calamitate commoueor, quam eius ipsius oppidi, quo me primum nascentem excepit, aduersis rebus perturbarer. Cum igitur esset hoc in loco mihi pro more dicendum, non potui, cum esset animus dolore occupatus alia de re orationem instituere. Vbi dolet, inquiunt, ibi manum habet. Quare cum assidue aduersaretur ob oculos eius urbis direptio atque incendium, [ERROR: no reftable :]Romana beneficia. quae nobis leges, quae religiones, quae omnes honestas disciplinas tradidit, denique a qua plura beneficia, quam ab ipsa patria, in qua quisque genitus est, omnes accepimus: Coegit me magnitudo doloris de fortuna urbis, deque miserrimis temporibus quaeri, praesertim in hoc caetu, apud homines doctissimos, qui intelligunt quantum huic urbi, ex qua literae et humanitas huc importata est, omnes gentes debeant. Quod autem de capta Troia Vergilius praefatur.
Quis cladem illius noctis, quis funera fando
Explicet, aut possit lachrymis aequare labores? [ERROR: no reftable :] [ERROR: no reftable :]Verg. A. 2, 361 Ego multo iustius usurpem. Nulla est enim tanta eloquentia, quae atrocitatem huius rei pro merito exponere possit, quaeue explicare queat, quantam ruinam omnium optimarum rerum, huius unius urbis euersio, secum trahat. [ERROR: no reftable :]Exercitus Caesaris indignitas. Quid ullo seculo accidit indignius, quam quod ille ipse exercitus, qui a Caesare in Italia ad salutem omnium bonorum, ad custodiendam urbem, Imperii arcem, collocatus erat, illi ipsi urbi nefariam uim, contra optimi [ERROR: no reftable :]Carolus 5. Principis Caroli uoluntatem, contra disciplinae militaris leges, contra auspicia, contra maiorum exempla, intulit. Est enim liberandus culpa Caesar, qui etiamsi iustis de causis Romano Pontifici irascitur, tamen hoc exitu uictoriae minime delectatur. Neque enim obscurum est, eum natura ad clementiam moderationemque duci, et a crudelitate abhorrere. Et cum maiores suos nomen ac titulum Imperii in hanc nationem a seruata urbe Roma intulisse uideat, dubitari non debet, quin in illorum intuens exempla, intelligat omnes Imperii opes ac uires ad huius urbis salutem, defensionemque maxime conuertendas esse, et ab illa uim atque uastitatem depellendam. Quam multos numerare potest, cum imagines auitas aspexerit, qui turbulentissimis tempestatibus urbem Romam maximis terroribus liberauerint, qui quanquam periculosissimis bellis domi impliciti, tamen uelut ad patriam defendendam huc summa uirtute accurrerint, quia in huius unius urbis periculo periclitari omnium gentium salutem existimabant. Huc adde, quod nullius regiae familiae, si quis omnes numeret, plura clementer aut pie facta recenseri possunt, quam Austriacae. [ERROR: no reftable :]Caroli 5. clementia. Et maiorum suorum adeo non dissimilis est Carolus, ut quantum omnes Imperii magnitudine antecedit, tantum etiam uincat clementia. Quod enim in illa historia factum clementius legitur, quam quod inimicissimum Regem, a quo bellum contra ius gentium motum erat, captum in acie, non modo dimisit incolumem, sed etiam deuictum affinitate, in regnum restituit? Tantam clementiam ac bonitatem nulla humana uox pro dignitate praedicare atque ornare potest.

Longe igitur fallitur, si quis tale ingenium tantam iracundiam cadere existimat, ut ullas quamuis magnas iniurias hoc modo ulcisse uoluisse uideatur. Ille uero priuatim dolorem, uel urbi ipsi, a qua imperii nomen habet, uel tot sanctissimis aris, uel aliarum gentium quae suas Respublicas sine huius urbis consilio tenere non possunt, utilitati condonassent, quamuis iratus, si licuisset ei praesenti, rem subitam minimeque expectatam regere ac gubernare. Quare Caesar nullo modo in hac oratione accusandus est, qui exercitum in Italia ad custodiam tranquillitatis publicae habuit, non ad latrocinium exercendum, non ad euertendam urbem imperii arcem, non ad prophananda templa, non ad diripiendas bibliothecas, non ad trucidandos sacerdotes, non ad uirgines, et honestas matronas rapiendas. [ERROR: no reftable :]Exercitus Caesariani in urbe Roma saeuitia. Haec cum omnia tegi suis armis, suoque exercitu Imperator uellet, exercitus (ut saepe alias accidit) contra

Vade retro

Vade porro