Quod quaesisti inventum est in 293 locis.

Omnes locos inventos monstra

Preme hic ut KWIC videas

Loci 1-293:

meniis fixe firmatam habemus, in qua vnius anni et semis victualia superfluunt, et secundario inquiramus fauoris presidium a nato fęlicis et pię memorię Kroli regis, scilicet a Ludouico, ipsius successore, ut nos non deserat a prolixo iam curriculo fideles sacrę coronę persistentes, cum idem Carolus rex specialem charitatis amorem in vrbem et homines generosos huius ciuitatis gesserit. Spes certitudinaliter in Deum et nostrum pastorem est tenenda. Pro nostris piis precibus facile prebebit assensum.

Iacobo de Raduchis et domino Paulo de Georgiis, de confirmatione pacis inter dominum nostrum regem, Ianuenses et Venetos, quae confirmata fuit die 8. dicti mensis. Die 10. mensis septembris venit nova (Iadram, quod) dominus Carolus rex repulit et captivavit (dominum Ottonem ducem Brunsvicensem), virum dominae reginae Ioannae, et cras (die 11. dicti mensis), fuit facta magna festivitas in Iadra. Ea die de nocte, videlicet circa primum somnum, combusta fuit domus magistri Tomani pilliparii cum

dominorum Tibaldi de Nassis et Thomasii de Petrizo, ac totius communitatis nostrae, interfui. Die 24. mensis decembris, applicuit ante portum Iadrae excelsus dux (Leucadiae) dominus Carolus cum una galea, cuius celsitudini ego locutus fui in ecclesia Sancti Iacobi ultra portum. 1393 Die primo mensis ianuarii, nocte, circa primum somnum,

rector existens, cum supranominatis duobus primus fui, qui habui ipsam clavem. 1397 Die 12. ianuarii applicuerunt Iadram magnifici viri domini Paulus Caroli et Carolus comites Corbaviae et Paulus Michalivich vicebanus Chroatorum, legati serenissimi principis et domini nostri Sigismundi regis Ungariae, qui die crastina in sapienti consilio nostro porrectis litteris credentialibus exposuerunt eorum ambasciatam, videlicet quod

preterea publicae et privatae quaecunque repertae sunt integris signis proconsuli tradite sunt, indices suorum consiliorum. Circiter III.centi milites quadrato agmine Lignacum contendunt, quos magnificus Carolus Magnibracii filius consecutus audacissime invadit; tumultuarie ex itinere dimicare coguntur; tandem captis non amplius XIIII. equitibus, caeteri incolumes tum fugiendo, tum strenue dimicando, inter maenia et valum

nugis non abstinet et calculis in littore ludit; probae etiam matronae catos et catellos amant et cum illis in sinu lusitant. Hoc idem meis Musis licuit facere cum muricipe. Quid non? Lacessiuit illas Carolus Slani praefectus, nescio quocum felle nugari passus, dum fellem ex cato, quasi figulus ex amphora urceum facit. Sed stultus ego, qui fellem rideo, cum meus catus multo magis ridendus sit!

negotia, in fraudem Hungarorum incidisse, quo omni ex parte patris eius Ferdinandi domus corrueret. Ab hac autem familia regnum Neapolitanum per idem tempus transactum, primo a Gallis, deinde ab Hispanis occupatum, mox in Ostriciam gentem iure affinitatis concessit. Nempe Carolus Augustus, Maximiliani Augusti ex filio nepos, in regnum Hispanum Neapolitanumque Ferrando auo materno successit. Et quoniam eo uentum est ubi opportune narrari potest, quo ritu Hungari suis regibus sceptra tribuere consueuerunt, id paucis absoluendum putaui.

tum ne coeptum interrumperet iter, tum fame, ut dictum est, urgente, coniectos in fugam hostes nequaquam est persecutus. Ferrandinus Venetorum ope Gallos Neapolitano regno exuit; Carolus Gallorum rex obit. Dum haec geruntur Ferrandinus, nepos senioris Ferrandi, reuocantibus eum Neapolitanis, qui iam simul sua leuitate ― est enim solemne Neapolitani regni principibus praesentis regis impatientia nouis

stimulis, milites ad uirtutem impelli soleant, quo rursus absente, perinde ac amoto teste ac speculatore uirtutis atque ignauiae, nemo pericula libenter subit, atque eo minus, quia ex rebus bene gestis solum fere regem decus et gloria manet. Carolus amisso Neapolitano regno, quod sane, ut dictum est, non tam armis quam uoluntaria incolarum deditione occupauerat, suisque ex tota Italia pulsis, secundam in Italos, Venetos imprimis, decernit expeditionem, quam dum maximo conatu parat, neruorum resolutione, quem morbum Graeca

cognomento Flauium Nomina imperatorum ex Slauis: Claudius, Quintilius, Probus, Carus, Carinus, Numerianus, Dioclitianus, Maximianus, Maxentius, Decii duo, Iouinianus, Valentiniani duo, Valens, Gratianus, Valentinus, Galerius, Aurelianus, Licinius, Alexander, Maximini tres; Carolus, Sigismundus, Vinceslaus. eiusque fratrem Quintilium Probumque ac Carum (testibus Onesimo ac Cerylliano) (quemadmodum Flauius Vopiscus refert) Flau. Vopis. de Caro Augusto. (101)

Plati. de Eusebio papa. (113) compertum tibi fiet Constantium Caesarem, Constantini genitorem, Claudii Augusti Dalmatae ex filia nepotem exstitisse. Post translatum demum ad Germanos imperium Carolus ac Sigismundus et Vinceslaus, Slauorum genus ex Bohemia nacti, ut papa Pius Pius in Hist. Bohe. capitu. XXXIII et XXXIIII. (114) et Fasciculus temporum tradunt,

Exercitus Caesaris indignitas. Quid ullo seculo accidit indignius, quam quod ille ipse exercitus, qui a Caesare in Italia ad salutem omnium bonorum, ad custodiendam urbem, Imperii arcem, collocatus erat, illi ipsi urbi nefariam uim, contra optimi Carolus 5. Principis Caroli uoluntatem, contra disciplinae militaris leges, contra auspicia, contra maiorum exempla, intulit. Est enim liberandus culpa Caesar, qui etiamsi iustis de causis Romano Pontifici irascitur, tamen hoc exitu uictoriae minime delectatur. Neque enim obscurum est, eum

in huius unius urbis periculo periclitari omnium gentium salutem existimabant. Huc adde, quod nullius regiae familiae, si quis omnes numeret, plura clementer aut pie facta recenseri possunt, quam Austriacae. Caroli 5. clementia. Et maiorum suorum adeo non dissimilis est Carolus, ut quantum omnes Imperii magnitudine antecedit, tantum etiam uincat clementia. Quod enim in illa historia factum clementius legitur, quam quod inimicissimum Regem, a quo bellum contra ius gentium motum erat, captum in acie, non modo dimisit incolumem, sed etiam deuictum affinitate, in

posteros hic dies multo uerius Alliensis uideatur illi urbi fuisse, quam ullus alius: Neque enim facile se ex tanta calamitate urbs recreabit. Ac uidete quantum distet ab exemplis ueterum Germanorum huius exercitus facinus. Germanorum ueterum exempla. Carolus primus, depulsis ab urbe Longobardis, a uastitate urbem atque Italiam prohibuit. Ottho primus liberauit eam Berengarii tyrannide. Et ut multa omittam, fortissimus ac sapientissimus Princeps, auus, Carole, tuus Maximilianus, quanto consilio Gallum ducentem Maximum ac fortissimum exercitum ad

Non est opus me de statu horum regnorum multa ad Vestram Sanctitatem scribere, cum omnia ex dominis Casaliis sit acceptura. Duae erant potissimum res in tota republica Christiana difficiliores, pro quibus etiam excellentissimus Carolus imperator testatus est se in publico Germaniae conventu Augustensi in Germaniam venisse: nostrae res Hungaricę et dogma Lutheranum. Res nostrae ad quem statum sint deductae, Vestra Sanctitas, ut dixi, intelliget ex dominis

in dubio est. Omittam quoque omnes electores Romani Imperij, Satrapas, Consiliarios, et summi Pontific. Pontificis proceres, qui omnes in te honorando et venerando mirifice consentiunt. Imo ipse Carolus Ro. Imperator tanti te habet, eaque veneratione et charitate amplectitur, vt te suum vicarium locumque tenentem in Comitijs ordinum Imperij in Germania fecerit. Iam igitur cum et ego deuotionem animi mei erga tuam amplitudinem declarare vellem, nihil habebam

Quare plerunque in descriptionibus primo loco ponitur Iehova, postea alia: ut, Iehova Deus Abraam, Isaac et Iacob mihi conspectus est, sicut in nominibus Servatoris primum ponitur nome Iesus: ut, Iesus Christus, filius David. Dominus, etc. perinde plane ac praesenti more dicitur, Carolus Imperator Rom. et Rex Hispan. etc. Quam naturam illius nominis et descriptionum divinarum, obscurant versiones, dum pro illo nomine proprio ponunt appellativum Dominus: eoque inepte sonat, cum nonnunquam bis repetitur Dominus Dominus. sed Germanica recte id commodi adhibuit, ut

pisis, lente, caesarie, et similibus rebus. Exempla porro eorum quae dixi haec sint: A statu conditioneque rerum praesentium nominantur quidam Prophetarum filii, ut Seria sub, Hasbaz. A proprietate rei, Heva, Habel, Edom. Ab officio Iesus. Tale est Germanico hebraeum Carolus, ab invocatione Dei Carael: quia homo revera debet esse invocator aut cultor Dei, quod est eius proprium munus aut opus. A casu qui acciderit: ut duo filii Loth, Moab, et Ammon, Isaac, et plures filii Iacob, Israel, Moses. Admonitoria sunt Iesaias, ut cogitet de salute Dei: Ieremias, ut

de linguis ipsis in Latinum fideliter transferentes, alios linguas ipsas solicite doceant, earumque peritiam studiosa in illos instructione transfundant, ut instructi et edocti sufficienter in linguis huiusmodi fructum Deo authore producere, et fidem propagare possint, etc. Sic et Carolus Magnus, et filius eius Ludovicus, omni cura linguas doceri in scholis et monasteriis constituerunt. Quod fragmenta veterum codicum Graecorum et Hebraeorum, quae adhuc hodie in vetustioribus bibliothecis Saxoniae, Vuestphaliae et Hassiae, a praedictis Caesaribus constitutis, quorum ipsemet

bibit Aconitum Bruxellis, an Lutetiae incertum.
16.2.64.1  Delicium patriae, et patris spes altera regis,
16.2.64.2  Creditus et magni Caesaris esse gener.
16.2.64.3  Carolus hic iaceo, culpatas horreo coenas
16.2.64.4  Dicere, frater enim, vel socer ille fuit. Iacobi V. Scotorum Regis, et Mariae

iudicia, candentis ferri, et ferventis aquae; quibus gens Hungara, contra id quod dicitur, Noli tentare Dominum Deum tuum; ab anno 696. quo Sancto Stephano Rex natus est, usque ad annum 1309. quo Carolus Rex coronatus est, per annos 340. usa est. Ut apparet ex antiquo quodam libro, intitulato, Ritus explorandae Veritatis, in dirimendis Controversiis; in Sacrario summi Templi Varadinensis

solum in sede Episcop: et Maioribus Praeposituris, ut Posonien: et Nitrien. Colom. lib. 1. cap. 22. Imo Iure Canonum, omnino prohibentur: 2. quaest. 5. cap. 20. Unde Carolus Rex, circa annum Domini 1309. syncerioris Religionis Christianae cultor, huiusmodi Gentilitiae superstitionis observationem eliminare volens, Novum Iuris processum, quem nunc observamus, ex Galiis, in Regnum induxit,

D. N. C. cuius Filius sit; respondebitur, Divi olim Maximiliani II. Et in secundo gradu, similiter idem Dominus quondam Maximilianus II. cuius filius? Apte dicetur, D. quondam Ferdinandi; sic Ferdinandus et Carolus V. cuius filius? Philippi Regis Hispaniarum, unde et Infans Hispaniarum dictus est; et Philippus cuius filius? Maximiliani primi; et Maximilianus I. cuius filius? Tandem dicendum, Friderici III. Imperatoris,

mihi dat summi pietas Mahometis honores,
2.722  Cui nostri innumeras praestat reverentia palmas!
2.723  Ante meas nuper Germania corruit aras;
2.724  Atque olim Magnus terras quas Carolus Orco
2.725  Eripuit, demum felix tua reddidit Orco
2.726  Carole cum nostra sterilis clementia larva.
2.727  Luthero Doctore mihi pluga Norica servit:

Deus, lucis quem solus adaequat
5.438  Internae intuitus; te vultu invisa sequestrat
5.439  Quae potuit multas lux pompae accersere gentes.
5.440   14 Carolus invictis Lybiam penetraverat armis,
5.441  Captaque Caesareum fuit hoc urbs regia bello
5.442  Passa iugum, Tunetum dicunt: prope martia quondam
5.443  Maenia, et excelsae steterant

Imperatori se dedidit contermina Chrobatorum gens et eius Principes fratres duo, quibus Imperator honores, ac opes amplas tribuit, solus adhuc Imperium detrectabat Sermo, Sermii Dominus, Nestongi frater. Francorum quidem in Occidentali Croatorum Regni parte imperium vetustius erat: Carolus enim, Magnus appellatus, circa Annum Christi 800, /Eginhardus/ in utramque Pannoniam et in altera Danubii parte Daciam, Histriam et Liburniam atque Dalmatiam, exceptis maritimis Civitatibus, dominium extenderat; quod tamen posteris

principem. Doctissimus, inquam, atque eruditissimus fuit ipse et Dalmaticarum antiquitatum cognitione clarissimus, qui Raphaeli Levacovich, de tota Illyrica natione benemerito, rescripta res praeclare gestas continentia destinavit. Raphael Croata. Carolus de Rossi Spalatensis habuit orationem seu panegyrim in laudem Andreae Cornelii, praefecti generalis Dalmatiae et Epyri, impressam Venetiis anno 1659, item duo epigrammata vulgata et duas elegias in laudem ipsius. Gregorius Drasich

2.101  Et quingenti homines in barbara vincula ducti;
2.102  Ne, qua sorte olim redituris tecta supersint. 1604.
2.103   Carlopolis (quam non pridèm Dux Carolus amni
2.104  Imposuit Kulpae, Carnas tueatur ut alpes
2.105  Japodiumque solum) consummitur igne repenti:
2.106  Ut vix salvarit nudam novus incola

285  285 „(Pondera onus) meus 51 est: regali hoc fulmine sontes
286   „Deieci ab Latio. Clypeo hoc septemplice Romam
287   „Semianimem Carolus, quem dixit gloria Magnum,
288   „Sol ubi sistit 52 equos, axemque ubi condit anhelum,
289   „Contra barbaricos texit uincendo furores.

497   „Albertum: unde uapor nimis igneus exit, et ima
498   „Viscera spectantum bellacibus incitat auris;
499   „Stat Carolus terror Libyae, et Carthagine 73 uictâ
500  500 „Haeres Scipiadum. Sed cur, quem Roma ueretur,
501   „Comparo Romulidis? Vnum

in concilio Constantiensi combussit. 40 Lotarius Ludouici Pij filius, post exhausta plurima bella, Caelo arma resignauit, et Monachus effectus est. 41 Gratificaturus Pontifici Io. VIII. Carolus Caluus Imperator, in Italiam cum exercitu uenit, et e Neapolitano Regno dominantes Saracenos propulsauit. 42 Henricus Auceps Caesar, maxima clade reppulit Vngaros Ethnicos in Germanorum exitium irruentes. 43

Rhemi populi. Nunc il Contorno di Rems, in Galliâ. 72 Lingones populi. Nunc il Contorno di Langres, in Galliâ. 73 Tunetum in Africa, nunc Tunes, cepit Carolus Quintus: urbem non longe a situ, ubi olim Carthago steterat, aedificatam. 74 In quarto libro Sultanorum subsidium aduentantes, finguntur. 75 Hispanorum motus contra Caesarem, Othomanico bello implicitum, innuuntur.

ab eo et per eum recipiuntur jussa ac dispositiones principis. Praeest confiniis dictis banalibus, eaque regit absolute, nec in iis dependet a consilio bellico; horum regendi ratio ab anno 1750, ut infra videbitis est alia, ac olim fuerit. Carolus comes de Batthyan ab anno 1742. ad 1756. Franciscus comes Nadasd ab anno 1756.
Episcopi Zagrabienses. Georgius Braniug mortuus 1748. 28. Aprilis.

1756., mortuus 1762. Nicolaus Skerlecz ab anno 1758., factus protonotarius. Christophorus Sztolnekovich aliter Bornemisza. Lucas Novoszel, simul facti anno 1762. Georgius Carolus Levachich, factus 1763. Notarii ejusdem tabulae. Dominus Joannes Jursich. Dominus Paulus Rauch. Dominus Antonius Bedekovich.

Notarii ejusdem tabulae. Dominus Joannes Jursich. Dominus Paulus Rauch. Dominus Antonius Bedekovich. Dominus Nicolaus Skerlecz. Dominus Georgius Carolus Levachich. Dominus Petrus Ballog.
Conferentiarum secretarii. Dominus Antonius junior Bedekovich. Dominus Antonius senior Bedekovich.

alias Hermann. Pauer Elias. Sancti Georgii vulgo Giurgievech. Colonelli. Dominus Nicolaus Kengell. Brentano. Riese Franciscus Carolus. Generalatus Sclavoniae. Sedes est Essekinum vulgo Oszeg. Tria habet regimina: Brodense et Petrovaradinense pedestria, item Brodense equestre unum. Generales commendantes Essekini. Comes Antonius de

Karaicza schismaticus, sed jam in turma professus romano catholicus et armales obtinens sub Karaczai. Armalibus de novo provisi. Dominua Lucas Novoszel. Dominus Josephus Dellimanich. Dominus Georgius Carolus Levachich. Dominus Stephanus Markovchich. Dominus Mathias Plovanich. Dominus Josephus Hohnemer. Dominus Nicolaus Susan. Dominus Josephus Hohenreitter.

Septembris 1747. Galliae. Ludovicus XV. a die 1. Septembris 1715. Natus fuerat 15. Februarii 1710. Hispaniae. Ferdinandus VI. ab anno 1746. rex, obiit 1759. Carolus III. frater prioris ex patre ab anno 1759. 10. Augusti rex, ex regno Neapolitano. Lusitaniae alias Portugalliae. Joannes V. mortuus 31. Julii 1750. Josephus I. natus 6. Junii 1714. Rex a morte patris

Elizabetha Petrovna ab anno 1741. Mortua 1762. in Novembri. Petrus III. mortuus 1763. Catharina II. Neapolis et Siciliae. Carolus abiit ad Hispanias. Successit filius. Ferdinandus IV. ab anno 1759. Sardiniae. Carolus Emmanuel a 3. Septembris 1730. Poloniae. Fridericus Augustus III. dux

1763. Catharina II. Neapolis et Siciliae. Carolus abiit ad Hispanias. Successit filius. Ferdinandus IV. ab anno 1759. Sardiniae. Carolus Emmanuel a 3. Septembris 1730. Poloniae. Fridericus Augustus III. dux Saxoniae. Mortuus 1763. 5. Decembris. Stanislaus II. Ponyatovszky Polonus, electus die 6. Septembris 1764.

Baro postea comes Franciscus Klobusiczky a 1751. ad 1760. 5. Aprilis. Comes Josephus de Batthyan. Agriensis episcopus. Comes Franciscus Barkoczi, factus primas. Comes Carolus Eszterhazy ab anno 1762. Vaciensis. Michael Carolus ab Altham cum titulo archiepiscopi Barensis. Comes Christophorus Migazzi. Comes Paulus Forgacs, mortuus. Comes Carolus

Comes Josephus de Batthyan. Agriensis episcopus. Comes Franciscus Barkoczi, factus primas. Comes Carolus Eszterhazy ab anno 1762. Vaciensis. Michael Carolus ab Altham cum titulo archiepiscopi Barensis. Comes Christophorus Migazzi. Comes Paulus Forgacs, mortuus. Comes Carolus Eszterhazy, ad Agriensem translatus. Comes Christophorus Migazzi iterum, jam

Comes Carolus Eszterhazy ab anno 1762. Vaciensis. Michael Carolus ab Altham cum titulo archiepiscopi Barensis. Comes Christophorus Migazzi. Comes Paulus Forgacs, mortuus. Comes Carolus Eszterhazy, ad Agriensem translatus. Comes Christophorus Migazzi iterum, jam sanctae Romanae ecclesiae cardinalis. Jaurinensis. Dominus Adolphus a sancto Georgio e scholis piis. Comes Franciscus

Comes Josephus Eszterhazy, 1748. mortuus. Comes Georgius Erdoedy. Comes Josephus Illyeshazy, resignavit. Comes Nicolaus Palffy ab anno 1765. Bani Croatiae. Comes Carolus de Batthyan. Comes Franciscus de Nadasd ab 1756. Tavernicorum magistri. Comes Leopoldus de Nadasd, factus cancellarius. Comes Franciscus Eszterhazy. Comes Josephus Illyeshazy.

Comes Josephus Illyeshazy, factus tavernicus. Comes Emericus de Batthyan. Curiae regiae magistri. Comes Nicolaus Palffy, fuit modo cancellarius. Janitorum magistri. Comes Carolus Palffy. Cubiculariorum magistri. Antonius S. R. I. princeps Eszterhazy. Paulus princeps Eszterhazy. Cancellarii Hungariae. Comes Ludovicus de Batthyan, hodie

effective 1728. obtinuit, signanter pagos Vaska, Szopia et Szlatina cum aliis in eodem diplomate specificatis, per resignationem et statutionem cameralem obtinuit. Quia autem iidem pagi una cum dominio Veroczae principi de Cordona posteriori donatione a Carolo donati fuissent, Carolus nec principem offendere volens nec violare ecclesiae jura, constituit, ut pro pagis illis cameralis administratio Sclavonica Zagrabiensi episcopo quotannis fl. rh. 716 cg 40 deponeret, ac si ipsa pagos illos sub arenda teneret, licet per principem Cordona

Gubassoczi etc. Praejudicare quoque nullatenus admisit. Anno 1737, sub bano Josepho Eszterhazio ad subjiciendos dicationi sive contributioni Transcolapianos subditos satis superque laboratum, prouti et praediales, sed nullatenus assentiri voluit. 1733. Sabariae novum episcopatum Carolus constituerat, occasione cujus a dioceesi archidiaconatus Bexin avelli debuisset, sed Viennae egregie sese opposuit, immo oblata pro illo archidiaconatu in Sclavonia dominia sine respectu recusavit. Confiniarios tam banales quam et Varasdinenses ita coercebat et tenuit, ut nullas illi

Nunc memorabilioria quaedam, quae sub illius episcopatu acta sunt, referamus. Annis, quibus Braniughius ut episcopus vixit, Romanae praefuerunt ecclesiae Benedictus XIII., Clemens XII., et Benedictus XIV. Romanorum imperium habuerunt Carolus VI., Carolus VII. Bavarus et Franciscus I. Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia. Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus;

memorabilioria quaedam, quae sub illius episcopatu acta sunt, referamus. Annis, quibus Braniughius ut episcopus vixit, Romanae praefuerunt ecclesiae Benedictus XIII., Clemens XII., et Benedictus XIV. Romanorum imperium habuerunt Carolus VI., Carolus VII. Bavarus et Franciscus I. Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia. Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes

Annis, quibus Braniughius ut episcopus vixit, Romanae praefuerunt ecclesiae Benedictus XIII., Clemens XII., et Benedictus XIV. Romanorum imperium habuerunt Carolus VI., Carolus VII. Bavarus et Franciscus I. Hungariae reges Carolus VI., 1740. mortuus, et ejusdem filia Maria Theresia. Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes Draskovich, brevi mortuus; comes Josephus Eszterhazy, 1741. judex curiae regiae

filia Maria Theresia. Bani Croatiae fuerunt Joannes Palffy, ad officium judicis curiae translatus, ac dein factus regni Hungariae palatinus; comes Joannes Draskovich, brevi mortuus; comes Josephus Eszterhazy, 1741. judex curiae regiae factus et 1748. mortuus; comes Carolus Batthyan, quem banum Braniughius reliquit. Bella amplissima per universam fere Europam, immo mundum, gesta sunt. Ab anno 1730., mortuo Augusto Poloniae rege, continua fere bella fuerunt. Amisit tunc Carolus Siciliam et Neapolim,

factus et 1748. mortuus; comes Carolus Batthyan, quem banum Braniughius reliquit. Bella amplissima per universam fere Europam, immo mundum, gesta sunt. Ab anno 1730., mortuo Augusto Poloniae rege, continua fere bella fuerunt. Amisit tunc Carolus Siciliam et Neapolim, amisit plura in Italia loca, quae ex historicis lector ediscas. Anno dein 1736. incepit bellum Turcicum, cujus initium Carolo gloriosum, quoniam Nissa cum universa fere Servia Carolo subjiciebantur, sed infidelitate generalium finis belli

non benevole habitus, at plerisque plane exosus, eo quod adulator, delator archiepiscopi crederetur. Interim a diligentia rerumque notitia hodiedum audit peroptime, eo quod plerique in magnos evaserint viros, qui apud eundem ut generalem vicarium a secretis fuerant; ex quorum numero sunt: dominus Carolus Zbisko, hodie electus episcoqus Vegliensis, praepositus collegiatae Posoniensis et consilii regii locumtenentialis consiliarius, dominus Georgius Klimo, antea canonicus Strigoniensis, archidiaconus Sassvariensis, electus episcopus Noviensis, abbas beatae virginis Mariae de campo

Posonii.) Expeditione in cancellaria peracta, quamvis reverendissimus dominus lector Posonii installari nomine suae episcopalis excellentiae gratiae et honori habuisset, cum attamen per comitem cancellarium requisitus fuisset eatenus illustrissimus dominus Carolus Zbisko, metropolitanae Strigoniensis canonicus et collegiatae Posoniensis praepositus, locumtenentialis consilii consiliarius, et episcopus electus Vegliensis, | hic idem dominus, Posonii die 15. Junii, nomine et in persona Zagrabiensis episcopi fuerat

(Banus promovetur.) Anno hoc eodem 1748; conclusis Aquisgrani pacis articulis inter Europae principes nationalis Croatarum militia in Junio ex Hollandia dimissa est. Comes autem banus Carolus de Batthyan supremus aulae praefectus serenissimi archiducis Austriae Josephi, primogeniti reginae filii, fuerat resolutus, adhucdum in Belgio et Hollandia existens. (Ablegatio statuum Viennam ad Suam

fuere, illustrissimus et reverendissimus dominus canonicus Adamus Patacich, ex parte ut status equestris contendebat pure magnatum, dominus Joannes Rauch regni vicebanus, et dominus Joannes Busan tabulae banalis assessor, non alia ratione, quam ut nomine statuum supplicarent, ut idem comes Carolus Batthyan in officio banali una permaneret. Ad quod et domini comitis palatini Joannis Palffy et domini judicis curiae Georgii comitis Erdoedy litteris erant excitati. Viennam advenientes ex parte cancellariae difficultates quasdam habuerunt, praecipue articulos dietales, bani praesentiam in

Hungaricum, altera frameam e vagina accipiens, praecisis framea in pede nervis, eundem decidit, magna spectantis populi admiratione. (Bani Viennam redditus.) Die 23. Novembris banus Carolus Batthyan Viennam rediit, et die 8. Decembris in praefectum aulae serenissimi archiducis Josephi promulgatus, quando et ad aulam habitaturus concessit. (Zagrabiae congregatio.)

Gerkavecz. Mathias Antolovich. Paulus Szudinich et Paulus Prigorecz. Officia politica habuere sequentes. Banus illustrissimus dominus comes Carolus Batthyan actualis intimus Suae Majestatis consiliarius, perpetuus in Nemethujvar comitatus Castriferrei, perpetuus Simeghiensis vero supremus comes, generalis campi mareschallus, et unius legionis dimacharum colonellus, Colapianorum et Vunnanorum confiniorum supremus

in congregatione regni sequenti anno habita Zagrabiae die 23. Februarii fuit promulgatum. De familia hac Sermageana videas scripta infra fol. 530. et sequentibus. (Levachich nobilis.) Carolus Georgius Levachich ex insula oriundus aeque armales obtinuit, sequenti anno publicatas. Hujus cognominis fuere olim in partibus Zagorianis nobiles, ut ipse e monumentis erui, praedictus tamen ex insula est. Uxorem duxit Juditham Hranilovich, per quam affinis multis factus est

autem nunquam semet deseruerunt, ut hujus loci non est deducere. Et in veritate ad servandam Italici nominis et Italiae majestatem salubrius nil cogitari potuit. Sed haec hujus non sunt instituti. Quare -235­- Diviso intra Carolum et Nicephorum imperio, Carolus sive proprio sive aliorum consilio systematis veteris normam quoad nomina immutat, duces, comites, marchiones constituendo et creando. Atque, ut fieri solet, in tractatu illo foederis generali singularum provinciarum sicuti facta non fuisset mentio, quia neque opus erat, sic de Sclavonia et

non esse, docerent, Austria ad has sibi asserendas privativo haereditario jure fuit semper sollicita, et praecipue sub Maximiliano, Ferdinando etc. Sub quibus Venetae et insulis potiti sunt, et dominatum suum extenderunt per Istriam et Croatiae partes. Mortuo Carolo VI. cum ei Carolus VII., Bavariae elector, successor in imperatoria dignitate datus fuisset, et haeres Caroli VI. Maria Theresia tot bellis fuisset implicita, Venetae occasione hac plus quam in mari piscati sunt. Equidem metu armorum Carolo VII. alleatorum, quae ad Viennam usque excurrerant, vetus totum

implicita, Venetae occasione hac plus quam in mari piscati sunt. Equidem metu armorum Carolo VII. alleatorum, quae ad Viennam usque excurrerant, vetus totum Bojoariae regnum restaurandum, et insinuabant Venetae et Austria metuebat, et vel maxime, si Venetae semet alleatis illis adjungerent, aut Carolus VII. ea, quae antiqui erant Longobardici regni, Venetis adjiceret. Qua re Austria ipsa, tam metu rei hujus quam et necessitatis pecuniae, Venetis, quoad limites difficultates insinuantibus, semet insinuare et promittere incepit, quod res eas accomodatura foret. Venetae etiam observantes res

est cum 300 annue fl. salario. Comitis autem cancellarii plenipotentiarius aeque in locum promoti Joannis Jursich resolutus est tabulae judiciariae assessor dominus Antonius Bedekovich. (Banus Carolus Batthyan resignat banatum.) Sub finem mensis Junii et initia Julii tabulae judiciariae notarium et conferentiarum secretarium dominum Nicolaum Skerlecz ad se Ludbreginum, quo parentem suum comitem palatinum rumor venturum sparserat, ipseque ad eum praeiverat,

habuit campum tot tantosque accomodandi. Quare his bene perpensis nec Lukauszkiana promotio nec Krajachichii motus et scripta (quamvis iste resignationem hanc opus suum et gloriam diceret) causa vera resignationis hujus esse potuerunt. Verum opinione mea, siquidem comes Carolus Batthyanius, tanquam status et ministerii minister actualis, scivisset, bellum Borussicum prae foribus esse, jamque mense Junio reginam ministro Borussiae respondisse, quod rationem illi reddere non obligaretur pro collocato ad Moraviam uno, altero autem ad Bohemiam exercitu suo,

se sistere, minus vero quidquam producere voluissent. Interim deductis in ordinem iis, quae oppidum produxerat, oppidum fundatas habere praetensiones, insinuabatur. Hoc coram statibus relato ac Viennam submisso. Blasekovich quoque eorsum petiit, sperans, futurum ibidem judicium. Verum quia comes Carolus Batthyan jam extra banatum fuisset, jussus comes ab Auersperg est, coram iisdem regoi statibus sub comminatione praeclusi etiam agere. Neque enim in cancellaria ferrentur sententiae. Quare Blasekovichio Vienna reduci supplicandum erat, ut comes suus etiam audiretur. Baro Stephanus Patachich

videmus effectus. 1mus est, ex aula Portugalliae ejectos Jesuitas anno hoc 1756., etiam Austriacos. Erant ibi sive Ulisipponae plures ex Austriae provincia. Hoc anno redivere omnes, uti pater Josephus Ritter, illac qua consultor provinciae ante annos aliquot missus; pater Antonius Focky, pater Carolus Deluca, pluresque alii, praecipue laici. Quorum Ritter confessarius serenissimae reginae Portugalliae fuerat, Deluca gynaecei ejusdem, Focky principis alicujus. Hoc attamen anno Viennam remissi sunt. 2dus. Galliam inter et Austriam (de quo infra) foedus. 3tius. Contra Josephum regem

Madritum, dein et in Gallias; sic Rosemberg in Portugalliam, Venetias, ac demum Madritum; sic Staremberg in Gallias. Quae res ipsa magnam suspicionem fundat, foedus hoc Romano projecto surrexisse aut saltem promotum esse. Immo mortuo Benedicto XIV. quia consensione Europae principum Carolus Rezzonico Venetus e Patavino episcopo in papam electus fuisset, fors rempublicam Venetam in his belli circumstantiis conservare sciturus, svadent omnia, Romanum projectum hanc conjunctionem esse potuisse. Interim quisquis autor primus est, videtur fundamentum religionis Protestantium

annue solvendi ordinantur, ut 362. Projectum Suae Majestati de regulandis ad normam inferioris Sclavoniae comitatibus, ea ratione, ut descriptum pg. 386. Introitus 1753. (sic) faciebat 89.431. Comes Carolus de batthyan banatum resignat, ut supra 362. et sequentibus. Regnum propositionem suam in eundem transfert et baronem Stephanum Patachich ad valedicendum emerito bano mittit. Pag. 370. Ablegati Viennam missi, ut pg. 375., quibus inter saetera

exercitus, ita nihil mediorum ad hoc necessariorum relictum est, universaque, quae esse possent impedimento, removebantur. Ast frustranea fuere omnia. Consilium namque bellicum et ministerium, praecipue autem imperator, ratione nulla banum ad castra habere voluerunt. Hinc princeps Lottharingiae Carolus, imperatoris frater, e Belgio, cujus gubernator esset, Viennam evocatur, et die septima Februarii appellit. Iste exercitui, qui futurus esset in Boemia, praeficitur et summus declaratur belli dux; ad latus ejus designatur ab aula Braunius mareschallus, qui anno superiore praefuit, tum

nil potuit. Ut ergo exiret et principi jungeretur Carolo, providendum fuit, jam enim huic subesse deprecari non poterat, quia is frater esset imperatoris, et mareschalli, uti Braun (die sexta Martii in collegium equitum aurei velleris promotus elevatusque), ipsi subessent. Proinde cum princeps Carolus affectus fuisset bano, ut iste banum ab imperatore fratre petat et obtineat, procurandum erat et effectuatum | per aulae hungaricae cancellarium. Longe attamen ante bani ad castra abitum princeps Carolus cum suis praecessit in Bohemiam, atque sub Martii

promotus elevatusque), ipsi subessent. Proinde cum princeps Carolus affectus fuisset bano, ut iste banum ab imperatore fratre petat et obtineat, procurandum erat et effectuatum | per aulae hungaricae cancellarium. Longe attamen ante bani ad castra abitum princeps Carolus cum suis praecessit in Bohemiam, atque sub Martii finem, banusque ordines, ut vocant, tantum Februario mense receperat, detentus umbra ea, quoadusque de locumtenente provideretur. De locumtenente banali

regis Borussiae exercitu opportunitatem omnem non praestolante temporis, sed nostros praeveniente atque in Bohemiam excurrente, post plures vellicationes et victorias nostrorumque caedem multiplicem Pragam ipsam obsidente et persequente, cum mareschallo principe Schverinio, postquam Pragae dux Carolus Lotharingiae, frater imperatoris, qua summus imperator exercitus aliique principum, item mareschallus Braunius interclusi fuissent, banus Croatiae comes Franciscus Nadasdy Varasdino evocatur, commissaque episcopo modalitate supradescripta locumtenentia per epistolam tantum

Daunius comes Carolo Lotharingiae duci adjungitur et succedit Braunio. Banus varie affligitur. Leopoldus Nadasd apoplexia tactus. Banus Svaidniczium accipit. Mortuo mareschallo Braunio, ut supra dictum, Pragae, quamvis supremus belli dux serenissimus Carolus Lotharingiae esset, tamen intra Leopoldum Daun et Franciscum de Nadasd nescio quae simultates videbantur, metuente Daunio, ne eidem praeferatur Hungarus, cujus virtuti dabantur tanti armorum nostrorum progressus, tot tantaeque victoriae. Quare viis modisque omnibus ad Nadasdium confundendum

dein effectu ipso: equidem ad regimina implenda ubique postulatae reclutae, item homines, pecuniae congestae, ut hinc videre sit, omnesque sensimus et sentimus, quantum amisimus fatali illa Austriacis die quinta Decembris. Viennae exquisitum satis indagatumque de tantae ruinae causa. Princeps Carolus, supremus belli dux, victoriarum gloriam habuit, infortunia ut principi et imperatoris fratri adscribi non poterant, vel debebant. Daunio culpam ademit uxor sua, quia in reginae gratiis atque cum ipsa educata, filia nempe celebris dominae comitissae olim Faxin,

quod primi terga verterent. | Neque casuum horum genuinam causam animadvertere potui, esto satis indagavissem, ex ipsomet etiam comite bano, nisi fors intra Daun et Nadasd aemulatio fuisset. Interim nec princeps Lotharingiae Carolus exercitibus amplius praefuit, ast in Belgium missus est, neque Nadasdius, tanquam Varasdinum atque ad banatum suum relegatus. Regni congregatio Zagrabiae. Turopolienses ordinati ad castra. Reclutae datae.

majores faciente, erecto concertatoque superiori anno insinuato militari ordine, Theresiano vocato, ordinis hujus magnus minister, Franciscus videlicet I. imperator et dux Lotharingiae, die 7. Martii fecit initium. Primique majoris crucis equites creati fuêre serenissimus dux Lotharingiae Carolus Belgii gubernator, comes Leopoldus Daun mareschallus renunciatusque totius exercitus Caesareo-regii supremus imperator, Franciscus comes Nadasd Croatiae banus, qui ob sui tum absentiam cruce hac condecoratus non exstitit, primi autem duo eandem ab imperatore receperunt;

vino, mele Jellachichianis iste sibi capitalia strueret, cavendo aliquando pro Carolo, Carolo autem summas desponente atque ab his tam Jellachichio quam et creditoribus interesse persolvente. Immo attestantibus exsolutis obligatoriis, passivorum Jellachii debitorum milia novem fl. Carolus exsolvit, pecunias Jellachichio suppeditando, quas ille et dum voluit, sub spe et promisso ineundi intra eos computus, quem nihilominus saepe a Carolo petitum ipse delusit, ad fata utriusque, prouti praemissa omnia successive per processum sunt agnita et probata, convictusque in tavernicali

Nicolaus Skerlecz de Lomnicza, ab anno 1754. tabulae ejusdem notarius. Pro notariatu vacante novem institerunt, videlicet Christophorus Sztolnekovich, Balthasar Zaverszki, Mathias Plovanich, Petrus Spissich, Franciscus Kanotay, Michael Blasekovich, Josephus Hohnemer, Petrus Ballog, et Georgius Carolus Levachich, senator Zagrabiensis, qui postremus fiscalis etiam fuerat dominae comitissae Ladislao-Erdoedyanae viduae, medio cujus comiti mareschallo Carolo Batthyan commendatus, | prouti etiam per comitissam Draskovichianam comiti bano, cujus etiam epistola

subscriberet. Quae nihilominus an ita sint, non assero, Deo haec occulta relinquens. Sed et approbatio operum patris Concinae Jesuitis gravis est ac exstitit, ut hinc etiam contra papam lamentari non cessent. Carolus Rezzonico Venetus papa eligitur sub nomine Clementis XIII. Post papae mortem pro more conclave ingressi cardinales, in cardinalem Cavalchini consenserant. Sed huic formalem, ut ajunt, exclusivam nomine Galliae cardinalis Prosper Colonna dedit, ac, uti vulgabatur,

foret mancipium, ut eorundem generalem p. Laurentium Rizzi pro confessario et suarum rerum arbitro haberet. Gallia approbante factum cardinalis Colonna eundemque pro suo plenipotentiario cum pensione 24 milium declarante, die sexta Julii episcopus Patavinus, natione Venetus, Carolus cardinalis Rezzonico in papam Romanum electus est, assumpto promotoris sui ad cardinalitium collegium nomine, dementis videlicet XIII., et pro more est consecratus. Nicolaus Palffi cancellarius. Comes

qui insignes a se compilatas institutiones canonicas praelegebat, dignam tanto viro hoc anno edens dissertationem in opus Gratiani, utinam vivat, ut, quae pollicetur, absolvat opera, erit ei memoria sempiterna; pandectas Joannes Petrus Bannizza, jus naturae et institutiones civiles dominus Carolus Antonius Martini, historiam Joannes Baptista de Gasparo praelegebant. | In tanto itaque flore opera domini baronis Switten collocatis his facultatibus, ut emergat etiam philosophia atque theologia archiepiscopus

se maximum, studens surreptum a Jesuitis clero honorem restituere. Parochias Piaristis Pesthini, aliisque in locis, quas administrabant monachi vel Jesuitae, clero: cui competunt, restituit. Deus diu servet tantum virum et primatem ecclesiae Hungaricae. Successit eidem in episcopatu Agriensi comes Carolus Eszterhazy, e Vaciensi sede translatus per regem apostolicum. Episcopatus autem Vaciensis titulo administratoris eadem regia authoritate attributus est domino archiepiscopo Viennensi Christophoro Migazzi, qui eundem episcopatum ante Eszterhazium habuit, uti superius dictum. Hoc autem aeque

mutatio. Ministeriale conferentiarum consilium sub praesidio augustissimi imperatoris vel apostolicae Majestatis aut serenissimi coronae principis Josephi effecerunt ministri status: 1. comes Corficius de Ulfeld, 2. comes Rudolphus de Colloredo, 3. comes Joannes Josephus Khevenhüller, 4. comes Carolus de Batthyan, 5. comes de Kaunitz Rittberg. Consilium status, sub iisdem uti supra praesidibus: 1. comes Kaunitz de Rittberg, 2. comes de Haugwitz, 3. comes Leopoldus Daun, 4. comes de Blumegen; consiliarii et refferendarii dominus liber baro de Borié, dominus

positus dominus generalis Venceslaus Kleffeld, cujus frequens superius mentio, et sub hoc eodem legionis unius sive sancti Georgii, vulgo Gjurgjevecz, generalis dominus Nieolaus Kengyell, alterius dictae Crisiensis, nunc ob Bellovar 1756. erigi inceptum, Bellovariensis generalis Franciscus Carolus Riese, reliquis officialibus ex more Iegionum permanentibus. In generalatu autem Carolostadiensi (comite generali aeque peditatus Benvenuto Petazzi ad preces suas Labacum translate, ob fratrem Labacensem episcopum atque ibidem gubernatore sive supremo praefecto

constituto declaratoque cum competenti salario) vicesgerens sive brigaderius dictus est comes Antonius Brentano Italus, prius in generalatu Varasdinensi serviens, jam generalis promareschallus et cruce majore Theresiani ordinis anno hoc donatus; ad legionem Likanam et Corbaviae generalis de Lanius Carolus, Varasdini natus patre arculario, dein in generalatu Essekinensi serviens regiminisque postremo Petrovaradinensis colonellus; Ogulinensis autem baro generalis Mikassinovich, natus ex generalatu Capronczae, cujus frequens supra est mentio, schismaticus religionis professione et in baronatus

tutores novi dati, baro videlicet Lalersperg cum quodam alio, auditor, secretarius ad perpetuos Viennae positi carceres. Monachus videri desiit, nec sciretur, quo devenit, sex capitanei cassati infamiter. Hac occasione cum per tot examina crudeles defectus erupissent officialium, Carolus VI. coepit cogitare de provisione illi generalatui, et paulo post principem Saxoniae Hildburghausen gubernatorem dixit, qui adveniens amovit Strasoldium pluresque alios, ac reformando generalatui dedit operam, eundemque reformavit. Theresia sub tutella caesaris in claustro degens, cum

1764. Notanda veniunt infrascripta. Primo. (Carolus Batthyan princeps et maritus suae fratruelis.) Viennae die sexta Januarii in sacri Romani imperii principem nominatus promulgatusque est comes Carolus de Batthyan, palatini Hungariae frater, serenissimi coronae principis Josephi aulae praefectus olim, et ad annum

veniunt infrascripta. Primo. (Carolus Batthyan princeps et maritus suae fratruelis.) Viennae die sexta Januarii in sacri Romani imperii principem nominatus promulgatusque est comes Carolus de Batthyan, palatini Hungariae frater, serenissimi coronae principis Josephi aulae praefectus olim, et ad annum 1756. banus Croatiae. Post Eszterhazium hic alter in Hungaria principis honores est consecutus, ut publicatum lege ea, ut in defectu haeredis proprii, quo actu destituebatur

inaugurati sunt et publicati ordinis s. Stephani regis Hungariae equites et quidem magnae crucis: serenissimus archidux Austriae Ferdinandus, 2. princeps Venceslaus Liechtenstein, princeps | Colloredo s. r. i. vicecancellarius, princeps Carolus de Batthyan campi mareschallus, princeps Kaunicz aulae cancellarius, Franciscus cardinalis et episcopus Constantiensis de Rodt, demum comes Josephus Illyeshazi emeritus judex curiae. Comendatores: comes Grossehlag regius minister ad aulam electoris Moguntini, Franciscus Thauszy episcopus

episcopus Zagrabiensis, comes Seilern caesareo regius ablegatus ad regem Angliae, comes Andler, comes Volkenstein, comes Enczenberg, comes Thurn, comes Khevenhüller. Parvae crucis: comes Kinigl, comes Vurmbrand, comes Niczki, dominus personalis Jacobus Szvetich, baro Cassier, reverendissimus Carolus Szalbeck praepositus et suffraganeus episcopatus Vaciensis, dominus Paulus Gundl consiliarius cancellariae imperialis, dominus Stephanus Nagy consiliarius camerae aulicae, dominus Josephus Pichler gabinetti reginae secretarius, dominus Ladislaus Ballogh consiliarius consilii

enervat 266. Sua epistola banum offendit 267. Petrus Skerlecz consiliarius. Jursichii expeditio ad officium supremi comitis comitatus Zagrabiensis. Salaria vicebano, protonotario a Majestate ordinata 267. Banus Carolus Batthyan resignat banatum 268. Indagatur causa resignationis 268. Jam quid de banatu Caroli Batthyan sentiendum? Quae opinio fuerit de banatu Caroli Batthyan 270. Banatus Batthyaniani laudes 271. Joannis

Instantes pro assessoratu 362. Mandatum aulae ad tabulam 363. Bichy fiscalis moritur 363. Benedictus XIV. papa moritur 364. Carolus Rezzonico Venetus papa eligitur sub nomine Clementis XIII. 365. Nicolaus Palffy cancellarius. Comes Leopoldus de Nadasd moritur 365. Nova facies cancellariae 366. Narratio bellicarum rerum 367.

familia comitis Samere in Croatia et rei hujus descriptio 467. Descriptio anni 468. Mors regis Poloniae 468. Comaromium terrae motu destructum 468.
Annus 1764. Carolus Batthyan princeps et maritus suae fratruelis 469. Motus Transylvaniae 469. Tabula banalis Varasdini. Accessoria 470. Generalis Beck Carolostadii multa induxit 471. Conferentia

Tractatum ejusmodi quoad nonnulla Germanici vectigalis Hungariae minus favorabilia puncta cum Statibus Germanicarum Provinciarum, qui tum adhuc formali Comitiorum jure gaudebant, suscipiendum, jam Carolus VI. 1715. Articulo 75. et Maria Theresia anno 1741. Articulo 27. polliciti fuerant; res tamen haec effectum nunquam sortita fuit. Nunc postquam in systemate legislationis Germanicarum Provinciarum commutatio facta est, tractatus

Motiva. Ut constitutionalis Regni Hungariae independentia salva maneat, nullum superest medium, quam aut perfectum reciprocum, aut mutuus de aequabili commercii aequilibrio tractatus, ad quem jam Carolus VI. in Articulo 119. 1715 , Maria vero Theresia in Articulo 27. 1741. provocarunt. Si legislatio Hungarica viam reciproci inire debuerit, a propositis superius principiis vix poterit declinare. Si

potens: plausus septem de Collibus Echo
Congeminat, fluvioque fremit Tyberinus ab alto.
200  Navimbus Innuuntur jam alii nonnulli. Navimbus, sive Bonaventura Catranius effingit Uranium, sive Vincentium Leonium; Sisimber, sive Carolus de Sanctis, Polybum, sive Vincentium de Filicaja; Nevillus, sive Mutius Scevola, Eurindum, sive Franciscum Mariam Gasparrium; Carminius, sive P. Eduardus a S. Francisco Xav. Carmelit. Excalc., Amaranthum, sive Hieronymum Giglium. , viden? Uranium, Polybumque Sisimber

Sole habet ejus atmosphaera, oriatur vis centrifuga et ob ipsam atmosphaera eadem induat figuram lentis cujusdam, ex qua a nobis oblique visa oriatur figura rhombi, cujus extremas partes intuemur in lumine zodiacali deprehenso a Cassino. Id argumentum fuse et elegantissime pertractavit P(ater) Carolus Nocetus, e nostra Societate vir celeberrimus (Nicetas apud Arcades nominatur), in suo poemate de aurora boreali, quod cum alio de iride et meis in utrumque adnotationibus satis amplis Romae prodiit ante hosce 13 annos. Ibi ego, quae huc pertinent, diligentissime evolvi omnia. Ipsum

suppressit, exhibui in mea dissertatione de lumine edita anno 1748, ubi tamen ipsi constructioni adhibendam omnino censui correctionem quandam debitam inversioni numerorum quorundam, quam puto Newtono effugisse, quod ipsum arbitror me ibidem demonstrasse. In sua autem dissertatione de lumine P. Carolus Benvenutus, Societatis nostrae vir doctissimus, calculis ex illa mea correctione restitutis invenit series colorum observationibus itidem admodum conformes. 17 Ex

cingite fronde comas.
pr8.47  Nec tamen ipse ausim deposcere praemia, quae jam
pr8.48  Iris, et algentis visa sub axe poli
pr8.49  Vati Aurora suo Carolus Nocetius S. J. vulgavit duo preclara poëmata alterum de Iride , alterum de Aurora Boreali, retulit; vel qui dabit illi Antonius Ambrosius S. J. habet in manibus

276  Protoque, Eucrateque, Saoque, Amphitriteque,
dis patrem statuissent, quod elegantissimo carmine praestitit Carolus Nocetius. Eodem autem versu mentio flt Phorcynis. Hic nauclerus fortasse quidam navigandi fuit peritissimus, qui cum inter deos ab hominibus eamdem artem profitentibus relatus fuerit, portuum orarumque variarum praeses

cujus Gesnero teste, usus est integris sexaginta nationibus, quaeque ideo quartam Europae, atque aliquam Asiae partem pervasit. Dum enim extera nimis curiose sectamur, nostra prave despicimus. Non in eodem pretio illam habuit Carolus IV, qui in illo diplomate, quod autem vocant, Romani Imperii Electoribus praescribit, ut septennes filios praeter Italicam, Latinamque, Illyricam linguam doceant; non majores nostri, apud quos seculo XIV, XV, et XVI

Denique exstat in collectione Hevenessiana diploma Caroli I de 1311, quo filios Bud de Terse a pristina conditione castrensium cum possessione, seu portione, iuxta iustam divisionem in coetum nobilium castri iobagionum duxit aggregandos. 8 Carolus iobagiones castri hic nobiles appellat, verum id infra enucleabimus. 9 Atque ita non piscatores tantum et lapicidas sed et castrenses, quorum tamen conditio tantisper honoratior fuit, ad statum

facienda et solvendas taxas compellant. 4 Idem Ladislaus in provocato praecedenti §-ho de 1279. diplomate utitur clausula eosdem nobiles nostros praediales et iobbagyiones castri. 5 Denique vidimus §-ho 22 quod Carolus I in provocato illic de 1311. diplomate iobbagyiones castri nobiles appellet. 6 Itaque novam iterum inter nobiles iobbagyiones castrorum, et veros Regni nobiles differentiam tenemus.

Ladislaus IV ex ordine successit. 43 Verum hoc improli decedente Andreae III, Andreae II e posthumo suo filio Stephano nepoti, quem ex geniturae ordine successio reipsa respiciebat, eam contravertit Carolus Martellus eo unice nomine, quod is propiore gradu, licet per foemineum tantum sexum, Arpadianam domum contingat; erat enim Mariae, Stephani V filiae, ex Carolo Siciliae rege filius. 44 E quo apparet ne id quidem satis exploratum fuisse an remotior masculus

5 Et sane si successio sexus foeminei et primogeniturae ordo pragmatice stabilitus fuisset, Andreae III filia sua Elisabetha, quam ex Clara Euphemia, comitis Goritiensis filia, suscepit, et hac demum sine haeredum solatio sublata, Carolus I succedere debuisset. 6 Status ut jus electionis sibi vendicent, alii in Venceslaum, alii in Ottonem, utrumque a masculis Arpadianis regibus agnatione remotiorem, alii in Carolum ipsum vota contulerunt. 7 E

Pontificum agnoverint. § 31 Legitimae S. regni coronae alia in coronatione Caroli per nuncium Pontificium substituitur. 1 Carolus, quod Ladislaus Vajvoda sublatam restituere nollet coronam, ut se quoquomodo firmet, eam cum statibus et nuncio Pontificio inivit rationem ut hic legalem regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum alia a Pontifice dono

regni coronam eousque, dum ad legitimam redeat potestatem, exsecretur, coronatio vero cum alia a Pontifice dono missa et per legatum benedicta corona peragatur valitura eousque, dum recepta regni corona legalis coronatio repeti possit (a). 2 Et vero vix eam Carolus receperat cum coronationem mox 1310. iteravit (b). Institutum necessitatis coronationis genuine explicatur. 3 Ita primum, quod de peracta

(in publicas enim leges ne tota quidem adhuc secunda periodo relatum est) quod coronatio nulla alia quam specifica illa S. Stephani corona peragi, nullus nisi eadem redimitus aliquem regiae potestatis actum legitime possit exercere. 4 Episcopi tamen (c), imo ipse Carolus (d), id pro vulgari tantum opinione reputabant. 5 Verum alium certe illi fovissent sensum si genuinam instituti hujus vim et causam fuissent assecuti. 6 Licet enim hac adhuc aetate usus inauguralis diplomatis, ut vidimus, necdum invaluerit, eam

17 (c) In eodem instrumento ibidem episcopi dicunt: "cui (coronae) multum reverentiae atque authoritatis ex dicti regni incolarum opinione defertur, quasi in ea sit jus regium constitutum." 18 (d) Carolus in jam provocato instrumento ibidem ita loquitur: "Ut opinioni tamen gentis Hungaricae satisfieret... recuperata eadem sacra corona de novo exstitimus coronati." 19 (e) In laudato coronationis instrumento ibidem

de castro Vissegradi corona illa qua hactenus reges Hungariae coronari soliti fuere." 21 Apparet itaque aetate hac ne conservatorum quidem coronae institutum viguisse. § 32 Carolus inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam ediderit vel Andreanam adminus constitutionem confirmaverit, hactenus non constat. 1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur,

§ 32 Carolus inaugurale sacramentum nuncupavit quidem; an tamen capitulationem aliquam ediderit vel Andreanam adminus constitutionem confirmaverit, hactenus non constat. 1 Carolus dum illegitima adhuc corona 1309. incingeretur, inaugurale quidem dixit sacramentum, verum occasione hac nec constitutionem Andreanam confirmavit, nec aliud inaugurale diploma edidit. 2 Per verba tamen illa: "Nobiles regni sui Hungariae in approbato et

quamve depressus fuerit nobilium status, satis apparet. Et ideo sub Carolo I constitutio in puram monarchiam inclinavit. 4> Et vero exsolvit datam fidem Carolus. <5 Redactis enim in ordinem Mathaeo Trenchiniensi, Ladislao vajvoda aliisque olygarchis justum inter optimates et nobiles aequilibrium reduxit. A comitiis celebrandis alienus

non fuerit, sed ejus intuitu ad tantum ad consvetudinem debuerit provocari. Subditos nobilium primus tributo subjici procuravit. 11 Egit tandem Carolus jam sub finem vitae suae comitia 1342, sed et in his pervicit novam illam contra omnia vetera instituta legem ut a subditis privatorum tributum lucri camerae legitime exigi possit (e).

etiam haec clausula perinde ac illa primitivi pacti "de progenie almi ducis" est indeterminata. 3 Comitia etiam haec factiosa tantum fuisse et id ostendit quod nullus episcoporum, nullus baronum, nullus comitum in instrumento hoc cum dignitate exprimatur, et quod Carolus ipse id agnoverit qui se postea bis adhuc coronari, nulli autem posterioris electionis et coronationis instrumento clausulam successionis inseri procuraverit. 4 Agnovit etiam per id quod filium suum Ludovicum se adhuc vivo coronari summis studiis, etsi

theca religiose asservatum ornabat, aurei operis vetusta corona (a) eundem Albae Regali mense Augusto magna frequentia congregati, reipsa etiam coronarunt (b). 6 Secundum jam epocha hac est istud regis illegitima corona redimiti exemplum. 7 Verum Carolus I recepta subinde legali corona hoc se denuo redimiri procuravit, sicque legitimus rex evasit; Uladislaus Polonus, cum antea, quam legalis Corona reciperetur, occubuisset, inter interreges collocatur. 8 (a) Sunt

altissimae, pascuo, aqua, ipsa ferme terra destitutae, arboribus, qua parte mare respiciunt, denudatae et in hyeme per plures saepe menses ob nives imperviae alpes, quae alicubi sex, alibi octo postarum spatio porriguntur. Ut hoc communicationis impedimentum removeat, piae memoriae Imperator Carolus VI (Sextus) a Boszilyevo, idest duabus supra Carolostadium postis usque Flumen, viam a nomine suo dictam Carolinam regiis vere sumptibus instauravit; verum nec duas illas Carolostadio

poterat, ius depositorii impetrare potuerunt; si tricesima non pro freno commercii, sed pro aerariali proventu tractabitur; denique, si in ipsis diaetis plurimae commercio heterogeneae leges perlatae sunt. Verum vix turbo ille, qui Hungariam per duo saecula agitaverat, desaeviit; vix Imperator Carolus VI perruptis Styriacis et Carniolicis alpibus, Germanicis provinciis ad Mare Adriaticum viam reseravit; vix salutares in linea commerciali et navigationis pro iisdem provinciis edere coepit ordinationes,- cum legislatio etiam Hungarica curas suas ad obiectum commercii extendit.

aula Turcica ad resarcienda omnia, quae Piratae illi Navibus Caesareo Regiis illaturi sunt, Damna se obstrinxit. §. 21 Eiusdem Relatio ad Portum Tergestinum Augustus Carolus 6us ut haereditarios suos Status cum Neapolitano quod tum adhuc possidebat Regno nectat, una vero toti suae Monarchiae Commercium maritimum procuret, Tergestum in Germanico et Portum Regium in

Saeculis nomine Tributi a mercibus designabatur, tractabaturque instar Telonii ita, ut curribus tantum et frustis peccorum arbitrarie impositum fuerit; formale Tricesimae Systema videtur Carolus 1us e Regno Naepolitano in Hungariam invexisset: domestici quaestores perinde, atque extranei, et ante inductum hoc Systema, et postea Tributo huic obnoxii fuerunt. Subinde tamen

idem Angli et Belgae fecerunt. 5 Enormem ergo mutationem in systemate Europae fecit haec detectio Americae; praecipue vero status Hispaniae mirum in modum mutatus et fortificatus est. 9.1 Neapoli regnavit Carolus Antegavensis opera Pontificum; qui Carolus erat frater regis Galliarum Ludovici Magni; prius domus Hohenstaufiana praefuit in Neapolitano regno, sed per Urbanum exauctorata est domus et Gallis delata; ex hac stirpe erat Iohanna regina, quae Andream regem enecuit !,

5 Enormem ergo mutationem in systemate Europae fecit haec detectio Americae; praecipue vero status Hispaniae mirum in modum mutatus et fortificatus est. 9.1 Neapoli regnavit Carolus Antegavensis opera Pontificum; qui Carolus erat frater regis Galliarum Ludovici Magni; prius domus Hohenstaufiana praefuit in Neapolitano regno, sed per Urbanum exauctorata est domus et Gallis delata; ex hac stirpe erat Iohanna regina, quae Andream regem enecuit !, nempe regem Hungariae; haec

contra hanc Iohannam; tempore hoc recte schisma erat in ecclesia inter Clementem et Urbanum 6‑um ob habitationem pontificis Clementis in Gallia Avignionae et Urbani in Italia. 2 Dux ergo Antegavensis a Iohanna creatus confirmatus est et coronatus est Parisiis, Carolus vero Dirachus ab Urbano coronatus est; hic ergo Carolus, Parvus dictus, curavit capta urbe Neapoli jugulari etiam Iohannam, quae Andream fratrem Ludovici jugulavit. 3 Carolus hic Parvus contra promissa, quae Ludovico fecit, quod ad Hungariam nullum jus

in ecclesia inter Clementem et Urbanum 6‑um ob habitationem pontificis Clementis in Gallia Avignionae et Urbani in Italia. 2 Dux ergo Antegavensis a Iohanna creatus confirmatus est et coronatus est Parisiis, Carolus vero Dirachus ab Urbano coronatus est; hic ergo Carolus, Parvus dictus, curavit capta urbe Neapoli jugulari etiam Iohannam, quae Andream fratrem Ludovici jugulavit. 3 Carolus hic Parvus contra promissa, quae Ludovico fecit, quod ad Hungariam nullum jus habere velit, non contentus Neapoli excitatis multis turbis

Dux ergo Antegavensis a Iohanna creatus confirmatus est et coronatus est Parisiis, Carolus vero Dirachus ab Urbano coronatus est; hic ergo Carolus, Parvus dictus, curavit capta urbe Neapoli jugulari etiam Iohannam, quae Andream fratrem Ludovici jugulavit. 3 Carolus hic Parvus contra promissa, quae Ludovico fecit, quod ad Hungariam nullum jus habere velit, non contentus Neapoli excitatis multis turbis ; hic postquam coronatus 40 diebus coronatus regnasset a Blasio Forgáts gladio enecatus est. 4 Defuncto Ladislao,

succedat, sed ille debeat patri suo, fratri defuncti regis succedere. 2 Ludovicus vero XII rex Galliae petiit etiam Regnum Neapolitanum ex legato Iohanae 1‑ae et 2‑ae. 3 Ultimus ex stirpe Antegavensi erat Carolus, qui Ludovico XI‑o regi Galliae omnes provincias suas legavit; ei successit Carolus et Carolo Ludovicus XII, et hinc habuit ille suas praetensiones; vidit Ferdinandus Catholicus se ejicere non posse Ludovicum XII ex Neapolitano regno; hinc, ut interim partem habeat, inivit cum

Ludovicus vero XII rex Galliae petiit etiam Regnum Neapolitanum ex legato Iohanae 1‑ae et 2‑ae. 3 Ultimus ex stirpe Antegavensi erat Carolus, qui Ludovico XI‑o regi Galliae omnes provincias suas legavit; ei successit Carolus et Carolo Ludovicus XII, et hinc habuit ille suas praetensiones; vidit Ferdinandus Catholicus se ejicere non posse Ludovicum XII ex Neapolitano regno; hinc, ut interim partem habeat, inivit cum Ludovico XII foedus et unionem, de retinendo utraque ex parte dimidio regno

quidem confecta est, sed Ferdinandus non restituit amplius Navarram. 5 Et haec sunt facta celeberrima Ferdinandi, post quae 1516. decessit; per mortem eius regimen Hispaniae ad domum Austriacam venit, quae usque 1700. annum regnavit; successit Ferdinando Chatolico Carolus archidux Austriae; hic erat filius Philippi Pulchri et Ioannae, quae erat Ferdinandi filia et Isabellae. 6 Carolus erat filius Philippi, qui Maximiliani et Mariae Burgundiae; Maria erat Caroli Audacis ducis Burgundiae filia, in quo defecit linea iunior

post quae 1516. decessit; per mortem eius regimen Hispaniae ad domum Austriacam venit, quae usque 1700. annum regnavit; successit Ferdinando Chatolico Carolus archidux Austriae; hic erat filius Philippi Pulchri et Ioannae, quae erat Ferdinandi filia et Isabellae. 6 Carolus erat filius Philippi, qui Maximiliani et Mariae Burgundiae; Maria erat Caroli Audacis ducis Burgundiae filia, in quo defecit linea iunior Burgundica. 7 Carolus ergo Austriacus post mortem Ferdinandi adimit !

erat filius Philippi Pulchri et Ioannae, quae erat Ferdinandi filia et Isabellae. 6 Carolus erat filius Philippi, qui Maximiliani et Mariae Burgundiae; Maria erat Caroli Audacis ducis Burgundiae filia, in quo defecit linea iunior Burgundica. 7 Carolus ergo Austriacus post mortem Ferdinandi adimit ! omnes provincias Ferdinandi, et jam prius possedit 17 provincias Belgicas jure haereditatis Burgundicae; regnum Castiliae accepit jure matris Iohannae, quae quidem adhuc

omnes provincias Ferdinandi, et jam prius possedit 17 provincias Belgicas jure haereditatis Burgundicae; regnum Castiliae accepit jure matris Iohannae, quae quidem adhuc vixit, sed mentis vitio laboravit; item et regna Arragonica titulo matris suae; Carolus hic nomine Caroli 5 imperatoris notus est, in Hispania erat 1‑us; hic usque 1556. annum regnavit. 8 1519. mortuus est avus eius Maximilianus I. 9 Hinc etiam haereditas Austriaca eum respexit, ut aetate maximum, quamquam id Franciscus

Galliae omni modo impedire conatus sit. 10 Videns tamen se curis aggravari, haereditatem Austriacam cessit Ferdinando fratri juniori suo, addito pacto mutuae successionis, et hinc enatae sunt duae lineae, Austriaco-Hispanica, et Austriaco-Germanica; primis annis Carolus statim molestias in Hispania habuit, seditio enim per absentiam eius in Germania exorta est per proceres, sub nomine Iunta Santa, seu Foedus Sanctum; comparuerunt ergo armati contra defensores Caroli; ratio saeditionis fuit Germanus, peregrinus princeps Carolus; dein Carolus

primis annis Carolus statim molestias in Hispania habuit, seditio enim per absentiam eius in Germania exorta est per proceres, sub nomine Iunta Santa, seu Foedus Sanctum; comparuerunt ergo armati contra defensores Caroli; ratio saeditionis fuit Germanus, peregrinus princeps Carolus; dein Carolus antea fuit in possessione 17 Belgicarum provinciarum, natus fuerat ibi, sedemque in Belgis habuit, hinc etiam ad Hispaniam secuti sunt eum ministri et servitores Belgici, quos etiam promovit, et fovit ubique. 11 Ipsi quoque Galli foverunt has

annis Carolus statim molestias in Hispania habuit, seditio enim per absentiam eius in Germania exorta est per proceres, sub nomine Iunta Santa, seu Foedus Sanctum; comparuerunt ergo armati contra defensores Caroli; ratio saeditionis fuit Germanus, peregrinus princeps Carolus; dein Carolus antea fuit in possessione 17 Belgicarum provinciarum, natus fuerat ibi, sedemque in Belgis habuit, hinc etiam ad Hispaniam secuti sunt eum ministri et servitores Belgici, quos etiam promovit, et fovit ubique. 11 Ipsi quoque Galli foverunt has turbas, ut in

provinciarum, natus fuerat ibi, sedemque in Belgis habuit, hinc etiam ad Hispaniam secuti sunt eum ministri et servitores Belgici, quos etiam promovit, et fovit ubique. 11 Ipsi quoque Galli foverunt has turbas, ut in turbido piscari possent. 12 Carolus tamen bonas dispositiones faciens post multas caedes duorumque annorum lapsum fregit seditiosos 1521. 13 Eodem anno Carolus magnam in America fecit occupationem, nempe Mexicanum regnum subjectum est Carolo, quod fuit opulentissimum et florentissimum regnum

et fovit ubique. 11 Ipsi quoque Galli foverunt has turbas, ut in turbido piscari possent. 12 Carolus tamen bonas dispositiones faciens post multas caedes duorumque annorum lapsum fregit seditiosos 1521. 13 Eodem anno Carolus magnam in America fecit occupationem, nempe Mexicanum regnum subjectum est Carolo, quod fuit opulentissimum et florentissimum regnum Hispaniae; post duos annos etiam Peruvianum regnum et Chili regnum occupaverunt, belliduce Ferdinandus Kortecz !; iam enim prius sub

Motezuma primus imperator habuit filios, quibus dein rex Hispaniae nomen comitum Motezuma dedit cum territorio amplo. 17 Eodem modo ergo etiam per manum et Chyli regnum est occupatum. 13.1 Sic ergo Carolus 5‑us ad immensam condescendit auctoritatem, emulationemque et invidiam caeterorum principum Europae excitavit; maxime infensus erat Franciscus rex Franciae, qui invidebat Carolo imperialem coronam et hinc continuo eum bellis vexavit Franciscus, ob has causas potissimum;

Tertia causa sita fuit in Ducatu Mediolanensi, ad quem jam Ludovicus 12 rex Franciae praetensiones fecit jure successionis maternae, sed exturbatus fuit; Maximilianum ducem Zvorcianum, qui dein possedit hunc ducatum , Franciscus rex Franciae, jam huic possessioni obnitebatur Carolus I; nam Mediolanensis Ducatus est feudum Romani imperii, proin imperator est dominus directus, ad quem recidit feudum extincto domino feudatario. 3 Et in omni mutatione feudatarii investitura, seu introductio et statutio fieri debet per dominum directum, et

investituram debuisset expetere; Franciscus tamen hoc non fecit, et hinc imperator praetendit, ut familia Svorcianorum recedat in possessionem ducatus. 14.1 Quarta causa dissensionum fuit ducatus Burgundiae. 2 Carolus imperator fuit haeres Mariae Burgundicae haeredis Burgundicae possessionis; Galli tamen sequestrarunt hunc ducatum eumque duxerunt esse feudum virile, non foemineum, proin eos respicere hunc ducatum; hunc ergo ducatum repetiit Carolus ut portionem avitae suae haereditatis.

fuit ducatus Burgundiae. 2 Carolus imperator fuit haeres Mariae Burgundicae haeredis Burgundicae possessionis; Galli tamen sequestrarunt hunc ducatum eumque duxerunt esse feudum virile, non foemineum, proin eos respicere hunc ducatum; hunc ergo ducatum repetiit Carolus ut portionem avitae suae haereditatis. 15.1 Quinta causa fuit comitatus Flandriae et Artesiae; hi ducatus origine a sua ! erant feuda coronae Gallicanae.

Quinta causa fuit comitatus Flandriae et Artesiae; hi ducatus origine a sua ! erant feuda coronae Gallicanae. 2 Imperator venit ad possessionem harum provinciarum, ergo Carolus fuit vasallus quoque Francisci; hoc rursus dedignabatur facere imperator et negavit ducatus esse feuda Galliae. 3 Hae ergo erant causae enatorum bellorum; quo accessit etiam lis de regno Navarrae per Ferdinandum Catolicum astutia Galliae avulsum, et

nam ipse imperator potens in Italia effectus metum incussit Italis; hinc ipse pontifex foedus inivit cum Francisco pluribusque Italiae respublicis !, nempe Florentina, Veneta et cum Francisco Svorcia; imperator vero cum rege Angliae inivit foedus. 3 Carolus ergo graviter ferens foedus Clementium in pontifice voluit ulcisci hanc injuriam Romamque usque copias suas misit felicissimeque expugnaverunt urbem Romam eamque diripuerunt, excepto castro S. Angeli, in quo pontifex cum 17 cardinalibus morabatur; maxime cardinalium spoliabant

17 cardinalibus morabatur; maxime cardinalium spoliabant aedes, nisi vexam ingenti summa aeris redimerent; cinxerunt castrum hoc et deditione ceperunt pontificem cum omnibus cardinalibus; juvit etiam Germanos, quod lues circa Neapolim multos Gallorum ipsumque ducem Foxinum eripuerit; Carolus ergo adegit pontificem ad pacem ea conditione ut recedat ipse a foedere, et etiam alios abigat ab hac unione; quod cum contigisset, Franciscus ipse recedere debuit et in urbe Belgii Cammeraco nova pax confecta est; in hac renovata sunt omnia puncta pacis Madritensis; aliqua

in summa duorum millionum et 500,000 imperialium. 4 Et de ducenda Eleonora per Franciscum; et sic retineat ! Burgundiae ducatum, quem restituere deberet Carolo, pro successione liberorum ex hoc matrimonio; si vero liberos non haberet, succedat Carolus in hoc ducatum. 17.1 Haec pacificatio Cameracensis Gallicae Traite de Dammes dicitur, seu Tractatus personarum illustrium sexus foeminaei; munere etiam legatorum utebantur foeminae

divisione hac raptarum opum; Carolo miserunt 30,000 marcarum argenti, et 3000 mar. auri infecti, seu crudi; facti vero argenti 20,000, auri vero 2000, 1538. anno; fertur in his omnibus provinciis ab anno 1520. usque '38. 12 milliones hominum caesos fuisse. 4 Auctus Carolus tantis provinciis ferebatur de eo quod in eius regno nunquam sol occumbat. 5 1530. equitibus Rhodiis, modo Melitensibus, Carolus donationes fecit; scimus hos equites tempore cruciatorum expeditionum contra Saracenos enatorum originem suum habuisse; tales

1538. anno; fertur in his omnibus provinciis ab anno 1520. usque '38. 12 milliones hominum caesos fuisse. 4 Auctus Carolus tantis provinciis ferebatur de eo quod in eius regno nunquam sol occumbat. 5 1530. equitibus Rhodiis, modo Melitensibus, Carolus donationes fecit; scimus hos equites tempore cruciatorum expeditionum contra Saracenos enatorum originem suum habuisse; tales fuerant Templarii, a vicinio collegio templo Hyerosolimitano; tales Hospitallarii, seu Iohannitae, Teutones etc; ejectis Christianis per

collegio templo Hyerosolimitano; tales Hospitallarii, seu Iohannitae, Teutones etc; ejectis Christianis per Saracenos etiam hi ordines ejecti sunt; hi ergo Hospitallarii ad insulam Rhodi se receperunt, sed et hinc ejecti per Turcas dispersi sunt per Italiam, Germaniam; Carolus ergo ipsis ob merita sua donavit insulam Melitam, in mari Mediterraneo sitam, a quo loco nomen habent et hodie; alii sunt titulares, alii ordinarii, hi habent praedia seu commendaturas. 6 Titulares vero nihil habent. 7 In hunc annum

Bonnoniae a pontifice Clemente 7-o facta, quae est ultima coronatio imperatorum per pontifices facta. 8 Consuetudo imperatores coronandi per pontificem originem ducit ab 800. anno, quo Carolus Magnus a Silvestro pontifice coronatus et imperator electus est, extincto in Italia et occidente imperio Longobardico; et hinc originem ducit vocula electus regnorum imperator quem adhuc hodie in titulo imperatoris depraehendimus. 9 Eadem occasione imperator

et hinc originem ducit vocula electus regnorum imperator quem adhuc hodie in titulo imperatoris depraehendimus. 9 Eadem occasione imperator rem publicam Florentinam convertit in monarchiam; urbs Florentina medio aevo libertate donata est et respublica declarata, Carolus vero 5‑us in mulctam, quod conspiraverit haec civitas cum hostibus suis, privavit eam libertate sua; ursit etiam pontifex Clemens ut sic Alexandro Medicaeo eam ut feudum donet et Alexander ducat naturalem filiam Margaretham; annuit ergo Carolus et Alexandrum, civem opulentum,

donata est et respublica declarata, Carolus vero 5‑us in mulctam, quod conspiraverit haec civitas cum hostibus suis, privavit eam libertate sua; ursit etiam pontifex Clemens ut sic Alexandro Medicaeo eam ut feudum donet et Alexander ducat naturalem filiam Margaretham; annuit ergo Carolus et Alexandrum, civem opulentum, fecit ducem Florentiae. 19.1 Anno 1535. suscepit expeditionem Carolus in Africam contra piratos, et in specie contra Hairadium Barbarossam; hic potens et superbus bello fracta respublica Tunaetana

etiam pontifex Clemens ut sic Alexandro Medicaeo eam ut feudum donet et Alexander ducat naturalem filiam Margaretham; annuit ergo Carolus et Alexandrum, civem opulentum, fecit ducem Florentiae. 19.1 Anno 1535. suscepit expeditionem Carolus in Africam contra piratos, et in specie contra Hairadium Barbarossam; hic potens et superbus bello fracta respublica Tunaetana Muleasem ducem dejecit trono suo; Carolus ergo refugientem ad se Muleasem ipse in persona reposuit dignitati suae fracto Barbarossa, et tunc Muleassem

fecit ducem Florentiae. 19.1 Anno 1535. suscepit expeditionem Carolus in Africam contra piratos, et in specie contra Hairadium Barbarossam; hic potens et superbus bello fracta respublica Tunaetana Muleasem ducem dejecit trono suo; Carolus ergo refugientem ad se Muleasem ipse in persona reposuit dignitati suae fracto Barbarossa, et tunc Muleassem promisit nunquam se velle esse hostem Christianorum, nunquam amicum Turcarum; praesidium tamen Colletanum sibi servavit, ut pedem fixum in Africa haberet, Tunaetanos vero

Colletanum sibi servavit, ut pedem fixum in Africa haberet, Tunaetanos vero tributarios fecit. 2 Redux ex hac expeditione per Siciliam, ipsi relatum est Franciscum Svorciam decessisse sine prolibus, qui dux Mediolanensis erat, et per Carolum dux refectus erat; Carolus hunc ducatum jam pridem cogitavit cum suis provinciis conjungere exstincto Svorciae linea; hinc Philippo filio suo eum destinavit. 3 Franciscus 1. rex Galliae publico manifesto petiit quoque hunc ducatum jure proaviae suae pro filio suo secundo genito; hinc

potentes hos imperantes; hinc inducias primum in unum dein vero in 9‑em annos effecit inter eos; sic dein tamen in amicitiam devenerunt iterum hi duo imperantes, quae tamen amititia non nisi 4 annis duravit; elapsis enim 4 annis exarsit iterum bellum ob ducatum Mediolanensem, quem Carolus promisit Francisco, non tamen illi dedit. 4 Anno 1541. rursus novam expeditionem in Africam suscepit contra Algirios; haec male successit, qua inconsiderate suscepta fuit, in finem vergente autumnno jam, ubi obstantibus nebulis pluviis, procellis, destructa

alter Constantinopolim deputatus fuit, sed clam, se enim tantum pro privatis simulabant; Galli ergo suspicabantur hos duos jussu Caroli occissos fuisse; Franciscus ergo cum Christiano 3‑o rege Daniae, cum Gustavo 1‑o rege Sveciae, et cum Sulimanno 2‑o imperatore Turcarum, Carolus cum Henrico 8‑o rege Angliae inivit foedus (qui ipsi infensus fuit nempe Francisco, quod cum ipso schisma non fecerit); Galli in Belgio et Italia multa ex sententia gesserunt fregeruntque saepe Caesareos, in specie ad Caerisolas, opido Piemontii; omni enim ex parte aggressi

in specie ad Caerisolas, opido Piemontii; omni enim ex parte aggressi sunt Carolum, Turcae per admiralem Barbarossam, qui ad Gallias multa millia Turcarum intulit ad expellendum Carolum ex Gallia; plurimos tamen excessus fecerunt Turcae in ipsa Gallia amicissimis, seu Gallis; Carolus per Campaniam ad viscera Galliae properavit, et jam Parisiensibus horrorem maximum incussit, et etiam cinxisset urbem si Henricus coadjutor non emansisset diutius in expugnandis duabus urbibus; in medio fortunarum tamen suarum [fortunarum] decrevit pacem facere cum Gallis

adversarius erat patre suo Caroli, hinc tuendos suscepit protestantes Germaniae, et hinc cum Mauritio electore Saxoniae, duce protestantium, foedus inivit, trajectoque Rheno tres provincias, seu diaeceses (nempe Metis, Tullum, et Verdunnum) Lotharingiae occupavit; hinc ergo distractus Carolus debuit contra Gallos agere cum 100,000 hominum, irrito tamen conatu; nam Metensem urbem recuperare non potuit a Gallis; irrupit dein in Artesiam provinciam Galliae, duasque urbes insignes occupavit, et solo aequavit. 8 In Italia vero etiam ad Martesiam vicit

duasque urbes insignes occupavit, et solo aequavit. 8 In Italia vero etiam ad Martesiam vicit Gallos, dein in Senensi republica etiam insigniter vicit Gallos; quae respublica se cum Gallis conjunxit; expulsi sunt quidem Germani per Gallos, sed rursus tertio Carolus ejecit Gallos et sequestravit rempublicam; ante finem huius belli Carolus 1554. consiliavit matrimonium inter filium suum Phylippum et reginam Angliae Mariam. 9 Philippus habuit primo Mariam regis Portugalliae filiam, ex qua Carolum filium habuit jam

In Italia vero etiam ad Martesiam vicit Gallos, dein in Senensi republica etiam insigniter vicit Gallos; quae respublica se cum Gallis conjunxit; expulsi sunt quidem Germani per Gallos, sed rursus tertio Carolus ejecit Gallos et sequestravit rempublicam; ante finem huius belli Carolus 1554. consiliavit matrimonium inter filium suum Phylippum et reginam Angliae Mariam. 9 Philippus habuit primo Mariam regis Portugalliae filiam, ex qua Carolum filium habuit jam juniorem his temporibus; Carolus imperator enim voluit in haeredibus et nepotibus

et sequestravit rempublicam; ante finem huius belli Carolus 1554. consiliavit matrimonium inter filium suum Phylippum et reginam Angliae Mariam. 9 Philippus habuit primo Mariam regis Portugalliae filiam, ex qua Carolum filium habuit jam juniorem his temporibus; Carolus imperator enim voluit in haeredibus et nepotibus suis Angliam cum Hispania . 20.1 Post hoc matrimonium sequenti anno nausea quasi tantorum negotiorum et bellorum affectus, ut se pietati devovere posset depositis omnibus

21.1 Philippus hic nomine 2-i gubernavit Hispaniam, quia honoris gratia Philippum Pulcrum A. A. D. D. Austriae in unum regem suorum numerarunt; Maria eius uxor anno '58. mortua est, quo etiam parens Carolus mortuus est; et quidem sine prolibus mortuus est; Phylippus ergo sedem suam transtulit in Hispaniam; vix tabulae pacis Vancellensis ratificatae fuissent, jam iterum Galli bellum renovarunt; Philippus cum 50,000 suorum statim obviam ivit Gallis, in Italia quoque habuit Octavium

diversisque moribus, quos Philippus ipsis prohibuit; et sic bellum enatum est in quo multa millia hominum caesa sunt, donec fractis viribus eorum dispersit eos per universam Hispaniam. 23.1 Severitatem Philippi etiam filius eius Carolus, et uxor patris Isabella ; putabat enim Philippus quod Carolus in necem suam perspiraverit; etiam selotipia eum excruciavit; effectus huius fuit quod filium suum sacrae inquisitioni tradiderit, ubi etiam peremptus est, et eodem anno etiam Isabella mortua est, non sine

enatum est in quo multa millia hominum caesa sunt, donec fractis viribus eorum dispersit eos per universam Hispaniam. 23.1 Severitatem Philippi etiam filius eius Carolus, et uxor patris Isabella ; putabat enim Philippus quod Carolus in necem suam perspiraverit; etiam selotipia eum excruciavit; effectus huius fuit quod filium suum sacrae inquisitioni tradiderit, ubi etiam peremptus est, et eodem anno etiam Isabella mortua est, non sine suspitione veneni.

habuit, nempe Vincentius 2‑us; qui mascula prole destitutus tantum filiam habuit, recidit ergo successio ad lineam agnaticam, nempe ad Carolum Néverniensem; haec familia habitavit a longo tempore in Gallia, proin fuit stricte subditus et vasallus Gallicanus; convertit ergo hic Carolus se ad regem suum Ludovicum 3‑um ut eum in successione suffulciat; jam aemulum habuit Phylippum 4‑um, qui ab imperatore sperabat hoc feudum vel ad minimum maximam eius partem; alteram vero familiae Sabaudicae cessisset, quae etiam praetensiones formavit; deventum est ergo ad

deventum est ergo ad bellum; nam Ludovicus 13 eo perduxit apud Vincentium ut Carolum agnoscat haeredem et agnatum suum filiamque suam desponset filio Caroli Néverniensis, Carolo etiam. 6 Mortuo ergo Vincentio Ferdinandus imperator curavit sequestrari ducatum, sed Carolus jam Mantuae adfuerat suffultus viribus Gallicis, quibus sperans incubuit supprimere et debilitare domum Austriacam, quod plerumque suasu cardinalis Richelieu factum est, qui ad potentiam maximam evehere conatus est aulam regis sui, quod

armis, munitione etc., imo 1663. ad Almaxial ingentem cladem acceperunt Hispani a Portugallis et 1655. etiam unam ad Montesclaros; eodem anno decessit Phylippus 4., post 40 annorum sat infelix imperium. 34.1 Successit ei Carolus II, filius quadriennis sub tutela matris sui, sub qua imperium capessivit, nempe sub Maria Anna Filippi 4‑i vidua; ut tamen melius negotia irent tutrici ex certo numero procerum consilium status adjunxerunt ad graviora negotia pertractanda; huic consilio interfuit etiam

Tres provinciae Belgii rursus restitutae sunt in integrum; Hispani tamen 16 loca munita in Belgio Hispanico Gallis cedere debebant, una cum comitatu Burgundico; Galli etiam ipsis aliquot exigua loca occupata restituerunt Hispanis. 4 Circa hanc aetatem, nempe 1677, Carolus II attigit majorennitatem in Hispania, proin mater abdicare debuit se tutelae, imo ex ipsa urbe regia excedere debuit regina, ne amplius ad negotia publica et regni influere possit, minister vero eius Valantzoela ad insulas Phylippinas relegatus est usque dies vitae suae; regina

potentissimas potentias Europae; hoc anno pax coaluit Risvicensis, vi cuius cuncta Ludovicus restituere debuit Hispanis; in Anglia vero Vilhelmum 3‑um invitus recognoscere debuit regem Angliae. 2 Non defuit tamen causa politica quare restituit Hispanis omnia, nam Carolus 2. fuit in defectu, nulla spes prolium adfuit; hinc sperabat totum regnum devoluturum ad suum nepotem, quia ipse Carolus 2. commendavit nepotem Ludovici 14. pro rege, agente complurimum pontifice, et episcopis Hispanie; nepos enim eius erat ex Maria Theresia Phylippi 4‑i

Anglia vero Vilhelmum 3‑um invitus recognoscere debuit regem Angliae. 2 Non defuit tamen causa politica quare restituit Hispanis omnia, nam Carolus 2. fuit in defectu, nulla spes prolium adfuit; hinc sperabat totum regnum devoluturum ad suum nepotem, quia ipse Carolus 2. commendavit nepotem Ludovici 14. pro rege, agente complurimum pontifice, et episcopis Hispanie; nepos enim eius erat ex Maria Theresia Phylippi 4‑i filia; reipsa etiam 3 annis post hanc pacem exstinctus est Carolus 2us nulla relicta sobole; extincta ergo est linea Austriaca

hinc sperabat totum regnum devoluturum ad suum nepotem, quia ipse Carolus 2. commendavit nepotem Ludovici 14. pro rege, agente complurimum pontifice, et episcopis Hispanie; nepos enim eius erat ex Maria Theresia Phylippi 4‑i filia; reipsa etiam 3 annis post hanc pacem exstinctus est Carolus 2us nulla relicta sobole; extincta ergo est linea Austriaca Hispanica, proin jus devolvebatur ad aliam lineam, nempe Austriacam Viennensem Leopoldi. 3 Habebant tamen alii etiam principes spem Carolo succedendi, nempe alii, qui jure foemineo praetensiones

die 15‑o Maji bellum denunciatum est Gallis; exarsit ergo bellum attrocissimum tam terra, quam mari, et usque 13 annorum duravit et nomine belli successionis Hispanicae venit; partes belligerentes sibi praefixerunt, ut exturbato Phylippo 5‑o ex trono Hispaniae, substituatur Carolus junior filius Leopoldi, sicque mens Ludovici deludatur, quamquam successio in Hispania spectasset Leopoldum patrem, et postremum Iosephum primum filium seniorem, hi tamen duo renunciarunt juri suo; primis annis sat ancipiti fortuna bellum gestum est, Galli tamen ex Catalaunia

mens Ludovici deludatur, quamquam successio in Hispania spectasset Leopoldum patrem, et postremum Iosephum primum filium seniorem, hi tamen duo renunciarunt juri suo; primis annis sat ancipiti fortuna bellum gestum est, Galli tamen ex Catalaunia ejecti sunt, in urbe Barcillonensi Carolus se curavit inaugurari sub nomine Caroli 3‑ii, et sic jam praecipuum belli theatrum fuit Hispania, in qua etiam paulo post ad Almanaram in Valentia decretalem victoriam retulerunt de Gallis et Hispanis, et sic Arragoniam, Neucastilium, Catalauniam et

decimum tamen infelicius negotia gerebant, et repressi sunt ex tribus provinciis excepta Catalaunia; interim anno 5‑o mortuus est Leopoldus, cui Iosephus 1‑us successit; anno 11‑o mortuus est etiam Iosephus sine haeredibus, solus ergo remansit Carolus; maluit ergo incertam successionem relinquere et certam arripere, quod etiam fecit et sic imperator sub nomine Caroli 6‑i coronatus est in imperatorem, et regem Hungariae; hoc videntes Angli et Hollandi, ne Carolum ad formidabilem lenient auctoritatem, mutarunt consilia sua,

conjunxerunt circa 11 annum, sed et hoc Angli non sine ratione fecerunt. 9 Anna enim tunc temporis regina voluisset exauctoratum Iacobum fratrem suum restituere, hinc etiam tunc indiguisset ope Ludovici 14‑i; quod tamen non contigit, cum Anna prae mortua fuerit; Carolus ergo desertus a foederatis consensit in pacem, quae Utrajecti in Hollandia anno 13 huius saeculi coaluit; non tamen omni ex parte renunciatum est in hac pace juri praetendentiarum; praecipua capita huius pacis consistit in divisione et sumptuum satisfactione; nempe Phylippus 5.

servitutem in se recepit, imo etiam stipendia his militibus solvit aula Viennensis; hanc tamen servitutem Iosephus 2. anno 1781. sustulit. 5 Garantiam huius pacis promisit aula Anglica, Gallica, et Hollandi; haec tamen pax Utrajectensis nondum fuit finalis, nam Carolus et Phylippus 5‑us nondum inter se convenerunt; et sic Hispani post paucos annos bellum renovarunt; nempe 1716., cum recte Carolus cum Turcis implicitus esset, tunc occupaverunt Siciliam et Sardiniam fere nemine resistente; Carolus provocavit garantes partes contra Philippum;

sustulit. 5 Garantiam huius pacis promisit aula Anglica, Gallica, et Hollandi; haec tamen pax Utrajectensis nondum fuit finalis, nam Carolus et Phylippus 5‑us nondum inter se convenerunt; et sic Hispani post paucos annos bellum renovarunt; nempe 1716., cum recte Carolus cum Turcis implicitus esset, tunc occupaverunt Siciliam et Sardiniam fere nemine resistente; Carolus provocavit garantes partes contra Philippum; primi erant Galli; mortuo enim ibi Ludovico 14‑o successit pronepos Ludovicus 15., qui sub ducis Aurelianensis Phylippi gubernio

haec tamen pax Utrajectensis nondum fuit finalis, nam Carolus et Phylippus 5‑us nondum inter se convenerunt; et sic Hispani post paucos annos bellum renovarunt; nempe 1716., cum recte Carolus cum Turcis implicitus esset, tunc occupaverunt Siciliam et Sardiniam fere nemine resistente; Carolus provocavit garantes partes contra Philippum; primi erant Galli; mortuo enim ibi Ludovico 14‑o successit pronepos Ludovicus 15., qui sub ducis Aurelianensis Phylippi gubernio regnavit, hic ergo promptus erat ad bellum, ut sibi amicos conciliaret exteros; fuit enim valde

hic ergo promptus erat ad bellum, ut sibi amicos conciliaret exteros; fuit enim valde lucrosum tutorem esse in Galliam; acceserunt etiam Angli; anno 18‑o cladem navalem Philippo intulerunt, et sic 19‑o anno jam de pace cogitatum est, quae etiam anno 20‑o coaluit penitus; Carolus ergo 6. cuivis juri in Hispaniam formandae ! renunciet; Hispania cum omnibus Americanis provinciis attribuatur Phylippo. 6 Phylippus renunciet juri in omnes priori pace amissas provincias. 7 Insula Siciliae cessa est Carolo,

sententia permansit Ludovicus usque tempus majorennitatis, nempe 14 annum; cum ergo a tutore suo liberatus fuisset, assumpsit sibi Carolum ducem Borbonium pro ministro primario; jam inter stirpem Burboniensem et Aurelianensem summum intercedebat odium, maxime propter tutoratum; ut ergo Carolus Burbonensis odium suum exserat in defunctum tutorem regis, Aurelianensem, conatus est omnia evertere, quae tutor fecit; hinc etiam haec sponsalia irritare conatus est; exosam reddidit ergo eam apud Ludovicum, et ipsi proposuit Catharinam, Stanislai Lescincki, nobilis Poloni, qui

Poloniae electus, sed semper exturbatus est per factionem Saxonum; hic ergo Stanislaus Parisiis vixit cum sua filia; haec complacuit Ludovico et eam duxit repudiata Hispanica sponsa; parens ergo Phylippus hanc ignominiam ulturus cum Carolo 6‑o foedus inivit contra Gallos; cum tamen Carolus non posset juvare serio, egit apud aulam Anglicanam ut negotium hoc componat; Angli ergo comparuerunt magna classe in mari et mediatorem fecerunt (Georgius ergo 1‑us rex Angliae). 8 Viennae collatis consiliis 1729. compositum est negotium, Iosephus enim

duxit Mariam Victoriam. 9 Imperator etiam annuit ut educta Helvetica militia ex duobus ducatibus induratur Hispanica militia. 10 Anno 1731. mortuus est Antonis dux Parmensis, et sic statim [ipsi] successit ipsi filius Phylippi 5‑i Carolus; anno vero 35. successit in Hetruria mortuo Gasto. 39.1 Anno 1732. Hispani habuerunt expeditionem in Africam contra pyratas, qui praesidia Oran et Massalquivir 1708. anno ceperunt

ceperunt tempore belli successionalis; belli huius eventus optatissimus fuit, pyratae fracti, et praesidia recepta sunt. 40.1 Post hanc expeditionem Phylippus 5. bellum indixit Carolo Sexto; ratio huius fuit Sanctio pragmatica, quam Carolus inducere voluit, vi cuius unicam filiam suam Mariam Theresiam, in defectu alterius prolis, in omnibus provinciis sibi succedere voluit, exclusis omnibus iis, qui jus habebant successionis; induxit Carolus in suis provinciis, cum consensu suorum subditorum, hanc sanctionem,

5. bellum indixit Carolo Sexto; ratio huius fuit Sanctio pragmatica, quam Carolus inducere voluit, vi cuius unicam filiam suam Mariam Theresiam, in defectu alterius prolis, in omnibus provinciis sibi succedere voluit, exclusis omnibus iis, qui jus habebant successionis; induxit Carolus in suis provinciis, cum consensu suorum subditorum, hanc sanctionem, eamque ab exteris receptam et garantirisatam voluit; in hac sanctione etiam successio limitata est, nempe ut primo succedant descendentes Mariae Theresiae, his deficientibus Iosephi primi succedant

videns se non sufficere, et ut post obitum suum filiae regnum pacatum relinqueret, tulit sacrificium hostibus suis, nempe regnum Neapolitanum et Siciliam cessit Hispanis, et hinc '35. pax coaluit Viennae; definita vero est pax anno '38. Versaille in Gallia; hinc ergo dux Parmensis Carolus, filius Phylippi 5‑i, factus est rex Neapolis et Siciliae. 4 Horum duorum regnorum loco recepit Carolus 6. ducatum Parmensem et Placentium nomine aequivalentis. 5 Etiam Galli rem suam egerunt; inhiabant enim Galli jam pridem ducatui

regnum Neapolitanum et Siciliam cessit Hispanis, et hinc '35. pax coaluit Viennae; definita vero est pax anno '38. Versaille in Gallia; hinc ergo dux Parmensis Carolus, filius Phylippi 5‑i, factus est rex Neapolis et Siciliae. 4 Horum duorum regnorum loco recepit Carolus 6. ducatum Parmensem et Placentium nomine aequivalentis. 5 Etiam Galli rem suam egerunt; inhiabant enim Galli jam pridem ducatui Lotharingiae contermino regno suo, saepe habuerunt cum ducibus Lotharingiae altercationes,

contermino regno suo, saepe habuerunt cum ducibus Lotharingiae altercationes, subegerunt sibi eum, et iterum restituere debuerunt; de hoc ergo acquirendo nunc egerunt; duces Lotharingiae circa ea tempora erant Franciscus, parensIosephi 2‑i, et Carolus, gubernator Belgii; horum ergo duorum vexatorum a Gallis principum partes tuitus est Carolus 6‑us, eos Viennam detulit splendideque educavit, ita ut dein plane filiam suam Mariam Theresiam Francisco in uxorem dedit; Galli ergo urgebant ut hi duo principes concedant ipsis

altercationes, subegerunt sibi eum, et iterum restituere debuerunt; de hoc ergo acquirendo nunc egerunt; duces Lotharingiae circa ea tempora erant Franciscus, parensIosephi 2‑i, et Carolus, gubernator Belgii; horum ergo duorum vexatorum a Gallis principum partes tuitus est Carolus 6‑us, eos Viennam detulit splendideque educavit, ita ut dein plane filiam suam Mariam Theresiam Francisco in uxorem dedit; Galli ergo urgebant ut hi duo principes concedant ipsis Lotharingiam, et eius loco acciperent magnum Hetruriae ducatum (Toscannam), quae modo cum morte

in America viget regula ut populi subjecti tantum cum suis metropolitanis commercium exerceant, nempe subditi Anglicani cum Anglis tantum etc.; hinc ergo exortum est bellum in Florida et Canada; hoc bellum dein continuatum est per plura regna; anno enim 1740. mortuus est Carolus 6. in Octobri; emersit ergo hic rursus quaestio de successione foeminarum; primi erant Hispani qui protestati sunt contra sanctionem ex eo quod acceptatio eius prior sit praejuditiosa successoribus suis; dixit enim stirpi suae prioritatem competere prae Mariae Theresiae, cum

nam in successione habet ratio ultimi possessoris, proin Maria Theresia tamquam proxima ultimo possessori maximum jus habuit; miserunt ergo copias in Hispaniam ad occupandas terras pro quartogenito filio suo Phylippo; jam hoc bellum successionale ingressi sunt plures alii, nempe Carolus dux Bavariae, qui universam haereditatem Austriacam pro se praetendit; provocavit enim ad conventionem, quae [intercessit] inter suos ascendentes et Ferdinandum primum intercessit, nempe pactum successionis mutuae inter descendentes Alberti ducis Bavariae et Ferdinandi Primi;

fortitudine Hungarorum irritum redditum est; ipsi quoque Hollandi, Angli ex parte sua non deerant; eductis enim classibus Hispanos Gallosque fregerunt; ab anno '44‑o Galli deposita larva pro se coeperunt vastare Belgicas provincias Austriacas; post mortem Caroli 6. electus est Carolus dux Bavariae in imperatorem nomine Caroli 7‑i; debilis tamen princeps ejectus per Hungaros ex suis provinciis erumnis et egritudine oppressus mortuus est; et sic Franciscus dux Lotharingiae '45. electus est in imperatorem succesitque in

Borusso relicta fuit Silesia. 9 Sanctio pragmatica acceptata fuit in reliquis omnibus ab omnibus. 10 Ferdinandus 2‑us hic languidum admodum habuit imperium in Hispaniam et etiam sine prolibus mortuus est; ei successit tertiogenitus frater Carolus 3, antea rex Neapoleos et Siciliae; debuisset ergo huic Carolo succedere Phylippus frater in Neapolitano regno; interim Phylippus mansit in possessione suorum ducatuum, Carolo vero successit filius in regno Neapolitano, nempe Ferdinandus, modernus rex; hic Carolus Phylippum

tertiogenitus frater Carolus 3, antea rex Neapoleos et Siciliae; debuisset ergo huic Carolo succedere Phylippus frater in Neapolitano regno; interim Phylippus mansit in possessione suorum ducatuum, Carolo vero successit filius in regno Neapolitano, nempe Ferdinandus, modernus rex; hic Carolus Phylippum maximum tamquam haebes et mentis impos exhaeredatus est. 11 Carolus 2‑us, eius filius, declaratus est successor in Hispania; et Ferdinandus est rex Neapolitanus et Siciliae renunciatus; caeterae potentiae aut noluerunt, aut non potuerunt

Phylippus frater in Neapolitano regno; interim Phylippus mansit in possessione suorum ducatuum, Carolo vero successit filius in regno Neapolitano, nempe Ferdinandus, modernus rex; hic Carolus Phylippum maximum tamquam haebes et mentis impos exhaeredatus est. 11 Carolus 2‑us, eius filius, declaratus est successor in Hispania; et Ferdinandus est rex Neapolitanus et Siciliae renunciatus; caeterae potentiae aut noluerunt, aut non potuerunt reclamare huic instituto Caroli, quamquam contra apertas pacis conditiones actum fuerit; domus Sabaudica,

Maria Theresia vero consensit, etiam si jus apertum in Parmensem ducatum habuit; fuit enim tunc bello septennali involuta, et cum Gallis egit contra Borussum, eo a fortiori, quod Iosepho 2‑o, filio suo, desponsata fuerit Isabella, Phylippi huius filia. 12 Hic Carolus 3‑us regnavit ergo in Hispania; anno 1761. coaluit foedus inter 4 aulas Bourbonicas, nempe Hispaniam, Galliam, regnum Neapolitanum et Parmensem ducatum; nempe arctissimo vinculo se conjunxerunt ad ferendum sibi auxilium in omni casu; vigore

regnavit ergo in Hispania; anno 1761. coaluit foedus inter 4 aulas Bourbonicas, nempe Hispaniam, Galliam, regnum Neapolitanum et Parmensem ducatum; nempe arctissimo vinculo se conjunxerunt ad ferendum sibi auxilium in omni casu; vigore huius foederis Carolus 3. rex Hispaniae statim in bellum involutus est, nam Galli juverunt Austriacos, Borussum juvabat Angli; hinc Galli cum Anglis in America et in mari concurrerunt; hinc etiam Carolus deposita neutralitate hostes esse debuerunt ! Anglorum; Hispani tamen exiguum quid

ad ferendum sibi auxilium in omni casu; vigore huius foederis Carolus 3. rex Hispaniae statim in bellum involutus est, nam Galli juverunt Austriacos, Borussum juvabat Angli; hinc Galli cum Anglis in America et in mari concurrerunt; hinc etiam Carolus deposita neutralitate hostes esse debuerunt ! Anglorum; Hispani tamen exiguum quid retulerunt boni, imo plurima habebant damna; anno vero '63. pax universalis facta est in Europa; haec pax dicitur Fonteneblö-iensis; Angli hoc bello subegerunt insulam Cubam a

anno vero '63. pax universalis facta est in Europa; haec pax dicitur Fonteneblö-iensis; Angli hoc bello subegerunt insulam Cubam a Hispanis, hanc repetierunt, acceperunt etiam, sed Floridam in America septentrionali cedere debebant Anglis. 13 Ab anno ergo 1763. Carolus [se] pace utens felicitati populorum suorum se dedidit, ad evehendum commercium, oeconomiam et statum militarem, quae omnia neglecta sunt; sacram inquisitionem etiam restruxit et regulavit. 14 Anno '66. domestico tumultu Madrittae exorto coactus est rus

Iesuitarum, sed Benedictus 13. confirmavit potius ordinem hunc quam ut eum exstirpasset; anno vero '69. cum Ganganelli cardinalis pontifex renunciatus fuisset, anno '73. bulla nova ordinem hunc ecclesiae noxium pronunciavit et sustulit; anno '78. Carolus 3. rex Hispaniae bellum suscipere debuit propter colonias Americanas; coloni enim Americani ab Anglis vehementer praessi sunt, provolarunt ergo ad arma 13 provinciae, vinculoque arctissimo se copularunt contra Anglos, libertatem suam quaerebant sub belli duce Vassington; Angli

libertatem suam quaerebant sub belli duce Vassington; Angli ergo contra eos armis profecti sunt, sed parum fecerunt; rex ergo Franciae videns hoc foedus inivit cum his provinciis commerciale, hinc etiam contra Ludovicum 16‑tum arma sumpserunt Angli anno '75. 18 Carolus ergo 3. rex Hispaniae ob foedus suum cum Gallis debuit arma arripere contra Anglos anno '78., anno '81. et '2. etiam in Hollandos versum est bellum, qui clam vendiderunt arma Gallis et Hispanis; promontorium Gibraltar expugnare volebant Hispani, sed nulla ratione potuerunt;

Hispani, sed nulla ratione potuerunt; insulam tamen Minorcam ceperunt, quam etiam retinuerunt per pacem. 19 Post hoc bellum etiam cum Algiriis, Africanis piratis, habuit bellum, sed et hoc inutile fuit segniterque gestum; anno '88. decessit, ei successit filius Carolus 4‑us secundogenitus, qui modernus est rex; specimina boni regis dedit statim initio; caristia magna fuit, ille ergo magnis expensis summis pretium exaggeratum frumenti restituit ad commune pretium, venationem regiam vehementer restrinxit, pro bono et commodo plebis, ad duo

filiam regis Neapoli, Ferdinandi. 42.1 Eodem anno matrimonium initum est inter coronae haeredem Neapolitanum Ianuarium et Mariam Clementinam, filiam Leopoldi 2‑i; vices sponsi subivit Carolus quartogenitus genitus Leopoldi; utraque pars horum est impubes. Finis Hispaniae. Historia Portugalliae.

Anno '521‑o decessit Emanuel, et vere nomen Magni meruit, ob multa praeclare facta in Portugallia. 2 Successit ei filius Iohannes Tertius; hic vestigia patris in omnibus pari felicitate pressit; consummata fuit sub ipso apprehensio insularum Molucanarum; Carolus 5. imperator movit ipsi difficultatem propter occupationem insularum Molucanarum, et quidem ex pace Tortesilensi; dicebat enim Carolus has insulas ad se spectare, quia in ipsius territorio jacebant; cum tamen videret eum ejicere non posse, petiit aequivalens in pecunia; obtulit

ei filius Iohannes Tertius; hic vestigia patris in omnibus pari felicitate pressit; consummata fuit sub ipso apprehensio insularum Molucanarum; Carolus 5. imperator movit ipsi difficultatem propter occupationem insularum Molucanarum, et quidem ex pace Tortesilensi; dicebat enim Carolus has insulas ad se spectare, quia in ipsius territorio jacebant; cum tamen videret eum ejicere non posse, petiit aequivalens in pecunia; obtulit ergo Iohannes 350,000 ducatorum Carolo, et sic speciali Caesar-Augustana pace roboratus est hic tractatus; ipsi etiam principes

Bragantinorum qui per nexum sexus foeminei praetendebant; iunior enim neptis Emanuelis M. Catharina nupta fuit Iohanni duci de Braganca. 11.1 5o) fuit domus principum Sabaudiae, Carolus enim Emanuel 1‑us dux Sabaudiae fuit filius Emanuelis, qui eodem anno mortuus est quo Henricus cardinalis. 2 Hic ergo juvenis Carolus Emanuel nomine Beatricis aviae suae, quae nupta fuit Carolo Sabaudiae ducis, avo Emanuelis; hic tamen ob debilem aetatem

11.1 5o) fuit domus principum Sabaudiae, Carolus enim Emanuel 1‑us dux Sabaudiae fuit filius Emanuelis, qui eodem anno mortuus est quo Henricus cardinalis. 2 Hic ergo juvenis Carolus Emanuel nomine Beatricis aviae suae, quae nupta fuit Carolo Sabaudiae ducis, avo Emanuelis; hic tamen ob debilem aetatem suam non ursit valde, sed potius consensit in Phylippum 2‑um regem Hispaniae, qui etiam filiam suam Catharinam dedit ei in uxorem; sed et ceteri

cessit nempe eam Hispanis, hi vero partem Paragvariae cedebant Portugallis; excitatae sunt tamen turbae inter commissarios, qui per seditiosos incolas dispersi sunt, recidit dein tota suspitio ad Iesuitas excitati tumultus; sed et ex Hispanis multi nolebant hoc cambium fieri, sic ipse Carolus rex Neapoleos, frater Iosephi, protestatus est huic cambio; illi ergo incurrerunt magnam notam per hoc. 2 Anno '55. urbs Ulissiponensis per terremotum et inde exortum incendium 1‑a Novembris fere tota deleta est; anno '58. tamen maior infelicitas Iosephum

fundaruntque celebre regnum Francicum, quod et modo floret. 4 Etiam imperium Francicum diversos vicissitudines subivit, initio quidem valde crevit eorum potestas sub prima stirpe regnante Merovea, dein per divisiones provinciarum satis debilitati sunt, donec iterum Carolus Magnus conjuctis omnibus provinciis mirum in modum auxisset provincias suas; post Carolum rursus facta est divisio; Ludovicus enim primus filius Caroli incidit cum filiis suis tribus in altercationem, et post eius mortem facta est divisio

mirum in modum auxisset provincias suas; post Carolum rursus facta est divisio; Ludovicus enim primus filius Caroli incidit cum filiis suis tribus in altercationem, et post eius mortem facta est divisio provinciarum; Lotharius accepit Italiam, Carolus Franciam, Ludovicus vero Germaniam; Lotharius paulo post defecit et hinc tantum Germanicum et Francicum mansit imperium, Lothariae vero provinciae divisae sunt inter 2 fratres, et tunc Belgium recidit ad Gallos; sic permanserunt negotia usque defectum lineae Ludovici, et tunc

3 Hinc Iohannes Bonus rex filio suo juniore donavit hunc ducatum, nempe Philippo Audaci; ab hoc Philippo ergo descendit junior linea Burgundica, ad hanc ergo descendit totum Belgium; extincta tamen in Carolo Audaci linea juniore ducum Burgundiae; unicam filiam habuit Carolus Audax Mariam; haec Maria Burgundica nupsit Maximiliano imperatori, et ex hoc matrimonio natus est Philippus Pulcher, archidux Austriae; cum hac ergo Maria debuisset totum Belgium ad stirpem Austriacam devolvi, cum ea unica haeres fuerit, sed exortum est bellum inter Maximilianum

Austrica vero stirps accepit comitatum Burgundiae, seu aliquem partem Burgundiae et 17 provincias Belgicas; Maria non diu vixit, ei successit Philippus Pulcher, qui plerumque Gandaviae habitavit cum sua uxore Iohanna, Ferdinandi Chatolici filia, ita ut Carolus filius eius hic natus sit in Belgio, qui etiam successit patri suo, in Hispania defuncto, in Belgio; postquam vero post Ferdinandi Chatolici decessum etiam rex Hispaniae factus fuisset, conjunxit hic Carolus 5. has provincias cum corona Hispanica; Carolus hic intendisse legitur

Gandaviae habitavit cum sua uxore Iohanna, Ferdinandi Chatolici filia, ita ut Carolus filius eius hic natus sit in Belgio, qui etiam successit patri suo, in Hispania defuncto, in Belgio; postquam vero post Ferdinandi Chatolici decessum etiam rex Hispaniae factus fuisset, conjunxit hic Carolus 5. has provincias cum corona Hispanica; Carolus hic intendisse legitur hos provincias in unum corpus colligere, et titulo regni unius eas administrare, ad facilitanda regiminis negotia; hoc tamen coeptum ei non successit ob ampla privilegia et immunitates omnium provinciarum,

Chatolici filia, ita ut Carolus filius eius hic natus sit in Belgio, qui etiam successit patri suo, in Hispania defuncto, in Belgio; postquam vero post Ferdinandi Chatolici decessum etiam rex Hispaniae factus fuisset, conjunxit hic Carolus 5. has provincias cum corona Hispanica; Carolus hic intendisse legitur hos provincias in unum corpus colligere, et titulo regni unius eas administrare, ad facilitanda regiminis negotia; hoc tamen coeptum ei non successit ob ampla privilegia et immunitates omnium provinciarum, quae tamen nullo modo induci poterant ad

regni unius eas administrare, ad facilitanda regiminis negotia; hoc tamen coeptum ei non successit ob ampla privilegia et immunitates omnium provinciarum, quae tamen nullo modo induci poterant ad renunciandum juribus suis; permanserunt ergo hae provinciae in suo statu; cavit tamen Carolus solemni edicto ab omnibus provinciis recepto, ne unquam ullo sub praetextu dividantur hae provinciae, ad omne malum divisionis antevertendum; sub hoc Carolo Belgae florentissima tempora habebant; ille enim ibi natus et educatus totus Belga erat, eosque in ipsa Hispania omni

nomine Circuli Burgundici Germaniae incorporatae sunt. 4.1 Res Belgicae longe aliam faciem susceperunt sub Philippo 2-o, filio Caroli eiusque successore; omnium horum malorum non ultima causa fuit indoles cruda, severa Philippi 2-i; Carolus enim affabilis, mitis, omni ex parte favit Belgis, sed Philippus totus Hispanus, trux, melancolicus favit Hispanis, spretis Belgis non tantum in Hispania, sed in ipso Belgio Hispanos praeposuit ipsis; hac re totius Belgii odium sibi contraxit; haec

De caetero vero negotia domestica eorum valde effloruerunt, per quod non nihil efervescentes, coeperunt se negotiis exteris immiscere, nempe bello Svecico contra Polonos et Russos per Carolum 12. regem Sveciae habito; suscitarunt ergo Danos contra Carolum spe auxiliorum, interim Carolus ipsos quoque Danos fregit, ipsam classem Belgicam, quae pro Danis excurrit, devicit; Haffniam tamen (Koppenhagen) tuiti sunt ab obsidione; collaborarunt ergo Belgae in eo, ut pacem conficiant, quae etiam anno '660. coaluit inter Danos et Suecos, quin vel Dani vel Sveci quidpiam

omnes occupationes suas; cum tamen ad ratificationem huius pacis deventum esset, rursus enatis difficultatibus enatum est bellum rursus, quod usque '69. annum duravit; eo tamen anno pax finalis composita est, intercedente Carolo 2-o rege Angliae. 4 Anno '69. Carolus 2. ulturus injuriam, quam Belgae ei jussu Cromvelii intulerunt, quod eum exulem excedere provincias suas jusserint, bellum Belgis intulit, occasio se ei obtulit, quod Ludovicus 14 rex Galliae dotem pro uxore sua quaerens bellum intulisset Hispanis pro provinciis

pro uxore sua quaerens bellum intulisset Hispanis pro provinciis Belgico-Hispanicis; ne ergo ab aliis potentiis in hoc suo coepto turbatur, conatus est Belgas et Anglos bello implicare, quod etiam profusis multis millionibus aliisque stratagematibus politicis effecit, eo facilius quod Carolus 2. rex Angliae pronus ad id fuerit; primo anno Angli magno fervore rem inchoarunt et bis victores evaserunt, secundo tamen anno, cum ordines Anglicani viderent privati odii et rancoris animi causa gerri, et non ex justa causa, coeperunt tepide concurrere sumptibus, et hinc

ob successionem in Hispania et cogendum Philippum regem Hispaniae ut conditionibus pacis Ultrajectensis stet, et Belgae cum Anglis et Gallis erant potentiae, quae evictionem promittebant; interim Belgae se extricarunt ex hac molestia cum sua utilitate, Carolus enim imperator Ostendae erexit societatem mercatoriam quae in magnum praejudicium Belgarum erat, praecipue mercatorum Amsterodamensium, habuerunt ergo spem quod si Carolum sibi obligaverint hac re, ille vicissim hanc societatem suam exstinguere velit, quod etiam tardius accidit;

Amsterodamensium, habuerunt ergo spem quod si Carolum sibi obligaverint hac re, ille vicissim hanc societatem suam exstinguere velit, quod etiam tardius accidit; hinc se conjunxerunt cum hoc foedere quadruplici, et post aliquot annos, cum scilicet sanctionem suam pragmaticam urgeret Carolus, exstinxit societatem hanc mercatoriam anno '730. ut devinciret sibi Belgas. 2 Anno '33-o erupit rursus belli flamma in Europa ob successionem Austriacam in Germaniam, et regni Poloniae hereditatem, in his circumstantiis Belgae strictissimam neutralitatem

et modo Nassoviensi; hoc videbatur ignominiosum, ut florentes civitates subsint privato domino, status ergo Zeelandiae eripuerunt ei has urbes et ei 100,000 obtulerunt titulo aequivalentis, urbes hae erant Campoveria et Gressinga; Vilhelmus 4-tus id tolerare debuit. Anno '740. decessit Carolus 6. imperator; eius mors novis molestiis cumulavit domum Austriacam Saxonensem; Hispani, Galli, Borussi omni ex parte lacessiverunt provincias Austriacas, Belgae ergo et Angli fideliter succurrerunt Mariae Theresiae pecuniis et militiis, anno vero '44-o, cum Ludovicus 15. in

deditus, in Franciam regnante Carolo Simplici magnantes ! irruptiones fecerunt duce Rollone, ex qua amplius ejici non poterant per Francos cumque iis foedus inire coacti sunt, et provinciam, quam occuparunt, Normanniam compellarunt eisque reliquerunt, imo filiam Geysam Carolus Rolloni desponsavit; ex hoc ergo Rollone descendit Vilhelmus hic ex parte mascula, ex femineo vero sexu descendit ex Anglo-Saxonica stirpe). 4 Clerum Anglicanum in partes suas una cum Pontifice pellexit Vilhelmus horumque ope regnum sibi servavit, licet

successione in regno; Salica dicitur indubie a populo Salico, qui hodie in Hollandia existit, apud quos lex haec vigorem habuit, fragmentumque huius legis repertum est; Philippus ergo nomine 5-i exclusa Iohanna successit, etiam hic mortuus est paulo post absque heredibus; ei successit Carolus 4-tus, tertius filius Philippi 4-i, etiam hic sine heredibus decessit, eius mors ansam praebuit Eduardo regi Angliae ad postulandam successionem; Philippus 3. fuit communis stipes, ex eo descendit 4-us, ex hoc Ludovicus, Philippus 5. et Carolus

Carolus 4-tus, tertius filius Philippi 4-i, etiam hic sine heredibus decessit, eius mors ansam praebuit Eduardo regi Angliae ad postulandam successionem; Philippus 3. fuit communis stipes, ex eo descendit 4-us, ex hoc Ludovicus, Philippus 5. et Carolus descendebat; jam mater Eduardi fuit Isabella, Caroli 4-i soror. 4 Alia linea fuit comitum Valensiae, Philippus enim 3. habuit filium Carolum comitem Valensiae, hic vero Philippum comitem Valensiae, hi ergo duo praetendentes erant, Eduardus ex linea seniore,

videtur Eduardus rursus renunciasse juri suo eminenti. 13.1 Interim filius Eduardus felicissime res in Galliis gessit; confusis enim rebus per absentiam regis diversa praedia et urbes occupavit Eduardus; interim enim in Gallia Carolus Delphinus Galliae regnum administravit, cui ob juventutem dexteritas deerat, ipsi proceres reverentiam debitam ei detrectarunt; populus vero impatiens tantorum onerum nisi vi et coactione administrabat subsidia, et complurimis in locis in motus abierunt; occasione horum

populus vero impatiens tantorum onerum nisi vi et coactione administrabat subsidia, et complurimis in locis in motus abierunt; occasione horum tumultuum rustici adversum nobilitatem insurrexerunt, qui cum bellum sequi debuerint, exsugiebant subditos omni ex parte; cogitavit quidem Carolus de pace ineunda, sed Angli per potentiam suam evecti inauditas conditiones ipsis praescripserunt; interim Galli domi turbis distracti cum nullo modo se sustinere potuerint, cedere necessitati coacti, amplexi sunt pacis conditiones, intermediatione Pontificis; conventus ergo

ex Anglia profugit, se ipsum ergo obsidem dedit, incertum an ex metu vel alia de causa; aliqui scriptores asserunt eum amoribus matronae cuiusdam irretitum fuisse in captivitate sua, et ad eam invisendam profugisse Parisis, et sic etiam post 7 menses mortuus est Londini; et sic Carolus 5-tus sub nomine Sapientis regnum capessivit resque Galliae summopere desolatas restaurare coepit. 4 Eduardus rex filio suo in remunerationem praeclare gestorum negotiorum Aquitaniam ei ! cessit; suscepit expeditionem in Castiliam Eduardus Niger,

Galliae inclinabant, coeperunt ergo clam proceres subjectarum ab Anglis provinciarum cum Carolo 5. conferre eique se rursus subjicere cupiebant; ut ergo causa belli detur, detulerunt Eduardum Nigrum ut vasallum domino suo directo Carolo, ob imposita tributa et onera; hac occasione usus Carolus diem dixit Henrico regi Angliae ad se defendendum, superbo responso remissi sunt ablegati, hinc ex contumacia convictum exutum declaravit omnibus feudis paxque superior irrita pronunciata est anno '368. 5 Eduardus in Angliam discedens belli dispositiones

ad se defendendum, superbo responso remissi sunt ablegati, hinc ex contumacia convictum exutum declaravit omnibus feudis paxque superior irrita pronunciata est anno '368. 5 Eduardus in Angliam discedens belli dispositiones fecit, verum iis inmortuus est; interim Carolus adscitis animis suorum fere totam Aquitaniam Anglis eripuit; interim anno '377. ipse Eduardus rex animi dolore oppressus est, ei successit infans 11 annorum Richardus 2-us nepos, filius Eduardi Nigri; administrabatur regnum per tutores,

nactus est ex turbis in ipsa Gallia enatis, eo discessit, ut per ablegatos Carolo 6-o regi Franciae nunciaret, ut decedat regno suo, quod jure proaviae suae Isabellae ipsi competit, verum repulsam passus bellum Gallis indixit; eo tempore bello intestino impliciti erant Galli; nam Carolus 6. successit patri suo Carolo 5-o qua minorennis, sub tutela ergo aggressus est imperium, propter hanc tutelam jam enatae sunt lites et turbae inter proceres, cum vero ipse regnare coepisset, Carolus 6. mente captus est delirareque coepit, indiguit ergo administratore, hinc

passus bellum Gallis indixit; eo tempore bello intestino impliciti erant Galli; nam Carolus 6. successit patri suo Carolo 5-o qua minorennis, sub tutela ergo aggressus est imperium, propter hanc tutelam jam enatae sunt lites et turbae inter proceres, cum vero ipse regnare coepisset, Carolus 6. mente captus est delirareque coepit, indiguit ergo administratore, hinc inter Ludovicum ducem Aureli fratrem Caroli 6-ti, et Philippum ducem Burgundiae, patruum Caroli enatae sunt lites attrocissimae, donec status et ordines Philippo ob experientiam rerum gerendarum

negotia eius non parum adjuvit, quod Ioannes Burgundiae dux clam foedus cum Henrico iniverit eumque adjuverit, et sic usque '419. annum totam Normanniam subjecit; in ipsa aula enatae sunt turbae inter reginam Isabellam et Carolum Delfinum et patrem Carolum 6-tum propter zelotipiam; Carolus enim rex licentiosam et effrenorum morum uxorem suam Isabellam (Bavaram natione) repudiavit, instigante non nihil filio Carolo; Isabella ergo vindictam spirans ipsa Henrico 5-o se associavit, ut filium tanto certius excludat e regni successione, contra quem eo majus odium

spirans ipsa Henrico 5-o se associavit, ut filium tanto certius excludat e regni successione, contra quem eo majus odium concepit, quod eam thesauris et pretiosis, quae multis annis corrasit, spoliari curaverit pecuniasque in negotium belli impendi suaserit. 3 Carolus Delfinus, ut partem factiosorum imminuat, cepit consilium perimendi Ioannem Intrepidum, invitatum ergo, simulata amicitia, Ioannem trucidari curavit; hoc factum arripuit dein mater Isabella ad perdendum filium suum, hinc conspiravit cum Philippo Bono filio Ioannis; hinc a parte

Henricus 6-us, qui etiam a rebellibus ut rex Franciae agnitus est; erat quidem minorennis, hinc patrui duo Ioannes dux Betforczius, qui Francia praeerat, dux vero Godfredus Glocester in Anglia praeerat; primis annis ad maximas incitas redactus est Carolus Delfinus, seque recipere coactus est ad sterilissimas extremas provincias, etiam sicarii pro eo interficiendo emissi sunt; interim diversis circumstantiis emergentibus se rursus erexit, non parum contulit ad eius fortunam Puella sic dicta Aurelianensis; comparuit nempe puella

Carolo instigata fuit, ut superstitiosorum et desperantium militum animos erigeret; successit stratagema hoc, milites Galli, qui jam in procinctu erant Carolum deserere, erecti per hoc resumptisque animis Anglos ab obsidione reppulerunt; Angli vero hoc rescientes desperare coeperunt, Carolus ergo per medios hostes cum suis perrupit Renos usque, suique coronationem suscepit, puella vero haec tardius ab Anglis intercepta ut saga combusta est. 15.1 Alia causa felicium progressum Caroli sunt enatae dissensiones inter

sponte se ei subjecerunt; ipsa Parisina urbs, postquam 17 annis subesset Anglis, anno '436. Carolum recepit ut regem legitimum; his temporibus, nempe '444, indutiae initae sunt cum Gallis, et tunc jam in Anglia enatae sunt turbae et conjurationes adversus Henricum; enatis his turbis Carolus sub praetextu excessuum ab Anglis patratorum indutias rupit, et sic bellum usque '453. continuatum est; his bellis Carolus non tantum suas provincias, sed etiam feuda Anglorum recuperavit, et Anglos ex universa Francia excepta urbe Caleto ejecit.

his temporibus, nempe '444, indutiae initae sunt cum Gallis, et tunc jam in Anglia enatae sunt turbae et conjurationes adversus Henricum; enatis his turbis Carolus sub praetextu excessuum ab Anglis patratorum indutias rupit, et sic bellum usque '453. continuatum est; his bellis Carolus non tantum suas provincias, sed etiam feuda Anglorum recuperavit, et Anglos ex universa Francia excepta urbe Caleto ejecit. 16.1 Lis exorta est in Anglia inter Henricum 6-tum eiusque

Simnel, quin potius se sponte subjecit Henrico qui ei etiam gratiam fecit, et ad culinam eum retrusit pro lixa. 2 Contra Carolum 8-vum Franciae regem expeditionem suscepit cum Maximiliano Archiduce Austriae; Anna enim Brittaniae desponsata fuit Maximiliano, interim Carolus 8. eam persuasit, ut relicto Maximiliano ei nuberet, quod etiam contigit; alia causa fuit, quod occiso in bello Carolo Audaci duce Burgundiae Carolus 8. sequestraverit Burgundiam ut feudum Gallicum; anno ergo '489. bellum ei illatum est; hoc tamen bellum non omni ex parte bene

8-vum Franciae regem expeditionem suscepit cum Maximiliano Archiduce Austriae; Anna enim Brittaniae desponsata fuit Maximiliano, interim Carolus 8. eam persuasit, ut relicto Maximiliano ei nuberet, quod etiam contigit; alia causa fuit, quod occiso in bello Carolo Audaci duce Burgundiae Carolus 8. sequestraverit Burgundiam ut feudum Gallicum; anno ergo '489. bellum ei illatum est; hoc tamen bellum non omni ex parte bene gestum est, cum rursus in Anglia turbae enatae sunt, malecontenti enim producebant larvatum hominem, quem dicebant

turbae enatae sunt, malecontenti enim producebant larvatum hominem, quem dicebant Richardum principem, quem tamen Richardus rex occidi curavit; hic larvatus Becking Varbeck qui filius Judaei baptisati fuit, et per Margaretam viduam suffultus fuit, imo ipse Carolus 8. rex Franciae eum etiam recognovit verum esse Richardum eumque ad aulam suam recepit regemque Angliae recognovit-- hic larvatus eo audaciae perduxit, ut in Hiberniam transiret, ubi etiam totum fere regnum ei adhaesit, inde in Scotia digressus est, ibi Iacobus rex eum

promovit; nuptiae hae sub his conditionibus sunt initae: Maria reservavit sibi jus et liberam dispensationem officiorum, aerarii Angliae; 2-o si filius nasceretur ex hoc matrimonio, ad eum spectaret regnum Angliae, cum comitatu Burgundiae et 17 provinciis Belgicis; vicissim filius Carolus Philippi ex primo matrimonio habeat Hispaniam cum provinciis Americanis; si vero Carolus improlis decederet, descendentes Mariae succedant tam in matris quam patris hereditate. 9 Denique ne Maria cogatur se in bellum immittere si Philippus cum Gallis

liberam dispensationem officiorum, aerarii Angliae; 2-o si filius nasceretur ex hoc matrimonio, ad eum spectaret regnum Angliae, cum comitatu Burgundiae et 17 provinciis Belgicis; vicissim filius Carolus Philippi ex primo matrimonio habeat Hispaniam cum provinciis Americanis; si vero Carolus improlis decederet, descendentes Mariae succedant tam in matris quam patris hereditate. 9 Denique ne Maria cogatur se in bellum immittere si Philippus cum Gallis negotium belli haberet; verum hoc matrimonium mansit sterile. 10 Maria

in regno. 2 Regina haec a protestantibus laudium ! cumulis ad astra effertur, Chatolici ad imum reprimunt; fatendum tamen eam magnam ingenio fuisse. 3 Proci eius praecipui hi erant: Philippus 2. rex Hispaniae, Ericus rex Scotiae, Carolus archidux Austriae, Henricus dux Antegavensis, postea Henricus 3-us rex Franciae, Franciscus dux Alenconius, frater Henrici; Comes Laicestriae; omnes hos per plurimos annos distraxit, speque lactabat, ut sic diversas aulas sibi demolliret, nulli tamen nupsit.

bello contra Hispanos, sed immortuus est, proin et contractus cessavit, sed ante mortem suam Georgius Viliers procuravit nuptias inter Ludovici 13-ii regis Galliae sororem, et hoc matrimonium cum Henrici 4-ti filia ratihabitum est; anno 1624. mortuus est Jacobus, ei successit Carolus 1-us, qui usque '49. annum regnavit sat infeliciter; odium in patrem constitutum in se mox devolveret retinendo ministrum Viliers, duxit Henrici 4-ti filiam Henricam, per quam ingens multitudo Chatolicorum irrepsit in Angliam; accessit, quod Carolus cum Scotis quoque

mortuus est Jacobus, ei successit Carolus 1-us, qui usque '49. annum regnavit sat infeliciter; odium in patrem constitutum in se mox devolveret retinendo ministrum Viliers, duxit Henrici 4-ti filiam Henricam, per quam ingens multitudo Chatolicorum irrepsit in Angliam; accessit, quod Carolus cum Scotis quoque altercationes habuerit, quas jam Jacobus incepit, propter praesbiterianos et Calvinianos, ubi se caput ecclesiae dicere incepit, quod praesbiteriani non ferebant; perfregit tamen Jacobus voluntate sua et tunc statim

jam Jacobus incepit, propter praesbiterianos et Calvinianos, ubi se caput ecclesiae dicere incepit, quod praesbiteriani non ferebant; perfregit tamen Jacobus voluntate sua et tunc statim episcopatus induxit, prout in Gallia erant; idem fecit filius Carolus, qui episcopos confirmavit, bona ipsis restitui jussit a privatis familiis; anno '25. bellum inchoavit Carolus contra Hispanos, et '26. contra Gallos bellum movit; fovendos enim suscepit Hugonotas contra Ludovicum 13. 14 Eventus tamen utriusque belli sat

quod praesbiteriani non ferebant; perfregit tamen Jacobus voluntate sua et tunc statim episcopatus induxit, prout in Gallia erant; idem fecit filius Carolus, qui episcopos confirmavit, bona ipsis restitui jussit a privatis familiis; anno '25. bellum inchoavit Carolus contra Hispanos, et '26. contra Gallos bellum movit; fovendos enim suscepit Hugonotas contra Ludovicum 13. 14 Eventus tamen utriusque belli sat sinister erat, cuius causa rursus in regem et ministrum Buccincanium retrusa fuit, et odium in eum susceptum

populum affligebant; proposuit post haec status longiori tempore non convocare, cum tamen pecunia opus erat varias praestationes exegit, quae confirmatae non erant; in Scotia pariter indignatio mirum in modum crevit in Carolum, cuius causa fuit religio. 15 Carolus enim Ecclesiam Anglicanam inducere voluit etiam in Scotia, qui prius Genevensi confessioni addicti erant, et caput ecclesiae non agnoscebant; perrupit tamen Jacobus, uti scimus, et episcopalem ecclesiam reduxit, sed vix discessit ex Scotia, turbae iterum enatae sunt, quae

nominibus omnium roborata; quae nomine conventionis facta sunt '39; imo decretum est vi armorum Carolum adigere ad subscribenda haec omnia, et sic sub finem eiusdem anni [Carolo] publico manifesto in limitibus promulgato Carolo bellum indictum fuit; Carolus haec videns cogitavit de conscribendo exercitu frangendisque seditiosis, non tamen omni efficatia se parare poterat; populus enim Anglicanus ei offensus fuit, et a fortiori per hoc novum bellum se exosum reddidit, convertit enim se ad Chatolicos, ab iis auxilia militaria et

se parare poterat; populus enim Anglicanus ei offensus fuit, et a fortiori per hoc novum bellum se exosum reddidit, convertit enim se ad Chatolicos, ab iis auxilia militaria et pecuniaria exposcebat; hinc ipsi Angli negotia cum Scotis agere coeperunt communemque rem effecerunt; Carolus haec videns remittere debuit a suo fervore, et cum Scotis transigere coactus est anno '639. novumque parlamentum et sinodus convocanda statutum est, in hoc sinodo communi omnia prius decreta per status confirmata sunt et per parlamentum roborata, Caroli vero statuta omnia

est; praesbiteriani enim Angli supresserunt eius praetensionem volebantque gravaminibus statuum Angliae obviam iri priusquam ad haec digrederentur; hinc rex re infecta '640. anno cassavit parlamentum. 25.1 Ad haec tempora Carolus legatum Scoticum, qui occulte delituit in Anglia concitavitque status, incarcerari curavit; hoc factum Scotos rursus ad arma adegit; Carolus ergo suffultus per Chatolicos ipse in persona exercitum deduxit in Scotiam, sed praeter clades nihil retulit fugatusque est; lenioribus

digrederentur; hinc rex re infecta '640. anno cassavit parlamentum. 25.1 Ad haec tempora Carolus legatum Scoticum, qui occulte delituit in Anglia concitavitque status, incarcerari curavit; hoc factum Scotos rursus ad arma adegit; Carolus ergo suffultus per Chatolicos ipse in persona exercitum deduxit in Scotiam, sed praeter clades nihil retulit fugatusque est; lenioribus ergo mediis uti coactus proposuit Scotis ut tandem litibus finis imponeretur; Scotae ergo Angliae status mediatores proposuerunt in his

seditionis accusabant et ad mortem petebant, quod invito Carolo etiam optinuerunt; Carolum adegerunt ut renunciet juri parlamentum abolendi; his non contenti voluerunt ut conventionem Anglorum cum Scotis rebellibus ratam habeat; haec omnia Carolus inermis ratihabere debuit, una cum sententia capitis in Staffordiae comitem lata; post haec vectigalia alia regi ademerunt sibique appropriarunt, imperium circa classem et exercitum cum caeteris juribus maiestaticis ei ademerunt. 2 Anno '41. conjuratio

exercitum cum caeteris juribus maiestaticis ei ademerunt. 2 Anno '41. conjuratio Chatolicorum contra protestantes in flammam apertam erupit multaque milia utraque ex parte caesa sunt, recidit ergo suspicio in regem, quod haec eo consentiente facta sint; videns Carolus se lenitate nihil efficere posse, rigore et severitate usus est, comparuit ipse in parlamento stipatus militibus et ministerio suo, sexque viros parlamenti proditionis reos postulaverit, sed status extemplo innocentes declararunt hos sex viros eiusque iram contempserunt,

reducendam, sed nihil confieri potuit; ipse ergo rex cogitavit de colligendo exercitu contra rebelles anno '45. et '6-o; exercitus tamen illius debilis admodum erat respectu rebellium neque communicationem habuit cum exteris, cum omnes portus in manibus rebellium exstiterint; Carolus tamen solennem victoriam retulit de rebellibus initio, ipse tamen multos suorum amisit, cum e contra ex Scotia semper plures et plures comparerent rebelles, hinc iteratis vicibus fractus est a rebellibus, intercessit novus tractatus, qui fere ad consumationem devenit, cum rex

e contra ex Scotia semper plures et plures comparerent rebelles, hinc iteratis vicibus fractus est a rebellibus, intercessit novus tractatus, qui fere ad consumationem devenit, cum rex omnibus statuum petitis se subscribere velle promiserit; circa unicum punctum juris belli adhaesit Carolus, quod jus status pro se desiderabant, rex vero cedere noluit; rupto ergo hoc tractatu rediit prior calamitas, bello incessanti victus est ubique Carolus, adeo ut absque omni auxilio latitaret hinc inde; ex desperatione ergo ad Scotos se recepit eorumque discretioni se

consumationem devenit, cum rex omnibus statuum petitis se subscribere velle promiserit; circa unicum punctum juris belli adhaesit Carolus, quod jus status pro se desiderabant, rex vero cedere noluit; rupto ergo hoc tractatu rediit prior calamitas, bello incessanti victus est ubique Carolus, adeo ut absque omni auxilio latitaret hinc inde; ex desperatione ergo ad Scotos se recepit eorumque discretioni se commisit; defenderunt quidem eum Scotae, sed non eo, quo debuissent, modo; regina cum sua familia ad Franciam se recepit; rebelles vero exercitui praefecerunt

se commisit; defenderunt quidem eum Scotae, sed non eo, quo debuissent, modo; regina cum sua familia ad Franciam se recepit; rebelles vero exercitui praefecerunt FairFaxium ei locumtenentem adjecerunt Olivierum Cronvellum, a quibus adhuc ante fugam suam ad Scotiam victus est Carolus ad internecionem. 26.1 Summum imperium ergo fuit abhinc penes praesbiterianos, enata tamen est factio inter ipsos praesbiterianos, nempe Independentium factio, qui

Huic comissioni curia inferior plenam potestatem rerum gerendarum commisit, citatus ergo rex 4-er in faciem huius judicii tractus est; accusatus fuit tirranidis exercitae, praedae actae in regno, sanguinis temere in regno effusi per bella civilia, et proditionis patriae; Carolus provocans ad suam majestatem dixit se non respondere huic colluviei hominum illegitime congregatae; quarta vice adducto regi sententia mortis, ut convicto horum criminum, perlecta est, qua sessione numerus judicum ad '67. diminutus fuit, et quidem sententiae subscripserunt

28.1 Post eius mortem species anarchiae incepit in Anglia usque 12-am decemb. 1653-ii; potestas maxima erat penes Cromvellium et eius asseclas, cuius conatus eo tendebant, ut descendentes Caroli in perpetuum extrudant ex regno; filius Carolus aberat cum matre in Gallia; curia ergo haec inferior abolevit nomen regium, juramentum fidelitatis et insigne regni mutavit, sicque nomen Reipublicae susceperunt; dux Hamilton cum multis aliis capite plexus est. 2 Carolus 2. non quievit, sed conatus est

in perpetuum extrudant ex regno; filius Carolus aberat cum matre in Gallia; curia ergo haec inferior abolevit nomen regium, juramentum fidelitatis et insigne regni mutavit, sicque nomen Reipublicae susceperunt; dux Hamilton cum multis aliis capite plexus est. 2 Carolus 2. non quievit, sed conatus est hereditatem suam recuperare per Gallos suffultus; primos gressus in Irlandia fecit, Dublini enim per Chatolicos rex proclamatus est sicque tota insula pro eius partibus stetit; contra Hibernos ergo decreta fuit expeditio belliduce Cronvellio,

qui felix in omnibus suis coeptis intra anni spatium fregit Hibernos eosque subjecit parlamento suo. 29.1 Vix haec agebantur, Scotici proceres statuerunt evocare Carolum 2, quem Edimburgae regem proclamarunt; comparuit ergo Carolus stipatus exercitu Gallicano; Cromvellus ergo redux in Anglia exercitum suum restauravit sicque in Scotiam irrupit, quam jam Carolus tunc tenebat, sed hic pariter Cronvellus Scotos ad internecionem vicit, fortissimum praesidium Trocheliam expugnavit; Carolus tamen in urbe Sion

29.1 Vix haec agebantur, Scotici proceres statuerunt evocare Carolum 2, quem Edimburgae regem proclamarunt; comparuit ergo Carolus stipatus exercitu Gallicano; Cromvellus ergo redux in Anglia exercitum suum restauravit sicque in Scotiam irrupit, quam jam Carolus tunc tenebat, sed hic pariter Cronvellus Scotos ad internecionem vicit, fortissimum praesidium Trocheliam expugnavit; Carolus tamen in urbe Sion inauguratus est; restaurato exercitu Carolus decrevit irruptionem facere in Angliam; Cronvellus se retraxit Londinum usque

comparuit ergo Carolus stipatus exercitu Gallicano; Cromvellus ergo redux in Anglia exercitum suum restauravit sicque in Scotiam irrupit, quam jam Carolus tunc tenebat, sed hic pariter Cronvellus Scotos ad internecionem vicit, fortissimum praesidium Trocheliam expugnavit; Carolus tamen in urbe Sion inauguratus est; restaurato exercitu Carolus decrevit irruptionem facere in Angliam; Cronvellus se retraxit Londinum usque ibique praestolabatur Carolum eumque ad Vorcesteriam totaliter vicit quamquam numero militum longe

ergo redux in Anglia exercitum suum restauravit sicque in Scotiam irrupit, quam jam Carolus tunc tenebat, sed hic pariter Cronvellus Scotos ad internecionem vicit, fortissimum praesidium Trocheliam expugnavit; Carolus tamen in urbe Sion inauguratus est; restaurato exercitu Carolus decrevit irruptionem facere in Angliam; Cronvellus se retraxit Londinum usque ibique praestolabatur Carolum eumque ad Vorcesteriam totaliter vicit quamquam numero militum longe inferior esset Carolo; ipse Carolus ab omnibus destitutus erravit

inauguratus est; restaurato exercitu Carolus decrevit irruptionem facere in Angliam; Cronvellus se retraxit Londinum usque ibique praestolabatur Carolum eumque ad Vorcesteriam totaliter vicit quamquam numero militum longe inferior esset Carolo; ipse Carolus ab omnibus destitutus erravit aliquot diebus absque auxilio ita, ut in cavam quercum coactus sit se recipere, in qua 6 diebus latitabat, donec tandem navi oneraria elapsus est in Franciam. 2 Scoti interim sub imperio Moncii exercitum suum restaurabant,

Chatharinam regis Galliae filiam duceret in uxorem, et per eam ingens numerus Chatolicorum in regnum inveheretur; portum Dunquercam vendidit Ludovico 14-o Galliae regi; post aliquot annos, nempe '64, apertum foedus inivit cum Gallis, quae omnia displicebant Anglis; condescendit dein Carolus in favorem Ludovici 14. in belli contentiones cum Belgis, inter quod tempus Ludovicus Belgium Hispanicum oppressit; causa huius belli petita fuit ex nimio commercii progressu Belgarum, maxima tamen causa fuit vindictae studium, cum excedere jussus sit Belgium sub Cromvello.

decursum ingens incendium exortum est in urbe Londinensi quod 3 diebus duravit '666. anno, et leguntur 12,000 aedium conflagrasse; hoc incendium Chatolicis adscribebatur. 2 Anno '69. instituit Carolus consilium secretum cabineti pro negotiis exteris gerendis, quod tantum ex 5 personis constabat, quae suspectae erant protestantibus; inter eos praecipuus fuit Jacobus frater Caroli, de quo, quod Chatolicus fuerit, nemo dubitavit. 3 Dein hic consilium

fuit Jacobus frater Caroli, de quo, quod Chatolicus fuerit, nemo dubitavit. 3 Dein hic consilium nimis cum aula Gallica servaverat, foedus etiam initum est cum Gallis contra Belgas, quod bellum ex parte Caroli misere gestum est; in varias contentiones incidit Carolus cum suis parlamentis, praecipue ex eo quod nimium faveat Chatolicis, numerus eorum mirum in modum augeatur per regnum; quod Jacobus dux Eboracensis frater Caroli anno '71. publicam fidei Chatolicae professionem elicuerit, quod Jacobus mortua prima uxore aliam Chatolicam

Chatolicis, numerus eorum mirum in modum augeatur per regnum; quod Jacobus dux Eboracensis frater Caroli anno '71. publicam fidei Chatolicae professionem elicuerit, quod Jacobus mortua prima uxore aliam Chatolicam duxerit ducis Modinensis filiam, quem tum succedere sciverunt, cum Carolus legitimis destitueretur liberis; sic constitutis animis repente spargebatur rumor quod Chatolici conjuraverint in Carolum et omnes protestantes exstirpandos Jacobumque Chatolicum regem eligendum; hic rumor mirum quantum contulit ad exacerbandos animos civium inter se; initio

pro omnibus publicis officialibus, quod Test dicitur et hodie quoque in usu est; hoc Test est fidei professio, quam solummodo episcopales elicere poterant, proin nec Chatolici nec praesbiteriani; urgebant parlamenta, ut Jacobus, ut Chatolicus, successionis incapax declaretur; ipse Carolus illi suasit ergo ut interim Angliam deserant !, quod etiam fecit et ad Belgium discessit; cum tamen parlamentum urgeret rem, cassavit illud '69. 33.1 Et sic in ordine 3-a parlamenta convocavit usque '80-um annum,

severitateque usus est in omnes eos qui urgebant exclusionem Jacobi, inter quos ipse Jacobus dux de Montmut erat, qui filius naturalis Caroli erat, et qui in exilium missus est, cum alii supplicio afficerentur. 2 Inter haec non sine suspicione veneni decessit Carolus anno '685-o; cum sine heredibus moreretur Carolus, successit ei frater Jacobus dux Eboracensis, cui maxime favebant episcopi et exercitus Scotensis; habuit ille mox altercationes cum Jacobo duce Montmut filio naturali Caroli, qui exul in Belgio erat, et qui copiosos

exclusionem Jacobi, inter quos ipse Jacobus dux de Montmut erat, qui filius naturalis Caroli erat, et qui in exilium missus est, cum alii supplicio afficerentur. 2 Inter haec non sine suspicione veneni decessit Carolus anno '685-o; cum sine heredibus moreretur Carolus, successit ei frater Jacobus dux Eboracensis, cui maxime favebant episcopi et exercitus Scotensis; habuit ille mox altercationes cum Jacobo duce Montmut filio naturali Caroli, qui exul in Belgio erat, et qui copiosos adhaerentes in Belgia

et Annam habuit, quae regnarunt in Anglia; altera uxor eius fuit Chatolica Beatrix dux Modinensis, ex qua natus est Jacobus 3, qui nomine praetendentis senioris venit; uxorem habuit Mariam Clementinam, Ludovici Sobiezki, Poloniae prinicipis, filiam; ex hoc matrimonio natus est Carolus Eduardus, et Henricus Eduardus; Carolus praetendens junior dictus est, fecit enim excensionem in Scotia et Anglia, sed repulsus est; sub Ludovico 15. vi pacificationis cum Anglis initae discedere debebant ! ex Gallia Romamque discessit, ubi 24,000 fl. pensionis

Anglia; altera uxor eius fuit Chatolica Beatrix dux Modinensis, ex qua natus est Jacobus 3, qui nomine praetendentis senioris venit; uxorem habuit Mariam Clementinam, Ludovici Sobiezki, Poloniae prinicipis, filiam; ex hoc matrimonio natus est Carolus Eduardus, et Henricus Eduardus; Carolus praetendens junior dictus est, fecit enim excensionem in Scotia et Anglia, sed repulsus est; sub Ludovico 15. vi pacificationis cum Anglis initae discedere debebant ! ex Gallia Romamque discessit, ubi 24,000 fl. pensionis habuit (12,000 scudi); anno '74. Roma

dignitas haec, sigillum conservat a rege denunciatus alter. 2--o) Est Magnus thesaurarius; a temporibus Georgii Primi hoc munus per 5 commissarios exercetur, senior ex illis gaudet dignitate hac. 3--o) Est Praeses Consilii intimi; tempore Caroli Primi abolita est haec dignitas, Carolus 2. creavit rursus praesidem. 4--o) est sigilli privati Conservator seu sigilli secreti. 5--o) Est dignitas Magni camerarii; haec hereditaria est stirpi Ancastriae. 6--o) Connetabilis (ex Comes stabuli, seu agason magister); haec dignitas a multis annis vacat, et tantum

sunt: antiqua regia (Vitehall), quae juxta Tamesim sita est; in hac reges antiquitus residebant; 1698. conflagravit hoc pallatium; in hoc palatio rex audientiam solemnem praebet legatis exteris, et libellos a statibus ad se directos excipit rex; in hac aede capite plexus est rex Carolus. 2--o) est regia Sancti Jacobi, quae S. James dicitur, haec in Vestminster hall sita est et est residentia moderna regia, ab Anna regina fundatum; adest ecclesia aulica splendidissima S. Jacobi. 3--o est Sommersets huse (hause). 4--o est aedes parlamenti, sola major 170

Zeelandiae – haec provincia ex 8 insulis constat, nempe: Valcria, Bevelandia australis; Tola, S. Phylipi, Valferdic, Bevelandia septemtrionalis, Duibeland, Scaldria; quarta provincia est Utrajectensis, olim erat episcopatus; Comitatus Frisiae prius regnum celebre erat quod Carolus Magnus evertit, hodie in 3 partes est divisa: in occidentalem, quae est pars Hollandiae, in orientalem, quae est pars Germaniae et ad Borussiam spectat, denique in Frisiam ipsam, quae est ipsa haec provincia; haec 100 milliaria  complectitur; ipsa Frisia in 3 partes

habebant; sensim tamen Castilianae leges sunt factae universales. 2 Tales sunt leges de indivisibilitate regni Castiliani, 2--a de jure primogeniturae in successione; anno '252. sunt hae leges latae, quae omni tempore confirmatae sunt. 3 Carolus 5. et Phylippus 2. ad universam extenderunt Hispaniam has leges, virtute harum legum tota monarchia est haereditaria pro utroque sexu, imprimis succedit primogenitus cum suis descendentibus et

fratres suorum genitorum. 4 Phylippus 5. rex Hispaniae primus induxit ordinem successionis mixtum abolito cognatico, nempe ut omnes prius mares succedant, dein exstinctis omnibus primo feminae. 2.1 Carolus 3. anno '776. decrevit ut si filii regum ducant uxorem statui suo non competentem, eius descendentes ex hac femina successionis capaces non sint; reliqua circa successionem dependent ab arbitrio regum; annus 14 defixus est pro maiorennitate; rex vel status determinat

1431. in Flandriae urbe Bruga fundavit Phylippus Bonus; jura haec Bourgundica pervenerunt per matrimonium, uti scimus, ad domum Austriacam, nempe Carolum 5. regem Hispaniae, proin etiam ordo hic ad Hispaniam translatus est; exstincta domo Austriaca in Hispania et Phylippus 5. et Carolus 6. Romanus imperator posuerunt se ad jus huius ordinis; insigne huius ordinis sunt exuviae agni, geruntur ex catena aurea, hac catena calibem et silicem alternatim repraesentat in suis articulis; extra solemnitatem ex rubra vel aurea ligula geritur; hic ordo est prius in

suffulta ab aula. 2.1 Manufacturae et fabricae celeberrimae habebantur in Hispania tempore Saracenorum, iis exstinctis evanuerunt usque Phylippi 5--i tempora omnes manufacturae. 2 Has maxime Carolus 3. erexit, sic Madritti habetur porcellanae fabrica, ad S. Ildefonsum habetur speculorum fabrica florens, in qua mirae magnitudinis specula conficitur; lanea et linea nec non minores serici fabricae habentur Madritti, in urbe Quadalexara pannificina florens habetur; non

In hoc regno unica deprehenditur religio Chatolica, neque alteri conceditur usus; ipsi referunt Hispani Chatolicam religionem primas cepisse radices in hoc regno, ferunt eam per apostolum Iacobum introductam esse, qui etiam patronus tutelaris totius monarchiae est; Carolus quidem 3--us anno '760. cum jurasset immaculatam conceptionem Beatae Mariae Virginis eam insimul pro patrona tutelari totius regni constituit, et hic duplex habetur patronus. 2 Hispani maximo cultu venerantur ea quae ad religionem spectant,

canonicatus, hos pontifex confert, in ceteris rex aut conventione aliorum renunciat; etiam annatis et juri spolii renunciarunt pontifices; nuncius pontificis hodie adhuc tribunal suum Madritti habet, in quo causae nomine pontificis deciduntur. 3 Anno '761. Carolus 3. solemne decretum edidit, solemniterque cavit nullas bullas, nullum breve pontificum per diaeceses circulare, quin judicio et revisioni regio substernantur; placetum ergo regium anno primo '61. introductum est in Hispaniam. 4 Praecipuum pontificis

1.1 Educatio in Hispania privata magis est quam publica. 2 Habentur in Hispania 23 universitates et 3 in America, ex his tamen tantum 3 sunt veri nominis universitates: Madritensis, hanc Phylippus 4. anno '625. fundavit, Carolus vero 3 formavit eam magis anno '770; alia est in urbe Alcala dehenaros; 3. Salamancae; insigniter dotatae sunt omnes 3; praeter has academiae diversae habentur, copiosae gymnasiae, et scholae triviales in

207. [205.] Ad eumdem, de ejus Philippo.
4.207.1  Quid tua visa mihi sit fabula, docte, requiris,
4.207.2  Alferi: dicam more meo ingenue.
4.207.3  Carolus iste mihi, mihi displicet iste Philippus,
4.207.4  Efferus hic nimium, mitis at ille parum.
4.207.5  Horrore hic nimio me trux percellit; acerbus
4.207.6   Elicit haud ullas

6.20.8   Ingenio et memori mente valens Sophia.
6.20.9  Virtutes almae circumstent: prima sepulcri
6.20.10   Frons gerat haec udis verba legenda genis:
6.20.11  ''Carolus ingenio, doctrina, moribus aureis,
6.20.12   Par, quos prisca olim saecla tulere, viris''. 21. [ = Var. 93] De tabula exhibente mortem Priami.

Permagnae avis subter testudine templi
Vexilla, et quo nil antiquius insula servat,
Nobile linteolum: navarcho Hispanus habendum Carolus V. Imperator, qui et Hispaniarum Rex, hic fuisse perhibetur, alii Philippo II. id attribuunt. De expeditione autem bellicae classis in Africanos latrones ejusdem Caroli V. vide

quibus aequoris unda
Aegei, Oceanusque infinditur Atlanteus.
Principiò utilitas hinc ingens extitit, ipsum
Mox fuit hoc genti exitio; nam barbara regna
Dum Lybiae Carolus vult subdere, multaque classi
Nostra suae puppis se adjungit, nunc fera frangit
Tempestas, nunc hostis habet, mersatque profundo.
Nec minus Afrorum terris heu! noxia nobis
Unda Tagi, quamvis

novi quid contigit usquam,
1.15.229  Mature nosse, eque actis haurire diurnis
1.15.230  Anglica quo classis, Gallorum exercitus aut quo
1.15.231  Tenderet, Austriaca inferret quo Carolus arma.
1.15.232  Strenuus hic Bonapartiadum fuit assecla: favit
1.15.233  Anglis enixe ille olim, Neptunius heros.
1.15.234  Praelia quanta viris verbosa agitata taberna!

adhuc, opibusque novas super addere structis
2.1.72   Omnia quesitas per freta divitias.
2.1.73  Fortunata Elaphis nimium, si littora numquam
2.1.74   Nosset arenosis Carolus Afra vadis!
2.1.75  Filius aut ni animos Anglae tentasset Elisae!
2.1.76   Heu tibi quid potuit tune superesse animi,
2.1.77  Ingenti cum bis jacuisti vulnere victa,

1.96   Principiis natus 18. Martii a. c. Quam Sua SS. Majestas Benigna Resolutione Eundem Superiorem Scholarum, ac Studiorum Directorem Regium denominare dignata est. sol radians CAROLUS
1.97  Hic consternatos animos solus recreare,
1.98   Pressa dolore animi sensa levare potest.
1.99  Vos igitur sacrae Dryades nunc

Aurelius Kussevich, archivarius. Stephanus Koosz, fiscalis. Carolus Jellachich. Ignatius Dussek, comis. prov. Nicolaus Mixich, regnor. protonotar.

220  Queis iam Caesareis bellator restitit armis, 220
221  Pannonas Illyricosque tuens, quos milite forti
222  Suscepit magnus sibi subdere Carolus acer.
223  Cernitur hinc Plastas, sub vomere laudat arator
224  Illius dextram, docuit quae vertere glebas,

160  Nunc prope cerne senem subnigrâ veste decorum, 160
161  Os grave quem reddit, quem candida barba verendum.
162   Carolus est Vilnae dux Kadevikius ille,
163  Quem rex, quem merita distinxit laude senatus,
164  Grandia qui tacita meditari mente

Bibliographia locorum inventorum

Pavlovic, Pavao (1347-1416) [1371]: Memoriale, versio electronica, Verborum 12550, ed. Ferdo Sisic [genus: prosa oratio - chronica] [numerus verborum] [paulo-p-memoriale.xml].

Sobota, Ivan (mortuus 1467) [1451, Venecija]: Johannes Sobotae Mapheo archiepiscopo Hyadrensi (Venetiis, 1451-06-28), versio electronica, Verborum 616, ed. Luka Jelic Franjo Racki [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [sobota-i-epist-1451-06-28.xml].

Crijevic, Ilija (1463-1520) [1484, Dubrovnik]: Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica, 7675 versus, verborum 46525, ed. Darko Novakovic [genus: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [numerus verborum] [crijev-i-carm-1678.xml].

Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].

Pribojevic, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525, Hvar]: Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica, verborum 14680, ed. Veljko Gortan [genus: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [numerus verborum] [pribojev-v-or.xml].

Stafilic, IvanIoannes Staphileus (1472-1528) [1528, Roma]: Oratio ad Rotae auditores excidii Vrbis Romae, sub annum Christi 1527. causas continens, 4294 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - oratio] [numerus verborum] [stafilic-i-oratio-roma.xml].

Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1533, Budim]: Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 722, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1533-08-01.xml].

Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primum de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum., ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-prognoma.xml].

Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-2.xml].

Pir, Didak (1517 – 1599) [1596]: Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica, versus 5366, verborum 40443, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [numerus verborum] [didacus-p-cato.xml].

Kitonic, Ivan (1561-1619) [1619]: Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica, 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [kiton-i-dir-meth.xml].

Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1686]: Thieneidos libri sex, versio electronica, 5415 versus, verborum 33672, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-thien.xml].

Ritter Vitezovic, Pavao (1652–1713) [1700, Zagreb]: Croatia rediviva, versio electronica, 68 versus, verborum 7054, ed. Zrinka Blazevic [genus: prosa oratio - historia; poesis - elegia] [numerus verborum] [vitezov-ritter-p-croatia.xml].

Dumanic, MarkoBernardi, Jerolim (1628-1701; oko 1688-1773) [1701]: Synopsis virorum illustrium Spalatensium, versio electronica, verborum 6745, versus 158, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - catalogus virorum] [numerus verborum] [dumanic-m-synopsis.xml].

Ritter Vitezovic, Pavao (1652–1713) [1703]: Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica, 2815 versus, verborum 19809 [genus: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [numerus verborum] [vitezov-ritter-p-plorantis.xml].

Durdevic, Ignjat (1675-1737) [1717]: Eugenii a Sabaudia... epinicium, versio electronica, versus 984, verborum 8618, ed. Duro Korbler [genus: poesis - epica; paratextus prosaici] [numerus verborum] [djurdjev-i-epinicium.xml].

Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Additamenta ad Annuas, versio electronica, Verborum 17030, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann-add.xml].

Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Annuae 1748-1767,versio electronica, Verborum 244601, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann.xml].

Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1749]: Operum omnium tomus I, versio electronica, Verborum 68552, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [skrl-1.xml].

Boskovic, Ruder (1711-1787) [1753]: Ecloga recitata in publico Arcadum consessu, versio electronica, 325 versus, verborum 3023 [genus: poesis - ecloga] [numerus verborum] [boskovic-r-ecl.xml].

Boskovic, Ruder (1711-1787) [1761]: De solis ac lunae defectibus, versio electronica, 5828 versus, 91294 verborum, ed. Branimir Glavicic [genus: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [numerus verborum] [boskovic-r-dsld.xml].

Zamanja, Bernard (1735-1820) [1764]: Echo libri duo, versio electronica, Verborum 11422, versus 1535, ed. Petra Sostaric [genus: poesis epica] [numerus verborum] [zamagna-b-echo.xml].

HesiodusZamanja, Bernard (1735-1820) [1785]: Hesiodi Ascraei opera, versio electronica, 2747 versus, verborum 58425 [genus: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [numerus verborum] [zamagna-b-hesiod.xml].

Sorkocevic, MihoMalinius Sandecensis, GasparusAsirelli, PierfilippoFortis, AlbertoMarullo, Michelle (1739-1796) [1790]: De illustribus familiis quae hodie Rhacusae exstant, versio electronica, 121 versus, verborum 3295, ed. Miho Sorkocevic 1739-1796 [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - tractatus; prosa - notae] [numerus verborum] [sorkocevic-m-fam.xml].

Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1790]: Operum omnium tomus III, versio electronica, Verborum 71764, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skrl-3.xml].

Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica, Verborum 26295, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-desc.xml].

Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica, Verborum 39967, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-status.xml].

Baric, Adam Adalbert (1742-1813) [1792]: Statistica Europae, versio electronica, Verborum 91598, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [baric-a-stat.xml].

Kunic, Rajmund (1719-1794) [1794]: Epigrammata, versio electronica, 20870 versus, verborum 170058, ed. Irena Braticevic [genus: poesis - epigramma] [numerus verborum] [kunic-r-epigr.xml].

Feric Gvozdenica, Duro (1739–1820) [1803, Dubrovnik]: Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica, 3368 versus, verborum 28363 [genus: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [numerus verborum] [feric-d-periegesis.xml].

Rastic, DzonoAppendini, Franjo MarijaZamanja, MarijaZamanja, BernardFeric, DuroAppendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816]: Carmina, versio electronica, Versus 6583, verborum 46647, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [numerus verborum] [rastic-dz-c.xml].

Babulak, Oton (1808 - 1838) [1834, Osijek]: Proseucticon honoribus Joannis Petri Caroli comitis a Sermage, versio electronica, Verborum 1128, ed. Nikola Matasovic [genus: poesis - elegia; poesis - ode; poesis - mixtum] [numerus verborum] [babulak-o-proseucticon.xml].

Milasinovic, Franjo (1808-1883) [1843, Zagreb]: Martini Sarcastii Pseudo-Nasonis Ilirici Metamorphosis unica artis poeticae amatoribus et osoribus ad novum annum dicata 1843, versio electronica, 360 versus, verborum 2540, ed. Senia Belamaric [genus: poesis - satura] [numerus verborum] [milasin-f-met.xml].

Gundulic, IvanGetaldic, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865]: Osmanides, versio electronica, Verborum 42047, 5086 versus, ed. Neven Jovanovic Juraj Ozmec Zeljka Salopek Jan Sipos Anamarija Zugic [genus: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [numerus verborum] [getaldic-v-osmanides.xml].

Omnes locos monstra

Preme hic ut KWIC videas