Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme. Bibliographic criteria: none (Omnes textus textus) Search criteria: hieronymus Quod quaesisti inventum est in 312 locis.
1 2 3 4
Loci 1-312:1. Nikola Modruski. Nauicula Petri, versio electronica [Paragraph | Section] et sanctus eius in flamma et succendetur et deuorabitur eius spina et uepres in die una; et gloria saltus eius et Carmeli eius ab anima usque ad carnem consumetur et erit terrore profugus; et reliquiae ligni saltus eius prae paucitate numerabitur et puer scribet eos. Huius amentiam pulchre arguit Hieronymus: O stultissime, ait, mortalium, Dei iram tuam putas esse sapientiam et illius iussionem ad tuam refers fortitudinem? Quomodo si securis glorietur contra eum qui securim tenet, et serra contra eum a quo trahitur, et dicant opera cuncta, quae per securim et
2. Nikola Modruski. Nauicula Petri, versio electronica [Paragraph | Section] futuram aeternis defleant suppliciis. Sed hic forsan instabit aliquis: Cum scriptum est “Deus non punit bis in id ipsum”, quomodo ergo hoc stabit, si tamen ob unam noxam peccatores et praesentibus et futuris affligerentur flagris? Cuius contrarium et Hieronymus sensisse uidetur, qui illam Hieremiae tractans imprecationem ait: Quod genus humanum diluuio, Sodomitas igne, Aegyptios mari, Israelitas in eremo perdidit, scitote igitur ideo temporaliter pro peccatis punisse, ne in aeternum puniret, quia non iudicabit
3. Nikola Modruski. Nauicula Petri, versio electronica [Paragraph | Section] dicere nefas est. – Ceterum hoc de illis dumtaxat intellegere, monet Lombardus, qui inter ipsa flagella paenitentiam egerunt, quam utique Deus uel tenuem aut momentaneam tamen non aspernatur, quod uero hi, qui temporalibus non emendantur uerberibus, aeternis excrucientur tormentis. Idem ipse Hieronymus auctor est. Nam mox fere intulit: Quaeret hic aliquis: Si fidelis deprehensus in adulterio decolletur, quid de eo de eo] corr. lector A1 ex deo postea fiat? Aut enim punietur, et falsum est quod dicitur post dicitur canc. lector A1
4. Nikola Modruski. Nauicula Petri, versio electronica [Paragraph | Section] quare fiat, demus hoc prouidentiae ipsius, quia non fit fit] correxi ex sit sine causa, et non blasphemamus. Omnia enim quae uanis uidentur in rerum natura temere fieri, non fiunt sine iussu eius. – Deus namque, ut pulchre docet Hieronymus, uarie genus dispensat humanum, nunc punit, nunc miseretur, nunc corripit, nunc defendit, nunc arat, nunc serit, nunc maturas fruges metit et diuisas in areis terit, orbemque suum gubernat ut uoluerit. Caue igitur ne tuum diuino praeferas consilium, putesque ipsum quicquam iniuste agere.
5. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] et Anna apud Maronem in consolanda Didone sumpsit exordium: "O luce magis dilecta sorori, solane perpetua maerens carpere iuuenta." Hoc ipsum et Hieronymus Theodoram consolando in principio sermonis sui significare curauit: Lugubri nuntio consternatus super sancti ac uenerabilis mihi dormitione Lucinii uix breuem epistulam dictare potui, non quo eius uicem doleam, quem scio ad
6. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Haec et talia pleraque sapiens consolator tam in amissione rerum quam liberorum aut amicorum melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit
7. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Sed adde quod prudenti bonorum etiam laudatio quaerenda non est, ne illud ex euangelio referatur: "Recepisti mercedem tuam." Quid ergo nobis prodest, ut sancte monet Hieronymus, si illi nos laudent quibus placere peccatum est, quidue obest si uituperent? Cur non uituperatio plus prodest quam obest laudatio? Audiamus modo quod ille uas electionis et doctor gentium dicat et quo nos, ne hominibus placere
8. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Haec et talia pleraque sapiens consolator tam in amissione rerum quam liberorum aut amicorum melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit
9. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Haec et talia pleraque sapiens consolator tam in amissione rerum quam liberorum aut amicorum melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit
10. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Haec et talia pleraque sapiens consolator tam in amissione rerum quam liberorum aut amicorum melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit
11. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Sed adde quod prudenti bonorum etiam laudatio quaerenda non est, ne illud ex euangelio referatur: "Recepisti mercedem tuam." Quid ergo nobis prodest, ut sancte monet Hieronymus, si illi nos laudent quibus placere peccatum est, quidue obest si uituperent? Cur non uituperatio plus prodest quam obest laudatio? Audiamus modo quod ille uas electionis et doctor gentium dicat et quo nos, ne hominibus placere
12. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Sed adde quod prudenti bonorum etiam laudatio quaerenda non est, ne illud ex euangelio referatur: "Recepisti mercedem tuam." Quid ergo nobis prodest, ut sancte monet Hieronymus, si illi nos laudent quibus placere peccatum est, quidue obest si uituperent? Cur non uituperatio plus prodest quam obest laudatio? Audiamus modo quod ille uas electionis et doctor gentium dicat et quo nos, ne hominibus placere
13. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Sed adde quod prudenti bonorum etiam laudatio quaerenda non est, ne illud ex euangelio referatur: "Recepisti mercedem tuam." Quid ergo nobis prodest, ut sancte monet Hieronymus, si illi nos laudent quibus placere peccatum est, quidue obest si uituperent? Cur non uituperatio plus prodest quam obest laudatio? Audiamus modo quod ille uas electionis et doctor gentium dicat et quo nos, ne hominibus placere
14. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Hinc et illud Ouidii est: "Immensa finemque potentia caeli Non habet: et quicquid superi uoluere peractum est" Hinc et Hieronymus: Resurgere credimus nostros et plangimus: quid faceremus si mori tantummodo praeciperet Deus? Voluntas eius utique sola sufficeret ad solacium cui nullum praeponere iubemur affectum. et alio loco:
15. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] annotet gloriosum. Nam si nec uoluntate nec ratione compelleris
deuotionis Deo aliquid exhibere, in qua parte Christianum te poterit approbare?
Hic Hieronymus, tametsi alios locos prudenter immisceat, praecipue
tamen uoluntati Dei innititur, quam nos huic secundo loco assignauimus.
16. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] uacare. Quo magis est aequum tumulis mandare peremptos firmo animo et luctum lacrimis finire diurnis. Vanus est enim dolor, ut sapientissime inquit Hieronymus, "qui nec primus uidetur esse nec solus." Hinc et philosophia ait apud Boethium: delicias tuas ferre non possum, qui abesse aliquid tuae beatitudini tam luctuosus
17. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] septem diebus orbatus est, et M. Catonem, qui summo ingenio summaque uirtute filium perdidit. Idem fecit et Hieronymus ad uirginem in exilium missam ita scribens: Sed cur ego te ad tribulationis patientiam humanis aut praesentis uitae prouocare conor exemplis, cum nullum paene sciamus fuisse sanctorum qui procellosum huius temporis agonem absque
18. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] Quod si ita est, locus ergo a necessitate praecipue ad mitigandum laborem erit accommodatus; ut ostendas quam stultum sit iniquius ferre eas res quas aliter tenere non uales. Ideo Seneca ait: Stultum est timere quod uitare non possis, et Hieronymus ad Tyrasium: Non tam grauiter eos casus feramus quos nullo modo euitare possimus. Ex hac ratione apud Vergilium uxor Aeneam increpat frustra lacrimantem:
19. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] illic fas regna resurgere Troiae. et addit: Durate et uosmet rebus seruate secundis: forsan et haec olim meminisse iuuabit. Hieronymus ad uirginem scribens in exilium missam ex hac praecipue ratione ipsam consolatur, ita hunc locum tractans ut neque elegantius neque doctius neque prudentius quicquam uel fieri
20. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] commoda ui tantum tribulationes non minuunt ut etiam mors possit propter illa contemni, siquidem pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum eius." Haec Hieronymus . Hoc loco pulchre adicere poteris quomodo clementissima illa diuina prouidentia uniuersa flagella sua, quibus concutit mortales, ad utilitatem patientum semper fere
21. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] ualeo et quia sum Romae, et quia curo attendoque quod possum, id tibi affirmo te in istis molestiis, in quibus es hoc tempore, non diutius futurum. – praeterea Hieronymus ad Theodoram: Aduersus mortis duritiam et crudelissimam necessitatem hoc solacio erigimur quod in breui uisuri sumus eos quos dolemus absentes. – hinc
22. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] – hinc et ille ait: quidnam est aliud ista uita praesens quam fumus in umbra? – ac si diceret nihil in nihilo. Hunc locum neque ille facundissimus Christi orator Hieronymus in consolatione Heliodori episcopi obmisit: "Sed debemus", inquit, "et nos animo praemeditari quod aliquando futuri sumus, et quod, uelimus nolimus, longius abesse non potest. Nam si nongentos uitae extenderemus
23. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] de imperio praeterea tanta imminutio facta est, omnes prouinciae conquassatae sunt; in unius mulierculae animula commoueris tantopere? Hunc locum et ille caelestis rhetor Hieronymus scribens ad Heliodorum episcopum haud segnius pertractauit his uerbis: Verum quid ago medens dolori quem iam reor et tempore et ratione sedatum ac non potius replico tibi uicinas regum miserias et nostri temporis calamitates ut
24. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] impendere legum iudiciorum temporum ut optime actum cum eo uideatur esse qui quam leuissima poena ex hac re publica discesserit. Hunc eundem locum et Hieronymus ad Tyrasium sapientissime perstrinxit: Ad quid putas Christianam et fidelem animam intra carcerem mundi remorari debuisse cui totus mundus naufragium est? Tantas ac tales tempestates uitae, tot impugnationes diaboli, tot corporis
25. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] ipsum, qui defunctus est, deuotum ac lubentem ex hac uita decessisse, et praesertim si qua ratione euidenti monstrare ualebimus cum eo bene actum beatorumque uitam possidere, ut fecit Hieronymus Heliodorum de morte Nepotiani consolando: Cum aestuaret febribus et uenarum fontes hauriret calor, lasso anhelitu tristem auunculum consolabatur, laetus erat uultu et uniuersis circa se plorantibus solus ipse ridebat.
26. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] inuidere. Quod si dicant "Nostras, qui ab eis deserti sumus, non illorum dolemus uices", tu hic apte subicies quam sit iniquum sua commoda ex amici incommodis spectare et salutem suam immeriti interitu quaerere aut optare. Quem locum Hieronymus ad Tyrasium pulcherrime explicauit: His uerbis plangere debuimus de saeculo recedentes si saeculi inimicitias contra nos minime sentiremus; et plangimus Domini beneficia, qui scit infirmitati nostrae quid
27. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] filiis quam filii a parentibus prouocante diabolo separari, ad indulgentiam
percipiendam nolunt ab inuicem Domino uocante discerni.
Ita hunc locum ista oratione tractauit Hieronymus ut nihil addi posse
uideatur; quam ob rem eius exemplo contenti simus atque id simul et pro exemplo et
praeceptione habeamus. Itaque ad alia pergamus.
amicum admoneamus sibi diligentius prospicere ne Dominum
ad iram prouocare contendat, utpote qui mortalibus uehementius succensere
consueuit, quos cernit disciplinas iudiciaque sua ferre impatientius et detractare
iugum suum. Hinc Hieronymus Tyrasium monuit.
"Sapienter", inquit, "debet dolere qui dolet, ne perdat sine causa quod
dolet."
Idem et Boethius attigit quando ait:
In hoc sermone, licet et alios locos consolandi attigerit, id est a compassione, a
causa mortis, ab officio funeris, praecipue tamen laudis loco immoratus est.
Sic et Hieronymus, ut Theodoram de morte Lucinii consolaretur, longa
oratione recensere uoluit facta egregia ipsius, uitae sanctimoniam, diuinos mores
et alia uirtutum ornamenta dignissima; atque ut magis talem socium, quod habuerat,
gaudere uellet,
qui earum commendatione mirifice non
tangatur aut cuius aures simul et corda non demulceat. Vnde animus ingenti
dulcedine illectus uolens ac lubens ab illa maeroris imaginatione ad iocundissimam
laudum suarum speciem adducitur. Quod Hieronymus cum saepe tum
Pammachium de morte Paulinae consolando et longo quidem sermone diligentissime
exsecutus est, cuius nunc uerba referre studio breuitatis omitto.
quo dicto sapienter declarat praestare homini uel falsam spem habere quam ueram
desperationem. Desperatio enim enecat, spes uero qualiscumque
refocillat et nutrit. Hinc Hieronymus inquit ad Tyrasium:
Numquam spes cum dolore concordat nec fides aliquando sentit quantamcumque
iacturam.
Et alibi simile quid
et ad Titium:
Ego et memoria nostrae ueteris amicitiae et uirtute atque obseruantia tui filii
monitus nullo loco deero neque ad consolandum neque ad leuandum fortunam tuam.
Idem fecit et Hieronymus ad Theodoram:
Carissima filia, hanc epistulam meam amoris mei illum habeto epithaphium et
quicquid posse me scieris in opere spirituali, audacter impera, ut sciant saecula
post futura eum, qui dicit in Isaia Posuit me ut sagittam
Tunc illud innocentes consequuntur psalmistae solacium:
Laetabitur iustus cum uiderit uindictam, manus suas lauabit in sanguine
peccatoris.
Hieronymus quoque hoc pacto Oceanum consolatus est:
Veniet tempus ut eorum risus uertatur in luctum, quibus noster nunc plantus est
laetitia.
Et
Et tu, fili hominis, ne timueris eos neque paueas a facie eorum quoniam insanient
atque conuenient aduersum te in gyro et in medio scorpionum tu habitas.
Huc pertinet et illud quod Hieronymus ad Theodoram scribit:
Verum est illud super necessitatem mortis prophetale uaticinium quod fratres
diuidat et carissima inter se nomina crudelis et dura dissociet.
et cum a gubernatore urbis aliquando interrogaretur quidnam de illis, qui iniustam causam fouentes tamen ipsius nomine commendabantur, Illud inquit ut iustitiam mearum precum gratia minime
DE QUATTUOR ECCLESIĘ DOCTORIBUS
De laudibus diui Hieronymi carmen
Vt prius, oranti tu sibi in ore sonas.
Imprudens. Quibus ignis ignotus fuit, amplectebantur, donec noceret 57.
In eos qui omnia secundum litteram exponunt 396.
Vbi in fine sunt duo alleluia, alterum est psalmi qui sequitur 400.
Mare, id est occidens 402.
Gratis, id est sine causa uel frustra 404.
Anno Domini CCCC Hieronymus commentatus est super Psalmos 405.
Reuela oculos meos, et considerabo mirabilia de lege tua 415.
Mirabilia testimonia tua, ideo scrutata est ea anima mea 418.
Syon, specula, ecclesia, anima quę Deum
Thesaurus absconditus in agro 158.
Vestis apostolica 168.
Regnum Dei Scripturę sanctę 170.
Pecunia et argentum sermo diuinus 176.
Atheneum auditorium. Gentilium litterarum studia omisit Hieronymus. Academia litium 209.
Hypotesis epistolę 211.
Quantum prodest Scripturas legere 218.
Scripturę legendę 233.
Cibi documentorum spiritalium 269.
Cibi sapientię 269.
de obitu uxoris, consolatoria 266.
Exequię exhibitę Fabiollę 268.
Mors dura quę carissimos diuidit. Ad Eustochium de morte Paulę, matris suę 269.
Deploratio mortis eius et funus magnificum 275.
Beatus Hieronymus moriturus discipulos consolatur 307.
Ordinat de sepultura 308.
Cum animam
Babylon mundus 241.
Quantum in sublime nubes tollantur 289.
Mundus de quo non erant apostoli 302.
Cęlum et terra pertransibunt 380.
Multitudo. Locustarum myraculum uidit beatus Hieronymus 43.
Senacherib exercitus 75.
Miracula. Qui acceperit signa in cęlo sursum et in terra deorsum 205.
Primum signum in Chana 210.
Miracula maiora Euangelii quam Legis
in templo Dei, quod de amaritudine exprimitur oliuarum, et pascha cum amaritudinibus comedi
iubetur 284 .
Contra eos qui confessa iterant, et quis sit uere penitens 300 .
Beatus Hieronymus macie et uerberibus confectus 302 .
Tyti post lapsum penitentia et cuiusdam monachi 322 .
VI. Quę de homine procedunt, coinquinant hominem. Filia Channaneę est anima
peccatrix VII. Peccatum non est ens. Est enim res absque essentia et hypostasi peccatum X. Circa negationem Petri prima ancilla titubatio est,
secunda consensio, tertius uir actus est XIIII. Hieronymus: Peccata pręterita non nocent,
quando non placent XVI.
non nocent,
quando non placent XVI.
spelunca latronum XI. Gallus,
lucis nuncius, quis est nisi Spiritus Sanctus, cuius uoce et in prophetia et in apostolis nos
de trina negatione excitamur ad amarissimos post lapsum fletus, qui male cogitauimus de Deo,
male locuti sumus ad proximos, male fecimus ad nos metipsos. Hieronymus XIIII. Petrus coepit
flere et meruit ueniam. Contra Nouatianos qui dicunt post baptismum delinquentibus non esee
locum uenię XIIII. Dominus post
resurrectionem uidendus in Galilea dicitur, id
petit iuuari 245 .
Superbus. Quomodo sit castigandus contumax et inobediens 149 .
Superbia Sathanę et sequentium suorum 245 .
Beatus Hieronymus semper se uitasse superbos fatetur 298 .
Secretum foeminę manifestant, ante quam sciunt 149 .
constitui. Quae si tuae dignationi, ut spero,
placuisse sensero, ad alia conscribenda et promptior reddar et alacrior.
Caeterum oda, quam in calce bile oppletam exaravi, respondet singulariter
emulorum maledictis, de quibus etiam divus Hieronymus sparsim per omnia eius
quidem opera conqueritur et Terentius noster in prologis comoediarum.
Caius papa foelicissimum assecutus fuit nomen, quandoquidem summum tenuit pontificatum. Hic inter caetera sacram vestem, qua in sacris solennitatibus utitur levita et in pontificalibus antistes, a patria appellavit Dalmaticam. Quid dicam de Hieronymo, Hieronymus qui omnes ecclesiae doctores praestitit elegantia Graecam callens literaturam et Hebraicam et omnium divinarum rerum tenens scientiam? laus Hieronymi Vir profecto eximia vitae sanctimonia et divinis clarescens miraculis, de quo
clarescens miraculis, de quo
et factus (inquit
diuideretur. Igitur diuitias, et cum non haberet, contempsit, et
cum haberet, ne respexit quidem, sed alteri dilargiendas commisit, maiores
diuitias existimans Christi paupertatem.
Hilarion Palestinus, sicut de illo diuus Hieronymus litteris commendauit,
parentibus defunctis partem substantię fratribus, partem pauperibus largitus
est, nihil sibi omnino reseruans, Dominicę sententię memor dicentis: Qui
non renunciauerit omnibus, quę
Paula etiam Romana tanta quidem in hac parte ac talis sese offert, ut non
alio ore satis digne laudari queat, quam quo laudata est. Quid enim huberius
elegantiusue ab ullo unquam afferri possit iis, quę de illa diuus Hieronymus
litteris commendauit? Sed quę ad rem spectant, quam nunc tractamus, hęc
sunt. Paula, inquit, nobilis genere, sed nobilior sanctitate, potens quondam
diuitiis, sed nunc Christi paupertate insignior, Gracchorum
tamen illa siccos oculos tendebat ad cęlum, pietatem in
filios pietate in Deum superans. Nesciebat se matrem, ut Christi probaret
ancillam. O magni animi foeminam et tanto uirtutum suarum prqęcone dignam,
quantus fuit ipse Hieronymus!
Paris propositi nec minoris constantię fuisse creditur Elizabeth, Pannonum
regis filia. Quę lantgrauio, Thuringię regulo, nuptui data, deinde marito
Hierosolymis peregre defuncto ab iis, qui eius tetrarchiam
eum ubique prodentibus. Quia tamen uiribus
partim ętate, partim labore exhaustis inde iam emigrare incommodum erat,
ibidem et fugę finis et uitę fuit. Hunc tantum in ipso honoris contemptum
pręter cętera extollens Hieronymus: Mirentur, inquit, alii signa, quę fecit,
mirentur incredibilem abstinentiam, scientiam, humilitatem! Ego nihil ita
stupeo quam gloriam illum et honorem calcare potuisse. Concurrebant
episcopi, presbyteri,
palmam meruit obtinere, ut, quę mundi pompam
calcauerat, tyrannorum quoque tormenta superaret et in cęlesti gloria
humilitatis pręmium perfectę patientię merces augeret.
Paulę Romanę (ut Hieronymus refert) maternum genus a Scipionibus
Gracchisque, paternum ab Agamemnone, potentissimo quondam Gręcię
rege, erat. Liberos e Toxotio susceperat, qui ab ipso Aenea Iulioque
trahere originem credebatur.
sed
prodesse cupiens, seruum se et ministrum hominum constituat propter
Christum.
Diuus Marcus Euangelista, ut sacerdotio reprobus haberetur, pollicem sibi
amputasse dicitur. Veruntamen (ut ait Hieronymus) tantum consentiens fidei
prędestinata potuit electio, ut nec sic in opere uerbi perderet, quod prius
meruerat in genere. Cum enim ex leuitis esset, ut Alexandrię episcopus
fieret, eo compelli dignior fuit, quo
humilitas et in diuitiis modestia, inde
in Aquitaniam discedens operam prędicationibus dedit. In
quanto enim salutis suę discrimine uersentur hi, qui cęteris pręsunt,
uenusto admodum exemplo diuus Hieronymus docere aggressus: Senex quidam,
inquit, eremi cultor et Spiritu Sancto plenus, nepotem suum quęrentem, utrum
episcopus electus munus accipere deberet, super disco satis alte a terra
errecto diu fecit uolutari.
Consuetudo pessima apud
illas inoleuerat nullam in collegium admittendi, quę certum pecunię numerum
non afferret. Cuidam ex iis, cuius Deo deuotus animus a tam prophana
negociatione abhorrebat, apparuit in somnis Hieronymus iubens, uti cęteris
pergeret nunciare, nisi actutum poenitentes ab ea exactione destiterint,
ultionem a Deo paratam iam ipsarum capitibus imminere. Cumque hęc in
conuentu omnium narrata fuissent, ridiculo excepta
ualde, duę
eiusdem mensurę cęllulę uisebantur, in quibus uenientium frequentiam et
discipulorum suorum contubernium fugiens moratus est. Verum hęc in uiuo
excisę saxo ostia tantum adita habebant. His quidem uerbis diuus Hieronymus,
ut mihi uidetur, non solum loci formam atque naturam pulchre expediteque
descripsit, uerum etiam eleganter effinxit enucleateque expressit, quantus
in illis Dei seruis intimi amoris feruor accendebatur, dum singula
carice texto tuguriunculo declinauit. A uicesimo usque ad
tricesimum primum cęllula usus dicitur, cuius latitudo pedum quatuor erat,
altitudo quinque, longitudo paululo protensior quam eius corpusculum
patiebatur, ut, sicut Hieronymus ait, sepulchrum potius quam domum crederes.
Profecto, qui talibus delectantur habitaculis, etiamsi tacuerint, clamare
cum Apostolo mihi uidentur: Non habemus hic ciuitatem manentem, sed
futuram
ad ipsum ducebat, angusta scrupeaque et inuentu etiam difficilis. Antrum
quoque, quod inhabitabat, tetrum atque horrens ac statim propius
accedentibus nescio quid terroris incutiens. Hunc se ibi uidisse diuus
Hieronymus testatur, iam centum et decem annorum senem. Ferebatur autem
interdum etiam futura prędicere, euentu haud incerto, ut super eo quoque
Helię prophetę spiritum requieuisse dicerent, cuius et nomen sortitus fuerat
et
solitudine manens profecerit? Pro terrena et caduco regno,
quod contempserat, cęleste et ęternum accepit, quod concupierat.
Quid mirum igitur, si et ipse aliquando uastę solitudinis, nunc paradisi
incola Hieronymus, dum Heliodorum inuitat, sic demum illam laudibus efferat
dicens: O desertum Christi uernans! O solitudo, in qua illi nascuntur
lapides, de quibus, in Apocalypsi, ciuitas magni regis construitur! O eremus
familiarius
gloriam, quę
reuelabitur in nobis. Delicatus es, frater, si et hic uis gaudere
cum seculo et postea regnare cum Christo. Beatus seruus, quem Dominus
inuenerit uigilantem!
Ipse uero Hieronymus in illa, in qua hęc scripsit, eremo, in illa, inquam (ut
ipse ait) uasta solitudine, quę solis exusta ardoribus horridum monachis
pręstabat habitaculum, annos quatuor moratus est, scorpionum tantum et
ferarum
uirtutum, qui uult diu uagari peregre foris.
Exerceatur prius in simulachro pugnę, qui ad singulare certamen callidissimi
hostis cupit prodire. Hoc congrediendi genus ueteranos desyderat, non
tyrones. De ludo monasteriorum Hieronymus noster inquit: Volumus huiuscemodi
egredi milites, quos eremi dura rudimenta non terreant, qui specimen
conuersationis suę multo tempore dederint, qui omnium fuerint minimi, ut
primi omnium fierent, quos nec esuries
dicere poterant: Omnes nos filii lucis et filii diei sumus, non noctis
neque tenebrarum. Igitur non dormiamus sicut cęteri, sed uigilemus et
sobrii simus!
Beatum Hilarionem Hieronymus refert super nuda humo stratuque iunceo ad
mortem cubitasse. Sciebat enim eos, qui exquisitioribus culcitris per luxum
utuntur, prophetę uerbis deuoueri, dum ait: Vę uobis, qui dormitis in
lectis eburneis,
sole orare coepisset, non nisi
ex oriente cessaret. Itaque semper sic cum somno pugnauit, ut sabbatorum
noctibus nihil ei cederet, aliis tam parum, ut etiam naturam uicisse
uideretur.
Beatus Hieronymus ad Eustochium uirginem scribens, dum, quibus in eremo
corporis fatigationibus contra urbanarum uoluptatum
cogitationem contenderit, enarrat, de ipsa etiam cubandi austeritate
mentionem faciens:
Proponamus et foeminis, quę sequantur, exempla, quibus attendentes
somnolentię grauedinem possint discutere.
Paula illa Romana, quę summam generis nobilitatem superauit uitę sanctitate,
in grauissima etiam febre (ut Hieronymus inquit) mollia lectuli strata non
habuit, sed super durissimam humum in stragulis cilicinis quiescebat, si
tamen illa quies dicenda est, quę iugibus pene orationibus dies noctesque
iungebat, illud implens de
in
secula. Amen.
Ioannes apostolus: Fui, inquit, in spiritu Dominica
die, et audiui, et uidi, ea utique, quę in Apocalypsi commemorat.
Quorum pręstantiam diuus Hieronymus admirans ait: Apocalypsis Ioannis tot
habet sacramenta, quot uerba. Parum dixi: in uerbis singulis multiplices
latent intelligentię et pro merito uoluminis laus omnis inferior est.
Apostolici quoque uiri cęlum
sibi comparet, qui uult contemplatione
proficere. Scriptum est enim: Homini bono in conspectu suo dedit Deus
sapientiam, et scientiam, et lętitiam.
Qua quidem bonitate pręditus diuus Hieronymus meruit etiam ipse spiritalis
contemplationis ingentem et ineffabilem haurire dulcedinem. Post multas,
inquit, lachrymas, post cęlo inherentes oculos nonnunquam uidebar mihi
interesse agminibus angelorum et lętus
sanctorum exemplis, ut
eorum legendi studium secutus fructum quoque percipere, quem illi
perceperunt, mereatur.
Hilarion abbas in omni sanctitatis genere memorandus Scripturas diuinas (ut
inquit Hieronymus) post orationes et Psalmos, quasi Deo pręsente, recitabat.
Quę enim per prophetas et apostolos dictante Spiritu Sancto prolata nouerat,
ea non irreuerenter nec inconsyderate neque omnino inepte legenda iudicauit.
abdicauit, dum
cibos colligit uitę ęternę. Quorum suauitatem Propheta quoque admiratur
dicens: Quam dulcia faucibus meis eloquia tua, Domine! Super mel ori
meo.
Diuus Hieronymus uanitatem seculi fugiens, Roma relicta, Hierosolymam petiit.
Et cum nec adhuc se tenere posset, quin gentilium libros pręcipueque
Ciceronis auidius legeret, fatetur in quiete sibi uisum fuisse se ad superni
Iudicis
ad martyrii palmam peruenit tormentorumque acerbitatem forti animo pertulit, dum ad Christum festinat, cuius dulcedine quotidie
aliquid de illo legens capta fuerat.
De Marcella uero, uidua nobili ac sancta foemina, Hieronymus sic ait:
Diuinarum Scripturarum ardor incredibilis ei semper cantabat: In corde
meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Et illud de beato
uiro: In lege Domini uoluntas eius, et in lege eius
dogmatis a se confectum, quo errori
suo adscisceret autoritatem, a Hieronymo editum asseuerabat. Eum autem
falsitatis palam arguens Syluanus, Nazarensis episcopus, proposuit
conditionem, ut, nisi librum illum die crastino ipse Hieronymus ostento
manifesto reprobasset, tum se poenam capitalem subiturum. Sin econtra, idem
supplicii pro mendacio Sabinianus referret. Qui cum tale miraculum nunquam
euenturum timeret, sed magis speraret Syluani exitio suam
firmam
fore, accepit conditionem. Dies pręstituta uenit. Ad ecclesiam frequentes
conueniunt. Signum nullum apparet. Syluanus ex pacto ad supplicium poscitur;
prębet ceruicem, mori pro ueritate paratus. Sed pręsto illi fuit Hieronymus
cunctisque cernentibus tenuit spiculatoris manum iam ad feriendum errectam.
Mox ad hereticum conuersus acerrime illum increpuit, doli ac fallacię
accusans. Abiit uisio, et maius secutum est miraculum: Sabiniani
poterat, tunica de palmę foliis contexta nuditatem texit. Et qua
ille ueste necessitate usus est, hanc ipsam Antonius, cum defunctum
sepelisset, habuit in deliciis, non nisi festis solennibus eam induens. Quam
etiam diuus Hieronymus plurimi faciens: Si mihi , inquit, Dominus
optionem daret, multo magis eligerem tunicam Pauli cum meritis eius quam
regum purpuram cum regnis suis.
Palmeis quidem tegminibus et
ocii
causa insumebatur. Quod si desidię torporique se dedidisset, nec in deserto
solus permanere, nec ad perfectionem sanctitudinis peruenire potuisset.
Multam enim maliciam docuit ociositas.
Diuus Hieronymus ad uirgines scribens: Hoc unum - inquit — apud
omnes obseruationis pręcipuum est et celebre per Aegyptum, ut neminem
nisi obedientem et humilem ad omnes labores perficiendos
nostrum fatigatione aliqua agitauerimus, periclitabitur animę fortitudo,
quando quidem naturali quodam instinctu duo ista sibi inuicem aduersantur,
et alterius uis alterius debilitate constat.
Diuus Hieronymus in eo libello, quem ad uirgines Deo sacratas conscripsit,
uidisse se in eremo affirmat unum ex monachis, qui a seniore iussus
pręgrandem lapidem iam octo annos bis in die per tria fere milliaria
gestauerat in
Pesium * corr. ex Epesium
anachoretam annos quadraginta,
quos in Scythiotica eremo peregit, sol non uidit manducantem. Nunquam enim
ante uesperum quicquam gustauit.
Diuus Hieronymus testatur etiam Hilarionem abbatem nunquam ante solis
occasum, nec festis diebus nec in grauissima ualitudine, soluisse ieiunium,
cum tamen duro admodum parcissimoque uictu usum dicat — herbarum syluestrium
ex
farina et holere comminuto sustentatum fuisse, donec reddito
spiritu conuiuii cęlestis perpetua et ineffabili dulcedine, quam semper
appetierat, satiari coepit.
De se quoque ipse Hieronymus ad Eustochium uirginem scribens loquitur ac
dicit: Repugnantem spiritui carnem hebdomadarum inedia subiugabam. Non
tacuit, quod olim in eremo secretus egerat, ut illam, quam docebat, suopte
exemplo magis moueret, et
ipsa
superueniens adorat et Redemptorem Israhel confitetur Spiritu Sancto plena,
quia cibo uacua abstinendo et orando intellexit, quod scribę et pharisei
legendo non perceperunt.
Asellam uirginem Hieronymus laudibus efferens: ieiunium, inquit, pro ludo
habuit, inediam pro refectione. Et cum eam non uescendi desyderium, sed
humana conditio ad cibum traheret, pane et sale et aqua frigida concitabat
magis esuriem quam
pomis coctoque abstinuit. Postea uero etiam panem sibi
interdixit ac per biennium holere tantum et lentibus uixit. Hic duorum
Machariorum discipulus fuit, quorum mores imitando adeptus est meritum.
Sanctus quoque presbyter Hieronymus ad Eustochium uirginem scribens, quanto
labore in eremo carnis tentationibus repugnauit, recenset atque inter multa:
De cibis — inquit — et potu taceo, cum etiam languentes monachi aqua frigida
utantur et coctum
annos duodeuiginti in cęlla clausus pane et cocto abstinuit, dein duobus et
triginta annis nullum pomi genus gustavit, ut omni ciborum dulcedine
seposita edendi auiditatem coercere facilius posset.
Hilarionem abbatem diuus Hieronymus tradit a quinto decimo usque ad uigesimum
ętatis annum quindecim caricas post solis occasum comedisse. Triennio deinde
dimidium lentis aqua maceratę sextarium ac deinde totidem
annis panem cum sale
iam peruulgatę officeret ueritati.
Cęteris autem in rebus etiam apostolicis ac sanctis uiris ac mulieribus
simulare, fingere, mentiri summę interdum pietatis ingentisque prudentię
fuit.
Diuus Hieronymus ad Rusticum monachum scribens testatur uidisse se in Aegypto
adolescentem, cum stimulis libidinis resistere atque obniti posse iam
desperasset, abbatis solerti simulatione seruatum. Dicam- inquit — quod in
Aegypto
onagri crocodilique. Hos insiliens trans fluuium ibat, illos autem sarcinis
onerabat. Haud ita repente mansuescerent syluestria aquaticaque animalia,
nisi in homine mansuetudinis uim sentirent, cui obsequebantur.
Diuus Hieronymus, cum inuidorum maliciam atque infestationes ne ferendo
quidem posset reprimere, Roma cessit. Mansueti enim placidique hominis
proprium est dare locum improbitatibus aliorum neque cum pertinacium
malignitate
presbyter tradit), in senectute sua a Pelagianis deceptus, et agnoscens
loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, ut peccatum, quod
loquendo contraxerat, tacendo penitus emendaret.
Diuus Hieronymus libro, quem de institutione sanctarum uirginum ad Eustochium
scripsit, plerosque se in eremo reperisse testatur, qui per septennium
nullum prorsus uerbum homini alteri emiserant, scientes, quod non in
multiloquio
enim permittitur eis loqui, sed subditas esse, sicut et Lex dicit.
Siquid autem uolunt discere, domi uiros suos interrogent. Turpe est enim
mulieri loqui in ecclesiis.
Diuus etiam Hieronymus ad Celantiam scribens: Sit intentus — ait — ac
uigilans et audersus peccata semper armatus animus tuus, sermo in omnibus
moderatos ac parcus et qui necessitatem magis loquendi indicet quam
uoluntatem.
cruore perfusa mulier abiitque
admirans ac stupens et iam maius quiddam homine illi inesse reputans, quem,
ut libidini suę cederet, ne uinctum quidem cogere potuit.
Par huic exemplum in uita Pauli, priori eremitę, refert Hieronymus, sub Decio
et Valeriano persecutionibus apud Aegyptum passi iuuenis. Sed illum,
postquam omnia tormentorum genera superasset, in amoenissimos hortulos
adductum, inter lilia candentia et rubentes rosas lectuloque
quam male cessisset, si tentatus ipse sibimet minus pepercisset, si carnis
pruritum flammę cauterio non curasset, si denique digitos pro castitate dare
distulisset.
De Hilarione abbate diuus Hieronymus scribens ait: Iratus sibi et pectus
pugnis uerberans, quasi cogitationes percussione manus posset excutere: Ego
te — inquit — aselle, faciam, ut non calcitres. Nec te ordeo alam, sed
paleis, fame te conficiam et
cogites. Herbarum ergo succo et
paucis caricis post triduum uel quatriduum deficientem animam sustentabat,
orans frequenter et psallens et rastro humum fodiens, ut ieiuniorum laborem
labor operis duplicaret. Indicauit nobis Hieronymus aduersus libidinem tria
pręcipua, dum sancti huius recenset gesta: ieiunium, orationem, laborem.
Pręter hęc Euagrium hibernis noctibus in puteum, Bernardum abbatem in lacum
descendere solitos accepimus, ut
oculis parcere moneretur, respondebat haud esse tanti ipsos corporis sensus,
ut eorum causa languescere debeat deuotę mentis uigor, qui certe suspiriis
alitur et per lachrymas ad Deum sibi accessum parat.
Diuus Hieronymus pręter cęteras poenitentię suę angustias, quas ad Eustochium
scribens enumerat: Quotidie — inquit — lachrymę, quotidie gemitus. Quali
autem illas consolatione terminare solitus sit, declarat dicens: Post multas
Quid hoc est,
nisi quia Christus fideles famulos suos absque se duce ad cęleste regnum
transmigrare non permittit, ne uiam aberrent, si ab ipso, qui ueritas est,
non continuo dirigantur.
Et diuus Hieronymus diem agens extremum, sacrum Christi corpus dari sibi
petiit. Illud uero sumpturus de lectulo humi se deponi fecit saccoque
operiri. Tunc genibus prouolutus lachrymas fudit, pectus pugno percussit et
sic sanctam
insidiarentur, quidam ipsum ferire uolentes, uersis mucronibus ipsi sibi
mortem consciuere. Post hęc cum ad tumulum diui Hieronymi mulier demoniaca
curationis gratia adducta est plurimique eo simul confluxissent, apparuit
Hieronymus et demoni, ut ab ea exiens, quibus pręstigiis Nazarethanos
aduersus Syluanum ludificasset, palam faceret, imperauit. Illico mulier
sanatur et pręsente Syluano Syluanus alter iuxta illam cernitur, qui rem
ordine
quinque
dari iussit, gaudens utique, non quia equum recepisset, sed quod equi
raptorem ad poenitentiam conuersum cernebat et iam ab eo Deum timeri, qui
prius contemnere consuesset.
Diuus quoque Hieronymus illos, qui asellum monasterii furtim abduxerant et
inuiti rursum restituerant, cum ueniam rogatum aduenissent, dimissa offensa
conuiuio excepit et admonitos, ut suis rebus contenti aliena non appeterent,
multa cum
meritum. Ab ore morientis columbam exisse et ad cęlum euolasse uisam ferunt.
Columbę igitur puritate interius totus nituit, qui oculis tantum exterius
orbus fuit.
De Didymo Alexandrino testatur Hieronymus, qui eius auditor fuit, quod a
parua ętate oculis captus et ob id elementorum quoque ignarus tantum
miraculum sui omnibus prębuit, ut dialecticam et geometriam (quę uel maxime
uisu indiget) usque ad perfectum
cur id ageret,
interrogatus, uexare se uexatorem suum respondit. Quippe uoluptas, quę ocio
alitur, labore fugatur.
Multa quoque expauescenda et Hilarionem abbatem a Sathana in deserto
perpessum Hieronymus in eius uita tradit. Sępe enim nocte intempesta ab eo
auditos infantum uagitus, balatus pecorum, mugitus boum, planctus quasi
mulierum, leonum rugitus, murmur exercitus et rursus uariarum portenta
uocum, ut ante
quę mortem secutura sunt, intantum quidam
profecere, ut non modo non horrerent illam, sed etiam appeterent. Nam, ut de
Paulo taceamus, qui dissolui cupiebat et esse cum Christo, Syluanus,
episcopus Nazarethanus, cum ei diuus Hieronymus in uisu apparuisset et,
siquid a Deo uellet, interrogasset, uelle se ex hac uita migrare dixit. Et
subsecutus est euentus. Pergant nunc nimis anxii uitę suę amatores
medicamentis sustentare sanitatem, morbos
stabat, radicitus euulsa procubuit, quasi dedignantes aliorum usui seruire,
quę tam exactę sanctitatis uiro seruissent. Cuius ergo tam magnifica in
terris mors fuit, quam gloriosa uita est in cęlo?
Diuus Hieronymus moriturus humi se collocari iussit saccoque, quo induebatur,
operiri. Tum discipulis conuocatis eos, ut in Dei seruitii perseuerarent,
multum exhortatus est. Deinde sacramentum corporis et sanguinis Domini in
genua
meam congregatam? Ille, qui prę cęteris horrendus apparet,
compellit me ad blasphemias heresumque prauitatem. Et tam dirus est, ut
contra tueri non ausim. Tunc fratrum supplicationibus demones in fugam uersi
sunt. Et beatus Hieronymus apparens, ipsum, ne paueret, hortatus est. Eius
itaque conspectu Eusebius recreatus, in Domino obdormiuit. Nemo ex incompto
aliquo deformique decedentium gestu animas eorum iudicet, si uir tam sanctus
ita se in morte
cum ipsis una messurę, quod simul seminarunt;
purgatorium quoque post mortem nullum esse. Cumque falsitatis huius
pestifera malignitas inualescere coepisset iamque altius multorum animis
hereret, quam ut uerbis euelli posset, Hieronymus Eusebio apparens iussit
saccum suum, quo pro indumento usus fuerat, trium uirorum cadaueribus, qui
ea nocte obierant, imponi, ut uitę redditi doceant, quanto errore
tenerentur, qui talia assererent. Resuscitati
nocte dieque refert.
68. epitaphium Hieronymi Srichiae
sarcophago superbiore,
carent.
chelin nimia dulcedine curas,
diu laborandum
est. Iam es in possessione, si quod potes cum laude non contempseris.
ut laudibus diuinis uacent, ipsoque deo sine fine perfruantur,
qui caput est in Xpo mystici corporis, principium et finis.
devenerunt in artibus suis ad gradum cognitionis possibilem
per naturam. Et quod magnus commentator Averroes
dicit in prooemio De physico auditu, in commento 14. 3.
De anima, primo De generatione commento 38. et divus
Hieronymus illud confirmat scilicet, quod Aristoteles fuit
regula in natura, maxime in philosophia. Illud idem dici
potest de Ptolemaeo in mathematicis. At illa bestiola Gregorius Ariminensis disputans quaestionem de infinitate
disertissimi cuiusque, uerum et omnium ore
prędicari, in quo nihil quod omnibus optandum sit desyderatur. Sed iam
quod proposuimus, narrare incipiamus.
Hieronymus pręsbiter (ut ipse de se testatur in calce libri illius quem
Gelasius Pontifex in suis Decretalium libris ita inquiens:
Ruffinus uir religiosissimus plurimos ecclesiastici operis
ędidit libros, nonnullas etiam scripturas interpretatus est. Sed
quoniam beatus Hieronymus in aliquibus eum de arbitrij libertate
notauit, illa sentimus, quę per dictum beatissimum Hieronymum
sentire cognouimus, et non solum de Ruffino, sed etiam de uniuersis
quos uir supra
Hieronymum
sentire cognouimus, et non solum de Ruffino, sed etiam de uniuersis
quos uir supra memoratus zelo Dei et fidei religione repręhendisset.
Item Origenis nonnulla opuscula quę beatus Hieronymus non repudiat,
legenda suscipimus, reliqua uero omnia cum autore suo dicimus
reijcienda . Hęc Gelasius.
Quantum autem uel eloquio uel eruditione pręstiterit, opera eius quę in
sic loquentem: Inde digressus , inquit, {Bethleem
oppidum petij, quod ab Hierosolymis sex milibus separatur, ab
Alexandria autem XVI mansionibus abest. Ecclesiam loci illius
Hieronymus pręsbiter regit. Nam parochia est episcopi qui
Hierosolimam tenet. Mihi iampridem Hieronymus superiore illa mea
peregrinatione compertus facile obtinuerat ut nullum mihi expetendum
rectius
ab Hierosolymis sex milibus separatur, ab
Alexandria autem XVI mansionibus abest. Ecclesiam loci illius
Hieronymus pręsbiter regit. Nam parochia est episcopi qui
Hierosolimam tenet. Mihi iampridem Hieronymus superiore illa mea
peregrinatione compertus facile obtinuerat ut nullum mihi expetendum
rectius arbitrarer. Vir enim pręter fidei meritum non solum Latinis
atque Gręcis, sed Hebreis etiam
desyderio eremum affectarit, epistola ad
Theodorum abbatem reliquosque in deserto commorantes missa ostendit.
Quam hic apponere, cum breuis admodum sit, non erit molestum:
Hieronymus pręsbiter Theodoro cęterisque Anachoritis in Domino salutem. Quam uellem nunc uestro interesse conuentui, et
admirandum consortium, licet isti oculi non mereantur, aspicere,
tota cum exultatione complecti! Spectarem
illi redibant ex
ęgypto cum iumentis oleo oneratis) et infrendens accurrit. Homines in
diuersa diffugiunt, ipse asellum cum camellis ante se agens ad
monasterium compulit. Videntes monachi mirantur. Hieronymus camellos
curari iubet hospitibusque parari, ut benigne accipiantur. Mox illi
uenientes et peccatum confitentes ueniam impetrant, partemque olei
monasterio cędunt, insuper uouent in annos singulos cadum
in annos singulos cadum oleo plenum
eidem se oblaturos. Ex quo cognitum est, ei qui Deo fideliter seruiret
et feras bestias obsequium prębere, et homines uitę alimenta
impendere.
Hieronymus tandem assiduis diutinisque laboribus, legendo, scribendo,
ieiunando, deprecando fatigatus, nunquam conquiescens nisi cum somnum
caperet, et iam longa ętate fractus non poterat de stratu suo sese
dies) obdormienti sibi uisum. Vidit enim (ut ipse ait) multos
ecclesiam intrare luce quadam cęlesti insignitos. Inter quos duo
pręcipui pręclarique uidebantur et hi erant Ioannes Baptista et beatus
pręsbiter Hieronymus qui solus omnibus cęteris considere iussis exurgens
de Ioannis laudibus, ut natalem eius diem honoraret, sermonem fecit.
Deinde se erigens Ioannes gratias illi egit et cum multis ipsum uerbis
coram
Heresim quandam inquit iam inualescentem, quod nec sanctorum animę
beatitudine fruerentur nec damnatorum poenas sentirent, donec in die
iudicij suis iterum corporibus iungi illas contigisset, beatus
Hieronymus Eusebio discipulo apparens repressit. Trium hominum cadauera
die uno ad ecclesiam delata et sacco eius contacta (sicuti ipse
pręmonuerat) populo spectante reuixerunt narraueruntque uidisse se et
opusculum nomine Hieronymi confecerat, quo illum quoque ita
quondam sensisse probaret. Eam heretici fallaciam ęgre ferens Siluanus
Nazarethi episcopus, dum cum illo contenderet, paciscitur ut, si die
crastini Hieronymus libellum illum minime suum esse miraculo aliquo non
ostenderet, sibi moriendum esset, sin autem indicaret, Sabinianus eandem
subire poenam cogeretur. Adueniente hora et necdum apparente miraculo
Siluanus
indicaret, Sabinianus eandem
subire poenam cogeretur. Adueniente hora et necdum apparente miraculo
Siluanus morti addicitur. Fit hominum conuentus ad spectaculum; exultat
hereticus quasi qui iam uicisset. Sed Hieronymus, qui ueritatem semper
Domino adiuuante tutatus fuerat, tunc quoque mendacio obuiam iuit.
Spiculatoris gladium, ut Siluani ceruicem feriret elatum, illico
apparens retinuit, cumque coram affirmasset,
gladio mortuum concidisse uidit. Tale
facinus et alij nonnulli frustra conati idem passi sunt. Commota
ciuitas episcopum, quasi ipse eos peremisset qui perierant, ad poenam
deposcit. Sed pręsto illi affuit Hieronymus, manifesto plebi apparens
acerrimeque increpans coercuit eorum temeritatem. Conterriti episcopum
illesum dimisere. Tunc Sancti iussu diabolus omnibus uisibilem se
ostendit, ea forma qua ipsis illuserat,
acerrimeque increpans coercuit eorum temeritatem. Conterriti episcopum
illesum dimisere. Tunc Sancti iussu diabolus omnibus uisibilem se
ostendit, ea forma qua ipsis illuserat, et confessus dolos euanuit.
Hieronymus ad Siluanum conuersus laudata eius patientia siquid se
uellet interrogat. Petijt ut iam uita decedens ipsum sequeretur. Quo
impetrato post horam expirauit uictisque tentationibus beatitudinis
pręmia
fuit, satis opulentum,
si plus quam satis est non concupissent. His enim quę ibi degebant
moris erat nullam admittere in consortium nisi certum pecunię pondus
secum afferret. Apparens cuidam ex illis beatus Hieronymus mandat ut
reliquis nunciet sororibus, nisi ab auaritię scelere cito desisterent,
diuinam in se ultionem propediem expectarent. Admonitę irrident,
contemnunt, ludibrio habent nunciantem. Iterum atque
Alius eiusdem insanię hereticus imaginem Sancti in tabella depictam
conspicatus, gutturi illius gladium furibundus infixit. Sed neque manum
inde neque gladium auellere potuit, donec iudicis iussu, cui per quietem
Hieronymus cum uulnere illo apparuerat, compręhensus poenas daret. Cum
autem ad supplicium duceretur (ea perfidi hominis ferocia erat):
Penitet me , inquit, quod non ita uiuum ut
pictum
captus Persarum regi
annum seruiuit. Tedio tandem seruitutis affectus beato Hieronymo
identidem se commendare coepit. Sed a rege deprehensus quod reditum in
patriam desyderaret, carceri traditur. Nocte dormienti Hieronymus
apparet qui manu appręhensum atque eductum Bethleemi in domo episcopi
patrui sui sistit. Iuuenis a somno excitus uix agnouit se de carcere
domum translatum. Mirantibus cunctis et re sicuti contigerat
auditi populum terruere. Die tandem illucescente conueniunt ad
ecclesiam orantque sibi reuelari quid hoc esset. Iam
crassari in plebem pestilentia coeperat. Apparuit ante altare beatus
Hieronymus. Iubet scelesti hominis cadauer exhumari et de ecclesia
eiectum ignibus tradi; sic enim pestilentiam desituram. Quo dicto ex oculis euanuit. Re autem sicuti iussum fuerat peracta
morbus cum fragore illo simul cessauit.
ecclesia
eiectum ignibus tradi; sic enim pestilentiam desituram. Quo dicto ex oculis euanuit. Re autem sicuti iussum fuerat peracta
morbus cum fragore illo simul cessauit. Exinde apud Cretenses beatus
Hieronymus in magna ueneratione haberi coeptus.
Idem Nicolaus retulit in eadem ciuitate fuisse iuuenem quendam, Tito
nomen erat, beati Hieronymi deuotissimum castitatisque amatorem. Qui
cum ad uicesimum usque
Deo deseritur: fratrem suum cum uxore in lecto depręhendens ambos
interimit. Inde fugiens latrocinia per annos decem exercuit. Cum tamen
beato Hieronymo orationem facere, sicuti solitus erat, non omitteret,
Hieronymus tandem sub mercatoris habitu iuxta iter agens apparuit. At
eum ille cum socijs inuadens, ut perimat et spoliet, ubi audiuit non
esse mercatorem sed Hieronymum doctorem, cui ipse quotidie preces
offerret,
plures transeunt noctes, nec tamen ille miser a tam foedo
proposito conquiescit. Habebat autem secum in cęlla pictam beati
Hieronymi imaginem, quam semper adueniens genuflexus reuerenter
salutabat. Beatus ergo Hieronymus alteri monacho apparens iussit
fratrem moneret ut ab impura turpique cogitatione iam tandem desistere
uellet. Se namque ob ipsum salutandi cultum sibi quotidie impensum
procurasse ne cogitatum scelus
fideliterque enarrauit. Denique nato filio Petrus gratias egit quod
beati Hieronymi meritis ipse diutinę sterilitatis ignominiam iam pater
factus deleuisset.
Sequitur illa Cyrilli uisio, qua Ioanni Baptistę Hieronymus noscitur
comparandus. Quam quoniam supra suo loco descripsimus, hic repetere
superuacaneum foret. Reliqua ergo uideamus.
Peracto, inquit, mense post depositionem, postridie ab octaua
pompę celebritate, cum iam diei uesper esset,
beati Hieronymi corpus (ut ait) in illo marmoreo monumento condidere;
sed mane rursum in sua pristina fouea iacere inuentum. Nocte sequenti
ipsi Cyrillo in quiete Hieronymus apparens dixit, corpus suum humi, ubi
primum sepultum fuerat, recubiturum, donec ab infidelibus Hierosolyma
capta seruire coeperit; inde ad Italiam translatum Romę diu permansurum.
Et hęc quidem
opere prophetali, quę nunc habeo in manibus et necdum expleta sunt.
Aduersum Iouinianum lib. II et ad Pamachium apologeticum et
epitaphium.
Hęc Hieronymus. Postea uero uixit annos XXVII, si Prospero credimus
dicenti anno Theodosij iunioris XII ipsum obisse. In his ergo reliqua
ędidit. Sed quę nunc in manibus sunt, uel potius quę me perlegisse
nouerim,
profitetur), Zelum , inquam, habuit iste (ut Apostolus ait), sed non secundum scientiam. Hieronymum quippe studiosus, quanuis Delmatam fuisse sciret, sancta quadam inuidia delinitus non indignum monacho putauit de alieno facere si posset suum.
Hieronymus , inquit, uir sanctissimus et doctor celeberrimus, Sanctę Romanę Ecclesię cardinalis pręsbiter, natione Italicus ex oppido Stridonis in Istria prouincia constituto, quod quidem a Gothis euersum fuerat Pannonię quondam Delmatięque confinium.
Troiani inuentus sit Ilium in Italiam portans uictosque penates, aut tantam habens fidem, ut non solum montes, sed etiam cum montibus prouincias transtulerit, atque ita Delmatiam cum Stridone oppido de loco suo auulsam ultra Liburniam in Istriam usque iusserit euolare, ut Stridon (sicut Hieronymus ipse dixit) et prius in Delmatię Pannonięque finibus fuerit, et nunc (ut Bergomensis ait) in Istrię agro consistat. Equidem ista consyderans curiosius quęrere coepi, unde homini religioso ueritatisque professori hic error irrepserit, ut etiam pugnantia inter se asserere non dubitet,
inquam, error magistri culpa est. Magister autem parum (ut mihi uidetur) scrutandę antiquitatis curiosus, nominis similitudine decęptus, Stridonem olim fuisse putauit quod nunc Sdrigna dicitur. Et tamen hoc saltem secum animaduertere debuerat: si Sdrigna Stridon est, quomodo Hieronymus dixit oppidum hoc inter Pannoniam et Delmatiam esse, et non potius inter Pannoniam et Istriam? Quęnam igitur ista nouitij autoris audacia, ut putauerit sibi magis quam Hieronymo de se loquenti homines credituros? Sibi, inquam, in Italia, et quidem post mille et ducentos annos genito,
dicitur, sed longe ab eo diuersum, et quod nunc ab accolis Strigoum uocatur, et a Ptolomeo Sidrona olim nuncupatum sit; quanuis ipse Ptolomeus Liburnię illud annumeret, ita tunc angustiores Delmatię fines erant, qui postea latius se effuderunt. Nisi enim Stridon Delmatiam attingeret, nequaquam Hieronymus Delmatię potius quam Liburnię mentionem fecisset. Porro Ptolomeus lib.
Blanona, Ouporum, Nedinum, deinde commemorat Delmatię mediterranea. Sidronam ergo oppidum, postea Stridonem dictum, in Liburnia posuit, non, ut Blondus somniauit, in Istria. Quod autem Sidrona et Stridon idem sit, uide Ptolomei expositorem, qui ait: Sidrona siue Stridon; hinc Sanctus Hieronymus de quattuor Doctoribus ecclesię originem ducit . Hęc ille. Itaque cum Sidrona, siue Stridon, siue (ut nunc appellant) Strigoum, non Istrię sed Liburnię oppidum fuerit, Hieronymus Italicus dici nullo modo debuit.
Quod ut clarius tibi constet, qui uera nosse
autem Sidrona et Stridon idem sit, uide Ptolomei expositorem, qui ait: Sidrona siue Stridon; hinc Sanctus Hieronymus de quattuor Doctoribus ecclesię originem ducit . Hęc ille. Itaque cum Sidrona, siue Stridon, siue (ut nunc appellant) Strigoum, non Istrię sed Liburnię oppidum fuerit, Hieronymus Italicus dici nullo modo debuit.
Quod ut clarius tibi constet, qui uera nosse cupis, inspice apud eundem autorem tabulam quintam Europę. Ibi, si a Scardona, quam Liburnię finem et initium Delmatię esse Plinius deffiniuit, septentrionem uersus lineam intenderis,
Pannonia diuidit, Sidronam inuenies; hoc oppidum tametsi Ptolomei tempore, qui multo ante Hieronymum fuit, in Liburnię finibus erat, postea tamen longius productis finibus, quibus Iaderam, Enonam Arbamque Liburnię quondam oppida compręhendimus, Delmatię dictum fuit: iccirco in eo deffiniendo Hieronymus Delmatię non Liburnię fecit mentionem; iuxta quod oppidum Pannoniam incipere, et ad septentrionem Danubio finiri scriptores testantur. Huc accedit quod ab illis quoque, qui nunc de locis ei oppido proximis ad nos commeant, sępe audimus, in medijs Strigoi ruinis adhuc sacellum stare
et gloria in sempiternum Amen.
quae post Ogygen habitata tantam
famam in regendis civitatibus comparavit: ut S. P. Q. R.
maximam legum et institutionum partem ab inde transtulerit
Nostram vero Epidaurum non aliunde primitus fluxisse ipsum
nomen testatur, cuius meminit Gregorius in Epistolis; et
Hieronymus in Hilarionis vita: et in quarto Caesaris
Commentariorum libro mentio est: et in Plinio capite XXI
libri
spiritalis utilitatis insinuare cupiens
quinquaginta parabolas nuper mecum meditando composui, maxime Domini nostri exemplo prouocatus,
quem hoc dicendi genere ad plebem usum Euangelia testantur. Hunc morem a Syris et pręcipue
Palestinis in omni fere sermone fuisse seruatum diuus Hieronymus in suo super Mattheum
commentario affirmat. Nunc et a nostri temporis uiris religiosis, qui in ecclesiis ad populum
declamant, usurpari uidemus. Istos igitur imitari hoc opusculo uolui, quod nunc ad Te mitto,
Tuum exigens iudicium, ut, si probaueris, edere non formidem
Sed quo uiso per se stare non poterat,
ab eo errectus mirabili mysteriorum uisione perfrui coepit.
hoc uitio,
qui eorum uitam uictum-que persępe considerabit,
quos Deo constat placuisse,
memoriter-que tenebit,
quid illi in solitudine degentes esitarint |
quid-ue potarint.
quibus (
Pontifices. Episcopi. Abbati. Monachi. Eremi. Virgines
Sic egerunt inter summos pontifices |
Syluester,
Gregorius,
Leo |
et Cęlestinus;
inter episcopos Martinus,
Nicolaus,
Ambrosius et Augustinus;
inter abbates Antonius,
Hilarion,
Hieronymus et Benedictus;
inter monachos Dominicus,
Vincentius,
Franciscus et Bernardinus;
inter eremitas Paulus Thebeus,
Honophrius,
Arsenius,
Archebius et Theonas;
inter uirgines Maria Virgo simul et Mater.
Ipsum enim genuit
non imitetur,
quorum consuetudine utitur.
Vnde psalmista:
aspera pro nomine Domini perferenda.
Non potest non habere talem tolerandi affectum,
qui Domino in omnibus obsequendi gerit curam.
loquitur:
praua.
Seuerus Sulpicius.
Seuerum Sulpicium,
qui diui Martini Turonensis episcopi uitam scripsit,
cum se iam in senectute sua deceptum a Pelagianis agnouisset,
silentium usque ad mortem tenuisse |
gladio, domus diuidetur, in terra polluta
morieris. Timeant igitur Dei uindictam, qui seruis eius inferunt
iniuriam. Hoc, quod de Amasia dicimus, in uolumine, quod
Lactantius, Lactantius. Tertulianus,
Tertulianus.
Ambroxius,
Ambroxius. Hieronymus,
Hieronymus. Boetius, Boetius.
et quam plurimi praestantissimi auctores: quos anteponendos esse his recentioribus,
Tertulianus,
Tertulianus.
Ambroxius,
Ambroxius. Hieronymus,
Hieronymus. Boetius, Boetius.
et quam plurimi praestantissimi auctores: quos anteponendos esse his recentioribus,
Recentiores scriptores ineloquentes.
illi: in domo Symonis leprosi.
Quas ob res non parua inter Euangeliorum interpretes dissensio est. Origenes sensit operis
huius tres mulieres fuisse autrices: unam, de qua scripserunt Mattheus et Marcus, alteram, de
qua Lucas, aliam, de qua Ioannes. Hieronymus quoque aliam fuisse censet, quę iuxta Mattheum et
Marcum unguento perfudit Domini caput, aliam, quę iuxta Ioannem unxit pedes et capillis
extersit. Ambrosius posse *add.
fieri asserit, ut eadem sit, quę et ante dies sex Paschę
cum Mattheus dicat: prima die azimorum, et Marcus: primo die
azimorum, quando Pascha immolabant; et Lucas: Venit autem dies azimorum, in qua
necesse erat occidi Pascha. Prima autem dies azimorum quartadecima dies mensis primi
est (ut Hieronymus ait), quando agnus immolatur et luna plenissima est et fermentum abiicitur.
Intelligendum ergo, quod Ioannes iuxta uulgarem locutionem diem uocauit solis ortum. Alii uero
Euangelistę secundum Iudeorum ritum a uespera ad uesperam diem dixerunt. Licet igitur diuersum
est
diuersum. Rama enim excelsum significat.
Rachel autem mater fuit Beniamin. Bethlem
Quęstio
uero erat in tribu Iuda. Quomodo ergo Rachel alienę tribus plorat filios? Respondet
Hieronymus noster: quia sepulta est iuxta Bethlem in Effrata et ex corpusculi hospitio matris
nomen accepit. Siue — inquit — quod Iuda et Beniamin duę tribus iunctę erant et quia Herodes
mandauerat non solum in Bethlem interfici pueros, sed et in mnibus finibus eius;
in conspectu tuo.
Tunc Pilatus cruci titulum apposuit Hebraicis, Gręcis et Latinis conscriptum litteris: Iesus
Nazarenus, rex Iudeorum. Huius tituli significationem prę se tulisse uidetur
quinquagesimisexti psalmi inscriptio, quam diuus Hieronymus in suo* super psalmos commentario
hanc esse ait: Ne disperdas, ipsi Dauid in** tituli inscriptionem; id est, ne
corrumpas aut mutes uel deleas. Et hoc impletum credimus, quando Iudeis reclamantibus
respondit Pilatus: Quod scripsi, scripsi. Mihi
non scribunt Euangelistę, sed hinc
discimus. Vndecim autem apostolis uisum semel et iterum in Ioanne legimus, tertio in Marco.
Quingentis autem fratribus ostensum credimus Paulo, et eidem ipsi post omnes. Iacobo uero, qui
frater Domini appellatus est, apparuisse diuus quoque Hieronymus testatur in eo libello, quem de uiris illustribus inscripsit. Cum enim hic apostolus deliberatum haberet se
nihil gustaturum, donec uideat Dominum a morte ad uitam suscitatum, ipsum ei apparuisse atque,
ut panem iam comederet, imperasse, quando quidem uoti sui
XV) : Melior est patiens uiro forti et qui dominatur animo suo
expugnatore urbium. Cęterum, cum Gygantibus pugnare, aduersus Iouem insurgentibus, quid
est aliud quam cum hereticis Ecclesię Dei infestis certare et perniciosos eorum errores ueri
assertione repellere? Hoc egit noster Hieronymus, hoc Augustinus, hoc alii ex doctoribus
Euangelicę ueritatis quamplurimi. Tales Gygantes prosternere gloriosior est uictoria quam
illos ferire, quibus in deorum subsidium Hercules adueniens insultauit. (Prometheus)
Prometheum, inquis, ab aquilę iecur eius
agite ,
inquit, et appropinquabit regnum cęlorum . Moueret me fortasse non parum,
in hac millenarii regni opinione fuisse Tertullianum, Victorinum, Lactantium, et
apud Gręcos Hireneum, Lugdunensem episcopum, nisi illos Hieronymus cunctis
pręferendus redarguisset. Eos ille iudaizare dixit, qui mille annorum regnum in
fine constituunt. Iudei enim tunc se in regnum restituendos aiunt et in
Hierusalem auro gemmisque constructa collocandos, et rursum
Veneta classis a Turcis iterum affligitur; Baiazethis de incolumitate classis suae gestientis ad Deum oratio.
Cum igitur praefectus Turcaicarum nauium coniunctis classibus
institutum teneret iter, Venetus ad classem legatus Hieronymus Contarenus, qui, ut dictum est, locum demortui obtinebat imperatoris, aegre ferens Venetos non Aegaei solum,
sed et Ionii maris pelli possessione, e Sybota soluens ― Epeiri insula est Thesprotio litori,
qua Thyamis amnis in mare erumpit, adiacens ― quo, ne hostium coactu praelium
teologię magister, archiepiscopus Spalatensis metropoliticus, et multi alii quorum nomina celeberrima breuitatis causa in presentiarum omittimus.
Secundum opptinuerunt locum uiri probi ac honorati, minus tamen docti, in numero quorum fuaerunt Dominicus et Hieronymus Papales, qui et carmina sua ad lyram argutissimis modulis decantare solebat, Nicolaus Petracha, Marinus Cuteus, Petrus Gregorianus et Aloysius Papalis, quos duos et ob praecipuam fidem post obitum testamenti sui commissarios
carminibus uicisim et pręsentes se ad immortalitatis gloriam acuebant. Cognominantur hii Christophorus Papalis, uir utriusque iuris consultissimus, Thomas Niger, episcopus Traguriensis reuerendissimus, duo fratres Cippici, Petrus et Hieronymus, utriusque iuris doctor eximius, duo fratres Martiniaci, Hieronymus et Franciscus, uiri eruditissimi, ego itidem Franciscus, licet ingenio ac doctrina nouissimus, in amore tamen ipsius secundis honoribus minime contentus, Nicolaus
iuris consultissimus, Thomas Niger, episcopus Traguriensis reuerendissimus, duo fratres Cippici, Petrus et Hieronymus, utriusque iuris doctor eximius, duo fratres Martiniaci, Hieronymus et Franciscus, uiri eruditissimi, ego itidem Franciscus, licet ingenio ac doctrina nouissimus, in amore tamen ipsius secundis honoribus minime contentus, Nicolaus et Antonius Alberti, fratres nobilles ac in litteris admodum consummati. Hii omnes post obitum quoque illius Marci carminibus
cathedralis Traguriensis cuius mors notata esse videtur ad annum
1545. Cf. Trag. f. 116r.
17 Trag. f. 34v; tit. Hieronymus Martiniacus
Trag.
18 Trag. f. 43v.
nisi quod rogo supplex omnipotentem deum, ut sibi illam optimam valitudinem tribuat, quam mihi ipsi exopto et semper eam uti deum meum tutellarem venerabor. Accedit huic ingenti suo in me beneficio amor et benivolentia, qua dominum Hieronymum Roraium
[Hieronymus Rorarius, camerarius pontificalis, Norimbergae adest a medio mense Ianuario 1524.] intuitu meo complectitur et me lucubrationum suarum pulcherrimo munere donat.
Iis me continue magis constringit d. v., quam enixius obsecro, ut abactis in maximam
complectente natum non Italum, sed Slauum extitisse. Quid quod, quemadmodum Mar. Marulus
Romanos imperatores Polam Italiam finire statuisse, quomodo Strigna oppidum seu uilla, quam Hieronymi patriam esse fingunt, ad Italiam uergens (non enim multum a Iustinopoli, quae a parte occidentali Histriae est, distare dicitur) Dalmatiae confinium fuit? An non diuus ipse Hieronymus suae originis regionem
ex miseratione allumnum, cuius opera Pirhus quoque, quo infantulus fuerat spoliatus, paternum regnum est assecutus, ac per Argonem, (152) Pleurati filium, ipsiusque coniugem Theutam, quae (sicut diuus contra Iouinianum inquit Hieronymus),
literarum cultores.
cum famosissimos litterarum cultores hoc solum edat, quorum nonnulli uitalibus adhuc uescuntur
auris, nonnulli, quod eius est, terre redentes, felices spiritus caelestibus commendauerunt. Hinc maximus ille peritorum decor diuus fulsit Hieronymus,
Hieronymus Dalmata
cuius (ut Augustinus contra Iulianum dicit)
famosissimos litterarum cultores hoc solum edat, quorum nonnulli uitalibus adhuc uescuntur
auris, nonnulli, quod eius est, terre redentes, felices spiritus caelestibus commendauerunt. Hinc maximus ille peritorum decor diuus fulsit Hieronymus,
Hieronymus Dalmata
cuius (ut Augustinus contra Iulianum dicit)
Exstant nostra hac tempestate in humanis magni nominis uiri Thomas Nigro Spalatinus et Simon Begnius Iaderita ac Vincentius et Dominicus Bucchii Catharenses ordinis praedicatorum, qui plurima catholice fidei archana suis scriptis illustrauerunt, necnon et Federicus Grisogonius Iaderita et Hieronymus Atticus Hannibalque Lutius, Petrus Hectoreus, qui inter caetera eleganti metro Nasonem de remedio amoris in Illyricum idioma cum magna omnium admiratione transtulit uel minimum iota non ommittens, et Michael Peregrinus, hii quatuor Pharii, cum Andronico Tranquillo Tragurita et Georgio
Andronico Tranquillo Tragurita et Georgio Bixantio Catharensi ac Francisco Niconitio Corculensi, multique alii, quorum uirtus et eruditio in dies elucescit.
Marcus Marulus, Cypicus Coriolanus, Helius, Ioannes Stoicus, Georgius Benignus, Ioannes Staphileus, Ioannes Pelicarpus, Hieronymus Priboeuius, Ioannes Arbensis, Paulus Paladinus, Thomas Nigro, Simon Begnius, Vicentius et Dominicus Buchii, Federicus Grisogonius, Hieron. Atticus, Hannibal Lucius, Petr. Hectoreus, Michael Peregrinus, Andronicus Tranquillus, Georgius Bixantius, Fran. Niconitius.
fudisset, magno pauore uniuersa perculsa Graecia (ut idem Polybius asserit), uita functus Teuce, uxori suae, quam Lucius Florus Teusam,
cathedralis Traguriensis cuius mors notata esse videtur ad annum
1545. Cf. Trag. f. 116r.
17 Trag. f. 34v; tit. Hieronymus Martiniacus
Trag.
18 Trag. f. 43v.
non expectato, ut Psalmus inquit, consilio diuino, alios duces eligere et in Aegyptum reuerti uolebant.
Quid putamus, obsecro, ipsummet C. et Hispanos et alios Papistas de ista turpissima defectione et leuitate Interimistarum et Adiaphoristarum sentire? Nempe id quod mihi Hieronymus Othitz Hispanus, senex et grauis uir et aliquanto caeteris honestior, Vuitebergae dicebat – intercesserat enim mihi cum eo familiaritas, partim propter Italicae linguae cognitionem, diu enim in Italia uixerat, et habebat in Sicilia praedia, partim quia uterque se alterum conuersurum
iuuenis mores et amabile nomen
sive Mamentinus
Mamentinus Z:
Mementinus D
sacrista. Ex Patriciis fuerunt tantumodo viginti unus,
videlicet Jo. Baptista Roseneus 83 annorum circa Idus Octobris explendorum, Hieronymus
Gabrielius quindecim annis junior. Marinus Obradi pene paris aetatis ad
Hieronime
pene paris aetatis ad
Hieronime Z: paene eiusdem aetatis cum
tamen experti
sunt fidelem, et strenuum, et viriliter se gerentem, aliosque insuper animantem.
Marcus de Paulis latomus,
Marcus de Paulis
latomus, Michael faber Z: Marcus de Paulis latomus. Hieronymus Pomeneus latomus.
Michael faber D
Michael faber ferarius septuaginta annorum, Marcus
eius nepos
armatos explevit, et sunt isti scilicet Franciscus Ostovius, Andreas
Uscocius, Jacobus eiusdem Andreae filius. Antonius Barcotius, Joannes Scocandus.
Antonius Zuitanus, Jacobus Cebalius, Franciscus Zagoreus, Andreas Stancovas,
Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes
Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne
Joane
et sunt isti scilicet Franciscus Ostovius, Andreas
Uscocius, Jacobus eiusdem Andreae filius. Antonius Barcotius, Joannes Scocandus.
Antonius Zuitanus, Jacobus Cebalius, Franciscus Zagoreus, Andreas Stancovas,
Franciscus Catharinus, et Hieronymus, et alter Hieronymus Banisii Roseneorum coloni,
et clientes. Marcus senior, et alter Marcus Culianovi Antonius Zugareus, Joannes
Nicolicius, Franciscus Luchinus, Antonius cum filio Joanne
Joane Bericius Z: Joanne, et
prorsus ignara, ut parum efficere in hoc genere potuerit. Quin potius studio declamitandi, ac dulcedine suarum cogitationum et inventionum, Theologi ad sua potius commenta deflexerunt, quam ut vel Sacras literas, vel earum nativum sensum explicarent.
Unus popularis meus HIERONYMUS, linguarum egregie peritus fuit: conatusque est Sacras literas tum versionibus, tum explicationibus illustrare. Sed revera, et morbi humani et medici Christi ignarus, destitutusque tum clave Scripturam aperiente, nempe discrimine Legis et Evangelii: tum etiam ipso apertore aut ianitore
Marc. 14. et Paulus dicit Rom. 8, et Gal. 4, Spiritum gementem in pectore nostro, clamare Abba pater. Venit autem haec vox Syriaca ab Hebraeo, Ab pater. Quod vero reduplicatur Syriace et Graece, Augustinus dicit ideo fieri, ut Scriptura testetur, Deum pertinere ad Syros et Graecos. Hieronymus Tom. 9, interpretationis gratia Graecam esse adiectam dicit. Alii putant in geminationem hanc Emphaseos gratia adiici, ut bis et perpetuo patrem suum Deum pii ingeminent ac vocent. Quod sane tum natura invocationis Deum solicitantis, tum ardor gemitus solet facere, ut scilicet idem
prius vero rem sacram, execrandam, devotam aut detestandam significet. Sed Chrysostomus pro eodem accipit, quem et nos sequemur, simpliciter de hac voce agentes. Monet alioqui multa Budaeus de hoc nomine utiliter, in secunda parte Annotationum super Pandect. et in Commentario Graecae linguae. Hieronymus quidem monet, hanc vocem aut rem ratione originis propriam Hebraeis esse, eosque eam pro extrema execratione aut detestatione habere. Sed nos moti etiam ipsa vocis etymologia, potius eam a Graeca significatione et communi omnium gentium more deducemus. Primum venit haec vox a
femininorum. Componitur vox Baal cum quibusdam vocibus: ut Baal Berith, dominus foederis: ex cuius idoli fano data fuerunt Abimelecho 70. pondo argenti, ad oppressionem filiorum Gedeonis fratrum eius. Dicitur simili ratione et Baalzebub, quasi diceretur Dominus muscae, aut primaria musca. D Hieronymus iudicat, idem esse Beel et Baal Baalpeor, dictum a monte Peor, in quo colebatur: aut idolum ignominiae: aut Deum hortorum fuisse, et sonare Hebraeis idolum, et zebub muscam, quasi dicas idolum muscae: vel Baalzebub hoc est, magister vel dominus muscae. Fuit autem idolum spurcissimum,
Deductum est autem nomen a confusione: quia ibi, ut habetur Gen. 11. Dominus linguam aedificantium turrim Babel, confudit. Adflixit eadem civitas, quoniam et captivum detinuit, populum Dei. Fuit ad haec plena omnium flagitiorum et idololatriae. Inde fit, ut id nomen 1. Petr. 5 pro Roma, ut Hieronymus vult, ponatur: in Apocalypsi vero, pro ipso regno aut horrenda tyrannide Antichristi, Babylonia, tum ipsa civitas, tum etiam vicina regio est vocata. De Babylonis totali destructione, secundum prophetias, postea ex Diodoro Siculo dicetur: quia quidam audent negare, eam fuisse penitus
magnitudinem ac potentiam duarum beluarum, Behemot terrestris, et Leviathan aquatici, ut non obscure per eas cacodaemonem ipsum notare videatur.
BELIAL proprie, si etymologiam aut compositionem spectes, significat aut sine fructu, sine omni utilitate: vel certe, ut Hieronymus vult, sine omni iugo: ut Aquila vertit, apostatam. Hac voce Paulus 2. Cor. 6. vocat ipsum satanam, inquiens: Quae conventio Christo cum Belial? Commode autem tribuitur hoc nomen Satanae, quia ille defecit a Deo, et non vult iugum aut imperium Dei ferre. sic et 1. Sam. 2, filii Heli
Belial, nescientes Dominum: ubi etiam opinor significare ipsum diabolum. Sic et Deut. 13. Iud. 19 1. Sam. 1. 2. Sam. 16. et 20. legitur: in quibus omnibus locis recte Satanam intelligeres: sicut novum Testamentum vocat filios diaboli. Alii malunt interpretari filios malitiae aut iniquitatis. Hieronymus aliquoties vertit in veteri Testamento, Diaboli.
Verbum Belial est effusum in eum, Psalm. 41, id est, grande aliquod scelus, ob quod ita punitur. Porrô Psal. 101. Non ponam verbum Belial ante oculos meos: videtur omnino significare, Non sequar
addam. Nunc aliorum quoque de hisce vocabulis sententiam adscribam, ac primum quidem ex novo Testamento haustam, deinde ex veteri, ubi simul etiam ipsae originales voces Graeca et Hebraea explicabuntur: tametsi non ita perspicue hasce duas significationes distinguant ac explicent. Sentit igitur Hieronymus,
ἀναπαύσεως. Et super Lucam cap. 10. Quoniam sic placuit ante te,
ad vestrum commodum. Eadem huius vocis vis est etiam in fine Capitis: Si quis servat suam virginem, bene facit: itaque qui dat nuptum, bene facit: qui vero non dat nuptum, melius facit. Meliorem dicit esse caelibatum, quia (ut ipsemet exponit) minus habet afflictionum in carne. Impie ergo fecit Hieronymus, qui studio celebrandi caelibatus, bonum hic opponit vitio. quasi Paulus dixerit, Caelibatum esse rem sanctam et meritoriam: et contra, Coniugium rem vitiosam ac peccatum. Quare recte eum Augustinus hoc nomine reprehendit
UNDECIMO, habet haec vox phrases
dare exempla similia de aliis potentibus in Sacris literis. Tum porro ista consonantia plurium Scripturae locorum in plurali numero positorum, propalam eos redarguit. Porro nomina Dei plura recensentur, in qua parte ne nimium a scopo nostro digrediamur, tantum Hieronymi sententiam adscribam. Hieronymus in quadam Epistola ad Marcellam, decem ait maxime esse illustria celebratissimaque Dei nomina. Primum est
oberrabant. Aliquando ferme ociose ponitur, ut Poeta quoque utitur:
Testamento fuit commune nomen presbyteris, ut ex Phil. 1 apparet: ubi salutat Paulus eius Ecclesiae episcopos et diaconos, plures hoc nomine honorans. Sic et Act. 20 dicit ad concionatores Ephesios: Attendite vobis et universo gregi, cui vos Spiritus sanctus praefecit episcopos. Testatur et Hieronymus in quadam Epistola ad Rusticum, olim eosdem fuisse sacerdotes et episcopos: sed postea in remedium Schismatis, unum quendam e numero sacerdotum delectum esse, qui esset et vocaretur Episcopus. Vox alioqui vetus est: nam et Homerus Hectorem vocat episcopum civitatis. Videtur autem haec
De virtute in virtutem exibunt, De malitia in malitiam exierunt: id est, ex uno scelere subinde in aliud maius praecipites ruerunt. Prima fides 1. Timoth. 5, viduae lascivientes dicuntur abnegasse primam fidem: quod alii aliter intelligunt et interpretantur. Athanasius lib. 6. de Trin. Hieronymus, et Vincentius Lirinensis, intelligunt de primo pacto, quod cum Christo in baptismo fecerunt: intelligentes per fidem promissionem, pactionem, aut conventionem. Id sane etiam ipse textus comprobat praecedentibus et sequentibus. Nam in praecedentibus dicit eas lascivire contra
ac laboribus defatigemus, vocat honorem. In eodem sensu honorem corporis accipit Coll. 2, cum inquit: Non in honore aliquo ad repletionem corporis: indicans, illas humanas religiones nec animae nec corpori prodesse, dum replet sarcitque exhaustum hominem, sed potius utrisque plurimum obesse. Hieronymus super 1. Petr. 2, interpretatur de abstinentia a coitu. Sed expositio huic loco minime quadrat. Honorare convenit interdum cum verbo Glorifico: de quo supra disserui. Honorare aliquem, est etiam amplissimis donis cumulare. sicut rex Balac Balaamo pollicetur, si veniens
Matth. 2, Mag leguntur obtulisse Christo thus, aurum et myrrham: quo testati sunt se sentire ac credere, Christum esse verum Deum, qui sit thure placandus: verum regem, cui debeatur aurum: et vere mortalem hominem, cuius corpus contra putredinem, praesertim in sepeliendo, myrrha sit condiendum Hieronymus ista munera cum sua explicatione unico versiculo complectitur: Aurum, thus, myrrham, regique hominique, Deoque. INCIDERE, et quasi vulnerare, aut certe unguib. lacerare soliti sunt se Israelitae prae luctu ac dolore. Hic Deus Deut. 14, istam incisionem prohibens inquit: Non
observatione legis, caeremoniis ac disciplina, iustos esse. Ideo istud eorum acquiescere mox hisce verbis depingit: Qui de lege gloriaris, per legis transgressionem Deum dedecoras. Opera legis, quibus Paulus adimit laudem iustitiae coram Deo, sunt non tantum caeremonialia (ut olim Origenes ac Hieronymus, et postea Sophistae ac Papistae, multique etiam hodierno die talia dicta Pauli corrumpere conantur, et sunt conati) non sunt etiam tantum moralia naturalibus viribus facta, sicut alii hanc sententiam corrumpere satagunt. Nam Paulus ibidem mox totam legem excludit ex iustitia, ut quae
Psal. 72. Coram illo procident habitatores deserti, et inimici eius terram lingent. i. ei subiicientur. Mich. 7. Lingent pulverem ut serpentes. i. Prosternent se coram Israelitis eisve sese subiicient. Sic Isaiae 49. Vultu demisso adorabunt te, et pulverem pedum tuorum lingent. Hieronymus super hunc locum habet prorsus violentam interpretationem. inquit. n. Hoc significat, quod reges et principes, quicquid in pedib. Ecclesiae terreni operis adhaeserit, suo sermone tergunt atque delingunt. Lingere etiam, aut lambere, absumere significat: sumpta locutione a pastura boum,
ut cohaereat cum superiori, Sit anathema in adventu Domini nostri. veluti referat finem Malachiae: Ne forte veniam, et percutiam terram anathemate. Theophylactus ad Ambrosii sententiam interpretatur, Dominus venit. vultque videri ceu iusiurandum, quo confirmet Dominum adventurum. Eadem ferme D. Hieronymus, in epistola quadam ad Marcellam, cuius super hac re verba non gravabor adscribere: Maranatha, magis Syrum est quam Hebraeum: tametsi ex confinio utrarumque linguarum aliquid et Hebraeum sonat: et interpretatur, Dominus noster venit. ut sit sensus: Si quis non amat Dominum IESUM,
aliquid et Hebraeum sonat: et interpretatur, Dominus noster venit. ut sit sensus: Si quis non amat Dominum IESUM, anathema sit. et illo completo, deinceps inferatur, Dominus noster venit: quod superfluum sit, odiis pertinacibus adversus eum velle contendere, quem venisse iam conster. Hactenus Hieronymus. Nec his dissimilia scripsit Augustinus. Illud admonendum erat, in Dominus noster venit, Venit esse praeteriti temporis. est enim
Virginem. Sic Eva, antequam tangeretur ab Adamo, Mulier vocatur, et Virgo a Christo: et Rebecca Gen. 24, antequam esset sponsa Isaaci. de qua significatione disserit August. ad Honoratum, et Orig. super Levit. 12. Hieronymus videtur diversum sentire, cum ideo dicit Christum non comprehendi illo dicto, Inter natos mulierum non surrexit maior Ioanne: quia ipse sit de Virgine, non de Muliere natus. sed recte in Annotationibus Erasmi super idem dictum refutatur. Mulier nomen etiam imbecillitatem, aut
dicit, Nos omnes in unum corpus baptizati sumus. Matt. 20, Ut daret animam suam redemptionem pro multis: id est, pro tota hominum multitudine.
Ducebantur et duo nequam cum eo. Graece,
non quod
ipsa lex non praescribat perfectam iustitiam, aut ad vitam initio data non sit: sed quia nos ei plenam obedientiam, aut perfecta opera praestare nequimus, qualia illa exigit. Errant ergo Hieronymus, Origenes, et eorum sectatores, qui intelligunt in Paulo per opera legis, opera caeremonialia, quos ob id recte Augustinus reprehendit. Aliqui Papistae por Opera legis contendunt intelligenda esse in Paulo, opera naturalibus virib. ac sine gratia ante iustificationem facta, sicut et
11. Quomodo dicitis animae meae, transuola in montem vestrum, aut vobis, sicut passer. Cuius similitudinis ea videtur esse ratio, quod sicut passer facile de loco in locum pellitur: sic vel seductores, vel etiam persecutores volebant depellere Davidem de vera religione, et sede sua ac Ecclesia. Hieronymus intelligit, ob prudentiam astutiamve passeris hoc dici. Psal. 84 dicit David, quod quemadmodum passer ac hirundo quaerat cupide, et valde amet locum nido, ubi pullos suos excludat et educet: sic etiam ipse summo desiderio cupiat esse ac vivere in vera Ecclesia ac
De loquutione Abba pater, supra [?: ] voce ABBA dictum est.
PATRIA
in Hebraeo
omnes homines ex aequo infectos esse constat: tum et Christi ac Spiritus sancti efficaciam, ex qua sola omnis nostra pietas et probitas dependet, in universum abolet et tollit. Verum de Sophistarum sententia postea aliquid adiiciam: nunc eruditiorum quorundam descriptiones harum vocum ad scribam. Hieronymus igitur indicat eam differentiam esse inter
redimi. Num. 3: Deus dicit se accipere Levitas pro omnibus primogenitis Israelitarum, quasi quadam commutatione facta. Primogenitus vocabatur is, qui primus nascebatur, sanctusque Domino esse putabatur, et certa ratione pro eo erat sacrificandum, sive nascerentur porro plures, sive non: sicut Hieronymus ad Helvidium scribit; in quiens: Primogenitus non tam is est, post quem et alii, quam ante quem nullus genitus est. Sic vocatur IESUS primogenitus Mariae, Matth. 1, et Lucae 2, ac ibi pro eo secundum legem primogenitorum sacrificia offerunt. Nunc enim abolita illa lege, nobis
feminino habetur: ut cum Bethlehem construeretur. Quare potest per adverbium reddi: et infinitivus aut gerundium lirioth, per futurum exponi debet. Quod ergo propheta praedicit eam fore magnam et supra alias chiliarchias, hoc Evangelista in praesenti exponit eam iam non esse parvam, sed eximiam. Hieronymus quoque affirmat septuaginta habere negativae
pro quo ex Heb.
petituros, Moyses Deuter. 17 praedicit. Porro supra illos reges fuerunt Monarchae, qui se Reges regum, et Dominos dominantium appellarunt: quibus epithetis aliquando etiam Deus ipse ornatur, quia ille demum est vere Rex regum et Dominus dominantium: 1. ad Timoth. 6, et Apoc. 19. Porro Hieronymus annotat de regum Israeliticorum et Iudaicorum appellatione, quod Rex Israel et Rex decem tribuum idem sit. Nam post divisionem, aut potius dilacerationem regni Hebraeorum, aetate Roboam et Ieroboam, coepit rex Israel vocari Rex decem tribuum: rex vero Iuda, Rex duarum tantum reliquarum,
tribuum: rex vero Iuda, Rex duarum tantum reliquarum, nempe Iuda et Beniamin. Regnum Israel signatur saepe hisce nominibus, in libris Prophetarum: Ephraim, Samaria, Israel, loseph, Iezrael, Bethaven, Bethel, et interdum Iacob. At regnum Iuda, hisce nominibus: Iuda, Ierusalem, et Beniamin hactenus Hieronymus. Variis modis aut epithetis ornatur regnum Dei, seu cum ille rex dicitur. Primum enim per excellentiam Rex vocatur, quia et solus, et summus verusque Rex: et quia etiam reipsa solus iure opereque ipso regnat, cum terreni reges saepe dormitent ocientur, aut etiam regantur potius quam
spacium, quantum licebat Iudaeis sine peccato in Sabbato conficere. Id vero fuit, teste Erasmo et Hieronymo spacium bis mille passuum. qui sic super Actor. 1 annotat: Lucas hic per iter Sabbati sentit spacium bis mille passuum. Longius iter facere Iudaeis fas non erat Sabbatis. Hoc enim indicat Hieronymus, scribens ad [?:-gasiam ] , quaestione 10: nimirum Iudaeis religiose observatum, ne Sabbatis ambularent supra bis mille passus, ex institutione Barachibae, Simeonis et Hellis Rabrum, quos illi magistros nostros vocare soliti sunt, ac inibi docet Hieronymus. Praeterea apud
Sabbatis. Hoc enim indicat Hieronymus, scribens ad [?:-gasiam ] , quaestione 10: nimirum Iudaeis religiose observatum, ne Sabbatis ambularent supra bis mille passus, ex institutione Barachibae, Simeonis et Hellis Rabrum, quos illi magistros nostros vocare soliti sunt, ac inibi docet Hieronymus. Praeterea apud Ioan. cap. 11 Bethaniam abfuisse ab Hierosolymis stadiis ferme quindecim. Ea conficiunt paulo minus quam passuum [?: ] millia. Erat autem Bethania in latere montis [?: O- ] ti. Testatur hoc idem Chrysostomus, enarrans [?:
Dei imperitare vultis. Num. 16.
SATUM: Matthaei et Lucae 13, dicitur de tribus satis farinae. Est autem vox Hebraea, sive Syra, significans mensurae genus. quod (autore Hieronymo) iuxta morem provinciae Palaestinae, sesqui modium capit. Mutuatus autem est id haud dubie Hieronymus a Iosepho, qui lib. 9 Antiquitatum, cap. 4 inquit: Satum fert modium unum et semis Italicum. Alii annotant, satum continere sextarios vigintiquatuor: tria autem sata, esse [?: me---mnum ] , seu Epha, ein scheffelmels.
SATURARI,
nostri necessarias esse, ex hoc maxime vocabulo, quod plerunque annexum habet, contendunt: atque etiam nonnullos ab Evangelii gratia, quo docetur sola Dei misericordia fide propter Christum iustificari hominem, absque ullis operibus legis, in Iudaismum abduxerunt. Caeterûm quod Hieronymus super epistola ad Galatas de ista voce
etiam contra hanc depravationem tam salutaris promissionis adhiberi possunt. Quare vide eum locum. In hoc vocabulo necessario explicandus venit etiam ille Pauli locus Gal. 3. Non dicit In seminibus, ut in multis: sed ut in uno, Et semini tuo, qui est Christus. Hic enim Iudaei, et etiam ipse Hieronymus, arguunt Paulum, quasi sophistice argumentatus sit ex voce seminis, quae in Graeco quidem
זרע zera, qua lingua data ac scripta est promissio Abraamo, tantum habeat numerum singularem. Varie autem omnino hic sese torquent Interpretes in excusando Paulo, quorum sententias qui volet inspiciat. Quod ad me attinet, respondeo primum, non satis liquido vel Hieronymus vel Iudaei probare possunt, nomen Semen in Hebraea lingua in plurali plane non fuisse in usu: non enim tantum illae voces, significationes aut phrases in ea lingua fuerunt, quae nunc in Veteri testamento Hebraeo extant, quandoquidem alioqui nihil aliud germane Hebraeum habemus. Deinde
absque aqua, et moriantur siti: Isaiae 50. Alludit ad exiccationem maris rubri, et Iordanis: declarat autem hac sententia Deus suam omnipotentiam.
SICERA: Levit. 10, Vinum et siceram non bibes tu et filii tui tecum, quando intrabitis in tabernaculum conventionis. Hieronymus annotat, comprehendi hac voce quicquid inebriare potest. quod tametsi verum est, certior tamen definitio est, notari omnes potiones a fructibus expressas, in quarum dulcedine eadem fere est ille cebra, quae in vino. Et hodie quoque Orientales populi sibi tam ex dactylis palmarum, quam ex
epitheto Iacob patriarcha insignire voluit, et nobilitare IESUM Christum, regem et salvatorem nostrum. Gen. 49. Non auferetur sceptrum de tribu Iuda, et legis lator de medio pedum eius, donec veniat Siloh, etc. Pro quo Chaldaeus vertit
est mihi stimulus carnis meae, angelus Satanae, qui me colaphizet. Disputari solet, quid significet hic stimulus, seu palus potius: quia in Graeco est
sermo. 2. Par. 22. Athalia autem regnabat super terram. id est, super Iudaeam. Gen. 13 et 36, Terra eos ferre non poterat. id est, ille locus terrae Canaan. Gen. 34, Terra erit coram vobis, aut in potestate vestra. Indicat igitur in illis exemplis, et saepe alias terram Canaan, aut Iudaeam. Hieronymus super Isaiae 5 notat, moris esse Scripturae, nomine universae terrae notare tantum eam regionem, de qua sermo est. Sic dicitur universa terra venisse in Aegyptum, ad emendum frumentum. id est, Syria et vicina Aegypto loca. Sic 2. Par. 9 dicitur Salomon magnificatus esse super reges
ubi dubium prorsus non est, significare secundam divinitatis personam. Valde autem dubitari ac disputari a doctis solet, qua de causa sit sic filius Dei a Ioanne nominatus. Quaerunt enim alii, in Graeca voce ac lingua causam istius appellationis, eoque usitata eius significata recensebo. Hieronymus in Epistola ad Paulinum, complures eius significationes recenset: ut sunt, sermo, verbum, oratio, ratio, sapientia, computus: quarum unam quanque significationem putat aliquo modo Christo convenire posse. Irenaeus vult ideo filium vocari logon, quia sit persona loquens cum hominibus.
dicitur, Quod volluntas et propositum distinguant factum. Paulus coram tota Ecclesia Antiochena duriter obiurgaverat Petrum, quod se metu Iudaeorum a familiaritate gentilium Christianorum subtraxerat. Id non tantum impius Porphyrius exagitavit, sed etiam aliqui Ecclesiastici scriptores: inter quos Hieronymus, nimium vehemens esse iudicavit, et lenire conatus est. Verum si expendantur causae tum efficientes tum finales
eius facti, totumque consilium ac pius zelus Pauli, iustissime ac sanctissime ab eo
ea de re clarissime in Commentariis in Genesin, Homilia secunda et decimaseptima: in Numeros, Homilia undecima: et
populo carnaliter factum est, iuxta moralem interpretamur locum, et ad animae nostrae emolumentum convertimus: in spirituali theoria ad sublimiora transimus, terrena dimittimus, de futurorum beatitudine et caelestibus disputamus, ut praesentis vitae meditatio umbra futurae beatitudinis sit. Tantum Hieronymus.
At vero Augustinus paulo aliter. Is enim in libro de Utilitate credendi, capite tertio: rursus libro imperfecto de Genesi ad literam, capite secundo, quadruplicem Sacrarum literarum exponendarum sittionem ponit. Primam, secundum historiam, cum videlicet
ad visibilia recentiora perducere eam sufficiet, an usque ad animae adfectiones atque naturam, an usque ad incommutabilem aeternitatem. ubi duo posteriora membra anagogen innuunt, nihilo tamen minus sub allegoria comprehenduntur, cum de interpretanda allegoria se verba facere astruat. Hieronymus ad Hedibiam tantum triplicem interpretandi formam agnoscit, nimirum secundum historiam, secundum tropologiam, et tertiam iuxta intelligentiam spiritualem, sive iuxta theoriam: nimirum hic intelligens allegoriam, perinde atque anagogen, quas arbitratus est reipsa non separari. Sed et in
cui si mens praefuerit, habet custodem mentis Deum: sin aurem vitia nos quasi quaedam bestiae fuerint depraedata, relinquimur a custode Deo, et omnia nostra redigentur ad solitudinem. Iterum eodem capite, ubi propheta ait, Quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena iudicii: subiicit Hieronymus: Haec omnia possumus secundum anagogen referre ad animam sancti quondam viri, in qua prius Dei iustitia commorata est, si postea peccaverit, et pro hospite Deo homicidae daemones in ea fuerint commorati. Has interpretationes secundum anagogen factas ipse pronunciat: in quibus tamen, si
in quibus tamen, si accurate examinaveris, observabis nihil de vita futura, vel de Trinitatis negocio proponi: sed de vita praesenti, de Ecclesia, de sanctorum exercitiis sonare omnia. Quamobrem animadvertis allegoricum sensum ibi simpliciter spectandum, nec ullum diversum. Quinetiam idem Hieronymus alibi crebro varios hosce interpretandi modos, nulla distinctione facta, miscet: quod videre licet in Commentariis Isaiae 8, 10, 15, 54. Ieremiae 2 Ezechiel. 16 ad Galat. 5 Nec difficile foret plura exempla proferre ex Origene, quem Hieronymus videtur sibi imitandum studiose
spectandum, nec ullum diversum. Quinetiam idem Hieronymus alibi crebro varios hosce interpretandi modos, nulla distinctione facta, miscet: quod videre licet in Commentariis Isaiae 8, 10, 15, 54. Ieremiae 2 Ezechiel. 16 ad Galat. 5 Nec difficile foret plura exempla proferre ex Origene, quem Hieronymus videtur sibi imitandum studiose proposuisse. Ex his igitur perspicuum fit; anagogen atque allegoriam plane inter se convenire Quod cum ita se habeat, quilibet intelligit, quadruplicem sacrarum literarum sensum non rite constitur: sed tantum triplicem, iuxta Hieronymi sententiam ad
libro decimoquinto, capite nono) tropus, ubi ex alio aliud intelligitur. ut in prima epistola ad Thessalonicenses 5. Itaque non dormiamus, sicut et caeteri: sed vigilemus, et sobrii simus. Nam qui dormiunt, nocte dormiunt: et qui inebriantur, nocte sunt ebrii At nos qui sumus diei, sobrii simus. Hieronymus in illud ad Galatas quinto, Haec per allegoriam dicta sunt: Allegoria, inquit, aliud praetendit in verbis, aliud significat in sensu. Pleni sunt oratorum et poetarum libri. Scriptura quoque sacra per hanc non modica ex parte contexta est. Vorum hoc pacto latius patet allegoria, quando ea
discrepare. Quamvis dissimulari non potest, allegoriam quoque statim aspergi, ubi Apostolus Hierosolymam interpretatur matrem nostram: intelligens haud dubie Ecclesiam ex gentilibus collectam, quae sterilis semper fuit existimata, sed foecundior effecta est quam Synagoga ladaeorum. Qua de re Hieronymus in commentariis super verbo illo Isaiae quinquagesimo quarto, Laeteris sterilis quae non paris. Caeterum, inquit, allegoriae non ita crebrae sunt, ut typi: et allegoriae spectantur non modo in historiis, verum frequenter etiam in praeceptis, tam in lege quam in Evangelio comprehensis:
caput 26 ) quosdam pii affectus erga apostolum Petrum, locum hunc interpretatos, ut dicerent, Petrum non Deum negasse, sed hominem: et esse sensum, Nescio hominem, quia scio Deum. Hoc quam frivolum sit, prudens Lector intelligit: si sic defendunt Apostolum, ut Deum mendacii reum faciant. Idem Hieronymus in praefatione ad Abdiam prophetam sese ipse damnat, qui iuvenis, iuvenili temeritate interpretatus fuisset Abdiam prophetam allegorice, cuius historiam non intellexerat. Quid quod auditores ipsi statim ducunt idem sibi, quod doctori, licere? Dum autem votis non succedit (neque enim
in mare, ac devoratus a pisce, ad diem tertium rursus eiicitur: qua in re vaticinium de Christi morte ac resurrectione fuit reconditum. Item, quod Ieremias iubetur circumspicere, et videt baculum amygdalinum, ollam bullientem: quod conqueritur de conspirantibus in mortem suam viris Anathoth (ubi Hieronymus diserte ait, vaticinium de Christo latuisse) quod curante Phashor sacerdote coniicitur in carcerem, in qua actione similiter vaticinium de Christo abditum erat. quod Ezechiel bibit aquae certam mensuram, coquit placentam hordeaceam in stercoribus excrementi humani: denique quod in novo
Certum namque est, illam semper anteponendam, nec non momenti plurimum afferre. Quocirca ubi plerunque validiores atque ex verbis sumptae argumentationes contexuntur, ibi veritatis Hebraicae prima cura est. Persaepe vero Apostoli translationem LXX usurparunt. Quamvis nominatim de Matthaeo testatur Hieronymus in eius vita, quod ubicunque sive ex persona sua, sive ex persona Domini salvatoris, veteris scripturae testimoniis utitur, non sequatur LXX interpretum authoritatem, sed Hebraicam.
17 Equidem Apostolos iudico voluisse accommodare se iis, ad quos
es sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedek. Scio admiraberis. Nam ex singulis vocibus probationes longe gravissimas elicit. Quid in igitur et nos, in Scripturarum interpretatione eadem procedamus via? Ea de causa frequenter Chrysostomus, et si usquam alibi, maxime in Epistolis Paulinis: Hieronymus in Commentariis ad prophetas, Augustinus quosdam enarrans Psalmos, his modis, quos diximus, Scripturarum sententias eruunt. Augustinus in opere de doctrina Christiana, non semel demonstrat, artificium Dialecticum et Rhetoricum in Sacris libris animadverti debere. Beda non dubitavit
plures Patrum regulas de eadem materia promiscue hinc inde collectas, una cum suis explicationibus ab eisdem patribus propositis, adscribam: ut tanto uberiorem huius instructionis cognitionem Christiani lectores habeant, tantoque felicius in sacris Bibliis versari queant.
Hieronymus non viros modo cupit sacros codices legendo conterere, verumetiam ut virgines, ut matronae rei domesticae curis implicitae, ut viduae iisdem studiis sese dedant hortatur, praecipit, vehementer contendit. Sic autem ad Demetriadem, in epistola seu libro de Virginitate servanda:
est: Ioseph non cognovit Mariam, donec peperit Iesum. Sic in voce Fratres, impegerunt Helvidiuni, putantes tantum uterinos sic vocari.
Sua sunt idiomata, hoc est linguae proprietates, sacrae Scripturae. Augustin. Quaestion. super Gen. 9. 31. et in Iohan. tractat. 10. et Hieronymus in quinto Comment. in Isaiam.
EXPLICATIO.
Augustinus exponens hanc regulam, inquit: Habet linguam suam sacra scriptura: et quicunque hanc nescit, turbatur. Ut cum legimus in Evangelio, Fratres Domini: quaerimus, unde
Ex verbis sensum sequamur, ex sensu rationem, et ex ratione veritatem apprehendamus. Hilarius quinto de Trinit.
EXPLICATIO.
Verba sensum enunciant, sensus rationis est motus, rationis motum veritas incitat. Hieronymus in Ecclesiastem cap. 1. Non enim, inquit, possumus scire sensum, nisi eum per verba discamus. Magno errote ergo, qui linguarum cognitionem aut negligunt, aut contemnunt, tenentur.
Omne quod dicitur in sacris Literis, quadripartita potest qualitate
Parabolae non sunt ad verbum exponendae, ne multa sequantur absurda. Chrysostomus in capitulo tertio Matthaei, Homiliae decimatertia: et in capite decimonono eiusdem, Homilia sexagesinaquinta. Est enim parabola natura discrepantium rerum sub aliqua similitudine facta comparatio. Hieronymus in Marcum cap. 4.
EXPLICATIO.
Non oportet in parabolis nimia in singulis verbis cura perangi: sed cum quid per parabolam intenta didicerimus, inde utilitate collecta, nihil ulterius anxio est conatu
ut pietatem sequatur, et intelligentiae sermonisque contextum, nec in rebus multum inter se contrariis violenta sit copulandis. Neque enim eadem est historiae lex, et tropologiae. Hieron. in cap. 1. Abacuc.
EXPLICATIO.
Hieronymus in cap. 1 Ionae: Apostolus, inquit, Agar et Saram ad duo Testamenta refert: et tamen noomnia quae in historia illa narrantur, tropologice interpretari possumus. Et ad Ephesios, de Adam et Eva disputans, ait: Propter hoc relinquet homo patrem et matrem suam, et adhaerebit
Nisi forte dicamus, reliquisse eum caelestem Hierusalem, quae est mater sanctorum: et caetera multo his difficiliora.
Sacrae scripturae interpretes nonnunquam per prolepsim, id est anticipationem loca quadam aliis nominibus vocant, quam in sacris Literis habeantur. Hieronymus in pluribus locis.
EXPLICATIO.
Hieronymus in illud Ezechielis cap. 30. Faciam iudicia in Alexandria: Pristinum, inquit, nomen, ubi postea ab Alexandro Philippi filio Alexandria est condita, habet No: quod
his difficiliora.
Sacrae scripturae interpretes nonnunquam per prolepsim, id est anticipationem loca quadam aliis nominibus vocant, quam in sacris Literis habeantur. Hieronymus in pluribus locis.
EXPLICATIO.
Hieronymus in illud Ezechielis cap. 30. Faciam iudicia in Alexandria: Pristinum, inquit, nomen, ubi postea ab Alexandro Philippi filio Alexandria est condita, habet No: quod Aquila, Symmachus et Theodotio, sicut in Hebraeo positum est, transtulerunt: pro quo nescio quid volentes,
Neque enim numerus iste in Apocalypsi ad tempora pertinet, sed ad homines.
Sacra Scriptura singularem numerum pro plurali ponit aliquando. Augustin. 5. de sent. ad literam, cap. 10.
EXPLICATIO.
Hieronymus lib. z. contra Iovinianum: Scriptura, inquit, divina solet unum pluraliter, et plura singulariter appellare.
Mos Sacri eloquii est, ut a plurali numero ad singulare subito transeat. Gregor. 26. Moral. c. 10.
EXPLICATIO.
dicitur, reprehendat.
Cum plures numeri ponuntur, consuevit sacra Scriptura, maxime vetus Testamentum, minorem proponere, et sic ad maiorem gradatim conscendit, Hieronymus contra Iovin. lib. 2.
EXPLICATIO.
Verbi gratia, ut si dicat aliquem fuisse annorum quinque et septuaginta et centum: nec tamen quinque de septuaginta plura possunt esse quam centum. Et in Evang. Marci legimus: Dabat
quamvis et illic sint illa duo praecepta de dilectione Dei de proximi, quo rectissime omnia legitima et prophetica, Evangelica et Apostolica referuntur. Quanquam enim utrunque in utroque sit, praevalet tamen in veteri timor, amor in novo: quia ibi servitus, hic libertas ab Apostolis praedicatur. Hieronymus in Epistola ad Damasum, de prima visione Esaiae. Pulchre, inquit, Seraphim clamat alter ad alterum. Quicquid enim in veteri legimus Testamento, hoc idem in Evangelio reperimus: et quod in Evangelio fuerit lectitatum, hoc ex veteris Testamenti auctoritate deducitur. Nihil in eis dissonum,
esse pro lege, ut in Apostolo: Usque in hodiernum diem quando legitur Moyses. Et Abraham ad divitem in suppliciis constitutum: Habent, inquit, Moysen et prophetas. Et certe liquido comprobatur ibi Moysen non virum significatum esse, sed legem. In hac quoque sententia est Origenes plurimis locis. Hieronymus lib. 1. adversus Iovinianum: Moysen, inquit, et Dominus noster et Apostolus interpretantur Legem. Ab Adam, inquit, usque ad Moysen regnavit peccatum.
Ubicunque in veteri Testamento
factum est, ut impleretur quod dictum est per prophetam quomodo intelligendum.
EXPLICATIO.
Remigius dicit, Matthaei consuetudinem hanc fuisse, ut confirmaret veteris Testamenti autoritate, quod dicebat: quia Iudaeis scribebat. Divus Hieronymus in principio decimi octavi Commentariorum in Esaiam: Evangelistae, inquit, et Apostoli semper adventum Domini, veteris Testamenti cupientes
testimoniis roborare, dicebant ut impleretur quod dictum
Domini, veteris Testamenti cupientes
testimoniis roborare, dicebant ut impleretur quod dictum est per prophetam. Vide Regulam 62. Librorum veteris Testamenti et ordinem et numerum et gradum ostendit D. Hieronymus in praefatione libri Regum, quae incipit, Viginti et duas literas. Totius etiam divinae Scripturae libri quid contineant, idem Hieronymus explicat in epistola ad Paulinum, cuius initium est: Frater Ambrosius. Has autem Epistolas ideo hic non subiicimus, quia in omnibus sacrorum Bibliorum
roborare, dicebant ut impleretur quod dictum est per prophetam. Vide Regulam 62. Librorum veteris Testamenti et ordinem et numerum et gradum ostendit D. Hieronymus in praefatione libri Regum, quae incipit, Viginti et duas literas. Totius etiam divinae Scripturae libri quid contineant, idem Hieronymus explicat in epistola ad Paulinum, cuius initium est: Frater Ambrosius. Has autem Epistolas ideo hic non subiicimus, quia in omnibus sacrorum Bibliorum voluminibus habentur, et vulgatissima res est. Tantum admonuisse Lectorem voluimus.
Quotiescunque in novo
quia in omnibus sacrorum Bibliorum voluminibus habentur, et vulgatissima res est. Tantum admonuisse Lectorem voluimus.
Quotiescunque in novo Testamento eadem verba leguntur, quae in veteri Testamento habentur, videndum est, an sensus, an sermo tantum consentiat. Hieronymus in Matth. cap. decimo.
EXPLICATIO.
In Evangelio secundum Matthaeum Salvator ait: Veni enim separare hominem adversus patrem suum et filiam adversus matrem suam, et nurum adversus socrum suam, et inimici
EXPLICATIO.
Omnino periculosa, atque adeo noxia et perniciosa est nimia licentia ludendi allegoriis in Scriptura, ut alibi abunde ostensum est. Quare optimo iure Epiphanius Salaminae episcopus Origenem flagellat, quod allegorice tantum interpretetur: ut autor est Hieronymus. Quo etiam nomine Origenes attactus
est et a divo Hieronymo, ut in praefatione decem visionum Isaiae ad Amabilem episcopum: Origenes, inquit, liberis allegoriae spaciis evagatur, et ingenium suum
illis, sciamus non ignaro ipso ea nobis accidere, eoque illum nobis illic opitulaturum: et denique credamus, eodem modo etiam liberationes bonaque secutura esse.
Sanctarum scripturarum regula est, duas generationes bonorum et malorum nosse: hoc est, singulorum singulas. Hieronymus in Matth. cap. 23.
EXPLICATIO.
De bonis sumamus exempla, Quis ascendet in montem Domini, aut quis requiescet in monte sancto eius? cumque plures qui ascensuri sunt in montem Domini descripsisset, qui diversis
sermo propheticus, adiecit, Si Noe et Iob et Daniel ibi fuerint inventi, non dimittam peccata terrae illi: omnes iustos, qui similes forent virtutibus eorum, per Noe et Iob et Daniel volens intelligi.
In sacris libris quaedam inveniuntur assumpta ex gentilium libris. Hieronymus in epistola ad Magnum Oratorem.
EXPLANATIO.
Sed et Paulus Apostolus Epimenidis poetae versiculo abusus est, scribens ad Titum,
qui postea quam sacros Libros in manus sumpserunt, deinde repererunt vel annorum numerum, vel nomina recensionum: ilico praetercurrunt, et incusantibus respondent: Nomina tantum sunt, neque quicquam habent utilitatis. Quid ais? Deus loquitur, et tu audes dicere, Nulla est dictorum utilitas? Hieronymus in cap. 3. epist. ad Ephes. Singuli, inquit, sermones, syllabae, apices et puncta, in divinis Scripturis plena sunt se nsibus.
Sacrae scripturae locus quilibet, si diligenter excutiatur, ingentem doctrinae materiam potesti suppeditare. Origenes in
mentitur. Neque enim mentitus est Dominus, ubi ait: Multa habeo vobis dicere, sed non potestis illa portare modo. Vera tacuit, non falsa locutus est. Quibus veris audiendis eos minus idoneos iudicavit.
Mos est sacrae Scripturae, futurorum veritatem in typis praemittere. Hieronymus super Danielem, capite 10.
EXPLICATIO.
De Domino salvatore in septuagesimoprimo Psalmo dicitur, qui praenotatur Salomonis: et omnia quae de eo dicuntur, Salomoni non valent convenire. Neque enim permansit ille cum sole,
sed colliguntur. Quaedam nec sunt, nec dicuntur: ut Deum esse malum. Quaedam et sunt et dicuntur: ut Deum esse, et esse misericordem.
Non omnium librorum sacrae Scripturae tractatio omnibus aetatibus permittitur apud Hibraeos. Gregorius Nazianzenus in Apologia: et Hieronymus in Prooemio Commentariorum in Ezechielem.
EXPLICATIO.
Hebraeorum seniores tradunt, quod fuerit apud eos quaedam talis antiquitus
scire committitur. Quod scilicet sit hoc velut munus quoddam propositum virtutis his, in quibus ad illud aetatis et vita probabilis, et ornatus morum, et intelligentiae capacitas apparebit: qui utique iam valeant bene et confidenter ascendere ab inferioribus literae ad superiora spiritus excelsa. Hieronymus ubi supra: Hebraeorum, inquit, probatur traditio, quod nisi quis apud eos aetatem sacerdotalis ministerii, id est, tricesimum annum impleverit, nec principia Geneseos, nec Cantica canticorum, nec Ezechielis exordium et finem legere permittitur, ut ad perfectam scientiam et mysticos
qui nunc Palaestini vocantur, accipiendi sunt. Hieron. 1. Commentar. in Amos, cap. 1.
Spiritus tam in Novo, quam in veteri Testamento, ubicunque sine additamento ponitur, in bonam partem intelligitur: e contrario malus spiritus semper cum additamento legitur. Hieronymus in primo Commentar. Michaeae 2.
EXPLICATIO.
Fructus autem spiritus, charitas, gaudium, pax. Et illud: Si spiritu vivimus, spiritu
Dorom. Lege Ezechielem. Petrus et Simon dicitur Cephas. Iudas zelotes, in alio Evangelio Thaddaeus dicitur: multaque alia quae ad exemplum horum pertinent. Ipse sibi de omnibus Scripturis Lector poterit congregare.
Prophetae et intelligebant et sciebant, quae prophetabant. Hieronymus in prooemio Comment. in Esaiam.
EXPLICATIO.
Neque enim, ut Montanus cum insanis feminis somniat, Prophetae in ecstasi sunt locuti, ut nescirent quid loquerentur, et cum alios erudirent, ipsi ignorarent, quid dicerent. De
domum nomini meo. Ecce Nathan Propheta, qui prius regi dixerat, Vade et fac: ipse postmodum prophetiae Spiritu eductus, hoc fieri non posse denuncians, et regis consiliis et suis sermonibus contradixit: quia quod de suo spiritu dixerat, falsum fuisse deprehendit.
Hieronymus in 5. Comment. in Esaiae, cap. 21: Prophetae, inquit, ideo obscuri sunt, quia personae in his plurimae commutantur. Et in prooemio decimi Comment. in Esat. Neque enim simplex a Prophetis historia et gestorum ordo narratur, sed aenigmatum plena sunt omnia, aliudque in verbis
de adventu Christi. Rupert. Abb. in cap. 1. Oseae.
EXPLICATIO.
Lex omnia sancta Moyses et Prophetae conscripserunt: tamen ad comparationem prophetiae, in qua Salvatoris adventum prophetarunt, humilia sunt caetera. Haec Hieronymus in 1. Commentariorum in Mich. cap. 4.
Prophetarum or acula partim ad terrenam, partim ad caelestem, partim ad utr amque civitatem pertinent. August. 18. de Civit. cap. 3.
EXPLICATIO.
effectum, quamvis praenunciatum, quod non insinuet aliquid adsupernam civitatem Dei, eiusque filios, in hac vita peregrinos, figurata significatione referendum.
Omnes Prophetarum repromissiones, quae excedunt mediocritatem illius temporis, ad Christi referamus adventum. Hieronymus in Esa. cap. 30.
EXPLICATIO.
Populus Sion, ait Esaias, habitabit in Hierusalem, plorans nequaquam plorabit, etc. ad Domini adventum referendum est: in quo captivus quondam populus, passione Domini
Pseudoprophetasque discernerent: hoc est, intelligerent, qui de Dei spiritu loquerentur, qui de contrario. Hier. in Esai. cap. 3.
Prophetae cum habeant in titulo, Visio quam vidit, etc. non inferunt quae viderint, sed quae dicta sunt, narrant. Hieronymus in 1. cap. Esaiae.
EXPLICATIO.
Cum in Esaia dicatur, Visio Esaiae: subiungitur, non quid viderit, sed dicitur, Audi caelum, et auribus percipe terra: et reliqua quae sequuntur. Idemque dicendum de aliis
caelum, et auribus percipe terra: et reliqua quae sequuntur. Idemque dicendum de aliis Prophetis.
Prophetae nequaquam suo arbitrio loquuntur, sed ex Domini voluntate. Hieronymus in Hieremiae capite 28.
EXPLICATIO.
Quia prophetia futurorum saepissime sit, quorum solius Domini notitia est. Nam et Hieremias tacet, cum ab eius collo ab Anania catena lignea aufertur, doloremque dissimulat: necdum enim a
absque damno sensuum interpretatos in Graecum ex Hebraeo, ut sibi visum fuerit. Lege regulam 218.
Si verbis dissentiant, quae ab Apostolis citantur ex veteri Testamento, non confugiendum est ad Apocrypha: sed sciamus veteris Testamenti esse, quae citantur ab Apostolis. Hieronymus in Epistolam ad Ephesios, cap. 5.
EXPLICATIO.
In Genesi scriptum est: Propter hoc relin quet homo patrem suum, et matrem suam, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una. Apostolus autem in epistola ad
per meum mendacium exuberavit: id est, exuberans esse cognita est, vel quam sit excellens. Item: Sit vero Deus verax, omnis autem homo mendax: id est, sic se rem habere agnoscatur. Sic Ananias seductor vocatur apud Ieremiam propheta: et Iesus vocatur filius Ioseph, ille autem eius pater. Sic dicit Hieronymus, Herodem doluisse de iuramento facto filiae: quia id convivae putarunt. Augustinus de mirabilibus Scripturae in quit: Saepe imaginariis rebus verarum nomina in Scriptura tribuuntur. Sic Act. 1. 10. duo angeli vocantur viri in vestitu albo, quia talis erat eorum species. Et Abrahamus
in eis quibus isti inflantur literis invenitur.
Sed cavendum est, ne divinis gravibusque sententiis, dum additur numerus, pondus detrahatur. Nam illa musica disciplina, ubi numerus iste plenissime discitur, usque adeo non defuit Prophetis nostris, ut vir doctissimus Hieronymus, quorundam etiam metra commemoret, in Hebraea duntaxat lingua: cuius ut veritatem servaret in verbis, haec inde non transtulit. Ego autem ut de sensu meo loquar, qui mihi quam aliis et quam aliorum est utique notior, sicut in meo eloquio, quantum modeste fieri arbitror, non praetermitto
forte etiam nostri temporis exemplis declarari posset: ut si diceremus, multo simpliciorem sermonem esse Erasmi quam Budaei, Vivis quam Erasmi, quo etiam simplicior Philippi est.
Sed de Scripturae simplicitate etiam patrum unum aut alterum dictum annotabo. Scribit igitur Hieronymus ad Paulinum: In Scriptura simplicitas et quasi utilitas verborum idcirco apparet, quo rudis et rustica concio facilius instrueretur: et non solum docti, verum etiam indocti pro suo singuli captu proficerent. Ac discere quidem incumbit ex aequo omnibus, docere non itidem. Et Divus
Scriptura descendit. Hac causa saepissime sane etiam in veteri Testamento numerus pluralis in singularem vertitur.
Sic Gal. 6, Fratres, si quis praeoccupatus fuerit, instaurate hominem, etc, considerans temetipsum, ne et tu tenteris. Popularis meus Hieronymus hoc loco arguit Paulum anacoluthi et imperitiae sermonis: sed non animadvertit virtutem orationis Paulinae, qui hîc studio a numero plurali transit ad singularem, ut unum aliquem separatim tanquam prae caeteris superbientem, fratremque imbecillum contemnentem suae fragilitatis admoneat,
voluitur ac rotatur, ut nihil esse possit nec venustius nec ardentius: unde divus Augustinus hunc locum producit in libris de doctrina Christiana, tanquam exemplum grandiloquae dictionis. Nam velut in ecstasin raptus tandem addit, Os nostrum patet ad vos, ô Corinthii.
Hieronymus quoque interdum magnifice sermonem Paulinum celebrat, cuius unum aut alterum dictum asscribam. In Apologia adversus Iovinianum: Paulum Apostolum proferam, quem quotiescunque lego, videor mihi non verba audire, sed tonitrua. Legite Epistolas eius, et maxime ad Rom. ad Galat. ad
delectarit: demumque animos auditorum quo volebat, inflexerit.
Adversus haec Origenes conqueritur subinde, Paulum habere
alia cominus: nonnulla occultantur, aut per transennam duntaxat monstrantur: dumque hospes frequenter per unum ostium inducitur, et per illud deducitur, admirabundus tantum spectat praesentia, ignoratque unde illuc venerit, aut qua parte sit egressurus.
Imputat quandoque Hieronymus eidem Paulo sermonem Graecum minime purum, sed cilicum, et eum qui proprietates Hebraeae linguae sibi admixtas habeat. Quin et ipse Apostolus videtur deprecari sermonis imperitiam, licet rerum scientiam sibi vendicet. Et Petrus apostolus in postieriori sua Epistola fatetur Paulum habere
Utque torrentes quandoque intumescunt, quaecunque habent obviam ad se rapiunt, non observata rerum dispositione: ita in hoc Apostolo spiritus Domini quandoque scribendi et dicendi impetum excitavit, in quo haec quae videntur vitia esse in dicendo et scribendo, summae virtutes erant. De eo quod Hieronymus affert, iam exposui, quid sentiam.
Sin vero pergas probare, non valuisse Apostolum peregrina lingua exprimere profundos sensus, quod eius scripta, ut Petrus dicebat, quandoque magna obscuritate laborent: ad hoc dicimus, non posse divina quae tractat, sensibus
qui utinam ea quae tanta re nimium breviter dixit, prolixius sigillatim explicuisset, multisque aptis exemplis omnia illustrasset, nobis quidem ad finiendam hanc dissertionem, epilogi vicem abunde praestare poterunt. Quid igitur, inquit ille, an imperitus loquendi Paulus et elinguis, ut Hieronymus existimat? Imo vero Chrysostomum potius, et doctissimos quosque ex Graecis, ipsam denique rationem secutus. quamvis nativa illa et germana masculae facundiae ornamenta ei non defuerint: fateortamen illum fucatae illius Rhetorices pigmentis uti noluisse: nempe ut vi spiritus, hominum
ut dictum est, non ita multum calluerunt Hebraiae Christiani ccc post Christum annis, quo praecipue tempore Thalmud consarcinatum est: et si qui aliquid noverunt, Bibliis fuerunt contenti. Quam etiam periculosum fuerit Heb. si doceat Christianum tantum linguam, ne dicam mysteria eorum, satis Hieronymus testatur. Quin etiam, ut maxime voluissent plura Hebraea scripta cognoscere, non quiverunt. Hieronymus homo diligentissimus, nihil ferme praeter Biblia vidit.
Quare rectiûs nos sic opponeremus in hoc loco: Si Iudaei ad Christum conversi, aut omnino quisquam
tempore Thalmud consarcinatum est: et si qui aliquid noverunt, Bibliis fuerunt contenti. Quam etiam periculosum fuerit Heb. si doceat Christianum tantum linguam, ne dicam mysteria eorum, satis Hieronymus testatur. Quin etiam, ut maxime voluissent plura Hebraea scripta cognoscere, non quiverunt. Hieronymus homo diligentissimus, nihil ferme praeter Biblia vidit.
Quare rectiûs nos sic opponeremus in hoc loco: Si Iudaei ad Christum conversi, aut omnino quisquam Christianus Hebraeae linguae gnarus, aliam veriorem etymologiam ista quam semper Ecclesia tenuit,
Christum conversi, aut omnino quisquam Christianus Hebraeae linguae gnarus, aliam veriorem etymologiam ista quam semper Ecclesia tenuit, scivisset, certe aliquando monuisset, et errantibus contradixisset, extarentque aliqua eius monitionis seu disputationis monumenta: scivisset aliquid de ea re et Hieronymus tam doctus Hebraeus, qui hanc nostram etymologiam sequitur, illam vero Osiandri ignorat.
At dicit Osiander, quod Deus restitisset Iudaeis, nec permisisset obtinere apud eos hanc nominis Filii sui corruptelam: cur ergo passus est ipsum eorum errorem contra
habere potuissent?
Origenes iam ingravescente aetate Hebraeam linguam didicit, sicut et Augustinus Graecam, ut ipsemet in suis confessionibus narrat. Didicerat eandem et ante Origenem Panthenus, Heraclas et Clemens.
Narrat vero gentilis meus Hieronymus, unicum sui temporis in Ecclesia linguarum asylum, de se, quanta diligentia Hebraeo sermoni incubuerit: ac tandem concludens, inquit, Et gratias ago Domino, quod de amaro semine literarum dulces fructus carpo. Haec Hieronymiana praedulcis messis nos quoque ad similem sementem indefesso
ipsa nomina literarum Graecarum et Hebraearum
effusae arenae (unde facilis eversio) est ruinam statuere. Idem inquit: Beatus qui seminat super omnem aquam, ubi bos et asinus calcat: hoc est, qui seminat super populos duntaxat sequentes Testamenti utriusque doctrinam, non supervacaneas humanarum traditionum fabulas.
Hieronymus super Matth. cap. 32, Quod de Scripturis non habet authoritatem, eadem facilitate contemnitur, qua probatur.
Idem 24. quae. 1. Can. Non adferamus. Non adferamus stateras dolosas, ubi appendamus quod volumus, pro arbitrio nostro, dicentes: Hoc grave
De Ecclesiae potestate nemo Catholicus ambigit: sed quod illa veritatis columna sit, quae cathedrae Petri ac Romanae sedi adhaeret, nondum probatum est sufficienter. Iam hoc (nota, quis sit supra verbum Dei) per Scripturas ab illa Ecclesia approbatas, Augustinus in allegato loco et alibi, Hieronymus ad Damas. 24. quaest. 1. Haec est fides per Ambrosium, Athanasium, ac alios laudatos doctores et Ecclesias, a principio hoc ex ore Christi prolatum, Tu es Petrus, et super hanc petram: verum esse asseruit, docuit et praedicavit: et promissio Christi, quod inferi adversus ipsam nunquam
literarum, quae inde ab Orientalibus et Iudaeis per Cadmum ex Phoenicia venisse ab Herodoto scribuntur. Cadmus Hebraeis Orientalem sonat, Tebe bonum solum. Ipsa nomina et ordo literarum Graecarum testantur Hebraeam originem, quae Hebraeis quidem in suo etymo concinnam habent significationem, ut Hieronymus in Epistola ad Paulam Urbicam ostendit: Graecis vero plane barbarae voces esse videntur.
7 Historia Moysis de Creatione convenit cum ipsa sana Philosophia, de una prima et aeterna causa, ex qua, per quam, et in quam omnia sunt, et cum cohaerentia causarum
Heterosis 174
et humani divinique juris admodum peritus Latinisque literis eruditus. Scripsit non pauca, versu praesertim, quorum nonnulla extant apud me, non sine eruditione et elegantia.
Franciscus Martiniacus Spalatensis floruit eodem tempore quo et Hieronymus, ejus frater natu major, cui par fuit ingenio, eruditione et eloquentia; parem etiam cum eo indolem habuit ad poesim, multa reliquit ingenii sui praeclarissima monumenta, ex quibus extant apud me carmina non pauca, quae ad excellentiam poetarum sui temporis accedere videntur.
et campanile sancti Joannis de Fonte restauravit. Multa scripsit tum versu tum prosa, Latina aeque ac Illyrica lingua. Nonagenario major decessit ex hac vita sepultusque in ecclesia monialium sanctae Mariae de Taurello ante majus altare.
Hieronymus Martiniacus, patritius Spalatensis, singulari ingenio praeditus, idemque literis Latinis eruditus et omni digna homine nobili doctrina excultus; verum autem poeticae facultatis laude floruit multaque reliquit carmina, quorum pleraque apud me reperiuntur. In his legitur nobilissimum
puellae 5
Georgius Spalatinus scripsit historiam seu cronicon de Saxoniae ducibus. Hic eximius theologus illustrissimae Saxoniae ducis a sacramentis fuit. Paulus Bolduanus Bib. his., Bas. 1544; Roterodamus epist. 2. m. 125.
Hieronymus Patricius fuit sacerdos Spalatensis, vir admodum doctus ac eruditus atque in patriae ac nationis suae rebus admodum versatus optimeque de ea meritus. De eo meminit Robertus Papafava, patricius Venetus, in historia de situ Carniolae et Carintiae, pag. 63.
igitur dono recepit Lucretii opusculum emendatum illud et perpolitum; qua de re elegiam scripsit Cervinus laudatque amicum multis clarum nominibus atque pro
accepto munere gratias agit inquiens:
mei ab episcopo in vulgus sparsa esset derelictio et abominatio, quae honori episcopali plus quam meo derogaret, ex eodem didici | observavique plurima, quod verissima omnia ejusmodi forent spargamenta. Quare ne bilem episcopo moveam, tanquam execratus, ut olim Hieronymus mortuo papa Damaso, sic ego, abeunte Klobusiczkio, secreto neglectimque vivere constitui elegique, eremum mihi domum meam constituens nec cum ullo vel tractare serio volens, quousque assentatorum tempora non mutentur. Jam his praemissis ad historiam. Kukuljevichius, ut superius dictum,
et tantis jurare ac procuratorum in praesentia. Variabant opinionibus assessores, demum pluralitate votorum eveniente, dominus assessor Ladislaus Lukauszki ad eos exmissus est; praestiteruntque elevatis digitis corporale juramentum p. Franciscus Kovachich provincialis, p. Hieronymus Tusztich provinciae vicarius, p. Josephus Bedekovich, p. Gabriel Lengell, p. Vincentius Halaszy, p. Bartholomeus Samuel, definitores. Quo juramento ex more relato et actibus processualibus inserto, provincialis terminum petiit ad
ad articulum 73. 1723. provocavi, bullam, quam is nunquam viderat, misi, cogitandumque reliqui, quam injuriam papae, universitatibus orbis, litteratis, mihi, non Sabolich at ipse approbans inflixisset. Tum descendi, quid sit philosophandi genus ecclecticum, quid de eo senserit Augustinus, Hieronymus, Chrisostomus, descriptisque copiosis horum textibus, (quos scivi unice apud monachos valere), Christum ipsum fuisse ecclecticum docui, dum veritatis habuit rationem destructa synagoga hujusque doctrina. Hinc judaizare eos videri subsumebam, qua re minus intelligentes maxime terrui.
ut ille cirrus lectori minus displiceret. Sed hunc omitto: redeo ad Tullium; cujus ratio in Graecis convertendis qualis fuerit, satis arbitror ex iis, quae dixi, perspici potuisse. Summus videlicet dicendi, et interpretandi magister duas Aeschinis et Demosthenis contrarias orationes, quod etiam Hieronymus, qui eas legerat, in epistola ad Pammachium testatur, sic transtulit, ut multa in illis praetermiserit, multa addiderit, multa mutaverit, ut proprietates alterius linguae suis proprietatibus explicaret. Haec igitur sit nobis veluti norma, qua oratoriam interpretationem
omnes linguae amatores haud falsis praeoccupati opinionibus
exoptant; haec sola ad consonantiam revocare discordem syntaxin valeret;
haec innixa invariabili, qui in Ecclesiis custoditur, textu, quemque, ut
credere par est, D. Hieronymus ex germana illa atque antiqua Illyrica lingua
perfecit, robur veritatem auctoritatemque eidem linguae, cui modo nulla est,
apud omnes in posterum necessario conciliaret. Sperandum est itaque, quod
literis atque
352.
5.
Margus. Aliqui volunt hanc urbem fuisse in Pannonia, aliqui in Illyrico, atque ideo
Murgum idem esse ac Mucrum. Hinc Auctor Chronici Norimbergensis et Hieronymus Heninges,
probant Carinum apud Mucrum sive Mucarum in Dalmatia fuisse acie vietum. Mucarum autem
juxta Farlatum II. (362) idem est ac Macarasca nostrorum temporum.
6.
Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1465, Italija]: De consolatione liber, versio electronica, Verborum 79291, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [modr-n-cons.xml].
Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1474, Rim]: Oratio in funere Petri Riarii, versio electronica, Verborum 4115, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [modr-n-oratio-riar.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1477, Split]: Carmina Latina, versio electronica, 2206 versus, verborum 14802, ed. Bratislav Lucin ; Darko Novakovic [genus: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - epistula; poesis - hymnus; poesis - elegia] [numerus verborum] [marul-mar-carmina.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1480]: Repertorium, versio electronica, Verborum 315700, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - loci communes] [numerus verborum] [marul-mar-repert.xml].
Sizgoric, Juraj (c. 1445-1509?) [1487]: Odae de apostolis, versio electronica, 526 versus, verborum 2640, ed. Veljko Gortan [genus: poesis - oda; prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [sisgor-g-odae.xml].
Sizgoric, Juraj (c. 1445-1509?) [1487, Sibenik]: De situ Illyriae et civitate Sibenici, versio electronica, Verborum 3721, ed. Veljko Gortan [genus: prosa oratio - descriptio; prosa oratio - chorographia] [numerus verborum] [sisgor-g-de-situ.xml].
Krsava, Jeronim (fl. 1492) [1492]: Ad lectorem epigramma, versio electronica, 10 versus, verborum 70, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epigramma] [numerus verborum] [krsava-j-epigram.xml].
Nimira Rabljanin, Martin (floruit 1494) [1494]: Sermo de passione Domini, versio electronica, Verborum 7331, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - sermo] [numerus verborum] [nimira-m-sermo.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1496, Split]: De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica, Verborum 186963, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-inst.xml].
Bozicevic Natalis, Frano (1469-1562) [1497]: Francisci Natalis Carmina, versio electronica, 3135 versus, verborum 19055, ed. Miroslav Marcovich [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [natalis-f-carmina.xml].
Martincic, Jerolim (1476-78 - 1550) [1500]: Epitaphium Hieronymi Lucii, versio electronica, 2 versus, verborum 17, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epigramma; poesis - epitaphium] [numerus verborum] [mart-hier-epitaph-luc.xml].
Bunic, JakovCaluus, HieronymusGucetic, IvanHieronymusAnd.Severitan, Ivan Polikarp (1469-1534; c. 1526; 1451-1502; c. 1526; 1472 - c. 1526) [1502]: Carmina minora ex libro De vita et gestis Christi, versio electronica, 360 versus, 4279 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - sapphicum; prosa - epistula] [numerus verborum] [aa-vv-carmina-vgc.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1502, Split]: Reuerendo in Christo presbitero Iacobo Grasolario, versio electronica, Verborum 792, ed. Branimir Glavicic Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [marul-mar-epist-1502-03-03.xml].
Grisogono, Federik (1472-1538) [1507]: Speculum astronomicum, versio electronica, Versus 100, verborum 18852, ed. Mihaela Girardi-Karsulin Olga Peric Tomislav Cepulic [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus; poesis - ode; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [grisogono-f-speculum.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1507]: Vita diui Hieronymi, versio electronica, Verborum 10681, ed. Darko Novakovic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vita.xml].
Crijevic, Ilija (1463-1520) [1509]: In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica, Verborum 4212, versus 35, ed. Istvan Hegedus [genus: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [numerus verborum] [crijev-i-sorgo-1509.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1510]: Quinquaginta parabolae, versio electronica, Verborum 13330, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - parabola] [numerus verborum] [marul-mar-quinqu.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1516]: Evangelistarium, versio electronica, Verborum 155872, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-euang.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1517]: De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica, Verborum 29840, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vir-ill.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518, Leipzig]: Oratio de laudibus eloquentiae auctore Tranquillo Parthenio Andronico Dalmata in Gymnasio Lipsensi pronuntiata, versio electronica, Verborum 4822, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [andreis-f-eloq.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1519]: De humilitate, versio electronica, Verborum 81625, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-humil.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1519]: Dialogvs de Hercule a Christicolis superato, versio electronica, Verborum 8236, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [marul-mar-dial.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1520]: De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica, Verborum 16879, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - sermo] [numerus verborum] [marul-mar-ult-iudic.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].
Bozicevic Natalis, Frano (1469-1562) [1524]: Vita Marci Maruli Spalatensis per Franciscum Natalem conciuem suum composita, versio electronica, Verborum 1777, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [natalis-f-vita-maruli.xml].
Bozicevic Natalis, FranoMartincic, FranjoMartincic, JerolimAlberti, NikolaAlberti, AntunPapalic, JerolimPaskvalic, Donat [1524]: Epitaphia Marci Maruli, versio electronica, 55 versus, verborum 383, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epigramma; poesis - epitaphium] [numerus verborum] [aa-vv-epitaph-maruli.xml].
Banicevic, Jakov (1466-1532) [1524, Milano]: Magnifico et prestantissimo domino Wilibaldo Pirckheymer, versio electronica., Verborum 338, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [banic-j-epist-1524-03-02.xml].
Pribojevic, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525, Hvar]: Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica, verborum 14680, ed. Veljko Gortan [genus: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [numerus verborum] [pribojev-v-or.xml].
Martincic, JerolimAlberti, NikolaPaskvalic, Donat [1549]: Ad clarissimum uirum dominum Benedictum de Mulla, praetorem praefectum Spalatensem dignissimum, epigrammata IV, versio electronica, 22 versus, verborum 180, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epigramma; poesis - encomium] [numerus verborum] [aa-vv-epigr-mulla.xml].
Vlacic Ilirik, MatijaZigerius, Emerik (1520-1575) [1549, Tolna; Magdeburg]: Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica, Verborum 1772, ed. Stanko Andric [genus: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [numerus verborum] [zigerius-e-epist.xml].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1563, Ferrara]: Ad Paulum, versio electronica, Verborum 3486, versus 526, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epistula; poesis - epigramma] [numerus verborum] [didacus-p-paul.xml].
Rozanovic, Antun (1524-1594?) [1571]: Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica, 15122 verborum, 255 versus, ed. Nives Pantar [genus: prosa oratio - historia; poesis - ode] [numerus verborum] [rozan-a-vauz.xml].
Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-1.xml].
Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-2.xml].
Dumanic, MarkoBernardi, Jerolim (1628-1701; oko 1688-1773) [1701]: Synopsis virorum illustrium Spalatensium, versio electronica, verborum 6745, versus 158, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - catalogus virorum] [numerus verborum] [dumanic-m-synopsis.xml].
Crijevic, Serafin Marija (1686-1759) [1740, Dubrovnik]: Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica, Verborum 6633, ed. Stjepan Krasic [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [numerus verborum] [crijevic-s-biblioth.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Annuae 1748-1767,versio electronica, Verborum 244601, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann.xml].
Kunic, Rajmund (1719-1794) [1776]: Оperis ratio (Ilias Latinis versibus expressa), versio electronica, 218 versus, verborum 7485, ed. Petra Sostaric [genus: prosa - epistula; prosa - praefatio; prosa - dedicatio; paratextus] [numerus verborum] [kunic-r-ilias-operis.xml].
Sorkocevic, MihoMalinius Sandecensis, GasparusAsirelli, PierfilippoFortis, AlbertoMarullo, Michelle (1739-1796) [1790]: De illustribus familiis quae hodie Rhacusae exstant, versio electronica, 121 versus, verborum 3295, ed. Miho Sorkocevic 1739-1796 [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - tractatus; prosa - notae] [numerus verborum] [sorkocevic-m-fam.xml].
Cobarnic, Josip (1790-1852) [1835, Split; Zadar; Makarska]: Dioclias carmen polymetrum, versio electronica, Versus 2345, verborum 17608, ed. La Redazione del Bullettino di Archeologia e Storia Dalmata [genus: poesis - epica; poesis - carmen; prosa - vita; prosa - praefatio; prosa - adnotationes] [numerus verborum] [cobarnic-j-dioclias.xml].
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.