Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme. Bibliographic criteria: none (Omnes textus textus) Search criteria: latinis Quod quaesisti inventum est in 297 locis.
1 2 3
Loci 1-297:1. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] tres duces predicti nullas sustinentes moras iterum exeuntes, prelium cum hostibus commiserunt. Tanta denique fortitudine inter confertissimas hostium cateruas ferebatur Hugrinus, ut uelud fulminis ictum magno cum clamore uitarent. Similiter et Colomannus et templarius cum suis commilitionibus Latinis magnas strages ex hostibus faciebant. Sed impetum multitudinis iam non ualentes sufferre, Colomannus et archiepiscopus acriter uulnerati uix euaserunt ad suos. Magister uero templarius cum tota atie Latinorum occubuit, multi etiam Hungarorum in illo certamine perierunt. Hora autem diei
2. Jan Panonije. Epigrammata et elegiae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] ficos plena castaneasve manu.
3. Jan Panonije. Epistulae, versio electronica [page 74 | Paragraph | Section] Kal. Mart. M. Quadringentesimo Quinquagesimo septimo.
4. Jan Panonije. Serenissimo Hungarorum regi... [Paragraph | Section] id opportunos, nec quemquam praeter me ipsum haberem, quem in dubiis consulere possem, ac septennali iam intermissione graecarum litterarum et alioquin tenuem notitiam funditus amisissem, tamen convertere destinavi, existimans satius esse, volumen tam egregium quocumque modo translatum ab omnibus latinis agnosci, quam prorsus intactum inter paucos graece scientes delitescere. Cum ergo non ita multis noctibus coeptum absolvissem et subinde cogitarem, cui potissimum lucubratiunculam hanc, ut moris est, inscriberem, venit mihi continuo in mentem et melius de me meritum quam te esse neminem,
5. Nikola Modruski. Oratio in funere Petri Riarii,... [Paragraph | Section] esse coepit,
praecipue autem ipsi auunculo suo, qui diuina eius indole mirifice delectatus piissimo
sanctissimoque eum amplectebatur affectu. Vnde sibi curandum statuit ut tam excellens
ingenium per bonas artes excoleretur. Itaque docto cuidam grammatico Latinis eum
litteris Vicheriae imbuendum tradidit, quibus mira celeritate perceptis mox Ticinium,
deinde Patauiuum, subinde Venetias, Bononiam, Perusium, Senam, Ferariamque misit ut,
quaecumque in tam celeberrimis Italiae
6. Sizgoric,... . Elegiarum et carminum libri tres,... [Paragraph | SubSect | Section]
7. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_309 | Paragraph | SubSect | Section] Iesus Christus, Messias 78 . Duplex natiuitas Filii. Quare ipse dicitur Verbum. Natiuitas ineffabilis. In quo ab angelis differat 78 . Quam melius a Gręcis Logos quam a Latinis Verbum dicitur. Quid de Deo senserint gentiles, Zeno et Trismegistus. De secunda natiuitate Filii 79 . Causa incarnationis Christi 80 . Natiuitas, passio, resurrectio,
8. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Senatus consultum de exigendis urbe philosophis et rhetoribus 90 . De uita Euripidis poetę 92 . De ętatibus historicorum Hellanici, Herodoti et Thucydidis. De comicis Latinis Vulcacii Sedigiti iudicium 92 . Cicero tres et uiginti annos natus causam pro Sexto Roscio dixit. Itidem de Demosthene 93 . Contra eos qui Ciceronem improprie
9. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk3_345 | Paragraph | SubSect | Section] prędixit 56 . Cęsaris nex 57 . Victoria. Lacedemonii uictos fugientesque persequi indignum censebant 14 . Sutrium uno die et captum a Latinis et a Camillo recuperatum 49 . Barcha Carthaginiensis ad Hannibalem: Vincere scis, Hannibal, uictoria uti nescis 58 . Annuli Cannensis cladis indices
10. Crijevic, Ilija. Carmina e cod. Vat. lat. 1678,... [page 67 | Paragraph | SubSect | Section]
11. Crijevic, Ilija. Carmina e cod. Vat. lat. 1678,... [page 146 | Paragraph | SubSect | Section] etiam flos recidiuus erit.
29.
12. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 2_466 | Paragraph | SubSect | Section] cum nullam artem calleret pręter Latinę litterę (cuius illic usus nullus erat) scriptionem, a quodam seniorum prouisum est, ne ociosus esset. Finxit enim piissimus simulator habere se fratrem in Italica cohorte militantem, Latinis litteris instructum, et Simeonem petiit, uti sibi apostolicum Pauli codicem Latine conscriberet, fratri mittendum, quo ille legendo animi uirtutibus proficere posset. Sub tali prętextu et ipsum ad scribendi exercitium
13. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 55 | Paragraph | Section] qui ab ipsis paene incunabulis omnem aetatem in hoc honestissimum [...] prima adhuc pueritia ad omnium artium altricem Italiam missisti, eam ibi per multos annos variis disciplinis operam impendisti, ut adhuc adolescens et vir, dum pubertatem egressus 4 non solum Graecis ac Latinis litteris non mediocriter eruditus habereris, sed etiam iuris pontificii eam peritiam consequeris, ut te nobilissima orbis terrarum gymnasia ea adhuc aetate eius disciplinae insignibus et ornamentis dignum iudicarunt. 5 Porro inde egressus non socordiae neque ignaviae animum
14. Marulic, Marko. Vita diui Hieronymi, versio... [Paragraph | Sub2Sect | Section] qui Hierosolimam tenet. Mihi iampridem Hieronymus superiore illa mea peregrinatione compertus facile obtinuerat ut nullum mihi expetendum rectius arbitrarer. Vir enim pręter fidei meritum non solum Latinis atque Gręcis, sed Hebreis etiam litteris ita est institutus, ut se illi in omni scientia nemo audeat comparare.} Et post pauca: Ego, inquit, ut dicere institueram,
15. Marulic, Marko. De humilitate, versio electronica [page 483 | Paragraph | SubSect | Section] peccatores a fficiebantur supplicio, ibi per Christi supplicium omnium credentium peccata delerentur. Ibi ergo crucifixerunt eum et cum eo duos latrones, alterum ad dextram eius et alterum ad sinistram. Cruci titulum apposuit Pilatus litteris Hebraicis, Gręcis et Latinis conscriptum: Iesus Nazarenus, rex Iudeorum. Tot linguis exarata est inscriptio, ut et ciues legere possent et aduenę. Hanc quoque inscriptionem cauillabantur Iudei, ne Christus rex eorum nuncuparetur. Et certe in eo, quod inuidię uitio seruiebant, non erat
16. Marulic, Marko. De humilitate, versio electronica [page 602 | Paragraph | SubSect | Section] pro sua reuerentia. Idem psalmus quinquagesimusquintus, in quo quidem ipse ad Patrem loqui dicitur, posuisti — inquit — lachrymas meas in conspectu tuo. Tunc Pilatus cruci titulum apposuit Hebraicis, Gręcis et Latinis conscriptum litteris: Iesus Nazarenus, rex Iudeorum. Huius tituli significationem prę se tulisse uidetur quinquagesimisexti psalmi inscriptio, quam diuus Hieronymus in suo* super psalmos commentario hanc esse ait: Ne disperdas, ipsi Dauid in** tituli
17. Crijevic Tuberon,... . Commentariolus de origine et... [Paragraph | Section] a uigesimo prope milliario aqua in urbem perducta est, partim subterraneo riuo, partim substructione, partim opere arcuato. Cuius quidem operis a Slouinis procul dubio euersi adhuc extant uestigia atque quibusdam in locis inscriptiones Latinis literis nomina curatorum indicantes. Per idem quoque tempus Sigismundus Augustus, Hungarorum ac Bohemorum rex, Phariam, quam quidam Lesinem, ut dictum est, uocant,
18. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section] quae huberiore stylo perscribant, rogatos esse uelim, ne a me Romani eloquii dignitatem, iamdiu una cum imperio amissam quaerant, sed ad res, quae narrantur, animum intendant, nec mirentur, quod susceptum negotium atque historiae numeros parum absoluerim. Nam ne in patriam, quae et Graecis et Latinis literis ac si alia Christiani orbis ciuitas exculta est, in seculumue hoc, quaestui magis quam eruditioni aut eloquentiae deditum, uitium meum coniciam, simplici stylo ac inelaborata oratione, quo nos res ipse duxerunt, consulto secuti sumus. Neque enim his lucubrationibus
19. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] quaedam Latinę linguae habitus ac morum uestigia. Sane ante Slauenorum in Illiricum ingressum non modo Dalmatae Latina lingua, qua multa nunc quoque utuntur, sed et omnes Illyrici usi sunt, deductis per totum Illyricum Latinis coloniis. Vnde nunc quoque maritimi Dalmatae a caeteris gentibus, quae mediterraneas Illyrici regiones incolunt, Latini appellantur, non quia Dalmatae Romano pontifici parent, sed quia lingua, habitu et literis Latinis
20. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 12 | Paragraph | SubSect | Section] Latinis coloniis. Vnde nunc quoque maritimi Dalmatae a caeteris gentibus, quae mediterraneas Illyrici regiones incolunt, Latini appellantur, non quia Dalmatae Romano pontifici parent, sed quia lingua, habitu et literis Latinis utuntur. Atque ex parua quoque re efficaci coniectura facta ex hoc etiam Sclauenos a Gothis prodidisse multi arbitrantur, eo quod nostro quoque tempore Rhacusanę matronae, cum ancillis Sclauenae nationis aliqua ex
21. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 104 | Paragraph | SubSect | Section] hospitumque aduentu admodum laetam, conuersus ad eam sciscitatur per iocum, uelletne Latini generis uirum habere. Macedones enim, ut et mediterranei Illyrici, maritimos Dalmatas, partim quia Romana literatura utuntur, partim quia ritu religionis cum Romanis conueniunt, Latinis hominibus adnumerant. Quam uocem tametsi puella hillari accepisset animo, nullum tamen prae pudore responsum dedit, sed extemplo ad sororem natu maiorem accurens uerba, quae hospes habuisset, defert, nec dissimulat se hospitis amore deperire. Rogat itaque
22. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 148 | Paragraph | SubSect | Section] hanc gentem Macedonas potius esse quam Albanos, qui in Asia ultra Cyrum amnem sedes habent, atque ad Caspim pertingunt mare, propterea quod Albanos ex Asia in Europam aliquando uenisse neque Graecis, neque Illyricis, neque Latinis monimentis, quod sciam, traditum est, et satis constat Albanum haud obscuram Macedoniae urbem supra Dyrrachium, non procul a montibus, qui Dalmatas ac Dardanos a Macedonibus dirimunt, sitam fuisse, oramque Macedoniae a
23. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 | Paragraph | Section] prope milliario aqua in urbem perducta est, partim subterraneo riuo, partim substructione, partim opere arcuato. Cuius quidem operis a Slauinis procul dubio euersi adhuc extant uestigia, atque quibusdam in locis inscriptiones latinis literis nomina curatorum indicantes. Per idem quoque tempus Sigismundus Augustus, Hungarorum ac Boemorum rex, Phariam, quam quidem Lesinam, ut dictum est, uocant, Braciam, et Corcyram nigram, insulas habitatoribus satis
24. Bozicevic Natalis,... . Vita Marci Maruli Spalatensis per... [Paragraph | Section] sed studio, sed lucu brationibus omne tempus transigebat; cunctis charus, cunctis gratus, cunctis amabilis extitit. Sub Colla Firmiano, Tydeo Acciarino et Hieronymo Ienesio Picentino, a quo etiam Greca elementa accepit, eius aetatis uiris eruditissimis, in Latinis litteris adeo profecit ut pene puer in laudem serenissimi principis Nicolai Marceli cunctis admirantibus pulcherrimam orationem habuerit. Egressus tam felici adolescentia iuuenis iam sollicitae fugax ambitionis erat, inter equales ueluti inter
25. Pribojevic, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section] dicuntur, sint appellati. Sed, an aliquando priscis temporibus potentissimum hoc uirorum genus per tot amplas in unius linguae comertio prouincias diffusum uno nomine fuerit appellatum, minime audeo diffinire, uariis tamen nuncupationibus tum a Graecis, tum a Latinis eos recenseri facile est demonstrare. Varia olim nomina Slauorum Graeci enim pariter et Latini alios filiorum Thyrae Thraces, alios Myssios, alios Gethas, alios Dacos, alios Macedones, alios Illyrios, alios Rhoxanos, alios Moscos, alios Phryges, alios Vandalos
26. Durdevic, Bartul. De Afflictione, Tam Captivorum... [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] a Flandris. Nec te lateat, Ruthenos ac Seruios eadem lingua, uti in officijs diuinis. Habent enim
27. Paskalic,... . Carmina, versio electronica [Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] hic lilia cana
28. Vrancic, Antun. Iter Buda Hadrianopolim, versio... [Paragraph | Section] easque amplas paludes infusae, ac in meatus derivatae plurium amnium speciem praebent. Quo fit ut mediis etiam caniculae fervoribus luto ea vita foedatur. Nomina autem Strymon tria habet: Hoc primum, quod et Graecis et Latinis commune est. Secundum Mariza, quod illyricum est. Tertium Mericz, quod turcicum. Caeterum, quum hodiernum ejus nomen recentiores quidam authores Hebro ascripserunt, Marizam appellantes, minime edocti recte, quandoquidem et Graeci,
29. Dudic,... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 239 | Paragraph | SubSect | Section] Latinos quidem vix unum esse, aut fortasse ne vix quidem, qui laudem absolutam assequatur; neminem, qui culpam omnem vitet, multis placet. Graeci, pulcherrimarum semper artium amantissimi, ideoque maiore etiam, quam ceterae gentes, sapientia praediti, Latinis illi quidem omnibus historiae componendae scientia praestiterunt: verum nec ipsi, excellenti licet ingenio clari, omnem in hoc certamine laudem tulerunt. Nam, ut alios omittam, ipsum historiae principem Thucydidem
30. Dudic,... . De Thucydidis historia iudicium...... [page 240 | Paragraph | SubSect | Section] Hunc talem, tamque utilem Dionysii de Thucydidis historiae commentarium, seu potius thesaurum veluti quendam, ex abditis tenebris nunc primum erutum, PAVLVS MANVTIVS, singulari vir eloquentia doctrinaque ornatus, ea mihi conditione donavit, ut eum Latinis hominibus Latine loquentem communicarem. quod ego mihi oneris imponi pro mutua benevolentia facile sum passus. quamquam me non lateret, quam difficili in loco versaretur eorum industria, qui Graeca Latine interpretanda susciperent. Nam si Graeca
31. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 14 | Paragraph | SubSect | Section] disperdamus eum a gente: id est, ut non sit gens. Ierem. 13, Non miserebor a perdendo eos: id est, ne perdam. Sic Latini, A prandio, a coena, pro ex. Item, A fratre venio: id est, discedens ab eo. Sic, Haud ab re erit: pro, sine re, aut fructu. Sic et in compositione saepe graeco more A et Ab Latinis privationem notat: ut in Abiuro, ablacto, abnuo, aufero, abrogo, abeo, et similibus: quod etiam Graecum
32. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 21 | Paragraph | SubSect | Section] produxit terra illo anno: id est, summa abundantia: Gen. 41. Ingredieris in senectute sepulchrum, sicut ascendit acervus tempore suo: subintellige, in horreum: id est, non morieris praemature, sed in extrema maturitate. ACQUIES CERE in aliqua re, aut homine, etiam Latinis nota locutio est. Rom. 2. Acquiescis in lege: id est, probas et gloriaris de lege, externa quadam specie et carnali conatu. Paulus alioqui ex corde acquiescit in lege, Rom. 7. Porro Gal. 1. habet Vulgata, Non acquievi cum carne et sanguine. i. non contuli cum eis. Parum enim commode
33. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 24 | Paragraph | SubSect | Section] Deo. Psal. 76. Meditabor in operibus tuis, et in adinventionibus tuis exercebor. Ier. 17. Do unicuique iuxta fructum adinventionum suarum. Zoph. 3. In die illa non confunderis in cunctis adinventionibus tuis, quibus praevaricatus es in me. ADOPTIO, vox Latinis notissima, nec aliter quam Latino usu in sacris usurpata. Dicuntur vero pii esse filii et adoptati Dei. Adoptionem filiorum aliquoties habet Vulgata: Rom. 8. 9. Gal. 4. et Ephes. 3. Sed in Graeco est simpliciter Adoptio. Spiritus adoptionis. dicitur Spiritus sanctus, duplici de
34. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 25 | Paragraph | SubSect | Section] Afferre consilium, est consultare super negotio aliquo. Sic Absolon iubet suos afferre consilium: 2 Sam. 16. id est, consultare quônam modo sit pater opprimendus. AFFLIGERE aliquem pro male tractare, nota phrasis est. Sed aliquando quiddam inusitatius et obscurius Latinis auribus sonat. ut Levit. 16 et 23 ponitur, Affligere animam, pro ieiunare, aut alio qui semet male cruciare. inquit enim: Mense septimo, die mensis decima, affligetis animas vestras. Sic. Num.
35. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 27 | Paragraph | SubSect | Section] Iudaeos esse ex ethnicis gentilib. procreatos: volens ostendere, eos etiam perinde impios. capite decimosexto. Ponitur et pro hostibus, Esaiae primo: Alieni comederunt terram vestram. et Psalmo quinquagesimo quarto, Alieni surrexerunt contra me. Ratio significationis eadem est, quae, cur Latinis vox Hostis, quod olim tantum peregrinum significavit, nunc publicum inimicum notat: nempe, quia exteri sunt plerunque inimici. Ignis alienus, Levit. decimonono, pro prophano ponitur: quia tantum domestico aut sacro, quod in altari conservabatur, uti debebant in sacrificio et suffitu.
36. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 40 | Paragraph | SubSect | Section] idem sunt Zophoniae 1. Argentei, vocantur maiora quaedam numismata argentea, Gen. 20. Iudicum 17. pro talibus 30 prodidit Iudas Christum. Cuius vero precii fuerit unus argenteus, et an plures eius species fuerint, non facile est statuere. Camerarius in libro de Numismatis graecis et latinis, ita de illis scribit:
37. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 57 | Paragraph | SubSect | Section] 21, Ducunt in bonis dies suos. Prover. 24, Comede fili mi, quia bonum est. Vicina huic significatio est, cum idem valet quod formosum. ut Exod 2, Puer Moses erat bonus. Genes. 6, Filiae hominum erant bonae. OCTAVO, valet aliquando haec vox idem quod sufficiens, aut satis grande: sicut et a Latinis aliquando accipitur. ut Genes. 15. et 25. Tu sepelieris in senectute bona: id est, plene peracta vitae mensura. 2 Par. 30, Levitae qui habebant intelligentiam bonam: id est, sufficientem. NONO, accipitur et pro solenni, aut laeto.
38. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 58 | Paragraph | SubSect | Section] est, fidere humana ope, seu eam habere pro firmo praesidio. Ierem 17, Carnem brachii devorare, est suas res, sua praesidia ac fratres perdere. Brachiis alicuius inniti regem: id est, aliquem habere ad manum, eius opera in praecipuis negociis uti. 2. Reg. 5 et 7. Simili ferme phrasi dicitur Latinis Amanuensis. BURDONES, pro mulis, habet Vulgata, 2. Reg. 5. Obsecro concedatur mihi de terra hac onus duorum burdonum. BRABEUM, aut bravium proprie est praemium, cursu aut alio genere ceriaminis vincentibus propositum. Paulus pro vita
39. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 58 | Paragraph | SubSect | Section] Secundo, Cadere significat mori, aut interire, quod qui interficiuntur, mortui concidunt. et alioqui homines dum vivunt ac valent, stare et ambulare solent: at ubi moriuntur, destituti viribus concidunt. 1. Corinth. 10. Ceciderunt uno die 23 millia: id est, interierunt. Quae metaphora etiam Latinis ac Graecis est receptissima. 2. Reg 14, et 2. Par. 25. Ne cadas tu, et Iudas tecum. Hinc illud creberrimum Scripturae, Cadere in gladio. Psal. 78, Sacerdotes eorum in gladio ceciderunt. Tertio, cadere significat per metaphoram idem quod peccare: quia est Spititualis
40. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 60 | Paragraph | SubSect | Section] sive intelligas, quod ipsas personas tam viles habuerint, sive quod causas tam tenui corruptela inducti subverterint. Hinc de vilissimo ac sordidissimo ministerio dicitur, Calceos alicui gestare aut solvere, Matt. 3, et Mar. 1: quod facere Christo, negat se esse dignum Baptista. Sic Latinis Matulam porrigere, et Alicui aquam manibus affundere, de vilissimis ministeriis accipiuntur. Secundo accipitur pro quavis re maxime necessaria. Sic Deuter. 29. et Isaiae 5, Calcei, aut corrigiae calceorum non sunt diffractae: id est, Omnia vestimenta et alia necessaria fuerunt
41. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 68 | Paragraph | SubSect | Section] sermonibus vos negociabuntur: id est, lucrumde vestro exitio corrupta doctrina captabunt. Et Paulus dicit, seductores putare religionem esse quaestum. Tales cauponationes, corruptelae et quaestus religionis, fuerunt in Papatu, et omnibus temporibus innumerae. Nec est ista locutio etiam Graecis ac Latinis inusitata. Nam citat Cicero versum Ennii, ex Pyrrhi responso Romanis dato:
Non cauponantes bellum, sed belligerantes: cum quasi quaestum de captivis Romanis repudiavit, gratis eos dimittens. Sic et Aeschylus dicit,
conantur, non sine pernicie plurimorum eo utentium. Tales verbi Dei cauponatores, suis somniis verbum Dei diluentes, reprehendit Deus per Ieremiam: Quid tritico cum paleis? qui habet meum verbum, recitet verbum: qui somnium, recitet ut somnium.
CAUSA, varie etiam Latinis accipitur. Sequuntur autem versorum significationes huius vocis maxima ex parte Latinum sermonem. ut, Causa viduae non in greditur ad eos, Esa. 1. id est, lis, controversia. Magister litis, Esa. 50. pro actore aut accusatore accipitur. Dominus causavit aliquem in manus alicuius,
aut aliud quid iubentis. Sic Salomon Proverb. 29 inquit, Vir increpationum, qui indurat cervicem, repente conteretur. Sic 2. Reg. 17, Induraverunt cervicem suam iuxta cervicem maiorum suorum: id est, sicut maiores eorum cervicem induraverant. Cervicem obvertere, alias idem est quod Latinis similis phrasis sonat, terga vertere, aut fugere ex acie victum, ut Exod. 22, Dabo inimicos tuos tibi cervicem: scilicet vertentes. 2. Sam. 22, Et inimicorum meorum dedisti mihi cervicem. Sic et vertere cervicem coram inimicis, Ios. 7. Ier. 8. Vicina aut cognata huic phrasis est,
3, est (ut ibi Paulus ipse exponit) eius gratuitam iustitiam, aliaque beneficia consequi, Christus peccato est mortuus,
Rom. 6 id est propter peccatum seu ad abolenda peccata: sicut et Latinis verba cum dativo saepe significant in alicuius commodum, aut contra aliquid fieri, ut proverbium, Non omnibus dormio, sonat. Christum sedere ad dexteram patris est, in summa gloria ac maiestate cum patre ex aequo regnare: de qua re forte aliquid in voce Dexterae aut Sinistrae
dictum est. Idem verbum Clamare, quod saepe est
eo intraturus: vel certe (quod rectius dixissent Iebusaei) neminem caecum et claudum, id est, ignavum et imbellem, eo penetraturum: sed viros fortes, quales ipsi essent, etiam tales difficultates ac munitiones pro sua virtute facile expugnaturos.
CLARUS, nomen etiam Latinis notum, pro eo qui est de meliore nota cognitus, ac celebratus: sicut contra Latini dicunt Obscurum Inde Iohan. 17. Pater clarifica me: id est, fac ut agnoscar pro tuo filio, et unico Meschia ac servatore mundi. Claritas, alias significat idem plane quod gloria, et in Graeco
86. Sic etiam in Apocalypsi dicuntur peccata meretricis pertigisse usque in caelum. Idem dicitur de turri Babel, Genes. 11. Sic credo accipiendum esse iliud dictum, peccavi in caelum, Luc. 15, id est, vehementissime, ita ut meum scelus pertingat caelum. Sed notae sunt tales loquutiones etiam Latinis. sicut Horatius dicit, se vertice sidera feriturum: de summa gloria. Triticum caeli, est manna, quia eam Deus caelitus pluviae aut roris instar demisit: Psalm. 78 et 105. Iustitiam e caelo prospicere, Psalm 85, pro divinitus propagari et foveri eam: aut Deum efficere largirique
1. Corinth. 4. Quotidie colaphis caedimur. 1. Petr. 2. Quae enim gratia, si peccantes colaphis caedimini? Sic 2. Corinth. 11. Libenter fertis, si quis vos colaphis caedit. Ibidem dicitur sathan colaphizasse, id est, duriter afflixisse Paulum.
COLERE verbum Latinis plurimas habet significaetiones. Nam et agros, et literas, et graves viros, et denique Deum ipsum colere dicimur. nec est in Sacris literis ulla ferme specialis aut obscura significatio huius vocis. Accipitur nihilominus alias pro tota pietate, quam Deo praestamus, alias pro singulari
et scortationis In quo praecepto etiam ad veterem morem pollutionum Iudaicarum respiciunt. Volunt alioqui scriptores, eam legem etiam antiquitus solitam imponi a Iudaeis gentilibus conversis, aut alioqui subiugatis.
CONTEMNERE verbum, in Sacris literis non habet ignotam Latinis auribus significationem: sed tamen quaedam obscuriora loca attingam. Proverb. 18 dicitur: impius cum in profundum venerit, contemnet: id est, securus erit, non curabit monitiones aut minas verbi Dei, ac iram Dei. Matt. 6. et Luc. 16, Alterum diliget, et alterum contemnet: id est,
impii est perturbatio: pro in quietudo et variae poenae. Dicetur forte de hoc verbo aliquid etiam in Perturbo, aut Turbo.
CONVALLIS, in voce Vallis explicabitur.
CONVERTERE aliquid, in aliam quandam formam aut statum mutare, usitate Latinis quoque significat: et plerunque de rei corporeae statu aut situ accipitur. Ab hac significatione puto illa dicta per metaphoram duci: Convertere alicuius planctum, luctum aut tristiciam in gaudium, Psal. 30. Ierem. 31, Iacobi 4. Item convertere mare in aridam,
corda tetigerat Dominus. Psal. 4. Quae dicitis in cordibus vestris. Quod porro haec vox saepe cum renibus coniungitur, et Dominus probare dicitur non tantum corda, sed et renes nostros, id postea in voce RENIUM exponemus. Ex hisce porro significationibus admodum variae, et Latinis auribus maxima ex parte ignotae phrases oriuntur, quarum praecipuas ordine percurram. Ponere cor super aliquid, ad aliquid, alicui rei: et vicissim Aliquid ponere super cor: est, alicui rei animum advertere, eam curare, aut intentius cogitare. ut Deut. 32. Ezech. 40. Ponite cor
capita, quae in plures partes sua cornua effundunt. Assumere et acquirere cornua, est comparare potentiam, decus et opes Amos 6. Annon fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua? id est, nostra militari virtute, et omni alia industria crevimus, opesque ac vires ampliores consecuti sumus. Latinis assumere cornua significat superbire, insolescere: ut de ebrietate scribit Satyricus:
tantum apostasian, sed et revelationem Antichristi extremam, praecessuram esse ultimum iudicium.
DELECTARI aliqua re, aut super ea, nota et usitata locutio est etiam in aliis linguis: sed in Sacris literis admodum frequenter repetitur. Delectari super Domino: quod Latinis auribus minus intelligibile est, ut Psalm. 37, Delectare, vel potius deliciare
Quod alii de spirituali deletione intelligunt: quasi diceret, Desinet esse Christianus, non pertinebunt ad eum meae promissiones, non computabitur inter veros Dei cultores. Alii de corporali: pro, divinitus corporali exitio punietur, interficieturque.
DELICIAE, vox Latinis notissima, etiam non paucas obscuras, et huic linguae proprias phrases habet. Torrente deliciarum tuarum potabis eos, Psalmo 36: pro, copia deliciarum aut summorum commodorum eos fovebis et beabis. Vesci ad delicias. Thren. 4, Qui vescebantur ad delicias, perierunt in plateis: pro, qui
ponitur, sive quia compensat delictum, sive etiam quia ipsummet sacrificium imputatione quadam fit res rea, Deo exosa, eiusque irae ac poenis obnoxia. Sic Christus dicitur factus peccatum: Roman. 8. 2. Corinth. 5.
DELINQUO, pro pecco, praesertim omittendo iniuncta, etiam Latinis usitatum est: sed in Sacris literis habet nonnunquam quosdam idiotismos: ut Oseae 5, Ibo et revertat in locum meum, donec delinquant, et quaerant faciem meam: pro, agnoscant se deliquisse. Sic Levit 5 et 6, Si anima peccaverit et deliquerit, feret iniquitatem suam, et offeret,
facere. Sed dictum est de eius significatione supra in verbo AEDIFICO.
DESUPER,
includunt, cum agatur de gratuita dignificatione, aut dignitatis imputatione, quod gratis ob Christum digni a Deo habemur aut reputamur, non ob nostra merita Vicina huic vox Mereri est, de qua vide in voce MERITI: ubi de hisce loquutionibus et erroris occasione prolixius dicetur. Porro illa Latinis usitata huius nocis significatio, cum virorum potentum, praestantium aut nobilium, seu qui amplissimos magistratus gesserunt, dignitatem, praestantiam, amplitudinem, et veluti maiestatem significat, minus est in Sacris literis recepta.
DIIUDICARE, proprie quidem
DOCEO. Sic Ioan. 8 dicit Dominus: Vos ex patre diabolo estis, et opera quae apud eum vidistis facitis. ubi videre non simplex videre, aut per oculos discere significat: sed in natura ipsa habere implantatam diabolicam malitiam, aut semen, aut imaginem.
DISCIPLINA, Latinis plerunque doctrinam aut scientiam aliquam significat: sed apud Hebraeos alias castigatione aut poenam pro malefacto significat, iuxta illud: Quis est filius, cui non det disciplinam pater eius? Item: Omnis disciplina ad tempus non gaudii esse videtur, sed tristiciae, Hebr. 12. Sic et
Rex Herodes doluit, aut contristatus est, de iuramento et petitione filiae: vide in verbo CONTRISTO, et in Regulis universalibus de Metalepsi. Sic supra in verbo DILIGO exposui, quod Christus dicitur dilexisse illum iactatorem suae iustitiae, Marci 6.
DOLUS, Graeca vox, Latinis tamen usitata, est astuta aut callida machinatio, iniuste decipiendi proximi gratia excogitata, cum aliud simulatur, aliud agitur ut lurisprudentes definiunt. Salomon Proverb. 16 videtur definire dolum, cum inquit: Qui odio habet labiis suis, alium prae se fert, at in interiorib. suis
et uxor eius praeparavit se. Sponsa Christi: Ephes. 5. et Apoc. 22. Sponsus et sponsa dicunt, Veni: et qui audit, dicat, Veni.
EDERE et BIBERE, pro voluptuariam vitam agere, ponit Christus, cum extremorum temporum luxum notat Luc. 17. Quod genus loquutionis etiam Latinis et Graecis est usitatum. Edere et Bibere. Apoc. 7, est, feliciter vivere. Edere et bibere carnem et sanguinem Christi, Iohan. 6, est fide frui merito Christi, passione carnis ac sanguinis ipsius acquisito. Edere panem cum aliquo, est ius intimae familiaritatis et amicitiae ipsius
Gen. 42. Egredi ac ingredi ad verbum sacerdotis: Num. 23. pro, Rempublicam religionemque domi et foris administrare, secundum praescriptum Dei a sacerdote indicatum.
ELEVARE, pro superbire: 2. Par. 25. Tunc elevavit te cor tuum, ad magnificandum: quae phrasis et Latinis est usitata. ut cum dicimus, Elato animo. Aliquando Elevare cor alicuius, etiam in bonam partem accipitur, de pia magnanimitate: ut 2. Par. 17, de Iosaphat legitur. Aliquando significat liberare: veluti si aliquem in praealtum munitumque locum attolleres, ne a quoquam adiri posset,
Etiam ego, absit a me quoque ut peccem Domino. pro, a me quoque absit. Sic Eccles. 8, Quia etiam scio ego quod erit bonum, etc. pro, quia ego quoque scio. Duplicatur Etiam valde crebro, ubi de duobus aliquid pronunciatur affirmative aut negative, idem ferme valens quod duo Tum Latinis aut duo Nec. Exod 5 Cum non perfecistis statutum laterum, ut prius etiam heri etiam hodie. pro, heri et hodie. Genes. 47. Pastores ovium servi tui etiam nos, etiam patres nostri pro, tum nos, et maiores nostri. Exod. 12. Etiam pecora vestra, etiam boves vestros accipite. Ibidem:
Abacuc 2. Scribe visum, et explana super tabulat. pro, explanate aut perspicue scribe.
EXPLERI, pro satiari non raro ponitur. Exod. 15. et 16. Dicitur etiam in priori loco expleri animam: id est, votum aut summum desiderium suum exatiari. tametsi haec phrasis etiam Latinis nota sit, ut in illo Poetae:
et noxia hac voce indicantur. Sicut Iacob dicit: Fera pessima devoravit filium meum. Per metaphoram vero, aut parabolam, animalia quidem mansueta gentes mansuetiores et cultui divino deditas: contra autem ferae sylvestres, impias, et a vero Deo alienas denotant.
FERIAE, Latinis diem festum, quo a servilibus operibus ocium agere cogimur, significat. In Ecclesia vero postea dies hebdomadae feriae vocati sunt: hinc feria prima, feria secunda, tertia, etc. incipiendo ab ipsa Dominica, sive sint dies festi, sive non.
FERRUM,
legi in Sacris literis. Pharisaicum, quod significat corruptelas doctrinae, Matth. 16. Luc 12, et Marci 8 Apostolicum, quod est regnum caelorum, Matth. 13. Malitiae et versutiae, 1. Cor. 5, Galat. 5, quod est morum perversitas.
FERVEO, metaphora nota etiam Latinis, de omni ardentiore et vehementiore opere, aut conatu. Sic Paulus dicit, Nos debere spiritu fervere, Romanorum duodecimo: id est, accensos a Spiritu sancto, ardentes, sedulos, et assiduos esse in omni bono ac Deo grato opere. Fervor diei aut Solis, saepe meridiem significat: et contra
cui successerat sive a verbo Hebraeo
ac testimonium hoc Prophetico verbo citare sit solitus. quod posteritas ad deam Egeriam transtulit, cum qua eum colloquia habuisse, et ab ea leges accepisse, fabulata est. FIDES ergo, vox Latinis usitata, aliquando aliter in Sacris literis, quam plerumque in prophanis, accipitur. Nam fides Latinis in dicente et agente plerunque est fidelitas, aut veracitas in praestandis promissis. cuius etymologiam Cicero inde deducit, quod id fiat quod ab aliquo dictum promissumve est: quasi si ista duo verba, Fiat dictum, inter sese commixta sint. At in Sacris literis plerunque est in audiente
est: quasi si ista duo verba, Fiat dictum, inter sese commixta sint. At in Sacris literis plerunque est in audiente aut patiente illi correspondens affectus, quo credimus dicentis veracitati aut fidelitati, quod ea quae promisit, praestiturus sit. Recte ergo dicere possemus, quod Fides Latinis active accipiatur: quia est veritas in agente, dicente, ac praestante nobis aliqua promissa bona: Contra autem Hebraeis passive, quia alterius veracitatem, promissionem, ac praestationem bonorum suo assensu, et re etiam ipsa accipit. Nec tamen potest negari, vocem Fides,
significationemque exposui et certis quoque Regulis ac testimoniis in Graeca, Hebr. et Latina lingua confirmavi, potissimum in prima parte libelli de Fide: quam qui diligenter perlegerit, non leve operaeprecium se fecisse cognoscet. Caeterum nunc quoque aliqua de ea voce adiiciemus. Fides igitur Latinis, ut et supra plenius ostendi, usitatissime significat quandam animi veracitatem, qua constantiam in dictis ac promissis, omnibusque conventionibus praestemus, ut vere id demus aut faciamus, quod promisimus: quam politicam, activam, aut etiam mercatoriam, et denique contractuum fidem
cor vestrum, omnes qui speratis in Dominum. Psal. 51, vocatur spiritus firmus. Verum redeamus denuo ad ipsius vocabuli Fidei explicationem. De Graecae igitur vocis
motu aut actu animi nostri, ceu quadam mendica manu, apprehendi gratiam ac favorem Dei, eius suavissimas promissiones, et promissa ingentia bona iustitiae ac vitae, eoque nos sola fide iustificari. XVI. Posset confirmari haec significatio fidei, seu quod fides sit fiducia, etiam ex locutionibus Latinis ac Graecis. nam a nomine Fides venit verbum fide, vel certe contra, quod verbum omnino fiduciam significat. Quare cum idem sit thema aut origo vocis Fides, fide, confidentia et fiducia: et ista posteriora omnia simul fiduciam quandam denotent: necessario etiam ipsa originaria vox
aut fiduciam: ut, credere in DEUM. Hoc si agnoscunt ac confitentur in verbo Credere, agnoscant et in nomine Fidei, cuius prorsus eadem vis est et natura.
FIDUCIA, Graece
ait Matthaei vigesimoquinto et vigesimosexto, quod filius hominis veniet in gloria super nubes, et quod videbunt eum ad dexteram potentiae sedentem. Sed de hac voce forte etiam postea aliquid, in vocabulo IMAGINIS.
IN FORIBUS, et PRO FORIBUS, aliquid esse, nota est Latinis phrasis. Utitur ea CHRISTUS Matthaei vigesimoquarto, cum dicit, ex prodigiis praecedentibus cognosci posse, extremam diem pro foribus esse. Eadem vis videtur esse in illa loquutione, Peccatum tuum pro foribus cubabit: id est, mox tibi adducet divinas poenas: aut potius originale peccatum
foveam et laqueum: id est exitio, Iosuae 23, dicitur de non extirpatis gentibus. Lacus et puteus easdem significationes et phrases interdum habent.
FRAMEA: postea in voce Gladii exponetur.
FRANGERE, primum per metaphoram idem significat quod Latinis, nempe perdere, vastare. Isai. 23, Confractione confringetur terra: id est, vastabitur. Isa. 7, Frangetur Ephraim cum Syria: pro, simul perdetur. 1 Sam. 14, Multitudo ibat et frangebatur: pro, interibat in fuga. Nahum 3, Nulla est curatio fracturae tuae: id est, laesionis aut cladis
22. Odio habuerunt me gratis. significat enim hoc adverbium alias, sine iusta causa: alias sine omni effectu: alias removetius, aut causam efficientem: alias salutarem effectum. ut, frustra aliquid agere. alias indicat, sine gravi causa: alias, irrito conatu, aut infelici eventu. Latinis alio qui plerunque de effectu aut eventu accipitur. nam Agere aut facere aliquid frustra, est irrito conatu, et sine omni bono praemio facere.
FUGA, notum vocabulum est, sed tamen aliquando aliquos nonnihil obscuros idiotismos gignit. cuiusmodi in primis est,
est, inter suos: vel potius, in suis rebus ac negociis: nempe carnalibus, in quibus mire vigilantes, sagaces ac industrii sunt. sicut supra dixi, etiam mores ipsos unius aetatis, generationis nomine notari. Quarto, significat ipsum seculum, tempestatem, aetatem. Sic singulis seculis anni centum a Latinis tribuuntur, propterea quod intra centum annos omnis prior aetas interit. Sic Gen. 15 dicit Deus Abraamo, posteros eius 400 annis servituros exteris et quarta generatione illos esse reversuros: scilicet, exacta illa quarta generatione. Sic et Homerus dicit, Nestorem tres
GLORIAE vox admodum crebro, et in variis significationibus in Sacris literis reperitur: Quarum pleraeque non sunt aliis linguis usitatae, eoque merito huius linguae idiomata dici possunt. Disseram igitur de eis ordine, quantum Deus dederit. Nam quid in genere ac plerumque etiam Latinis significet, infra in nomine LAUS plenius dicam. Primum autem disseram de nomine Gloria: deinde de verbo Gloriari, et eius verbali Gloriatio: postremo, de verbo Glorificare et Glorificatio. GLORIA igitur definitur ab Augustino et Quintiliano, quod sit frequens de aliquo fama,
Graecum, venit ab eligendo. Vocarunt autem sic illi Philosophorum sectas, quod unusquisque sibi aliquod genus disciplinae ac sectae proprium elegit, cui sese ad dixit, tanquam suo iudicio maxime probabili commodaeque. Usitatissime sane tunc variae factiones philosophorum, haereses a Graecis, et a latinis sectae, citraque omnem contumeliam nominabantur. Utitur hac voce Graeca etiam Cicero in Paradoxis: Non enim fuit veteribus hoc nomen odiosum, sicut nec secta Latinum. Quinetiam in Sacris literis pro indifferenti accipitur, Actor. 15. Surrexerunt quidam ex haeresi Pharisaeorum. et Actor.
Sic et Christus ipse quartum praeceptum, Honora parentes contra impiam Pharisaeorum glossam Matthaei 15 et 19, ac Mar. 10 exponit, quod videlicet sint omnibus officiis ac beneficiis sublevandi, non solo quodam quasi caeremoniario honore. Hac de causa et Latinis praemium amplioris dignitatis viro, praesertim docto exhibitum, Honorarium vocatur: contra vero ignobiliori mercenario aut manuario artifici, Merces. Eadem ratione accipiendum est, quod Paulus inquit Rom. 12, Honore vos invicem praevenientes. i. non tantum externa quadam reverentia
ignem in Aegyptum. Psalm. decimo: Ignis et sulphur et spiritus procellarum pars calicis eorum: id est, tristissimae quaeque poenae. Secundo, ira Dei saepe per ignem aut flammam exprimitur: sive ob causam efficientem, quod ira est quaedam accensio cholerae, qua ratione tales locutiones etiam Latinis sunt usitatae: ut cum dicunt incandescere, inflammari, ardere, flagrare, exardescere, aut accendi ira. aut succensere alicui etc. Unde porro et ad Deum anthropopathos transfertur, sive ratione effectus irae divinae, quae perinde miseros homines, contra quos
Sed et humanum haec opinio inventum est, idque foedissimorum haereticorum, teste Irenaeo: et in multas tetras absurditates incidit, et denique ab omnibus ferme partibus est damnata, ut id proprio libello eorum testimonia recitante ostendi. Atque hac ratione Christus est substantialis imago Dei. Latinis imago ferme tantum quidpiam umbratile ac vanum, et quod tantum qualicunque specie repraesentet rem ipsam, denotat. at Hebraeis etiam realissimam convenientiam, et summam substitiae ipsius similitudinem: ut si filius dicatur imago patris. Similis loquutio est, Esse in forma Dei, aut
Psalm. 88. Vita mea inferno appropinquavit Psalm. 55. Antevertat eos mors, et descendant vivi in infernum. Potest tum de subitanea morte, tum et de subita abreptione ad aeternum exitium intelligi. Alias significat quasi quendam communem locum mortuorum, alias bonorum, alias malorum sicut et Latinis inferi sunt omnes mortui, sive in suppliciis crucientur, sive in campis Elisiis delicientur: quod et Augustin. notavit Sic videtur accipere Iacob Gene. 37. Descendam lugens in infernum ad filium meum. tametsi hic posset pro ipso sepulchro aut morte accipi, quemadmodum et supra dictum est.
Samuelis 1. Sam. 1, Inveniat ancilla tua gratiam in oculis tuis. Genesis porro 39 dicitur Iosephus invenisse gratiam in oculis Domini sui: quod non potest de gratuito favore aut acceptatione intelligi, cum Iosephi sedulitas, fides et probitas domini sui favore dignissima fuerit. Nec vero etiam Latinis Invenire, aut Graecis
ut, Uxor adolescentiae, aut iuventutis. Malach. 2. Ne despicias uxorem iuventutis tuae: id est, uxorem quam iuvenis duxisti. Sic Filii iuventutis, Psalmo 127. pro, quos in iuventute nactus es, Peccata iuventutis, aut adolescentiae: id est quae in iuventute patraveris. Nomen Iuventus, Latinis plerunque aetas est quae adolescentiam excessit, quaeque iam pubertatis annos ingreditur. Sed in Sacris literis etiam de multo immaturiore aetate accipitur. Sic Matthaei 19 clare adolescentiae ipsi praeponitur. Nam iuvenis
eius sit emortuum in medio eius, et fuerit versum in lapidem: id est, tum prae metu, tum et ob aliquam divinam percussionem sit factus attonitus, eiusque cor veluti in lapidem versum, omnique sensu ac quasi vita vigoreque naturali privatum. Haec metaphora lapidis pro insensato aut attonito, est et Latinis non ignota. sic enim Terentianus ille: Accipe, quid stas lapis? Item Proverbium, Lapidi [?: ] ris: qualia sunt et illa, lapis, truncus, caudex, stipes, plumbeus, etc. Quinto, celebrantur lapides Hierusalem multiplici sensu ac tropo. Zach. 12 dicit Deus se
praesertim spirituales et summas. Crebra admodum est haec metaphora in Sacris.
LATITUDO, plerunque in bonam partem accipitur. Tres autem potissimum figuratas significationes habet. Primum enim, sicut angustiae per metaphoram a locorum difficultate sumptae, etiam Latinis significant omnem difficultatem quorumcunque vel spiritualium vel externorum commodorum: sic contra, latitudo commoditatem et copiam rerum bonarum notat. Sic Isaac Gen. 24, cum post contentiones de aliis puteis et aquis tandem unum quendam effodisset, de cuius aquis nemo ei litem movebat,
[?: la- ] do, aliquando consolationem notat. Nam laeticia cordi latatur, et angustiis constringitur. Aliquando magnitudinem intelligentiae, et etiam quasi quandam magnitudinem animi indicat, sicut de Salomone legitur: et contrariam vim, angustus animus, aut angustum pectus, etiam latinis sonat. Hinc ambularesin latitudine, id est, laeta ac pacata conscientia. Psal. 119. denique et superbiam exprimit interdum. Tertio, Paulus ad exprimendam aliquarum rerum amplitudinem, coniungit latitudinem, longitudinem et profunditatem. ut cum piis optat Eph. 3, ut
pro ea Servum arbitrium, quia revera servit regnanti peccato et Satanae, qui tenet hominem captivum, ad arbitrium suum, ut sessor equum sicut et August. hanc appellationem correxit. De hac igitur quoque voce aliquid breviter adiiciemus. Ista igitur nimis superba appellatio liberi arbitrii, Latinis vocib. constans, in hac quidem significatione pro virib. humanis, Latinis usitata non fuit. Venit autem in hunc usum ideo, quod Latini vocem Arbitrium, tum pro sententia, tum pro velle alicuius, tum denique pro iure, potestate et facultate usurparunt, ut Suo arbitrio aut alieno vivere, In
qui tenet hominem captivum, ad arbitrium suum, ut sessor equum sicut et August. hanc appellationem correxit. De hac igitur quoque voce aliquid breviter adiiciemus. Ista igitur nimis superba appellatio liberi arbitrii, Latinis vocib. constans, in hac quidem significatione pro virib. humanis, Latinis usitata non fuit. Venit autem in hunc usum ideo, quod Latini vocem Arbitrium, tum pro sententia, tum pro velle alicuius, tum denique pro iure, potestate et facultate usurparunt, ut Suo arbitrio aut alieno vivere, In a bitrio alicuius aliquid esse positum, et Aliquem esse sui arbitrii.
vos patrocinabimini Baali? Ulciscatur ipse semet de Gedeone, aut litiget contra eum: quasi coarguentes eum imbecillitatis, qui se contra eum tueri nequeat.
LITERA. vide in voce Spiritus, ubi utraque vox simul exponetur.
LIVOR, plaga, non pares Latinis: a colore sic dicta Hebraice
[?: ] vel ipsam commotionem animi differimus: vel certe effectus eius, ut est laesio eius in quem commovemus, [?: ali- ] actiones ex ira profectae, Graece
omnibus linguis. Tres. n. istae (ut ita dicam) literatae
linguae, Hebraea, Graeca et Latina (adde, si libet, et illiteratas, Germanicam, Sclavonicam et Italicam) habent differentia verba, ac istis duob. Latinis correspondentia, quib. istas res exprimant. Nam Loqui,
aut derivata ceu liberos videantur, si quidem significationem contempleris. Sed de nomine Verbum, vide suo loco.
LORICA, vide Thoracem.
LUBRICUS locus, pro periculoso, et quidem etiam quovis periculo crebro poni solet: quae metaphora nec Latinis quidem usquequaque ignota est. Psalm. 73, Profecto in locis lubricis prosuisti eos, corruere facis eos in desolationes. Ierem. 23, Erit via illorum sicut lubricitates. Psal. 35. Sit via illorum tenebrae et lubricitates, et angelus Domini persequatur eos.
mox in nomine Lux exponentur.
LUDERE verbum, in voce Risus exponetur: quoniam idem est Hebraeum verbum
quat, inquit Esau, dies luctus patris mei, et occidam fratrem meum: i. cum primum mortuus fuerit pater, mox interficiam fratrem, nempe neminem amplius metuens. Luctus patris igitur, et Luctus matris. Psal. 35, est luctus quo pater et mater lugetur: non quo illi lugent, ut Latinis aurib. haec phrasis so nare videtur. Domus luctus: i. ubi lugetur. Eccles. 7, Cor sapientum in domo luctus, et cor stultorum in domo laeticiae, i. sapientes considerantes sua aliorumque peccata et poenas, plerunque tristantur: contra stulti. Ibidem: Melius est ire ad domum luctus, quam
et sit res valde utilis, suavis, ac denique pura aut munda: unde tanquam ex suis fontibus praedictae metaphorae oriuntur. Contraria prorsus est vis ac significatio vocis Tenebrarum, ut suo loco dicetur. Nec ignota aut prorsus inusitata est ista metaphoralucis ac tenebrarum, etiam Graecis ac Latinis auribus. Noticiam igitur, idque dupliciter, indicat: nempe vel doctoris nos docentis: vel nostram, seu discentis. Notat quoque simul et ipsum praeceptorem ac discipulum. Sic Christus dicitur Lux, Ioh. 1. tametsi etiam plura ibi ea vox complectatur. Item Dominus de se suaque doctrina
mihi. Sic et Psalmo quinquagesimo quinto, Hieremiae quadragesimo octavo: Quoniam contra Dominum magnificavit os suum. Magnificare opera, Ecclesiast. secundo: Magnificavi opera mea, aedificavi mihi domos: pro, magnifica aedificia extruxi. Sic initio 19. Iob. Phrasis haec etiam Graecis et Latinis non est inusitata. Sic enim Euripides utitur verbo
et Actorum octavo dicitur: Omnes ei attendebant a magno ad parvum. Similis ferme est illa locutio in Genesi: non loqui a bono ad malum. Magnus et parvus, aut Maior et Minor, quandoquidem positivis utuntur pro comparativis, significat perinde Hebraeis seniorem et iuniorem, sicut et Latinis: ut, Cato maior, et Cato minor. Sic Isaac dicitur vocasse filium suum magnum aut maiorem. id est, seniorem: Gen. 27. et Noachus cognovisse quid fecerit sibi suus filius parvus aut minor Cham. id est, iunior. Sic aliqui exponunt illud Rom. 9, Maior serviet minori: id est, primogenitus
verbum Malignor, et participium Malignans: credo in hoc excogitatum, ut verbum
praecipere in Sacris literis significat, ut plerunque accipitur: sed etiam promitto, offero bona, atque adeo et benefacio. ut Levit. 26, Mandabo benedictionem meam vobis. et Deut. 28, Mandabit Iehova tecum benedictionem in horreis tuis. id est, promittet, dabit, aut etiam mittet Sicut et Latinis verbum Mandare, mittere significat. Sensus ergo esse posset, quod Deus benedictione suam eo tanquam famulam quandam ablegabit Psal. 44, Mandans salutes Iacob: pro efficiens, promovens et procurans. Dei enim mandare aut praecipere, est effectum dare. iuxta illud: Dixit, et
Deuteron. 18. Prophetam e medio [?: ] , e fratribus tuis, ut ego sum, suscitabit tibi Dominus. Etmox: Prophetam suscitabit illis e medio fratrorum suorum. Idem est e medio, quod ex ipsis, ex ipsorum genere ac gente. E` medio alio qui tollere, notum est [?:-m ] Latinis et Graecis, pro amovere, perdere. 1. Corinth. 5. Et non potius luxistis, ut tolleretur e mediove [?: ] is qui opus istud patravit? Coloss. 2, Sustulit chirographum de medio vestrûm. Sic 2. Corinth 6, Exite [?:-medio ] illorum: pro, ex illis. Matth. 13,
aut [?: pro-icere ] . Aliquando et diligere notat: ut Cantic. 1, [?: Me-or ] es uberum tuorum super vinum. LXX verterunt [?:---
alteri praestitum, quo eum tibi obliges et devincias, ut praemio aliquo id factum vel ex pacto, vel alioqui ex communi aequitate teneatur. Caeterum ut ad ipsam vocem revertamur, cum nulla in Sacris literis meritorum humanorum mentio fiat, mirari quis possit, unde haec vox patribus, praesertim Latinis, adeo in os ac calamum, omnesque eorum chartas pervaserit. Ego hanc inter alios puto esse occasionem, quam iam breviter exponam. Primûm, mox declinante Latinae linguae puritate, hoc est, circa 200 Domini annum, valde frequens coepit esse scriptoribus, etiam Ethnicis, verbum Mereri, in
et ita versus Aegyptum. Meridies usurpatur etiam pro clarissima luce, siquidem Hebraei
celebratur. Sic Deuteron. 28, et Iob 5, Palpabis in meridie sicut in nocte. id est, in evidentissima rei veritate haerebis incertus. Videtur aliquando significare tempus opportunum. Iob 11, De meridie surgeret. Sicut contra Vespere: pro, nimis sero, et neglecta occasione. Sic et Latinis Serum ambiguum est.
MESCHIAS, vide supra Christus.
MESSIS et metere voces habent suos Hebraismos eosque non paucos, quos percurram. Messis et metere, [?: ] metaphoram significat percipere fructus suorum laborum et
proiiciet te Deus. Praedicit propheta illi impio scribae exilium Babylonicum, et negat fore ut sepeliatur in illo suo splendido monumento, quod sibi in petra sculpebat.
MIHI, varie accipitur. alias in meum commodum, arbitrium aut libitum: vel contra in malum. Sicut et Latinis huiusmodi Dativi verbo adiuncti nonnunquam accipiuntur. Genesis 20: Dic mihi, soror mea tu es, id est, in meum commodum, ne interficiar. Revertar mihi, Num. 22. Id est, in domum meam, aut quo mihi commodum est, ac volupe. Tempus additum tali dativo, significat tantum temporis illi esse
commodum est, ac volupe. Tempus additum tali dativo, significat tantum temporis illi esse elapsum. Gen. 31, [?: ] mihi 20 anni in domo tua: scilicet acti sunt. Sapientia stetit mihi, Ecclesiastici 1. id est, fuit apud me. Esse aliquid alicui, possessionem significat: sicut et Latinis. Cant. [?: ] Vinea mea quae est mihi, est coram me. pro, vinea quam [?:-beo ] , mihi servo, retineoque, nemini vendo aut loco, ipsemet eam curo, eaque fruor. 1 Sam. 20, Faciam tres [?: sa-tas ] ad latus eius, iaciam mittendo mihi ad scopum.
partem quisque homuncio adiecerit. Si libêret divinare, posset forte sacra coena, uno ferculo constans, sic videri Missa dicta, sicut quoduis ferculum missum dicitur.
MNA, et Mina, certum numerum aut pondus pecuniae notans, est vox communis Hebraeis, Graecis et Latinis. Venit autem ab Hebraeo Mana, quod numerare et partiri significat. Reperitur quoque haec vox in Hebraeo textu veteris Testamenti, Esdr. 2, et Ezech. 45, et in Graeco Novi saepissime. De quantitate porro Minae discrepant autores. Ezechiel eam praedicto loco sic describit, vel fortê
ornamentis et instrumentis. Non convenit inter Hebraeos de libra. David Kimhi dicit illam continere 60 siclos: Rabi Sal. vero scribit Exod. cap. 38. illam continere 25 siclos. Et fortasse nascitur haec dissensio a gemina libra, prophana scilicet, et sancta. Quid porro Graecis ac Latinis Mina aut Mna fuerit, annotant recentiores Vocabularii ex variis autoribus. diligenter verba eorum asscribam: Mina, Graece
est, post [?:-e ] tempus. Ali qui exponunt id modicum de ali quo facto intercessuro, quod ante illam commotionem fieri debebat. Modicum contrastari: 1. Pet. 1. id est, pauxillum, vel ad breve tempus. Sic et in 1. Pet. 5, Modicum passos. [?: ] alioqui, teste Erasmo Latinis moderatum significat et ven it a Modo. monet igitur ille, versorem vulgarae editionis ponere Modicum pro pusillo.
MOECHUS, et MOECHARI, Graeca vox, sed a vulgata etiam versione usurpata, proprie adulterium significat. Ponitur autem in recitatione Decalogi, in
ipsum, aut certe eius potentiam: sumpta metaphora â dentibus molaribus et maxillis, in quibus vis rerum consistit. Ideo autem illi dentes molae dicuntur, quia sicut primi dentes abrum punt et concidunt, ita molares comminuunt, commoluntque.
MOLLIS, ignavum significat Latinis: Hebraei verbo magis utuntur in hac significatione. ut Iob 23, Deus mollivit cor meum: id est, tregit, imbecillum aut etiam pavidum reddidit Hier. 51, Ne forte mollescat cor cor vestrum. Mollis etiam dicitur tener, qui delicate educatus, nec confirm at aut indurat membra asperiore et
15, Responsio mollis frangit iram. Et 25, Lingua mollis frangit ossa: id est, sermo lenis et prudenter adhibitus flectit iratos, et diluit gravissima crimina aut causas irarum, ipsosque violentissimos conatus iratorum.
MOMENTUM, est brevissimum tempus, quodetiam Latinis authoribus notum et usitatum est: Graece
Impius ut moriatur: id est, reus ac digniss. capitali supplicio. Nume. 35, Neque accipietis precium pro anima homicidae, qui est impius ut moriatur. Anima nostra pro vobis ad moriendum Ios. 2. id est, oppugnoramus vobis vitam nostram, quod salui eritis. MORTUUS sum, significat quod Latinis Perii: vel certe mortuum in potentia, non actu indicat. Sic dixit Deus ad Abimelech Gen. 20, Mortuus tu, quia mulier quam accepisti est coniugata: id est, iam iam tibi mors imminet. Sic Genes. 30 Da mihi filios: sin minus, mortua sum: id est, perii, actum est de me. Omnes nos mortui,
abominationem omnium oculis subiiciae. Vas muliebre, ipsa mulier vocatur, 1. Pet. 3. Viri similiter versentur ut scientes decet, vasi muliebri ut [?: infirmitet ] tribuentes honorem. Sed de hac locutione infra a voce Vas aliquid dicetur.
MULTITUDO Latinis plerunque magnam hominum frequentiam, sive in civitate, sive in exercitu aut alia turba notat: eodem ferme modo et apud Hebraeos. Isaiae sexagesimo, Obstupescet et dilatabit se cor tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, et robur aut opes gentium venerint ad te: tametsi ibi
Christi corpus esse condîtum myriha et aloe a losepho Arimathiensi et Nicodemo, Iohan. 19 cap. legitur. Augustinus dicit, significari huius aromatis amaritudine, afflictiones et crucem carnis.
MYSTERIUM, Graeca vox, aut certe illis usitata, tametsi nec Latinis quidem plane ignota, utpote quae etiam a Cicerone sit usurpata. Posset non tantum a Graeco verbo
facinorosi. Nequitia, pro malitia. Nequitia hominum, Ephes. 4, Graece
percellentur. Nomen aliquando cum gloria coniungitur: ut Ps. 79, Propter gloriam nominis tui: i. propter gloriosum nomen aut famam tuam celebrem, seu ut celebretur fama tua. sic et Psal. 72. Quarto, nomen ponitur crebro pro ipsa re: ut nomen Latinum, Romanum, Volscum, pro ipsis Latinis aut Romanis, saepe est apud Livium. Sic nomina, ipsos
debitores vocant. sicut proverbium est, Saepe bona nomina fieri mala non monendo: id est, ad solvendum segniores. Tale et illud est: Vive
nam sint notum est: uterque sane de nomine Latini aut Romani gloriatur. Sed haec in scriptis Adiaphoricis saepe clarius explicata sunt.
NON, negativum adverb. ponitur non raro pro nec coniunctione: ut paulo post exemplis monstrabitur. Nonnunque est prohibitiva, sicut et Latinis Non facies, pro ne feceris: ut in Decalogo, Non habebis deos alienos. pro, Ne habueris, ne occidas, fureris, etc. Interdum non tam negat quam corrigit. Mar. 9, Qui me recipit, non me recipit: pro, non tam me recipit. Ioan. 7. Doctrina mea non est mea: pro, non tam mea
Non omnis, Omnis non. Non unus, et similes locutiones idem valet quod nullus. Nisi decurtarentur dies isti, non salvaretur omnis caro: i. nulla caro, nemo. Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Non est qui faciat bonum, non usque ad unum. Unum ex illis ossib. non frangetis: i. nullum. Latinis alia harum locutionum vis est: sunt. n. pleraeque particulares.
Non sic, Io ken: pro, non quemadmodum oportebat. Ier. 23, Et fortitudo eorum non sic: ubi legit Vulgata, Et fortitudo eorum
nec veni mus ad cognoscendam nuditatem terrae. Sic Gen, 23, Non Domine mi: s. em es agrum et speluncam, sed gratis accipies. Psa. 11. Non Deus omnes cogitationes eius. Non ipse, Gen. 5. Non ipsi. Dan. 9. s. nusquam amplius in hac vita fuit. Non interdum non negat, sed interrogat: sicut et Latinis. Non ego te vidi Damonis pessime [?: capru- ] ? Isa. 43, Non intelligunt, qui ligneum simuIachrum extollunt? Matt. 17, Magister vester non solvit didrachma? Matth. 7, Non'ne in nomine tuo prophetavimus? Non semel positum, in plurib. sequentib. membris repetendum est,
probavi, amavi, curavi. Sic et Petri abiuratio accipienda est, cum dicit ad ancillam, se Christum non nosse: non quod simpliciter eum de facie aut nomine non norit (omnes enim eum toties publice visum auditumque noverant) sed quod nunquam ei fuerit coniunctus, eum amaverit aut curaverit. Sic et Latinis noticia pro amicitia ponitur, ex noticia enim amicitia oritur: sicut Graeci dicunt, ex visu amor,
Inficiatio aut negatio David: quia toto eo Psalmo negat David, se insidiari vitae aut regno Saulis. Sic et Germanice pro, nego me hoc crimen patrasse, dici solet, Ich weiss nicht darvon: Item, Er wil nichts darvon wissen.
NOVUS, habet etiam suos quosdam Hebraismes Latinis auribus minus notos. Valde crebro in Psalmis, Isaia, et aliis locis fit mentio Novi cantici, aut Psalmi. Non autem hic nova cantio celebratur, quia (iuxta proverbium) novitas grata est, aut quia (iuxta Homerum) homines libentius novas cantilenas audiunt: sed ob alias causas, ac potissimum
ἡ γῆ
124. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 397 | Paragraph | SubSect | Section] dici elatum oculis, quia talis est eorum gestus ac vultus. Hic igitur Levatio oculorum longe aliud significat, quam supra, ubi pro sperare ponitur. Isaiae 10. Visitabo super altitudinem oculorum eius. id est, [?: pu-iam ] illum propter superbiam. Superciliorum elenatio etiam Latinis tum superbiam, tum austeritatem notat. Hinc Superciliosus. Esse aliquid in oculis alicuius: pro, videri ei. Genes. 19, Fuit sicut ludens in oculis ipsorum. id est, visus est eis iocari, aut etiam delirare, dum minatur interitum Sodomitis. Sic Genes. 27, Ero in oculis eius eius
125. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 399 | Paragraph | SubSect | Section] tantum Evangelion, sed et propriam animam: id est, quidvis longe preciosissimum, ac sibi gratissimum: cupere se illis in omnibus ac summis gratificari, ac vel mortem pro eis oppetere. Sic Itali de re charissima dicunt, uno oculo emitur, costa un ochio. Oculus ponitur saepe pro tota facie, sicut Latinis O S: et porro per metaphoram transfertur ad cuiusvis rei superficiem, aut externum quasi aspectum. Sic dicuntur Locustae cooperuisse oculum aut faciem, id est superficiem terrae Exod. 8. Suffusio oculorum. est illa rubedo oculorum et palpebrarum, ex ebrietate proveniens. Vulgata versio
126. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 401 | Paragraph | SubSect | Section] dicetur. Isaiae 3 minatur Deus mulierculis Hierosolymitanis, quôd pro suis suavibus odoribus habebunt foetorem. sicut alias eorum delicias ibi enumerat, quas se conversurum ait in graves poenas. OFFENDICULUM, vide infra in Scandalum. OFFERRE, Latinis ultro aliquid, et quasi prompre exhibere, tum de bona, tum de mala re dicitur, sive ea facto ipso aut opere, sive etiam solis verbis Deo vel homini superiori aut inferiori exhibeatur. Sed in Theologia et Sacris literis valde crebro usurpatur de oblatione sactificiorum, et aliorum munerum
127. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 405 | Paragraph | SubSect | Section] 13 Si habeam omnem fidem, ita ut etiam montes transferam: pro, totam plenam ac integram, illam miraculosam fidem, non si omnis generis fides. Sio alibi Abundatis omni fide. pro, plena, aut tota. Non omnis, aut omnis non, apud Hebraeos est universale negativum signum, non particulare: ut Latinis, et etiam aliis linguis. ut, Nisi abbreviarentur illi dies, non salvaretur omnis caro pro, nulla caro, nullus homo. Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens: pro, nullus vivens. id est, homo. Tale est illud: Non facies in Sabbato omne opus, et Levit. 13, Omnem adipem et omnem
128. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 410 | Paragraph | SubSect | Section] in verbo TEGO.
OPPROBRIUM, vox crebra in Sacris literis, videtur idem sonare quod obiectio probri. Probrum vero est quodvis tetrius flagitium: ut in muliere [?: stu- ] , scortatio, adulterium: in viro autem, quodvis [?: ] factum. Aliquando tamen Latinis etiam ipsam obiectionem facti, seu convicium sonat. Verbum Hebraeum est
129. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 418 | Paragraph | SubSect | Section] 3, Oblitiones exurendae dicuntur pabulum ignis, quia ignis etiam suo quodam alimento sustentatur. Dan. 4 dicitur derege Nabuchodonosore in brutum animal commutato, quod cum feris erit pabulum eius: id est, pascetur ut brutum, herba et foliis arborum. PACATUS dicitur Latinis, qui aliis molestus ac infestus non est. Sed in Sacris, qui summa rerum suarum tranquillitate, sine omni cruce ac calamitate securus vivit. Ac plerumque impium significat. Tales enim obliviscuntur Dei et proximi. Iob 12. Ut lampas contempta est cogitationi pacati, qui paratus est ad
130. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 425 | Paragraph | SubSect | Section] Isaiae 59, Psalmo septimo, Iob 15.. Utraque vox significat tum culpam, tum poenam. Labor enim alias active, conatum malorum in aliorum miserias directum significat: alias laboriosum ac difficilem, passive. Sic et vanitas alias rem nullius momenti notat, alias ipsam iniquitatem: sicut et Latinis vanitas utrunque notat. Potest ergo sensus esse: Maximo ac laboriosissimo conatu nihil proficient, irritus erit eorum conatus, vel nil nisi malum ac peccatum patrant: vel denique impiis consiliis conatibusque noxia et prava opera efficiunt. Cupiditas concipiens parit peccatum: Iacob. 1.
131. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 428 | Paragraph | SubSect | Section] pro, more pastorum oberrabunt. Passer avicula, ob varias proprietates, similitudinis gratia in Sacris literis adhibetur. sicut vulgo a Germanis, ob astutiam et cautionem: ac a Latinis, ob salacitatem celebratur. Psal. 11. Quomodo dicitis animae meae, transuola in montem vestrum, aut vobis, sicut passer. Cuius similitudinis ea videtur esse ratio, quod sicut passer facile de loco in locum pellitur: sic vel seductores, vel etiam persecutores volebant
132. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 430 | Paragraph | SubSect | Section] Erasmus, cognatio: Beza, tota familia: [?: Cas- ] lio, cognatio. Omnino autem sensui ac reliquo contemtui nihil aptius esset, quâm si intelligeres, omnis pater-nus favor et beneficium. Vox ipsa perinde in [?: ad- ] vo Graecis significat, quicquid paternum est: ac Latinis patrius, a, um. Videtur ergo more Hebraeo nomen adiectivum pro substantivo positum. Sensus ergo est, quod dicat Paulus, se ideo invocare patrem Domini nostri Iesu Christi pro eis, quia omnis paternus favor ac beneficentia ab eo solo profluat, quaerendaque sit non ex ullo alio principio aut
133. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 433 | Paragraph | SubSect | Section] Mischen, ab apothecis et promptuariis, seu tabernaculis, quod sine eis sit: Rasch, a pereundo, et ad miseriam redigendo: Helechia, quod Hieron. ab Hel, quod robur significat, robustum facit: potius autem ab obambulando seu oberrando, quod sedib. careat, deducas.
PAX, Latinis proprie, sicut et aliis linguis, communiter tantum istam externam tranquillam hominum, sive multorum sive paucorum cohabitationem significat. Memorabile autem valde est, quod Hebraeis vox pacis
134. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 444 | Paragraph | SubSect | Section] mortem. [?: ] peccatum actualia scelera significat.
PECULIUM
135. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 460 | Paragraph | SubSect | Section] Ego per omnia omnibus placea, etc. Si hominibus placerem, etc. Christus non sibimet placuit, et similia, exposui in tropo Synecdoches aut Metonymiae. Significant enim conatum aut studium placendi, non ipsum eventum aut opus. Placet in tertia persona, et placitum, Latinis non raro decretum, constitutionem, aut legem aliquam significat: quod principes ea decernant sanciantque, quae ipsis in suis consultationibus placuerunt, probataque sunt. Talem significationem huius dictionis aliqui etiam in Sacris [?:-ris ] reperiri putant: ut Nehem. 2,
136. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 465 | Paragraph | SubSect | Section] imperiti occasionem hinc arripuerint falsarum opinionum de satisfactione, quibus hodie agitatur Ecclesia. Caeterum
137. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 470 | Paragraph | SubSect | Section] nos Deus ad iram, sed ad salutem: Non vocavit nos Deus ad impuritatem, sed ad sanctificationem. Sed de hoc Hebraismo, etiam in Regulis Universalibus vide. Quod porro hoc verbum valde vicinum sit verbo Dare, supra in verbo Do, et Mundus, prolixius ostendi. POPULUS Latinis significat proprie coetum unius civitatis, certo iure et communione officiorum, societatum, et ab uno magistratu, praesertim superiore, gubernatum. Sed Hebraeis, sicut et Germanis, alias paucos homines, alias etiam amplissimam multitudinem in una existentem, etiamsi ad breve tempus una sit,
138. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 479 | Paragraph | SubSect | Section] post diebus. quam interpretationem germanam esse, vel illud declarat, quod si eam sequaris, optime cohaerebit illa Pharisaeorum petitio, nempe ut ad diem usque tertium muniatur sepulchrum, eo quod dixisset ille sese tribus post diebus resurrecturum. His enim loquendi formulis tertium ipsum diem a Latinis intelligi, satis constat ex oppositis dicendi generibus: in quibus scilicet usurpatur praepositio Ante. veluti quum dicimus praecise
139. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 492 | Paragraph | SubSect | Section] principem. Graecam porro versianem sequuta est Vulgata in Psalterio, plane ad verbis
PRO praepositio Hebraice plerunque
140. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 493 | Paragraph | SubSect | Section] 1. Deus pro nobis melius aliquid providerat. Hebr. 11. pro, de nobis. Pro Christo legatione fungor: id est, ipso iubente ac mittente. 2. Corinth. 5. Deus est qui operatur in vobis velle et efficere, pro gratuita sua benevolentia. id est, ex gratuito favore. Valde usitata est haec significatio Latinis. ut, Pro illius erga me amore faciet: pro, eius liberalitate, aut avaricia, aut iracundia faciet hoc aut illud. causam efficientem, aut propter, notare videtur. Locus celebris, et tamen nonnihil obscurus est Ioan. 1, Ex eius plenitudine omnes accepimus gratia pro gratia. Comodissima tamen
141. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 493 | Paragraph | SubSect | Section] ac laude dignum. Diversa est haec a praecedenti significatio, et convenit cum sequenti propemodum. Quarto, significat alicui testimonium dare: ut experimentis probo, comperio. 1. Corinth. 16. Quoscunque probaveritis per Epistolas, eos mittam, ut auferant gratiam vel eleemosynam vestram. Sic et Latinis probare interdum est laudare, approbare, comprobare, etc. Vicinum huic est, quod
142. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 503 | Paragraph | SubSect | Section] PUBERTATIS tuae vir et uxor: Ioel primo, Malach secundo: Significat coniugem, in prima pubertate aut iuventute acceptum: inter quos maior amor esse solet, quam inter viduos, aut in senectute coniunctos. Idem est Uxor iuventutum. In Hebraeo una vox est, varie a Latinis versa. PUBLICANI, erant olim in regno Romano ii, qui vectigalia publica redimebant a Senatu aut Caesarib. Romanis, data certa pecunia, quae postea illi a subditis magna rapacitate ac iniustitia exigebant, extorquentes multo plus quam illis debebatur: eoque pro
143. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 503 | Paragraph | SubSect | Section] sed recta nomine principum exiguntur: eoque illi ministri non perinde habent vel causam vel occasionem homines expilandi et praeter ius onerandi. PUDOR, pro ignominia interdum in Sacris literis ponitur: cum alioqui verecundiam denotet, et plerunque in bonam partem a Latinis usurpetur. Iob sexto: Pudore cooperti sunt. Psal. septuagesimoprimo: Operiantur confusione et pudore. Pudor faciet interdum dicitur, quia pudefacti in facie rubent. Danielis nono: Tibi Domine iustitia, nobis autem pudor faciei, vel potius confusio faciei. id est, nos
144. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 507 | Paragraph | SubSect | Section] Sic et Ephes. 4, prohibetur sermo putris, id est malus, non tantum ociosus aut inutilis: contra autem bonus sermo, ibidem praecipitur. Forte autem haec metaphora inde venit, quod apud Hebraeos Nabal, putris, non tantum nihili, sed etiam plane malum denotat. Sic sane etiam Corruptus Latinis valde malum sonat: et vox Corruptio
145. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 508 | Paragraph | SubSect | Section] Iudaei signum petunt, et Graeci sapientiam quaerere id est, flagitant sapientes disputationes. Significat et te nari consequi, quae est ei ferme propria significavit Matthaei sexto. Quaerite primum regnum Dei, et iustitiam eius, et ista omnia adiicientur vobis. Significt te interrogare, sicut et Latinis saepe. Isaiae octavo, Quaerite a pythonibus. Isaiae 65. Roman. 10. Inventus sum is qui me non quaesierunt. id est, qui de me non interrogaverunt prius, sicut mox verbum interrogandi subiecit, idem repetens. Interdum promovere significet ut Isaiae 1 et 16, Quaerite iudicium: id est,
146. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 511 | Paragraph | SubSect | Section] notum facio quod Evangelium a me praedicatum non sit secundum hominem, aut humanum. Quod saepe non verae causae, tan quam verae, cum aliquibus effectibus coniungantur per rationales aut causales coniunctiones, dixi plene in Regulis Universalibus. QUI, aliquando aliquid Latinis inusitatum in Sacris literis habet: quasdam eius phrases annotabo. Qui, Quae, aut Quod, sicut Ille, Illa aut Illud, ponitur nonnunquam pro Qualis aut Quale, per omnes causas, numeros et genera. Exodi unodecimo: Erit clamor, qui sicut ille non factus est, et sicut ille non addet: pro
147. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 512 | Paragraph | SubSect | Section] pacis, et deditionis erga Babylonicos. Sic quoque Meschias dicitur princeps pacis, Isaiae nono. Ego dixi in quiete mea, non vacillabo in seculum: Psalm. trigesimo: Heb. est, In mea feliciate, aut in meis rebus secundis fui securus, non [?: me-- ] casum. Quies pro somno etiam Latinis usitatum est: ut Virg. Prima quies divûm dono gratissima serpit. Genesis quadragesimoprimo: Evigilavit Pharao [?: ] quietem. Dare quietem, id est, quietam et stabilem [?: ] sionem. Iehos. 22. Dominus dedit quietem fratribus vestris. id est, certas
148. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 514 | Paragraph | SubSect | Section] in hoc orationis compendio Lucas non contentus
149. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 517 | Paragraph | SubSect | Section] Matt. 21 caedebant ramos, et sternebant Christo equitanti in illa sua regali pompa et introitu in Hierosolymam. Ioannes vero cap. 12 dicit, Iudaeos acceptis ramis palmarum obviam Christo venienti processisse. Solebant enim eis rami palmarum virtutem et victoriam significare, sicut Latinis laurus semper virens: de qua significatione in vocabulo Palma. Tametsi etiam phrasis Latina, palmam consequi aut dare, eandem etiam illorum consuetudinem fuisse testetur. Inde et Martyribus pictores ramum palmae appingunt: et simiae istae veterum rituum, ramos consecrant,
150. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 518 | Paragraph | SubSect | Section] sentiunt, et multa de his rebus retrusis nugantur. Placet mihi, quod hic Rabbi Salomon scribit: nempe quod nedum de Hosea pronunciare non possumus qualis fuerit res: verum et Ephod, hoc est, simulachrum Ephod, ex contextu non satis dilucide intelligi potest. Quo fit, ut ta ab Hebraeis, quam a Latinis expositioribus variae hic inveniantur opiniones.
RECEDERE,
151. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 519 | Paragraph | SubSect | Section] ut sagitta, hasta aut trabs recta dicitur, cuius contrarium est obliquum, aut obliquitas seu tortuosum. Per metaphoram porro haec vox significat omne laudabile ac probum, ac transfertur ad quasvis res aut actiones laudabiles ac probas. Quae metaphora est usitata non tantum Hebraeis, sed etiam Latinis ac Graecis. Eadem prorsus natura ac vis est etiam aequi, ab aequalitate planicierum, linearum aut corporum, per metaphoram sumpti. Dixi autem quaedam in voce Perversus, quae ad huius quoque vocabuli explicationem facere queant: sed hic multo plura dicenda erunt. Sunt autem varia recta,
152. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 530 | Paragraph | SubSect | Section] disseritur, de abiectione et revocatione Israelis. REPUTARE verbum, perperam ponitur pro imputare, a Vulgata versione, Romanorum 2, 4. Numer. 18. Genesis decimoquinto. Deuteronom. 21. 23. 24. Psalmo 106. Isaiae 29. 32. 2. Corinthiorum 5. Galat. 3. Iacob 2. Reputare Latinis est, aliquam rem considerare, expendere, cogitare. At in Sacris literis aliquando accipitur pro magnifacere: quasi dicas, considerare cum admiratione. Psalmo 144. Quid est homo, aut filius hominis. quod reputas eum? id est, quod adeo es de eo sollicitus? Isaiae quinquagesimotertio: Non
153. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 536 | Paragraph | SubSect | Section] et Rom. 8 habet: Quae nunc patimur, nequaquam paria sunt futurae gloriae in nobis revelandae. id est, divinitus donandae. Virtute Dei custodimur per fidem ad salutem, quae parata est revelari in ultimo tempore: 1. Petri 1. id est, exhiberi. Verum non est ignotus hic idiotismus etiam Graecis, Latinis ac Germanis, ut verba Noticiae pro verbis rerum ponantur, seu dictum pro facto, ut Linacer loquitur: et supra, et in quadam Regula Universali idem ostendi. Sic dicit Paulus 2 ad Tim. 4. quod Alexander aerarius sibi
154. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 538 | Paragraph | SubSect | Section] [?:-vae ] et circulares esse videntur. RUBEO: Color albus apud omnes gentes symbolum innocentiae fuit: forte quia plurimum lucis habet aut quia naturalis est lanae, lino, serico et gosipio, cum alii colores humana arte et quasi fuco fraudeque accusantur. Hinc Latinis Candor, et Candidus homo pro [?: Si-ro ] : et Candida dies, pro laeta. Et Romani Candidati albedine vestis, praeteritae et futurae vitae innocentiam policebantur. Contrarius est, Ater homo, et dies. Contra Rubeus color, sive quia sanguinem refert, sive ob
155. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 540 | Paragraph | SubSect | Section] unde apud [?: L-- ] num caeterosque recentiores interpretes legamus. iter Sabbati non habere plus quam mille passus: nisi forte haec accidit vitio librariorum. Proinde nos vertimus, Abest ab Hierosolymis iter Sabbati. SACCUS, vox communis Hebraeis, Graecis, Latinis et Germanis: praeter propriam significationem quaerunque denotat vilem, contemptum, sordidum, et quid lugubrem vestitum. Solebant vero illae gentes in omni maiore dolore animi et luctu se tali vestitu [?: ] humi cubare, cinere aut pulvere conspergere, et tenuiter parco ac vili
156. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 541 | Paragraph | SubSect | Section] in regnum sacerdotum aut sacerdotale, et in gentem sanctam. Petrus porro haec verba invertit, inquiens: Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis: usitata Hebraismi inversione, qui in eodem sensu dicunt tum regnum sacerdotale, tum sacerdotium regale: tametsi Latinis diversum quid sonare videtur. Credo autem Moysen allusisse ad illum veterem morem, quod summum, augustissimumque, aut maxime sacrosanctum sacerdotium olim fuit cum regno coniunctum, ut idem utraque dignitate fungeretur. Sic et Virgilius habet: Rex idem hominum, Phoebique sacerdos.
157. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 559 | Paragraph | SubSect | Section] aliquem alicut scabellum pedum, est, illi penitus subiici. Psal. 110: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Haec metaphora omnibus linguis est notissima. Sic Psal. 8, et Heb. 10 ait: Omnia subiecisti sub pedes eius. Similis vox est Latinis, Subsellium, et in subselliis alicui sedere: tametsi Hebraea sit adhuc multo significantior. quasi diceret, Ita prorsus subiecisti inimicos illi, ut utatur eis pro subselliis. Similes locutiones sunt in omnibus linguis. Sic rex Persarum abutebatur Valeriano Caesare, summo persecutore.
158. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 563 | Paragraph | SubSect | Section] efficere voluit. Nisi quis de diversis Epistolis intelligat Paulum, quasi dicat: Semper idem sum, non levis, inconstans, et versute agens: eadem iam quoque nobis scribo, quae etiam in iis epistolis, quas apud vos habetis, lectitatis. Scriba in Sacris literis non quivis amanuensis dicitur, ut Latinis ista vox sonat: sed perirum Sacrarum literarum, et earum interpretem aut doctorem, ferme sicut nunc dicimus Theologum. Vocant igitur hoc nomine Hebraei legis interpretes doctorem, a verbo
159. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 564 | Paragraph | SubSect | Section] aut certe non malum sensum accipitur haec vox Actor. 24, 26, et 28.
SECRETUM: vide supra ABSCONDITUM.
SECULUM, Hebraice
160. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 564 | Paragraph | SubSect | Section] Latinis vocabulis expresserunt, iam aeternum, iam perpetuum, iam seculum ponentes. Significat autem (ut supra monui in voce PERPETUUM) tum perpetuitatem, tum longam durationem, tum debitam rei durationem: aliquando etiam ipsum mundum denotat, aliaque significata habet, de quibus mox dicetur, Latinis quidem vox Seculum plerunque spacium centum annorum significat: unde apud Romanos Ludi seculares. Usitatissime vero longum tempus declarat, vel praeteritum, hac locutione, A seculo: vel in genitivo positum, Dies seculi: vel etiam futurum, quae significata Latinis istis ferme
161. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 564 | Paragraph | SubSect | Section] de quibus mox dicetur, Latinis quidem vox Seculum plerunque spacium centum annorum significat: unde apud Romanos Ludi seculares. Usitatissime vero longum tempus declarat, vel praeteritum, hac locutione, A seculo: vel in genitivo positum, Dies seculi: vel etiam futurum, quae significata Latinis istis ferme aequivalent, A condito mundo, et Usque ad finem mundi. Aliquando significat idem quod a condito mundo: Iohan. 9, A seculo non est auditum, ut quis oculos caeci nati aperuerit. Psa. 25, Reminiscere miserationum tuarum, quia a seculo sunt. id est, quibus nunquam uti
162. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 579 | Paragraph | SubSect | Section] significata ac locutiones recensendae sunt. particula [?:--- ] collatione, vel demonstratione, vel affirmatione quidam secum importat in sermone similitudinem: et Hebraeis idem valet, quod Latinis Ita, sic, item, similiter, taliter. Istae enim particulae certificant atque confirmant aliquid Genes. 1: Et factum est ita. Exodi 7, Et fecerunt similiter. Iudic. 21. Non invenerunt pro se totidem. 1. Regum 17. Et in iuncturis similiter desuper. Psalmo 147, Non fecit similiter
163. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 579 | Paragraph | SubSect | Section] praefecti, et simul multi, simul tamen evellentur et transibunt. Zach. 11, Et irnitum factum est in die illa, et cognoscent vere. id est: sic afflicti gregis, qui observant me. Quando hanc particulam mox praecedit negatio, tum idem Hebraeis valet quod Graecis ne my, ne gry, aut quid simile: et Latinis, Ne tantillum quidem. Esaiae 16. Audivimus superbiam Moab, quod superbus sit valde, sed ne sic quidem robur eius: id est, ne tantillum, demonstrata re aliqua levi, et nullius momenti, vel facto talitro. Ierem 8, Auscultabam et audiebam, sed ne tantillum loquebantur. Ierem. 23. Cursus
164. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 589 | Paragraph | SubSect | Section] est, ut sors sit [?:--iam ] uniuscuiusque portio soli, et etiam haereditas [?: uni-iusque ] , per metonymiam dicta: quinetiam [?: integra- ] tribuum portiones soli dictae sunt sortes. Hinc [?: ] Ephraim, sors Iuda, etc. Sic etiam Latinis videtur [?:-cta ] esse sors, quae summa aut caput rei familiaris est: et [?: c--sortes ] , qui de eadem sorte participant. Psal. 124, Non relinquetur virga impiorum super sortem iustorum, ne forte mittant manum suam ad iniquitatem. i.
165. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 591 | Paragraph | SubSect | Section] infra in VIVO. Vincti spei: id est vincti qui habetis spem liberationis. Zachariae 9, Convertimini ad munitionem o vincti spei. id est, vos vincti et onerati peccatis, qui tamen speratis et expectatis liberationem Christi. Sperare verbum aliquando pro metuere usurpatur, nota etiam Latinis catachresi. Sic etiam aliquoties in Evangelistis dicitur Dominus esse venturus ea hora, qua famulus non sperabat eum venturum. Sic Virg. inquit: Si tantum hunc potui sperare dolorem. Sperare in Moisen, Ioan. 5 dicuntur Iudaei, qui statuêbant, se per religionem a Moise
166. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 629 | Paragraph | SubSect | Section] vagationem aut oberrationem indicat. 1. Samuelis 23, Abiit David, et viri eius 600 ex Keila, quo iverunt. id est, quocunque Deus aut casus eos tulit. Sic 2. Sam. 15. Ego vado, quo vado: id est, ignoro quo nam eam, aut perventurus sim. Vado aliquando idem significat quod sum, sicut et Latinis Incedo: ut apud Vergil. Ast ego quae divum incedo Regina Iovisque, Et soror et coniunx. id est, quae sum. Gene. 15, Et ego vadens absque liberis. id est, sum, existo orbus. Iere. 41, Ismael egressus est de Mizpa in occursum eorum eundo vadens et plorans: id est, inter eundum
167. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 630 | Paragraph | SubSect | Section] Ezek. 16 Formosa facta es usque valde valde. Additum hoc adverbium adiectivo, facit comparativum, aut etiam superlativum. Ezech. 37. Exercitus grandis valde valde: id est, maximus, ingens. Non usque valde, aliquando prorsus negat, seu est universale negativum signum, non indefinitum, ut Latinis aurib. sonat: et significat idem quod nihil, seu prorsus non. Ps. 119. Ne derelinquas me usque valde. id est, nequaquam, ne in minimo quidem me derelinquas. Ibidem: Ne eripias verbum veritatis ex ore meo usque valde. id est, omnino ne eripias, ne in minimo quidem. Hoc ergo est
168. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 630 | Paragraph | SubSect | Section] amplificie magnitudinem poenarum, non quod haec ad verbum accidere debeant: sed per hasce quasi locorum afflictiones, hominum ipsorum calamitates indicantur et depinguntur, ut in Regulis Universalibus, de talib. ramplificationibus dictum est plenius. VANUS, proprie etiam Latinis idem significat quoddam Vacuus. Quae autem vacua sunt iis bonis rebus quae inesse debebant, ea quasi inutilia, falsa et mendacia sunt. Huius nominis Hebraismi sunt magna ex parte expositi in verbo Evacuo, et Inanis. Dicam nihilominus et hic quaedam. Primum Vanus per metaphoram
169. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 630 | Paragraph | SubSect | Section] quod debebat opera Satanae ac maledictionem destruere: sed nunc experientia comperit, se meram vanitatem, seu homines corruptissimos procreare, quod isto nomine dolens ac [?: ] mens confitetur. Sic et idololatriae possunt videri dici vanitas. Tertio, Vanus et Vanitas etiam Latinis mendacem et impostorem, ac imposturam significat Psal. 12, Vanitatem loquuntur quisque cum proximo suo labio adulationum ex corde et corde loquuntur. Psalmo. 4, Filii viri usqueque gloriam meam in ignominiam. et diligitis vanitatem, ac quaeritis mendacium? Coniungit in
170. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 637 | Paragraph | SubSect | Section] factum. Exodi 9. Cras faciet Dominus verbum istud in terra. 1. Regum 20, Rem hanc non potero facere. 1. Reg. 14. Quia inventum est in eo verbum bonum. id est, bona facta aut opera. Audio verba vestra mala. secundo Samuelis secundo. Septimo, Verbum valde generaliter accipitur, sicut Latinis res, Germanis ding, Sophistis ens: unde admodum varie usurpatur. Tota die dolore afficiunt me verba mea: Psalmo 56 id est, omnes res negotiaque mea me excruciant. 2. Regum 12. Quod est hoc verbum. quod fecisti nobis? id est, quid hoc tandem est, qualis haec res quam agis? Sic Ios.
171. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 658 | Paragraph | SubSect | Section] Porro quod dixi Eber utrumque latus significare, diligenter est observandum propter multa dicta Deut. ubi Moses de aliquibus rebus dicit ultra Iordanem, cum ei fuerint citra Iordanem. Sed loquitur habita ratione Chananeae, de qua agit: sic ut si quis ultramontanus Gallus aut Germanus usitato Latinis nomine Lombardiam nominet. ULULARE in cubilibus suis. Os. 7, Non clamaverunt ad me excorde, sed ululant in cubilibus suis: quod videtur de cultu idolorum dici, aut etiam alioqui de cantionibus, vel psalmis sacris in templo decantatis, sed ab hypocritis, sine
172. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 664 | Paragraph | SubSect | Section] idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi Saul, et omnes Israelitae usque valde. id est, vehementer et supra modum laeti fuerunt. Non usque valde: significat penitus non, prorsus non: Latinis esset particularis negativa, sed Hebraeis est universalis, ac prorsus eandem rationem obtinet haec formula, sicut et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne eripueris. Ibidem: Ne derelinquas me usque valde. De qua
173. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 664 | Paragraph | SubSect | Section] et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne eripueris. Ibidem: Ne derelinquas me usque valde. De qua locutione supra [?: ] Valde disserui. Sic Isaiae sexagesimoquarto: Ne irascaris nobis Iehova usque valde. Latinis auribus istae loquutiones id sonant, quasi tantum summum gradum irae aut desertionis Dei, aut privationis verbi deprecetur, inferiores autem non difficulter admittat: cum [?: ] deprecetur omnem, vel minimam quoque, desertionem. Significat igitur Non usque valde, idem quod
174. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 691 | Paragraph | Section] ficum alicuius decorticari [?: ] . 7 Fides [?: ] . [?: ] [?: ] quid Latinis usitate significet ib. 60 [?: ] [?: ] Sacris literis qd significet 307. 60 [?: ] , [?:-ox ] [?: Gr-ca ] 308. 6 [?: ] 309. 27
175. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 739 | Paragraph | Section] fermentum quid Christo et Paulo significet 305. 13 etc.
fermentum triplex in Scriptura 305. 33
176. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 740 | Paragraph | Section] 33 etc. Idomitarum nomen quid typice significet 402. 1 etc. iecur quatenus nonnunquam concupiscentiam significet ib. 13 Iehova nomen unde a Latinis sumptum, et Iovi attributum sit. ib. 37 Iehova nomen quomodo patribus ignotum ib. 24 Iesus appellatio 120. 32 Iesus nomen proprium et genuinum, domini ac servatoris nostri Christi 115. 6. 7
177. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 741 | Paragraph | Section] mediatoris obedientia sive iustitia per fidem imputata 426. 11
iustificati, seu renati fide, quomodo legi sint mortui 546. 59 etc.
iuventus quid Latinis 507. 34
178. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 743 | Paragraph | Section] quae, vel quid sit 755. 6 oblatio, seu oblatus esse, quomodo Christus dicatur 777. 44 obmutescere quomodo tum piis tum impiis tribuatur. vide OBMUTEO. obolus quid 758. 45 obsequium Latinis quid 760. 32 obsonium quid 762. 37 quare in Sacris literis pro toto stipendio ponatur ibid. 44 oculi quare olim mortuis claudebantur 774. 28 oleris et graminis metaphora quomodo impiorum
179. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 744 | Paragraph | Section]
180. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 745 | Paragraph | Section] observationes a Pharisaeis in immensum auctae 696 62
Pythagorici 783. 51
pythonis spiritus quid fuerit 991. 2
181. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 766 | Paragraph | SubSect | Section] adhibeantur. Non solum autem significatio eorum mirabiliter variat: sed etiam crebro tum abundant, tum desunt, tum denique non suo loco collocantur. 29 Tota connexio sermonis Latinis auribus durior est. Neque enim ita in hoc vel verba vel sententiae inter se molliter concinneque connexae aut conferruminatae sunt, ut in multis aliis Scriptoribus: sed confragoso, fluctuoso et vorticoso quodam impetu interdum ruunt: qua in re Sacris literis nonnihil similes sunt Thucydides
182. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 838 | Paragraph | SubSect | Section] 49. Locutio divinarum Scripturarum secundum cuiusque linguae proprietatem accipienda est. Habet enim omnis lingua sua quaedam propria genera locutionum, quae cum in aliam linguam transferuntur, videntur absurda. Idem in libro secundo de doctrina Christiana, capite 15. Et Latinis quibuslibet emendandis Graeci adhibeantur, in quibus Septuaginta interpretum, quod ad vetus Testamentum attinet, excellit autoritas. Idem de Vera religione lib. cap. 5. Ipsa locutio divinarum Scripturarum secundum cuiusque linguae proprietatem
183. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 838 | Paragraph | SubSect | Section] secundum cuiusque linguae proprietatem accipienda sit. Et alibi: Scripturae ambiguitatem aperit linguarum proprietas, ad cuiusque linguae proprietatem enarrandam. Idem in libro 1. de sermone Domini in monte, fatetur exemplaribus Graecis maiorem adhibendam esse fidem quam Latinis. Idem lib. 2. Multa exemplaria latina, inquit, sic habent: Et pater tuus qui videt in absconso, reddet tibi palam. Sed quia in Graecis, quae priora sunt, non invenimus Palam: non putavimus hinc aliquid ad disferendum esse. Idem lib. Retract. 1. cap. 7.
184. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 838 | Paragraph | SubSect | Section] Idem lib. 2. Multa exemplaria latina, inquit, sic habent: Et pater tuus qui videt in absconso, reddet tibi palam. Sed quia in Graecis, quae priora sunt, non invenimus Palam: non putavimus hinc aliquid ad disferendum esse. Idem lib. Retract. 1. cap. 7. fatetur quoque Graecos Latinis veriores, et sua ex Graecis emendat. Idem ad Volusianum Epist. 1. Praecipue Apostolorum linguas, exhortor, ut legas: ex his enim ad cognoscendos prophetas excitaberis, quorum testimoniis utuntur Apostoli. Item vide Augustinum contra Faustum Manichaeum lib. 11.
185. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 905 | Paragraph | SubSect | Section] frequentativa, meditativa, et similia. Psal. 145, Dominus sustentat cadentes, id est, cadescentes. Luc. 11, Prohibuistis intrantes, pro Intranturientes. Sic saepissime verba quartae coniugationis pro frequentativis: Tu es Deus latitans, Isa. 45. 4 Latinis et Graecis paucissima verba sunt quae significent existentiam: pleraque autem vel actionem, vel passionem, vel motum aliquem denotant: at Hebraeis pleraque in prima coniugatione significant tantum existentiam, seu qualitate quapiam praeditum esse, quam in secunda et tertia coniugatione, in
186. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 908 | Paragraph | SubSect | Section] futurum: ut, Videndo vidi. Exod. 3 Quare scripsisti in eo, dicendo, veniendo veni, et rex Babel, Ier. 36. Excidendo non excidam te, Ier. 46. id est, prorsus non excidam. 43 Verba duo coniuncta per copulam usurpantur ab eis, quorum alterum in infinitivo ponitur a Latinis. Et coepit et plantavit, Gen. 9, pro, coepit plantare. Festinavit et effudit, Gen. 24 et 25. pro, festinavit effundere. Et reversus est et fodit, Genes. 26. Utinam voluissemus et mansissemus trans Iordanem, Ios. 7. pro. Utinam voluissemus manere. Praecepit Iehosua, et deposuerunt,
187. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 908 | Paragraph | SubSect | Section] malum meum, gavisi sunt, Thren. 1. pro, audito malo meo gavisi sunt. Voluit ambulavit post praeceptum, subintelligendum Ieroboam. Non addes vocabunt te, Esa. 47. pro, non addes ut vocent te. 45 Verba duo per coniunctionem copulata, aut sine copula: quorum prius Latinis per adverbium exprimitur. Festinavit et venit. 1. Sam. 4. pro, Festinanter venit, aut festinus venit. Festinaverunt obliti sunt, Psal. 106, pro, continuo obliti sunt. Act. 15, Post haec revertar et aedificabo, id est, iterum aedificabo tabernaclum David collapsum.
188. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 908 | Paragraph | SubSect | Section] pauperibus: id est, Pius homo semper talis est, qui egentes semper omnibus modis iuvet et sustentet. Psal. 2: Quare fremuerunt gentes, id est, fremuerunt, fremunt et frement. Ezech. 13: Audientes mendacium. 47 Duo verba coniuncta per copulam: quorum prius Latinis convertitur per praesens participium vel praeteritum. Et vidit, et ecce populus egrediebatur, Iud. 9. pro, Et videns populum egredientem. Et audivit Ruben, et eripuit eum, Gen. 37. pro, Et audiens Ruben eripuit eum. Et multiplicati sunt dies, et mortua est, Gen. 38. pro, Multiplicatis
189. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 916 | Paragraph | SubSect | Section] 27 Substantivum per appositionem positum loco adiectivi. Praecepisti testimonia tua, et veritatem tuam valde, Psal. 119, pro, Praecepisti admodum observari testimonia tua iusta et vera. 28 Substantiva coniuncta per Et, quorum alterum Latinis est genitivi casus: ut Dolores tuos et conceptus tuos, Gen. 3, pro, Dolores conceptuum tuorum. Ex omni vivente, ex omni carne, Gen. 6, pro, Exomnibus viventibus universae carnis. Sic omnino videtur intelligendum esse illud Psal. 110, Ex utero, ex aurora, id est ex utero
190. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 920 | Paragraph | SubSect | Section] 2 Multa possunt de constructione quoque, sicut et de reliquis Grammatices partibus, in hoc sermone ex Latina lingua iudicari. omnes enim linguae aliquousque conveniunt. Ea hic prolixius inculcare, superfluum esset. Monebo igitur tantum quaedam de figuratis locutionibus, idque minus notis Latinis auribus. 3 Requirit sane haec lingua, sicut aliae, ut verbis personalibus praeponatur nominativus eiusdem numeri ac personae: sed contra mira est licentia subito mutandi numeros ac personas: ut eadem vel persona, vel eius motus aut actio, iam in prima, iam in
191. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 924 | Paragraph | SubSect | Section] alia verba quaecunque. Matth. 19, Iuvenis ille erat, habens possessiones multas, pro, habebat aut possidebat. 2 Corinth. 5, Deus erat reconcilians mundum, id est, reconciliavit. Marc. 5, Erat Ioannes baptizans in deserto, pro, baptizabat. Est nihilominus haec periphrasis et Graecis ac Latinis usitata. Eruditi dicunt esse Articismum. Plautus in Curculione: Sunt bibentes, pro, bibunt. Ero mors tua, 1. Corinth. 15, id est, perdam te. Tu es spes mea, id est, facis me sperare, aut das rem speratam. Ruina Iudaeorum est, reconciliatio Ethnicorum, id est, reconciliat, aut dat
192. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 931 | Paragraph | SubSect | Section] Ioanne et Iacobo: Apostolus gentium, aut vas electum pro Paulo: pater mendacii et homicidii, pro diabolo. De Allegoria, aenigmate, et proverbio, in Capite de modo legendi sacras Literas dictum est. Tantum illud forte adiici posset, in quo isti tropi in sacris Literis a Latinis et Graecis differant. Illud quidem notissimum est, in Sacris aenigma, parabola ac proverbium saepe quodvis tritum ac celebre dictum, vel etiam utilem ac illustrem doctrinam notare: ut in prima parte in hisce vocabulis plenius ostensum est. Sic sententiae Salomonis, Proverbia dicuntur, cum
193. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 935 | Paragraph | SubSect | Section] tuis, o Ierusalem, Ierusalem quae extructa est, ut civitas coniuncta sibi. Ibidem: Quoniam ibi constituta sunt solia pro iudicio, solia pro domo David. Psal. 145, Prope est Dominus omnibus invocantibus eum, omnibus invocantibus eum in veritate. Tales Anadiploses plurimae sunt in Latinis et Graecis poetis, et omnino habent quippiam musicum aut rhythmicum. Aeneid. 10, Sequitur pulcherrimus Astur, Astur equo fidens et versicoloribus armis. Sic Homerus suum Nerea Iliad. 2. lib. repetit.
194. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 950 | Paragraph | SubSect | Section] pro causa, praemium pro merito suo. Psal. 18, Laudatum Dominum invocavi: quomodo et Latini loquuntur. Sic Reprehensus, pro reprehensibilis. Gal. 2, Quia reprehensus, id est, dignus reprehensione erat,
195. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 972 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] te. pro, neque mors laudabit te. Negatio geminata non affirmat, aut semet destruit, ut apud Latinos. Ex. 14, An quod non non essent sepulchra. Id multo magis fit in novo Testamento ob Graecam consuetudinem, quibus duae negativae intendunt negationem: tametsi et Latinis id aliquando usuvenit, ut monet Erasmus in primo de Copia. Quod negatio, sicut et alia indeclinabilia interdum per traiectionem non suo loco posita sint, dixi in capite de Syncategorematibus. Non videbit me homo et vivet. pro, videns me non vivet. Non videbitis
196. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 974 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] in mundum, ut condemnet mundum, sed ut servetur mundus per eum. Affirmare solent interdum aliquid sola contrarii constanti negatione per Liptoten. Roman. 4, Non factus imbecillus. pro, fortissimus factus fide. Non pepercit animalibus. Quae consuetudo loquendi etiam Latinis nota est. Comparatio interdum negat et contra: ut, Dilexerunt magis tenebras, etc. Observetur et illa Regula, quod cum duae praepositiones ita apponuntur, ut altera sit negativa, altera affirmativa,
197. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1058 | Paragraph | SubSect | Section] citat) affirmat omnes veteres affirmasse, esse Pauli epistolam. Affirmat Eusebius, citari eam ab Ireneo, qui mox post Apostolos vixit, in Dialogis ut Paulinam. Est vero hoc testimonium Irenaei etiam ideo observandum, quo redarguantur ii etiam veteres, qui dixerunt eam a latinis Theologis fuisse reprobatam. Nam Irenaeus certe in latina occidentalique Ecclesia docuit, versatusque est Romae et in Galliis. Est vero eius autoritas testimoniumque meritô plurimi faciendum. Sexto, illa omnino videntur manifeste evincere esse Pauli, quod scribit
198. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1060 | Paragraph | SubSect | Section] tamesi haec non semper respondent in Graecis. nam in
199. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1091 | Paragraph | SubSect | Section] spem veluti anchoram animae, tutam ac firmam. Contra etiam, si quis tantum in mari versatus est, nec unquam agriculturam aut rem pecuariam vidit, multas voces ac phrases inde sumptas prorsus non intelligit. Plurima profecto in poetis, aliisque bonis authoribus, Graecis ac Latinis, multo rectius intelligent, qui in Italia versati sunt, quam qui nunquam illa loca adierunt, variasque ibi res ac mores viderunt. Quid sit vites maritare arboribus, non facile quis ex Germanicis vinetis intelliget. Quam multas voces ac phrases veterum nunc non satis intelligimus, ob solam
200. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1128 | Paragraph | SubSect | Section] qui etiamsi non extarent, tamen propter infinita dubia, quae ex illa non satis clara scriptura oriri poterant, circa Davidis Salomonisque tempora aliquas notulas invenissent, quibus res clare signateque exprimerent, tamque varia dubia, quae quotidie orirentur, tollerent. Videmus enim, vel in Latinis, vel in Graecis scriptis, ubi cum nullae literae desint, omniaque expresse notentur, quam crebro de autoris sententia dubitetur. Vel iuristarum tam variae legum interpretationes, singularumque propemodum dictionum glossationes docere nos satis possunt, quam infinita dubia, erroresque ex eo
201. Vlacic Ilirik,... . Clavis scripturae sacrae, pars... [page 1152 | Paragraph | SubSect | Section] quod ille cupit. Et sunt multi aut carnali quadam nausea, male erga sacras Literas, atque adeo authorem earum Deum ipsum affecti, aut stulta quadam opinione fascinati, quasi nihil omnino eruditum vel elegans sit, quod non sit vel ab oratoribus vel a poetis, vel denique a philosophis Graecis aut Latinis profectum. Plerunque enim mundo ac carni, ea quae de mundo terrenave sunt, sapiunt: caelestia vero sordent, nauseamque ac stomachum movent. At haec lingua habet suam mirabilem harmoniam tum in singulis vocibus, tum et in vocum connexione. de qua aliquid apparet,
202. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 52 | Paragraph | SubSect | Section]
203. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 81 | Paragraph | SubSect | Section] venit in auras.
204. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 110 | Paragraph | Section] FLAVII IACOBI EBORENSIS MORALIUM CARMINUM LIBER SECUNDUS, Ad Antonium Medum Civem Rhagusanum. S. D. Scis me Latinis distichis scribendis iamdumdum operam dare, quo successu, incertum habeo, bene tamen sperare licet, ut enim alia omittam, ipsa carminis non insuavis varietas operi auctoritatem conciliabit: interim nonnulla me torquent, quae exiguis spatiis includi
205. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 136 | Paragraph | SubSect | Section]
Ad Volucem.
206. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 175 | Paragraph | SubSect | Section]
207. Pir, Didak. Cato minor, sive disticha moralia,... [page 206 | Paragraph | SubSect | Section]
208. Gradic, Stjepan. De vita, ingenio, et studiis Junii... [page n24 | Paragraph | Section] caeteras ingenuas artes doctores ex professo habuit Camillum Gorium Senensem; et Ignatium Tudisium consanguineum suum Societatis Iesu Sacerdotes, viros non minus vitae sanctitate, quam litterarum laude praestantes, quorum in ludo, nobilium adolescentulorum frequentia eximie in Ciuitate florente, latinis litteris est eruditus: celeriterque ad summum eloquentiae decus euasit, cuius illustria documenta quottidie ab illo prodibant, omnis generis, omnisque argumenti carminibus consignata, quibus nihil sublimius fuit, nihil elegantius, quodque ad veterum poetarum copiam, et maiestatem propius
209. Gradic, Stjepan. De vita, ingenio, et studiis Junii... [page n28 | Paragraph | Section] statuit, ut historiam humanae salutis, a Christo Domino patratae, exequendam susciperet. Ac ne molew5o inuentionis constituendae labore in impetu concepto retardaretur, ad scribendi compendia primis Romanis Poetis usitata respexit; ut quomodo illi a Graecis profecissent scriptoribus, sic ipse a latinis proficeret; securus humanae gloriae, quae non perinde splendida secutura videbatur scriptorem ad alieni ingenii ductum in edendis suis operibus respicientem: quippe non suae priuatae laudis, sed Dei gloriae, et communis vtilitatis stimuli ad capessendos egregios labores pulcherrimum animum
210. Vicic, Kajetan. Thieneidos libri sex, versio... [page 91 | Paragraph | Section]
211. Vicic, Kajetan. Thieneidos libri sex, versio... [page 119 | Paragraph | Section] eundem prius Epileptico morbo, et paralysi oppressum, et a medicis conclamatum, prodigiose sanitati restituisset, eidemque saepius ante visibiliter apparuisset; Die 4. Augusti, Anno 1685, hora 17. silentii pomeridiani tempore apparuit, quem hisce verbis Latinis, pro Christiana militia precantem, affatus est: Imperium Othomannum totum in destructionem ibit, et Christi fideles, quamprimum maximas victorias contra Turcas reportabunt, et S. Mater Ecclesia triumphabit. Quod statim sequens probavit
212. Ritter Vitezovic,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph | Section] qui Anastasii Imperatoris tempore Danubii oras accolentes Liburniam et Dalmatiam occuparunt, Romanos Pannoniae incolas diu tribulantes: nam hi cum Gothis sive Slavis Croatis Presbyteri Diocleatis in aetate conveniunt. Et quidem Verli sive Herli idem significat, ac Latinis egregii dicuntur. nam et Vidomar sive Vidomir secundus Verlorum Rex circa eadem tempora in Dalmatiae Confiniis regnasse perhibetur, qui Sanctum Maximum cum quadraginta Christianis martyrio effecit; et Svevlad tertius illorum Rex, qui Narsetem contra Gothos
213. Ritter Vitezovic,... . Croatia rediviva, versio... [Paragraph | Section] mores in ipsa Corbavia et Croatia passim ad
nostram usque aetatem observabantur. Et quidem Corybantes exigua litterarum mutatione a
Crovatorum nuncupatione differunt, qui se (ut diximus) Hrvatos, alii et Horvatos
appellant, a Graecis Chrobati, a Germanis Korbati, a Latinis Croatae, Crovates et
Chrobates dicti.
Termini porro Croatorum Regni a diversis authoribus diversimode statuuntur. Graeci
Orientalem Cetinae, Occidentalem Arsiae flumina ponunt. E quibus Porphirogenitus haec
scripto reliquit.
dubio) tam Diocleas,
quam Archidiaconus manuscripta quaedam priscorum Regum rerumque Patriae monumenta, eaque
(ob typorum tunc defectum ac litteratorum paucitatem, perque tot temporum iniurias) ad
manus Lucii non pervenerunt. Nec omnis Regum aut rerum Croatiae in Latinis ipsorum
privilegiis, ita orae maritimae expeditis, fundatur memoria: quae in locis illis, utique
tutioribus et a populo litteras amante, conservata reperiuntur. alia Croatis suis
Mediterraneis vernacule expedita, cum caeteris Regni et Regum opibus inter tot
docuerunt vota, quod aptum
Crassi maculam delevit Oronte,
coram tribuum distinguere vultus
Dorcas: pro stirpe virili
stabat atrox, rabidam quo poscat Idumen
Arsace
aeque ac Illyrica lingua. Nonagenario major decessit ex hac vita sepultusque in ecclesia monialium sanctae Mariae de Taurello ante majus altare.
Hieronymus Martiniacus, patritius Spalatensis, singulari ingenio praeditus, idemque literis Latinis eruditus et omni digna homine nobili doctrina excultus; verum autem poeticae facultatis laude floruit multaque reliquit carmina, quorum pleraque apud me reperiuntur. In his legitur nobilissimum epigramma Angelae Phaletrae, castissimae ornatissimaeque virgini Venetae inscriptum.
soror Jancii Leonis Alberti, equitis aurati, patritii honoratissimi, filius, in gymnasio Patavino sub Colla Firmiano, Tydeo Acciarino
Ex Acciareno. et Hieronymo Jenesio, ejus aetatis viris eruditissimis, in Latinis literis adeo profecit ut pene puer in laudem serenissimi principis Nicolai Marcelli cunctis admirantibus luculentissimam habuerit orationem. Statura erat mediocri, latis humeris, corpore gracili, fronte hilari et laeta, oculos habebat nigrescentes, nasum aquilinum, faciem venustam, capillos
di bronzo, la sudetta iscrizione esiste in Roma nella Chiesa di S. Girolamo della nazione Illirica, collegiata, eretta da Sisto V, come appare dalla Bolla.
Thomas Chrancus, patritius Spalatensis aeque ac Brachiensis, in faciendis versibus Latinis erat adeo felix ut annos natus non plus viginti eos versus funderet quos viris doctis et qui in eo studio plurimum elaborarint componere satis esset.
errori aut inadvertentiae meae imputes. Genus enim
r alteram consonantem praecedens, quae ab alijs malè per a, e,
clariùs exhibentur Quaedam etiam Nomina propria significativa latinizavi. ùti
et oves ibi praeda fuisse
placuique canenti
et praeclara probitatis vestigia, quae imitaremur, reliquerunt; nam longe facilior est atque certior per aliorum, maxime sodalium populariumque atque gentilium, exempla quam per praecepta et disciplinae leges hominum ad virtutem animos alliciendi ratio. Porro Ragusinam urbem et graecis et latinis litteris ac si aliam christiani orbis civitatem excultam olim fuisse, nemo est, qui ex veteribus eius monumentis non novit, vel a narrantibus saltem patribus non acceperit civesque eius omni liberali disciplina cum sacra, tum profana praeditos edendis in omni bonarum artium genere
8. Ejusdem: Diversa fragmenta excerpta tam poetica quam ad historiam patriae pertinentia.... quarto.
9. Ejusdem: Otia metrica partim manuscripta, partim impressa.... quarto.
10. Ejusdem excerpta ex auctoribus tam graecis quam latinis ad historiam patriae pertinentia.... quarto.
11. Ejusdem: Adumbratio insignium praecipuarum Croaticarum familiarum, sed imperfecta et calamo tantum facta.... quarto.
12. Litterae eruditorum ad Ritterum.... quarto.
enim ipsi, vel si libuisset nova quaeque porro persequi ac superioribus
adjungere, vacuum jam suppetebat tempus, cum ad potiores esset gravioresque
subeundas curas evocatus. Siquidem Anno 1762 delatum ipsi munus fuit, quod ab
Epistolis Latinis vocant: quo tanquam gradu septem post annos ad conscribendas
Pontificias ad Principes Viros Litteras conscendit. Hoc munere etiamnum
fungitur, ac septimus ac decimus jam in exitu est annus, ex quo PIO VI
Pont. Max.
persequendam? Sed rerum pulchritudo jam
longius me abripuit, quam provideram. Ea enim est hujusmodi admirabilis
Philosophiae ratio, ut, cum in ipsa expendenda semel animum defixeris, modum
tenere non possis; posteaquam vero eadem a te latinis versibus est reddita,
nescio quomodo jucundior est, atque gratior; domesticam enim quandam laudem
continere videtur. Vale.
binas
ejusdem objecti imagines recedentes a se invicem recessu ipsorum vitrorum.
Quam ob causam hic egi de alio micrometrorum genere, quae dicuntur ocularia
interna et constant filis quibusdam collocatis intra telescopium.
Hoc argumentum a nullo, quod sciam, huc usque Latinis versibus expositum; videtur sane admodum difficile, cum oporteat exhibere constructionem et
usum tam telescopii quam micrometri inclusi in ipso. Adhuc tamen conatus
sum exhibere hic utrumque, quanquam, quod ad telescopia pertinet, persequor
sola telescopia dioptrica, quibus hoc
43(II 75) Innuuntur hic methodi determinandi latitudinem loci cujuspiam; quod quidem
praestatur admodum facile. Primo loco proponitur illud, latitudinem loci aequalem esse altitudini poli supra horizontem, qui hic appellatur limes coeli,
nimirum nobis conspicui. Idem autem a Latinis dictus est finitor, quod visum
finiat. Id theorema notum est ipsis geographiae tyronibus. Latitudo loci est, uti diximus, distantia loci ab aequatore computata in arcu meridiani terrestris. Quae quidem habet eundem graduum numerum, quem in coelo distantia puncti respondentis ipsi loco ad
poetam, pluribus impressis speciminibus clarissimum. Vernacula autem nostra lingua habemus etiam bina epica poemata, egregia
sane, Osmaniadem atque Christiadem, et alia quamplurima summi pretii omnium
generum, inter quae plura edita ab abbate Giorgio Benedictino plurimum excellunt. Qui quidem et Latinis operibus editis hoc nostro saeculo maximam sibi eruditionis et sacrae et profanae famam comparavit.
Atque hic mihi haud ita quidem temperare possum, ut domesticam laudem omittam. Circumferuntur enim satis multa elegantissima carmina Petri fratris, quem
anno 22
moribus impedimentum potest.
Volumen cui titulus:
hunc studiosorum et voluptati et utilitati esse posse, si publici juris fiat, censeo.
Jovanović
est enim
cestus lorum, seu cingulum acu pictum: in quo inerat, ut est apud Homerum Iliad.
lib. XIV amor blandiloquentia, cetera quibus animi hominum amore inflammantur.
quae hujusmodi vim habent, a Graecis, itemque a Latinis Graeco vocabulo,
ac praeter modum boni interpretes haberi volunt, hoc assequuntur, ut mali scriptores, ac de pulcherrimis aliorum scriptorum, quae corruperint, operibus, male omnino meriti deprehendantur. Quanto rectius, quantoque consultius facerent, si ejus operae, quam totam in bene vertendo, hoc est in verbis Latinis ad verba Graeca accommodandis consumunt, partem seponerent, atque in bene scribendo, hoc est in omnibus, quibus praestat is quem interpretantur, virtutibus aemulandis, ac repraesentandis collocarent? si recentiorum quorundam, nihil sani hac in re praecipientium, fatuitatem, atque ineptias
in ea non appareat insolens et peregrinum; heic alterum interpretem, vel magis poëtam, illa eadem sic effari, ut credas te audire civem Romanum, in media urbe natum et educatum, illi advenae praecipientem, et ostendentem, ea, quae dixerit insolenter et perabsurde, quemadmodum dici oportuerit, ut Latinis auribus apta essent. id ut praestet, uti scienter praeclara illa et generosa libertate, quam saepe jam laudavi, et oratori oratorem, poëtae poëtam interpretanti necessariam esse dixi; sententias easdem retinere, verba, ita ut res postulat ac ratio praescribit, commutare, addere, omittere,
Quod literati homines bene multi, sed in Graecis literis non admodum versati jamdiu vehementer optabant; tandem aliquando repertus est, qui cum Graece Latineque optime sciret, tum poetarum omnium facile principem Homerum ita
optimaeque morum disciplinae adversetur.
latinis.
Quamquam Homericae Iliados Poëma, aetatum ac nationum omnium plausu atque admiratione celebratum, jam inde ab literarum in Italia restauratione, sapientissimorum Principum cura latinis versibus reddi coeperit; constat tamen, nullam ad hanc usque diem Epici incomparabilis versionem prodiisse, quae aut germano latini sermonis nitore, aut exacta Homericarum venustatum repraesentatione, aut denique numerosa quadam ac sublimi versuum magnitudine delicatis harum rerum
ingentium praemiorum frustratus, alio industriam suam, cogitationesque converteret. Politianus autem non tam Magni Laurentii Medicis liberalitate et patrocinio illectus, quam, ut ipse de se fatetur, natura atque aetate ad Homeri blandimenta proclivior, quum Homericam tubam jam inde ab adolescentia latinis versibus tractare coepisset, incredibilem in Italia universa de se expectationem excitaverat. Neque dubium erat, quin in difficillimo opere perficiendo caeteris omnibus palmam esset praerepturus. Inerat enim ei praeter admirabile ingenium, judicium etiam acerrimum et tanta rerum cognitio,
Mediceae Gentis calamitas primum, mox immaturus ipsiusmet Politiani interitus miserabilem in modum corrupit, sexto vixdum Iliados libro absoluto. Quod idem fatum subiisse visus est etiam Francisci Floridi Sabini viri eruditissimi in Homero vertendo conatus. Nam quum octo Odysseae libros latinis carminibus elegantissime redditos immortali illi omnium optimarum artium Maecenati Francisco I. Galliarum Regi dedicasset tanquam specimen quoddam reliquorum Homeri operum, quae latine interpretari constituerat, Rexque ipse Graecarum literarum scientissimus hominem humanissimis et verbis et
homines egregie praestiterunt, tum praeclarissime Raymundus Cunichius vir doctissimus mihique familiarissimus. Et quoniam tu, amice lector, anno proxime elapso latinam ab eo Homeri Iliadem habuisti editam, tantaque felicitate perfectam, ut nata in Latio, non inserta videatur; Odysseam nunc habe latinis itidem versibus a me expressam, eaque, qua potui tanti viri et exemplo et aemulatione incensus, diligentia perpolitam. Utrumque certe dignum est opus, quod multorum cura et explicetur et convertatur. Ac si in Iliade singularem quamdam magniloquentiam et divinam granditatem es admiratus;
vero, quum pacatior sit ac tranquillior animus, ut sunt remissiores commiserationis quam iracundiae motus, ne langueat oratio atque concidat, maxima cavendum est providentia. Quod etsi Homero feliciter contigisse omnes harum rerum periti aestimatores ultro fatentur; tamen ne mihi ejusdem carmina latinis verbis interpretanti non aeque feliciter contingat, magnopere formido. Cujus enim ingenii tanta vis esse possit, ut in hoc ipso, in quo ille totius antiquitatis consensu incredibili excelluit, se cum illo conferre et quasi certare non dubitet? Atqui ita profecto est: qui aut orationem
tantum facultatis in interprete requirere? Ego vero omnia haec debere illi inesse, et multo etiam plura censeo, ob eamque caussam jam me ipsum ferme imprudentiae ac temeritatis condemno. Age vero, ipsum Odysseae initium contemplare: facilene tibi esse negotium videtur, primos illos graecos versus latinis aeque elegantibus exprimere? At si stilum ad scribendum advertas, profecto longe majorem, quam suspicaris, difficultatem experiere. Herculi clavam facilius extorqueas, quam Homero versum, ajunt solitum fuisse dicere suis Virgilium obtrectatoribus: quod quam verum sit, tute ipse per te
πτολίεθρον ἔπερσε·
modestius. DIC: Monosyllabon invenit quo et nullus initio epici carminis usus est poëta, et nihil esse potest gracilius. DIC MIHI: littera I nulla vocali alia interposita, mirum quantum faciat ter repetita ad exilitatem soni. Perbelle quidem ad rem vates prudentissimus: at si graeca verba cum latinis conferas, quamvis idem utraque significent, non eodem certe modo etiam auribus sonant.
se gerat, praeclare fungi munere officioque interpretis. Atque in eum jam locum me esse paullatim delapsum video, ut mihi necesse sit pauca de me ipso dicere, deque hac mea, qualiscumque est, Odysseae latina interpretatione. Ego quidem, quamvis ab ineunte jam adolescentia graeca semper cum latinis conjunxerim, quamvis et Homerum et Virgilium seu natura seu casu aliquo primae institutionis prae omnibus semper poëtis adamaverim, assidueque triverim manibus; tamen video, quantum mihi adhuc optimarum artium praesidii desit, ut laudabiliter eum, in quem fortasse temere, sed libenter
suavitatem coloremque aliquo modo referret, omnino respuerem ac reiicerem. Quantum vero his rebus omnibus sim consequutus, non est meum judicare: hac de re tuum erit aliorumque judicium, quod fieri velim potissimum ex illorum comparatione, qui hoc eodem in stadio sese exercuerunt, id est latinis versibus sunt Odysseam interpretati. Habes, quod sciam, nonum decimum undecimum duodecimumque Odysseae librum latino carmine elegiaco redditum a Joanne Prassino; habes octo priores libros a Francisco Florido Sabino latinis item versibus conversos; habes denique integram Homeri Odysseam
ex illorum comparatione, qui hoc eodem in stadio sese exercuerunt, id est latinis versibus sunt Odysseam interpretati. Habes, quod sciam, nonum decimum undecimum duodecimumque Odysseae librum latino carmine elegiaco redditum a Joanne Prassino; habes octo priores libros a Francisco Florido Sabino latinis item versibus conversos; habes denique integram Homeri Odysseam latine heroico carmine redditam a Simone Lemnio Rheto, dicatamque ab eodem Francorum regi potentissimo Henrico II. Horum duos primos mittamus oportet, et quod partem tantum, non opus totum perfecerunt, et quod eorum labores
0 E О Г О N I A.
HESIODI
AD LECTOREM
finguntur. Vides haec perbelle quadrare omnia ad
singulas mundi partes, et ad hanc omnem rerum creatarum efficiendam seriem. Quid vero
ille Hesiodi Saturnus falcifer, eiusque iussu matris telluris in Caelum patrem
saevitia? Graecis Chronos, qui Latinis Saturnus, tempus est. Nonne autem homines, et
terram habere generandi vim, et caeli irrigatione et calore indigere, et curam
praeterea adhibendam in colendis arvis, ferroque proscindendis, usu processuque
temporis didicerunt? Nonne solum maria
AD LECTOREM
ferre poterat. Sed ego haec omnia ab aliis, ut aiebam, discenda
reliqui, quum non aliud mihi proposuerim, quam Ascraei vatis, placidissimi
suavissimique senis, ita versus latinis versibus exprimere, ut sine taedio, aut
fortasse aliqua etiam cum voluptate, quod a nemine satis bene factum adhuc
noveram, a graecae linguae imperitis legi possent. Qui autem P. Virgilio aureum
illum nitorem, admirandas digressiones,
munere quadrae,
536 E quercu dentale
etc.
E\Cjj,a Graecis, quod Latinis dentale.
Male vero dentale cum buri, aliqui interpretes confuderunt: illa enim Tvr\ •
537 quos nona inviserit
etc.
fingere lingua,
quibus etiam nonnulli dubitarunt, utrum esset
Hesiodi, an alterius antiqui scriptoris hoc poema. Sed ego omissa huiusmodi
controversia, quae certo dirimi dissolvique nequit, ad meam venio
interpretationem. Haud primum nunc latinis versibus a me redditum hoc poema in
lucem prodit: aliquot iam elapsi sunt anni, ex quo Senis in Etruria vulgatum est,
ut antequam Odysseam in manus hominum
emitterem, haberetur aliquod meae
lucem prodit: aliquot iam elapsi sunt anni, ex quo Senis in Etruria vulgatum est,
ut antequam Odysseam in manus hominum
emitterem, haberetur aliquod meae rationis interpretandi exprimendique Graeca
latinis carminibus specimen, ac veluti tentamen. Integrum tunc imprimendum, prout
exstat nimirum in Hesiodi
(i) Vide eorum nomina diversasque sententias in Bibl. Graec. lib. il cap. viil apud
gaudet. Sed brevi in
lucem prodibit meditatum, et ad unguem redactum ab eo opus, quod
cumulatissime hoc meum de illo judicium omnibus, ut credo, comprobabit.
Exegit enim poeticam versionem latinis metris omni eorum varietate ac
suavitate adhibita, a pluribus adhuc tentatam, a nullo vere ad optatam metam
perductam, nisi (ut puto) Italica lingua ab elegantissimo Xaverio Mattei;
versionem inquam poetae illius
okotjen. Atque huius [39] rei gratia in primitivis
(res latet ipsa) notas.
antiquos amore. Krša
tunc mutatum sensi; cum lumine primo,
haud pariter tentata elegia, recepta est
adeo solidata resistit
maturitatem. Quidquid enim viatoris studio, et attentione
dignum offerebatur in singulis urbibus, id omne diligentissime notavit Junius. Romae
familialiter usus est concive suo Benedicto Stayo summo illo viro, qui Lucretio fere par
Cartesii et Newtoni philosophiam Latinis versibus nobilitavit. Neapoli vero quamdiu fuit,
adibat Stavinum Zamagna, ipsum etiam Ragusinum, Latinae poeseos Graecarumque literarum
scientissimum. Domum reversus geometriae et physicae operam navavit doctore Eugenio
Basilio e Dominicana familia, qui apud
Restium destitisse arbitror non alia de causa, nisi quod eo jam
tempore Raymundus Cunichius et Bernardus Zamagna reliquis in hoc studiorum genere palmam
praeripuissent. Difficilioria etiam loca et verba in Idylliis Theocriti ad proprium
fortasse usum Latinis adnotationibus explanavit.
E Graeca ad Anglicam linguam se convertit, ut scilicet nullius interpretis indigens
(Gallicis antea versionibus utebatur) legeret et degustaret propius eorum opera, quorum
fama apud Ragusinos quoque percrebuit. Ac si
majoribus, atque Lyceo
peculiari praestantissimorum
virorum cura, primam habuit institutionem; deinde in celeberrimo Seminario patavino
(1802-1814) integritate morum, foecunditate ingenii, ecclesiasticae disciplinae obeundae
alacritate, in addiscendis scientiis litterisque praecipue vero latinis et graecis studio,
fere omnes alumnos antecessit.
Die 19 mensis Junii anni 1814, sacerdotio initiatus, magistri munus strenue obivit
Patavii, Macarskae, Jaderae et Spalati. Qua in civitate praeprimis (1825) c. r. Gymnasii
rector, verbo et
quot in Illyrico provinciae aut etiam auctores existunt. Ingenti huic malo medella adferrenda erat, — et cum provinciae illyricae ex quadam zelotypia nulli e sui medio orthographiae praeferentiam tribuere velle viderentur, nullum aliud remedium restitit, quam ut praeclara septentrionalium (latinis
tamen characteribus scribentium) Slavorum orthographia adaptetur. Itaque Dr. Gaj primus rejecta propria sua provinciali orthographia croatica modum scribendi Čehicum (Bohemicum), evitatis tamen ejus defectibus, approbantibus compluribus celeberrimis in Europa philologis,
doctos Europae coetus, a quibus latina lingua magnopere colitur, quaeque adhuc apud illos florens in tanta linguarum diversitate habetur una tamquam communis hominum conciliatrix, ac veluti quoddam doctrinae vinculum, exemplo insuper, et aemulatione meorum concivium inductus, qui variis poeticis latinis versionibus clarum sibi nomen peperere, aggressus sum Osmanidem heroico carmine primus interpretari, et post indefessum aliquot annorum studium, favente Deo, ad optatum finem perduxi. Arduum equidem est opus, measque tenues vires exsuperans, mea tamen bona voluntas, et meta proposita
memoria, et subsequuta ejus grandia, et clarissima adversus Turcas gesta tunc iuveni poetae Ioanni Francisco Gondula aditum praebuere illyricum epicum carmen, sub titulo Osmanidis, concipere et exarare, quo suo heroi, et sibi immortalem laudem et gloriam comparavit, et quod nunc primum latinis numeris expressum in lucem prodit.
Haec ego omnia nimis vetera satisque cognita praetereo, ut ad
hodiernum studiorum Latinorum statum veniam.
Inter duo bella universalia in Vetere Iugoslaviae regno duo erant
scholarum genera, in quibus discipuli puerili aetate lingua litterisque Latinis instruerentur: alterum erat gymnasium classicum, in quo praeter linguam Graecam etiam Latina discebatur, cuius studio octo anni tribuebantur, alterum vero gymnasium reale dictum, ubi eadem studia tantum
superius quadriennium occupabant. Quorum in altero ex auctoribus Latinis hi
litterisque Latinis instruerentur: alterum erat gymnasium classicum, in quo praeter linguam Graecam etiam Latina discebatur, cuius studio octo anni tribuebantur, alterum vero gymnasium reale dictum, ubi eadem studia tantum
superius quadriennium occupabant. Quorum in altero ex auctoribus Latinis hi praecipue scriptores legebantur: Caesar, Sallustius, Cicero, Livius, Tacitus, poetae Ovidius, Vergilius, Horatius; in altero autem eorundem
auctorum loci selecti. Quod ad magistratus linguae litterarumque Latinarum erudiendos attinet, huic rei seminaria classica apud facultates
et quaedam novae Universitates ortae sunt, aliquot vetera gymnasia classica sunt clausa, nonnulla nova aperta, sed ita tamen, ut omnium numerus minor esset quam ante bellum. Praeterea in gymnasio quod dicitur communi biennium tantum linguae Latinae consecratur, quo fit, ut litteris non solum Latinis
sed etiam omnino classicis in singulos annos minus studeatur. Cuius rei
causas si quaerere velis, duas forsitan invenias, quae adulescentium animos maxime ad hoc studiorum genere deterreant: unam celerrimum
scientiarum progressum, cuius omnes testes sumus, alteram
eaedem sunt vitae condiciones, quae studia nostra vel provehere vel retardare possint.
Haud sane dubium est, quin hic Conventus, sicut alii eiusdem generis
coetus, quippe qui hac in re auctoritate plurimum valeant, efficere possint,
ut in studiis Latinis provehendis multa in commune statuantur. In his
mihi eae sententiae maximi momenti esse videntur, quae hac in re ad
omnium nationum unitatem pertinent. Qui enim fines sint destinandi,
quae methodi adhibendae, quae auxilia petenda, hoc potissimum loco
longo saeculorum tractu Latine scriberentur. Haec lingua adhibebatur in curiis, tribunalibus, in foris, in publicis congregationibus, in scholis,
quin etiam in familiaribus et privatis congressibus.
Sacerdotes, nobiles, cives, milites, docti indoctique omni
ope nitebantur, ut Latinis litteris instituerentur Latinoque sermone assuescerent. Non videbatur, ut Ciceronis verbis utar, tam praeclarum esse scire Latine,
quam turpe nescire. Nihilominus lingua Latina, quippe
quae plebis non propria fuerit, apud Croatas nullo
modo communis dici potest, sed
ad medium praeteritum saeculum typis edita recensere aggressus sum. Hic autem non solum ea opera intelligenda sunt, quae a Croatis proprio marte Latine condita sunt, verum et illa, quae ab iis e qualibet lingua
in Latinum translata sunt quaeve auctores Croatici
commentariis vel notis Latinis illustraverunt sive denuo domi vel alibi ediderunt. In hoc opere concinnando
non mihi proposui texere prolixiorem catalogum historico-criticum vel bibliographiam plenam, quam dicunt,
librorum id genus, sed pro viribus recensere opera
cognitione potissime digna, quod studiosis
Jan Panonije (1434-1472) [1447, Italia; Hungaria]: Epigrammata et elegiae, versio electronica, 5735 versus, verborum 37748, ed. Sandor Kovacs [genus: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [numerus verborum] [ian-pan-epigr-eleg.xml].
Jan Panonije (1434-1472) [1456, Italia; Hungaria]: Epistulae, versio electronica, 1969 verborum, ed. Samuel Teleki [genus: prosa - epistula; prosa - versio] [numerus verborum] [ian-pan-epist.xml].
Jan Panonije (1434-1472) [1467, Italia; Hungaria]: Serenissimo Hungarorum regi Matthiae epistula, versio electronica, 406 verborum, ed. Acs Pal Jankovics Jozsef Koszeghy Peter [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [ian-pan-epist-matth.xml].
Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1474, Rim]: Oratio in funere Petri Riarii, versio electronica, Verborum 4115, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [modr-n-oratio-riar.xml].
Sizgoric, JurajMarulic, MarkoMihetic, AmbrozTideo AcciariniAndrea Banda di VeronaHilarion di VicenzaRaffaele ZovenzoniGiliberto Grineo (c. 1445-1509?; 1450-1524; c. 1420-post 1487) [1477]: Elegiarum et carminum libri tres, versio electronica, 1585 versus, verborum 10077, ed. Veljko Gortan [genus: poesis - carmen; poesis - elegia] [numerus verborum] [sisgor-g-eleg.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1480]: Repertorium, versio electronica, Verborum 315700, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - loci communes] [numerus verborum] [marul-mar-repert.xml].
Crijevic, Ilija (1463-1520) [1484, Dubrovnik]: Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica, 7675 versus, verborum 46525, ed. Darko Novakovic [genus: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [numerus verborum] [crijev-i-carm-1678.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1496, Split]: De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica, Verborum 186963, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-inst.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1505]: Epistulae, versio electronica., Verborum 166, ed. Petrus Kasza [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epistulae.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1507]: Vita diui Hieronymi, versio electronica, Verborum 10681, ed. Darko Novakovic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vita.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1519]: De humilitate, versio electronica, Verborum 81625, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-humil.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520]: Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica, Verborum 5404, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [tubero-comm-rhac.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].
Bozicevic Natalis, Frano (1469-1562) [1524]: Vita Marci Maruli Spalatensis per Franciscum Natalem conciuem suum composita, versio electronica, Verborum 1777, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [natalis-f-vita-maruli.xml].
Pribojevic, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525, Hvar]: Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica, verborum 14680, ed. Veljko Gortan [genus: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [numerus verborum] [pribojev-v-or.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clare exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus, ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-afflictio.xml].
Paskalic, LudovikCamillo, GiulioMolza, Francesco MariaVolpe, Giovanni Antonio (c. 1500–1551; c. 1480–1544; 18. 6. 1489 – 28. 2. 1544; 1515–1558) [1551]: Carmina, versio electronica, 2642 versus, verborum 17191, ed. Sanja Peric Gavrancic [genus: poesis - elegia; poesis - sylva; poesis - epigramma] [numerus verborum] [paskalic-l-c.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1553]: Iter Buda Hadrianopolim, versio electronica, Verborum 10368, ed. Laszlo Szalay [genus: prosa oratio - itinerarium; prosa oratio - diarium] [numerus verborum] [vrancic-a-iter.xml].
Dudic, AndrijaDionysius Halicarnassensis (1533-1589) [1560]: De Thucydidis historia iudicium... A. Duditio interprete, Verborum 18906, ed. Petra Sostaric [genus: prosa - epistula; prosa - versio] [numerus verborum] [dudic-a-thucydid.xml].
Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-1.xml].
Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-2.xml].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596]: Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica, versus 5366, verborum 40443, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [numerus verborum] [didacus-p-cato.xml].
Gradic, Stjepan (1613. — 1683.) [1670]: De vita, ingenio, et studiis Junii Palmottae, versio electronica, 3196 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - vita] [numerus verborum] [gradic-s-palmottae-vita.xml].
Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1686]: Thieneidos libri sex, versio electronica, 5415 versus, verborum 33672, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-thien.xml].
Ritter Vitezovic, Pavao (1652–1713) [1700, Zagreb]: Croatia rediviva, versio electronica, 68 versus, verborum 7054, ed. Zrinka Blazevic [genus: prosa oratio - historia; poesis - elegia] [numerus verborum] [vitezov-ritter-p-croatia.xml].
Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1700]: Jesseidos libri XII, editio electronica, 13523 versus, verborum 84448, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-jess.xml].
Durdevic, Ignjat (1675-1737) [1700]: Poetici lusus varii, versio electronica, versus 5453, verborum 35062, ed. Veljko Gortan [genus: poesis - epigramma; poesis - elegiacum; poesis - ode; poesis - sonetto; poesis - idyllium; poesis - metamorphosis; poesis - paraphrasis] [numerus verborum] [djurdjev-i-poe.xml].
Dumanic, MarkoBernardi, Jerolim (1628-1701; oko 1688-1773) [1701]: Synopsis virorum illustrium Spalatensium, versio electronica, verborum 6745, versus 158, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - catalogus virorum] [numerus verborum] [dumanic-m-synopsis.xml].
Ritter Vitezovic, Pavao (1652–1713) [1703]: Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica, 2815 versus, verborum 19809 [genus: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [numerus verborum] [vitezov-ritter-p-plorantis.xml].
Matijasevic Karamaneo, Antun (1658-1721) [1716]: Ferocia Turcarum per Christianos Compressa, versio electronica, 262 versus, verborum 1629, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - carmen; poesis - epica] [numerus verborum] [matiasev-caraman-ferocia.xml].
Boskovic, Ruder (1711-1787) [1734]: Elegiae II et carmen, versio electronica, 456 versus, verborum 3103, ed. Tomislav Duric [genus: poesis - elegia; poesis - carmen] [numerus verborum] [boskovic-r-el-2-carm.xml].
Crijevic, Serafin Marija (1686-1759) [1740, Dubrovnik]: Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica, Verborum 6633, ed. Stjepan Krasic [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [numerus verborum] [crijevic-s-biblioth.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Additamenta ad Annuas, versio electronica, Verborum 17030, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann-add.xml].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1755, Rim]: Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica, 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [stay-b-phil-rec.xml].
Boskovic, Ruder (1711-1787) [1761]: De solis ac lunae defectibus, versio electronica, 5828 versus, 91294 verborum, ed. Branimir Glavicic [genus: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [numerus verborum] [boskovic-r-dsld.xml].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1764]: Echo libri duo, versio electronica, Verborum 11422, versus 1535, ed. Petra Sostaric [genus: poesis epica] [numerus verborum] [zamagna-b-echo.xml].
Zamanja, BernardKunic, Rajmund (1735-1820; 1719-1794) [1768]: Navis aeria et elegiarum monobiblos, versio electronica, 3251 versus, verborum 26001; carmen epicum, hendecasyllabum 1, elegiae 10, idyllia 4, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica; poesis - elegia; poesis - idyllium; poesis - epigramma] [numerus verborum] [zamagna-b-navis.xml].
Kunic, Rajmund (1719-1794) [1776]: Ad Balthassarem Odescalchium elegia (Ilias Latinis versibus expressa), versio electronica, 268 versus, verborum 2176, ed. Petra Sostaric [genus: poesis - elegia; paratextus] [numerus verborum] [kunic-r-ilias-elegia.xml].
Kunic, Rajmund (1719-1794) [1776]: Оperis ratio (Ilias Latinis versibus expressa), versio electronica, 218 versus, verborum 7485, ed. Petra Sostaric [genus: prosa - epistula; prosa - praefatio; prosa - dedicatio; paratextus] [numerus verborum] [kunic-r-ilias-operis.xml].
HomerusZamanja, Bernard (1735-1820) [1777]: Homeri Odyssea Latinis versibus expressa, versio electronica, 13633 versus, verborum 95,658, ed. Petra Sostaric [genus: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; poesis - argumentum; prosa - paratextus; prosa - epistula] [numerus verborum] [zamagna-b-odyssea.xml].
HesiodusZamanja, Bernard (1735-1820) [1785]: Hesiodi Ascraei opera, versio electronica, 2747 versus, verborum 58425 [genus: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [numerus verborum] [zamagna-b-hesiod.xml].
Sorkocevic, MihoMalinius Sandecensis, GasparusAsirelli, PierfilippoFortis, AlbertoMarullo, Michelle (1739-1796) [1790]: De illustribus familiis quae hodie Rhacusae exstant, versio electronica, 121 versus, verborum 3295, ed. Miho Sorkocevic 1739-1796 [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - tractatus; prosa - notae] [numerus verborum] [sorkocevic-m-fam.xml].
Katancic, Matija Petar (1750-1825) [1791]: Fructus autumnales, versio electronica, 948 versus, verborum 7599, ed. Tomo Matic [genus: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; prosa - paratextus; prosa - dedicatio; prosa - praefatio] [numerus verborum] [katancic-mp-fructus.xml].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1792]: Theocriti, Moschi et Bionis idyllia omnia (excerpta), versio electronica, 476 versus, verborum 5000, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - idyllium; poesis - versio - ex Graeco] [numerus verborum] [zamagna-b-idyllia.xml].
Kunic, Rajmund (1719-1794) [1794]: Epigrammata, versio electronica, 20870 versus, verborum 170058, ed. Irena Braticevic [genus: poesis - epigramma] [numerus verborum] [kunic-r-epigr.xml].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1795]: Epistolae scriptae an. 1795. et 1796, versio electronica, 1960 versus, verborum 13466, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epistula] [numerus verborum] [zamagna-b-epist.xml].
Feric Gvozdenica, Duro (1739–1820) [1803, Dubrovnik]: Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica, 3368 versus, verborum 28363 [genus: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [numerus verborum] [feric-d-periegesis.xml].
Vrhovac, Maksimilijan (1752-1827) [1813]: Ad sacerdotes epistula, versio electronica., 442 verborum, ed. Franjo Fancev [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [vrhovac-m-poziv-1813.xml].
Rastic, DzonoAppendini, Franjo MarijaZamanja, MarijaZamanja, BernardFeric, DuroAppendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816]: Carmina, versio electronica, Versus 6583, verborum 46647, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [numerus verborum] [rastic-dz-c.xml].
Cobarnic, Josip (1790-1852) [1835, Split; Zadar; Makarska]: Dioclias carmen polymetrum, versio electronica, Versus 2345, verborum 17608, ed. La Redazione del Bullettino di Archeologia e Storia Dalmata [genus: poesis - epica; poesis - carmen; prosa - vita; prosa - praefatio; prosa - adnotationes] [numerus verborum] [cobarnic-j-dioclias.xml].
Mazuranic, Antun (1805-1888) [1838, Zagreb]: Epistula ad A. Kaznacic, versio electronica., Verborum 1113, ed. Milivoj Srepel [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [mazuranic-a-epist.xml].
Gundulic, IvanGetaldic, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865]: Osmanides, versio electronica, Verborum 42047, 5086 versus, ed. Neven Jovanovic Juraj Ozmec Zeljka Salopek Jan Sipos Anamarija Zugic [genus: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [numerus verborum] [getaldic-v-osmanides.xml].
Kravar, Miroslav (1914-1999) [1966, Roma]: Oratio in conventu Latinis litteris linguaeque fovendis, versio electronica, 712 verborum [genus: prosa - oratio] [numerus verborum] [kravar-m-oratio.xml].
Juric, Sime (1915-2004) [1971, Zagreb]: Praefatio in Iugoslaviae scriptores Latinos recentioris aetatis, versio electronica, 1646 verborum [genus: prosa - praefatio] [numerus verborum] [juric-s-praefatio.xml].
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.