ex subditorum contentu,
124. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 290 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
onera viderint, et ex belli praesentis necessitatibus ac transenae militum, defectibus, specifice positis, qui omnes enati ideo, quod comitatus irregulati essent. Quis autem et ubi, regnum quaereret. Sed et hoc expostulare autoritatem regiam, quae supremos resolvit comites pari expeditione, uti in Hungaria. Ergone princeps se derisui ac publicae censurae exponere debeat, dum constituta per comitatus gubernandi ratione ab eadem recesserit. Tum ad enervandas rationes supra deductas descendit, descripta deputationis deputatorumque voluntate, et quidem ad primum, parum esse
125. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 306 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
in Borussiae ruinam scopum aliarum potentiarum tendere, ipse uti capacissimus et bene doctus ac penetrans consulere sibi non destitit. Ac
126. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 315 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
fertur: a fame rerumque penuria belli hujus finem praestolandum esse. Videbisque, lector, ex tractatus pacis articulis secuturis, suprascriptam conjecturam nostram de belli hujus causa confirmandam iri.
Dices praeterea: si ea belli hujus causa esset, invadenda erat Borusso Hungaria eaque depopulanda, nam hujus casu enervaretur Austria et provisionis pateretur defectum. Respondeo: id non factum nec fieri, ob apparentiam et regum extremitates, praecipue cum christiani sint.
127. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 315 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
si ea belli hujus causa esset, invadenda erat Borusso Hungaria eaque depopulanda, nam hujus casu enervaretur Austria et provisionis pateretur defectum. Respondeo: id non factum nec fieri, ob apparentiam et regum extremitates, praecipue cum christiani sint.
128. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 315 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
3tio. Ob Poloniam, quae ut neutralis grano succurrere potest et succurrit Borusso, intuitu cujus credo pacem esse Hungariae eam, quod neque praesidia hujus milite provisa sint. Praeterea et ob impossibilitatem tenendi providendique tot in locis exercitus. Hinc nec Austria ex Hungaria Silesiae adjacente molestat Borussum. Haec a me supra conjecturata causa belli hujus ex parte utraque licitum tutumque bellum facit. Principes christiani natura et jure gentium prospicere sibi suisque subditis obligantur, et praecipue dum per talia media vera et
129. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 335 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
facere posset. Ergo toto conatu festinationeque in accomodandas eas Sclavoniae confusiones properatum est, ut tanto servitio obligata aula deferre cogeretur Nadasdianis precibus, qui ad suae familiae incrementum, sive consideretur augendarum facultatum occasio, (exigua enim habent bona Nadasdii in Hungaria, sed ex capitalibus vivunt potissimum), sive honoris et obligandi (ob felicitatem in castris moderni bani, militumque, quem erga illum haberent amorem), principis oportunitas, certe bani ad castra exmissio, tanquam commando majus habituri, familiae huic urgenda erat. Eapropter etiam aulae
130. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 342 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
prudenter accommodaverit, segniter admodum tractatum est, et sub idea illius confudendi absorbendique. Hinc dum supremus comes Joannes Jursich examina fassionesque per se intercepti Sunecz Varasdinum bano attulisset, re hac offensus apparuit, neque vel accipere. Prouti etiam submissas quasdam ex Hungaria falsas armales, quas ludimagister in Magierovo cum quodam domini Jankovich in Biszag caupona vendiderant et falsificaverant, seposuit. Qua ex re, uti apparuit, tanti momenti rem ad apparentiam tractandam iri | , sic varii fuere sermones. Quidam dicebant,
131. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 354 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
congregatione fuissent determinata, notare hic visum est. | Ad annum hunc notanda occurrunt sequentia. Primo. Primatis Hungariae mors. Mense Majo, et me in Hungaria existente, obiit Posonii princeps primas, comes Nicolaus Chaky, vir bonitate bonus, sed minus doctus. Ex Varadinensi episcopo Colocensis metropolita, et ab anno 1751. 30 Julii Hungariae primas. Bona pro more et jure suo apprehendit camera sive fiscus regius; in passivis debitis amplius
132. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
a Baja, dum Golocsae ac Budae hoc anno fuissem, opera potissimum dominae principissae Odeschalchi, ad quam Syrmium pertineret, effecit procuravitque provinciae illius divisionem, videlicet, ut conventus et residentiae, quos in Sclavonia inferiore, ac in banalibus confiniis Chultich, Hungaria item haberent, unum corpus ac provincia essent, illi vero conventus, hactenus cum provincia uniti, qui in Turcarum ditionibus forent, sua potirentur custodia. Multas rei hujus dedit Philippus rationes, ut tandem et evinceret, hacve ratione novae provinciae fieret provincialis, cum de
133. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
dominae principissae Odeschalchi submissa regiae Majestati informatione, quod videlicet plus sacrae coronae periculi subversetur unione quam divisione provinciae, utpote primo: quod cum Bosnia Turcico imperio nunc obediat et nomenclatura Bosnensis provinciae, si perseveret in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub
134. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 356 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
in Sclavonia et Hungaria, has ipsas partes, tanquam Bosnenses, Turcae praetendendi detur occasio, potiusque firmari videatur Turcarum praetensio quam regum Hungariae. Secundo. Antea quam inferiorem Sclavoniam atque Hungariae partes Turca olim occupavisset, provincias fuisse in Sclavonia et Hungaria alias, sed sub Turcarum dominatu semet cum Bosnensi univisse causa protectionis Ottomanicae, quod nempe ab antea Bosnenses Franciscani et provincia in Ottomano imperio constabilita fuisset. Tertio. Periculum esse proditionis statuum, cum monachi Bosnenses e christianis
135. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 365 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Post capitaneatum in regimine ad politica transiit. Uxorem Trautmansdorffianam praeclaram dominam habuit, fuit in locumtenentiali consilio et 1738 occasione pestis director. Magister tavernicorum non sine invidia factus a Carolo VI. opera serenissimi Francisci Lotharingiae, tum locumtenentis in Hungaria regii, modo imperatoris, per datum duci ad latus consiliarium Germetlen. Ex tavernico 1740. cancellarius et agazonum regalium magister factus est. Consiliarios cancellariae diligentes fecit, nam ad suum breveque tempus referre debebant ad se missa, ipse universa antea legit, nec passus
136. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 367 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
sed collatum exstitit filio defuncti, comiti Michaeli, tum syntaxistae, constituto interea comitatus administratore domino comite Zicsy. Banus hac occasione crucem ordinis Theresiani majorem, antea jam, ut supra, resolutus per serenissimum Carolum Lotharingiae, accepit, bona item senioratus in Hungaria comitum Nadasd. Narratio bellicarum rerum. Multae vellicationes nostrorum cum Borussis in Silesia, Moravia, Bohemia auditae. Die quarta Junii obsessum fuit a Borusso Olomucium
137. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 372 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
imperatricem electae.
Nota bene: 1. Istis in locis, ob fundationes a s. Stephano Romae factas.
2. Privilegiis, pluribus nempe, quae regeshaberent.
3. Omnibus isthic, nempe in
138. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 375 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
annorum 88, aurei velleris eques, actualis intimus consiliarius, prouti etiam consilii regii locumtenentialis et tabulae septemviralis assessor, comitatuum Varasdinensis perpetuus et una Barsiensis supremus comes, arcis Varasdinensis haereditarius capitaneus, multorum dominiorum pro suis in Hungaria et in Sclavonia Kuttinae aquisitor. Reliquit tres filios: Antonium, generalem et Arvensem supremum comitem, patris successorem in Varasdinensi comitatu, Joannem Nepomucenum, actualem intimum consiliarium prouti etiam camerae Posoniensis et locumtenentialis consilii, Cristophorum, suae
139. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 395 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
quomodo, qui antea per ecclesiasticos causam tractabat et signanter quendam Piloa, rem totam suo tradit cancellario, homini saeculari et munerum pecuniarumque ob proles et lusus vigilantissimo. Iste miro artificio jam revidendam causam a consistorio Viennensi dicit, jam ab assumendis etiam ex Hungaria quibusdam causa municipalium Hungariae legum tempusque protrahit, ut Martio toto nil actum sit. Interpelatus ab utroque nostrum archiepiscopus, et quod ad audiendam pure sententiam vocati fuerimus, se moniturum dicebat cancellarium, ut terminaret sententiam. Interea rem sibi cum Jesuitis
140. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 396 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Viennensis laus. Profecto si ullibi in Europa regulata habentur optima studia, haec immortali memoria et obligatione erga clarissimum celeberrimumque a doctrina et vulgatis libris virum dominum baronem Gerardum wan Switten, cui Austria suam debet eruditionem, Hungaria item vicinaeque provinciae, quod sua singulari industria et providentia a crassissimis tenebris et praejudiciis hanc eliberavit. Est ipse regiae Majestatis archiater, caesareae bibliothecae bibliothecarius ac studiorum praeses. Medicam facultatem Viennensem statim in suo Viennam adventu
141. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 398 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
itaque Viennam Klimo, a Kollerio ubivis magni episcopi nomine praedicatur unusque omnium intelligentissimus. Comparet ille me praesente Viennam. Systema de se factum reditus sui ad locumtenentiale consilium eidem panditur, et necessitas deprecatur, sed spe consequendae via hac primatialis in Hungaria dignitatis eatenusque sibi factae a Kollerio assecurationis acceptat. Itaque hac ratione praedictus dominus Klimo regendis ecclesiasticis rebus fuit praepositus. Videbantur etiam Hungariae episcopi contentari, si nemo Patachichio in cancellaria successerit, ne se minori semet humiliare et
142. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 399 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
ex comite palatino Ludovico de Batthyan, ob respectum patrui sui mareschalli Caroli, aulae serenissimi coronae principis praefecti, ejusdem serenissimae sponsae ginecei praefecta est declarata. Septimo. Crevêre ubivis contributiones auctaque tributa, inhypothecata bancalitatis bona, quin in Hungaria ipsius sacrae coronae, sed postremo hoc perpaucis noto ac aliquando prodituro. Octavo. Klobusiczki Colocensis archiepiscopi mors. Novus archiepiscopus et episcopus Transylvaniensis. Pestini
143. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 410 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
summum fecisse splendorem, referebant singuli, et ob novitatem praeferebatur. Redux episcopus summum se splendorum fecisse jactabat monstrabatque currum, quo vectus fuerat, cujus in eo splendor exstitit, quod rotae fuissent inargentatae, seu colore tali obductae. Palatinus recipiebat munera ex Hungaria Croatiaque perlata. Celeberrimum se reddidit quidam Cisterciensium abbas, millionem immolans, proptereaque titulo s. r. i. principis ab imperatore donatus. Reliqua nuptiarum, quia non aderam, non scribo indubius, conscripta ab aliis. Quae autem relerebantur a reducibus, ob
144. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 411 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
numero ob hanc mercedem fuere Borussi maritati in Stiria, nulla habita polygamiae ratione. Ubi vero ad Hungariam advenissent, tanquam propinquiores patriae et occasione quasi oblata, relictis concubinis suis, quibusdam gravidis, quibusdam post puerperium nutrientibus, adeoque etiam pro populanda Hungaria prolibus, in Borussiam profugerunt. Mirabantur omnes eorum in regem suum fidelitatem, exigui enim castra nostra sunt secuti. (De bellicis.) Qua supremus caesareo-regii exercitus
145. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 426 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
per submissos cehales |
suos, ut prodiit ex litibus anni sequentis intra cehales habitis. Secundo, mensurarum ac ponderum inductio, quae eidem vicecomiti in modo excedenti incommoda accusationesque causavit.
Fuit olim ex lege recepta in Hungaria Budensis, Croatia Zagrabiensis mensura. Successive abrogata haec in Croatia sive ob varias jurisdictiones, sive negligentia comitatensium, aut, uti
146. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 428 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
pro petendo baronatu, ea praecipue de causa, ne officio praesidis tabulae carere debeat. Et cum eatenus fuisset per agentem Fabsich assecuratus, priore anno Viennam petens, ultro voluit informari, an in praesidis permaneret officio, si baronatum consequeretur. Metuebat enim, non obstantibus in Hungaria exemplis, quod facta resolutione sui in baronem comes banus, Nicolao Skerlecz affici observatus, una cum statibus, aliam esse considerationem statutorum Sclavoniae ac Hungariae, sit perscripturus taliterque senex ob baronis titulum officio praesidis privaretur. Qua in re, nescirem a quo,
147. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 444 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
redita.) Pax quoque inter belligerantes ab anno 1756. Europae principes confecta promulgataque est, cujus virtute, quantum hic innotuit docuitque eventus, Silesia cessit Borusso, in eaque rex Borussiae est constabilitus, Saxonia suo restituta est principi. Borussus, dempta Hungaria, aliorum suae Majestatis statuum et provinciarum garantiam, ut ajunt, assumpsit; saerenissimo coronae principi et Austriae archiduci Josepho, Romanorum regis titulum absque futura electionis tempore controversia cessit, pluraque alia, quae nos latent. Post haec ex more distributa per
148. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 455 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
notitia.) Noveris itaque posteritas, familiam Malatinszki nos ignorare, quae, undeve sit; ex Liptoviensi Hungariae comitatu esse dicitur. Comes Josephus Casimirus Draskovich generalis nunc vivens et cujus saepe superius mentio, cum in regimine fuisset Leopoldopoli in Hungaria, qua tum vicecolonellus existens, ut mulieriosus esset ac ad libidinem pronus, Susanae Malatinszki forma omnino singulari, tum et conjuncta corporis elegantia captus....
149. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 461 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Josephi Zebich, cum a Francisco Dudich qua vidua gereret uterum, eidem nupsit; Magdalena Joanni Galliuff tradita, qui ei adjecisset supra positam Annam Czvetanovich. In capillis duae: Catharinae ac Martha decesserunt. Emit ille in Carniolia arcem dominiumque unum, item Glogovecz certasque in Hungaria possessiones a domino Ballog, ad quarum tamen possessorium Czinderii lusu non pervenit. Graves habuit lites primo ob armales vitiatas cujusdam Szalopek, secundo cum fato Ignatio Czinderi, ubi cum in tabula regia, uterque infamis pronunciari debuisset, mutuo rursus pacti sunt contractu tam
150. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 467 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Decembri mense Zagrabiae habita ad fumum singulum 40 floreni impositi et per cancellarium Hungariae comitem Franciscum Eszterhazy, petito subsidio pro coronatione futura archiducis Josephi in Romanorum regem, delatum non est, sed elegans missa excusatio. Innotuit quoque novi ordinis in Hungaria erectio sub titulo s. Stephani Hungariae regis, de quo sequenti anno. Vigesimo tertio. (Komaromi fiscalis regius in Croatia.) Ob imminenentem
151. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 469 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Viennae die sexta Januarii in sacri Romani imperii principem nominatus promulgatusque est comes Carolus de Batthyan, palatini Hungariae frater, serenissimi coronae principis Josephi aulae praefectus olim, et ad annum 1756. banus Croatiae. Post Eszterhazium hic alter in Hungaria principis honores est consecutus, ut publicatum lege ea, ut in defectu haeredis proprii, quo actu destituebatur frater ejus palatinus, eoque mortuo, ad palatini primogenitum comitem videlicet Adamum ab eoque descendentes eminentia principis transeat. Istam vero eminentiam consecutus est ex
152. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 473 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
ad papam pertinere non solum confirmationem sed nominationem ipsam; qua de re Vienna 1749. constitutus occasione ea, dum episcopus Klein suum resignavisset Romae episcopatum, ego quoque summa approbatione scribere jussus fueram, evictumque, legem eam extra Italiam non obligare, ac vel maxime in Hungaria. Nunc an haec iterum inter aulam Viennensem et Romam curiam quaestio eruperit; aut qualiter sit determinata, ad me non pervenit. Dicebatur Zagrabiae, Clementem XIII. reginae scripsisse, quod, esto sui esset muneris nominare Segniensium episcopum, cum Romae vacare episcopatum contigerit, se
153. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
fecisset, cum a septemtrione Silesia, Borussiae regis ducatus, ob oriente Moscovia, a meridie Turcicum imperium Hungariae advicinaretur, quid ergo Hungariae qualiterque consulendum prospiciendumque, ubi fors hoc currente anno ob mortem Poloniae regis et successoris electionem facile invadi posset Hungaria a praedictis foederatis. Subtilis sane cogitatio ad capiendos Hungaros in rebus politicis adhuc rudes. Hinc quia ad effectus optatos necessariam esse militiam atque pecuniam, natura sponteque flueret, credunt sperantque mancipia aulae, suas sperantes fortunas Hungaros sponte quaevis
154. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 475 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
jubente bano per protonotarium, clam fuit inquisitum, item de cleri redditibus, decimis et quae pro his olim episcoporum fuit obligatio, ejusmodique plurima. Decimo tertio. (Novus ordo in Hungaria.) Terminato antedicto congressu a Majestate sua die sexta Maji in templo augustiniano aulico Viennae, solenniter fuit institutus ordo Hungariae regni, s. Stephani regis Hungariae dictus. Ad hunc ex omni statu et conditione, natione, item in politicis
155. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 480 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
illustris et patriae multum proficua, ut videre est in meis memoriis historiarum ecclesiae Zagrabiensis. Singularis est haec familia a viris litteris faventibus et litteratis. Stephanus Patachich 1629. mortuus, immortalis vir memoriae et de hac patria meritorum, personalis praesentiae fuit in Hungaria: Nicolaus, regni protonotarius; plures clari sunt in militaribus honoribus; Balthasar vir egregie lectus multaque scribens, fuit primus ex parte Croatiae in cancellaria hungarica Viennae consiliarius, evijus filii:
156. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 480 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
(Paulus Rauch baro promulgatur.)
Similiter Pauli Rauch diploma super baronatu fuit promulgatum. Est ipse Joannis olim vicebani filius, actualis colonellus Kostanicensis, qui hoc anno etiam uxorem duxit ex Hungaria nobilem
prazno mjesto ........natam Szegedi. Caeterum sub Ferdinando
157. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 481 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
sedes et receperint, egove plures ad deserta mea recepi. Plebi quoque nostrae panis defectus accidit, ut frumento praecium accrevisset, tritici modius Zagrabiae fl. tribus, millii, faris, speltae duobus per mensem Majum divenderetur; quin ex societate multorum ex Sclavonia et Hungaria copiosum Zagrabiam vehebatur frumentum, statimque vendebatur ob maritimos, apud quos extrema fames fuit, ut Tergesti modius tritici jam 15 florenis veniret. Hoc famis malum pressit Romam, Dalmatiam totumque Neapolitanum regnum, ut ibi 8 aureis, cremnicensibus frumenti
158. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 482 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
maritimos, apud quos extrema fames fuit, ut Tergesti modius tritici jam 15 florenis veniret. Hoc famis malum pressit Romam, Dalmatiam totumque Neapolitanum regnum, ut ibi 8 aureis, cremnicensibus frumenti metreta venderetur, cui malo ut obviaretur, permissum a regina fuit, ut ех Hungaria triticum ac siligo ad status Italiae praedictos mitti valeat. Mercatores ergo quidam spe lucri primo cum Neapolitans contrahunt, pro procuranda ipsis notabili quantitate triciti, quod еtiam mutuatis pecuniis in Huugaria atqne Croatia pro duobus milionibus fl. exsolvunt
159. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 482 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
atqne Croatia pro duobus milionibus fl. exsolvunt precio primum levi, tum per eos adaucto; sed spe majoris lucri ac adaugendi Neapoli frumento precii, promovere negligunt Neapolim, ast ad finem Maji ejus expeditionem differunt; Tergesti, Labaci, Flumine, Goritiae etc. ex Hungaria conductum conservantes. Interea ne fame pereat Neapolis, ab Hyspaniarum rege provisum Neapolitanis exstitit, scriptumque Austriacis illis dardanariis, frumento Neapoiitanos non indigere. Qua de causa triticum minori est venditum in illis littoralis Austriaci partibus, quam fuisset ab
160. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 500 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
obiit. Canonicatum ejus accepit illustrissimus dominus baro Josephus Werneck, parochus sub Lipnik, et Posegae administrator. (Mors viduae Ladislai olim Erdoedy.) In Hungaria festo s. Annae seu gesti proprii nominis die obiit domina comitissa vidua Anna Erdoedy, excellentissimi olim comitis Ladislai relicta, nata comitissa Illyeshazy, ab omnibus laudata et communi omnium luctu. Reliquit filios tres, nempe: Alexandrum colonellum, Joannem Nepomucenum
161. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 505 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Postrema regni congregatione cum deputatio conscriptionalis ideas opusque suum retulisset, hoc Novembri mense conscriptionis opus est incoatum. Districtuales suos conscripsêre districtus, assumpto ad latus vicejudlium, et quia a facultatibus contribueretur, instar dicarum in Hungaria facta est conscriptio. Interrogati rustici de anni procreatione sive obtentis metretis, ab his demebantur sapones, parochorum decima, jusmontanum, urbarialia, ut vix aliquid ad classem venerit; tum sequebatur numerus pecorum. Nec in beneficia, nec maleficia indaganda conscriptor sese
162. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 517 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
abiens, statim in Bukovecz die 9. Februarii coram loci parocho contrahit occulte fatamque comitissam suam fecit eonthoralem; est etiam ipsa ex comitatu Liptoviensi nata Susana Malatinszki, corporis forma omnino elegante, qua comitem olim Josephum Draskovich ceperat, ut, dum ipse Leopoldopoli in Hungaria fuisset commandans, cum eadem captus pulchritudine alias lutherana conjungeretur; ob quod matrimonium suis invisus et praecipue matri fuit. Susana pauperibus est genitoribus, religione lutheranis, sorores habet plures, omnes formae elegantis. Senior est omnium |
163. Krcelic, Baltazar... . Annuae 1748-1767,versio electronica [page 611 | Paragraph | SubSect | Section]
solis 473. Coronatio regis Romanorum Josephi 473. Regales pro diaeta 474. Mors canonici Pogledich 474. Viennae conferentia ante dietam 474. Novus ordo in Hungaria 475. Commissio ad generalatus 476. Diplomatum regni elenchus novus et repositio ad archivum regni in domo regnicolari 477. Gravamina comitatuum 478. Congregatio Zagrabiae et
164. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
commembrum, cuius incorporatio tot iam legibus decreta est, militari imperio subiecta sit. Quid dicam de exitiali illo periculo, in quod unus degener Hungariae filius nos coniecerat, dum potestatem executivam eo permovit, ut tres inferioris Slavoniae comitatus ab Hungaria etiam quoad contributionalia avellere, eos huius etiam intuitu cum superioribus coniungere, sicque e sex istis comitatibus distinctum ab Hungaria corpus ita efficere voluerit, ut hi ne legatos quidem suos in posterum ad diaetam mittere potuissent? Verum funestos pravi
165. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Section]
in quod unus degener Hungariae filius nos coniecerat, dum potestatem executivam eo permovit, ut tres inferioris Slavoniae comitatus ab Hungaria etiam quoad contributionalia avellere, eos huius etiam intuitu cum superioribus coniungere, sicque e sex istis comitatibus distinctum ab Hungaria corpus ita efficere voluerit, ut hi ne legatos quidem suos in posterum ad diaetam mittere potuissent? Verum funestos pravi huius consilii effectus providentia eius temporis statuum regni huius facile pervidit, constantia consilium ipsum irritum reddidit, una nos
166. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
vigore relinqui debeat? Cum tamen in ultimis Comitiis legislatio eo mentem suam expresserit, ut omnia ad provehendas fabricas opportuna media proponantur: cum inter haec unum e praecipuis sit, ut multae a laboribus agriculturae residuae manus adsint: cum denique has in Hungaria adhuc deesse, in Elaborato status actualis §-pho 51. ostensum sit, censebat Deputatio legem illam non tantum porro etiam confirmandam, sed ad alia etiam onera publica extendendam esse.
167. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 | Paragraph | SubSect | Section]
admittantur. Motivum. Primum membrum est Corollarium praecedentis §-phi , secundi membri ratio in eo consistit, quod non intersit Reipublicae gentem hanc nimium multiplicari: in Hungaria jam nunc octuagesimam ferme incolarum partem efficiunt. Cum gens sit adeo fertilis, per naturalem generationis progressum sensim majorem semper partem constituet. Nisi proinde extranei arceantur, brevi in magnum numerum eo certius assurget, quod
168. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
docet conscriptio Anni 1787; haec enim 793,270 inquilinos, hospites vero sessionatos nonnisi 505,708 exhibet. Quod autem inquilinaria conditio, si horum numerus nimium increscat, precarium tantum alimentationis statum praebeat, postrema etiam, quam Hungaria passa est, sterilitas demonstravit: hi enim vel maxime cum fame colluctabantur. Cum in multis regni partibus ea vigeat consuetudo, ut Patrifamilias in domo et sessione filius natu major succedat, reliqui migrare et alium subsistendi modum quaerere debeant, hi
169. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
illud adferebatur, quod Magistratus omnibus his agendis non sufficiant. Et vero id in majoribus Comitatibus quandoque re ipsa evenit. Ut huic impedimento subveniatur, sub Maria Theresia Societates Agrariae institutae fuerunt: verum praematurum adhuc esse pro Hungaria hoc institutum eventus ipse comprobavit: nulla enim earum ad solidam consistentiam potuit pervenire. Deputatio haec ita existimavit, quod ante omnia populus, per locales Jurisdictiones, sub inviatione dirigentis Dicasterii, ad novas etiam hactenus industriae
170. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
autem hoc in genere jam aliquod inter exteros et nativos discrimen constituendum esse. Exter enim et expensas et molestias primae instructionis subire debet, quibus nativus non est obnoxius. Vigent etiam in Hungaria aliquae onerum publicorum species, veluti portiones, et laboratores publici, quibus exteri non insueverunt, et quae eos a sui illocatione facile deterrere possent. Domesticus omnia haec onera jam alioquin sustinebat, et si ab obventura a tali objecto
171. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 | Paragraph | SubSect | Section]
relationem Consilio statim praestent. Istud vero notitiam hanc cum inviatione circa modum praeparationis (si id natura articuli talis exegerit) continuo publicam reddat. Motiva. Quod Hungaria plura, quam quae hactenus nota sunt, utilia naturae producta possideat, palam notum est, quod haec detegere intersit, nemo infitiari potest: quod autem id non secus, quam per exmittendos ex professo hunc in finem viros in historia
172. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 | Paragraph | SubSect | Section]
ad ornamentum rei literiariae, quam ad realem Regno utilitatem procurandam detegendorum naturae productorum instituto. De herbis tinctoriis specifica mentio injicitur, quia exiguae etiam illae, quas Hungaria habet, fabricae in coloratione plerumque deficiunt, donec autem haec perficiatur, ipsae etiam ejusmodi fabricae nunquam assurgent. Non potest tamen investigatio haec ad sola, quae immediato usui deservire possunt, producta
173. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1098 | Paragraph | SubSect | Section]
jam in aliquot Europaeis provinciis optimo cum successu instituta est, verum institutum hoc et magnum frumenti pretium et adeo auctam populationem supponit, ut quisque hospes animalia sua in sicco pabulo tenere, id est toto anno in stabulo alere possit; in Hungaria hactenus quidem duae hae circumstantiae nuspiam se evolverunt; cum tamen populatio Regni praesertim in vicinia Germanicarum provinciarum notabile jam capiat incrementum, provisionem hanc tempestive faciendam esse Deputatio existimabat.
174. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 | Paragraph | SubSect | Section]
satis ostendimus: ut haec impediatur, debet Abaldo hoc ad eandem cum quovis privato quaestore conditionem redigi. § 35. Officiales ejus, qui in Hungaria resident, negotia sua locali primae instantiae proponere: et si nec hic sibi satisfactum esse existimaverint, tunc ad Consilium recurrere debent: si nec hujus decisioni aquiescant, tunc primum ad Suam Majestatem recurrere possunt.
175. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 | Paragraph | SubSect | Section]
in forma correspondentiae interpellabat; utraque haec manipulatio et derogat locali jurisdictioni, et in se vitiosa est: derogat locali jurisdictioni, quia procurat influxum extraneo dicasterio in negotia Hungarica, quod in Regno independente, uti Hungaria est, sustineri non potest; deinde hac ratione residentes in Hungaria Abaldi Officiales contra communem non modo Hungariae, sed omnium aliorum etiam Regnorum legem a jurisdictione ordinariorum localium magistratuum eximuntur. Vitiosa autem ideo est, quia hac
176. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 | Paragraph | SubSect | Section]
et derogat locali jurisdictioni, et in se vitiosa est: derogat locali jurisdictioni, quia procurat influxum extraneo dicasterio in negotia Hungarica, quod in Regno independente, uti Hungaria est, sustineri non potest; deinde hac ratione residentes in Hungaria Abaldi Officiales contra communem non modo Hungariae, sed omnium aliorum etiam Regnorum legem a jurisdictione ordinariorum localium magistratuum eximuntur. Vitiosa autem ideo est, quia hac ratione omne ejusmodi negotium duplicem circulum peragere debet. Interest
177. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
ut pro his cognoscendis judicium delegatum mixtum constitutum fuerit. Id fundamentalibus Regni legibus repugnat, praesertim postquam juxta Articulum 57. 1791. jam ipsum etiam crimen laesae Majestatis per ordinaria Regni fora cognoscitur. Residentes in Hungaria Abaldi officiales forum a ratione domicilii sortiuntur, et id quidem non tantum in personalibus, sed in realibus etiam, objectum manipulationis suae, quam in Hungaria exercent, concernentibus, negotiis; sicut vicissim si
178. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Majestatis per ordinaria Regni fora cognoscitur. Residentes in Hungaria Abaldi officiales forum a ratione domicilii sortiuntur, et id quidem non tantum in personalibus, sed in realibus etiam, objectum manipulationis suae, quam in Hungaria exercent, concernentibus, negotiis; sicut vicissim si Hungarus fabricam aliquam in Germanica Provincia possideret, officiales ejus, quoad objectum fabricae, jurisdictioni illius provinciae subjacerent: debent itaque etiam residentes in Hungaria Abaldi officiales
179. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
suae, quam in Hungaria exercent, concernentibus, negotiis; sicut vicissim si Hungarus fabricam aliquam in Germanica Provincia possideret, officiales ejus, quoad objectum fabricae, jurisdictioni illius provinciae subjacerent: debent itaque etiam residentes in Hungaria Abaldi officiales intuitu non observatorum contractuum, aut aliarum damnificationum judicio localis primae instantiae subjacere. § 37. Si de
180. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1122 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Porro in rebus, quae ad
promotionem opificii, aut manufacturae ejusmodi pertinent, eaedem jurisdictiones omnem
necessariam assistentiam iis praebeant.
Motiva.
Quam debilis adhuc sit in Hungaria opificiorum status, §-pho 42 , quam exiguas
vero numeret fabricas, §§-is 44.
48. et 50.
181. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 | Paragraph | SubSect | Section]
in unam negotiorum speciem influere posset, tunc posset in omnes; si autem id fiat, tunc Regnum illud non ipsi immediate Principi, sed posteriori illi Regno aut provinciae subjiceretur, et nonnisi hoc mediante a Principe dependeret, quod de Hungaria, praesertim cujus independentia per postremae etiam Diaetae Articulum 10. agnita est, admitti non potest. Sed nec secus ullum inter tricesimalia et alia politica aut judicialia negotia discrimen subversatur. Sicut enim illa Consilio Locumtenentiali,
182. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 | Paragraph | SubSect | Section]
Regno per lineam tricesimalem intercludi non potest. Transilvaniam ejusdem originis, ejusdem linguae populus maxima in parte habitat. Primae et secundae epochae reges Hungariae hanc etiam, qua partem Regni integrantem possidebant, communem illa cum Hungaria in diaetis legislationem habuit. Eadem onera portabat, iisdem beneficiis perfruebatur. Supremi tantum magistratus diversa nomenclatione, et domesticis quibusvis statutis distinguebatur; postea accepit quidem distinctos Turcarum Imperatori plerumque obnoxios
183. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
In monarchia quae tota ex unico corpore consistit portorium tricesimale tres tantum species habet; nempe consumtionale, essituale, et transituale. Cum Monarchia Austriaca e duobus ad invicem independentibus membris, nimirum Hungaria et Germanicis Provinciis conflata, haec vero per lineam tricesimalem interclusa sint, singula haec portorii species iterum in haereditarium et exoticum dividi, sicque vectigal sex portorii classes determinare debet.
184. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1146 | Paragraph | SubSect | Section]
XXIV.
185. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
venit; has autem resarciendi nullus alius quam indirectus hic modus superest. Et tamen an durum hoc systema vel quoad colonias, postquam tantisper convaluerunt, retineri expediat? exemplum coloniarum Anglicanarum dubium effecit. Cum Hungaria propriam habeat legislationem, principia haec relate ad eam per leges stabiliri non potuerunt. Verum remota per aliquod tempus ab influxu conficiendi Hungarici vectigalis legislatione, ipsa ferme haec principia partim Germanici, partim etiam
186. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
stabiliri non potuerunt. Verum remota per aliquod tempus ab influxu conficiendi Hungarici vectigalis legislatione, ipsa ferme haec principia partim Germanici, partim etiam Hungarici vectigalis via indirecte inducta sunt: nimirum, nulla lex fabricas in Hungaria prohibet: per elevata tamen necessariorum ad eas (si, quod saepe evenit, ab exotico, aut e Haereditariis Provinciis peti debeant) materialium inductionis portoria impeditamque artefactorum Hungaricorum in Germanicis Provinciis invectionem, ne fabricae in Hungaria
187. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
in Hungaria prohibet: per elevata tamen necessariorum ad eas (si, quod saepe evenit, ab exotico, aut e Haereditariis Provinciis peti debeant) materialium inductionis portoria impeditamque artefactorum Hungaricorum in Germanicis Provinciis invectionem, ne fabricae in Hungaria exsurgere possint, effectum est, uti id in Elaborato Status Actualis §-pho 54. et 55. ostendimus. Nulla etiam lege Hungari ad procuranda sibi unice e Germanicis Provinciis artefacta adstringuntur. Verum per prohibitam exoticorum
188. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
est, uti id in Elaborato Status Actualis §-pho 54. et 55. ostendimus. Nulla etiam lege Hungari ad procuranda sibi unice e Germanicis Provinciis artefacta adstringuntur. Verum per prohibitam exoticorum artefactorum inductionem, etiamsi haec Hungaria ab exotico longe leviori habere, aut vero illa in vicem productorum suorum accipere posset, idem scopus obtentus fuit, uti in Elaborato Status Actualis §-pho 59. apparuit; denique nulla lex Hungaris imponit, quod producta sua tantum ad
189. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
colonistis leges ad omnes indiscriminatim, onerosa autem Hungariae moderni vectigalis principia tantum ad potiores mercium articulos referantur. Onerosum hoc Hungariae vectigal eo potissimum specioso fundamento ab adverso sustinetur, quod Hungaria cum Germanicis Provinciis unum Monarchiae corpus efficiat; hoc autem florere non possit, nisi aequabile inter haec duo ejus membra commercii aequilibrium constituatur; aequilibrium vero hoc, quod secus stabiliri non possit, nisi in omnibus, in quibus
190. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
constituatur; aequilibrium vero hoc, quod secus stabiliri non possit, nisi in omnibus, in quibus commerciale Hungariae interesse cum Provinciis Germanicis in collisionem venit, casibus vectigal in harum favorem dirigatur, idque duabus de causis; primum quod Hungaria adeo fertilis sit, ut non obstante fabricarum defectu et oneroso sibi moderno vectigali, notabile tamen activum commercium quotannis habeat, uti id tricesimales tabellae remonstrant; adeoque quodsi favorabile insuper vectigal obtineret, maximam
191. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
quotannis habeat, uti id tricesimales tabellae remonstrant; adeoque quodsi favorabile insuper vectigal obtineret, maximam circulantis pecuniae partem ad se adtraheret, sicque Germanicas Provincias exhauriret; deinde quia Germanicae Provinciae longe majora atque Hungaria onera sustinent, adeoque justum videatur, ut pro his fundus per favores vectigalis iisdem conservatur. Proinde cum ad perferendam in Hungaria legem principis assensu opus sit, sustinetur ab adverso, quod hujus non intersit, ut talibus legibus, quae favorabilia
192. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
pecuniae partem ad se adtraheret, sicque Germanicas Provincias exhauriret; deinde quia Germanicae Provinciae longe majora atque Hungaria onera sustinent, adeoque justum videatur, ut pro his fundus per favores vectigalis iisdem conservatur. Proinde cum ad perferendam in Hungaria legem principis assensu opus sit, sustinetur ab adverso, quod hujus non intersit, ut talibus legibus, quae favorabilia pro vectigali Hungarico principia continerent, assentiatur. Ac id quidem quod in casu illo, ubi Monarchia e duobus
193. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
adfertur a) fertilitas Hungariae, et activus ejusdem commercii status. b) Majora, quae Germanicae Provinciae sustinent, onera. Ad a) ostendimus nos ipsi in Elaborato Status Actualis §-pho 88. quod Hungaria activam duorum circiter millionum commercii bilancem habeat; verum ostendimus una ibidem a §-pho 44. usque 52. et a §-pho 81. usque 86. quod Hungaricae in naturae productis, Germanicae vero activae rubricae in
194. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
objectorum incremento metus subversari potest, justior est ille, ne multiplicata sensim, favore moderni vectigalis, Germanica artefacta actuale Hungaricum activum cum detrimento ipsarum Germanicarum Provinciarum diminuant, quam ut stabilito favorabili pro Hungaria vectigali activum ejus plus nimio increscat. Ostendimus enim jam eodem §-pho quod quo minus futurum est Hungaricum commercii activum, eo minus per politicos, quos ibi indicavimus, canales in Germanicas Provincias refluxurum
195. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
jam eodem §-pho quod quo minus futurum est Hungaricum commercii activum, eo minus per politicos, quos ibi indicavimus, canales in Germanicas Provincias refluxurum sit. Sed concedamus quod stabilito favorabili pro Hungaria vectigali, bilanx ejus commercii notabiliter increscat: propterea tamen Germanicae Provinciae haud exhaurientur. Constat enim quod cursum circulantis pecuniae non solum commercium regat, sed quod ille plures alios canales habeat, per quos non tantum profluens e
196. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
quod levissimo calculo politico canales hi totum activum commercii absorbeant; ostendimus denique quod omnes hae pecuniae non in exteras sed iterum in Germanicas Provincias refluant. Apparet itaque quod metus exhauriendarum, si favorabilius pro Hungaria vectigal constituatur, Germanicarum Provinciarum nihil realitatis habeat; quod aequum non sit, ut sub hoc praetextu Hungaricum commercium Germanicis Provinciis instar coloniarum ex integro subordinetur; denique quod ratio haec obstare non posset,
197. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
coloniarum ex integro subordinetur; denique quod ratio haec obstare non posset, quominus justissimus Princeps mox proponendis favorabilioribus tantisper vectigalis principiis benignum suum assensum praebeat. Ad b) cum in Hungaria distinctum a Germanicis Provinciis publicorum onerum systema vigeat, haec ad invicem comparare et quae Monarchiae utiliora sint? disquirere invidiosum videtur. Quin tamen spinosam hanc discussionem ingrediamur, quaestio illa: an
198. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
Hungaria distinctum a Germanicis Provinciis publicorum onerum systema vigeat, haec ad invicem comparare et quae Monarchiae utiliora sint? disquirere invidiosum videtur. Quin tamen spinosam hanc discussionem ingrediamur, quaestio illa: an Hungaria vel vero Germanicae Provinciae graviora publica onera supportent? vel a posteriori facile decidi potest; constat enim e theoria impositionum publicarum quod ad quaestionem hanc decidendam non sufficiat physicam tantum respectivarum impositionum
199. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
respectivorum incolarum vires proportio in considerationem venire debeat. Ut horum vires universim eruantur, non est opus specifica singuli individui facultatum conscriptione; sufficit ut id eruatur, an in Germanicis Provinciis, vel vero in Hungaria major sit circulantis pecuniae massa, circulationisque celeritas? Ad id autem determinandum nullum datur tutius politicum thermometrum, quam melior aut deterior respectivorum incolarum subsistentia. Cum enim impositiones publicae
200. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
superest ut cum mediocri industria plura vitae commoda sibi possint procurare, Hungariae vero incolis vix tantum remanet ut cum eadem mediocri industria necessaria vitae subsidia comparare possint, jam tuto statuere licet quod in Germanicis Provinciis major sit quam in Hungaria et circulantis pecuniae quantitas et circulationis celeritas; contendamus jam illarum pagos, municipia, villas, et civitates cum Hungaricis; conferamus singulam hominum conditionem, et videbimus quod omnia illa in Germanicis
201. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
quantitas et circulationis celeritas; contendamus jam illarum pagos, municipia, villas, et civitates cum Hungaricis; conferamus singulam hominum conditionem, et videbimus quod omnia illa in Germanicis Provinciis magis floreant, quam in Hungaria; omnes vero incolae, rustici ipsi, qui tamen graviori prae Hungarico urbario subjacent, commodius habitent, nitidius vestiantur, melioribus vescantur alimentis. Neque opponere juvat quod omnia haec non major circulantis pecuniae
202. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
circulationis. Apparet itaque vel a posteriori quod Germanicae licet majores impositiones magis tamen admensae sint circulanti in illis pecuniae massae et circulationis celeritati, idest viribus incolarum, quam Hungaricae, adeoque quod Hungaria majora a proportione publica onera ferat; apparet quod nec onera Germanicarum Provinciarum tanta sint, ut totalem commercii Hungarici Germanicis Provinciis subordinationem commune totius Monarchiae bonum exposcat; apparet denique
203. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
ostensum sit quod nec fertilitas Hungariae, nec activa ejus commercii bilanx, nec onera Germanicarum Provinciarum Hungaricum Germanico commercio subordinari exposcat, restat ut paucis edoceatur quod id salva Regni Constitutione nec fieri possit. Hungaria qua Regnum liberum eidem, qui Germanicis Provinciis imperat, Principi sponte, sed ita se subjecit, ut nullam ab ipsis Germanicis Provinciis, id est ab eorum dicasteriis aut tribunalibus, dependentiam unquam agnoverit. Cum Augustus Josephus II. in sequelam
204. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
a Germanico dependens efficiant. Si dependentia haec in commercialibus induci posset, nihil amplius obstaret, quominus illa eodem jure et in politicis et in oeconomicis, et in judicialibus inducatur. Hungaria nunquam dependentiam commercii Germanici a suo affectavit, nunquam peculiares et Germanicis Provinciis noxios vectigalis favores sollicitavit; id unum semper flagitavit, ut aequo cum illis jure in hac linea habeatur; si Hungaria Germanicarum Provinciarum a
205. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
et in judicialibus inducatur. Hungaria nunquam dependentiam commercii Germanici a suo affectavit, nunquam peculiares et Germanicis Provinciis noxios vectigalis favores sollicitavit; id unum semper flagitavit, ut aequo cum illis jure in hac linea habeatur; si Hungaria Germanicarum Provinciarum a dicasteriis suis independentiam diserte semper recognovit, quo jure illarum dicasteria de vectigali adeoque de commercio Hungarico possunt arbitrari? Atque haec sunt motiva, haec momenta, cur Deputatio haec a
206. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
seu transportus compendio ab exotico haberi, aut quorum inductio productorum Hungaricorum evectionem promovere potest; prout vicissim legislatio Hungarica impedire non potest, ne talium productorum, quae Germanicae Provinciae ab exotico leviori, quam ex Hungaria, habere possunt, prohibitio (si quae tamen intercessit) in Germanico vectigali reseretur. Caeterum nocivas illas commercio Hungarico prohibitiones legislatio Hungarica eo potiori jure abrogare potest, quod hae citra ullum non modo suum, sed
207. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
quod privati non obstantibus superius defixis aggraviis invehent, id adeo exiguam summam efficiet, ut haec attentionem legislationis non mereatur. Principium autem hoc in legem publicam referendum esse Deputatio haec eo magis existimavit, quod in Hungaria facultas rebus suis libere utendi fundamentalem Nobilium Regni praerogativam constituat. § 70. Portoria consumtionalia exoticorum non
208. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
utendi fundamentalem Nobilium Regni praerogativam constituat. § 70. Portoria consumtionalia exoticorum non prohibitorum articulorum eadem sint in Hungaria quae in Germanicis Provinciis vigebunt, aut si quoad aliquem articulum peculiaris aliqua circumstantia seu respectu Germanicarum Provinciarum, seu etiam quoad Hungariam, diversitatem portorii exposcat, tunc enasciturus exinde favor in alio articulo reciproce
209. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
id est, circa quas nulla peculiaris reflexio subversatur, proposuimus. Hic et in subsequis §§-phis sermo erit de talibus articulis respectu quorum a generali concernentis portorii quotta propter subversantes particulares considerationes recedi debet. Si Hungaria proprium sibi tantum Principem haberet, sat foret constituere ut prout aliqui exotici articuli seu pro consumtione domestica magis aut minus necessarii sunt, seu vero domesticam industriam promovere aut impedire possunt, ita eorum inductio majori aut minori
210. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
aliqui exotici articuli seu pro consumtione domestica magis aut minus necessarii sunt, seu vero domesticam industriam promovere aut impedire possunt, ita eorum inductio majori aut minori portorio subjiciatur. Nunc, cum Germanicae Provinciae et Hungaria eidem Principi subsint, adeoque Germanicum et Hungaricum vectigal reciprocam habeant relationem, in Germanico vero vectigali ad principia haec alioquin reflexum sit, sufficere videbatur Deputationi huic ut ad conservandum parte ex una, qui virtute sanctionis
211. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
vectigalis portoria excisa fuerint, ut has quaestor Hungarus e Germanicis Provinciis, per longissimum licet circuitum, leviori habere potuerit, quam si eas e proximo sibi exotico loco aut libero portu Hungarico constituisset. Apparuit etiam e §-pho 56. quod Hungaria, licet et littorali et libero portu provisa, ab omni tamen immediato exotico importationis commercio per hanc portoriorum gravitatem privata fuerit; apparuit denique e §-pho 58. quod justitia Augusti Josephi II. in vectigali 1784 aequalia
212. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
licet et littorali et libero portu provisa, ab omni tamen immediato exotico importationis commercio per hanc portoriorum gravitatem privata fuerit; apparuit denique e §-pho 58. quod justitia Augusti Josephi II. in vectigali 1784 aequalia tam pro Hungaria, quam pro Germanicis Provinciis, exteris non prohibitis mercibus portoria defixerit: itaque principium hoc jam ne in quaestionem quidem amplius ab adverso vocari potest. Cum tamen legislatio Hungarica impedire non possit, ne vigentia modo exoticarum mercium
213. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
reliquum est, quam id constituere, ut portoria haec quoad Hungariam semper conformentur iis, quae in Germanicis Provinciis vigebunt. Interea non ignorat Deputatio haec posse peculiarem aliquam vel pro Germanicis Provinciis, vel etiam pro Hungaria, circumstantiam emergere, quae diversitatem portorii quoad aliquem exoticum articulum deposcat. Verum in tali etiam casu semper invenietur alter iterum articulus in quo favor ejusmodi reciproce possit compensari.
214. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
Hungariae a coactione hac recedatur. § 76. Artefacta Germanica eidem consumtionali portorio in Hungaria subjaceant quod ejusdem speciei Hungarico fabricato in Germanico vectigali constituetur. Motivum. Apparuit ex Elaborati Status Actualis §§-phis 55.
215. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | SubSect | Section]
Status Actualis §-pho 51. cum quantis difficultatibus novae fabricae debeant colluctari, quam aegre stabilitarum jam ejusdem speciei fabricarum concurrentiam sustineant, quanta praeterea localia impedimenta optato fabricarum progressui in Hungaria obstent; imo post vetitam tot exoticorum artefactorum inductionem is est fortasse unicus Germanica fabricata ad majorem perfectionem provehendi modus, ut Hungaricae fabricae ad aliquam cum iis concurrentiam perducantur. Interea
216. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
requirit, eductio grani Hungarici prohibeatur: ita aequitas non admittit, ut dum in una tantum aliave Germanica Provincia talis defectus emergit, qui per moderatam pretii elevationem facile suppleri potest, statim evectio frumenti per totam Hungariam prohibeatur; Hungaria, quae est Regnum independens, non potest Germanicis Provinciis ita subordinari, ut si in his pretium frumenti tantisper accrescat, evectio Hungarici statim prohiberi possit. Saepe unius Germanicae Provinciae necessitatem tres quatuorve adjacentes
217. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
quare ergo ipsis prohiberi deberet, ne illud versus Littorale educant, si hujus transportus sumtus possunt sustinere. Solet quidem considerationi huic id obverti, quod hoc per progressivum promotionis frumenti cursum (vulgo Nachschub) salvetur; verum Hungaria adeo fertilis, adeo vasta est, ut progressivus hic motus nonnisi in casu gravissimae inediae usque ad fines Regni propagari possit. Plerumque motus hic jam in tertio quartove a provincia illa, quae penuria laborat, comitatu
218. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Motiva. Prohibitionem hanc tunc tantum fieri expedit, quando eductio ad extra pretium crudorum materialium ita elevat, ut domesticae fabricae penes illud subsistere non possint; si quae proinde fabricae species in Hungaria ad eum casum deveniat, justum est ut prohibitio haec intercedat. Verum ostendimus in Elaborato Status Actualis §§-phis 55. 57. et 59. quod cinerum clavellatorum, quibus
219. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1174 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
possibile est reciprocum per quod detrimentum hoc a parte Germanicarum Provinciarum Hungariae compensetur; deinde per prohibitionem ejusmodi iterum aliquae partes Regni damnum sentiunt, quin exinde Germanicae Provinciae ullum capiant emolumentum. Cum enim Hungaria vasta sit, partes illae, quae a Germanicis Provinciis remotae, exoticis vero propinquiores sunt, si evectio materialium ejusmodi ad extra prohibeatur, eadem in Germanicas Provincias eo minus educent, quod eorum aliqua nec sumtus
220. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
aut idem essituale portorium, aut eadem eductionis libertas non concedatur? Verum sunt articuli quorum longe diversa est in uno Monarchiae membro relate ad aliud ratio. Ita interest Germanicarum Provinciarum ut plurium artefactorum, quae nec in Hungaria distrahere possunt, eductio ad extra sibi facilitetur, lanae vero domesticae, tamquam pro fabricis suis necessariae, aggravetur. E converso, cum Hungaria laneis fabricis careat, hujus interest ut lanae Hungaricae eductio non tantum in Germanicas, sed
221. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
relate ad aliud ratio. Ita interest Germanicarum Provinciarum ut plurium artefactorum, quae nec in Hungaria distrahere possunt, eductio ad extra sibi facilitetur, lanae vero domesticae, tamquam pro fabricis suis necessariae, aggravetur. E converso, cum Hungaria laneis fabricis careat, hujus interest ut lanae Hungaricae eductio non tantum in Germanicas, sed etiam exoticas Provincias facilitetur. In ejusmodi casibus quod reciprocum locum habere et possit, et debeat, quisque facile agnoscet.
222. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 | Paragraph | SubSect | Section]
§ 83. Et idem etiam quoad eductionem Hungaricarum mercium in Germanicas Provincias observetur. Motivum. Educuntur e Hungaria etiam ad Germanicas Provincias et vicissim complures indifferentes ejusmodi articuli in quorum reciproco portorio nunc quoque haud adeo magnum discrimen intercedit. Interest tamen, ut hi quoque perfecte exaequentur. Et ad hanc classem pertinent omnia ferme
223. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
macedonicam eadem est per omnia ratio, quae stat pro Germanicis Provinciis quoad exotica colorum materialia; sicut enim harum interest, ne fabricae, quae his opus habent, in Hungaria exsurgant: ita interest Hungariae, ne concurrentia exoticae lanae pretium Hungaricae deprimat, quandoque ipsam ejus distractionem impediat. Quoad boves major adhuc ratio militat pro Hungaria, quam quoad
224. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1206 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
his opus habent, in Hungaria exsurgant: ita interest Hungariae, ne concurrentia exoticae lanae pretium Hungaricae deprimat, quandoque ipsam ejus distractionem impediat. Quoad boves major adhuc ratio militat pro Hungaria, quam quoad gosypium pro Germanicis Provinciis; hi enim respectu Hungariae sunt domesticum, gosypium vero respectu Germanicarum Provinciarum est exoticum productum: deberent itaque illi ex ipsa ratione nexus, qui inter
225. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
potuerint, ibidem portorium ab iis persolvi, totaque tricesimalis manipulatio in iis absolvi debuerit. Ostendimus deinde §-pho 57. quod per vectigal Hungaricum 1784. consimiles Commerciales et recte Depositoriales stationes etiam in Hungaria inductae fuerint; ostendimus denique §-pho ejusdem Elaborati 59. quod commercium 12 maxime usualium exoticorum articulorum per vectigalis 1788-vi §-um 49. tantum ad habitantes in Capitalibus et Depositorialibus
226. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1214 | Paragraph | SubSect | Section]
portoria intentum promovendi commercii scopum re ipsa procurare possint, aequanimis mercium aestimatio institui debet. Norma aestimationem hanc peragendi jam quidem 1788. edita fuit; sed dum haec elaboraretur, Germani tantum quaestores audiebantur, quibus omnium in Hungaria currentium mercium pretia constare non poterant, aut si constabant, poterant hi cupidine proprii lucri sinistras suppeditare informationes. Interest proinde ut, dum de aestimatione mercium pro novo vectigali Hungarico agetur,
227. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 | Paragraph | SubSect | Section]
impedita fuisse videtur, quia pleraeque hae mutationes unice ad deprimendum commercium Hungaricum dirigebatur, prouti id civitas Soproniensis specificis duobus exemplis edocuit. Nimirum refert illa quod ut primum globos et stratagemata in Hungaria fabricari Directio Tricesimalis Viennensis observavit, statim inductionem plumbi uno floreno per centenarium gravaverit. Ita etiam quod ad suffocandas, quae in Hungaria pullulare coeperant, argillaceas fabricas centenario glutinis
228. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 | Paragraph | SubSect | Section]
Nimirum refert illa quod ut primum globos et stratagemata in Hungaria fabricari Directio Tricesimalis Viennensis observavit, statim inductionem plumbi uno floreno per centenarium gravaverit. Ita etiam quod ad suffocandas, quae in Hungaria pullulare coeperant, argillaceas fabricas centenario glutinis unius floreni 18 xrorum vectigal imposuerit. Jam vero frustra audietur Consilium, si Camera omnem talem mutationem per officia tricesimalia statim
229. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
proposuimus, eidem oneri reciproce subjicerentur. Complanatis his punctis excutiendi venirent illi articuli in quibus mutua compensatio locum habere potest. Qua quidem in re generale fortasse illud principium posset adoptari ut, cum Hungaria naturae productis, Germanicae vero Provinciae artefactis praevaleant, in vectigali Hungarico tales Germanicis artefactis favores concedantur, qui aequipolleant illis, quos Germanicum vectigal Hungaricis productis est
230. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
seu gravia illa, quibus exotica artefacta modo subjacent, portoria pro favore Germanicorum artefactorum in Hungarico vectigali (praeter mox specificandos articulos) retineri, si vicissim talia exotica naturae producta , quibus hae Provinciae ex Hungaria provideri possunt, uti sunt cineres clavellati, gallae quercinae, pelles leporinae, et cutes bovinae, vitulinae, ovinae, et hircinae in Germanico vectigali eidem prohibitioni aut iisdem portoriis vicissim
231. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
vectigali levius ab eadem proportione portorium defigatur, quam vicissim. Quoad eductionem ad extra: in casu illo, quo Germanicae Provinciae necessariorum pro fabricis suis crudorum materialium, quae Hungaria suppeditare potest, defectum re ipsa paterentur, posset horum eductio ad extra per administrationem Hungaricam ad certum aequanimem terminum prohiberi, ita ut vicissim, si aliquorum Germanicorum artefactorum, v. gr. ferreorum instrumentorum, quibus
232. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Hungaria suppeditare potest, defectum re ipsa paterentur, posset horum eductio ad extra per administrationem Hungaricam ad certum aequanimem terminum prohiberi, ita ut vicissim, si aliquorum Germanicorum artefactorum, v. gr. ferreorum instrumentorum, quibus Hungaria eget, pretium nimis assurgeret, horum eductio ad extra per administrationem Germanicam perinde prohibeatur. Quoad eductionem
233. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1220 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Quoad eductionem haereditariam: posset illorum materialium Hungaricorum, quibus Germanicae fabricae praecipue indigent, essituale portorium in Hungarico vectigali minus defigi, ita ut vicissim in Germanico vectigali, illis fabricatis Germanicis, quibus Hungaria plurimum eget, v. gr. ferreis artefactis, levius perinde essituale portorium defigatur. Quoad transitum: pro casu illo, quo merces exoticae in aliam iterum exoticam Provinciam seu per Hungariam, seu
234. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1244 | Paragraph | SubSect | Section]
calculare, et factor ejus, ut primum merces adveniunt, advocato tantum coetus magistro, securam continuo vecturam habere possit. Donec itaque id ipsum in via Fluminensi constituatur, nunquam haec concurrentiam Tergestinae sustinebit, adeoque Hungaria tot transportuum jacturam eousque semper patietur. Alterum nec Pettovii uno ictu effectum fuit; sed prout commercii cursus per regulatam vecturisationem accrevit, ita id ipsum plures mercatores eo sensim allicuit. Si per regulandam in via
235. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1266 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
naturale est ut haec cum progressu temporis suapte accrescat. Deinde favor hic domesticam navigationem eo facilius provehet, quo pauciores adhuc exterae naves portubus Hungaricis hactenus insueverunt. Quod exportationem attinet: cum Hungaria totum, sub cujus abundantia fatiscit, Frumentum per alios passus educere non possit, transportus autem ad Littorale voluminosi hujus a proportione pretii sui articuli sit admodum sumtuosus, hujus liberam ab omni portorio, praeter casum
236. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
potest talis circumstantia se evolvere ut qualecunque portorium evectionem ejus notabiliter minuere possit. Et tali casu generale hoc legis principium circumstantiis temporis accomodari debet. Alia ratio est de vino, cujus copia Hungaria perinde laborat. Huic enim via per Littorale necdum est reserata. Itaque hujus exemtionem ad exteras etiam naves extendere expedit. Quodsi tamen seu industria mercatorum, seu aliqua commercii vicissitudo huic quoque producto certum per Littorale
237. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
commercio ultro renunciare; utprimum enim illa id constituerit, ab omnibus indubie maritimis potentiis statim reciprocum accipiet, sicque nec illa cum alterius populi mercibus ullum oeconomiae commercium exercere poterit. Ac Hungaria quidem de nullo adhuc maritimo oeconomiae commercio cogitare potest; cum tamen nationalis ejus navigatio adhuc in herba versetur, medium hoc eidem necdum convenire potest.
238. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1268 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
navigationis plano Tibiscus etiam et Savus eas ferent. Constat, quod cum navis ejusmodi velis et ancoris provisa sit, si peritum illam regendi navarchum habeat, et cursum suum citius conficiat, et majorem mercium quantitatem sustinere possit; id autem praesertim in Hungaria, cujus producta plerumque voluminosa sunt, pretium sumtuum admodum minuet, atque notabile provehendo commercio vehiculum praebebit. Verum usus ejusmodi navium alia via vix unquam inducetur, quam si administratio publica et primum earum modulum
239. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 | Paragraph | SubSect | Section]
certis regulis adstrictus coetus repugnat necessariae commercio, ut efflorescere possit, libertati; opificum caehas eo tantum nomine tantisper tolerandas §-pho projecti hujus 49. proposuimus, quia illae in Germanicis Provinciis adhuc subsistunt; si vero in Hungaria tollantur, opifices Hungari necessariis sodalibus destituerentur. Ratio haec quoad mercatores non subversatur, adeoque horum caehas impedire ratio publici exigit; possent enim hi quoque per occasionem caehalis instituti de pretio mercium condicere,
240. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 | Paragraph | SubSect | Section]
poena 100 florenorum convincantur. Respectu haereditariarum vero Germanicarum Provinciarum reciprocum semper observetur, id est, si domalis quaestus Hungaris in illis provinciis liber fuerit, idem incolis earum provinciarum etiam in Hungaria concedatur. Sin, hi etiam in prima statim, quam in Regno attigerint, statione, a quaestu hoc inhibeantur, et ad locum originis relegentur. Allis exteris domalis quaestus simpliciter non admittatur.
241. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Ne vero cupiditas legem hanc violare possit, specifica poena defigenda videbatur. Plurimae enim leges ideo tantum non observantur, quia earum transgressioni nulla specifica poena statuta est. Domalis per incolas Germanicarum Provinciarum in Hungaria exerciti quaestus prohibitionem plerique omnes mercatores in reflexionibus suis deposcunt. Per hunc rejectamenta mercium Germanicarum, quae in nullis jam nundinis vendi poterant, regnicolis obtrudi exponunt. Beneficium hoc locale
242. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1298 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
status actualis §-pho 79. quod in iis Regnis commercium maxime floreat, ubi nullus est nundinarum usus; merces cujusvis speciei ubique et quotidie venui prostant: magna autem negotia per contractus, qui nec loco nec diei alicui affixi sunt, concluduntur. In Hungaria legislatio nec illam adhuc quaestionem decidit, an advicinantium jurisdictionum opifices fabricata sua in hebdomadalibus civitatis nundinis distrahere possint? Pecora vero nonnisi in eorum locorum hebdomadalibus nundinis vendere licet, quae speciali eatenus
243. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
nimium assurgit, articuli partialem tantum limitationem suscipere debet. Tertia demum epocha est, dum commercium jam ita effloruit ut sola venditorum concurrentia sufficiens cupiditati frenum injiciat; et tunc cessante limitationis necessitate ipsa suapte evanescit. Hungaria in prima adhuc epocha versabatur, dum veteres leges et generalem, et periodicam articulorum primae necessitatis limitationem praescripserunt. Quod tertiam necdum attigerit, vel id demonstrat, quod commercium ejus cum iis populis, apud
244. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
et periodicam articulorum primae necessitatis limitationem praescripserunt. Quod tertiam necdum attigerit, vel id demonstrat, quod commercium ejus cum iis populis, apud quos limitatio omnis jam exolevit, nullatenus comparari possit, id est, quod in Hungaria necdum tanta, quanta apud populos illos, venditorum concurrentia vigeat. Itaque Hungaria in secunda adhuc epocha versatur, adeoque non interest ejus ut seu generalem et periodicam limitationem continuet, seu eam simpliciter aboleat, sed ut remedium hoc in
245. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
Quod tertiam necdum attigerit, vel id demonstrat, quod commercium ejus cum iis populis, apud quos limitatio omnis jam exolevit, nullatenus comparari possit, id est, quod in Hungaria necdum tanta, quanta apud populos illos, venditorum concurrentia vigeat. Itaque Hungaria in secunda adhuc epocha versatur, adeoque non interest ejus ut seu generalem et periodicam limitationem continuet, seu eam simpliciter aboleat, sed ut remedium hoc in specificis tantum casibus et articulis adhibeat. Temperamentum
246. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
id, quod nec legi nec rationi congruit. Ex omnibus autem his apparet quod nec potestas dominica, nec praerogativae nobilitares in legali sensu acceptae, sed promanantes tantum ex detorto earum intellectu abusus promotioni commercii in Hungaria obstent. Contineatur jus praeemtionis dominorum terrestrium intra legales, qui sequenti §-pho explicabuntur limites: conserventur caeteroquin coloni in plena, quam ipsis jam veteres leges attribuerunt, quaeve §-pho hoc enucleatius tantum explicatur,
247. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1332 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section]
§-pho explicabuntur limites: conserventur caeteroquin coloni in plena, quam ipsis jam veteres leges attribuerunt, quaeve §-pho hoc enucleatius tantum explicatur, de fructibus suis disponendi libertate, et dominalis jurisdictio tam parum commercio obstabit in Hungaria, quam parum illa eidem in aliis provinciis adversatur. § 144. Jure praeemtionis dominorum terrestrium jam per Articulum 75. 1723.
248. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 | Paragraph | SubSect | Section]
id jam vim axiomatis obtinuisse, quod schedis bancalibus optatus cursus non secus procurari possit, quam si praevie realis et proportionata cassa stabiliatur, e qua earum redemtio de casu in casum fieri queat. In Hungaria nec taxa indigenatus, veluti nec minutis Regni necessitatibus sufficiens, nec contributio, nec auctio pretii salis, velut in alios fines jam destinata, pro tali cassa reputari potest; sed nec Statuum cautio
249. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 | Paragraph | SubSect | Section]
exiguum denique illud, quod adhuc viget commercium, perimere. Tristes hi effectus eo certius consequerentur, quod dum regiae bancales schedae emissae sunt, jam tum ad massam circulantis non tantum in Germanicis Provinciis, sed in ipsa etiam Hungaria pecuniae reflexum fuerit; adeoque quod in ipsa jam Hungaria justa inter offerentes et acceptantes schedas ejusmodi proportio vigeat. Quidquid proinde absque praevia reali cassa nomine Statuum emitteretur, jam excederet hanc
250. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 | Paragraph | SubSect | Section]
Tristes hi effectus eo certius consequerentur, quod dum regiae bancales schedae emissae sunt, jam tum ad massam circulantis non tantum in Germanicis Provinciis, sed in ipsa etiam Hungaria pecuniae reflexum fuerit; adeoque quod in ipsa jam Hungaria justa inter offerentes et acceptantes schedas ejusmodi proportio vigeat. Quidquid proinde absque praevia reali cassa nomine Statuum emitteretur, jam excederet hanc proportionem; per consequens, aut schedae regiae in eadem
251. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 | Paragraph | SubSect | Section]
Arvensis eosdem, qui in Diaeta 1741. jam propositi fuere, fundos projectat. In quo hi consistant, jam in Elaborato status actualis §-pho 88. ostendimus, nimirum: 1. In elevatione taxae indigenatus. 2. In augmento taxae, quam exteri ecclesiastici, si in Hungaria beneficia obtineant, persolvere debent. 3. In distincta a censu tricesimali imposita, quam animalia, lana et tabaca, si e Regno evehantur, deponere debeant. 4. In proventibus Jazygum et Cumanorum, si inhaerens
252. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1350 | Paragraph | SubSect | Section]
et eventualis cassae ad unam, quos vero fundos ad aliam applicare intersit, tam modernas, quam futuras singulae hujus cassae necessitates paucis exponendas esse existimavit. Ostendimus in Elaborato status actualis §-pho 88. quod Hungaria nullum praeter taxam indigenatus pro eventualibus Regni necessitatibus fundum habuerit, donec 1741. taxa extraneorum beneficiatorum accessit. Cassam hanc peculiaris, eum in finem constitutus, perceptor manipulavit, formalesque de illa a
253. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 | Paragraph | SubSect | Section]
vel in quaestionem vocari queunt. Indubitato huic principio id unum opponi solet quod, cum ipsum jus leges ferendi a natione proficiscatur, possit haec aliquid sibi ita reservare, ut in objecto tali aliqua ne per Legislationem quidem mutatio fieri valeat; tale autem in Hungaria esse illud, ne cui, nisi consentienti nobili, taxa aliqua imponatur. Verum an limitata ejusmodi Legislatio vel existere possit, disquirere, non est hujus loci. Quod ipse articulus 8. 1741. non de ephemeris ejusmodi et
254. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus I, versio... [page 1388 | Paragraph | SubSect | Section]
nobilis commodum cedat. Si consensus Statuum Regni ad id non sufficeret, eodem jure sustineri posset, quod nec congregationum comitatensium assensus sufficiat, sed quod singulus in individuo nobilis debeat consentire; id autem vix aliquis sustinebit. In tam vasto, ut Hungaria est, regno debet natio suam, praesertim quoad ea, quae publicas impositiones concernunt, voluntatem in politicum aliquod corpus transfundere; id autem Hungari per stabilitos Diaetales repraesentantes jam praestiterunt, et ut clare contestentur, quod id
255. Skrlec Lomnicki,... . Epistolae Nicolai Skerlecz ad... [page 2 | Paragraph | Section]
Alexandro M. decernente. Hoc omen Dii avertant. Quid, quaeso, Glossa haec ad
eruditionem? Quem sensum potest habere dignum reliquo opere tuo, seu
Litterarium seu moralem sensum? Nae tu injurius es in nostram gentem quae placido tot
saeculorum cum Hungaria nexu satyram hanc se non promeruisse satius comprobavit. Nescis tu
quam delicatam Cordem tangas; Aculeus hic ipsam Publici status Constitutionem petit. Ego
sane majorem mihi a Viro ordinis tui aequanimitatem pollicebar.
Sed Tu non cessas.
passim Monachi vestri, ut est apud Kerchelichium, multique popularium vestrorum a quorum animis, Teste Laudato Panigyrista errores et Ratkaji disseminati, vix evelli possunt, itaque Glossa illa mea non ego publici status Constitutionem petivi, non placidum tot saeculorum Croatiae cum Hungaria nexum sollicitavi; quomodo enim id agerem, qui potius Lapidem offensionis, fictum nempe illud diploma Ius Slavis in totam Europam tribuens removerem, atque hac ratione etiam Idiotas vestros abligata omni imaginaria in totum Septemtrionem meridionalesque Regiones
Ironia illa Tua (ita enim illam accipio) nimirum essemus Croatarum subditi, et captivi, ipsam status publici Constitutionem peti existimavi. Tu per Monachos et Idiotas nostros, qui Diplomate Alexandrino Sclavis in Totum Septemtrionem Ius competere somniant, Croatiae cum Hungaria nexum sollicitari constituisti. Ratiocinatio haec si in nexu argumenti mei assumatur, posset indecoram fortasse tibi apud Lectorem minus sagacem facere significationem, quam ut praevertam ipsus declaro me magnum inter utrumque discrimen statuere. Idiotarum enim nostrorum somnia
et ubique non aequabat modo, verum
etiam anteponebat: neque tamen sui ipso opere oblitus ex iis aliquem hac dignum statione
judicavit.
quod ad id per me sis
10,8 sis] sim
requisitus.
diserte determinanda.
§-o 1-o
Nos universitas praelatorum, baronum,
magnatum, et nobilium.
nobilium NN; e quarto Statu (per quem civitates intelliguntur) NN.
hoc
eos privare, nisi realis quaepiam causa subversetur.
iisdem iuribus, iisdem praerogativis utantur.
omnia ea quae iam apud alias gentes
multis paginis hanc in rem disputata sunt, et tamen sententia haec nec cum principiis
constitutionis Hungaricae nec cum natura legislationis cohaerere videtur.
illam non potest exercere; licet enim etiam in comitatibus omnes quattuor Regni Status
partialiter concurrant, certum tamen est quod comitatibus nulla pars legislativae potestatis
competat, quia secus etiam in comitatibus nihil sine auspiciis Principem decerni posset, et
tunc Hungaria non esset monarchia cuius caput est Princeps, membra vero quattuor Regni Status
praescripta legibus forma in comitiis congregati, sed efficeret corpus e pluribus eadem
gubernii forma gaudentibus provinciis conflatum, quale exempli causa in Hollandia septem
foederatae
a committentibus suis
accipere debent inviationes, deliberationes comitiorum illorum adeo lentae sunt ut id pro
intrinseco constitutionis Hollandicae vitio merito exponatur, et reipsa respublica tristes
morae huius effectus iam saepius experta sit.
fuit, dum utraque haec constitutio formaretur, summis studiis a versatissimis in obiecto
legislationis viris haec quaestio.
votum pro affirmativa, alterius pro negativa concludat,
quod certe frequenter eveniret; tunc ipso facto inactivum redderetur totius tabulae votum, id
quod absque convulsione exercitii potestatis legislativae fieri non potest.
certo
constare possit quod ea, quae sibi proponuntur, sint reipsa sensa pluralitatis statuum; ius
etiam relinqui debet singulo Ablegato ut, si pluralitatem non consensisse existimet, possit
individualem deposcere
votizationem; secus Hungaria non liberam, sed paucorum tantum arbitrio obnoxiam habet
formam legislationis.
legislativa corpora intermedius status stabiliri; denique quod
hoc stabilito de inducendo non tantum inter principem et status, sed inter ipsos
etiam ad invicem status aequilibrio cura suscipi debeat.
Qualiter aequilibrium inter Status ipsos induci possit?
§-o 19-o
Status numeret.
decisis inferioris
Tabulae tribuatur, ipso facto privarentur duo Regni Status, praelatorum nempe et
magnatum, iure proponendi, quo tamen semper gavisi
sunt.
repraesentat, ut primum rex ipse iure propositionis non gaudet, in
consequens certe fuisset illud Camerae Superiori, id est Tabulae Optimatum,
quae perinde pro distincto a natione corpore consideratur, deferre.
status, omnis quaestio sponte evanescit; si tres sint et
suffragia per status stabiliantur, ipsa votorum curiatorum pluralitas
aequilibrium inter status suapte inducit.
efficerentur.
&c;
inde introductus vetustissimus sessionum mixtarum usus.
usus.
Ipsum itaque etiam
inter Status aequilibrium in alio fundari non potest, quam in modo quo pluralitas votorum
relate ad omnes Status
cognosci possit; cum Hungaria
19.33 cum Hungaria] cum in Hungaria
quattuor Status habeat, id per vota curiata, id est, si singuli in
complexo Status vota enumerentur, praestari non posse supra ostendimus; si enim duo Status in
unam, alii in aliam sententiam concedant, tunc aut non adesset
temperetur.
24-o
debet necessarius quoad
25.1 quoad] quo ad | detulit add. manus altera
ipsum accessum et recessum ordo stabiliri; curam hanc iam usus ipse in Hungaria
magistro ianitorum regalium detulit, verum cum ille absque aliqua manu hoc officium explere
non possit, de hac vero assumenda variae quaestiones obmoveri soleant, diserte statuendum
censetur ut ille e comitatensibus Haidonibus et equitibus tot assumere possit quot
quam quod is a Suevis contra
Polonos, quos defendebat Leopoldus, stetisset.
stetisset.
Si quid Constitutionale dici potest, tunc illud profecto est, quod inde
ab incunabulis Regni, octo saeculorum spatio, non per periodicas vices, sed
quotidiano, neque unquam hactenus interrupto usu observatum fuit. Jam vero
nemo inficiari potest, talem in Hungaria fuisse, usum illum, ut omnes non modo Juridicae, sed et Politicae cujuscumque demum speciei Expeditionis Lingua
Latina fiant. Falluntur ii, qui Hungaris Institutum hoc eam necessitatem expressisse arbitrantur, quod nullo adhuc apud Saeculares Litterarum
jam tempestate non tantum Regibus, sed ipsis etiam potentioribus
Dynastis, illud Consilium expressit, ut deserta sua Svevis, Italis, Gallis,
Hispanis impopularent, ita ut nullus ferme sit in Europa Christianus Populus, qui non copiosas gentis suae Colonias in Hungaria numeret; nullum ferme
Idioma, quod in Regno non vigeat: denique ut numerus verorum Hungarorum,
in ipsa Hungaria, vix quartam populi partem efficiat. Accessere complures, quas
postea Hungari Imperio suo adjecerunt Provinciae, omnes a diversis ab Hungarico labio
Svevis, Italis, Gallis,
Hispanis impopularent, ita ut nullus ferme sit in Europa Christianus Populus, qui non copiosas gentis suae Colonias in Hungaria numeret; nullum ferme
Idioma, quod in Regno non vigeat: denique ut numerus verorum Hungarorum,
in ipsa Hungaria, vix quartam populi partem efficiat. Accessere complures, quas
postea Hungari Imperio suo adjecerunt Provinciae, omnes a diversis ab Hungarico labio populis habitatae, quas Hungari, Romanorum more, in formam
Provinciae non redigebant, sed suis Legibus,
ab adnexis Provinciis consideratum quod attinet: nemo inficiari potest, nullum esse in Europa Regnum, in quo tot tamque diversa Idiomata vigeant. Si calculus
ut cursus negotiorum publicorum vel hoc nomine adhaereat; itaque sicut in
aliis Regnis, ubi unicum toti populo commune est Idioma, vernaculam linguam
etiam in negotiorum publicorum pertractatione inducere, et pronum et utile
fuit, ita a contrario in Hungaria id perfici, nec Reipublicae utilitas, nec
Res ipsa admittit.
Quid si insuper Hungaria relate ad adnexas Provincias
commune est Idioma, vernaculam linguam
etiam in negotiorum publicorum pertractatione inducere, et pronum et utile
fuit, ita a contrario in Hungaria id perfici, nec Reipublicae utilitas, nec
Res ipsa admittit.
Quid si insuper Hungaria relate ad adnexas Provincias
aliis nominibus utrique
populo necessaria, nempe latina in Rerum publicarum pertractatione usurpetur, itaque amplius ab hac absque mutuo utriusque populi consensu recessus
amplius fieri non potest,
Generatione opus foret, ut omnes, qui de reliquo necessariis ad
Quid si insuper respiciamus
Bosniam, Serviam, Bulgariam, Valachiam, Moldaviam,
Galliciam, Lodomeriam, quae omnes a Populis Slavici labii habitantur;
quae omnes sub Instituto pertractandorum lingua Latina publicorum negotiorum
principio cum Hungaria coaluerunt: quas omnes Hungariae postliminio
reapplicari constans et commune omnium votum semper fuit. De Gallicia
actu in casu versamur, proponatur illi: eam non secus quam si linguam Hungaricam
in pertractatione publicorum negotiorum adoptaverit,
quam
conditionem hanc amplexuram esse.
Qui nunc Galliciae, idem postea singulae Deo auspice Hungariae
reapplicandae provinciae sensus erit. Idem nunc Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae: nimirum linguam Latinam in Hungaria esse
idem postea singulae Deo auspice Hungariae
reapplicandae provinciae sensus erit. Idem nunc Dalmatiae, Croatiae, et Sclavoniae: nimirum linguam Latinam in Hungaria esse
communis hujus Idiomatis cum Hungaria
coaluisse; linguae Latinae in publicis usum sine unanimi omnium Hungariae
Comitatuum, et Civitatum consensu, qui nunc
hoc modo per Regnum tum regulatus, tum confiniarius miles a limitibus Regni quam
remotissime educaturm id neque recte, neque ex praescripto legum fieri, atque
adeo in eo potius flagitandum a principe remedium, quam ut novo rursus Hungaria
onere debeat cumulari; quod si domestica haec praesidia in securitatem patriae,
ut deberent, reserventur, superfuturum semper tempus, quo consilia super
instituenda insurectione expediantur; quid quod rei admittere non videatur
alioquin constat. Utut igitur res torqueatur, recte inferri non potest per
impositam rustico contributionem dominum eius praestandi portalis militis
obligatione exolutum esse. Denique cum ante annum 1715. usum formalium
banderiorum in Hungaria dudum prekriženo
fuisse
desiisse constet, articulus porro 8. omnes omnino nobiles non modo
personaliter insurgere, verum etiam sua respective banderia producere debere
inferri*
enim modum insurgendi rationi periculi debere admensurari. Verum ideo
exinde inferri nequit quasi propterea de determinanda insurectione non nisi
urgente iam periculo agi possit; quis enim abnuat ex tanta, quas Hungaria
superioribus temporibus sustinuit, vicissitudinum experientia ipsos etiam
ingruere prekriženo t na kraju riječi
ingrueret
nobis denuo
necessarii sunt, sumtus in aequam summantur reflexionem, vix tanti
eos esse apparebit, ut omnibus his sufficiant. Demum quemadmodum procurandae
Regni salutis onus omni principi incumbit, ita necessarios in aulam eiusdem
sumtus ipsa etiam Hungaria pro modulo suo debet subministrare; quos si a
dignitate numero et conditione modernae Augustae Aulae metiamur, facile eo
gravissimos sane esse deprehendemus.
Denique si suis status rationibus rite consulere velint, facile
adiectam illic inaniter clausulam illam statuamus? Rem paucis expediemus. Lex
omnis ex illius quo perlata est temporis ratione debet explicari. Proinde cum
lex illa anno saeculi huius 15o condita est, superest ut quaenam adhuc eotum in
Hungaria superfuerint banderia pervestigemus; qua in re praeter alia publica
temporis illius documenta lumen nobis sat clarum subministrat conditi sat longo
postea intervallo anno 1741. articuli 63. §. 9. qui (post absolutam iam
si non ultra,
ad octodecim certe assurgere milliones, praesertim si Banatus
Temesiensis triunque, qui ad Transilvaniam applicati sunt comitatuum
reditus una (ut fieri deberet) in calculum summantur. Iam cum Hungaria
tertiam prope Ditionum austriacae Domus partem efficiat, ex ipso illo
unitatis systemate non potest eidem
Proventus regii in Vladislai decreti 7. articulo 1o et 2o recensentur,
possuntque commode ad has rubricas reduci: fodinae diversorum metallorum,
camerae, seu proventus salis, tricesimarum, fructus bonorum cameralium,
contributio, fiscalitates; omnes hos proventus Hungari
Hungaria prepravljeno u Hungari križanjem finalnog
slova a
occupato regno (cum regiae nondum subiacerent potestati) eorum arbitri
postquam reges sibi eligere coepissent, quod ea conditione in
negotio eveniret regios proventus si non ultra, ad 18.
certe assurgere milliones. praesertim si Banatus Temesiensis, triumque, qui ad
Transilvaniam applicati sunt, comitatuum reditus una (ut fieri deberet) in
calculum summatur. Iam cum Hungaria tertiam prope ditionum Domus Austriacae
partem efficiat, ex ipso illo unitatis systemate non potest eidem nisi tertia
pars intertentionis aulae aliarumque pro defensione monarchiae necessariarum
expensarum incumbere; assummantur
12.
habere potuerint; atque ita illi pro
nobilibus, hi pro plebeiis, multiplicati autem interea septem
illorum capitaneorum descendentes pro optimatibus haberi coeperunt.
servitio vitae Regno immigrarint.
seu, ut nunc loquimur, per donationem nobilitandi, ipsi Regno coevus fuerit.
primum semper locum tenuere, et ideo a reliquis honoris tantum
praerogativa discernebantur.
§ 18 Qui compellabantur liberi homines?
24.4 Impetratores: Imperatores MS
litterarum harum inde a Stephani
eo consistit, ut impetrator et sui usque ad
defectum stirpis successores possessa bona vendendi donandi, aut alio quocunque titulo
alienandi habeant potestatem; quo quidem iure in terras suas conditionarii
nunquam gavisi sunt, cum, ut §-o 1 et 11 insinuavimus, in Hungaria soli nobiles terras
iure proprietatis possidere potuerint.
§ 30 Exemplum nobilitati pro pecunia liberi hominis?
§ 32 Item speculatoris?
eius nulli suspicioni obnoxium in archivo
eiusdem familiae reipsa extet.
aggregatur, dein vero in signum nobilitatis eidem terra confertur.
post cladem Tartaricam, in quo iobbagyiones etiam ecclesiae Albensis
aliquem nobilitatis statum habuisse agnoscit.
administrationis publicae communionem admittantur; id autem ad Belae IV regnum, qui
Turopolyenses jam 1224. ad imperfectum illum nobilitatis statum, ut jam vidimus,
evexit, commode referri potest.
Videtur
itaque usus iobbagyiones castri licet speciali diplomate nobilitatis non donatos pro
nobilibus imperfectis reputandi jam sub hoc rege, et forte post
Tartaricam cladem, quae ingentem verorum nobilium numerum absumpsit, etiam in
Hungaria adoptatus
57.20 adoptatus: adoptatos MS
fuisse.
§ 58 Donatarii, qui onerosas impetrarunt
regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit.
longe
alia, quam in additamento invenies.
non tantum constitutionem, sed ipsum etiam primitivum pactum Tonans
eventuum evertit.
habuerant.
cameralibus 6. 7. et
18, in commercialibus 9, in monetariis 10. et 11; in militaribus 3. 13. et 19, in
judicialibus 23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
23. 29. 30. et 31. his comitiis perlati sint.
Primus ad residentiam in Hungaria figendam Albertus obligatur.
in Hungaria figendam Albertus obligatur.
esset imperator, frequenter longasque
moras in exteris regnis trahebat, quae internae saepe perturbationi ansam dederunt.
§ 75
ita involasse ut id publica lege prohiberi debuerit (c).
antecessoribus suis praescriptos fuisse vidimus, limitibus circumscribitur, nempe ne bona et
dignitates exteris conferre possit §-o 11, 12 et 13.
ut, dum
in Hungaria aget, palatina officia per solos regni Hungariae barones peragi procuret § 9.
etiam addixit successionem (b).
Hungariae ad hunc annum.
Olomucensi lytro Maximiliano restituat; e contra civitates Hungariae, quas
Elisabetha, Alberti regis vidua, Friderico imperatori impignoraverat, nonnisi post mortem
hujus erga deponendam iisdem investitam sumam restituantur; Maximiliani haeredes post
defectum Uladislai in Hungaria succedant; id rex, praelati, barones nunc statim juramento
firment; successores regis, doneccunque casus re ipsa evenerit, tempore coronationis; si
regem minorennem esse contingat, ejus tutor, tempore aditae tutelae; futuri denique praelati
et barones, tempore aditi
hanc juramento
polliceantur.
Ludovico, si minorennis a patre relinquatur, meditari, debuerunt denique status consilia
Maximiliani penetrare, cum Uladislaus capitulatione hac insuper spondere debuerit quod
filium suum nec Maximiliani, nec cujusvis exteri principis tutelae commissurus, sed eundem
in Hungaria sub statuum vigilantia educaturus sit (d).
possessionem compellant subesse priori
comitatui.
§ 91 Forma tributorum et status aerarii sub Uladislao.
sed in
effectum perductum non fuit (a), deinde 1508. quo eidem subsidium unius floreni pro
necessitatibus confiniorum oblatum est (b).
inde non id quod rex stipendiarium adhuc intertenuerit peditem, sed quod in Sclavonia
Nobiles non meros equites, sed etiam pedites a portis statuerint inferri posse puto.
concentus musici adeo continui videbantur
audiebanturque ut perpetua illic Bachanalia celebrari existimares.
referuntur, in comitiis minoris hujus populi ordinari admittat.
§ 9 Primus modus Hungariae non convenit.
Sicut reliquum licet majus monarchiae
corpus laederet ipsum unionis finem, qui in communi totius in complexu
monarchiae utilitate consistit, si commoda Hungariae suis duntaxat commodis vellet
subordinare, ita etiam a scopo unionis aberraret Hungaria si suas sibi tantum res habere,
viresque suas a communi totius monarchiae necessitate vellet separare.
Europa agnoscere debet.
Sed tertius.
tertia illa, quam supra explicui, modalitas
superest.
§ 10 Quomodo is applicari possit quoad ea, quae totam in communi monarchiam respiciunt,
in specie quoad residentiam regiam.
confiniarius in iudicialibus, oeconomicis, et politicis leniori, et legali politico gubernio
postliminio restituatur.
Quoad subsidia belli.
imperator adeo
graviter violaverat, nil vetat renovare.
Quoad contributionem.
deprimi aut elevari saepe monetarium
vicini alicujus stratagema exposcit.
Quoad montanistica objecta.
perinde
interest totius monarchiae.
aperta est, montanisticam scholam plures iuvenes.
ad totam monarchiam nihil attineat, et
quomodo firmari possit?
in quem, cum fundationes publicae converti possint, harum quoque eruderationis; denique, cum tricesimale vectigal commercium seu promovere seu etiam impedire vel maxime possit, huius quoque principiorum regulationis proiectum, id est: completum promovendi in Hungaria commercii systema eum in infinem elaboret, quo istud in celebrandis proxime venturo anno 1792. comitiis referri, quaeve potestati legislativae exinde adoptare visum fuerit, in leges publicas referri possit.
§ II.
§
laborant.
§ VII.
videtur ad conservandam, de qua mox sermo erit, Tibiscanae regionis fertilitatem.
§ VIII.
sicut natura in alpestribus partibus ingratum solum per recondita in visceribus montium metalla compensavit, ita eadem in spatiosis his campis defectum sylvarum ubertate soli retribuere videtur voluisse. Quamquam enim solum Hungaricum universim agriculturae perquam idoneum sit, nullibi tamen in Hungaria fertilitas eius magis emicat, quam in planis eiusmodi, sylva aut prorsus aut maxima in parte destitutis campis. Hic terra vel leviter commota laborem agricolae grandi foenore compensat. Hic possessores, cum nec lignea, nec murata aedificia exstruendi facultas supersit, residuum a
a necessitatibus suis frumentum, effossis in terra foveis condere coguntur. His agris quamcunque plantam, quae pingui solo eget, commiseris, et egregie auctam et insigni qualitate praeditam recipies. Ipse denique hae partes eodem iure horreum Hungariae appellari possunt, quo tota Hungaria horreum monarchiae Austriacae compellatur.
§ XIII.
nimirum a limitibus eiusdem comitatus usque extremum comitatus Marmarosiensis angulum, Germanicae Haereditariae provinciae continuo ambiunt, Gallicia enim ipsa quamquam Hungarico iure recuperata quoad formam gubernii, et systema tricesimale his accensetur, provinciae hae minus felici solo atque Hungaria gaudent, et cum populatio in iis admodum increverit, necessariis pro sustentatione vitae productis aliunde egent. Opificia e converso fabricas et manufacturas adeo provexerunt, ut magna fabricatorum quantitas ipsis a domestica necessitate reliqua maneat, paucae tamen adhuc ex iis ad eum
adeo provexerunt, ut magna fabricatorum quantitas ipsis a domestica necessitate reliqua maneat, paucae tamen adhuc ex iis ad eum profectionis gradum perductae sunt, ut exterorum fabricatorum concurrentiam possint sustinere. Donec Gallicia provinciam Poloniae constituebat, Hungaria ea saltem parte, qua illa Regnum ambit, exteram provinciam contingebat et tum commercialis, quem Augusta Aula cum republica Polonica anno 1774. inivit tractatus, Hungariam immediate respexit. Postquam autem Gallicia in censum Germanicarum provinciarum relata est, Hungaria per totam
constituebat, Hungaria ea saltem parte, qua illa Regnum ambit, exteram provinciam contingebat et tum commercialis, quem Augusta Aula cum republica Polonica anno 1774. inivit tractatus, Hungariam immediate respexit. Postquam autem Gallicia in censum Germanicarum provinciarum relata est, Hungaria per totam occidentalem et septemtrionalem lineam Germanicis et Haereditariis provinciis cincta, nullibi aliquam exteram provinciam contingit totoque hoc vasto terrarum tractu nullam aliam cum vicinis suis commercialem habere potest relationem, quam eam, quae inter subditos eiusdem
Hungariam cingit adeoque haec ne ista quidem parte (si exiguam Confinii Temesiensis particulam excipias, exteram aliquam provinciam immediate contingit. Cum tamen inter Transylvaniam et Hungariam tricesimae anno [...] sublatae sint, Transylvaniae vero Moldavia et Valachia immediate adiaceant, Hungaria tamquam iis adsita, in systemate commerciali considerari deberet, nisi Transylvaniam ipsam ab his provinciis Confinia ad systema militare redacta, intercluderent. Caeterum provinciae hae plures navigabiles fluvios, qui omnes Danubio illabuntur numerant; qua parte in montes
navigabiles fluvios, qui omnes Danubio illabuntur numerant; qua parte in montes attolluntur proceris sylvis, qua vero parte in planitiem abeunt, fertili admodum solo gaudent. Interno tamen gubernii vitio minime sunt populosae et ideo frumento et animalibus perinde atque Hungaria abundant, nec vino pro domestica necessitate destituuntur, imo aliquam insuper eius partem Transylvaniae inferunt. Fabricis tamen et manufacturis prorsus destituuntur; artefactis, quibus egent, quin et ipsis productis Levantinis, id est orientalibus
Hungariae linea in meridiem deflectit nempe ad Semlinum, Danubius, postquam omnia Hungariae, Sclavoniae, Croatiae, Bosniae et Serviae flumina praevie recepisset, versus occidentem in Mare Nigrum procedit; hic centrum Hungarici cum Turcia commercii fuit. Hic omnis pro Hungaria per Danubium navigatio desinebat. Diu quippe viguit praeiudicata illa opinio: quasi seu propter latentes infra Orsovam ad sic dictam Portam ferream scopulos, seu propter frequentes Turcarum vexationes, seu denique propter longinquitatem itineris, rationibus mercatorum minus
Mediterraneum subditis suis procuravit tractatusque hic recentissima etiam Sistoviensi pace fertur esse confirmatus. Tractatus hoc eo res perducta est, ut duplex tantum mercium portorium constitutum sit, nempe duo, aut 5 pro 100 idque ab utrinque pari ratione dependatur. Hoc est itaque primum, quo Hungaria absque intermedia aliqua Haereditaria provincia exteram regionem contingit, punctum. Haec est prima, licet admodum angusta porta, per quam quaestoribus Hungaris ad omnes, qui seu Nigrum seu Mediterraneum accolunt, populos, quin ad ipsum etiam oceanum adsitasque illi gentes adeoque in
provincia exteram regionem contingit, punctum. Haec est prima, licet admodum angusta porta, per quam quaestoribus Hungaris ad omnes, qui seu Nigrum seu Mediterraneum accolunt, populos, quin ad ipsum etiam oceanum adsitasque illi gentes adeoque in universum usque adeo orbem aditus patet. Cum tamen Hungaria per Mare Adriaticum Mediterraneo oceanoque propius iungatur, beneficium liberae huius navigationis potissimum ad Turcicas Mari Nigro adsitas provincias et Imperium Moscoviticum, cuius complures navigabiles fluvii in Mare Nigrum se exonerant, refertur. Quare idem piae memoriae Imperator
Radan vocant, in quo maiores naves una hora procul a litore consistere mercesque minoribus naviculis et exponere et recipere debent. Segnia aliquam, sed intuti prorsus portus speciem habet. Carolobagi situs, vix aliquam meretur attentionem. Hic itaque Hungaria, non iam unam tantum, sed omnes ferme orbis provincias et populos contingit. Hic iam commercium Hungariae non unius tantum, sed omnium commercialium populorum teloniis obnoxium est. Hoc exiguo licet litorali propius adhuc, quam per Mare Nigrum Mediterraneo et
antea remotius habitabant, colonis, impopulavit; ad hanc Kosztanicza novam iterum per Glinam, Vergin Moszt, Veinich et Velyim viam deduxit sicque Segniam cum utroque loco, ubi Hungarica navigatio desinit, Carolostadio nempe et Kosztanicza connexuit. Caeterum Hungaria, licet hac parte omnibus exteris regionibus per mare adsita, nullam aliam cum iis commercialem relationem habet; quam eam, quae per stabilitos in Mediterraneo ipsoque usque adeo Oceano caesareos consules procurari potest. Nullus praeter Moscovitas et Turcas cum ulla alia gente commercialis
eo dirigere non intermisit. Et vero respondit Gubernii huius conatibus eventus; eo enim rem perduxit, ut non modo producta Hungariae, quae per mare cum lucro distrahi poterant, per Canisam et Pettovium viam versus Tergestum iniverint, verum maxima etiam Italicarum et Levantinarum mercium, quibus Hungaria indigebat, pars, eadem Pestinum devecta indeque per Regnum omne distributa fuerit. Rem hanc perficere Gubernio Tergestino eo pronius fuit, quod eotum nec Colapis et Savus ita repurgati, ut iis adversus Carolostadium usque potuerit navigari, nec viae adhuc in Hungaria et Croatia ita
Levantinarum mercium, quibus Hungaria indigebat, pars, eadem Pestinum devecta indeque per Regnum omne distributa fuerit. Rem hanc perficere Gubernio Tergestino eo pronius fuit, quod eotum nec Colapis et Savus ita repurgati, ut iis adversus Carolostadium usque potuerit navigari, nec viae adhuc in Hungaria et Croatia ita instauratae fuerint, ut eorsum merces commode devehi potuissent. Verum viis quidem instaurandis comitatus eodem ferme tempore manum admoverunt. In reliquo autem non defuere non multo post perspicaciores viri, qui magna argumentorum vi Augustae Aulae demonstrarunt, quod et
in hoc praecellere, huius intuitu quo maiores sibi quisque favores procurare, artificiosis tractatibus, quandoque armis etiam apertoque bello contendebat.
§ XXIII.
procurare, artificiosis tractatibus, quandoque armis etiam apertoque bello contendebat.
§ XXIII.
distenti, seu infertilitate provinciarum copiosisque pro modulo temporis illius, quae e harum fodinis eruebant, metallis conquiescentes, curas suas ad promovendum vel in Haereditariis suis Germanicis provinciis commercium, longo adhuc postea tempore non extenderunt. Quid itaque mirum, si etiam in Hungaria continuis perinde, qua externis qua internis motibus agitata, legislatio omnem commercii, quod pace tantum alitur, curam deposuit; si plures civitates barbarum illud et quod solum commercium omne suffocare poterat, ius depositorii impetrare potuerunt; si tricesima non pro freno commercii,
quas ipsa haec eius situatio subministrat, reflexiones, sub obtutum collocare.
§ XXVI.
quod montosae partes vinum, ligna aliaque montana producta comitatibus in plano sitis, hi vicissim illis fruges suppeditare possint.
Quod Danubius pro occidentali, Tibiscus pro orientali Hungaria insignem pro interna communicatione canalem praestet, omnes vero, quos § 6 recensuimus navigabiles fluvii, si debite repurgentur, pro totidem collateralibus canalibus considerari possent.
Cum
Cum Danubius et Tibiscus inde a peripheria Pestiensi parallela, ut § 5 vidimus, linea defluant, quod hos per intermedium canalem coniungere, relate ad externum commercium nihil quidem intersit, ad procurandam tamen maiorem Tibiscanae cum Danubiana Hungaria communicationem, plurimum conferret.
Quod interna communicatio per id etiam facilitaretur, si stagna, quae lacus Fertö, ut § 8. vidimus, efficit, transsecto per medium eorum navigabili canali, in
Quod Tibiscanae paludes, cum irregulari et huius et aliorum, qui in eum influunt, cursu intimum nexum habeant. Et haec relate ad internam communicationem. Quoad commercium externum apparet.
Quod cum Hungaria praeter exiguam, quae Austriam contingit, plagam, altissimis undique et longo spatio porrectis montibus concludatur, per axem commodum tantum cum Austria commercium possit exercere.
Quod Hungaria unicum
Quod cum Hungaria praeter exiguam, quae Austriam contingit, plagam, altissimis undique et longo spatio porrectis montibus concludatur, per axem commodum tantum cum Austria commercium possit exercere.
Quod Hungaria unicum Mare Adriaticum immediate contingat; sed ab hoc etiam protensis octo postarum spatio alpibus (ut §-pho 20.) intercludatur.
Mare Balticum per
situatio Hungariae respectu provinciarum, quae mari huic adiacent, ac in specie Moscoviam, in linea commercii sit admodum favorabilis, utpote cum ad has secundo Danubio exiguis sumptibus possit navigari; e contra, quod respectu Galliciae, Austriae et Germanici Imperii Hungaria minus feliciter situetur; utpote cum in has, nonnisi aut sumptuosa axis via, aut longa adversis fluviis navigatione perveniri possit.
Quod plane illa producta, quae maximam eductionis Hungaricae
Cis- et Trans-Tibiscanis, ubi rem pecuariam sedem sibi fixisse §3. diximus, Viennam; ita frumentum e Batsiensi et Banaticis comitatibus adverso Danubio, Savo et Colapi Carolostadium educi debet.
Quod Hungaria maxima sui parte provinciis Germanico-Haereditariis, ut § 15. ostensum est, cingatur; quod longe maximam commercii Hungarici partem efficiant, producta Hungarica et Germanica artefacta; quod per totam hanc lineam nullas exoticas merces, nisi per provincias Germanicas, Hungaria accipere
Quod Hungaria maxima sui parte provinciis Germanico-Haereditariis, ut § 15. ostensum est, cingatur; quod longe maximam commercii Hungarici partem efficiant, producta Hungarica et Germanica artefacta; quod per totam hanc lineam nullas exoticas merces, nisi per provincias Germanicas, Hungaria accipere possit, adeoque quod teloniis Austriacis magis quam ullius extraneae potentiae sit obnoxia, per consequens, quod tota ferme commercii Hungarici sors unice ab horum inaequabili moderatione dependeat.
Quod licet Hungaricum commercium in Valachiam et Moldaviam defixo tantum per initum cum Aula Turcica tractatum, ut § 16. vidimus, portorio regatur; cum tamen provinciae hae, iisdem quibus Hungaria, productis abundant, et aditus ad eas per montosam Transylvaniam sit impeditus, per lineam hanc nullum notabile commercium possit exerceri.
Quod licet Zemlino usque Dalmatiam Venetam, Turcicae provinciae
Quod ipsum, exiguum licet, litorale Croaticum, diversis in praesens iurisdictionibus Carlobagum, nempe et Segnia, militari, Portus-Regius, Buccari, et quod subinde accessit, Flumen, politicae iurisdictioni subiaceant; quod Litoralis huius cum Hungaria per Carolostadium nexum, intermedia alpium series, per quam
et
commercium Hungaricum initis tractatibus: eductio mercium Hungaricarum, quae e Litorali hoc suscipitur, arbitriis potentiae illius, ubi merces hae venui exponuntur, teloniis obnoxia sit. Denique.
Quod etsi Flumen ab Hungaria avelli contingat, commercium tamen Hungaricum, modo vectigali non impediatur, suam, seu Buccari seu in Portu-Regio seu etiam Segniae, sedem tuto defigere possit.
Superest, ut
Superest, ut actualem commercii Hungarici statum dispiciamus.
§ XXVII.
eum, quem in Austria, ubi ad milliare quadratum 2.641 animae obveniunt, gradum attigerit; quod si tamen eam Carinthiae ac Tyrolis populatione maiorem esse ostendatur, Hungariam haud ita desertam esse facile apparebit. Iam vero constat, quod exclusa Transylvania, nec confiniis eo computatis, sola Hungaria cum Adnexis Partibus anno 1787. numeravit animas 7,116.789 populatio confiniorum Croaticorum, Sclavonicorum et Banaticorum, ad 883.211 capita facile assurgit, adeoque tota eius populatio in octo millionibus tuto assumi potest. Populatio haec, novissimo quidem bello tantisper accisa fuit;
tuto assumi potest. Populatio haec, novissimo quidem bello tantisper accisa fuit; verum defectum hunc, partim copiosi Turcici immigrantes, partim naturales populationis progressus non multo post compensabunt. Subducatur iam calculus a ratione 4.499, quae continet, milliarium, et apparebit in Hungaria 1777. animas ad quadratum milliare obvenire, cum in Tyroli non nisi 1.356, in Carinthia vero 1.385 obveniant. Paradoxi huius causa in eo versatur, primum, quod in illis plane partibus, quae maxime desertae videntur, illocatio eam relate ad agriculturam, vitiosam acceperit directionem, ut
operarum pretio sustentare possit.
§ XXVIII.
Omnes civium classes, in respectu commerciali, ad duas demum recidunt, nimirum ad producentes et consummentes, et hos inter, ut commercium vigere possit, iusta proportio vigere debet. Interest proinde nosse, quomodo res haec se in Hungaria habeat? Hungaria 1787. habuit 57 regias civitates. Regia, episcopalia et privatorum oppida 605. Pagos 10.797. In conscriptione quidem anni huius, viri, tantum secundum diversas classificati conditiones, feminarum numerus sub unica generali sexus huius rubrica expressus fuit; cum tamen
Omnes civium classes, in respectu commerciali, ad duas demum recidunt, nimirum ad producentes et consummentes, et hos inter, ut commercium vigere possit, iusta proportio vigere debet. Interest proinde nosse, quomodo res haec se in Hungaria habeat? Hungaria 1787. habuit 57 regias civitates. Regia, episcopalia et privatorum oppida 605. Pagos 10.797. In conscriptione quidem anni huius, viri, tantum secundum diversas classificati conditiones, feminarum numerus sub unica generali sexus huius rubrica expressus fuit; cum tamen mulier plerumque viri
§ XXX.
Quod Regnum animale adtinet.
§ XLI.
expediri iisque rusticorum caballae admitti solent; sed nec haec ratio optatum effectum producere fertur.
§ XLII.
adesset, numerus.
§ XLIV.
etiam regnicolaris, sed incompleta, de anno 1786. fabricarum conscriptio, iuxta quam 12 fabricae numerari, hae vero 9.395 personas occupare debuissent. Quamvis tabellae huic plene acquiesci non possit vel ex ea tamen satis apparet, quod plane earum fabricarum, cuius primo materiali Hungaria abundat, et cuius maxima est etiam apud plebem consumptio, exiguus admodum sit numerus. Nimirum lanam, pelles, canabes et linum Hungaria ita copiosas profert, ut anno 1775. usque 1784. singulo anno per diametrum evexerit de cruda lana l,838.999 florenos; de crudis vero pellibus pro
personas occupare debuissent. Quamvis tabellae huic plene acquiesci non possit vel ex ea tamen satis apparet, quod plane earum fabricarum, cuius primo materiali Hungaria abundat, et cuius maxima est etiam apud plebem consumptio, exiguus admodum sit numerus. Nimirum lanam, pelles, canabes et linum Hungaria ita copiosas profert, ut anno 1775. usque 1784. singulo anno per diametrum evexerit de cruda lana l,838.999 florenos; de crudis vero pellibus pro 242.765, de canabibus denique et lino 59.328 florenos; et tamen tabella illa coriaceam et
producta et artefacta, in ea, quae faciendo etiam cum iis ulteriori quaestui sufficiant quantitate, ubique venui prostant, magna negotia per contractus mercantiles geruntur, qui nulli seu tempori seu loco affixi sunt.ž
Per nundinas hebdomadales.
Verum Hungaria procul adhuc distat ab hoc perfectionis gradu. Hoc unicum ferme adhuc vehiculum commercio nundinae praebent. In hebdomadalibus plerumque victualia tantum prostant, pecuariae non sunt necessario cum iis coniunctae. An alia producta et artefacta in
Secundarii quaestores in iis locis se collocare solent, per quae in linea illa, merces, ad centrum commodissime et affluere et vicissim defluere possunt. Centrum eiusmodi emporium, collateralia, per quae commercium in illud decurrit, loca, scala vocantur. In Hungaria centrum commercii est Pestinum, et respective Buda:
scalae eius sunt versus Styriam, Austriam, Moraviam et Silesiam: (Bohemiam enim nullibi Hungaria immediate contingit) Iaurinum, Comaromium, Posonium et in parte
collateralia, per quae commercium in illud decurrit, loca, scala vocantur. In Hungaria centrum commercii est Pestinum, et respective Buda:
scalae eius sunt versus Styriam, Austriam, Moraviam et Silesiam: (Bohemiam enim nullibi Hungaria immediate contingit) Iaurinum, Comaromium, Posonium et in parte Sopronium: versus Galliciam; Cassovia Eperiessinum, Leutsovia: versus Transilvaniam adsitamque illi Valachiam et Moldaviam; Debreczinum, Szegedinum
versus Transilvaniam adsitamque illi Valachiam et Moldaviam; Debreczinum, Szegedinum et Temesvárinum: versus Turcicas provincias; Neoplanta et Semlinum: versus Litorale, centrum hoc nullam in Hungaria scalam habet, verum pro hac, ipsi Petovium in Styria, imo inverso plane ordine, Vienna deservit. E defectu Hungaricae huiusmodi scalae evenit, ut maxima pars Hungaricarum mercium non ad Hungaricum, sed ad Germanicum Litorale evehatur, et ut ipsa illa, quae inter
cognoscatur, generales quaspiam de statu commercii Hungarici notitias praemittere oportet.
§ LI.
Ex his fide omnium, inde ab anno 1767. tricesimalium tabellarum cum Austria Inferiori et Interiori Moravia et Gallicia, in activo, cum Turcicis provinciis et litorali, in passivo semper versatur cum Silesia Bohemica saepe variat; si tamen diameter decennalis assumatur, et cum hac provincia Hungaria stat in passivo. Activum solo anno 1774. passivo minus fuit 236.724 florenorum, alias quotannis maius est activum, non tamen in eadem summa. Primis annis quandoque infra octingenta millia descendit, postea iam infra, iam supra duos milliones versabatur. Si decennalis
absorbetur. Articuli momentosiores, qui passivum Hungariae statum efficiunt, sunt artefacta; qui vero activum producunt, sunt
producta naturae. Quoad sola cuprea artefacta, quae Schemnicii et Neosolii confici et in Silesiam et Galliciam divendi solent, Hungaria in exiguo 20 aliquot millium activo versatur.
Ferrea quidem fabricata anno 1779, activum in 735.315 florenis effecisse, in tricesimali eiusdem articuli tabella legitur; verum cum rubrica haec omnibus, et anterioribus et posterioribus
§ LII.
Izostao naslov kod tematskih sadržaja od paragrafa LII do LXXVI.
Lineae, laneae et gosypiaceae fabricae iam quidem in omnibus Germanicis provinciis exstant, et ideo Hungaria artefactis his a singula eorum in maiori vel minori quantitate providetur. Lineae tamen fabricae potissimum in Silesia, laneae in Moravia, gosypiaceae vero partim in Austria, partim in Styria sibi sedem fixisse videntur. Tela
his a singula eorum in maiori vel minori quantitate providetur. Lineae tamen fabricae potissimum in Silesia, laneae in Moravia, gosypiaceae vero partim in Austria, partim in Styria sibi sedem fixisse videntur. Tela gravissimam pro Hungaria passivam rubricam efficit; qualiscunque enim diameter formetur, semper eius inductio superat eductionem in uno et ultra millione. Inducitur haec potissimum e Silesia Bohemica, et ideo cum hac Hungaria in passivo versatur. Inducitur etiam e fabrica Linciensi; e Gallicia non tantum Polonica,
in Austria, partim in Styria sibi sedem fixisse videntur. Tela gravissimam pro Hungaria passivam rubricam efficit; qualiscunque enim diameter formetur, semper eius inductio superat eductionem in uno et ultra millione. Inducitur haec potissimum e Silesia Bohemica, et ideo cum hac Hungaria in passivo versatur. Inducitur etiam e fabrica Linciensi; e Gallicia non tantum Polonica, sed et Russica tela invehitur. Circumferunt has telas per celebriores Regni nundinas Germani quaestores; ipsi tamen etiam primarii Hungariae mercatores notabili eius quantitate se
negotiatores, totus superior districtus Trans-Tibiscanus et aliqua pars Transylvaniae a domesticis quaestoribus per nundinas Debreczinenses providetur.
§ LIII.
Panno Hungaria potissimum ex fabricis Moravicis Troppaviensibus, Brünensibus et Reichenbergensibus providetur; subtiliores tamen pannos e Lymburgicis Belgii fabricis mercatores constituere solent: factores enim Limburgicaram fabricarum oberrare per Regnum, specimina pannorum
eius quantitas iam in Regno producatur, per eundem diametrum quotannis pro 74.177 plus infertur quam effertur. Neque tamen ab hoc ad domesticarum sericearum fabricarum statum concludere licet, partim quod sartores et acupictores crudum etiam sericum consummant, partim quod aliqua producti in Hungaria serici pars in Regno remaneat.
De sericeis vero fabricatis iuxta eundem diametrum ultra eductionem in Regno consummitur annue pro 555.739 florenis. Caeterum omnium horum fabricatorum et inductio et per Regnum distractio eadem ferme, quae §
mercatores Pestienses merces has immediate e Litorali, sed non Flumine, per Varasdinum, ast Tergesto per Petovium, quod a Varasdino duabus tantum postis distat, constituunt; alii e secunda manu, nempe Viennensibus mercatoribus (qui et ipsi Tergesto eas acquirunt) sibi procurant. Caeterum quamquam Hungaria respectu utriusque Litoralis, antequam directio commercii Hungarici a directione Germanica separata fuit, semper in notabili passivo steterit, a quo tamen stat Gubernium Fluminense, res eo provecta est, ut ultimo decennio in diametro activum habuerit 10.079 florenorum. Haec de passivis.
hebdomadales nundinas progressivo motu provideri solent. In Nagy-Bánya ipsa directio montanistica fruges coëmit, in magazina reponit indeque operarios providet.
§ LXIV.
Alteram pro Hungaria activam rubricam efficiunt animalia cornuta. Solo hoc titulo, deducta praevie notabili inductione, iuxta memoratum diametrum Hungaria annuum beneficium percipit in 2,081.413 florenis commercii autem huius practica manipulatio haec esse solet: possessores iugales suos boves
reponit indeque operarios providet.
§ LXIV.
Alteram pro Hungaria activam rubricam efficiunt animalia cornuta. Solo hoc titulo, deducta praevie notabili inductione, iuxta memoratum diametrum Hungaria annuum beneficium percipit in 2,081.413 florenis commercii autem huius practica manipulatio haec esse solet: possessores iugales suos boves postquam senescunt vendere solent, et hos et alios ex armentis,
partim etiam immediate e pascuis coëmunt sicque in Austriam, Moraviam et Silesiam educunt.
§ LXVI.
Maiales communes (nam quoad saginatos in passivo 17.354 florenorum stat Hungaria) iuxta eundem diametrum annuam activam rubricam efficiunt in 208.430 florenis; adeoque si tres hae animalium species (quoad equos enim rursus in passivo 28.508 florenorum Hungaria versatur) in unum contrahantur, sola haec rubrica exportat activum 2,606.601 florenorum. Caeterum
Maiales communes (nam quoad saginatos in passivo 17.354 florenorum stat Hungaria) iuxta eundem diametrum annuam activam rubricam efficiunt in 208.430 florenis; adeoque si tres hae animalium species (quoad equos enim rursus in passivo 28.508 florenorum Hungaria versatur) in unum contrahantur, sola haec rubrica exportat activum 2,606.601 florenorum. Caeterum maiales e Croatia et Sclavonia per passum Soproniensem in Styriam et Austriam, e sylvosis vero septemtrionalibus comitatibus, partim per comitatum
seu ratibus, seu etiam navibus deducunt; et Transilvanicum, per quem pars eius aliqua in Moldaviam effertur.
§ LXX.
In foeno et stramine, iuxta eundem diametrum habet Hungaria annuum in 97.317 florenis activum. Totam materialis huius quantitatem vicina Austriae loca in eam, ac praesertim Viennam per axem promovent.
§ LXXI.
Lentes
et pisa
Hispanicae elaboratur, verum cum hanc utrobique nonnisi singulare individuum efficiat, exigua est adhuc, quam uterque produxit quantitas.
§ LXXVII.
praeter exigua, quae Neosolii et Schémniczii inde conficiuntur fabricata, quaeve in peculiari rubrica in activo statu iam alioquin assumpta sunt, totum hoc cuprum in crudo ad Germanica depositoria devehitur ibidemque primum distrahitur. Quare cum summa illa, quae pro hoc producto obvenit, non in Hungaria, sed in Germanicis provinciis percipiatur; summa etiam haec ex activo Hungarico deduci debet. Proinde licet totale ultimi decennii activum ad 3,484.842 florenos adsurgat: cum tamen comprehensum in hac summa cupri pretium in florenis 951.398 defalcari debeat; genuinum activum in 232.447
a versatis hac in re viris, ad tres milliones devalvatur; si insuper summa illa, quam exteri mercatores, per quos maxima commercii Hungarici pars procuratur, in transportum inductarum, eductarum et transeuntium mercium expendere debent, uti et pecuniae, quas intervenientes et transeuntes exteri in Hungaria consumunt, tantum ad 467.566 florenos assumantur, facile apparebit: quod deducta, quam Hungaria pro suis necessitatibus via commercii exportat, pecuniae eidem adhuc annue influant sex milliones. Verum sicut in Hungariam praeter commercium aliis etiam viis pecuniae influunt, ita eaedem
per quos maxima commercii Hungarici pars procuratur, in transportum inductarum, eductarum et transeuntium mercium expendere debent, uti et pecuniae, quas intervenientes et transeuntes exteri in Hungaria consumunt, tantum ad 467.566 florenos assumantur, facile apparebit: quod deducta, quam Hungaria pro suis necessitatibus via commercii exportat, pecuniae eidem adhuc annue influant sex milliones. Verum sicut in Hungariam praeter commercium aliis etiam viis pecuniae influunt, ita eaedem vicissim aliis etiam, et quidem longe pluribus modis educuntur. Iam primum soli camerales proventus
vel decederent, intra 50 annos aut redundare pecuniis aut ad extremam aeris inopiam reddi deberet. Nunc is est insensibilis circulationis pecuniae cursus, ut massa quidem eius in aliqua provincia vel augeri vel minui possit; ipse tamen affluxus et refluxus semper certam teneat proportionem. Si in Hungaria via commercii minus aeris afflueret, minus certe Hungari Viennae expenderent, minus peregrinarentur, minus per omnes, quos paulo ante declaravimus canales, pecuniae e Regno educerentur. Sicut e converso, quo plus aeris imposterum etiam commercium Hungariae infundet, eo etiam plus per
Viennae expenderent, minus peregrinarentur, minus per omnes, quos paulo ante declaravimus canales, pecuniae e Regno educerentur. Sicut e converso, quo plus aeris imposterum etiam commercium Hungariae infundet, eo etiam plus per eosdem canales educetur.
Neque obstat, quod in Hungaria et rerum et bonorum pretia continuo augeantur, interusuria vero a sex ad quinque per centum sponte sua reciderint. Effectum enim hunc non maior affluentis quam refluentis pecuniae quantitas, sed maior eius, quae certa proportione et affluit et refluit massae, tum celerior eius circulatio,
praevia ratione sub obtutum et physica et politica Hungariae relate ad commercium situatione positoque ob oculos non tantum actuali oeconomiae publicae et
commercii statu, sed ipsa etiam circulationis pecuniae in Hungaria theoria, superest, ut Deputatio haec ea, quae ad perducendum maiorem florem utrumque hoc obiectum, lege publica constituenda esse arbitratur, demisse proponat.
DE IMPOPULATIONE
et consumentes proportione, internis vicissitudinibus agitari debeat.
§ LXXX.
in Regnum exteris eum favorem concessit, ut per sexennium a contributione publica immunes habeantur. De intraneis, qui aucto nimium domi suae numero alias seu possessiones seu comitatus impopulaturi essent, providere superfluum adhuc videbatur; in desolato enim, in quo tunc adhuc Hungaria versabatur statu, casus eiusmodi vix potuit evenire. Nunc cum populatio Regni iam utcunque aucta sit, secundum tamen gradum necdum attigerit. Porro in aliquibus partibus populus iam redundat, ubi in aliis exiguus adhuc est, relate ad terrenum, quod occupat, numerus, decidendum videtur: an
§ XC.
populo adiaceat, potest sola propagari primum ad finitimos sibi accolas, tum ad interiora etiam illius regionis exempli vi, ad maiorem industriam successive excitari. Verum via haec ut succedat, longe minus temporis spatium requirit et apud eos populos, qui rudibus adhuc gentibus (velut Hungaria Turcis) adiacent, nec locum habere potest, verum ut primum scientiarum lux tantisper affulsit, legislatores ultro agnoverunt, quod ad partes officii sui pertineat nationalem industriam quamprimum excitare.
§ XCIII.
DE AGRICULTURA
§ XCIX.
In culturam vinearum genius populi Hungarici adeo propendet, ut has, ubi solum admittit, longe maiori studio atque agros colere; imo, si duo hi labores in contentionem veniant, hunc semper prae illo negligere soleat. Inde fit, ut in Hungaria tantum vini producatur, ut defectu distractionis externae resultans a moderato domestico usu quantitas nonnisi per provocatam saepe plebis ebriositatem consumi possit. Quare licet et quoad selectum plantandarum vitium et quoad modum componendi conservandique vini, multa adhuc in usuali
DE SYLVIS ET LIGNORUM SURROGATIS
§ CIX.
exinde lucro paribus impensis parari, vel vero e quibus ligna beneficio praeterfluentium forte rivorum, ad concernentia loca demitti possent.
§ CX.
§ CX.
et Croaticis sylvis quotannis educere velit. An sylvae Regni tantam idoneorum pro maritimis navibus lignorum copiam reipsa subministrare possint, et si ita, an baroni Tauferer tantae sint vires, tanta activitas, ut contractum hunc in realem effectum deducere queat, non constat. Id constat, quod Hungaria magnam ultra domesticum usum navalium lignorum quantitatem habeat, et quod adsit idoneus emptor, qui ea in valore medii millionis quotannis educere paratus sit. Verum in omnium eiusmodi privatarum negotiationum promotionem legislatio nulla alia, quam vectigalis via influere, administratio
quae titulo telae quotannis effertur, pecuniae summa sensim minui possit; de augenda vero telae productione infra in obiecto manufacturarum agetur. Producto huic videtur frigidior regio convenire, cum Moscovia maximam crudi huius producti copiam commercio subministret, et in ipsa Hungaria cultura eius in comitatu Scepusiensi maxime effloruerit, in hoc si schema Moscoviticum adhibeatur, linum ad quatuor pedes adsurgit nihilque Moscovitico concedere videtur. Ars tamen semen illud naturalisandi necdum est inventa; productum enim domi semen post duas tresve seminaturas
agendum restet.
DE CULTURA CANABUM
§ CXVII.
ita detexerunt, ut facile deinde iis fuerit statuere, quid animalibus his noceat, quid prosit, adeoque quid etiam adhibere, quid vitare oporteat?
§ CXX.
animalibus his noceat, quid prosit, adeoque quid etiam adhibere, quid vitare oporteat?
§ CXX.
§ CXX.
tam bonae qualitatis atque Italicum est, produci posse iam usus ipse ostendit. Constat autem, quod Germanicarum provinciarum clima producto huic prorsus non faveat. Itaque praeter tabaccam, solum est hoc productum, quod extra omnem cum illis concurrentiam versatur, quod ut quam copiosissimum in Hungaria producatur, ipsarum etiam illarum interest; denique e quo fabricae in Hungaria facillime exsurgere possint.
Quoad secundum, seu tempus seu necessariae ad productum hoc manus spectentur; illud agriculturae minime officere facile apparebit. Educantur enim bombyces e
Constat autem, quod Germanicarum provinciarum clima producto huic prorsus non faveat. Itaque praeter tabaccam, solum est hoc productum, quod extra omnem cum illis concurrentiam versatur, quod ut quam copiosissimum in Hungaria producatur, ipsarum etiam illarum interest; denique e quo fabricae in Hungaria facillime exsurgere possint.
Quoad secundum, seu tempus seu necessariae ad productum hoc manus spectentur; illud agriculturae minime officere facile apparebit. Educantur enim bombyces e medio ferme maio usque finem iunii, id est, tempore illo, quo ultima, nempe faris
In ordine ad tertium, adhuc 1786. sericum exoticum in monarchiam Austriacam pro uno prope millione invehebatur. In Hungariam in particulari adhuc ultimo decennio crudi quidem serici 74.177 sericearum vero materiarum inductio 555.739 florenos in diametro etulit. Itaque ad has usque summas modo Hungaria tantum producere posset, certa est domestica distractio. In exteras septemtrionales regiones, quarum clima productum hoc non admittit, distractio ne calculari quidem possit.
Relate ad quartum, ipsa rei natura non admittit, ut unus homo e bombycum educatione magnam
huius.
Tabacca omnia, quae superius recensuimus, utilissimi producti criteria habet praeter id, quod robustas perinde atque agricultura manus requirat, quodve tantundem terrae huic decerpi soleat, quantum illi consecratur. Verum id quidem in Hungaria, quae alioquin frumento redundat exiguam subit considerationem. Cum usus tabaccae in Hungaria semper liber fuerit, culturam eius principio domestica consumptio excitavit, necessitas, quam producti huius abaldo Viennense habet, provexit.
utilissimi producti criteria habet praeter id, quod robustas perinde atque agricultura manus requirat, quodve tantundem terrae huic decerpi soleat, quantum illi consecratur. Verum id quidem in Hungaria, quae alioquin frumento redundat exiguam subit considerationem. Cum usus tabaccae in Hungaria semper liber fuerit, culturam eius principio domestica consumptio excitavit, necessitas, quam producti huius abaldo Viennense habet, provexit.
§ CXXVI.
in exteras provincias transmittat, alioquin postea, sed maiori cum labore et detrimento peragere debeat, etiam hoc nomine cultori eam longe viliori pretio persolvat.
§ CXXVIII.
provisa fuisset et imposterum provideri poterit.
Cum paucae illae colendae Levantinae tabaccae gnarae familiae, quae e Turcia eductae fuerant, denuo eo reversae sunt; educantur denuo plures et tales, quae ad figendas in Hungaria stabiles sedes se resolverint. Hae vero non in uno loco, sed sparsim per districtus, ubi tabaccae cultura viget, illocentur.
Eductio tabaccae nunquam prohibeatur. Cum enim productum hoc non sit primae
pro commolitione plantae huius machina, eius culturam primus suscipiat.
§ CXXXV.
enim vix aliqua Europaea regio producit. Vaccarum, quae in praediis unice procreationis gratia aluntur, eadem est praestantia. Lac, si ad domesticum alimentationis statum ponantur, haud satis abunde praestant. Sed his ii, quorum id interest, Helveticam speciem facile substituere possunt. Olim Hungaria tanta habebat boum armenta, ut non modo Haereditarias Germanicas provincias, sed magnam insuper Germanici Imperii partem et Venetias bobus propriae procreationis providere potuerit. Postquam magna praediorum pars impopulata est, ut regiones hae bubulis provideantur, iam multa boum millia
demonstrare operae pretium foret, multis argumentis comprobari. Id unum numerasse sufficiat, quod lucrum illud, quod alicui regioni e distractione animalium obvenire posset, populatio, quodque eam suapte consequitur agricultura plurimis aliis titulis abunde compensat.
Quodsi Hungaria omnia etiam ea, quae modo habet praedia impopulet, adhuc sufficientem haberet pro domestica necessitate cornutorum pecorum quantitatem, id quod exemplum earum, ubi nulla amplius praedia supersunt partium, satis remonstrat. In ipsis enim his sufficientia pro macellis pecora domi
pecorum quantitatem, id quod exemplum earum, ubi nulla amplius praedia supersunt partium, satis remonstrat. In ipsis enim his sufficientia pro macellis pecora domi producuntur. Educati in praediis boves tantum saginationis et commercii causa coëmi consueverunt. Ne vero in casum etiam illum, quo Hungaria nulla amplius pro distractione externa pecora haberet, isto commercii ramo penitus excidat, propitia sors post illam Moldaviam, Valachiam quaeque ulteriora sunt usque Boristhenem collocavit. Provinciae enim hae aptissimo pro pascuis solo gaudent, et quoad politico oculo prospicere licet,
sors post illam Moldaviam, Valachiam quaeque ulteriora sunt usque Boristhenem collocavit. Provinciae enim hae aptissimo pro pascuis solo gaudent, et quoad politico oculo prospicere licet, longissimo adhuc tempore praecipuum subsistentiae suae modum in re pecuaria collocabunt; posset itaque Hungaria in casum etiam illum ex his provinciis pecora e prima manu habere, posset cum iis ad minus oeconomiae commercium exercere atque ita non tantum de emendanda, sed etiam de augenda cornutorum pecorum specie superfluam esse omnem curam satis apparet.
pecorum specie superfluam esse omnem curam satis apparet.
DE EMENDANDA EQUORUM SPECIE
§ CXL.
Non eadem est equorum ratio; hos quidem generosos ab olim Hungaria producebat; sed cum commercium paucas adhuc graves vecturas requireret, rhedarum usus apud nobiles non vigeret, equitatus autem Hungaricus e velitibus ferme constaret; minores tantum ephippio et veliti apti equi educabantur. Postquam rhedarum usus invaluit, ut equos maioris staturae
fuerint, subministrare potuerint.
§ CXLI.
DE MELIORANDA OVIUM SPECIE
§ CXLVII.
prohibuerunt. Iam aliae quoque gentes de naturalisanda talium ovium, quae eiusmodi delicatiorem lanam producunt, specie curam susceperunt.
§ CXLVIII.
perinde non existeret.
§ CL.
ad secundum: id necdum satis comprobatum est, quod Hungaria maiorem iam delicatioris lanae speciem producat, quam Germanicae fabricae possint consumere. Sed etsi id concedatur interest, ut moderatum materialis huius pretium conservetur, quo fabricatio nobiliorum pannorum tandem in ipsa etiam Hungaria emergat. Sane dum Angli et Hispani eductionem delicatae suae lanae prohibuerunt, debuit apud hos quoque lanae pretium principio vehementer diminui. Verum temporaneum hoc malum per introductas non multo post fabricas abunde compensatum est. Quodsi fabricae nobilioris panni in Hungaria
in ipsa etiam Hungaria emergat. Sane dum Angli et Hispani eductionem delicatae suae lanae prohibuerunt, debuit apud hos quoque lanae pretium principio vehementer diminui. Verum temporaneum hoc malum per introductas non multo post fabricas abunde compensatum est. Quodsi fabricae nobilioris panni in Hungaria nunquam introduci possent (quod tamen vix sustineri potest) adhuc interesset, ut quo maior delicatioris lanae quantitas in Hungaria producatur; productum enim hoc eius est generis, quod paratam semper in septemtrionales provincias, nimirum ubi oves eiusmodi ali non possunt, habeat
pretium principio vehementer diminui. Verum temporaneum hoc malum per introductas non multo post fabricas abunde compensatum est. Quodsi fabricae nobilioris panni in Hungaria nunquam introduci possent (quod tamen vix sustineri potest) adhuc interesset, ut quo maior delicatioris lanae quantitas in Hungaria producatur; productum enim hoc eius est generis, quod paratam semper in septemtrionales provincias, nimirum ubi oves eiusmodi ali non possunt, habeat distractionem. Hungaria autem eiusmodi provinciis adiacet, e quibus necessariam pro vilioribus pannis crassioris lanae quantitatem, si domi
nunquam introduci possent (quod tamen vix sustineri potest) adhuc interesset, ut quo maior delicatioris lanae quantitas in Hungaria producatur; productum enim hoc eius est generis, quod paratam semper in septemtrionales provincias, nimirum ubi oves eiusmodi ali non possunt, habeat distractionem. Hungaria autem eiusmodi provinciis adiacet, e quibus necessariam pro vilioribus pannis crassioris lanae quantitatem, si domi sufficientem non habeat (quod certe nonnisi tardissime eveniet) emere possit. Proinde cum delicatior lana longe cariori veniat adhuc, in illum etiam casum interesset hanc
reddita sunt. Optassem ut eadem occasione aliquam tibi
gratificationem procurare potuissem. Pertentavi potiorum animos. Verum
necdum eos ad promovendum litterarum cultum comparatos inveni. Nimirum
desunt nobis opulenti, ut in Hungaria, cives, reliqui sumptus ad rationem
vitae suae admetiuntur.
Opusculum
nomen indere volueris, suscipio tanquam
luculentum tuae erga me amicitiae argumentum.
Dissertationem meam de variis Nobilitandi Modis, quaeso te, ne
edas, dum tibi aliam, nempe de variis, quae olim in Hungaria
viguerunt, Hominum Conditionibus, submittam; prior enim multas
notitias iam supponit, quae in posteriori continentur, adeoque haec illi
praemitti debet. Si mihi superi vitam et sanitatem tribuerint, futuro
praeliminares.
Ut actualis omnium horum obiectorum status plenius intelligatur operae
precium existimabat Deputatio paucis antea adumbrare: quae sit physica? Quae
politica Regni relate ad commercium situatio? Qualesve Hungaria relate ad
alias tam contiguas, quam etiam remotiores provincias habeat
politico-commerciales relationes.
§. 2. Hungariae clima, solum et divisio in linea
alias tam contiguas, quam etiam remotiores provincias habeat
politico-commerciales relationes.
§. 2. Hungariae clima, solum et divisio in linea commerciali.
Hungaria cum adnexis partibus intra 45. et 49. latitudinis, nec non 36. et
44. longitudinis gradum situatur: cum zonam habeat temperatam, non tantum
ea, quae hactenus produxit, sed omnia etiam alia, quae zona temperata
sustinet
zona temperata
sustinet producta proferre potest; et quia per 4. latitudinis et 8.
longitudinis gradus porrigitur, reffertque circiter 4999 quadrata milliaria,
varium utique et clima, et solum habere debet. Hac ipsa de causa Hungaria in
respectu commerciali bifariam dividi potest; nempe in
Septentrionalem et Meridionalem.
Septentrionalis Posonio usque extremum Maramarossiensis Comitatus angulum,
navigationis beneficio Hungariae coniungit.
Cum Savus postquam ad Siscium Colapim, ad Ieszenovacz
Unnam recepisset, ad Zemlinum Danubio illabatur, hic ipsa
iam interiora Sclavoniae et Croatiae cum Hungaria connectit.
E fluviis his Danubius, Dravus et Savus ab eo, quo Hungaricas ditiones
subeunt puncto, iam nunc navigationi patent, ex aliis quidam maiori, quidam
minori sui parte, partim rates, partim etiam naves
axem
exitum habet.
Minus propitia est Hungariae relate ad externam communicationem
situatio. Alluit quidem adnexas partes a meridie Mare
Adriaticum verum in hoc nullus ex Hungaria navigabilis fluvius
effunditur. Fluvialis versus illud navigatio Carlostadii et
respective Kosztaniczae desinit, inde nonnisi per asperas, ad
plura milliaria protensas Croatiae Alpes ad mare
patet. Montosa haec meridionalium et
septentrionalium Regni limitum situatio, illud quidem commerciali instituto
commodum adfert, quod paratis ubique ferme materialibus, viae illic minori
impendio construi possint. Verum cum Hungaria vis aliqua
artefacta superflua habeat. Producta vero quibus
abundat et maioris sint voluminis, et ferme nonnisi in interioribus Regni
partibus procreentur, exitus hic per longinquam et
sub incude est, navigabilis efficiatur Brunam. Verum ex omnibus
his provinciis in Hungariam secundis, inde vero ad illas
adversis fluviis navigatur; indeque fit, ut Vienna in Hungariam
plurimaeque, ex Hungaria vero Viennam paucaeque tantum naves adveniant:
Graecio et Labaco in Hungariam et Croatiam sat copiosa, vicissim vero nulla
ferme fit navigatio.
§. 8. Tantum versus
vero nulla
ferme fit navigatio.
§. 8. Tantum versus Orientem secundam in exteras provincias habet
navigationem.
Versus Orientem tantum ex Hungaria in Mare Nigrum secundis
fluviis perveniri potest. Cum enim Danubius flexo versus Orientem ad
Almâs cursu mari huic illabatur, antea vero omnes
navigabiles regni fluvios recipiat, magna
Feudale tamen systema, quod praeter principem
dominorum tantum et subditorum conditionem
agnoscit, omnem commercii progressum natura sua morari debet.
Hungaria nunquam habuit strictam feudalis regiminis formam, nunquam in hac
viguit illa magnorum vasallorum, horum sub-feudatorum, et horum iterum
sub-vasallorum graduatio: nunquam nobilibus ad nutum et sub vexillis baronum
arma
ad iustos limites
reducendas esse decernebatur 1723. art. 15. Deffigebantur etiam stationes
Tricesimales: mediteraneae vero, qua parte commercium gravabant,
sufferebantur 1715. art. 91.
Cum Hungaria ex ipsa physici sui situs ratione praecipuam aut in aut per
Germanicas Provincias haereditarias Commercii viam habeat, de hoc reserando,
deque admittenda Vini, Frumenti, Boum Hungaricorum partim in has invectione,
hominibus concredi
solet, sub minus recte applicato Commercialis Aequilibrii
titulo facilius adhuc uni Provinciae utile, alteri onerosum evenire
potest. Apprime itaque nosse interest, ad quas Provincias aut Regna Hungaria
seu ope Vectigalis, seu per Commerciales Tractatus favorabilem, ad quas item
onerosam habeat Politico-Commercialem relationem.
§.13. Cum quibus Provinciis maiorem
seu ope Vectigalis, seu per Commerciales Tractatus favorabilem, ad quas item
onerosam habeat Politico-Commercialem relationem.
§.13. Cum quibus Provinciis maiorem cum quibus vero minorem Hungaria
habeat Politico-Commercialem relationem.
Hungaria si Littorale, et exiguam, quae Dalmatiam Venetam contingit
particulam excipias, tantum Haereditario-Germanicis et Turcicis Provinciis
onerosam habeat Politico-Commercialem relationem.
§.13. Cum quibus Provinciis maiorem cum quibus vero minorem Hungaria
habeat Politico-Commercialem relationem.
Hungaria si Littorale, et exiguam, quae Dalmatiam Venetam contingit
particulam excipias, tantum Haereditario-Germanicis et Turcicis Provinciis
concluditur; cum inter Transylvaniam et Hungariam nullae sint Tricesimae,
Provincias relatio Politico-Commercialis,
neque ullae longo postea tempore quaerelae contra Tricesimale earum Systema
a parte Hungariae movebantur. Verum progressu temporis ipsa etiam illa
mediae Tricesimae auctio tam in Hungaria, quam etiam in Germanicis
Provinciis aerario Regio influxit: neque tamen propterea Legislatio
Hungarica seu merces distinctas praeter elevatum iam hac ratione ad 5 pro
100. Regium Vectigal Impositionem gravavit, neque
Provinciarum utpote quos res ex altera parte tangit, tractura
sit, licet nullus unquam cum Statibus Hungariae, dum impedimenta haec
poni coeperunt, Tractatus susceptus fuerit.
Interea Hungaria nullum e Tractatu eiusmodi Beneficium accepit: Provinciales
Germanicarum Provinciarum Impositiones, mutatis licet subinde nominibus,
Producta Hungarica hodiedum gravant: saepe adhuc absoluta inducendi in illas
Vini et
mutatis licet subinde nominibus,
Producta Hungarica hodiedum gravant: saepe adhuc absoluta inducendi in illas
Vini et Frumenti prohibitio usu venit quin reciprocum Status Hungariae
unquam obtinere potuerint, adeoque Hungaria vel hac parte onerosam habet cum
Provinciis Germanicis relationem Politico-Commercialem; quam damnosam autem
ad easdem Provincias Relationem Vectigal Tricesimale efficiat, suo loco
opportunius exponetur.
§.16. Hungariae ad Moscoviticas Provinciis relatio Politico Commercialis.
Cum e Moscoviticis Provinciis plures navigabiles fluvii in Mare
Nigrum defluant, ipsaque Crimeae littora mari huic adiaceant, Hungaria vero
immediatam, ut § 8. apparuit, in mare hoc navigationem habeat, Moscoviticae
hae Provinciae in sensu Commerciali Hungariam immediate contingere
censentur. Verum hanc inter et Moscoviam nulla usque recentiora
cum per Constitutos
idoneis in Locis Consules sustineantur; denique cum e Crimeae et ex aliis
Moscoviae Provinciis in ipsum immediate Provinciale Hungaricum et vicissim
navigari possit, haec est maxime favorabilis quam Hungaria cum aliqua extera
Provincia habet Relatio Politico-Commercialis: neque dubitare licet, quin
elapsis stipulatis annis, nexus hic per novum, captae interea experientiae
accommodum Tractatum ita sit confirmandus, ut is
partim ennatum subinde Bellum Turcicum intercepit,
fructum utrique Imperio adferat.
§.17. Eiusdem relatio ad Poloniam
Donec Gallicia Poloniae partem effecit hanc Hungaria immediate contingebat,
verum nulla adhuc eotum politico commercialis relatio inter haec duo regna
intercessit, relictum sibi ipsi commercium eum naturalem cursum accepit, ut
ex Hungaria in Poloniam vini, vicissim vero,
Gallicia Poloniae partem effecit hanc Hungaria immediate contingebat,
verum nulla adhuc eotum politico commercialis relatio inter haec duo regna
intercessit, relictum sibi ipsi commercium eum naturalem cursum accepit, ut
ex Hungaria in Poloniam vini, vicissim vero, qua Polonicae, qua etiam
procuratae e Moscovia Telae notabilis quantitas inferri consveverit.
Recuperata Gallicia Commercialis iam Anno 1775. inter Augustam Aulam et
Rempublicam
arbitrio nonnisi quoad exitum subiaceret: haberetque eandem,
immo magis adhuc favorabilem, quam nunc cum Turcia habet
Politico-Commercialem relationem.
Nunc relata in censum Germanicarum Provinciarum Gallicia, Hungaria et
Poloniam immediate contingere desiit, et tota illius Politico-Commercialis
ad Poloniam relatio ad merum Vectigalis Germanici arbitrium recidit:
quanquam enim Hungaria favore stabiliti per Tractatum 1775.
relata in censum Germanicarum Provinciarum Gallicia, Hungaria et
Poloniam immediate contingere desiit, et tota illius Politico-Commercialis
ad Poloniam relatio ad merum Vectigalis Germanici arbitrium recidit:
quanquam enim Hungaria favore stabiliti per Tractatum 1775. Consumptionalis
Portorii per intermediam Galliciam in Polonia perinde gaudeat, quoad
Esituale tamen ex Hungaria et Transituale per
Galliciam Portorium
merum Vectigalis Germanici arbitrium recidit:
quanquam enim Hungaria favore stabiliti per Tractatum 1775. Consumptionalis
Portorii per intermediam Galliciam in Polonia perinde gaudeat, quoad
Esituale tamen ex Hungaria et Transituale per
Galliciam Portorium Vectigalis arbitrio obnoxia manet.
§.18. Cum reliquis Septentrionalibus statibus nullam habet
habet
Politico-Commercialem relationem
Cum aliis, a quibus Hungariam Germanicae Provinciae intercludunt, externis
statibus, veluti Borussia, Imperio Germanico, Dania Svecia et Hollandia
nullam Hungaria habet Politico Commercialem relationem, viguit tamen condam
inter Hungariam et Borussicam Silesiam ea physica Communicatio, ut ex illa
in hanc multum Vini Hungarici, vicissim vero multum Telae
illatum
Borussica quoad Vinum Portorium intercepit. Vigebat etiam olim copiosa
Boum Hungaricorum in Imperium Germanicum Eductio, verum Provinciales in
Austria impositiones ut §. 14. apparuit eductionem eorum admodum
diminuerunt. Ita Hungaria vix iam physicam aliquam cum exteris his statibus
communicationem habet, ubi tamen cum illa pauca adhuc superflua
Artefacta habeat, cum iis vero, quae eidem a Domestica
necessitate redundant, Naturae
§.22. Eiusdem Relatio ad Belgium et Lombardiam Austriacam
Lombardiam Austriacam tantum mediate, Belgium e contra e
Littorali suo per Portum Ostendensem immediate Hungaria contingit. De
arctiori inter Ostendam et Littorale tam Germanicum quam et Hungaricum nexu
procurando, deque mercium utriusque Indiae quae nunc potissimum per
Hamburgum et Francofurtum in Ditiones Austriacas invehuntur,
iam Consilia collata fuerunt. Hactenus tamen
nulla vel physica immediata Communicatio has inter Provincias et Hungariam
ennata est. Pannum aliaque pauca, quo inde in Germanicas Provincias inferri
adhuc admittuntur, Artefacta Hungaria accipit medio Mercatorum Germanicorum,
quorum Concurrentiam Hungarici propter Concessos illis in Vectigali favores,
sustinere non possunt. Hungarica Producta nullam adhuc in has Provincias
viam receperunt.
existimabat
Deputatio: Quae sit Regni Populatio? Qualis Populi ad Industriam
propensio? Quis alimentationis Status? Qualis denique Consummentium ad
Producentes Proportio?
Hungaria cum adnexis partibus (nec Transylvania nec Militaribus Confiniis
eo computatis) Anno 1787. 7.116.789 animas numeravit. Croatica,
Sclavonica, et Banatica confinia certe ultra 383.211 Capita etulerunt,
soleat reparare, Populatio Hungariae nunc etiam in septem et
medio Millione tuto assummmi posse videtur.
§.24. Populi ab Industriam Dispositio.
Hungaria adnexaeque partes non a solis Hungaris, sed ab aliis etiam
gentibus Croatis, Sclavis, Germanis, Rascianis, Armenis, Ruttenis,
Valachis, Iudaeis, Zingaris coluntur. Hungara Plebs vetus rei pecuariae
studium,
capitalem alimentationis
populi Hungarici rubricam constituat.
§.26. Status alimentationis in partibus sterilioribus
Quoad tertiam, tres habet Hungaria regiones, in quibus nec agrorum nec
pecorum nec vinearum cultura sufficientem alimentationis modum praebet:
nimirum septentrionalem, quae §o 2o deffinita est,
orientalem quae
per dictam viam vecturis aut minutiori commercio se
sustentat.
§.27. Status alimentationis in civitatibus
Relate ad 4-tum cum vix aliqua sit in Hungaria civitas, in qua aliqua
ruralis industriae species non vigeat, id tantum nosse interest, in
quibus civilis industria ruralem superet? vel
vicissim? Universim quae civitates aut
se impendant. In hoc rerum situ interest omnino ut Legislatio
Stabiliendae maioris inter Producentes et
Consummentes Proportionis Curam suscipiat.
Quod Hungaria in hoc casu versetur et res ipsa et Conscriptio 1787 satis
ostendit. Constat quippe quod una Producens familia plures
alias alimentis providere possit, et tamen iuxta hanc ad 20.
supremum vero Locum Borsodiensi
assignaverint. Verum hic non omnes Regni partes peragravit, neque
necessariam pro classificatione hac tuta determinanda in singulo loco
moram traxisse videtur. Itaque an sit in Hungaria aliquod solum, quod vi
indolis suae ita excellens Triticum, sicut promontorium Tokaiense Vinum
producat? vel vero: an huius qualitas unice a modo et gradu Culturae
pendeat, necdum satis exploratum est.
Alimentationem seu Industria, seu necessitas vix adhuc
alicubi invexit.
Quoad Vinum.
Vineas colendi Studium in Hungaria iustos plane iam limites excedit:
plantatur enim etiam in minus idoneis ad id collibus, in campis ipsis
qui maiorem per frumentum et olera fructum ferre possent. Ratio eas
colendi vix aliquo amplius naevo
lineas plantatae sunt. Et ideo cum Vini qualitas potissimum a Vinearum
Situatione, et soli indole pendeat, Promontoria vero Hungariae
multiplicem et situm et glebam habeant, vix est aliqua vini species quam
Hungaria non producat. In unico forte componendi et conservandi vini
modo maior adhuc perfectio desideratur; sed et haec si facilior producti
huius distractio procuretur indubie sensim invehetur.
facilior producti
huius distractio procuretur indubie sensim invehetur.
Quoad olera et fructus.
Obviorum olerum et fructuum Cultura in Hungaria semper
viguit, ab aliquo tempore exquisitiora etiam olera coli, delicatiores
fructus inseri coeperunt, ususque hic in dies magis propagatur. Necdum
tamen eo res perducta est ut haec Domesticae necessitati
Quoad Oleum
Arbori olivae paucorum tantum maritimorum Croatiae locorum Clima
propitium est. Huius itaque speciei oleum exoticum semper
pro Hungaria Productum manebit. Verum plurima sunt vegetabilia, e quibus
oleum deterioris speciei exprimi potest, velut semen Lini, faginaceae
glandes, Heliotropii semen, certa rapparum flori similis Planta pluraque
seu in meliorem
qualitatem assurgat, debuit Populatio multas antea ab agriculturae
laboribus manus vacuas efficere, donec Industria haec invaluit.
Cultura Lini et Canabum hunc etiam in Hungaria
Cursum tenuit. Colebatur tantum ad Domesticam necessitatem et in sat
mediocri qualitate, donec Populatio Septentrionalium Comitatuum hunc
etiam Industriae ramum excitavit: nimirum coeperunt illic, ac
quas adhuc Regnum numerat Textrinarum necessitate aliquid etiam pro
Commercio supersit.
§. 31. Culturae Sylvarum et Ligni Surrogatorum
Hungaria relate ad Sylvarum Obiectum in duas partes dispesci debet:
nimirum in planam illam Danubianam et Tibiscanam Plagam, quae omni
prorsus Ligno adeo destituitur, ut pauperiores Incolae Domos sibi in
terra
itaque eadem Augusta
1769. Ordinem Sylvarum, utve Singulus Comitatus unum
idoneum pecculiarem Instituti huius Curam habiturum Individuum conducat,
commisit.
Verum in Hungaria Sylvarum proprietas, potissimum ad Dominos Terrestres
spectat. Huius exercitio per Comitatus nulli limites deffiniri, nulla
norma praescribi potest: Sicut e converso nullos in Institutum eiusmodi
quod unice
Gentilia e Regno Vegetabili Producta, circa
quae Industria Incolarum Hungariae a longissimo retro tempore versabatur. Ex
adscitiis prima in Regnum Tabaca penetravit:
nimirum cum in Hungaria liber semper fuerit eius usus, Culturam hanc
principio domestica Consumptio excitavit, necessitas vero Producti huius,
quam Monopolium Viennense habuit, provexit. Donec eius distractio his
Limitibus continebatur,
Hungaricae quantitas seu per Flumen, seu per Tergestum, per alios vero
passus prorsus nihil in externam aliquam Provinciam educatur.
Qualitas Tabacae in Hungaria adhuc a Culturae ratione dependet.
Itinerans cuius §-o 29 mentio facta est Mercator, qualitates Tabacae
Hungaricae ita classificavit ut primum Locum assignaverit
Tolnensi, tum
iusserit, methodus tamen haec vix adhuc aliquot in Locis introducta sit.
Epocha, qua maxime florebat
Interea crescebat tamen sensim in Hungaria Serici productio, iamque Anno
1783. inclusis Confiniis militaribus ad 131 Contenarium assurrexit, ita,
ut in Aerario Camerali tantum per redemptionem Galletarum et Serici
deglomerati divenditionem obiectum
Uti et naturalisandae ipsius quae colorem hunc producit Plantae.
Interea Augustus Iosephus II. ipsam anilis Plantam, quae pretiosum illud
Indigho profert, in Hungaria stabilire meditabatur.
Iussit itaque ille 1785. cum semine Plantae huius et in Banatu et
Quinque-Ecclesiis periculum fieri, cumque eum non lateret, quod nullum
exoticum Productum alicui Provinciae sollidam
minus vero adhuc Semen eius sub Climate Hungariae naturalisetur.
Isatis tamen Cultura cum successu inducta est.
Ut aliquem adminus Coeruleum Colorem Hungaria habeat. Altefatus Augustus
ad promovendam Herbae Isatis vulgo Wegdt Curas
suas convertit. Planta haec iam quidem alias saepius minutim coli
tentabatur, sed industria haec semper
et Orizae.
Gozypeorum manufacturorum usus iam adeo communis evasit ut Productum hoc in
primam ferme necessitatem transiverit. Clima haud adeo calidum exigere
videtur, cum illud in Servia iam longo tempore producatur. E Hungaria pro
Crudo tantum hoc materiali 404 621 floreni quotannis iuxta Diametrum ultimi
Decennii efferuntur. Mansit tamen peregrinum pro Hungaria Productum hoc
usque 1780. privata unius Proprietarii Industria illud in Banatu
haud adeo calidum exigere
videtur, cum illud in Servia iam longo tempore producatur. E Hungaria pro
Crudo tantum hoc materiali 404 621 floreni quotannis iuxta Diametrum ultimi
Decennii efferuntur. Mansit tamen peregrinum pro Hungaria Productum hoc
usque 1780. privata unius Proprietarii Industria illud in Banatu colere
coepit. Verum Cultura haec vix ultra triennium perduravit, cum tamen nullae
tum hac in re fuerint Publicae Administrationis partes,
in re fuerint Publicae Administrationis partes, quali Industria illa
excitata fuerit? Quem habuerit singulo Anno successum? Quibus de Causis
interciderit? Non constat.
Oriza perinde exoticum usque ad recentiora tempora pro Hungaria Productum
fuit, susceperunt non multos ante Anno eius in Banatu Culturam nonnuli
Itali, iamque aliquot ibidem Orisarias excitarunt; ex his aliquae quidem
subinde iterum derelictae sunt, perdurat tamen etiamnum in
non multos ante Anno eius in Banatu Culturam nonnuli
Itali, iamque aliquot ibidem Orisarias excitarunt; ex his aliquae quidem
subinde iterum derelictae sunt, perdurat tamen etiamnum in Regione illa haec
Cultura. Quanquam cum Hungaria 1780. tantum * * * florenorum valoris Oriza
consumpserit, Orisariae vero viciniam insalubrem reddant, dubium adhuc
videatur, an Operae pretium sit exiguo huic lucro vel aliquot hominum
salutem sacrificare.
admirabilem
sane animalculorum horum Constitutionem et Oeconomiam detegere oportebat.
Praestitere id aliae quas invalescens Populatio auctaque iam ultra Domesticam
procreationem Cerae Consumptio ad id coegit Nationes. In Hungaria cum
neutrum adhuc horum evenisset retinebatur ultro relicta fortuito tantum suo
Cursui Apum Manipulatio, easdemque enecandi usus ultro perdurabat. Et tamen
cera activam in eius Commercio rubricam efficiebat. Augusta
aliquot Comitatibus, Trenchiniensi Arvensi Liptoviensive defixit.
§.37. Culturae Maialium et Caprarum
Maialium diversae qualitatis eum numerum Hungaria profert, ut
praeter domesticum usum aliquam insuper quantitatem ad vicinas Provincias
divendat.
Pars tamen longe maxima eorum, qui venduntur, non in Regno educantur, sed e
Turcicis
Distractione Lucrum habuere, nunc in talibus etiam aliquot Comitatibus, qui
Sylvis non abundant, ea Industria invaluit, ut magna Turcici tritici copia
pro alendis Maialibus seminetur. Industria haec in demum effecit ut
Hungaria, quae antea quoad Communes quidem activam, quoad
Saginatos vero pasivam habebat Commercii Bilancem,
posterioribus his Annis etiam quoad Saginatos Maiales activum
Commercium
Saginatos Maiales activum
Commercium exerceat.
Capras, qua Sylvis noxias Augustus Iosephus II penitus
extirpari iusserat, verum postquam illi remonstratum fuit, dari in Hungaria
loca, in quibus hae absque Sylvarum Detrimento ali possunt, Cutes autem
earum pro conficiendo Cordovan Necessarias esse, illas in eiusmodi Locis
conservari admisit. Ita factum est ut Hungaria maiorem adhuc Caprarum
illi remonstratum fuit, dari in Hungaria
loca, in quibus hae absque Sylvarum Detrimento ali possunt, Cutes autem
earum pro conficiendo Cordovan Necessarias esse, illas in eiusmodi Locis
conservari admisit. Ita factum est ut Hungaria maiorem adhuc Caprarum
numerum alat, quam Opifices adsint, qui Cutes earum elaborandi, Regnumque
necessario Cordovan providendi artem callent.
§.38 Cultura Ovium
quam Opifices adsint, qui Cutes earum elaborandi, Regnumque
necessario Cordovan providendi artem callent.
§.38 Cultura Ovium primum in Germanicas tantisper emendata
Hungaria inde a primordio ovibus abundavit, sed hae crassam adeo Lanam
proferebant, ut eius usus tantum in postremae sortis pannis haberi potuerit,
ad Corripendum hunc Naevum coeperunt sic dictae germanicae oves
ultimae Pastoralis vitae reliquiae vigeant. Ubique ferme populatio omnes
fundos ita occupavit, ut nulla iam pro horum intertentione spatia
supersint. In Trans-Danubiana et Trans-Tibiscana in sensu §-i 2i accepta
Hungaria exstant adhuc Complura Latifundia, in quibus ita copiosa
armenta aluntur, ut vires Proprietariorum plerumque excedat, necessaria
in hyeme, pro tanto Animalium Numero Stabula erigere, eademque de
numerus
procreatur, ut externum activum Commercium his potissimum sustineatur.
Vaccae quanquam paris cum Bobus ellegantiae, a copia Lactis non
commendantur, quo fit ut de Butyro et Caseo non ea quantitas in Hungaria
producatur, quae ab ingenti in tam vasto Regno Vaccarum numero merito
exspectari posset. Verum hac quoque in re Industria iam ita evigilavit,
ut pro allodialibus non Hungaricae sed
aut Germanicae vaccae passim
adhiberi incoeperint.
Caeterum in vicinis Germanicis Provinciis res peccuaria et
Lacticinia plerumque in alpibus floret; in Hungaria
loca plana, aut submontosa hunc Industriae ramum montosis Partibus
praeceperunt.
§.40. Primitiva Equorum Hungaricorum Species.
§.40. Primitiva Equorum Hungaricorum Species.
Equatia (si pauca domestica excipias) perinde atque armenta in praediis
per totum annum sub Dio in Hungaria intertenentur. Verum
seu quod Equi ita, ut Boves iniurias acris sustinere non possint, seu
quod minus conspicuam eorum Speciem Hungari principio statim induxerint,
equi Boum praestantiam non aequant. Non
etiam equorum necessitatem produxit, qui devehendis
etiam graviter oneratis Currubus pares sint. Omnia haec maternam
Augustae Mariae Theresiae Sollicitudinem eo permoverunt, ut
emendandae etiam in Hungaria Equorum Speciei Consilium iam Anno
1767. susceperit.
Norma Instituti huius quae sub Maria Theresia viguit.
Instituto huic pro stabili dote assignaverit, manipulationemque eius
mox finito Bello resummi, interea vero Capitale illud erga interesse
elocari iusserit. Hic est actualis Oeconomiae Publicae in Hungaria
Status: e quo patet et quantum in ea promovenda Studium postremi duo
Imperantes collocaverint? Et quae impedimenta piis eorum Conatibus
se obiecerint? Et quousque demum Nationalis Industria
§. 41. Qui sint Opifices, qui manu facturistae?
Quid Opificii? Quid manufacturae? Quid Fabricae nomine venire debeat, usus
necdum satis determinavit, et tamen ut actualis Obiectorum horum in Hungaria
Status cognoscatur, distincta singuli huius obiecti Idea, etsi arbitrarie
tantum, defigi debet. Omnis illa Industria, quae Crudum aliquod Productum
non manibus aut obvio aliquo Instrumento, sed ope complicatorum
An tamen vel haec accurrata fuerit
Opificum pro illo Anno Consignatio merito dubitare licet, et inde a 14
Annis, numerus eorum forte increvit. Si vel unam 16am numeri illius, idest
1932 pro incremento assummamus haberet Hungaria Opifices 32853.
Quiscunque demum sit positivus Opificum numerus, Opificia in Hungaria non
admodum florere vel e Tabella illa satis apparet. Ostendit id primum exiguus
Opificiorum Speciei, quae ad plura millia
licet, et inde a 14
Annis, numerus eorum forte increvit. Si vel unam 16am numeri illius, idest
1932 pro incremento assummamus haberet Hungaria Opifices 32853.
Quiscunque demum sit positivus Opificum numerus, Opificia in Hungaria non
admodum florere vel e Tabella illa satis apparet. Ostendit id primum exiguus
Opificiorum Speciei, quae ad plura millia assurgunt numerus; tum improportio
intra hos, et totum Populationis Statum; si enim haec
Iurisdictionum Relationes, necessariam
Legislationi de Statu Fabricarum notitiam dare possunt.
Fabrica, eo quo §.40 definito est Sensu Sumpta, aut nulla, aut
Certe paucae adhuc in Hungaria extant. Nihil itaque obstat, quominus
manufacturae et fabricae promiscue pertractentur. Verum harum quoque Status
nonnisi inadequate exhiberi potest. Postremae enim, quae exstant de Anno
1787 et 1788. Relationes, adeo
etiam ad manus filaturae admovendas dispositi sunt. Saepe ne sic quidem
necessitates Fabricae sola vicinia explere potest, verum defilandum
materiale per remotiores etiam partes distribui solet.
Augustus Iosephus II. Ut in Hungaria Viri etiam Plebeii ad filaturam
excitentur, iteratim demandaverat eo potissimum persuasus argumento quod
alioquin pauci eorum elaborandis in aliquod vitae subsidium quibusdam
artefactis per hyemem tempus
tamen Tabellis constat, quod Filaturae omnis
generis pro 183120 florenis iuxta ultimum Diametrum e vicinis Provinciis
quotannis inducantur, adeoque satis apparet et quod Domestica Industria, ne
paucas quidem, quas Hungaria habet fabricas adhuc provideat, et quod
filatura in Germanicis Provinciis iam eo provecta sit, ut licet magnas et
copiosas fabricas habeant, ultra tamen harum necessitatem notabilem illius
quantitatem etiam exportare
invaluerunt, ut earum
aliquae iam Laboratorum deffectum patiantur, tum demum interest talium
praesertim Laborum, qui multas manus requirunt, compendia per idoneas
Machinas procurare. In primo casu Hungaria in altero
Anglia versatur. Quare cum plane filatura, si Lineae
Laneae Gozypiaceae Fabricae efflorescant, magnum numerum
Laboratorum exigat, invenit Anglicana Industria
labore, foeminarum vero lenta in ducendis pro vario Fabricarum usu
filis, Instructio, longissimam Instituto huic moram iniicient.
§.46. Status Filatoriorum in Hungaria.
Deglomeratio Crudam tantum Serico dat
praeparationem. Ut textrinam subire possit, debet praevie per
Filatorium elaborari; sicut itaque
elaborari; sicut itaque Lineae,
Laneae et Gozypeaceae Fabricae sine Netura, ita
Sericeae sine sufficientibus Filatoriis
exurgere non possunt. Primum in Hungaria Eszekini manuale id
est quod manu movetur Filatorium erectum fuit, verum cum
nonnisi 12. Centenarios defilare potuerit, crescente Serici productione
Camera subinde Fluviale
in Generalatu Varasdinensi, quas 20 forte Centenarios defilare
possunt. Budae Mazzucato novum 25 Centenariorum Capax
construere coepit, sed necdum ad perfectionem deduxit. Habuit itaque
Hungaria capacia defilandis 122 Centenariis Filatoria: verum in
Constructionem Cameralis Budensis, tanti deffectus irrepserunt, ut sub
repetitis reparationibus plus ferme vacaverit, quod opus exercuit. Magna
etiam adhuc fuit de
venit, quam si Longinqui
transportus et Tricesimae Sumptus sustinere debeat. Fabricae autem, quibus
prima materia leviori venit, artefacta etiam sua meliori pretio dare sicque
aliis distractionem praeripere possunt. Cum Hungaria iam inde a 27 Annis
Sericum colat, vicinarum vero Provinciarum Clima (Si Valachiam et Moldaviam,
quarum Populi nullum Benigni Climatis sui usum faciunt, excipias) Producto
huic resistat, poterant in illa Sericeae
ut cutes et pelles pro 257.023
florenis efferantur.
hic pro Hungaria articulus triplicem ramum habet;
nimirum cornutorum aliorumque animalium cutes, hircinas pelles,
e quibus cordovan conficitur et lora. Primae
speciei elaboratis Hungaria, quanquam et superfluas cutes et necessarium pro
cerdonariis elaboratis alumen uti et gallas quercinas domi habeat, e vicinis
Germanicis provinciis providetur. Nimirum in his populatio curaque publica
administrationis
Opifices dari constat, formalis tamen ferreorum Instrumentorum Fabrica in
Relationibus nulla memoratur. Quo fit, ut de ferreis fabricatis pro 27388
florenis quotannis inferatur. Sed quod mirum quando de ipso crudo ferro in
Hungaria adeo parum producitur ut de hoc articulo pro 121.919
florenis quotannis invehatur.
Formalis Cupreorum Artefactorum Fabricantis Relationes de Anno
1788. unius tantum Budae
elici non potest, constat tamen ex commercialibus Tabellis, quod iuxta
ultimum Diametrum de cupreis artefactis quotannis 21232 florenis plus
educatur, quam invehitur. Haec est itaque unica artefactorum Species,
respectu cuius Hungaria in Activo versatur, et hoc emolumentum
non Fabricae, sed copiosi Singulares fabricantes praestant; evidenti sane
argumento, quod alia etiam artefacta florere possint sine Fabricis, modo
copiosi singulares
quem exhibuimus actualis earum Status
tantis, quas Administratio Publica in earum Incrementum per medium id
Saeculum impendit, curis minus respondere videtur.
Intrinsecae Lenti in Hungaria Fabricarum Progressus causae:
Verum erectae iam Fabricae, si per Nobiles excitatae fuerant, internis
manipulationis vitiis; si professionistae eas susceperunt, deffectu
necessarii, ad sustinendas
excitatae fuerant, internis
manipulationis vitiis; si professionistae eas susceperunt, deffectu
necessarii, ad sustinendas praeliminares expensas, fundi, collabi
debuerant. Universim autem Lenti adeo Fabricarum in Hungaria progressus
aliae sunt intrinsecae aliae exstrinsecae
causae.
Quod primas attinet: tritum est illud adagium, quod Industriae mater sit
defixerit, Tyrones, et Sodales saepe admodum
intempestive heros suos deserere solent. Et hae sunt intrinsecae causae,
quae sicut in omni tantisper fertiliori, et mediocriter Populosa
Provincia, ita etiam in Hungaria Fabricarum progressum morabantur. 4
Extrinsecae Languoris huius Causae.
Extrinsecae, Lenti in Hungaria manufacturarum progressus causae,
Provincia, ita etiam in Hungaria Fabricarum progressum morabantur. 4
Extrinsecae Languoris huius Causae.
Extrinsecae, Lenti in Hungaria manufacturarum progressus causae, ad
rivalitatem Germanicarum Provinciarum Fabricarum, et
Vectigal Tricesimale revocantur.
Quod primum attinet: etiamsi omnes illae,
necessariorum ad Fabricas Operariorum,
quodve huius Consectaneum est pretia artefactorum ultra
modum assurgant.
Epocha, qua in Hungaria Fabricae efflorescent.
Ipsae Haereditario Germanicae Provinciae respectu complurium exoticorum
Regnorum et Provinciarum ante medium adhuc Saeculum in posteriori casu
versabantur. Hungaria eotum
Epocha, qua in Hungaria Fabricae efflorescent.
Ipsae Haereditario Germanicae Provinciae respectu complurium exoticorum
Regnorum et Provinciarum ante medium adhuc Saeculum in posteriori casu
versabantur. Hungaria eotum paucorum adhuc exoticorum artefactorum usum
habuit, pleraque feliciter ignoravit. Nunc per omnium earum quae paulo
ante indicatae sunt, Circumstantiarum Concursum, Fabricae in Germanicis
Provinciis
adhuc exoticorum artefactorum usum
habuit, pleraque feliciter ignoravit. Nunc per omnium earum quae paulo
ante indicatae sunt, Circumstantiarum Concursum, Fabricae in Germanicis
Provinciis iam effloruerunt. Hungaria respectu harum in eodem Statu
constituitur, in quo illae ante medium Saeculum respectu exoticarum
Provinciarum versabantur. Ut unus e duobus illis casibus, quos Fabricas
in aliqua Provincia rapide provehere
Ut unus e duobus illis casibus, quos Fabricas
in aliqua Provincia rapide provehere vidimus, eveniat, quoad
exteras vix sperare, quoad Germanicas vero Provincias
ne cogitari quidem licet. Itaque in Hungaria Fabricae tum primo
efflorescent, cum provecta Populatio plures ab Agricultura et Opificiis
manus dabit, cum aucta vehementer per florem Fabricarum in Germanicis
Provinciis Circulatio peccuniae
Portorium deffigi coepit: tandem adscita fuit illa Norma, ut Mercator 30ma
valoris mercium partem dependat: sicque demum Species haec Tributi
determinatum Tricesimae Nomen accepit.
In Hungaria Portorium hoc primis Regni Saeculis nomine Tributi a
mercibus designabatur, tractabaturque instar Telonii ita,
ut curribus tantum et frustis peccorum arbitrarie impositum fuerit; formale
per Articulum 2. concredita, una
Articulo 116. § 2. principium illum stabilitum fuit, ut noxiae Regno
merces arceatur. Urgebatur deinde et 1741. et 1751., donec demum
1754. primum Systematicum Vectigal pro Hungaria providit. 1
Notae
1. providit fortasse prodiit?
5. Systema Vectigalis Hungarici 1754i
fuerit, harum inductionale Portorium (vulgo
Consumptionale appellamus) in gravi 20 pro 100 summa
defixit. Inductionem vero Germanicarum mercium propter Commune
Provinciarum harum cum Hungaria respectu exterorum Statuum
Interesse penes consuetum 5 a 100 portorium reliquit.
Quoad Esituale.
E
classificatae fuissent, si eadem fidelia aut
Simultaneum aut Corellativum adminus
Hungaricum Vectigal etiam pro Germanicis Provinciis elaboratum fuisset:
si in hoc, aut eadem, quae pro Hungaria stabilita fuerunt, principia,
etiam pro Germanicis Provinciis adoptata, aut concedendi his favores,
per alios pro Hungaria Stabiliendos adminus compensati fuissent, poterat
aequissimum inter duo haec
Vectigal etiam pro Germanicis Provinciis elaboratum fuisset:
si in hoc, aut eadem, quae pro Hungaria stabilita fuerunt, principia,
etiam pro Germanicis Provinciis adoptata, aut concedendi his favores,
per alios pro Hungaria Stabiliendos adminus compensati fuissent, poterat
aequissimum inter duo haec Monarchiae membra Commercii
aequilibrium pro ratione temporis illius iam tum stabiliri.
cum exoticis mercibus Commercio excludantur, idque
totum ad Quaestores Germanicos derivetur: dein ut Fabricae et Manufacturae
in Germanicis Provinciis ad Summum quoad fieri potest florem evehantur,
earum artefactis Certa in Hungaria distractio procuretur.
Ad primum principium ea illud Consideratio deduxit, quod ipso etiam Littorali
Croatico Directioni Germanicae eotum adhuc subiecto Hungaria nonnisi
Germanicis et Turcicis Provinciis cincta
fieri potest florem evehantur,
earum artefactis Certa in Hungaria distractio procuretur.
Ad primum principium ea illud Consideratio deduxit, quod ipso etiam Littorali
Croatico Directioni Germanicae eotum adhuc subiecto Hungaria nonnisi
Germanicis et Turcicis Provinciis cincta fuerit: quodve ex Turcia paucae
praeter domestica producta exoticae merces in Hungaria fuerint importatae,
reliquae vero omnes nonnisi per medias Germanicas Provincias
deduxit, quod ipso etiam Littorali
Croatico Directioni Germanicae eotum adhuc subiecto Hungaria nonnisi
Germanicis et Turcicis Provinciis cincta fuerit: quodve ex Turcia paucae
praeter domestica producta exoticae merces in Hungaria fuerint importatae,
reliquae vero omnes nonnisi per medias Germanicas Provincias in Hungariam
penetrare potuerint. Itaque haud difficile futurum existimabat rem eo
dirigere ut Germani Quaestores tanta, quae etiam pro
Hungaria fuerint importatae,
reliquae vero omnes nonnisi per medias Germanicas Provincias in Hungariam
penetrare potuerint. Itaque haud difficile futurum existimabat rem eo
dirigere ut Germani Quaestores tanta, quae etiam pro Hungaria sufficiat,
quantitate exoticarum mercium se provideant, Mercatores vero Hungari, has ab
illis, e secunda manu recipere debeant, sicque Germanicis totum
1ae manus Lucrum obveniat.
possidebant. Alterum eiusdem ordinationis Membrum
necessarium primi Corollarium esse dicebatur, utpote cum id rationes
Tricesimales admodum inpeditas effecisset, si repersolutio
haec in omnibus, quas Hungaria copiosas habet, ingressus Stationibus
fieri debuisset.
Interea tamen omne hoc Institutum eo unice spectasse, ut Hungari
Mercatores ab Immediato exotico Commercio penitus excludantur sicque
potuerint. Id eum demum
effectum produxit, ut nemo amplius horum merces exoticas e prima
manu sibi procurare vel tentaverit. Hae enim ab exoticis
Mercatoribus, nonnisi erga paratam haberi poterant; Hungaria autem
nullos adhuc adeo potentes Quaestores numerabat, qui tantum Aeris,
quantum notabilior eiusmodi mercium quantitas requirit, in potestate sua
habuisset. Ita Consilium Commerciale effectum primi Sui
effectum primi Sui principii reipsa
obtinuit, Hungarique quaestores ab immediato exotico
Commercio penitus sunt excussi.
Et Fabricarum in Hungaria ortum impediendo.
Ad alterum Principium defigendum Consilium Commerciale necessitas ipsa
adegit. Cum enim provecta iam vehementer in Germanicis Provinciis
Populatio pauca tantum Producta
reliqui esse arbitrabatur, quam ad certam
facilemque, quam nascentibus Germanicis Fabricis ad exteras Provincias
parare non poterat Distractionem iisdem in destituta adhuc omnibus ferme
pro Commercio artefactis Hungaria per Vectigal procuret.
Prohibendo materialium Hungaricorum quae pro Fabricis Germanicis
necessaria sunt ad extra evectionem.
Id, ut
observare solent [Systematis] partem
induxisset. Effecit nimirum ut eorum Productorum, quibus Germanicae
Fabricae praeprimis egebant, quorumve sufficiens quantitas in Germanicis
Provinciis haberi non poterat, ex Hungaria in externis Oras evectio
simpliciter prohibeatur. Et hoc nomine Cinerum
clavellatorum, quibus Pannifices, Gallarum
Quercinarum quibus Cerdones et Allutarii, Pellium
merces illae extra Commercium
positae, sicque iam hac quoque parte primus ad Systema
Colonicale passus factus fuit. Ita hunc quoque Scopum
attigit Consilium Commerciale ut certam Germanicis Fabricis in Hungaria
Distractionem procuraverit. Verum per id ipsum ortum Fabricarum in
Hungaria difficilem admodum effecit.
Systema Vectigalis
Colonicale passus factus fuit. Ita hunc quoque Scopum
attigit Consilium Commerciale ut certam Germanicis Fabricis in Hungaria
Distractionem procuraverit. Verum per id ipsum ortum Fabricarum in
Hungaria difficilem admodum effecit.
Systema Vectigalis Germanici 1775i
§. 55. Vectigal Germanicum de Anno 1775o
dirigebatur.
Vel hinc apparet, quod Consilium Commerciale tantum abest ut ab adoptatis
antea Hungaros, ab immediato cum exteris mercibus Commercio
excludendi, certamque Germanicis artefactis in Hungaria distractionem
procurandi, principiis recesserit, ut potius eo iam conatus suos
extenderit, ne Fabricae prorsus in Hungaria exurgere possint.
Perstabat enim adhuc pro Hungaria elevatum per idem Consilium
cum exteris mercibus Commercio
excludendi, certamque Germanicis artefactis in Hungaria distractionem
procurandi, principiis recesserit, ut potius eo iam conatus suos
extenderit, ne Fabricae prorsus in Hungaria exurgere possint.
Perstabat enim adhuc pro Hungaria elevatum per idem Consilium contra
Dispositionem Vectigalis Hungarici de Anno 1754o ad 30 florenos de
omnibus promiscue exoticis mercibus Portorium.
certamque Germanicis artefactis in Hungaria distractionem
procurandi, principiis recesserit, ut potius eo iam conatus suos
extenderit, ne Fabricae prorsus in Hungaria exurgere possint.
Perstabat enim adhuc pro Hungaria elevatum per idem Consilium contra
Dispositionem Vectigalis Hungarici de Anno 1754o ad 30 florenos de
omnibus promiscue exoticis mercibus Portorium. Itaque
Germanus Quaestor merces illas quas
finitima Germanica Statione persoluto, merces hae tanquam iam
naturalisatae per Omnes Hungaricas Tricessimas Libere
dimitti debeant, et hoc demum Institutum omne cum exoticis, quas
Hungaria consummebat mercibus, Commercium, Quaestoribus Depositorialium
harum Civitatum, quasi de manu tradidit, habitans enim in tali
Depositoriali Civitate Germanus Quaestor et advenientibus mercibus
inspicere et
atque illud antea assecutum fuit per Institutum
Retrosolutionis.
Dirigebatur etiam ad impediendum Fabricarum in Hungaria Progressum.
Quoad Fabricas et manufacturas ea tantum
hactenus Consilio Commerciali Cura fuit, ut certam Germanicis Artefactis
in Hungaria distractionem procuret. Nunc ea iam
etiam ad impediendum Fabricarum in Hungaria Progressum.
Quoad Fabricas et manufacturas ea tantum
hactenus Consilio Commerciali Cura fuit, ut certam Germanicis Artefactis
in Hungaria distractionem procuret. Nunc ea iam illud Sollicitudo
incessit, ne erectis forte sensim in Hungaria Fabricis Distractio haec
diminuatur; itaque ut Fabricarum in Hungaria ortum antevertat, varia iis
in
et manufacturas ea tantum
hactenus Consilio Commerciali Cura fuit, ut certam Germanicis Artefactis
in Hungaria distractionem procuret. Nunc ea iam illud Sollicitudo
incessit, ne erectis forte sensim in Hungaria Fabricis Distractio haec
diminuatur; itaque ut Fabricarum in Hungaria ortum antevertat, varia iis
in Vectigali hoc posuit Impedimenta.
Artefacta
fuit, ut certam Germanicis Artefactis
in Hungaria distractionem procuret. Nunc ea iam illud Sollicitudo
incessit, ne erectis forte sensim in Hungaria Fabricis Distractio haec
diminuatur; itaque ut Fabricarum in Hungaria ortum antevertat, varia iis
in Vectigali hoc posuit Impedimenta.
Artefacta Hungarica pro exoticis declarando.
Effloruerunt in Belgio et
hoc pro
exoticis declarata sunt, eo solo discrimine, quod haec
dimidium tantum eius, quod eiusdem speciei exoticum artefactum portare
debet, Portorium Consumptionale dependant, ne vero Fabricae in Hungaria
exoriri possint, Artefacta Hungarica ad eandem Cathegoriam sunt
collocata, licet Germanicorum e contra artefactorum si in Hungariam
invehantur, Portorium, iam una quarta, iam una quinta minus, atque
fuerit. Ac Belgium quidem et
Lombardia, quae mediae inter exteras
Provincias iacent, adeoque varios mercium suarum exitus habent, onus hoc
haud admodum sensere. In Hungaria, quae nonnisi Germanicis
et Turcicis Provinciis eotum cingebatur, cum Turca paucorum tantum
artefactorum nostrorum usum habeat, haec Portorii et elevatio, et
inaequalitas debuit utique Fabricarum
Uti et per varios Germanicis Quaestoribus attributos favores.
Praeter haec Consilium Commerciale omnes insuper modos in Vectigali hoc
inivit quibus Germanicorum Artefactorum Distractio in Hungaria
facillitari possit. Hoc
pro se stitit, ne Esituale quidem Portorium in Limitanea Germanica
Statione deponere debuerit, verum illud primo in redditu ab eo, si quid
reipsa vendidit, exigebatur. Cum eadem occasione novum pro Hungaria
Vectigal elaboratum non fuerit, omnes hi favores Germanicis tantum
Quaestoribus in Beneficium cessere, Hungari stante adhuc veteri de 1754i
Vectigali, nullo eatenus reciproco gaudere poterunt.
vero Artefactis
Hungaricis, dimidiam exotici Portorii partem, concessosque
quos paulo ante recensuimus Germanis Quaestoribus favores, id effecit,
ut Germanica Artefacta, non modo certam in Hungaria distractionem
retinuerint, verum etiam ne fabricae in Hungaria vel exoriri
potuerint.
§.56. Nec per reincorporationem Littoralis
Portorii partem, concessosque
quos paulo ante recensuimus Germanis Quaestoribus favores, id effecit,
ut Germanica Artefacta, non modo certam in Hungaria distractionem
retinuerint, verum etiam ne fabricae in Hungaria vel exoriri
potuerint.
§.56. Nec per reincorporationem Littoralis Croatici, nec per defixum
Flumine Gubernium Hungaricum reseratum fuit
huic et Tergestino Libero Portui Anno 1771 Concessos et per Vectigal 1775
confirmatos fuisse superius exposuimus, favoribus conservandum esse edixit.
Denique ut novum Circumstantiis mutationis huius accommodum Vectigal pro
Hungaria elaboretur, imperavit.
Ita reserata tandem fuit exigua licet haec Littoralis Porta, per quod
Hungaria immediatum tam Eductionis, quam et Importationis
cum exteris Provinciis Commercium
esse edixit.
Denique ut novum Circumstantiis mutationis huius accommodum Vectigal pro
Hungaria elaboretur, imperavit.
Ita reserata tandem fuit exigua licet haec Littoralis Porta, per quod
Hungaria immediatum tam Eductionis, quam et Importationis
cum exteris Provinciis Commercium instaurare potuisset, si piam hanc
Augustae Principis Intentionem explere licuisset. Nunc ante omnia impeditum
Obrovacz se extendit, confinio quidem Carlostadiensi
incorporata fuit, Directio tamen rei Tricesimalis per Districtum hunc, ad
Bancalem Deputationem recidit. Ita divisa biffariam hac
directione Hungaria Beneficium illud, quod eius unitas importare solet,
illico amisit; Bancalis enim Deputatio vetus illud Tricesimae valoris
mercium partis Systema quoad 2 districtum hunc retinuit et cum hoc in
pluribus
pro Quaestoribus, quam elevata contra
tenorem vectigalis 1754i exotica Portoria, iam idipsum cursum Commercii
Hungarici, quem principio concentrare plurimum interfuisset, distraxit.
Observatum deinde fuit ab Adverso, quod Hungaria per exiguam licet hanc
Littoralis portam, sufficientibus e prima manu exoticis
Productis provideri posset, si concessi Urbi Portuique Fluminensi, dum adhuc
Germanicae suberat Iurisdictioni Vectigalis, quos
Fluminensi, prouti id adnexa sub A et altissimo Loco eotum
repraesentata Tabella remonstrat sicque impossibile porro etiam fuerit
aliquam exoticam mercem per Flumen in Hungariam inferre.
Ita recuperavit quidem Hungaria sed non totum Littorale Croaticum, obtinuit
Portum Liberum, sed per quem exitus tantum patebat,
Ingressus omnis praecludebatur: recepit denique quod fines
suos alluit mare, sed per quod
exegit. Audita fuit 1776. primum
Camera, tum Gubernator, denique et Locumtenentiale et Croaticum, quod
interea erectum fuerat, Consilium, omnia haec Dicasteria
immediatum cum exteris mercibus Commercium, pro Hungaria eo
magis reclamabant, quod secus ipsa Hungarici per Portum Fluminensem
promovendi Commercii, iam exteris etiam Potentiis Significata Idaea,
evanescere, totumque Gubernii Hungarici Institutum, inutile reddi debeat,
Gubernii Hungarici Institutum, inutile reddi debeat,
Cancellaria Hungarica adaequatum Germanicas inter Provincias et Hungariam
reciprocum quoad singulos Vectigalis Articuloso sustinebat.
Novum tamen pro Hungaria Vectigal nonnisi 1784. adeoque post 30 a primo
Vectigali annos emanavit. Eodem Anno Germanicum etiam 1775. Vectigal
abrogatum, novumque pro his etiam Provinciis editum fuit.
statim tractatum illum usus ostendit.
Poloni ê contra Beneficio Transitualis Taxae omnino gaudent
ita, ut si Polonus Animalia per Galliciam in Hungariam depellat, illic
tantum transituale, in Hungaria vero Inductionale, seu Consumptionale
Portorium deponat, Beneficium hoc Polonis ea potissimum de Causa
Concessum est, quod secus facile aliam, cum detrimento Monarchiae
distractionis Animalium suorum viam
quoad exitum, eum ultra tenores Tractatum
Favorem per Vectigal hoc perceperint, quod Stipulatos 5 a 100 tantum
Naturae Producta et artefacta nonnisi ¼ cruciferi a valore
unius floreni dependant; nimirum illa Hungaria subministrat haecve
Germanicis Provinciis devehuntur.
Commercialis cum Polonia Tractatus §.6. Vectigalis diserte quidem stabilitur,
diciturque quod in singulo sub sensum illius cadente articulo admensum
gravi Portorio
admittit, in Germanico etiam Vectigali aut educi prohibentur, aut gravi
perinde Portorio affecta sunt. Verum cum haec plerumque sint necessaria,
pro florentibus iam Germanicis Fabricis materialia, Hungaria vero his
adhuc destituatur, hac quoque in re Germanicarum potissimum Fabricarum
rationem habitam fuisse satis apparet.
Quoad Transitum
penes etiam solos Germanos Quaestores remanere. 5o Cum omnia illa exotica
artefacta, quorum Surrogatum Germanicae Fabricae praestare possunt:
prohibita sint, Germanica vero absque Portorio in Regnum invehantur, cogitur
Hungaria necessariis sibi mercibus se tantum e Germanicis Provinciis
providere, e converso 6o cum omnes illi Hungarici Articuli quibus Germanicae
Fabricae opus habent vel extra educi prohibeantur, vel certe gravibus
Portoriis
quibus Germanicae
Fabricae opus habent vel extra educi prohibeantur, vel certe gravibus
Portoriis impediantur, in Germanicas vero Provincias aut sine ullo, aut erga
exiguum Portorium induci permittantur, cogitur interim Hungaria complura
Producta Sua tantum Germanicis Provinciis distrahere, atque ita Regnum alias
independens ad formale ferme Coloniarum
Systema redactum est, ac Coloniae quidem Legi huic, ne aut Sua
ferme Coloniarum
Systema redactum est, ac Coloniae quidem Legi huic, ne aut Sua alio quam ad
Metropolim Producta distrahere, aut aliunde necessariis sibi artificiis se
providere audeant, ex pacto subiacent, Hungaria sola indirecta
Vectigalis via, per id tantum eo perducta est, quia ab activo
in regulationem eius influxu, iam dudum arcetur. 7o Ex ipso Coloniarum
Systemate debet Metropolis productorum
sit: parte vero ex alia eorum in Germanicas Provincias distractio, non tam
per Vectigal, quam alia collateralia Impedimenta difficilior semper
efficiatur, debebit ipsa etiam artefactorum Germanicorum Consumptio in
Hungaria sensim diminui, nisi malo huic per elaborandum novum et aequianime
Vectigal remedium ponatur.
§.66. Systema Aestimationis mercium.
Caeterum Quotta metiendi
exurgere non potest, facilis efficiatur.
Primus Capitalis Ductus Vienna et Posonio ad Littorale.
Commerciales viae in Capitales et Collaterales dividuntur:
Hungaria tres tantum habet Capitales Ductus: primum Posonio ad
Littorale Hungaricum, qui exiguo duarum Postarum
deflexu, una etiam Viennam ducit sicque Littorale Hungaricum cum ipsa
totius
Reliqui Collaterales Ductus.
Quod Passus attinet: qui in haereditario Germanicas Provincias ducunt;
evectio in Austriam, cum qua Hungaria plurimam habet
Mercium Communicationem alioquin in utrumque priorem; eductio vero in
Gallitiam in tertium Capitalem ductum incidit. Reliqui
qui in Silesiam
per exteras Naves inducti fuerint
aliqua Portorii diminutio concedatur.
§.70. Naturales Navigationis Hungaricae Canales.
Quod Navigationem intra continentem concernit, Hungaria ut iam § 3. ostensum
est, naturalis Navigationis Canales plurimos habet. Princeps omnium est quem
illi Danubius praebet, qui medium ferme Regnum intersecat.
Tibiscus Dravus et
saepius distrahunt, raro iisdem aliquid revehunt
quandoque praevie dissolutas instar asserum et Lignorum focalium vendere
leguntur, atque ita primum singulae eiusmodi Navis pretium e Provinciis
haereditariis effertur, licet Hungaria abundet Quercinis Lignis, constructae
vero e hoc Ligno Naves tres etiam Aetates earum sustineant, quae e molli
ligno consistunt.
Ad 2um constat maiorem esse Danubii, quam Rheni
et praecipuae earum
Species devehi solent. Aliorum Capitalium licet fluviorum
Hungariae Navigatio ad unum fermê ut mox apparebit, aliumque articulum
restringitur. Danubius plerasque quibus aut Hungaria opus habet aut quas
exteris transmittit, merces vehit. Hoc enim Secundo
pleraque Germanica artefacta Pestinum usque saepe etiam ulterius
demittuntur: eo vero adverso maxima
Canali merito reputatur. Cuius quidam rei ratio non tantum in
amplitudine fluvii, sed etiam in eo versatur, quod medium plane Regnum
praeterfluat, quodve Cursum teneat per Austriam, cui
plurima cum Hungaria Commercii Communicatio intercedit; a Moravia vero
haud nullum discedat.
§.73. Capitalis Navigationis Canalis per Tibiscum.
et Systematicae fluviorum horum
mappae elaboratio Anno primum 1785. decernebatur; praescripta fuit omnibus
in illa operaturis Comitatensibus Geometriis Conformis instructio, eademque
Scala: in Singulo vero in quot eotum Hungaria divisa fuit Districtu unus
Geometra Dirigens maiori tantisper Salario provisus, qui reliquos in opere
manuducat, Constitutus fuit: Verum hoc quoque opus partim Bellum Turcicum,
partim subsecuta temporum mutatio
effluxu iam Dravanae et Danubianae
Navigationis beneficium nanciscatur, eius mentio vel eo nomine iniicienda
videbatur, ut appareat, quod et ille et Dravus unice ob
deffectum viae repulsualis passivum tantum pro Hungaria Canalem
praebeat.
§.76. Collaterales Navigationis Canales, qui in Tibiscum ducunt.
Collaterales Tibisci Canales efficiunt, in partibus Superioribus
Canalis adest, et tamen Communicationem per
aquam utilitas Commercii exposcit neque adeo Solum reluctatur, ibi
artificiales etiam canales duci consveverunt. Videndum
itaque restat, quid hactenus in Hungaria hoc in genere factum, quod tantum
propositum, neque tamen effectuatum fuit? Quod ut clarius appareat, iuvat
ea, quae reipsa Navigationis causa acta sunt ab illis, quae exsiccandarum
tantum Palludum gratia
quod pluribus Centenis millibus opus futurum sit, facile coniicere
licet.
Canalis Temessiensis
Praeter hunc ramum si adhuc ille arteformatus fuit, Hungaria nullum alium
proprie artificialem Canalem habet, quam illum, quem adhuc Administratio
Banatica Ope aquarum fluvii Begsa ad Temesoarinum, versus
sic dictam albam Palludem effodi
efficiatur, explanandum restat: quis sit mechanicus eius
cursus? Id est ad quae Emporia? Per quas Scalas Singulus Commercii Articulus
tendat? Cum quibus Provinciis activum? Cum quibus item passivum Commercium
Hungaria habeat? Denique quae sit Hungarici Commercii Billanx?
Quod primum attinet: in Regione ubi Commercium iam plane effloruit, nullae
nundinae vigent, victualia, aliaeque pro immediata Consumptione neccesariae
merces
nullae
nundinae vigent, victualia, aliaeque pro immediata Consumptione neccesariae
merces quotidie venui prostant. Negotiatio omnis per Contractus, qui nulli
tempore, aut Loco affixi sunt geritur.
In Hungaria mechanicus Commercii Cursus adhuc per Nundinas
procedit. In hebdomadalibus quidem potissimum victualia, et
paucae pro proprio emptoris usu necessariae merces exponuntur, quandoque
tamen in his
Centralis Emporii Pesthiensis Nundinis Germanici Quaestores cum Domesticis
quoad necessaria sibi Hungarica Producta, et hi vicissim quoad Germanica
Artefacta potissimum Contractus concludere consveverunt.
Habet tamen Hungaria suas uti aliae Regiones Scalas, per quas
Commercium ad Centrum et vicissim procedit. Centrale Commercii Hungarici
emporium est Pesthinum et respective Buda. In hoc
plurimi Primari
tardos transportus
suscipiunt, diminuto interea in Regione famellica frumenti pretio, grave
saepe detrimentum patiantur. Interea transportus pretium adeo elevari solet,
ut ipsum hoc ulteriorem demum emptionem sistat. Atque ita Hungaria raro
hactenus tali occasione vel dimidium eius frumenti distraxit, quod vendere
poterat si plures, Celerriores transportus faciendi modus adfuisset. Ante
postremam in Italia famem, nec via Iosephina
sibi arrogant hacque occasione frumento pretium pro arbitrio
defigunt. Porro si Vector totum frumentum non vendat, ab eo quod revehit
novam iterum 30mam in confinio persolvere debet. Ubi e converso merces
germanicae si e Hungaria, quia vendi non poterant revehantur, nulli amplius
30mae subsunt.
Gallicia etiam tunc tantum Frumento Hungarico exitum praebet,
si in eadem penuriam enasci contingat: verum id
non
exiguam Peccorum horum quantitatem Commercio suppeditat. Ipsa Gallicia ac
praesertim Valachia et Moldavia notabilem Commercio Hungarico Cornutorum
peccorum Copiam [Hungariae] subministrat.
Olim Hungaria praeter advicinantes Germanicas Provincias insuper Statum
Venetum imo ipsum Imperium Germanicum Animalibus his providebat. Nunc totum
hoc Commercium ad Germanicas Provincias restrictum est, non quasi
necessarius etiam
Commercii articulis sat esse videtur, si exponamus qui? E quibus Provinciis
(ipsos enim passus Commerciales Ingressus Stationes alioquin
indicant) Hungariae inferantur? Qui vero vicissim? In quas Provincias e
Hungaria evehantur? Neque hoc de omni minuto articulo praestare interest,
sufficit, si notabiliores recenseantur, cum iidem articuli et pluribus
Provinciis invehantur, et vicissim in plures evehantur, ad vitandam
taediosam
Naturalis itaque sequela est, quod de singula hac
artefactorum specie maxima quantitas ê respectiva Provincia Hungariae
invehatur, et vicissim plurima necessariorum ad singulam Fabricae Speciem
Crudorum materialium pars e Hungaria ad concernentem Provinciam efferatur.
Inde fit, ut ex Austria plurimi Pilei, Sericeae et
Semisericae materiae, et Coriacea fabricata
Hungariae invehantur, sicut vicissim
ut hi pannos huiusmodi iam e prima manu accipiunt.
Silesia Telae, Lineorumque fabricatorum, Styria gozypiacearum
materiarum maximam quantitatem subministrat. Verum gozypium
Hungaria non profert. Lini etiam non magnam a propria
necessitate reliquam Copiam habet. Eius tamen quod distrahit notabiliorem
partem in Silesiam educit.
Interea nulla Provinciarum harum aliquam Fabricati
Evehuntur autem iterum nonnisi Germanico Fabricata, nempe vitra
Bohemica, Panni, Lanea, Gozypiacea fabricata, praesertim vero
elaborata ex auricalco ad gustum Orientalem utensilia. Et ideo
Hungaria adeo notabile passivum cum Turcia Commercium habet, ut 1786. (pro
quo postremo Tricesimalis Tabella haberi potuit) inductio eductionem
superaverit, in 1.216.539. Quodsi ea esset Hungarorum Quaestorum industria,
ut cum
Viennam pro
usu Fabricarum illarum devehunt. Imo Viennenses Mercatores tantam
Articulorum horum Copiam sibi procurant, ut cum iis, ulterius in Saxonicum
Imperium et Helvetiam Oeconomiae Commercium exerceant, Hungaria
e contra nonnisi exiguum transportus Beneficium inde capiat.
Styriae importatio, praeter ea, quae iam dicta sunt potissimum
in ferro plumbo horumque
Commercii Hungarici.
Ipse intrinsecus Commercii Status vel ex his quae iam dicta sunt, facile
colligi potest: nimirum Systema vigentis hactenus Vectigalis Scopum ad quem
dirigebatur reipsa attigit, nempe ne Fabricae in Hungaria exurgant, et ut
Quaestores Hungari a directo cum exoticis mercibus praeter eas, quae pro
domestica Hungariae Consumptione necessariae sunt,
fabricata constituunt, et ex his praecipua sunt
Pannus aliaque Lanea: Tela aliaque Linea,
Gozypeacea item coriacea, sericea et semisericea fabricata. Quanquam pro
ipsis his Fabricis Hungaria Lanam et Coria subministret, gozypium vero
nonnisi per Hungariam in Germanicas Provincias penetrare possit.
Effecit etiam Vectigalis Systema, ut directa Quaestorum Hungaricorum cum
exoticis Provinciis Communicatio
nonnisi per Hungariam in Germanicas Provincias penetrare possit.
Effecit etiam Vectigalis Systema, ut directa Quaestorum Hungaricorum cum
exoticis Provinciis Communicatio admodum exigua sit, sed his mercibus
Hungaria per Quaestores Germanos potissimum provideatur; toto enim ultimo
Decennio immediata ex exoticis Provinciis, praeter Littorale et Turciam in
Hungariam Inductio nonnisi 446.026 florenos etulit, e qua Summa pro uno Anno
etulit, e qua Summa pro uno Anno
nonnisi 44.612 in Diametro obveniunt.
E contra inductae ex iisdem Provinciis medio Germanorum Quaestorum merces
decuplo fere tantum effecerunt.
Exercet tamen Hungaria activum cum omnibus advicinantibus Provinciis, praeter
Turciam et suum Littorale Commercium: imo si
hae etiam in generalem calculum assummantur, adhuc in duobus et aliquid
supra
Habitatio Viennae ditissimorum Magnatum, qui omnes Bonorum suorum Proventus
ibidem consummunt. 5o Interusuria quae Hungari Debitores Viennensibus
Creditoribus quotannis persolvunt. 6o Lotteria Viennensis in quam notabiles
ex Hungaria peccuniae influunt. 7o Lucrum quod Banco Viennense a
Distractione Salis maritimi e Littorali Hungarico percipit. 8o Summae illae,
quae post defalcatas pro Cultura fodinarum necessarias expensas e re
montanistica
Distractione Salis maritimi e Littorali Hungarico percipit. 8o Summae illae,
quae post defalcatas pro Cultura fodinarum necessarias expensas e re
montanistica quotannis Viennam deportantur. 9o Resultantes a necessariis in
Hungaria expensis Proventus Camerales, qui perinde ad Cassas Viennenses
deferuntur. Quantum hae Summae efficiant arithmetice definiri non potest,
quamcunque tamen moderato Politico Calculo assummantur, duos
certe
quos supra memoravimus, Canales peccuniae e Regno educeretur,
sicut vicissim quo plus Aeris Commercium imposterum etiam Hungariae
infundet, eo etiam plus per easdem vias educetur.
Neque obstat, quod in Hungaria pretia Bonorum crescant, Interusuria vero a
Sex ad quinque pro Centum Sponte deciderint, effectum enim hunc non maior
peccuniae affluxus sed celerrior affluentis et reffluentis
peccuniae
usque notabilem illam exoticarum mercium prohibitionem in Commercio
passive stetisse constat. Et tamen in Germanicis Provinciis
Pretia fundorum, Commoditates vitae, Luxus ipse a maiori adhuc, quam in
Hungaria proportione creverunt. Nimirum quia id, quod via
Commercii effluxit per alios Canales ab ipsis
exteris Provinciis eidem cum foenore compensabatur.
illata fuit. Denique quoad extraneos Beneficiatos, horum
Taxa respectu maiorum Beneficiatorum in 1000, respectu
minorum in 200. aureis eodem articulo defixa est.
Ita omnis demum in Hungaria fundus Publicus unice ad
Indigenarum, et beneficiatorum extraneorum
Taxas recidit, neque hae diserte ad Commerciales usus, sed
ad extra
totum sibi subjecit expugnata arce
Lutzeburgensi; et eo scivit vi pecuniarum suarum adducere Belgas et Anglos Ludovicus ut, licet
garantirisaverint pacem Noviomagensem, tamen non tantum Hispanos non juverint, sed potius Angli
juverunt Gallos; contra Leopoldum vero suscitavit Turcas in Hungaria, ut nec is juvare potuerit
Hispanos; Hispani ergo deserti ad 20 annos coacti sunt inducias facere cum Gallis 1684, ut nempe
duo loca munita in Belgis recipiant Hispani, cetera vero occupata a Hispanis servarent sibi
Galli; pax tamen non nisi 4 annis duravit; nam 1688. bellum
dedisset; ab eo tempore
Iohannes junior princeps et princeps Brasiliae, qui conjugem habet Mariam Carolinam, filiam
Caroli 4‑ti regis Hispaniarum, in uxorem
ad
quos certi honores, beneficia et praerogativae restringuntur, illi sunt nobiles; qui his non
gaudent, ignobiles.
Hungarica aulica, et commissio aulica studiorum Viennae; his
collegiis praeesse solent cancellarii aulici.
stricte sic dicti
pares curiae seu Lords, qui vel ecclesiastici vel profani sunt; ex profanis tantum capita
familiarum habent jus sessionis; ex ecclesiasticis sunt duo archiepiscopi et 24 episcopi
Angliae et Scotiae; hae tamen duae classes non formant duos status, sicut in Hungaria, sed
unicum statum, proin nulla est aemulatio, nulla invidia; saeculares jure hereditario gaudent
hac praerogativa, ecclesiastici vi officii sui habent eam; saecularis tamen solummodo tempore
majorennitatis, nempe 21--o aetatis anno, gaudet hac praerogativa, dein debent
debent esse incolae eius loci, debent fundos et
certos reditus habere; idem etiam de eligendis intelligi debet, sic deputatus Angliae eligi
non potest, nisi 600 Lib. sterling proventus habeat; urbanus vero deputatus debet 300; diurna
enim deputati non habent in Anglia, prout in Hungaria, sed Scotae habent diurna; rex pro
lubitu suo convocat quomodo quorsum, et quotiens ipsi
rex.
Marlborug habet pro utraque stirpe hunc titulum, exstincto nempe sexu
masculino.
consiliariis et uno secretario; individua huius collegii nominant status
generales; hoc collegium invigilat monetis omnium provinciarum, cognoscit causas controversas.
ad id persuadeas, eidemque ingenue aperias
quod ad id per me sis
10,8 sis] sim
requisitus. Proponas illi quod mihi negotiosa occupatio iam in
naturam transiverit; quod hoc sit unicum senectutis meae solatium; quod ille etiam in Hungaria
commodiorem sibi comitatum proximius obtinere possit. Quod si tamen omnibus
his non moveretur, utere quaeso ipsis his argumentis apud amicum tuum I. et, si potes, impedi
ne Amade scopum suum assequatur. Si hic propositum suum adurserit,
Jan Panonije (1434-1472) [1447, Italia; Hungaria]: Epigrammata et elegiae, versio electronica, 5735 versus, verborum 37748, ed. Sandor Kovacs [genus: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [numerus verborum] [ian-pan-epigr-eleg.xml].
Jan Panonije (1434-1472) [1456, Italia; Hungaria]: Epistulae, versio electronica, 1969 verborum, ed. Samuel Teleki [genus: prosa - epistula; prosa - versio] [numerus verborum] [ian-pan-epist.xml].
Jan Panonije (1434-1472) [1465, Hungaria]: Galeotto suo epistula, versio electronica, 926 verborum, ed. Acs Pal Jankovics Jozsef Koszeghy Peter [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [ian-pan-epist-gal-1465.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1505]: Epistulae, versio electronica., Verborum 166, ed. Petrus Kasza [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epistulae.xml].
Banicevic, Jakov (1466-1532) [1513]: Epistulae anni 1513, versio electronica., Verborum 5324, ed. G. Amboise [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [banic-j-epist-1513.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518, Augsburg]: Oratio Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae contra Thurcas ad Germanos habita, versio electronica, 35 versus, verborum 5015, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [andreis-f-thurc-germ.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].
Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1525, Modrus]: Bernardinus de Frangepanibus Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 544, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [frankapan-b-epist-1525-02-15.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1526, Budim]: Stephanus Brodericus electus episcopus Sirmiensis, cancellarius Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 653, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1526-03-17.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1527]: De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica., Verborum 959, ed. Arnold Ipolyi [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [numerus verborum] [brodaric-s-mohach.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1532, Venecija; Bec; Bec; Bec; Venecija; Venecija; Venecija; Trogir; Rab; Sarvar; Venecija; Trogir; Bakar; Sarvar; Trogir; Sarvar; Trogir; Venecija; Trogir]: Epistolae ad Thomam Nadasdinum, versio electronica, Verborum 5603 (pro tem), ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-epist-nadasd.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1532]: Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica, Verborum 1364, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [vrancic-a-memoriale-1532.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1533, Pecuh]: Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 239, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1533-05-08.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1533, Budim]: Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 722, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1533-08-01.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1538]: Epistulae anni 1538, versio electronica, Verborum 4332, ed. Laszlo Szalay [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vrancic-a-epist-1538.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1543]: Commentarius rerum actarum Constantinopoli anno 1542. Versio electronica, Verborum 4922, ed. Srecko M. Dzaja Guenter Weiss [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-const.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1545, Cracovia; Polonia]: Ad optimates Polonos admonitio, versio electronica, Verborum 8436, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio; prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-polonos.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clare exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus, ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-afflictio.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primum de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum., ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-prognoma.xml].
Utjesenovic-Martinuzzi, Juraj (1482-1551) [1545]: Epistola ad Antonium Verantium, versio electronica., Verborum 599, ed. Utiesenovic, Ognjeslav M. Laszlo Szalay Gusztav Wenzel [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [utjesenovic-j-epist-1545-02-28.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1567, Prag]: Antonius Verantius episcopus Agriensis cardinali Commendone, versio electronica, Verborum 632, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vrancic-a-epist-1567-04-05.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1570, Tragurii]: Reverendissimo et observandissimo d. Domino meo Antonio Verantio Archiepiscopo Strigoniensi etc. in Hungaria, versio electronica, Verborum 1755, ed. Laszlo Szalay Gusztav Wenzel [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-epist-1570-02-02.xml].
Benesa, Petar (fl. 1570) [1570, Dubrovnik]: Epistula ad Ioannem II. Zapolyam, versio electronica, 482 verborum, ed. Vlado Rezar [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [benesa-p-epist-1570.xml].
Vrancic, Faust (1551-1617) [1575]: Vita Antonii Werantii, versio electronica, 51 versus, verborum 606, ed. Martinus Georgius Kovachich [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [vrancic-f-vita-ant.xml].
Kitonic, Ivan (1561-1619) [1619]: Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica, 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [kiton-i-dir-meth.xml].
Levakovic, Rafael (o. 1597 - o. 1650) [1639]: Ad Benedictum Uinkouich episcopum epistulae XI, versio electronica, Verborum 6550, ed. Sime Demo [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [levakov-r-epist.xml].
Belostenec, IvanGlavinic, SebastijanAnonymus (1593./1594. - 1675) [1675]: Gazophylacii dedicatio et prologus, versio electronica, 3558 verborum, 12 versus, ed. Damir Boras [genus: prosa - dedicatio; prosa - epistula; prosa - prologus; prosa - paratextus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [belostenec-i-gazophylacium-ded.xml].
Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1686]: Thieneidos libri sex, versio electronica, 5415 versus, verborum 33672, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-thien.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Additamenta ad Annuas, versio electronica, Verborum 17030, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann-add.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Annuae 1748-1767,versio electronica, Verborum 244601, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1749]: Operum omnium tomus I, versio electronica, Verborum 68552, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [skrl-1.xml].
Skrlec Lomnicki, NikolaSzalagyi Istvan (1729-1799; 1739-1796) [1778, Zagreb; Pecuh]: Epistolae Nicolai Skerlecz ad Stephanum Salagi et responsorium Salagi, Verborum 7797 [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skerle-n-epist-salag.xml].
Baricevic, Adam AlojzijeSkrlec Lomnicki, Nikola (1756-1806; 1729-1799) [1780]: Epistolae, versio electronica, Verborum 2018, ed. Teodora Shek Brnardic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [baricev-aa-epist.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1782]: Operum omnium tomus II, versio electronica, Verborum 46753, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skrl-2.xml].
Anonymus (1790) [1790]: Declaratio ex parte nunciorum Regni Croatiae, quoad inducendam Hungaricam linguam, versio electronica., 1839 verborum, ed. Franjo Fancev [genus: prosa - acta] [numerus verborum] [nn-declaratio-1790.xml].
Brezovacki, Tito (1757-1805) [1790]: Dalmatiae, Croatiae et Slavoniae trium sororum recursus, versio electronica, 94 versus, verborum 664, ed. Darko Novakovic [genus: poesis - satura; poesis - elegia] [numerus verborum] [brezov-t-recursus.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1790]: Discursus in secundum membrum propositionum regiarum seu opinio de insurectione in Regno Hungariae, versio electronica, Verborum 10693, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-disc.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1790]: Operum omnium tomus III, versio electronica, Verborum 71764, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skrl-3.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica, Verborum 26295, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-desc.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Quindecim epistulae ad Martinum Georgium Kovachich, editio electronica, Verborum 12898, epistulae 15, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skrl-epist-kov.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica, Verborum 39967, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-status.xml].
Baric, Adam Adalbert (1742-1813) [1792]: Statistica Europae, versio electronica, Verborum 91598, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [baric-a-stat.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1798, Jakovlje]: Ad Maximilianum Verhovacz epistola 1. Octobris 1798, versio electronica, Verborum 577, ed. Neven Jovanovic Josip Kolanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skerle-n-epist-verh-1798-10-01.xml].
Omnes locos monstra (paululum expectandum est dum data mittantur)
256. Skrlec Lomnicki,... . Epistolae Nicolai Skerlecz ad... [page 11 |
Paragraph |
Section]
257. Skrlec Lomnicki,... . Epistolae Nicolai Skerlecz ad... [page 25 |
Paragraph |
Section]
258. Baricevic, Adam... . Epistolae, versio electronica [Paragraph |
Section]
259. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
260. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
261. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
262. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
263. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
264. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
265. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
266. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
267. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
268. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
269. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
270. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
271. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
272. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
273. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
274. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
275. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
276. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
277. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
278. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
279. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
280. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
281. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
282. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
283. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
Section]
284. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
285. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus II, versio... [Paragraph |
SubSect | Section]
286. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 33 |
Paragraph |
Section]
287. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 34 |
Paragraph |
Section]
288. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 34 |
Paragraph |
Section]
289. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 35 |
Paragraph |
Section]
290. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 35 |
Paragraph |
Section]
291. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 35 |
Paragraph |
Section]
292. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 36 |
Paragraph |
Section]
293. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 36 |
Paragraph |
Section]
294. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 36 |
Paragraph |
Section]
295. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 37 |
Paragraph |
Section]
296. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 37 |
Paragraph |
Section]
297. Anonymus. Declaratio ex parte nunciorum... [page 37 |
Paragraph |
Section]
298. Brezovacki, Tito. Dalmatiae, Croatiae et Slavoniae... [Paragraph |
Section]
Unica spes nostrae jam pridem, Bane, salutis
Huc propera, penitus ne
299. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
300. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
301. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
302. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
303. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
304. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
305. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
306. Skrlec Lomnicki,... . Discursus in secundum membrum... [Paragraph |
Section]
307. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
308. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
309. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
310. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
311. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
312. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [Paragraph |
Section]
313. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
314. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
315. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
316. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
317. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3230 |
Paragraph |
Section]
318. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
319. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
320. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3260 |
Paragraph |
Section]
321. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
322. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
323. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
324. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
325. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
326. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
327. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
328. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3320 |
Paragraph |
Section]
329. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
330. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
331. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
332. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
333. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3470 |
Paragraph |
SubSect | Section]
334. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3512 |
Paragraph |
SubSect | Section]
335. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
336. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
337. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
338. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
339. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
340. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
341. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
342. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
343. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
344. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
345. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3584 |
Paragraph |
SubSect | Section]
346. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
347. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
SubSect | Section]
348. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
349. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
350. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
351. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
352. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
353. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
354. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
355. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
356. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
357. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
358. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
359. Skrlec Lomnicki,... . Operum omnium tomus III, versio... [page 3622 |
Paragraph |
Section]
360. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
361. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
362. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
363. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
364. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
365. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
366. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
367. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
368. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
369. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
370. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
371. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
372. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
373. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
374. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
375. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
376. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
377. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
378. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
379. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
380. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
381. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
382. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
383. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
384. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
385. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
386. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
387. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
388. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
389. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
390. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
391. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
392. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
393. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
394. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
395. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
396. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
397. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
398. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
399. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
400. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
401. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
402. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
403. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
404. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
405. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
406. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
407. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
408. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
409. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
410. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
411. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
412. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
413. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
414. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
415. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
416. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
417. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
418. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
419. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
420. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
421. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
422. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
423. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
424. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
425. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
426. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
427. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
428. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
429. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
430. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
431. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
432. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
433. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
434. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
435. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
436. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
437. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
438. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
439. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
440. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
441. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
442. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
443. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
444. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
445. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
446. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
447. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
448. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
449. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
450. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
451. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
452. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
453. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
454. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
455. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
456. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
457. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
458. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
459. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
460. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
461. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
Section]
462. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
463. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
464. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
465. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
466. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
467. Skrlec Lomnicki,... . Descriptio physico-politicae... [Paragraph |
SubSect | Section]
468. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
469. Skrlec Lomnicki,... . Quindecim epistulae ad Martinum... [Paragraph |
Section]
470. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
471. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
472. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
473. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
474. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
475. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
476. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
477. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
478. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
479. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
480. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
481. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
482. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
483. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
484. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
485. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
486. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
487. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
488. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
489. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
490. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
491. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
492. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
493. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
494. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
495. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
496. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
497. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
498. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
499. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
500. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
501. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
502. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
503. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
504. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
505. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
506. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
507. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
508. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
509. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
510. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
511. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
512. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
513. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
514. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
515. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
516. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
517. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
518. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
519. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
520. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
521. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
522. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
523. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
524. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
525. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
526. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
527. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
528. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
529. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
530. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
531. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
532. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
533. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
534. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
535. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
536. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
537. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
538. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
539. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
540. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
541. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
542. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
543. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
544. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
545. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
546. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
547. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
548. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
549. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
550. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
551. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
552. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
553. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
554. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
555. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
556. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
557. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
558. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
559. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
560. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
561. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
562. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
563. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
564. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
565. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
566. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
567. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
568. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
569. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
570. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
571. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
572. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
573. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
574. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
575. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
576. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
577. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
578. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
579. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
580. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
581. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
582. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
583. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
584. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
585. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
586. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
587. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
588. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
589. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
590. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
591. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
592. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
593. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
594. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
595. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
596. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
597. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
598. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
599. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
600. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
601. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
602. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
603. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
604. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
605. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
606. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
607. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
608. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
609. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
610. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Section]
611. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
612. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
613. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
614. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
615. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
616. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
617. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
618. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
619. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
620. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
621. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
622. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
623. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
624. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
625. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
626. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
SubSect | Section]
627. Skrlec Lomnicki,... . Status actualis oeconomiae... [Paragraph |
Sub2Sect | Section]
628. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
629. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
630. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
631. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Section]
632. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
633. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
634. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
635. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
636. Baric, Adam Adalbert. Statistica Europae, versio... [Paragraph |
Sub2Sect | SubSect | Section]
637. Skrlec Lomnicki,... . Ad Maximilianum Verhovacz epistola... [page 2222 |
Paragraph |
Section]
Bibliographia locorum inventorum
Toma Arhidakon (1200-1268) [1268, Split]: Historia seu cronica Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum, versio electronica, Verborum 40426, ed. Olga Peric [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [thomas-hist-salon.xml].
1 2 3 4 5 6 7
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.