Quod quaesisti inventum est in 297 locis.

Omnes locos inventos monstra

Preme hic ut KWIC videas

Loci 101-200:

Deuteron. 18. Prophetam e medio [?: ] , e fratribus tuis, ut ego sum, suscitabit tibi Dominus. Etmox: Prophetam suscitabit illis e medio fratrorum suorum. Idem est e medio, quod ex ipsis, ex ipsorum genere ac gente. E` medio alio qui tollere, notum est [?:-m ] Latinis et Graecis, pro amovere, perdere. 1. Corinth. 5. Et non potius luxistis, ut tolleretur e mediove [?: ] is qui opus istud patravit? Coloss. 2, Sustulit chirographum de medio vestrûm. Sic 2. Corinth 6, Exite [?:-medio ] illorum: pro, ex illis. Matth. 13,

aut [?: pro-icere ] . Aliquando et diligere notat: ut Cantic. 1, [?: Me-or ] es uberum tuorum super vinum. LXX verterunt [?:---σιμεν ] , diligemus. Meminisse alicuius, etiam mentionem facere significat, sicut et Latinis: quare crebro ponitur pro celebrare, praedicare, laudare. ut Psalm. 105, dementote mirabilium eius, quae fecit: id est, celebrate admiranda eius opera. Isaiae 62, Vos qui reminiscimini Domini, ne tacueritis. Sic Isaiae 26, Nos tantum [?:-i ] et nominis tui recordamur: id

alteri praestitum, quo eum tibi obliges et devincias, ut praemio aliquo id factum vel ex pacto, vel alioqui ex communi aequitate teneatur. Caeterum ut ad ipsam vocem revertamur, cum nulla in Sacris literis meritorum humanorum mentio fiat, mirari quis possit, unde haec vox patribus, praesertim Latinis, adeo in os ac calamum, omnesque eorum chartas pervaserit. Ego hanc inter alios puto esse occasionem, quam iam breviter exponam. Primûm, mox declinante Latinae linguae puritate, hoc est, circa 200 Domini annum, valde frequens coepit esse scriptoribus, etiam Ethnicis, verbum Mereri, in

et ita versus Aegyptum. Meridies usurpatur etiam pro clarissima luce, siquidem Hebraei צהרים zoharaiim Meridiem vocant. Zochara ira: id est, duplicatam lucem: quia tunc radii per refractionem duplicantur, et maior est lux quam alio tempore. Sic et Latinis meridiana lux, in Proverbiis, pro re clarissima et evidentissima celebratur. Sic Deuteron. 28, et Iob 5, Palpabis in meridie sicut in nocte. id est, in evidentissima rei veritate haerebis incertus. Videtur aliquando significare tempus opportunum. Iob 11, De meridie surgeret. Sicut

celebratur. Sic Deuteron. 28, et Iob 5, Palpabis in meridie sicut in nocte. id est, in evidentissima rei veritate haerebis incertus. Videtur aliquando significare tempus opportunum. Iob 11, De meridie surgeret. Sicut contra Vespere: pro, nimis sero, et neglecta occasione. Sic et Latinis Serum ambiguum est. MESCHIAS, vide supra Christus. MESSIS et metere voces habent suos Hebraismos eosque non paucos, quos percurram. Messis et metere, [?: ] metaphoram significat percipere fructus suorum laborum et

proiiciet te Deus. Praedicit propheta illi impio scribae exilium Babylonicum, et negat fore ut sepeliatur in illo suo splendido monumento, quod sibi in petra sculpebat. MIHI, varie accipitur. alias in meum commodum, arbitrium aut libitum: vel contra in malum. Sicut et Latinis huiusmodi Dativi verbo adiuncti nonnunquam accipiuntur. Genesis 20: Dic mihi, soror mea tu es, id est, in meum commodum, ne interficiar. Revertar mihi, Num. 22. Id est, in domum meam, aut quo mihi commodum est, ac volupe. Tempus additum tali dativo, significat tantum temporis illi esse

commodum est, ac volupe. Tempus additum tali dativo, significat tantum temporis illi esse elapsum. Gen. 31, [?: ] mihi 20 anni in domo tua: scilicet acti sunt. Sapientia stetit mihi, Ecclesiastici 1. id est, fuit apud me. Esse aliquid alicui, possessionem significat: sicut et Latinis. Cant. [?: ] Vinea mea quae est mihi, est coram me. pro, vinea quam [?:-beo ] , mihi servo, retineoque, nemini vendo aut loco, ipsemet eam curo, eaque fruor. 1 Sam. 20, Faciam tres [?: sa-tas ] ad latus eius, iaciam mittendo mihi ad scopum.

partem quisque homuncio adiecerit. Si libêret divinare, posset forte sacra coena, uno ferculo constans, sic videri Missa dicta, sicut quoduis ferculum missum dicitur. MNA, et Mina, certum numerum aut pondus pecuniae notans, est vox communis Hebraeis, Graecis et Latinis. Venit autem ab Hebraeo Mana, quod numerare et partiri significat. Reperitur quoque haec vox in Hebraeo textu veteris Testamenti, Esdr. 2, et Ezech. 45, et in Graeco Novi saepissime. De quantitate porro Minae discrepant autores. Ezechiel eam praedicto loco sic describit, vel fortê

ornamentis et instrumentis. Non convenit inter Hebraeos de libra. David Kimhi dicit illam continere 60 siclos: Rabi Sal. vero scribit Exod. cap. 38. illam continere 25 siclos. Et fortasse nascitur haec dissensio a gemina libra, prophana scilicet, et sancta. Quid porro Graecis ac Latinis Mina aut Mna fuerit, annotant recentiores Vocabularii ex variis autoribus. diligenter verba eorum asscribam: Mina, Graece μινᾶ. Atticum est vocabulum, quo tam in appellatione rei numariae quam ponderalis Athenienses utebantur. Constabat autem

est, post [?:-e ] tempus. Ali qui exponunt id modicum de ali quo facto intercessuro, quod ante illam commotionem fieri debebat. Modicum contrastari: 1. Pet. 1. id est, pauxillum, vel ad breve tempus. Sic et in 1. Pet. 5, Modicum passos. [?: ] alioqui, teste Erasmo Latinis moderatum significat et ven it a Modo. monet igitur ille, versorem vulgarae editionis ponere Modicum pro pusillo. MOECHUS, et MOECHARI, Graeca vox, sed a vulgata etiam versione usurpata, proprie adulterium significat. Ponitur autem in recitatione Decalogi, in

ipsum, aut certe eius potentiam: sumpta metaphora â dentibus molaribus et maxillis, in quibus vis rerum consistit. Ideo autem illi dentes molae dicuntur, quia sicut primi dentes abrum punt et concidunt, ita molares comminuunt, commoluntque. MOLLIS, ignavum significat Latinis: Hebraei verbo magis utuntur in hac significatione. ut Iob 23, Deus mollivit cor meum: id est, tregit, imbecillum aut etiam pavidum reddidit Hier. 51, Ne forte mollescat cor cor vestrum. Mollis etiam dicitur tener, qui delicate educatus, nec confirm at aut indurat membra asperiore et

15, Responsio mollis frangit iram. Et 25, Lingua mollis frangit ossa: id est, sermo lenis et prudenter adhibitus flectit iratos, et diluit gravissima crimina aut causas irarum, ipsosque violentissimos conatus iratorum. MOMENTUM, est brevissimum tempus, quodetiam Latinis authoribus notum et usitatum est: Graece ἄτομον, quasi dicas, indivisibile tempus, ob summam brevitatem. Sed nonnunquam significat etiam quandam circumstantiam rerum, aut occasionem, cum illo brevissimo tempore coniunctam, et quae ut subito sese

Impius ut moriatur: id est, reus ac digniss. capitali supplicio. Nume. 35, Neque accipietis precium pro anima homicidae, qui est impius ut moriatur. Anima nostra pro vobis ad moriendum Ios. 2. id est, oppugnoramus vobis vitam nostram, quod salui eritis. MORTUUS sum, significat quod Latinis Perii: vel certe mortuum in potentia, non actu indicat. Sic dixit Deus ad Abimelech Gen. 20, Mortuus tu, quia mulier quam accepisti est coniugata: id est, iam iam tibi mors imminet. Sic Genes. 30 Da mihi filios: sin minus, mortua sum: id est, perii, actum est de me. Omnes nos mortui,

abominationem omnium oculis subiiciae. Vas muliebre, ipsa mulier vocatur, 1. Pet. 3. Viri similiter versentur ut scientes decet, vasi muliebri ut [?: infirmitet ] tribuentes honorem. Sed de hac locutione infra a voce Vas aliquid dicetur. MULTITUDO Latinis plerunque magnam hominum frequentiam, sive in civitate, sive in exercitu aut alia turba notat: eodem ferme modo et apud Hebraeos. Isaiae sexagesimo, Obstupescet et dilatabit se cor tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, et robur aut opes gentium venerint ad te: tametsi ibi

Christi corpus esse condîtum myriha et aloe a losepho Arimathiensi et Nicodemo, Iohan. 19 cap. legitur. Augustinus dicit, significari huius aromatis amaritudine, afflictiones et crucem carnis. MYSTERIUM, Graeca vox, aut certe illis usitata, tametsi nec Latinis quidem plane ignota, utpote quae etiam a Cicerone sit usurpata. Posset non tantum a Graeco verbo Μύη deduci, sed etiam ab Hebraeo Satar: unde habent illi nomina, Myster, Mystor, et Master, pro re [?: se-eta ] : unde et Saturnus, id est,

facinorosi. Nequitia, pro malitia. Nequitia hominum, Ephes. 4, Graece πλάνης, id est, fallacia, ut D. Hieronymus legit: quod verbum ductum est a lusu tesserarum, in quo imponit uter alteri, quibus potest modis. NEQUITIA, Latinis ferme proprie lasciviam ac libidinositatem notat. Vetus seu vulgata versio videtur ea noce uti pro versuto ac malitioso perversoque, [?:-eo ] valde crebro hoc epitheton cacodaemoni tribuit; tribuit et huic seculo, quod sit nequam, Galat. 1. et generationi, Lucae 11,

percellentur. Nomen aliquando cum gloria coniungitur: ut Ps. 79, Propter gloriam nominis tui: i. propter gloriosum nomen aut famam tuam celebrem, seu ut celebretur fama tua. sic et Psal. 72. Quarto, nomen ponitur crebro pro ipsa re: ut nomen Latinum, Romanum, Volscum, pro ipsis Latinis aut Romanis, saepe est apud Livium. Sic nomina, ipsos debitores vocant. sicut proverbium est, Saepe bona nomina fieri mala non monendo: id est, ad solvendum segniores. Tale et illud est: Vive

nam sint notum est: uterque sane de nomine Latini aut Romani gloriatur. Sed haec in scriptis Adiaphoricis saepe clarius explicata sunt. NON, negativum adverb. ponitur non raro pro nec coniunctione: ut paulo post exemplis monstrabitur. Nonnunque est prohibitiva, sicut et Latinis Non facies, pro ne feceris: ut in Decalogo, Non habebis deos alienos. pro, Ne habueris, ne occidas, fureris, etc. Interdum non tam negat quam corrigit. Mar. 9, Qui me recipit, non me recipit: pro, non tam me recipit. Ioan. 7. Doctrina mea non est mea: pro, non tam mea

Non omnis, Omnis non. Non unus, et similes locutiones idem valet quod nullus. Nisi decurtarentur dies isti, non salvaretur omnis caro: i. nulla caro, nemo. Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens. Non est qui faciat bonum, non usque ad unum. Unum ex illis ossib. non frangetis: i. nullum. Latinis alia harum locutionum vis est: sunt. n. pleraeque particulares. Non sic, Io ken: pro, non quemadmodum oportebat. Ier. 23, Et fortitudo eorum non sic: ubi legit Vulgata, Et fortitudo eorum

nec veni mus ad cognoscendam nuditatem terrae. Sic Gen, 23, Non Domine mi: s. em es agrum et speluncam, sed gratis accipies. Psa. 11. Non Deus omnes cogitationes eius. Non ipse, Gen. 5. Non ipsi. Dan. 9. s. nusquam amplius in hac vita fuit. Non interdum non negat, sed interrogat: sicut et Latinis. Non ego te vidi Damonis pessime [?: capru- ] ? Isa. 43, Non intelligunt, qui ligneum simuIachrum extollunt? Matt. 17, Magister vester non solvit didrachma? Matth. 7, Non'ne in nomine tuo prophetavimus? Non semel positum, in plurib. sequentib. membris repetendum est,

probavi, amavi, curavi. Sic et Petri abiuratio accipienda est, cum dicit ad ancillam, se Christum non nosse: non quod simpliciter eum de facie aut nomine non norit (omnes enim eum toties publice visum auditumque noverant) sed quod nunquam ei fuerit coniunctus, eum amaverit aut curaverit. Sic et Latinis noticia pro amicitia ponitur, ex noticia enim amicitia oritur: sicut Graeci dicunt, ex visu amor, ἐκ τὸν ὁραν γίνεται τὸ ἐραν. Elongasti notos meos a me, Psal. 8. id est, amici me deseruerunt. Sic et illud

Inficiatio aut negatio David: quia toto eo Psalmo negat David, se insidiari vitae aut regno Saulis. Sic et Germanice pro, nego me hoc crimen patrasse, dici solet, Ich weiss nicht darvon: Item, Er wil nichts darvon wissen. NOVUS, habet etiam suos quosdam Hebraismes Latinis auribus minus notos. Valde crebro in Psalmis, Isaia, et aliis locis fit mentio Novi cantici, aut Psalmi. Non autem hic nova cantio celebratur, quia (iuxta proverbium) novitas grata est, aut quia (iuxta Homerum) homines libentius novas cantilenas audiunt: sed ob alias causas, ac potissimum

ἡ γῆ, corrupta est terra. Sed possis etiam simpliciter accipere de obscuratione terrae, quam locustae contexerant sua numerositate. OBSECRO, et OBSECRATIO, exponetur in Verbo Precor et Precatio. OBSEQUIUM, est Latinis officium, quo sequimur alienam voluntatem, ad eamque nos attemperamus: et non raro etiam in malam partem accipitur, [?: ] quia in re parum iusta ac honesta fit: tum quia non certa et gravi ratione, sed nimia quadam animi in [?: gr-cando ] alteri facilitate,

dici elatum oculis, quia talis est eorum gestus ac vultus. Hic igitur Levatio oculorum longe aliud significat, quam supra, ubi pro sperare ponitur. Isaiae 10. Visitabo super altitudinem oculorum eius. id est, [?: pu-iam ] illum propter superbiam. Superciliorum elenatio etiam Latinis tum superbiam, tum austeritatem notat. Hinc Superciliosus. Esse aliquid in oculis alicuius: pro, videri ei. Genes. 19, Fuit sicut ludens in oculis ipsorum. id est, visus est eis iocari, aut etiam delirare, dum minatur interitum Sodomitis. Sic Genes. 27, Ero in oculis eius eius

tantum Evangelion, sed et propriam animam: id est, quidvis longe preciosissimum, ac sibi gratissimum: cupere se illis in omnibus ac summis gratificari, ac vel mortem pro eis oppetere. Sic Itali de re charissima dicunt, uno oculo emitur, costa un ochio. Oculus ponitur saepe pro tota facie, sicut Latinis O S: et porro per metaphoram transfertur ad cuiusvis rei superficiem, aut externum quasi aspectum. Sic dicuntur Locustae cooperuisse oculum aut faciem, id est superficiem terrae Exod. 8. Suffusio oculorum. est illa rubedo oculorum et palpebrarum, ex ebrietate proveniens. Vulgata versio

dicetur. Isaiae 3 minatur Deus mulierculis Hierosolymitanis, quôd pro suis suavibus odoribus habebunt foetorem. sicut alias eorum delicias ibi enumerat, quas se conversurum ait in graves poenas. OFFENDICULUM, vide infra in Scandalum. OFFERRE, Latinis ultro aliquid, et quasi prompre exhibere, tum de bona, tum de mala re dicitur, sive ea facto ipso aut opere, sive etiam solis verbis Deo vel homini superiori aut inferiori exhibeatur. Sed in Theologia et Sacris literis valde crebro usurpatur de oblatione sactificiorum, et aliorum munerum

13 Si habeam omnem fidem, ita ut etiam montes transferam: pro, totam plenam ac integram, illam miraculosam fidem, non si omnis generis fides. Sio alibi Abundatis omni fide. pro, plena, aut tota. Non omnis, aut omnis non, apud Hebraeos est universale negativum signum, non particulare: ut Latinis, et etiam aliis linguis. ut, Nisi abbreviarentur illi dies, non salvaretur omnis caro pro, nulla caro, nullus homo. Non iustificabitur in conspectu tuo omnis vivens: pro, nullus vivens. id est, homo. Tale est illud: Non facies in Sabbato omne opus, et Levit. 13, Omnem adipem et omnem

in verbo TEGO. OPPROBRIUM, vox crebra in Sacris literis, videtur idem sonare quod obiectio probri. Probrum vero est quodvis tetrius flagitium: ut in muliere [?: stu- ] , scortatio, adulterium: in viro autem, quodvis [?: ] factum. Aliquando tamen Latinis etiam ipsam obiectionem facti, seu convicium sonat. Verbum Hebraeum est הרפה Herpa et Harap. Graecis ὄνειδος. In sacris [?: ] ris porro Opprobrium notat tum ignominiam, tuum convicium. ut

3, Oblitiones exurendae dicuntur pabulum ignis, quia ignis etiam suo quodam alimento sustentatur. Dan. 4 dicitur derege Nabuchodonosore in brutum animal commutato, quod cum feris erit pabulum eius: id est, pascetur ut brutum, herba et foliis arborum. PACATUS dicitur Latinis, qui aliis molestus ac infestus non est. Sed in Sacris, qui summa rerum suarum tranquillitate, sine omni cruce ac calamitate securus vivit. Ac plerumque impium significat. Tales enim obliviscuntur Dei et proximi. Iob 12. Ut lampas contempta est cogitationi pacati, qui paratus est ad

Isaiae 59, Psalmo septimo, Iob 15.. Utraque vox significat tum culpam, tum poenam. Labor enim alias active, conatum malorum in aliorum miserias directum significat: alias laboriosum ac difficilem, passive. Sic et vanitas alias rem nullius momenti notat, alias ipsam iniquitatem: sicut et Latinis vanitas utrunque notat. Potest ergo sensus esse: Maximo ac laboriosissimo conatu nihil proficient, irritus erit eorum conatus, vel nil nisi malum ac peccatum patrant: vel denique impiis consiliis conatibusque noxia et prava opera efficiunt. Cupiditas concipiens parit peccatum: Iacob. 1.

pro, more pastorum oberrabunt. Passer avicula, ob varias proprietates, similitudinis gratia in Sacris literis adhibetur. sicut vulgo a Germanis, ob astutiam et cautionem: ac a Latinis, ob salacitatem celebratur. Psal. 11. Quomodo dicitis animae meae, transuola in montem vestrum, aut vobis, sicut passer. Cuius similitudinis ea videtur esse ratio, quod sicut passer facile de loco in locum pellitur: sic vel seductores, vel etiam persecutores volebant

Erasmus, cognatio: Beza, tota familia: [?: Cas- ] lio, cognatio. Omnino autem sensui ac reliquo contemtui nihil aptius esset, quâm si intelligeres, omnis pater-nus favor et beneficium. Vox ipsa perinde in [?: ad- ] vo Graecis significat, quicquid paternum est: ac Latinis patrius, a, um. Videtur ergo more Hebraeo nomen adiectivum pro substantivo positum. Sensus ergo est, quod dicat Paulus, se ideo invocare patrem Domini nostri Iesu Christi pro eis, quia omnis paternus favor ac beneficentia ab eo solo profluat, quaerendaque sit non ex ullo alio principio aut

Mischen, ab apothecis et promptuariis, seu tabernaculis, quod sine eis sit: Rasch, a pereundo, et ad miseriam redigendo: Helechia, quod Hieron. ab Hel, quod robur significat, robustum facit: potius autem ab obambulando seu oberrando, quod sedib. careat, deducas. PAX, Latinis proprie, sicut et aliis linguis, communiter tantum istam externam tranquillam hominum, sive multorum sive paucorum cohabitationem significat. Memorabile autem valde est, quod Hebraeis vox pacis שלום Schalom, ab integritate venit: quia res, loca ac

mortem. [?: ] peccatum actualia scelera significat. PECULIUM סגלה significat in Sacris non quodvis genus possessionis aut opulentiae, sed quod specialiter carum ac eximium nobis est, ferme idem sonat [?: ] Latinis proprium, seu proprietas seu res peculiaris et propria, quae rara est et cara: ut si quis habet singularem thesaurum prae aliis rebus charum, aut bullam ex [?: ] lo super pectore pendentem, ut reges ac principes seu sigilla habent, et clinodia et signa, quae symbola vocant.

Ego per omnia omnibus placea, etc. Si hominibus placerem, etc. Christus non sibimet placuit, et similia, exposui in tropo Synecdoches aut Metonymiae. Significant enim conatum aut studium placendi, non ipsum eventum aut opus. Placet in tertia persona, et placitum, Latinis non raro decretum, constitutionem, aut legem aliquam significat: quod principes ea decernant sanciantque, quae ipsis in suis consultationibus placuerunt, probataque sunt. Talem significationem huius dictionis aliqui etiam in Sacris [?:-ris ] reperiri putant: ut Nehem. 2,

imperiti occasionem hinc arripuerint falsarum opinionum de satisfactione, quibus hodie agitatur Ecclesia. Caeterum μετανοεῖν, quum est verbum absolutum proprie significat post factum sapere, et de errore admisso ita dolere ut corrigas: quod (ut opinor) Latinis proprie significat resipiscere. Itaque nunquam ponitur nisi in bono: ut (meo quidem iudicio) Ausonius in illo suo Epigrammate omnibus noto, μεταμέλειαν potius quam μετάνοιαν dicturus fuerit, si

nos Deus ad iram, sed ad salutem: Non vocavit nos Deus ad impuritatem, sed ad sanctificationem. Sed de hoc Hebraismo, etiam in Regulis Universalibus vide. Quod porro hoc verbum valde vicinum sit verbo Dare, supra in verbo Do, et Mundus, prolixius ostendi. POPULUS Latinis significat proprie coetum unius civitatis, certo iure et communione officiorum, societatum, et ab uno magistratu, praesertim superiore, gubernatum. Sed Hebraeis, sicut et Germanis, alias paucos homines, alias etiam amplissimam multitudinem in una existentem, etiamsi ad breve tempus una sit,

post diebus. quam interpretationem germanam esse, vel illud declarat, quod si eam sequaris, optime cohaerebit illa Pharisaeorum petitio, nempe ut ad diem usque tertium muniatur sepulchrum, eo quod dixisset ille sese tribus post diebus resurrecturum. His enim loquendi formulis tertium ipsum diem a Latinis intelligi, satis constat ex oppositis dicendi generibus: in quibus scilicet usurpatur praepositio Ante. veluti quum dicimus praecise III, IIII, vel V Nonas, Idus, Calendas, et sic deinceps: quum sit plena loquutio III, vel IIII, vel V die ante

principem. Graecam porro versianem sequuta est Vulgata in Psalterio, plane ad verbis PRO praepositio Hebraice plerunque תחת Tachat varia significata habet: alias quasi vicem alterius, seu quasi commutationem quandam indicat, sicut et Latinis et Graecis ἀντὶ, Ezech. 4, Diem pro anno dedi tibi id est, singulos dies pro singulis annis. Genes. 30. Nam ego pro Deo, qui prohibuit a te fructum ventris tui. Id est, habes' ne me pro Deo, ut a me petas liberos: cum a Deo, qui tibi hactenus

1. Deus pro nobis melius aliquid providerat. Hebr. 11. pro, de nobis. Pro Christo legatione fungor: id est, ipso iubente ac mittente. 2. Corinth. 5. Deus est qui operatur in vobis velle et efficere, pro gratuita sua benevolentia. id est, ex gratuito favore. Valde usitata est haec significatio Latinis. ut, Pro illius erga me amore faciet: pro, eius liberalitate, aut avaricia, aut iracundia faciet hoc aut illud. causam efficientem, aut propter, notare videtur. Locus celebris, et tamen nonnihil obscurus est Ioan. 1, Ex eius plenitudine omnes accepimus gratia pro gratia. Comodissima tamen

ac laude dignum. Diversa est haec a praecedenti significatio, et convenit cum sequenti propemodum. Quarto, significat alicui testimonium dare: ut experimentis probo, comperio. 1. Corinth. 16. Quoscunque probaveritis per Epistolas, eos mittam, ut auferant gratiam vel eleemosynam vestram. Sic et Latinis probare interdum est laudare, approbare, comprobare, etc. Vicinum huic est, quod δοκιμὴ experimentum, aliquando significat iudicium probitatis, quod testimonio suo alicuius probitatem comprobat. 2. Corinth. 2. In hoc enim scripsi, ut

PUBERTATIS tuae vir et uxor: Ioel primo, Malach secundo: Significat coniugem, in prima pubertate aut iuventute acceptum: inter quos maior amor esse solet, quam inter viduos, aut in senectute coniunctos. Idem est Uxor iuventutum. In Hebraeo una vox est, varie a Latinis versa. PUBLICANI, erant olim in regno Romano ii, qui vectigalia publica redimebant a Senatu aut Caesarib. Romanis, data certa pecunia, quae postea illi a subditis magna rapacitate ac iniustitia exigebant, extorquentes multo plus quam illis debebatur: eoque pro

sed recta nomine principum exiguntur: eoque illi ministri non perinde habent vel causam vel occasionem homines expilandi et praeter ius onerandi. PUDOR, pro ignominia interdum in Sacris literis ponitur: cum alioqui verecundiam denotet, et plerunque in bonam partem a Latinis usurpetur. Iob sexto: Pudore cooperti sunt. Psal. septuagesimoprimo: Operiantur confusione et pudore. Pudor faciet interdum dicitur, quia pudefacti in facie rubent. Danielis nono: Tibi Domine iustitia, nobis autem pudor faciei, vel potius confusio faciei. id est, nos

Sic et Ephes. 4, prohibetur sermo putris, id est malus, non tantum ociosus aut inutilis: contra autem bonus sermo, ibidem praecipitur. Forte autem haec metaphora inde venit, quod apud Hebraeos Nabal, putris, non tantum nihili, sed etiam plane malum denotat. Sic sane etiam Corruptus Latinis valde malum sonat: et vox Corruptio φθορὰ, et verbum φθειρώσεσθαι corrumpi, multo significantius, nempe de extrema impietate ac spurcitie, in Sacris literis accipitur.

Iudaei signum petunt, et Graeci sapientiam quaerere id est, flagitant sapientes disputationes. Significat et te nari consequi, quae est ei ferme propria significavit Matthaei sexto. Quaerite primum regnum Dei, et iustitiam eius, et ista omnia adiicientur vobis. Significt te interrogare, sicut et Latinis saepe. Isaiae octavo, Quaerite a pythonibus. Isaiae 65. Roman. 10. Inventus sum is qui me non quaesierunt. id est, qui de me non interrogaverunt prius, sicut mox verbum interrogandi subiecit, idem repetens. Interdum promovere significet ut Isaiae 1 et 16, Quaerite iudicium: id est,

notum facio quod Evangelium a me praedicatum non sit secundum hominem, aut humanum. Quod saepe non verae causae, tan quam verae, cum aliquibus effectibus coniungantur per rationales aut causales coniunctiones, dixi plene in Regulis Universalibus. QUI, aliquando aliquid Latinis inusitatum in Sacris literis habet: quasdam eius phrases annotabo. Qui, Quae, aut Quod, sicut Ille, Illa aut Illud, ponitur nonnunquam pro Qualis aut Quale, per omnes causas, numeros et genera. Exodi unodecimo: Erit clamor, qui sicut ille non factus est, et sicut ille non addet: pro

pacis, et deditionis erga Babylonicos. Sic quoque Meschias dicitur princeps pacis, Isaiae nono. Ego dixi in quiete mea, non vacillabo in seculum: Psalm. trigesimo: Heb. est, In mea feliciate, aut in meis rebus secundis fui securus, non [?: me-- ] casum. Quies pro somno etiam Latinis usitatum est: ut Virg. Prima quies divûm dono gratissima serpit. Genesis quadragesimoprimo: Evigilavit Pharao [?: ] quietem. Dare quietem, id est, quietam et stabilem [?: ] sionem. Iehos. 22. Dominus dedit quietem fratribus vestris. id est, certas

in hoc orationis compendio Lucas non contentus ἐπιούσιον dixisse, etiam addit, τὸ καθ' ἡμέραν: idcirco fortassis praestiterit, Panem cibarium interpretari, vocabulo Latinis usitato in hac quoque significatione: vel per periphrasim, Panem sustentandis nobis idoneum. Verum tanti apud me non fuit haec amphibolia, ut quicquam innovandum putaverim, quo offendi possent infirmiores. Haec Beza. Mihi sane communis ac usitata vox Quotidianus maxime probatur, ita

Matt. 21 caedebant ramos, et sternebant Christo equitanti in illa sua regali pompa et introitu in Hierosolymam. Ioannes vero cap. 12 dicit, Iudaeos acceptis ramis palmarum obviam Christo venienti processisse. Solebant enim eis rami palmarum virtutem et victoriam significare, sicut Latinis laurus semper virens: de qua significatione in vocabulo Palma. Tametsi etiam phrasis Latina, palmam consequi aut dare, eandem etiam illorum consuetudinem fuisse testetur. Inde et Martyribus pictores ramum palmae appingunt: et simiae istae veterum rituum, ramos consecrant,

sentiunt, et multa de his rebus retrusis nugantur. Placet mihi, quod hic Rabbi Salomon scribit: nempe quod nedum de Hosea pronunciare non possumus qualis fuerit res: verum et Ephod, hoc est, simulachrum Ephod, ex contextu non satis dilucide intelligi potest. Quo fit, ut ta ab Hebraeis, quam a Latinis expositioribus variae hic inveniantur opiniones. RECEDERE, סור sur, aliquando contrariam significationem nativae habet: nempe accedere. Exodi tertio: Recedam nunc, ut videam istam visionem magnam, quare rubus igne non

ut sagitta, hasta aut trabs recta dicitur, cuius contrarium est obliquum, aut obliquitas seu tortuosum. Per metaphoram porro haec vox significat omne laudabile ac probum, ac transfertur ad quasvis res aut actiones laudabiles ac probas. Quae metaphora est usitata non tantum Hebraeis, sed etiam Latinis ac Graecis. Eadem prorsus natura ac vis est etiam aequi, ab aequalitate planicierum, linearum aut corporum, per metaphoram sumpti. Dixi autem quaedam in voce Perversus, quae ad huius quoque vocabuli explicationem facere queant: sed hic multo plura dicenda erunt. Sunt autem varia recta,

disseritur, de abiectione et revocatione Israelis. REPUTARE verbum, perperam ponitur pro imputare, a Vulgata versione, Romanorum 2, 4. Numer. 18. Genesis decimoquinto. Deuteronom. 21. 23. 24. Psalmo 106. Isaiae 29. 32. 2. Corinthiorum 5. Galat. 3. Iacob 2. Reputare Latinis est, aliquam rem considerare, expendere, cogitare. At in Sacris literis aliquando accipitur pro magnifacere: quasi dicas, considerare cum admiratione. Psalmo 144. Quid est homo, aut filius hominis. quod reputas eum? id est, quod adeo es de eo sollicitus? Isaiae quinquagesimotertio: Non

et Rom. 8 habet: Quae nunc patimur, nequaquam paria sunt futurae gloriae in nobis revelandae. id est, divinitus donandae. Virtute Dei custodimur per fidem ad salutem, quae parata est revelari in ultimo tempore: 1. Petri 1. id est, exhiberi. Verum non est ignotus hic idiotismus etiam Graecis, Latinis ac Germanis, ut verba Noticiae pro verbis rerum ponantur, seu dictum pro facto, ut Linacer loquitur: et supra, et in quadam Regula Universali idem ostendi. Sic dicit Paulus 2 ad Tim. 4. quod Alexander aerarius sibi ἐδείξατο ostenderit multa

[?:-vae ] et circulares esse videntur. RUBEO: Color albus apud omnes gentes symbolum innocentiae fuit: forte quia plurimum lucis habet aut quia naturalis est lanae, lino, serico et gosipio, cum alii colores humana arte et quasi fuco fraudeque accusantur. Hinc Latinis Candor, et Candidus homo pro [?: Si-ro ] : et Candida dies, pro laeta. Et Romani Candidati albedine vestis, praeteritae et futurae vitae innocentiam policebantur. Contrarius est, Ater homo, et dies. Contra Rubeus color, sive quia sanguinem refert, sive ob

unde apud [?: L-- ] num caeterosque recentiores interpretes legamus. iter Sabbati non habere plus quam mille passus: nisi forte haec accidit vitio librariorum. Proinde nos vertimus, Abest ab Hierosolymis iter Sabbati. SACCUS, vox communis Hebraeis, Graecis, Latinis et Germanis: praeter propriam significationem quaerunque denotat vilem, contemptum, sordidum, et quid lugubrem vestitum. Solebant vero illae gentes in omni maiore dolore animi et luctu se tali vestitu [?: ] humi cubare, cinere aut pulvere conspergere, et tenuiter parco ac vili

in regnum sacerdotum aut sacerdotale, et in gentem sanctam. Petrus porro haec verba invertit, inquiens: Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis: usitata Hebraismi inversione, qui in eodem sensu dicunt tum regnum sacerdotale, tum sacerdotium regale: tametsi Latinis diversum quid sonare videtur. Credo autem Moysen allusisse ad illum veterem morem, quod summum, augustissimumque, aut maxime sacrosanctum sacerdotium olim fuit cum regno coniunctum, ut idem utraque dignitate fungeretur. Sic et Virgilius habet: Rex idem hominum, Phoebique sacerdos.

aliquem alicut scabellum pedum, est, illi penitus subiici. Psal. 110: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. Haec metaphora omnibus linguis est notissima. Sic Psal. 8, et Heb. 10 ait: Omnia subiecisti sub pedes eius. Similis vox est Latinis, Subsellium, et in subselliis alicui sedere: tametsi Hebraea sit adhuc multo significantior. quasi diceret, Ita prorsus subiecisti inimicos illi, ut utatur eis pro subselliis. Similes locutiones sunt in omnibus linguis. Sic rex Persarum abutebatur Valeriano Caesare, summo persecutore.

efficere voluit. Nisi quis de diversis Epistolis intelligat Paulum, quasi dicat: Semper idem sum, non levis, inconstans, et versute agens: eadem iam quoque nobis scribo, quae etiam in iis epistolis, quas apud vos habetis, lectitatis. Scriba in Sacris literis non quivis amanuensis dicitur, ut Latinis ista vox sonat: sed perirum Sacrarum literarum, et earum interpretem aut doctorem, ferme sicut nunc dicimus Theologum. Vocant igitur hoc nomine Hebraei legis interpretes doctorem, a verbo ספר Si per, quod narrare etiam et exponere significat. Apparet

aut certe non malum sensum accipitur haec vox Actor. 24, 26, et 28. SECRETUM: vide supra ABSCONDITUM. SECULUM, Hebraice עלם Olam, conveniens sono, et pene etiam significatione, cum Latino Olim, quod diversis Latinis vocabulis expresserunt, iam aeternum, iam perpetuum, iam seculum ponentes. Significat autem (ut supra monui in voce PERPETUUM) tum perpetuitatem, tum longam durationem, tum debitam rei durationem: aliquando etiam ipsum mundum denotat, aliaque significata habet, de quibus mox dicetur,

Latinis vocabulis expresserunt, iam aeternum, iam perpetuum, iam seculum ponentes. Significat autem (ut supra monui in voce PERPETUUM) tum perpetuitatem, tum longam durationem, tum debitam rei durationem: aliquando etiam ipsum mundum denotat, aliaque significata habet, de quibus mox dicetur, Latinis quidem vox Seculum plerunque spacium centum annorum significat: unde apud Romanos Ludi seculares. Usitatissime vero longum tempus declarat, vel praeteritum, hac locutione, A seculo: vel in genitivo positum, Dies seculi: vel etiam futurum, quae significata Latinis istis ferme

de quibus mox dicetur, Latinis quidem vox Seculum plerunque spacium centum annorum significat: unde apud Romanos Ludi seculares. Usitatissime vero longum tempus declarat, vel praeteritum, hac locutione, A seculo: vel in genitivo positum, Dies seculi: vel etiam futurum, quae significata Latinis istis ferme aequivalent, A condito mundo, et Usque ad finem mundi. Aliquando significat idem quod a condito mundo: Iohan. 9, A seculo non est auditum, ut quis oculos caeci nati aperuerit. Psa. 25, Reminiscere miserationum tuarum, quia a seculo sunt. id est, quibus nunquam uti

significata ac locutiones recensendae sunt. particula [?:--- ] collatione, vel demonstratione, vel affirmatione quidam secum importat in sermone similitudinem: et Hebraeis idem valet, quod Latinis Ita, sic, item, similiter, taliter. Istae enim particulae certificant atque confirmant aliquid Genes. 1: Et factum est ita. Exodi 7, Et fecerunt similiter. Iudic. 21. Non invenerunt pro se totidem. 1. Regum 17. Et in iuncturis similiter desuper. Psalmo 147, Non fecit similiter

praefecti, et simul multi, simul tamen evellentur et transibunt. Zach. 11, Et irnitum factum est in die illa, et cognoscent vere. id est: sic afflicti gregis, qui observant me. Quando hanc particulam mox praecedit negatio, tum idem Hebraeis valet quod Graecis ne my, ne gry, aut quid simile: et Latinis, Ne tantillum quidem. Esaiae 16. Audivimus superbiam Moab, quod superbus sit valde, sed ne sic quidem robur eius: id est, ne tantillum, demonstrata re aliqua levi, et nullius momenti, vel facto talitro. Ierem 8, Auscultabam et audiebam, sed ne tantillum loquebantur. Ierem. 23. Cursus

est, ut sors sit [?:--iam ] uniuscuiusque portio soli, et etiam haereditas [?: uni-iusque ] , per metonymiam dicta: quinetiam [?: integra- ] tribuum portiones soli dictae sunt sortes. Hinc [?: ] Ephraim, sors Iuda, etc. Sic etiam Latinis videtur [?:-cta ] esse sors, quae summa aut caput rei familiaris est: et [?: c--sortes ] , qui de eadem sorte participant. Psal. 124, Non relinquetur virga impiorum super sortem iustorum, ne forte mittant manum suam ad iniquitatem. i.

infra in VIVO. Vincti spei: id est vincti qui habetis spem liberationis. Zachariae 9, Convertimini ad munitionem o vincti spei. id est, vos vincti et onerati peccatis, qui tamen speratis et expectatis liberationem Christi. Sperare verbum aliquando pro metuere usurpatur, nota etiam Latinis catachresi. Sic etiam aliquoties in Evangelistis dicitur Dominus esse venturus ea hora, qua famulus non sperabat eum venturum. Sic Virg. inquit: Si tantum hunc potui sperare dolorem. Sperare in Moisen, Ioan. 5 dicuntur Iudaei, qui statuêbant, se per religionem a Moise

vagationem aut oberrationem indicat. 1. Samuelis 23, Abiit David, et viri eius 600 ex Keila, quo iverunt. id est, quocunque Deus aut casus eos tulit. Sic 2. Sam. 15. Ego vado, quo vado: id est, ignoro quo nam eam, aut perventurus sim. Vado aliquando idem significat quod sum, sicut et Latinis Incedo: ut apud Vergil. Ast ego quae divum incedo Regina Iovisque, Et soror et coniunx. id est, quae sum. Gene. 15, Et ego vadens absque liberis. id est, sum, existo orbus. Iere. 41, Ismael egressus est de Mizpa in occursum eorum eundo vadens et plorans: id est, inter eundum

Ezek. 16 Formosa facta es usque valde valde. Additum hoc adverbium adiectivo, facit comparativum, aut etiam superlativum. Ezech. 37. Exercitus grandis valde valde: id est, maximus, ingens. Non usque valde, aliquando prorsus negat, seu est universale negativum signum, non indefinitum, ut Latinis aurib. sonat: et significat idem quod nihil, seu prorsus non. Ps. 119. Ne derelinquas me usque valde. id est, nequaquam, ne in minimo quidem me derelinquas. Ibidem: Ne eripias verbum veritatis ex ore meo usque valde. id est, omnino ne eripias, ne in minimo quidem. Hoc ergo est

amplificie magnitudinem poenarum, non quod haec ad verbum accidere debeant: sed per hasce quasi locorum afflictiones, hominum ipsorum calamitates indicantur et depinguntur, ut in Regulis Universalibus, de talib. ramplificationibus dictum est plenius. VANUS, proprie etiam Latinis idem significat quoddam Vacuus. Quae autem vacua sunt iis bonis rebus quae inesse debebant, ea quasi inutilia, falsa et mendacia sunt. Huius nominis Hebraismi sunt magna ex parte expositi in verbo Evacuo, et Inanis. Dicam nihilominus et hic quaedam. Primum Vanus per metaphoram

quod debebat opera Satanae ac maledictionem destruere: sed nunc experientia comperit, se meram vanitatem, seu homines corruptissimos procreare, quod isto nomine dolens ac [?: ] mens confitetur. Sic et idololatriae possunt videri dici vanitas. Tertio, Vanus et Vanitas etiam Latinis mendacem et impostorem, ac imposturam significat Psal. 12, Vanitatem loquuntur quisque cum proximo suo labio adulationum ex corde et corde loquuntur. Psalmo. 4, Filii viri usqueque gloriam meam in ignominiam. et diligitis vanitatem, ac quaeritis mendacium? Coniungit in

factum. Exodi 9. Cras faciet Dominus verbum istud in terra. 1. Regum 20, Rem hanc non potero facere. 1. Reg. 14. Quia inventum est in eo verbum bonum. id est, bona facta aut opera. Audio verba vestra mala. secundo Samuelis secundo. Septimo, Verbum valde generaliter accipitur, sicut Latinis res, Germanis ding, Sophistis ens: unde admodum varie usurpatur. Tota die dolore afficiunt me verba mea: Psalmo 56 id est, omnes res negotiaque mea me excruciant. 2. Regum 12. Quod est hoc verbum. quod fecisti nobis? id est, quid hoc tandem est, qualis haec res quam agis? Sic Ios.

Porro quod dixi Eber utrumque latus significare, diligenter est observandum propter multa dicta Deut. ubi Moses de aliquibus rebus dicit ultra Iordanem, cum ei fuerint citra Iordanem. Sed loquitur habita ratione Chananeae, de qua agit: sic ut si quis ultramontanus Gallus aut Germanus usitato Latinis nomine Lombardiam nominet. ULULARE in cubilibus suis. Os. 7, Non clamaverunt ad me excorde, sed ululant in cubilibus suis: quod videtur de cultu idolorum dici, aut etiam alioqui de cantionibus, vel psalmis sacris in templo decantatis, sed ab hypocritis, sine

idem significat quod vehementer. Oseae vigesimoprimo: Et amaritudine affectus est Esau usque valde. Primo Samuelis undecimo: Et laetatus est ibi Saul, et omnes Israelitae usque valde. id est, vehementer et supra modum laeti fuerunt. Non usque valde: significat penitus non, prorsus non: Latinis esset particularis negativa, sed Hebraeis est universalis, ac prorsus eandem rationem obtinet haec formula, sicut et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne eripueris. Ibidem: Ne derelinquas me usque valde. De qua

et illa Non omnis. Psalmo centesimodecimonono: Ne eripias verbum veritatis de ore meo usque valde, id est, prorsus ne eripueris. Ibidem: Ne derelinquas me usque valde. De qua locutione supra [?: ] Valde disserui. Sic Isaiae sexagesimoquarto: Ne irascaris nobis Iehova usque valde. Latinis auribus istae loquutiones id sonant, quasi tantum summum gradum irae aut desertionis Dei, aut privationis verbi deprecetur, inferiores autem non difficulter admittat: cum [?: ] deprecetur omnem, vel minimam quoque, desertionem. Significat igitur Non usque valde, idem quod

ficum alicuius decorticari [?: ] . 7 Fides [?: ] . [?: ] [?: ] quid Latinis usitate significet ib. 60 [?: ] [?: ] Sacris literis qd significet 307. 60 [?: ] , [?:-ox ] [?: Gr-ca ] 308. 6 [?: ] 309. 27

fermentum quid Christo et Paulo significet 305. 13 etc. fermentum triplex in Scriptura 305. 33
FIDES. Fides Latinis quid sit 307. 48 quomodo accipiatur in Sacris literis ib. 67 maxime in novo Testamento 312. 15 fidei definitio 140. 54 et 308. 55 et [?: ] . [?:-7 ] et 323. 27

33 etc. Idomitarum nomen quid typice significet 402. 1 etc. iecur quatenus nonnunquam concupiscentiam significet ib. 13 Iehova nomen unde a Latinis sumptum, et Iovi attributum sit. ib. 37 Iehova nomen quomodo patribus ignotum ib. 24 Iesus appellatio 120. 32 Iesus nomen proprium et genuinum, domini ac servatoris nostri Christi 115. 6. 7

mediatoris obedientia sive iustitia per fidem imputata 426. 11 iustificati, seu renati fide, quomodo legi sint mortui 546. 59 etc. iuventus quid Latinis 507. 34
L Laboris definitio ex Aristotele sumpta 511. 12 lac quid Paulus vocet 124. 57 laetari in Deo quid 516. 8

quae, vel quid sit 755. 6 oblatio, seu oblatus esse, quomodo Christus dicatur 777. 44 obmutescere quomodo tum piis tum impiis tribuatur. vide OBMUTEO. obolus quid 758. 45 obsequium Latinis quid 760. 32 obsonium quid 762. 37 quare in Sacris literis pro toto stipendio ponatur ibid. 44 oculi quare olim mortuis claudebantur 774. 28 oleris et graminis metaphora quomodo impiorum

περικάθαρμα 37. 42 permittere qualis vox 574 6 perpetuum ab aeterno quomodo distinguatur 884. 25 personae vocabulum Latinis quid significet 885. 20 personam theologi quid vocent ibidem 7 personam accipere, qualis locutio 296. 2 personam Deus non accipit 296 18. 19 pes quare pro affectu ponatur 888

observationes a Pharisaeis in immensum auctae 696 62 Pythagorici 783. 51 pythonis spiritus quid fuerit 991. 2
Q Quadruplator Latinis quis olim appellatus 992. 2
R Radere vel caput, vel barbam, vel etiam pilos totius corporis, Israelitae ob quas causas consueverint 1008. 38 rationale summi

adhibeantur. Non solum autem significatio eorum mirabiliter variat: sed etiam crebro tum abundant, tum desunt, tum denique non suo loco collocantur. 29 Tota connexio sermonis Latinis auribus durior est. Neque enim ita in hoc vel verba vel sententiae inter se molliter concinneque connexae aut conferruminatae sunt, ut in multis aliis Scriptoribus: sed confragoso, fluctuoso et vorticoso quodam impetu interdum ruunt: qua in re Sacris literis nonnihil similes sunt Thucydides

49. Locutio divinarum Scripturarum secundum cuiusque linguae proprietatem accipienda est. Habet enim omnis lingua sua quaedam propria genera locutionum, quae cum in aliam linguam transferuntur, videntur absurda. Idem in libro secundo de doctrina Christiana, capite 15. Et Latinis quibuslibet emendandis Graeci adhibeantur, in quibus Septuaginta interpretum, quod ad vetus Testamentum attinet, excellit autoritas. Idem de Vera religione lib. cap. 5. Ipsa locutio divinarum Scripturarum secundum cuiusque linguae proprietatem

secundum cuiusque linguae proprietatem accipienda sit. Et alibi: Scripturae ambiguitatem aperit linguarum proprietas, ad cuiusque linguae proprietatem enarrandam. Idem in libro 1. de sermone Domini in monte, fatetur exemplaribus Graecis maiorem adhibendam esse fidem quam Latinis. Idem lib. 2. Multa exemplaria latina, inquit, sic habent: Et pater tuus qui videt in absconso, reddet tibi palam. Sed quia in Graecis, quae priora sunt, non invenimus Palam: non putavimus hinc aliquid ad disferendum esse. Idem lib. Retract. 1. cap. 7.

Idem lib. 2. Multa exemplaria latina, inquit, sic habent: Et pater tuus qui videt in absconso, reddet tibi palam. Sed quia in Graecis, quae priora sunt, non invenimus Palam: non putavimus hinc aliquid ad disferendum esse. Idem lib. Retract. 1. cap. 7. fatetur quoque Graecos Latinis veriores, et sua ex Graecis emendat. Idem ad Volusianum Epist. 1. Praecipue Apostolorum linguas, exhortor, ut legas: ex his enim ad cognoscendos prophetas excitaberis, quorum testimoniis utuntur Apostoli. Item vide Augustinum contra Faustum Manichaeum lib. 11.

frequentativa, meditativa, et similia. Psal. 145, Dominus sustentat cadentes, id est, cadescentes. Luc. 11, Prohibuistis intrantes, pro Intranturientes. Sic saepissime verba quartae coniugationis pro frequentativis: Tu es Deus latitans, Isa. 45. 4 Latinis et Graecis paucissima verba sunt quae significent existentiam: pleraque autem vel actionem, vel passionem, vel motum aliquem denotant: at Hebraeis pleraque in prima coniugatione significant tantum existentiam, seu qualitate quapiam praeditum esse, quam in secunda et tertia coniugatione, in

futurum: ut, Videndo vidi. Exod. 3 Quare scripsisti in eo, dicendo, veniendo veni, et rex Babel, Ier. 36. Excidendo non excidam te, Ier. 46. id est, prorsus non excidam. 43 Verba duo coniuncta per copulam usurpantur ab eis, quorum alterum in infinitivo ponitur a Latinis. Et coepit et plantavit, Gen. 9, pro, coepit plantare. Festinavit et effudit, Gen. 24 et 25. pro, festinavit effundere. Et reversus est et fodit, Genes. 26. Utinam voluissemus et mansissemus trans Iordanem, Ios. 7. pro. Utinam voluissemus manere. Praecepit Iehosua, et deposuerunt,

malum meum, gavisi sunt, Thren. 1. pro, audito malo meo gavisi sunt. Voluit ambulavit post praeceptum, subintelligendum Ieroboam. Non addes vocabunt te, Esa. 47. pro, non addes ut vocent te. 45 Verba duo per coniunctionem copulata, aut sine copula: quorum prius Latinis per adverbium exprimitur. Festinavit et venit. 1. Sam. 4. pro, Festinanter venit, aut festinus venit. Festinaverunt obliti sunt, Psal. 106, pro, continuo obliti sunt. Act. 15, Post haec revertar et aedificabo, id est, iterum aedificabo tabernaclum David collapsum.

pauperibus: id est, Pius homo semper talis est, qui egentes semper omnibus modis iuvet et sustentet. Psal. 2: Quare fremuerunt gentes, id est, fremuerunt, fremunt et frement. Ezech. 13: Audientes mendacium. 47 Duo verba coniuncta per copulam: quorum prius Latinis convertitur per praesens participium vel praeteritum. Et vidit, et ecce populus egrediebatur, Iud. 9. pro, Et videns populum egredientem. Et audivit Ruben, et eripuit eum, Gen. 37. pro, Et audiens Ruben eripuit eum. Et multiplicati sunt dies, et mortua est, Gen. 38. pro, Multiplicatis

27 Substantivum per appositionem positum loco adiectivi. Praecepisti testimonia tua, et veritatem tuam valde, Psal. 119, pro, Praecepisti admodum observari testimonia tua iusta et vera. 28 Substantiva coniuncta per Et, quorum alterum Latinis est genitivi casus: ut Dolores tuos et conceptus tuos, Gen. 3, pro, Dolores conceptuum tuorum. Ex omni vivente, ex omni carne, Gen. 6, pro, Exomnibus viventibus universae carnis. Sic omnino videtur intelligendum esse illud Psal. 110, Ex utero, ex aurora, id est ex utero

2 Multa possunt de constructione quoque, sicut et de reliquis Grammatices partibus, in hoc sermone ex Latina lingua iudicari. omnes enim linguae aliquousque conveniunt. Ea hic prolixius inculcare, superfluum esset. Monebo igitur tantum quaedam de figuratis locutionibus, idque minus notis Latinis auribus. 3 Requirit sane haec lingua, sicut aliae, ut verbis personalibus praeponatur nominativus eiusdem numeri ac personae: sed contra mira est licentia subito mutandi numeros ac personas: ut eadem vel persona, vel eius motus aut actio, iam in prima, iam in

alia verba quaecunque. Matth. 19, Iuvenis ille erat, habens possessiones multas, pro, habebat aut possidebat. 2 Corinth. 5, Deus erat reconcilians mundum, id est, reconciliavit. Marc. 5, Erat Ioannes baptizans in deserto, pro, baptizabat. Est nihilominus haec periphrasis et Graecis ac Latinis usitata. Eruditi dicunt esse Articismum. Plautus in Curculione: Sunt bibentes, pro, bibunt. Ero mors tua, 1. Corinth. 15, id est, perdam te. Tu es spes mea, id est, facis me sperare, aut das rem speratam. Ruina Iudaeorum est, reconciliatio Ethnicorum, id est, reconciliat, aut dat

Ioanne et Iacobo: Apostolus gentium, aut vas electum pro Paulo: pater mendacii et homicidii, pro diabolo. De Allegoria, aenigmate, et proverbio, in Capite de modo legendi sacras Literas dictum est. Tantum illud forte adiici posset, in quo isti tropi in sacris Literis a Latinis et Graecis differant. Illud quidem notissimum est, in Sacris aenigma, parabola ac proverbium saepe quodvis tritum ac celebre dictum, vel etiam utilem ac illustrem doctrinam notare: ut in prima parte in hisce vocabulis plenius ostensum est. Sic sententiae Salomonis, Proverbia dicuntur, cum

tuis, o Ierusalem, Ierusalem quae extructa est, ut civitas coniuncta sibi. Ibidem: Quoniam ibi constituta sunt solia pro iudicio, solia pro domo David. Psal. 145, Prope est Dominus omnibus invocantibus eum, omnibus invocantibus eum in veritate. Tales Anadiploses plurimae sunt in Latinis et Graecis poetis, et omnino habent quippiam musicum aut rhythmicum. Aeneid. 10, Sequitur pulcherrimus Astur, Astur equo fidens et versicoloribus armis. Sic Homerus suum Nerea Iliad. 2. lib. repetit.

pro causa, praemium pro merito suo. Psal. 18, Laudatum Dominum invocavi: quomodo et Latini loquuntur. Sic Reprehensus, pro reprehensibilis. Gal. 2, Quia reprehensus, id est, dignus reprehensione erat, κατεγνωσμένος. Sic invictus Latinis, pro, invicibilis. Sic τετελεσμένος Homero perfectus, pro perficibilis: ἐν δυναμαι τελέιωγε, καὶ ἐν τετελεσμένον ἐστίν. Talia sunt latina, invictus, indomitus,

te. pro, neque mors laudabit te. Negatio geminata non affirmat, aut semet destruit, ut apud Latinos. Ex. 14, An quod non non essent sepulchra. Id multo magis fit in novo Testamento ob Graecam consuetudinem, quibus duae negativae intendunt negationem: tametsi et Latinis id aliquando usuvenit, ut monet Erasmus in primo de Copia. Quod negatio, sicut et alia indeclinabilia interdum per traiectionem non suo loco posita sint, dixi in capite de Syncategorematibus. Non videbit me homo et vivet. pro, videns me non vivet. Non videbitis

in mundum, ut condemnet mundum, sed ut servetur mundus per eum. Affirmare solent interdum aliquid sola contrarii constanti negatione per Liptoten. Roman. 4, Non factus imbecillus. pro, fortissimus factus fide. Non pepercit animalibus. Quae consuetudo loquendi etiam Latinis nota est. Comparatio interdum negat et contra: ut, Dilexerunt magis tenebras, etc. Observetur et illa Regula, quod cum duae praepositiones ita apponuntur, ut altera sit negativa, altera affirmativa,

citat) affirmat omnes veteres affirmasse, esse Pauli epistolam. Affirmat Eusebius, citari eam ab Ireneo, qui mox post Apostolos vixit, in Dialogis ut Paulinam. Est vero hoc testimonium Irenaei etiam ideo observandum, quo redarguantur ii etiam veteres, qui dixerunt eam a latinis Theologis fuisse reprobatam. Nam Irenaeus certe in latina occidentalique Ecclesia docuit, versatusque est Romae et in Galliis. Est vero eius autoritas testimoniumque meritô plurimi faciendum. Sexto, illa omnino videntur manifeste evincere esse Pauli, quod scribit

tamesi haec non semper respondent in Graecis. nam in κώμοις et μέθαις numerus par est, ὁμοιόπτωτον non perinde plenum est ut in Latinis. Rursus in contentione et aemulatione, apud nos ὁμοιόπτωτον est: apud Graecos nequaquam ἔριδι, καὶ ζήλῳ. In summa, schemata quae sita sunt in dictionbus, non perpetuo conveniunt nobis cum

spem veluti anchoram animae, tutam ac firmam. Contra etiam, si quis tantum in mari versatus est, nec unquam agriculturam aut rem pecuariam vidit, multas voces ac phrases inde sumptas prorsus non intelligit. Plurima profecto in poetis, aliisque bonis authoribus, Graecis ac Latinis, multo rectius intelligent, qui in Italia versati sunt, quam qui nunquam illa loca adierunt, variasque ibi res ac mores viderunt. Quid sit vites maritare arboribus, non facile quis ex Germanicis vinetis intelliget. Quam multas voces ac phrases veterum nunc non satis intelligimus, ob solam

qui etiamsi non extarent, tamen propter infinita dubia, quae ex illa non satis clara scriptura oriri poterant, circa Davidis Salomonisque tempora aliquas notulas invenissent, quibus res clare signateque exprimerent, tamque varia dubia, quae quotidie orirentur, tollerent. Videmus enim, vel in Latinis, vel in Graecis scriptis, ubi cum nullae literae desint, omniaque expresse notentur, quam crebro de autoris sententia dubitetur. Vel iuristarum tam variae legum interpretationes, singularumque propemodum dictionum glossationes docere nos satis possunt, quam infinita dubia, erroresque ex eo

Bibliographia locorum inventorum

Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-2.xml].

Omnes locos monstra

Preme hic ut KWIC videas