Quod quaesisti inventum est in 609 locis.

Omnes locos inventos monstra (Paululum expectandum est dum data mittantur)

Preme hic ut KWIC videas

Loci 1-609:

2012-08-08 Prva verzija. Latinski spellcheck. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi MXLVI, indictione nona, regnante domina Theodora imperatrice et cathedra ecclesie ciuitatis Iadere regente domino Andrea episcopo sub tempore Gorbine prioris et domini Gisi abbatis. Facimus recordationem atque commemorationem nos omnes monachi cum ciuibus

2012-09-02 Prva verzija. Latinski spellcheck. † Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo LXX, indictione VIII. Regnante Romano imperatore tertio, rege Chrobatie Dalmatieque Petro, Siuinnimir bano. Actum in ciuitate Nona Adamizo iupano. Ego Radauanus trado omnem possessionem meam in terris et uineis, queque fuit aui meo Ualeco,

Croatię sue dignitati regali sint perpetuo subiecta. 4. Qualiter Ludouicus rex mouit se uersus Croatiam Fluente itaque Anuntiationis Iesu Christi MCCCXLV, indictione tertiadecima Iulii mensis memoratus Ludouicus rex agregauit validam militiam, numero uiginta milia galleatorum, cupiens ac proponens tam ciuitates, quam castra prouintię Dalmatię et Croatię sue succumbere potestati. Et accipiente dicta comitiua itinere,

et eris victrix tibi dimicantibus, immo dimicantes pręualebis. 2. De inextimabili consolatione Iadertinorum, de susceptione regalium litterarum Anno incarnationis Iesu Christi MCCCXLVI, indictione XIIII, XXVI die Martii mensis Lodouicus rex suos fideles Iadertinos sua quadam epistola duxit visitare, cuius series huius erat continentię: Tenor epistolę regis

Die (23. mensis martii) obiit Ioannes de Palisna, prior Auranae. Die resurrectionis Domini nostri Iesu Christi 26. mensis martii, obiit dominus abbas Sancti Grisogoni, scilicet dominus frater Grisogonus de Soppe. Die primo mensis augusti creatus fui rector Iadrae una cum domino Raphaele de Sorba et ser Frederico de

Π audi gloriam propria uirtute comparandam not. lector A2 in marg. Nec in ipsis terrestrium rerum curis digne quispiam dicitur coronari, nisi qui legitime certauerint. Idcirco et apostoli ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Sperabant etenim post illum agonem sese immarcescibilem coronam suscepturos, ad quam promerendam strenuum quemque Petrus constanti animo hortatur, Π Petrus not. lector A2 in marg. dicens: In quo exultabitis, modicum nunc sic oportet

NABOŽNE PJESME Carmen de doctrina Domini nostri Iesu Christi pendentis in cruce. Christianus interrogat, Christus respondet. Christianus:
Summe Deus, quare mortales induis artus
Et terras cęli

et hostiam Deo in odorem suauitatis V. AD PHILIPPENSES:
Testis enim mihi est Deus, quomodo cupiam omnes uos esse in uisceribus Iesu Christi. Et hoc oro, ut caritas uestra magis ac magis abundet I. AD THESSALONICENSES I:
Ita desiderantes uos, cupide

Paulus dictus e Saulo 251 . Viscera 253 . De origine Pauli 254 . Gaudent pro nomine Iesu pati 301 . Apparuerunt fontes aquarum 331 . Reuelata sunt fundamenta orbis terrę, id est prophetę et apostoli 331 . Cęli, dies

Baptisma. Ioannis pręparatorium tantum ad fidem Christi suscipendam. Baptismatum quinque genera: figurale, pręparatorium, spiritale, sanguinis et lachrimarum. Inter baptisma Ioannis et Christi. Baptisma Iudaicum, Ioannis, nostrum. Baptizato Iesu apertum est celum. Signat baptizatis in Christo patere paradisum et donari Spiritum Sanctum et filios Dei fieri per gratiam III. Parant pasca, ubi aquę infertur amphora; quia tempus adest quo ueri pascę

Sancti homines dii appellati in Scripturis X. Siquis ambulauerit in die, non offendit, quia lucem huius mundi uidet; si autem ambulauerit in nocte, offendit, quia lux non est in eo XI. Vnguentum quo Maria unxit pedes Iesu, iustitia est, ideo libra est. Quęris operari iustitiam; unge pedes Iesu, beneuiuendo Dominica sectare uestigia XII. In hoc clarificatus est pater meus, ut fructum plurimum afferatis, et efficiamini mei discipuli XV.

Siquis ambulauerit in die, non offendit, quia lucem huius mundi uidet; si autem ambulauerit in nocte, offendit, quia lux non est in eo XI. Vnguentum quo Maria unxit pedes Iesu, iustitia est, ideo libra est. Quęris operari iustitiam; unge pedes Iesu, beneuiuendo Dominica sectare uestigia XII. In hoc clarificatus est pater meus, ut fructum plurimum afferatis, et efficiamini mei discipuli XV. Latitudo crucis per extensionem manuum signat opera bona in latitudine

quod est uerbum Dei etc. VI. AD PHILIPPENSES:
Non habens meam iustitiam quę ex lege est, sed eam quę ex fide est Christi Iesu etc. Que quidem retro sunt obliuiscens, ad ea uero quę sunt priora extendens me ipsum, ad destinatum persequor, ad brauium supernę uocationis Dei in Christo Iesu etc. III.

Non habens meam iustitiam quę ex lege est, sed eam quę ex fide est Christi Iesu etc. Que quidem retro sunt obliuiscens, ad ea uero quę sunt priora extendens me ipsum, ad destinatum persequor, ad brauium supernę uocationis Dei in Christo Iesu etc. III. Cogitate bona IIII. AD THESALONICENSES I:

IOANNIS I:
Si autem in luce ambulamus, sicut et ipse est in luce, societatem habemus adiuicem, et sanguis Iesu Christi, filii eius, emundat nos ab omni peccato I. Si scitis quoniam iustus est, scitote quoniam et omnis qui facit iustitiam ex ipso natus est II. Omnis qui non est iustus, non est ex Deo. Si cor nostrum non

AD HEBREOS: Beneficentię autem et communionis nolite obliuisci XIII.
Baptismus. AD ROMANOS: Quicunque baptizati sumus in Christo Iesu, in morte ipsius baptizati sumus VI. AD CORINTHIOS I: Omnes nos in unum corpus baptizatis sumus, siue Iudei, siue gentiles etc. XII. ACTVVM: Petrus et Ioannes

gentiles etc. XII. ACTVVM: Petrus et Ioannes baptizatis imponunt manus, et illi accipiunt Spiritum Sanctum VIII. Paulus baptizatos Ioannis baptismate rebaptizat in nomine Iesu, et accipiunt Spiritum Sanctum XIX. PETRI I: In archa Noe octo animę saluę factę sunt per aquam, quod et uos nunc baptisma etc. III.

Et ostendit mihi fluuium aquę uiuę, splendidum tanquam chrystallum, procedentem de sede Dei et Agni XXII.
Benedictio. AD CORINTHIOS I: Gratia Domini nostri Iesu Christi, et caritas Dei, et communicatio Spiritus Sancti sit cum omnibus uobis. Amen XIII. AD GALATAS: Gratia Domini nostri Iesu Christi cum spiritu uestro fratres. Amen VI. AD PHILIPPENSES: Pax Dei, quę exuperat omnem

Benedictio. AD CORINTHIOS I: Gratia Domini nostri Iesu Christi, et caritas Dei, et communicatio Spiritus Sancti sit cum omnibus uobis. Amen XIII. AD GALATAS: Gratia Domini nostri Iesu Christi cum spiritu uestro fratres. Amen VI. AD PHILIPPENSES: Pax Dei, quę exuperat omnem sensum, custodiat corda uestra et intelligentias uestra in Christo Iesu IIII. AD THESSALONICENSES I: Gratia Domini nostri Iesu

cum omnibus uobis. Amen XIII. AD GALATAS: Gratia Domini nostri Iesu Christi cum spiritu uestro fratres. Amen VI. AD PHILIPPENSES: Pax Dei, quę exuperat omnem sensum, custodiat corda uestra et intelligentias uestra in Christo Iesu IIII. AD THESSALONICENSES I: Gratia Domini nostri Iesu Christi uobiscum. Amen V. AD THESSALONICENSES II: Dominus autem dirigat corda uestra in caritate Dei et patientia Christi III.

nostri Iesu Christi cum spiritu uestro fratres. Amen VI. AD PHILIPPENSES: Pax Dei, quę exuperat omnem sensum, custodiat corda uestra et intelligentias uestra in Christo Iesu IIII. AD THESSALONICENSES I: Gratia Domini nostri Iesu Christi uobiscum. Amen V. AD THESSALONICENSES II: Dominus autem dirigat corda uestra in caritate Dei et patientia Christi III. AD THIMOTEVM II: Dominus Iesus Christus cum spiritu tuo. Gratia

AD HEBREOS: Orate pro nobis. Gratia cum omnibus uobis. Amen XIII. IOANNIS II: Sit uobiscum gratia, misericordia, pax a Deo Patre et a Christo Iesu, Filio Patris in ueritate et caritate 1 . IOANNIS III : Pax tibi.

Iustitię natura initio amara, postmodum melle dulcior 162 . Effren 169 . In quibus habitat Deus. Montes Effren 173 . Dies Iesu sunt uirtutes. Opus Domini. Longeui seniores. In quibus uiuit Iesus 175 . Ambidexter 176 . Rex est, in quo regnat Christus. Fortes in Israel sunt, non qui uiribus pręstant, sed

/ odificium australe signat feruorem delectionis 196 . Salus erit timentibus nomen eius 209 . Ego autem in Domino gaudebo, et exultabo in Deo Iesu meo 210 . Et orietur uobis timentibus nomen meum sol iustitię, et sanitas in pennis eius 217 . Matathias sacerdos zelatus legem Dei, Iudeum idolis immolantem occidit, et illum simul

nanque agni seruantur domus a percussione angeli, et aqua maris Rubri extinguntur inimici; quę sunt mysteria ecclesię Christi XIIII.
Conuersi. Demoniacus sanatus iam cupit esse cum Iesu. Mulier sanguine fluens V. Surdus et mutus accipit digitum Domini in auricula. Conuersus accipit gratiam Spiritus Sancti, et sputum in lingua, id est fidei confessionem, ita ut tanto magis prędicet, quant o

Conuersus accipit gratiam Spiritus Sancti, et sputum in lingua, id est fidei confessionem, ita ut tanto magis prędicet, quant o magis iubetur tacere VII. Demoniacus surdus et mutus ab infantia, id est populus gentilis tandem apprehensus manu Iesu eleuatur et surgit IX. Cęcus clamans in uia: populus gentilis intelligitur X. Pullus per apostolos adductus Domino est populus natinonum apostolorum prędicatione conuersus XI.

Constans, cum Iesum sepelierit in monumento cordis sui, aduoluit lapidem claudens aditum perfidię XXIII.
Caritas in Deum. Petrus procidit ad genua Iesu dicens: Exi a me, Domine, quia homo peccator sum. Relictis omnibus secuti sunt eum V. Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum VII. Fermentum absconditum in satis tribus farinę XIII.

Helię occupauit fames populum Israel, id est exinanitio uerbi Dei; uenit propheta ad uiduam, de qua dicitur: Multi filii desertę magis quam eius quę habet uirum; et panem illi multiplicauit IIII. Demoniacus habitans in monumentis et sanatus a Iesu, signat gentes conuersas ad Iesum. Emoroissa tangens Iesum sanatur: gentilis populus credens saluatur VIII. Cum eiecisset demonium, locutus est mutus et admiratę sunt turbę XI. Ignem ueni

VII. Dixit Thomas Didymus ad condiscipulos: Eamus et nos, et moriamur cum eo. Maria autem, cum uenisset ubi erat Iesus,uidens eum cecidit ad pedes eius XI. Maria accepit libram unguenti nardi pistici preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius capillis suis, et domuus impleta est ex odore unguenti. Appropinquante Iesu Hierusalem, procedunt obuiam clamantes: Osanna, benedictus qui uenit in nomine Domini, rex Israel XII. Petrus: Domine, tu mihi

eo. Maria autem, cum uenisset ubi erat Iesus,uidens eum cecidit ad pedes eius XI. Maria accepit libram unguenti nardi pistici preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius capillis suis, et domuus impleta est ex odore unguenti. Appropinquante Iesu Hierusalem, procedunt obuiam clamantes: Osanna, benedictus qui uenit in nomine Domini, rex Israel XII. Petrus: Domine, tu mihi lauas pedes? Si non lauero te etc. Domine, non tantum pedes, sed et manus et caput.

hominis uendentes ementes, id est carnales concupiscentias, et conuertens eam constituit templum orationis, quod fuerat negociationis etc. II. Samaritani conuersi primo prędicatione mulieris, id est ecclesię, deinde pręsentia Iesu, id est illustratione intellectus per gratiam Spiritus Sancti IIII. Mortui audient uocem Filii Dei, et qui audierint, uiuent V. Omne quod dat mihi Pater, ad me ueniet; et eum qui uenit ad me, non eiiciam foras VI.

Ieeus declinans Iudeos abiit iuxta desertum, quia uerbum illis relictis uenit ad gentes XI. Quidem gentiles rogauerunt Philippum dicentes: Volumus Iesum uidere. Philippus, dicit Andreę, rursum uterque Iesu. Et ego, si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum. Seruo amputatur auricula et denuo restituitur: ut auditus litterę in auditum spiritus conuersus non iam seruiat, sed regnet. Malchus enim regnaturus dicitur XVIII.

meus, et ne participes sitis delictorum eius, et de plagis eius non accipiatis XVIII.
Constantia. ACTVVM: Denunciato apostolis ne loquatur in nomine Iesu, respondens: Si iustum est in conspectu Dei uos potius audire quam Deum, iudicate. Non enim possumus quę uidimus et audiuimus non loqui IIII. Orauerunt, ut cum fiducia loquantur uerbum sequentibus signis IIII.

propter opus Christi usque ad mortem accessit tradens animam suam etc. II. Sed quę mihi fuerunt lucra, hęc arbitratus sum propter Christum detrimenta. Verum tamen existimo omnia detrimentum esse propter eminentem scientiam Iesu Christi Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci, et arbitror ut stercora, ut Christum lucrifaciam, ut et inueniar in illo etc. III. AD THESSALONICENSES

placentes Deo cum metu et reuerentia XII. Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper Deo XIII. ACTVVM: Agabo prophetante Paulus ait: Non solum alligari, sed et mori paratus sum pro nomine Iesu XXI. PETRI I: Deum timete II. In omnibus honorificetur Deus IIII. Caritas operit multitudinem peccatorum IIII.

Crudelis. IACOBI: Iudicium sine misericordia fiet illi qui non facit misericordiam II. APOCALYPSIS: Et uidi mulierem ebriam de sanguine sanctorum et de sanguine martyrum Iesu XVII. Homicidis et ueneficis pars in stagno ardenti XXI.
Cibus, potus. AD ROMANOS: Qui manducat, non manducantem non

XXI.
Cibus, potus. AD ROMANOS: Qui manducat, non manducantem non spernat, et qui non manducat, manducantem non iudicet. Scio et confido in Domino Iesu, quia nihil commune per ipsum, nisi ei qui existimat quid commune esse, illi commune est. Si propter cibum frater tuus contristatur, iam non secundum caritatem ambulas. Noli cibo tuo perdere illum, pro quo Christus mortuus est. Non est enim

saluę fient. Gentes apprehenderunt iustitiam quę est ex fide, Iudei non etc. IX. AD CORINTHIOS II: Deus qui dixit de tenebris lucem splendescere, ipse illuxit in cordibus nostris ad illuinationem scientię claritatis Dei, in facie Christi Iesu IIII. AD EPHESIOS: Ostendit eis de quantis malis ad quale bonum commigrarint ab idolis translati ad Christum II.

EPHESIOS: Ostendit eis de quantis malis ad quale bonum commigrarint ab idolis translati ad Christum II. Reuelatum apostolis esse gentes comparticipes promissionis in Christo Iesu per Euangelium III. Eratis aliquando tenebrę nunc autem lux in Domino. Vt filii lucis ambulate! V. AD COLOSSENSES: Et uos, cum mortui essetis in delictis, et

Conuersio Pauli iterum XXII. Item tertio XXVI.
Consolatio. AD CORINTHIOS II: Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, Pater misericordiarum et Deus totius consolationis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra I. Qui consolatur humiles, consolatus est nos in aduentu Titi VII. AD

39 . Non omnibus idem sapor in manna 40 . Lauet prius uestimenta, qui ad carnem Agni uult accedere 48 . Sanctificatur qui tangit carnem Iesu 60 . Cibus mundus 71 . Panis propositionis 85. 88 . Manna 94. 99 . Primitię

Conuersus 150 . Conuersio duplex 162 . Iephone, id est conuersio genuit Caleph, id est cor et sapientiam 166 . Da sortem Iesu 172 . Conuersi statim pugnas patiuntur 181 .
Confugium. Ciuitates refugii 146 .

De essentia Trinitatis 23 . De membris et attributis Deo ut homini. Quomodo dicitur, quod solus habet immortalitatem 80 . Spiritus Patris et Spiritus Iesu idem 83 . Deus inuisibilis 89 . De Deo dicitur: Qui est, quia omnis creatura ei collata non subsistit 147 . Christus est liber intus

montes pedes euangelizantis et annunciantis pacem...Belial uniuersus interiit 209 . Veniens ueniet, et non tardabit. Deus ab austro ueniet, et Sanctus de monte Pharan etc. Ego autem in Domino gaudebo, et exultabo in Deo Iesu meo 210 . Quęrite Dominum, omnes mansueti terrę, quia iudicium eius estis operati; quęrite iustum, quęrite mansuetum. Attenuabit omnes deos terrę; et adorabunt eum uiri de loco suo 211 .

Magi adorant, aurum offerunt regi, thus Deo, myrrham homini. Angelus ad Ioseph: Quod in ea natum est, de Spiritu Sancto est. Vocabis nomen eius Iesum; ipse enim saluum faciet populum suum a peccatis eorum II. Ioannes: Qui autem post me uenturus est, fortior me est. Baptizato Iesu cęli aperti sunt, Spiritus Sanctus in specie columbę apparuit, uox Patris de cęlo audita est III. Demoniacos, lunaticos, paraliticos curauit IIII. Admirantur super doctrina eius. Erat docens sicut potestatem habens VII. Descendens de monte leprosum

Mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala XIII. Veh mundo a scandalis! Necesse est ut ueniant scandala, uerum tamen ueh homini illi, per quem scandalum uenit! XVIII. Iesu, id est paci, pręponunt Barrabam, id est seditiones XXVII.
Derisio. Deridetur Dominus suscitaturus puellam ac dicens: Non est mortua, sed dormit. Ob hoc ut

in cęlo, et gloria in excelsis XIX. Cęlum et terra transibunt, uerba autem mea non transient XXI. Ex hoc autem erit Filius hominis sedens a dextris uirtutis Dei XXII. Fecit potentiam in brachio suo, id est in uerbo, per quod operatus est mundum I. Nomen Iesu gloriosum etc. II. Salutare quod parasti ante faciem omnium populorum, id est Christum incarnatum: lumen ad reuelationem gentium et gloriam plebis tuę Israel II. Puer autem Iesus crescebat etc. plenus sapientia, et gratia Dei erat in illo. Annorum

dictę sunt promissiones, et semini eius. Non dicit: Et seminibus quasi in multis, sed quasi in uno: Et semini tuo, qui est Christus III. AD EPHESIOS: Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spiritali in cęlestibus in Christo etc. qui instaurauit omnia in Christo, quę in cęlis, et quę in terra sunt, in ipso. Secundum operationem uirtutis eius, quam operatus est in Christo, suscitans illum a mortuis,

omnem ecclesiam etc. I. Facti estis prope in sanguine Christi. Ipse enim pax nostra; qui fecit utraque unum, et medium parietem macerię soluens etc. II. Per ipsum habemus accessum ambo in uno spiritu ad Patrem II. Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Iesu Christi, ex quo omnis paternitas in cęlis et in terra nominatur III. AD PHILIPPENSES: Deus exaltauit illum, et donauit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu

Patrem Domini nostri Iesu Christi, ex quo omnis paternitas in cęlis et in terra nominatur III. AD PHILIPPENSES: Deus exaltauit illum, et donauit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei Patris II. AD COLOSSENSES: Gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem

habemus redemptionem in remissionem peccatorum. Qui est imago Dei inuisibilis primogenitus omnis creaturę; quoniam in ipso condita sunt uniuersa et in cęlis et in terra, uisibilia et inuisibilia, siue throni, siue dominationes, siue principatus etc. de diuinitate Iesu Christi I. Christi Iesu, in quo sunt thesauri sapientię et scientię absconditi. In ipso inhabitat omnis plenitudo corporaliter etc. II. AD THESSALONICENSES I: Expectare Filium eius de cęlis quem suscitauit

remissionem peccatorum. Qui est imago Dei inuisibilis primogenitus omnis creaturę; quoniam in ipso condita sunt uniuersa et in cęlis et in terra, uisibilia et inuisibilia, siue throni, siue dominationes, siue principatus etc. de diuinitate Iesu Christi I. Christi Iesu, in quo sunt thesauri sapientię et scientię absconditi. In ipso inhabitat omnis plenitudo corporaliter etc. II. AD THESSALONICENSES I: Expectare Filium eius de cęlis quem suscitauit ex mortuis,

immortali et inuisibili, soli Deo honor et gloria in sęcula sęculorum. Amen. I. Vnus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, qui dedit redemptionem se metipsum pro omnibus etc. II. In aduentum Domini nostri Iesu Christi, quem suis temporibus ostendet beatus et solus potens, rex regum, et Dominus dominantium, qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem; quem nullus hominum uidit, sed nec uidere potest; cui honor et et imperium sempiternum.

Ignoto Deo. Quem ergo ignorant, hunc se prędicare etc. XVII. Apollo Iudeus euangelizans Iesum Iudeos reuincebat ostendens Christum esse Iesum in Scripturis testatum XVIII. Christus Iesus in Lege a prophetis promissus XXVIII. PETRI I: Per resurrectionem Iesu Christi a mortuis, qui est in dextera Dei, profectus in cęlum subiectis sibi angelis et potestatibus, et uirtutibus III. Deus autem omnis gratię, qui uocauit nos in ęternam suam gloriam in Christo Iesu, modicum passos etc. Ipsi gloria et

XXVIII. PETRI I: Per resurrectionem Iesu Christi a mortuis, qui est in dextera Dei, profectus in cęlum subiectis sibi angelis et potestatibus, et uirtutibus III. Deus autem omnis gratię, qui uocauit nos in ęternam suam gloriam in Christo Iesu, modicum passos etc. Ipsi gloria et imperium in secula sęculorum. Amen V. PETRI II: Hic est Filius meus dilectus etc. Hanc uocem nos audiuimus de cęlo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto I. IOANNIS I: Et uidimus,

magnam; et terra, illuminata est a gloria eius etc. XVIII. Salus, et gloria, et uirtus Deo nostro est: quia uera, et iusta sunt iudicia eius etc. XIX. Laudem dicite Deo nostro omnes serui eius, et qui timetis Deum pusilli et magni. Testimonium enim Iesu est spiritus prophetię. Vidi, et ecce equus albus, et qui sedebat super eum uocabatur Fidelis et Verax, et cum iustitia iudicat et pugnat. Oculi autem eius sicut flamma ignis, et in capite eius diademata multa etc., de dignitate Christi XVIIII. Qualiter Christus

Christus semper nobiscum et Deus Pater et Spiritus Sanctus 129 . Iesus dat quod Moyses non potuit 130 . Iesus post Moysen suscipit principatum. Sub Moyse bellum, sub Iesu pax 132 . Christus agnus. Propitiatio 134 . Quare agnus 135 . Christus iustitia, pax, redemptio 137 .

Rex Cai. Quare diabolus adhuc pręualet. Mors 155 . Quomodo demones interficimus 156 . Malignę uirtutes 160 . Reges a Iesu interfecti 161 . Equi 163 . Spiritus diuersorum uitiorum 164 . Spiritus uicti in abyssum truduntur. Legio in uno homine. Sathanas,

Emoroissa omnia expenderat in medicos; tetigit Iesum, et curata est V. Dominus sanans surdum et mutum suspexit in cęlum, innuens nobis inde quęrenda esse remedia VII. Ecclesia. Cessauit uentus et procella Iesu ascendente in naui, id est regnante in Ecclesia VI. Septem sportę septem ecclesię sunt VIII. Vendentes et ementes eiiciuntur de templo. Domus mea domus orationis XI. Vinea sepe circumdata in

Martion dixit Christum non esse genitum secundum carnem XVIII. Manichei phantasma esse Christum nec femineo posse nasci ex utero I. Legem non accipiunt nec prophetas nec euangelistas pręter Ioannem, qui fuit cum Iesu in morte V. Item uirgultum uellere etc. huiusmodi putant contra pręceptum fieri: Non occides. Nos de homine tantum accipimus V. Dicunt hominem neque posse effici malum neque ex malo bonum VII.

creatoris dicimus operatum I. Quidam negant Deum a Christo fuisse prędicatum Deum Legis. Lucę II. Quidam dicunt carnem in diuinam naturam fuisse mutatam II. Quidam quod antiquis ignotus fuerit pater Iesu X. Corporalia peccata grauissima, spiritalia leuia XI. Contra eos qui a Virgine principium dant Christo et alium Veteris, alium Noui Testameniti Deum esse dicunt XI. Contra eos qui Christum

Ecce dies uenient, dicit Dominus, et comprehendet arator messorem, et calcator uuę mittentem semen; et stillabunt montes dulcedinem, et omnes colles culti erunt 206 . Ego autem in Domino gaudebo, et exultabo in Deo Iesu meo. Deus Dominus fortitudo mea, et ponet pedes meos quasi ceruorum, et super excelsa mea deducet me uictor in psalmis canentem 210 . Auferte uestimenta sordida ab eo. Ecce abstuli iniquitatem tuam et indui te mutatoriis

est. Ambulate, dum lucem habetis, ut non uos tenebrę comprehendant; et qui ambulat in tenebris, nescit quo uadat. Dum lucem habetis, credite in lucem, ut filii lucis sitis XII. Quęritis me etc. Quo ego uado, uos non potestis uenire XIII. Marię de resurrectione Iesu dubitanti dicitur: Noli me tangere, nondum enim ascendi ad Patrem meum. Thomas Didymus: Nisi uidero, inquit, etc., non credam XX. Felicitas. Omnis qui biberit ex aqua hac, sitiet iterum; qui autem

Deum etc. Itaque regnum immobile suscipientes, habemus gratiam per quam seruiamus placentes Deo etc. XII. PETRI I: Benedictus Deus etc. qui secundum misericordiam suam magnam regenerauit nos in spem uiuam, per resurrectionem Iesu Christi ex mortuis in hęreditatem incorruptibilem, incontaminatam, immarcessibilem, conseruatam in cęlis etc. I. IOANNIS I: Videte, qualem caritatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur et

III. II: An non cognoscitis uos metipsos, quia Christus Iesus in uobis est, nisi forte reprobi estis XIII. AD GALATAS: Qui ex fide sunt, hi sunt filii Abrahę III. Omnes enim filii Dei estis per fidem in Christo Iesu. Quicunque enim in Chisto baptizati estis, Christum induistis. Omnes unum estis in Christo Iesu. Si autem uos Christi, ergo semen Abrahę estis, secundum promissionem hęredes III. Non sumus ancillę filii, sed liberę: qua libertate Christus nos

Iesus in uobis est, nisi forte reprobi estis XIII. AD GALATAS: Qui ex fide sunt, hi sunt filii Abrahę III. Omnes enim filii Dei estis per fidem in Christo Iesu. Quicunque enim in Chisto baptizati estis, Christum induistis. Omnes unum estis in Christo Iesu. Si autem uos Christi, ergo semen Abrahę estis, secundum promissionem hęredes III. Non sumus ancillę filii, sed liberę: qua libertate Christus nos liberauit IIII. In Christo Iesu neque circumcisio aliquid ualet neque prępucium, sed fides quę per

Chisto baptizati estis, Christum induistis. Omnes unum estis in Christo Iesu. Si autem uos Christi, ergo semen Abrahę estis, secundum promissionem hęredes III. Non sumus ancillę filii, sed liberę: qua libertate Christus nos liberauit IIII. In Christo Iesu neque circumcisio aliquid ualet neque prępucium, sed fides quę per caritatem operatur V. AD EPHESIOS: In quo et credentes signati estis Spiritu promissionis sancto, qui est pignus hęreditatis nostrę, in redemptionem acquisitionis, in laudem glorię ipsius I. Gratia

signati estis Spiritu promissionis sancto, qui est pignus hęreditatis nostrę, in redemptionem acquisitionis, in laudem glorię ipsius I. Gratia enim saluati estis per fidem; et hoc non ex uobis, Dei enim donum est; non ex operibus, ut nequis glorietur. Nunc autem in Christo Iesu, uos qui aliquando eratis longe, facti estis prope in sanguine Christi. Ergo iam non estis hospites et aduenę, sed ciues sanctorum et domestici Dei II. Vnus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et Pater omnium, qui super omnes et per omnia et in omnibus

opera, mortua est in se metipsa. Abraham ex operibus iustificatus est et Raab meretrix II. PETRI I: Qui crediderit in eum, non confundetur II. IOANNIS I: Vos unctionem habetis a Sancto, et nostis omnia II. Hoc est mandatum eius, ut credamus in nomine Filii eius Iesu Christi, et diligamus alterutrum III. Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sint etc. Quisquis confessus fuerit, quoniam Iesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo IIII. Omnis qui credit quoniam

Infirmum autem in fide assumite etc. XIV. AD TITVM: Confitentur se nosse Deum, factis autem negant, cum sint abominati et incredibiles, et ad omne opus bonum reprobi I. ACTVVM: Filii Sceuę, Iudei increduli, tentant in nomine Iesu demonem expellere, sed demoniacus inualuit contra eos, et nudi uulneratique aufugerunt XIX. IACOBI: Hęsitans in fide similis est fluctui maris I. APOCALYPSIS: Atrium autem, quod est

BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA Gloria. Quidam incenso templo Ephesię Dianę famam sibi quęsiuit 57. Humilitas Domini Iesu 178. Glorię cupiditas periculosa 195. Gula. Intemperantia cibi damnata a phisicis 45. Satietas et ex uilissimis uitanda 46.

eiicere. Et iis qui uiderant miraculum iniunxit, necui dicerent VII. Cęco quoque sanato "uade", inquit, "in domum tuam, et si in uicum introieris, nemini dixeris" VIII. Gratia. Nisi pascamur a Domino pane gratię, deficiemus in uia iustitię VIII. Iesu egresso de templo, id est subtracta gratia, non relinquitur lapis super lapidem, id est labitur uirtutum congeries XIII. Prędicauerunt Domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis XVI. LVCAS

pro me autem nihil nisi in infirmitatibus meis. Et ne magnitudo reuelationum extollat me, datus est mihi stimulus carnis meę etc. XII. AD GALATAS: Non efficiamur inanis glorię, cupidi inuicem, prouocantes, inuicem inuidentes V. Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo VI. Gula. AD CORINTHIOS I: Ebriosi regnum Dei non possidebunt. Esca uentri et uenter escis; Deus autem hunc et hunc destruet VI. AD EPHESIOS: Nolite inebriari uino, in quo est luxuria

uos, et pręsunt uobis inDomino, et monent uos, ut habeatis illos abundantius in caritate propter opus illorum V. / Gratia autem Dei uita ęterna in Christo Iesu, Domino nostro: AD ROMANOS VI. Non uolentis neque currentis, sed miserentis est Dei IX. Donationes diuersę, idem Spiritus XII. AD CORINTHIOS I: Ego plantaui, Apollo rigauit, sed Deus nunc incrementum dedit III. Quid autem habes quod non accepisti IIII? Vnumquemque sicut

faciunt, ut ab hominibus glorificentur 214,215. Opus suum probet unusquisque et sic in semet ipso tantam gloriam habeat, et non in altero 216. Mihi autem absit gloriari nisi incruce Domini nostri Iesu Christi 217. Melius est nomen bonum 276. Inanis gloria 280. Insipiens laudatus superbit 281. Fallax gratia 282. Tanquam foenum uelociter crescent 348,349.

Gratia sumus magis quam opere saluati 223. Datur gratia secundum mensuram 229. Gratia Domini cum omnibus qui diligunt eum in incorruptione 241. Gratia et pax 243,252. Gratia Domini nostri Iesu Christi cum spiritu uestro 254. Gratia capiti et torques collo 256. A Domino diriguntur gressus uiri 275. Donum Dei uictoria martyrii 276. Super argentum et aurum gratia bona 276.

sanatur XVII. Vnus ex uobis est qui me tradet. Respondent: Nunquid ego, Domine. Verebantur enim per imbecillitatem naturę ad tam magnum crimen delabi. Petrus: Et si omnes scandalizati fuerint, ego non scandalizabor. Et si oportuerit me mori tecum. Mox negauit nosse eum. Pusillum progresso ab eis Iesu nec una hora eo absente poterant uigilare. Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Discipuli relicto eo fugerunt, cum paulo ante dicerent se cum illo mori uelle XXVI. Hypocrita. Herodes dicit se adoraturum Iesum et perdere cogitat,

dicunt pharisei: Magister, increpa discipulos tuos. Principes sacerdotum et scribę et principes plebis quęrebant illum perdere XIX. Inconstantia. Fluuius illisus subuertit domum supra terram fundatam VI. Harundo uento agitata VII. Herodes uiso Iesu gauisus est; mox spreuit illum et remisit ad Pilatum XXIII. Iustitia. Prout uultis ut faciant uobis homines, et uos facite illis similiter VI. Quid autem et a uobis ipsis non iudicatis quod iustum est. Origenes: Nisi autem esset nobis natura

simul rapiemur cum illis in nubibus obuiam Christo in aera; et sic semper cum Domino erimus IIII. Dies Domini sicut fur in nocte ita ueniet. Cum enim dixerint pax et securitas, tunc repentinus eis superueniet interitus, sicut dolor in utero habentis, et non effugient V. II: In reuelatione Domini Iesu de cęlo cum angelis uirtutis eius, in flamma ignis dantis uindictam his qui non nouerunt Deum et qui non obediunt Euangelio etc. Cum uenerit glorificari in sanctis suis et admirabilis fieri in omnibus qui crediderunt L AD THIMOTEVM I: Vsque in aduentum Domini Iesu Christi, quem

reuelatione Domini Iesu de cęlo cum angelis uirtutis eius, in flamma ignis dantis uindictam his qui non nouerunt Deum et qui non obediunt Euangelio etc. Cum uenerit glorificari in sanctis suis et admirabilis fieri in omnibus qui crediderunt L AD THIMOTEVM I: Vsque in aduentum Domini Iesu Christi, quem suis temporibus ostendet beatus et solus potens rex regum et Dominus dominantium, qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inacceesibilem etc. VI. II: In nouissimis diebus instabunt tempora periculosa. Et erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati

AD PHILIPPENSES: Nihil terreamini ab aduersariis; quę est illis causa perditionis, uobis autem salutis, et hoc a Deo etc. I. AD THESSALONICENSES II: Iustum est apud Deum retribuere retributionem his qui uos tribulant; et uobis qui tribulamini, requiem nobiscum in reuelatione Domini Iesu etc. I. IOANNIS I: Qui fratrem suum odit, in tenebris est usque adhuc II. IVDĘ: Turbulenti I. Ira. AD EPHESIOS: Sol non occidat super iracundiam uestram. Nolite irasci in malicia IIII. AD PHILIPPENSES: Omnia autem facite sine

quasi aqua iudicium 54, 72. Iudex causas, non personas considerat 55. Ventilabrum tenebit in manu et purgabit aream 59, 79. Ignis iudicii 75. Misericors et iustus 92. Regnum Domini Iesu 110. Quod in fine mundi uniuersa moueantur 112. Dies tribulationis 133. Solitudo 135, 136. Scrutabitur Hierusalem in lucernis. Dies Domini magnus et uelox nimis 137. Vox Dei Domini

nihil inde sperantes. Et erit merces uestra multa et eritis filii Altissimi. Estote ergo misericordes. Date et dabitur uobis; mensuram bonam et confertam et coagitatam et supereffluentem dabunt in sinum uestrum. Eadem quippe mensura, qua mensi fueritis, remetietur uobis VI. Mulieres ministrantes Iesu de facultatibus suis VIII. Pro quinque panibus et duobus piscibus turbę esurienti datis redditi sunt XII cophini pleni IX. Date elemosinam, et ecce omnia munda sunt uobis XI. Vendite quę possidetis et date elemosinam. Facite uobis saculos qui non

Vnde tanta piscium copia hauritur, ut ambę nauiculę impleantur, altera dilectionis Domini, altera promimi V. IOANNES Liberalitas. Vngit pedes Iesu qui sequitur uestigia eius. Capillis tergit qui habens superflua dat pauperibus. Capilli enim superflua cor poris uidentur XII. Qui accipit siquem misero, me accipit. Siquis autem me accipit, accipit eum qui me misit XIII. Esto Ioseph et tege in paupere Christi nuditatem non semel, sed in tuo

est XVII. Lętitia. Gauisi sunt discipuli uiso Domino XX. Lectio. Fons Iacob Scripturę sunt, siquidem instructi in Scripturis bibunt ut Iacob et filii eius. Simplices autem et rudes bibunt more pecorum Iacob IIII. Fons Iacob Scripturę sunt, aqua uero Iesu sunt Scripturarum sensus spiritales IIIL Iesus inclinans se deorsum digito scribebat in terram VIII. Qui intrat per ostium pastor est ouium. Ostium Scripturas uocauit. Hę enim Dei cognitione aperiunt, hę oues custodiunt et lupos superuenire non permittunt,

Labor. AD CORINTHIOS I: Laboramus operantes manibus nostris IIII. Abundantius illis omnibus laboraui: non ego autem, sed gratia Dei mecum XV. AD EPHESIOS: Laborate manibus IIII. AD COLOSSENSES: Omnia quęcunque facitis in uerbo aut in opere, omnia in nomine Dei nostri Iesu Christi gratias agentes Deo et Patri per ipsum III. AD THESSALONICENSES I: Nocte ac die operantes, ne quem uestrum grauaremus II. Vt operentur manibus IIII. II: Non inquieti fuimus inter uos neque gratis panem manducauimus ab aliquo, sed in labore et fatigatione nocte et

XII. AD GALATAS: Licet nos aut angelus de cęlo euangelizet uobis pręterquam quod euangelizauimus uobis, anathema sit I. Si adhuc hominibus placerem, Christi seruus non essem Euangelium quod euangelizatum est a me, non est secundum hominem etc, sed per reuelationem Iesu Christi. Item loca per quę discurrens prędicauit I. Cum autem uenisset Petrus Antiochiam, in faciem ei restiti, quia reprehensibilis erat etc II. Si pręoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, uos qui spiritales estis, huiusmodi instruite in spiritu lenitatis,

Honor. Filiis Zebedei primatum affectantibus responsum est: Nescitis, quid petatis X. LVCAS Oratio. Mirabantur in uerbis gratię quę procedebant de ore ipsius Iesu IIIL Ex abundantia cordis os loquitur VI. Cum eiecisset demonium, locutus est mutus et admiratę sunt turbę XI. Diues in igne positus linguę magis sentit ardorem, quia forte magis garrulitate linguę Deum offenderat XVI. Ego dabo uobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et

non fecit quod locutus fuerat 207 . Conuenite, congregamini, gens non amabilis, antequam ueniat super uos ira furoris Domini 211 . Sathan increpatur a Domino eo quod aduersabatur Iesu sacerdoti post peccati penitentiam 212 . Et erit qui offenderit ex eis in die illa quasi Dauid 215 . Iudas et populus Israel pugnaturi, cum numero et uiribus hosti impares essent,

reliqui seruos contumeliis affectos occiderunt XXII. Qui nolunt congregari sub alis suis, comminatus eis dicens: Ecce relinquetur uobis domus uestra deserta, id est anima et corpus, donec dicatis: Benedictus qui uenit; donec penitentiam egeritis, non me uidebitis XXIII Egresso Iesu de templo non relinquitur lapis super lapidem qui non destruitur XXIIII. Veh homini per quem Filius hominis tradetur XXVI. Christu m crucifigi optant et dimitti Barabam XXVII.

id est in eos qui credere noluerunt V. Iesus despicitur in patria, id est in populo Iudeorum VI. Pharisei increduli quęrunt signum de cęlo tentantes. Videte et cauete a fermento phariseorum et Herodis VIII. Quis quis scandalizauerit unum ex his pusillis credentibus in me IX. Iesu egresso denunciatur templum ruiturum, quoniam sine fide impossibile est placere Deo. Videte, nequis uos seducat. Multi enim uenient in nomine meo etc. Abominationem desolationis stare,. ubi non debet, id est hereses regnare in Ecclesia XIII. Vnus ex uobis tradet

Perseuerantia. Dominus miseretur super turbam, ieiunos satiat; infirmos curant, qui expectantes perseuerant VIII. Cęco clamanti comminabantur, ut taceret. Ille magis clamabat: Iesu, fili Dei, miserere mei X.
Peccatum. Iudas inter apostolos computatur, quoniam Deus non repellit aliquem propter futuram maliciam, sed propter pręsentem

uoluit, cum totus terrarum orbis pacem ageret, ut pacem et concordiam sibi gratissimam esse denotaret. Gloria in altissimis Deo et in terra pax hominibus bonę uoluntatis II. In quamcunque domum intraueritis, primum dicite: Pax huic domui X. Pax quandoque damnosa XII. Adueniente Iesu turbę clamant: Benedictus qui uenit rex in nomine Domini. Pax in cęlo et gloria in excelsis XIX. Herodes et Pilatus concordes ad malum XXIII. Pax uobis, ego sum, nolite timere. Pax Dei. Deus pacis. Ipse est pax nostra XXIIII.

III. Beati qui nunc fletis, quoniam ridebitis VI. Viduę filius effertur mortuus. Iacet anima lapsi, et dum cupit surgere, plorat. Filius ergo suscitatus redditur matri, et penitens restituitur Ecclesię. Mulier peccatrix stans retro lachrimis coepit rigare pedes Iesu, capillis tergere, osculari et unguento ungere. Et Iesus ad illam: Remittuntur tibi peccat a. Fides tua te saluam fecit. Vade in pace VII. Quare in cilicio et cinere agitur penitentia X. Ignem ueni mittere in terram, id est compunctionem cordis, et quid uolo, nisi ut

Petitio. Zacharias sacerdos ponit incensum in templo Domino, et omnis multitudo populi erat orans foris. Angelus ad eum: Ne timeas, Zacharia, quoniam exaudita est oratio tua I. Iesu baptizato et orante: ut perpendas, quod suscepto baptismate oportuna sit iugis oratio III. Vir plenus lepra uiso Iesu procidit in faciem et rogauit eum, et mundatus est. Paraliticus propter fidem illorum, a quibus illatus est ante Iesum, tum ab

in templo Domino, et omnis multitudo populi erat orans foris. Angelus ad eum: Ne timeas, Zacharia, quoniam exaudita est oratio tua I. Iesu baptizato et orante: ut perpendas, quod suscepto baptismate oportuna sit iugis oratio III. Vir plenus lepra uiso Iesu procidit in faciem et rogauit eum, et mundatus est. Paraliticus propter fidem illorum, a quibus illatus est ante Iesum, tum ab infirmitate, tum a peccatis liberatus est. Sic tu adhibe tibi precatores, quorum merito gratiam consequi ualeas V. Dominus exiit in montem orare, et

qua imago Dei conseruatur XV. Filius luxuriosus, cum prodegisset substantiam, penitens rediit et humiliatus exaltatur a patre XV. Decem leprosi clamant: Iesu pręceptor, miserere nostri XVII. Cęcus secus uiam mendicans clemat: Iesu, fili Dauid, miserere mei. Iussus tacere intentius clamabat XVIII. Conuersus Dominus respexit Petrum, et egressus foras Petrus fleuit amare XXII.

rediit et humiliatus exaltatur a patre XV. Decem leprosi clamant: Iesu pręceptor, miserere nostri XVII. Cęcus secus uiam mendicans clemat: Iesu, fili Dauid, miserere mei. Iussus tacere intentius clamabat XVIII. Conuersus Dominus respexit Petrum, et egressus foras Petrus fleuit amare XXII. IOANNES

in Deum uindicare, in nos uero despicere. Iram furentium etiam, cum resistere possumus, declinare Dominus docet. Iudeis enim lapidare parantibus abscondit se et exiuit de templo VIII. Cęcus illuminatus confitens be nefactorem suum ab inuidis eiicitur foras, sed inuenitur a Iesu et in fide Filii Dei solidatur IX. Si mundus uos odit etc. Sed hęc omnia facient uobis propter nomen meum, quia nesciunt eum qui misit me XV. Absque synagogis facient uos. Sed uenit hora, ut omnis qui interficit uos arbitretur obsequium se pręstare Deo. Et hęc

est uolentem ad exemplum Christi orare eleuare oculos cordis sursum ac errigere illos a pręsentibus rebus memoria, cogitationibus atque intentionibus etc. XI. Quidam gentiles rogauerunt Philippum dicentes: Volumus uidere Iesum; Philippus dicit Andreę, uterque Iesu. Sicque per intercessores usque ad Iesum peruenit oratio XII. Quodcunque petieritis Patrem in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio. Siquid petieritis in nomine meo, hoc faciam, ut glorificetur Pater in Filio XIIII. Si manseritis in me et uerba mea

Iesus introiuit in hortum, ut peccatum, quod in horto commissum fuerat, in horto deleret. Paradisus enim hortus deliciarum interpretatur. Vt ergo dixit eis: Ego sum, abierunt retrorsum et ceciderunt in terram etc. Primum ducitur ad Annam. Vnus ministrorum dedit alapam Iesu. Misit eum Annas ligatum ad Caipham. Si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum. Pilatus: Gens tua et pontifices tui tradiderunt te mihi. Quid fecisti? Respodit Iesus: Regnum meum non est de hoc mundo etc. Ego in hoc natus sum et ad hoc ueni in

ierit etc. XIIII.
Pietas. AD ROMANOS: Iustificati gratis per gratiam ipsius et ridemptionem, quę est in Christo Iesu etc. III. Deus iustificat [impios ]2 mortuos et uocat ea quę non sunt IIII. Sed plus contulit gratia quam abstulerat delictum. Vbi abundauit delictum, superabundauit et gratia V. Proprio filio suo non pepercit pro nobis VIII.

de laudibus caritatis XIII. Quotidie morior propter gloriam uestram, fratres XV. II: Pater misericordiarum et Deus totius consolationis, id est Deo gratias, qui semper triumphat nos in Christo Iesu II. Quis infirmatur, et ego non infirmor? Quis scandalizatur, et ego non uror? XI. Non quęro quę uestra sunt, sed uos. Ego libentissime impendam, et superimpendar pro animibus uestris XII. AD GALATAS: Alter alterius onera portate etc. Dum tempus

in salutem stabilem operatur. Sęculi autem tristitia mortem operatur VII. AD GALATAS: Qui autem sunt Christi, carnem suam crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis V. Per Christum mihi mundus crucifixus est et ego mundo. Ego enim stigmata Domini Iesu in corpore meo porto VI. AD EPHESIOS: Deponite ueterem hominem, qui corrumpitur secundum desideria erroris. Renouamini autem spiritu mentis uestrę et induite nouum hominem etc. IIII. Surge qui dormis et exurge a mortuis, et

passiones Christi in nobis, ita et per Christum abundat consolatio nostra. Sicut socii passionis estis, sic eritis et consolationis I. De patientia in aduersis et persecutione. Semper mortificatiom Iesu Christi in corpore nostro circumferentes, ut et uita Iesu manifestetur in corporibus nostris. Licet is qui foris est, noster homo corrumpatur, tamen is qui intus est renouatur de die in die. Id enim quod in pręsenti est momentaneum et leue tribulationis nostrę supramodum in

passiones Christi in nobis, ita et per Christum abundat consolatio nostra. Sicut socii passionis estis, sic eritis et consolationis I. De patientia in aduersis et persecutione. Semper mortificatiom Iesu Christi in corpore nostro circumferentes, ut et uita Iesu manifestetur in corporibus nostris. Licet is qui foris est, noster homo corrumpatur, tamen is qui intus est renouatur de die in die. Id enim quod in pręsenti est momentaneum et leue tribulationis nostrę supramodum in sublimitate ęternum glorię pondus operatur in nobis,

II. Nemo moueatur in tribulationibus istis. Ipsi enim scitis, quod in hoc positi sumus III. Patientes estote ad omnes V. AD THIMOTEVM II: Exhortatio ad martyrium. Noli itaque erubescere testimonium Domini nostri Iesu Christi neque me uinctum eius, sed collabora Euangelio etc. I. Hęc patior, sed non confundor I. Nam si commortui sumus, et conuiuemus; si sustinebimus, et conregnabimus II. Explicat quas passiones perpessus sit. Et omnes qui pie uolunt uiuere in Christo Iesu,

nostri Iesu Christi neque me uinctum eius, sed collabora Euangelio etc. I. Hęc patior, sed non confundor I. Nam si commortui sumus, et conuiuemus; si sustinebimus, et conregnabimus II. Explicat quas passiones perpessus sit. Et omnes qui pie uolunt uiuere in Christo Iesu, persecutionem patientur III. AD HEBREOS: Patientia nobis necessaria est, ut uoluntatem Dei facientes reportetis promissionem X.

reportetis promissionem X. ACTVVM: Apostoli a sacerdotibus positi in custodia IIII. Apostoli ponuntur in carcere, sed ab angelo liberati prędicant in templo. Cęsi gaudent in contumelia pro Iesu habita et prędicationi instant V. Patientia Stephani et martyrium VI,VII. Fideles propter persecutionem disperguntur, dispersi euangelizant VIII. Paulus insidias patitur, per murum in sporta demittitur XII. Iacobus maior capite truncatus, Petrus in

ligno stricti. Nocte media Deum laudant. Fit terre motus; aperiuntur ostia, soluuntur uincula, carceris custos conuertitur, ipsi a magistratu dimittuntur XVI. Paulus it Hierosolimam uincula et tribulationes passurus XX. Paratus est non solum alligari, sed etiam mori pro nomine Iesu XXI. Flagellis cęditur XXII. Iussu Ananię sacerdotis in ore percutitur, et conuersus ad illum ait: Percutiet te Deus, paries dealbate. Deinde dictum excusauit etc. XXIII. Nocte confortans eum Dominus sit: Constans esto. Sic et Romę oportet de me testificeris

APOCALYPSIS: Scio tribulationem tuam et paupertatem tuam II.
Peruersus. AD PHILIPPENSES: Omnes quę sua sunt quęrunt, non quę Iesu Christi II. AD THIMOTEVM II: Erit enim tempus, cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coaceruabuntur sibi magistros prurientes auribus; et a ueritate quidem auditum auertent; ad fabulas autem

et disceptatione II. AD HEBREOS: Christus in passione sua orauit pro nobis cum clamore et lachrimis V. ACTVVM: Apostoli in oratione perseuerant simul cum mulieribus et Maria, matre Iesu I. Petrus et Ioannes ascendebant in templum ad horam orationis nonam III. Orante ecclesia Petrus ab angelo de carcere liberatur XII. Paulus positis genibus simul cum cęteris orauit XX. Positis in littore genibus orauimus XXI. IACOBI: Petitis, et non

ministerium reconcialiationis. Quoniam quidem Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi etc. Deus eum qui non nouerat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos efficeremur iustitia Dei in Christo V. Scitis enim gratiam Domini nostri Iesu Christi, quoniam propter uos egenus factus est, cum esset diues, ut illius inopia uos diuites essetis VIII. Nam etsi crucifixus est ex infirmitate, sed uiuit ex uirtute Dei. Nam et nos infirmi sumus in illo, sed uiuemus cum eo ex uirtute Dei in nobis XIII. AD

Qui sunt Christi, carnem crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis 214 . Solus potest in cruce Christi gloriari, qui tollit eam et suquitur Saluatorem 217 . Stigmata Iesu portans 218 . Quotidie Christus resurgit a mortuis, quotidie in penitentibus suscitatur 221 . Deponite ueterem hominem 231 . Cum

167 . Martyres mortem affectantes 190 . Iudei persequuntur Christianos, et carnales infensi sunt spiritalibus 208 . Stygmata Domini Iesu Christi portans 218 . Vicisisse est aduersarios in angustiis non cessisse 227 . Sufferentes inuicem in charitate 228 . In periculis

inuicem in charitate 228 . In periculis et miseriis Deo gratię referantur 236 . Patientia in tentationibus comprobatur 247 . Vinctus Iesu Christi Paulus 251 . Patientia in aduersis 260 . Immolauit uictimas suas 265 . Iustus de angustia liberatus est

Christus a Patre, a se ipso et ab inimicis traditus 198 . Christus nos redemit de maledicto Legis factus pro nobis maledictum 201 . Nemo propinquat Deo absque cruore Domini Iesu. Pacem faciens per sanguinem crucis suę 224 . Crux Christi non solum nobis, sed etiam angelis profuit 226. 229 . Crux Christi 228 .

die tertia resurrexit XXVIII. MARCVS
Religio. Cum sęculum relinquere disponimus, nauim cum Iesu conscendimus IIII. Super fenum discumbunt qui calcatis concupiscentiis diuinis doctrinis aluntur VI. Siquis uult me sequi VIII. Vade, quęcunque habes, uende et da pauperibus, et habebis thesaurum in cęlo. Et ueni, sequere me. Petrus: Ecce dimisimus omnia. Qui reliquerit

feminę auf'ugit. Qui uult effugere manus iniquorum, relinquens mente quę mundi sunt, fugiat post Iesum XIIII.
Resurrectio. Ioannem Baptistam resurrexisse credentes de Iesu, quia uirtutes operabantur in illo. Plane fatentur maioris potentię futuros sanctos post resurrectionem VI. Cum a mortuis resurrexerint, neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut angeli in cęlis. Saducei negant resurrectionem XII. Mulieribus ad monumentum apparuit

II. AD TITVM: Apparuit enim gratia Dei et Saluatoris nostri omnibus hominibus erudiens nos, ut abnegantes impietatem et sęcolaria desideria sobrie et iuste et pie uiuamus in hoc sęculo, expectantes beatam spem et aduentum glorię magni Dei et Saluatoris nostri Iesu Christi etc. II. AD HEBREOS: Exeamus ad eum extra castra improperium eius portantes. Non enim habemus hic manentem ciuitatem etc. XIII. ACTVVM: Habebant omnia communia II.

Abarim. Contemptus terrenorum 145 . Leuitę portantes arcam 151 . Pars tribus Iudę. Ciuitas solis 167 . Dies Iesu 174 . Beatus seruus Iesu 174 . Noli retro aspicere 177 . Rex habet uirgam 103 .

Leuitę portantes arcam 151 . Pars tribus Iudę. Ciuitas solis 167 . Dies Iesu 174 . Beatus seruus Iesu 174 . Noli retro aspicere 177 . Rex habet uirgam 103 . Virga nucea 104 .

Neminem plenam habuisse scientiam pręter Christum 172 . Sapiens 238 . Superbus Roboam, mitis Dauid 105 . Sensus V sunt quinque reges a Iesu superati 32 . Per quinque sensus uitiis introitus ad animam 45 . Solitudo a philosophis adamata 45 . De habitaculis

Dum turbis loquitur Dominus, pusillum a terra reducere nauim iubet. Mox ad apostolos conuersus in altum ducere iussit quia perfectioribus datum est nosse mysterium Dei V. Non est occultum quod non manifestetur, nec absconditum quod non cognoscatur et in palam ueniat. Fimbriam Iesu tangere possumus, superiora uastimenti non possumus. Apprehendimus enim eum, sed non comprehendimus VIII. Nemo scit, quis sit Filius nisi Pater, et quis sit Pater nisi Filius et cui uoluerit Filius reuelare X. Nihil opertum quod non reueletur etc. quoniam quę

Si oculus tuus fuerit simplex, totum corpus tuum lucidum erit XI. Quicunque non acceperit regnum Dei sicut puer, non intrabit in illud. Sinite paruulos uenire ad me XVIII. Sollicitus. Pastores, quia festinantes uenerunt, inuenerunt Mariam cum Iesu. Nemo enim cum desidia Christum inuenit II. Neminem per uiam salutaueritis. Martha satagebat circa frequens ministerium X. Similes expectantibus Dominum suum. Beati quos Dominus inuenerit uigilantes. Estote parati, quia, qua hora non putatis, Filius hominis ueniet

de manibus eorum X. Facies Lazari sudario tecta signat, quod in hac uita plenam cognitionem habere non possumus. Quod autem dicit: Soluite eum et sinite abire, hoc est quod post hanc uitam auferuntur ualamina, ut facie ad faciem uideamus Dominum XI. Discipulus recumbit in sinu Iesu, cui reuelantur archana sapientię Dei XIII. Ioseph discipulus Iesu occultus propter metum Iudeorum. Nicodemus quoque, qui uenit ad eum nocte XVIII. Suspitio. Maria Iesum existimauit quod hortulanus esset XX.

uita plenam cognitionem habere non possumus. Quod autem dicit: Soluite eum et sinite abire, hoc est quod post hanc uitam auferuntur ualamina, ut facie ad faciem uideamus Dominum XI. Discipulus recumbit in sinu Iesu, cui reuelantur archana sapientię Dei XIII. Ioseph discipulus Iesu occultus propter metum Iudeorum. Nicodemus quoque, qui uenit ad eum nocte XVIII. Suspitio. Maria Iesum existimauit quod hortulanus esset XX. Sepultura. Corpus Iesu ligauerunt linteis cum aromatibus, sicut mos est Iudeis

reuelantur archana sapientię Dei XIII. Ioseph discipulus Iesu occultus propter metum Iudeorum. Nicodemus quoque, qui uenit ad eum nocte XVIII. Suspitio. Maria Iesum existimauit quod hortulanus esset XX. Sepultura. Corpus Iesu ligauerunt linteis cum aromatibus, sicut mos est Iudeis sepelire. Admonuit ergo Euangelista morem cuiusque gentis in sepeliendo esse seruandum XVIII. Spes. Mulierem in aduterio deprehensam non condemnauit Dominus, sed imponens ei, ne amplius

quę sit latitudo et longitudo, et sublimitas et profundum III. Induite uos armaturam Dei etc. VI. AD COLOSSENSES: Instructi in caritate et in omnes diuitias plenitudinis intellectus, in agnitione mysterii Dei Patris et Christi Iesu, in quo sunt omnes thesauri sapientię et cientię absconditi II. IACOBI: Siquis autem uestrum indiget sapientia, postulet a Deo I. Qui sapiens est, ostendat operationem suam in mansuetudine sapientię. Item contra sapientiam terrenam. Item de sapientia, quę de sursum est

similiter pudicos, non bilingues etc. et hi autem probentur primum, et sic ministrent nullum crimen habentes. Diacones sint unius uxoris uiri etc. Qui enim bene ministrauerint, gradum bonum sibi acquirent et multam fiduciam in fide quę est in Christo Iesu III. Qui bene pręsunt presbiteri, duplici honore digni habeantur, maxime qui laborant in uerbo et doctrina etc. Aduersus presbiterum accusationem noli recipere nisi sub duobus aut tribus testibus. Peccantes coram omnibus argue. Manus cito

nostram VIII. AD CORINTHIOS I: Spiritus omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Quę Dei sunt, nemo cognouit nisi Spiritus Dei. Spiritalia homo iudicat omnia et ipse a nemine iudicatur. Nos autem sensum Christi habemus II. Nemo in Spiritu Dei loquens dicit anathema Iesu. Et nemo potest dicere: Dominus Iesus nisi in Spiritu Sancto. Diuisiones gratiarum sunt idem autem Spiritus etc. XII. AD GALATAS: Quoniam autem estis filii Dei, misit Deus Spiritum filii sui in corda uestra clamantem: Abba, Pater IIII. AD

columbę deargentatę 369 . Accepisti dona in hominibus 370 . Et replebitur maiestate eius omnis terra 373 . Spiritus Sanctus sedit in Iesu 377 . Spiritus uadens et non rediens 378 . Christi sunt qui Spiritu Sancto unguuntur

Moysi scientia 142, 145 . Sapientia non in corporeis 145 . Prudentia carnis inimica Deo 163 . Equi a Iesu interficiuntur, id est uitia 168 . Sapiens iustus doceat simpliciores 166 . Caleph, qui interpretatur cor, primus accipit sortem terrę sanctę. Is est qui omnia cum ratione et

MARCVS
Testes falsi contra Iesum. Falsus testis est qui in eo sensu dicta intelligit, quo non dicuntur XIIII. Timor. Timore exterriti in transfiguratione Domini. Turbę uiso Iesu stupefactę timuerunt. Discipuli non timuerunt, quia non est timor in charitate. Timor est seruorum, stupescere stultorum est IX. Petrus dicit se nunquam negaturum Dominum, et omnes dicunt similiter. Mox timore perculsi ii relicto illo

turba obstat, ne intrare possit ad Iesum, id est prioris consuetudinis cogitatio, sed in tectum est ascendendum etc. II. Nemo potest uasa fortis diripere, nisi prius alliget fortem III. Facta procella magna. Inuocato Iesu fit tranquillitas IIII. Christo nauim ascendente cessat uentus VI. Diabolus incentor et adiutor malarum cogitationum esse potest; auctor esse non potest VII. Demoniacus appropinquante Domino eliditur. Quia cum peccator conuerti deliberat, tunc diabolus magis aduersatur.

XXII. IOANNES
Timor. Nicodemus uenit ad Iesum nocte. Signat eos qui timore humano non audent palam confiteri quę sunt Iesu Christi III. Quis eius aperuit oculos, nos nescimus. Hęc dixerunt parentes eius, qoniam timebant Iudeos IX. Ex principibus multi crediderunt in eum, sed propter phariseos non confitebantur, ne de synagoga

ut probatio uestrę fidei multo preciosior sit auro etc. I. APOCALYPSIS: Draco abiit facere pręlium cum reliquis de semine eius, scilicet ecclesię qui custodiunt mandata Dei et habent testimonium Iesu Christi. Et stetit super arenam maris, id est super infructuosos moram fecit XX. Tempus. AD CORINTHIOS II: Tempore accepto exaudiuit te. Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis etc. VI. PETRI II:

Vsque in hodiernum ęternitatem signat 169 . Dies illius uel illius 174 . Dies malus 174 . Longi uel breuiati dies Iesu 175 . Terrę nomen in Scripturis 140 .

184 . MATTHEVS
Vigilia. Vigilate et orate. Pusillum progresso ab ab eis Iesu nec una hora eo absente poterant uigilare XXVI. Vespere autem sabbati mulieres ueniunt uidere sepulchrum XXVIII. Vigilate, quia nescitis, qua hora Dominus uester uenturus sit. Si sciret paterfamilias, uigilaret etc. XXIIII. Vigilate, quia nescitis diem neque

enim sum minimus apostolorum etc. Gratia autem Dei sum id quod sum XV. AD EPHESIOS: Mihi autem omnium sanctorum minimo data est gratia etc. III. AD PHILIPPENSES: Hoc enim sentite in uobis quod et in Christ o Iesu: qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se ęqualem Deo, sed se metipsum exinaniuit, formam serui accipiens in similitudinem hominum factus et habitu inuentus ut homo. Humiliauit se metipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis

in similitudinem hominum factus et habitu inuentus ut homo. Humiliauit se metipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis etc. II. Non quod iam acceperim aut perfectus sim; sequor autem siquomodo compręhendam in quo et comprehensus sum a Christo Iesu. Fratres, ego me non arbitror comprehendisse etc. III. AD THESSALONICENSES I: Facti sumus paruuli in medio uestrum, tanquam si nutrix foueat filios uestros

Augustus Antonium et Cleopatram uicit 250 . Colossi urbs Asię 254 . Veritas. Philosophi iungunt mendacium ueritati 123 . Veritas in solo Iesu 231 . Solus Deus uerax per naturam, cęteri per gratiam 242 . Qui loquitur ueritatem in corde suo 328 . Veritatem suam domui Israel

5  Ut salus rerum, dominus Redemptor
Dexteram patris tenuit potentem
Imperans orbi, meruit Thadaeum
Abgarus aeger.
Abgarus regno dominans Edessae
10  Scripserat Iesu, validis micanti
Usque miraclis tribuerat altam
Porro salutem:
"Christe, tu rerum dominus, Tonantis
Filius signo vario coruscans,
15  Namque Iudaei tibi sed minantur

protestetur ac dicat: Qui susceperit unum paruulum talem in nomine meo, me suscipit. Et iterum: Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. Nec quenquam moueat, quod Maria sedens secus pedes Iesu et uerbum illius audiens optimam partem dicitur elegisse. Non enim propterea hospitalitatem Marthę improbatam credimus, sed bono melius pręlatum, actioni contemplationem. Ad quam tamen non potest peruenire qui non prius

labem expiauerit delictorum, ut tunc demum ad consyderanda Dei inuisibilia animus attollatur, cum liberum se esse persenserit onere peccatorum. Denique duo illi ex Discipulis in castellum Amaus tendentes, cum Iesu simul eunt, simul fabulantur, et externum ac peregrinum esse putant, donec compulsum secum manere et secum recumbere in fractione pani agnouerunt eum. Sic igitur hospitalitatis officium ad agnitionem Dei nos adducit, ut,

postquam ille deuicta morte ad cęlos, unde uenerat, rediit, in Hierusalem reuersi cum coenaculum ascendissent (ut Lucas in Actis eorum testatur) perseuerantes erant unanimiter in oratione cum mulieribus et Maria, matre Iesu, et fratribus eius. Inde refert Spiritum Sanctum aduenisse, domum, ubi erant sedentes, repleuisse, supra singulos eorum linguas tanquam ignis apparuisse, ut intelligas perseueranti ac iugi oratione Spiritus Sancti gratiam

intercedente cessabant, multiplicabantur autem et ingrauescebant, quoties Pharao ad cordis sui duritiam peruersitatemque redibat, ut et oratione auerti mala intelligas et obstinatione augeri. Idem, dum populus Israheliticus Iesu duce contra Amalechitas decertarent, stans in uertice collis orabat. Cumque manus in cęlum tolleret, uincebant Israhelitę, cum remitteret, superbantur. Perseuerandum enim est, ut uincas. Nam et ipse deinde non lassatis

manibus, in latere, in pedibus referres et cum Paulo gloriari posses dicens: Christo confixus sum cruci. Viuo autem, iam non ego; uiuit uero in me Christus... Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo... Ego enim stigmata Domini Iesu in corpore meo porto. O felicem seruum, cui Dominus quinque tradidit talenta, ut, quibus ille perditum redemit

sum cruci. Viuo autem, iam non ego; uiuit uero in me Christus... Mihi autem absit gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo... Ego enim stigmata Domini Iesu in corpore meo porto. O felicem seruum, cui Dominus quinque tradidit talenta, ut, quibus ille perditum redemit mundum, hic labentem repararet Ecclesiam! Nunc, quę foeminis in meditando miracula contigere, ut

dixit, si Paulus cęco, qui forte aderat, Christi inuocatione uisum restituisset. Tunc ille: Ne me, inquit, magico carmine usum, Dionysi, suspicari possis, tute ipse accedens cęco illi iube, ut uideat in nomine Domini Iesu Christi. Id ubi peregisset prospero euentu, protinus Areopagum reliquit atque apostolum secutus et ipse Christum prędicare gentibus coepit, tanta constantia, ut sęuientes tyrannos nihil timeret et mori pro Christo

asperitatem. Ibi sibi optimum esse censuit, ubicunque cum illo una esse contigisset. Si uis, faciamus hic tria tabernacula, tibi unum, Moysi unum et Helię unum. Cur etiam sibi unum non poposcit? Quia eodem cum Iesu contubernio uti et nullo prorsus intersepto ab eo seiungi uelle consilium erat. Semper oculis illum coram intueri cupiebat, quem semel animo complexus fuerat. Tunc quoque separari ab eo

pariter ac doctissimum a proposito deterrentibus: Quid facitis, inquit, flentes et affligentes cor meum? Ego autem non solum alligari, sed et mori in Hierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu. Iuit, in insidias incidit, comprehenditur, ligatur, cęditur, torquetur. Est tamen, cum ei fandi copiam fecissent, tortores suos in uiam salutis dirigere moliebatur, non pro se solicitus, ut uel sic acceptus

mors, neque uita, neque angeli, neque principatus, neque uirtutes, neque instantia, neque futura, neque fortitudo, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia poterit nos separare a charitate Dei, quę est in Christo Iesu, Domino nostro. Hinc etiam a Roma ad Philippenses scribens: In omni fiducia, inquit, sicut semper et nunc mangnificabitur Christus in corpore meo, siue per uitam, siue per mortem.

per mortem. Mihi enim uiuere Christus est, et mori lucrum. Et rursum: Quę fuerunt lucra, hęc arbitratus sum propter Christum detrimenta. Veruntamen existimo omnia detrimentum esse, propter eminentem scientiam Iesu Christi, Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci et arbitror stercora, ut Christum lucrifaciam, ut et inueniar in illo, non habens meam iustitiam, quę ex Lege est, sed illam, quę ex fide est Christi

Iesu Christi, Domini mei, propter quem omnia detrimentum feci et arbitror stercora, ut Christum lucrifaciam, ut et inueniar in illo, non habens meam iustitiam, quę ex Lege est, sed illam, quę ex fide est Christi Iesu. Ad hęc Corinthios hortatur dicens: Siue manducatis, siue bibitis, uel aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite! Et de iis, qui Deum amant, ad Romanos ait: Scimus, quia diligentibus Deum

esse a Christo pro fratribus meis. Et ad Corinthios: In cordibus nostris estis, ad commoriendum et ad conuiuendum. Et ad Philippenses: Testis mihi est Deus, quomodo cupiam omnes uos esse in uisceribus Iesu Christi. Et ad Thessalonicenses: Facti sumus paruuli in medio uestrum. Tanquam si nutrix foueat filios suos, ita desyderantes uos cupide uolebamus tradere uobis non solum Euangelium Dei, sed etiam

reliquit et summi pontificis permissu ad coenobium Cassini montis perueniens monachum se fecit. Pertimuit eo fungi officio, postquam sibi commissos meliores efficere nequiuisset, ne quęsisse uideretur, quę sua sunt, non quę Iesu Christi, id est, suum honorem, non aliorum profectum. Cogitent nunc, quam agant, qui sibi creditum gregem pabulo prędicationis pascere negligunt et se pastores profitentur, si is, qui quotidianis

antea eiusmodi declamationibus usus. Veruntamen iussioni maiorum obtemperans talem fecit sermonem, qualis exercitatissimo tribui potuisset. Exinde prędicationibus operam dare coepit. Cumque aliquando de cruce Domini nostri Iesu Christi uerba faceret, patrem Franciscum, qui uuius adhuc alia in prouincia longe sepositus degebat prope astare in aere uidit nutu confirmantem omnia, quę ab ipso dicebantur. Ad tam sublime euangelizandi munus non nisi

increpa, in omni patientia et doctrina. Eundem quoque in loquendo cautum circumspectumque esse oportere monstrauit, cum ait: Formam habe sanorum uerborum, quę a me audisti, in fide et dilectione in Christo Iesu. Et paulo post: Noli, inquit, contendere uerbis! Ad nihil enim utile est, nisi ad subuersionem audientium. Solicite autem cura teipsum probabilem exibere Deo, operarium inconfusibilem, recte tractantem

non inueniet requiem . Modis omnibus igitur enitamur, ut a uelitationibus ac iurgiis alieni pacem tranquillitatemque possideamus, uel Apostolo hortante, qui ait: Obsecro uos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in uobis schismata . Mala est luxuria, mala auaritia, mala uentris ingluuies, malum ocium, sed tamen unumquodque crimen sua blanditur uoluptate. Sola discordia nihil in

concupiui, sicut ipsi scitis, quoniam ad ea quę mihi opus erant, et iis qui mecum sunt, ministrauerunt manus istę. Omnia ostendi uobis, quoniam sic laborantes oportet suscipere infirmos ac meminisse uerbi Domini Iesu, quoniam ipse dixit: Beatius est magis dare quam accipere . His uerbis monstrauit etiam episcopos huiusmodi labori uacare quandoque debere, ut habeant, unde aliis largiantur, nedum unde ipsi uiuant. Pauperculis olim

circumferentes, dum Euangelium predicarent, persecutorum immanitatem patiendo, non contendendo uicerunt. Flagellis cędebantur, et ibant a conspectu concilii gaudentes, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Et impletum est illud Esaię uaticinium: Et addent mites in Domino lętitiam, et pauperes homines in sancto Israhel exultabunt. Multorum pręterea, qui hos secuti

In quo impletum est illud, quod per Esaiam dicitur: Vias eius uidi, et sanaui eum, et reduxi eum et ipsi reddidi consolationes. In Zacharia legimus Satan accusatione aduersari parantem Iesu, filio Iosedech, sacerdoti prohibitum fuisse a Deo, eo quod ipse Iesus poenitentiam egisset. Qui deinde sordidis tegumentis, in quibus iam se submiserat, exui et cidari munda operiri iussus desyderabilem illam Domini uocem

In maximas quidem incidit erumnas, sed omnibus erumnis maior in illo tolerationis uirtus fuit. Denique, qui non est gauisus ruinis inimici, idem nec suis uinci potest. Sed quibus tandem uerbis, quo ore Domini nostri Iesu Christi patientiam explicabimus? Profecto maior est, quam ut pro dignitate exprimi queat. Dei Filius ab hominibus probris, flagellis, morte afficitur, iustus ab impiis, dominus a seruis, et ab iis quidem, quos saluare

nequis malum pro malo alicui reddat, sed semper, quod bonum est, sectamini inuicem et in omnes. Ac nequis aduersantium molestiis carere se glorietur, ad Timotheum inquit: Omnes, qui pie uolunt uiuere in Christo Iesu, persecutionem patientur. Ex quo potius timendum est illis, ne non satis religiose uiuant, quos nemo neque persequitur neque aliquando persecutus est. Quamobrem idem scribens ad Hebreos protestatur et ait: Patientia

errectoque animo reliquerunt. Neque Mattheus pecuniosum teloneum dimittere distulit neque Zacheus dimidium bonorum dare pauperibus et iis, quibus imposuerat, reddere quadruplum tardauit, quia multo plus lucri se in uno Iesu facturos confidebant quam in omnium quęstu, quę ubique sunt diuitiarum atque opum. Quod si a posteris quoque nisi in paupertate Christo fideliter seruiri non potuit, cur nos dolebimus aliquo rei familiaris detrimento, ob

Si sustinebimus, et conregnabimus. Hinc sane est, quod ipsi Domini apostoli flagellis primum acriter cęsi non dolent, sed gaudent, non tristantur, sed exultant, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Ex his deinde Iacobus Maior Herodis Agrippę gladio decollatur et eiusdem iussu Petrus in carcerem catenis uinctus coniicitur. Sed horum alter a uinculis diuinitus liberatur, alter pro temporali uita

a Lystris lapidibus eiicitur, Philippis cum Syla discipulo uirgis cęsus et compedibus uinctus carceri includitur. Inde dimissus plurimisque peragratis locis profectus Hierosolymam, ibi alligari et mori paratus pro nomine Iesu comprehenditur, ligatur, flagellatur, torquetur, in ore percutitur. Postremo Romę capite truncatur, tunc demum cessans euangelizare Iesum, cum in corpore uiuere cessasset. Andream deinde apostolum Patras a pernicie

meorum frusta ante me numeranda exponeretis; deinde, ut hos oculos effoderetis et, postquam me aliquandiu in meo uolutassem sanguine, tum demum reliquum corpus cęsum dilaniantes, crudeliter extingueretis pro nomine Domini mei Iesu Christi.« Obstupefacti illi tanta uiri audacia intactum dimisere. Alias etiam hereticis necem minitantibus nondum se martyrii gloria dignum dixit, sed ut dignus euadat, ualde cupere. Igitur neque insidiis inimicorum neque

spiritus, nequid adhuc intentatum relinqueret, cogitationibus Antonii callide sese insinuans, tanto solitudinis tedio animum eius pulsauit, ut ille, quid iam agere deberet, dubius, ad Deum exclamaret dicens: En ego, Domine Iesu, cupio his in locis tibi famulari, et nescio quo me inuitum subinde rapit uiolenta mentis meę euagatio. Hęc dicenti angelus monachali habitu iuxta apparuisse dicitur. Et cum aliquandiu nunc genibus prouolutus orasset

illo ferunt: dum uerbera terroresque perferret, lucem diuinitus apparuisse, qua expauefacti demones diffugere, Antonium uero eo splendore recreatum errexisse se et, quasi pręsentem Dominum aspiceret, dixisse: Vbi eras, bone Iesu, ubi eras? Responsumque accepisse: Aderam, Antoni, sed euentum pugnę tuę pręstolabar. Quam quoniam imperterritus immotusque uiriliter sustinuisti, manet te uictorię tuę indeficiens in cęlo triumphus

se in solitudine uitam agere, quod nemini alteri quicquam benefacere posset, salubriter consuluit, ut, quoties in huiuscemodi cogitatus incidisset, eis responderet: Hoc saltem in solitudine utiliter ago, quod amore Domini mei, Iesu Christi, a tuguriolo isto non decedo. Cessarunt ibi pręstigiatoris insidię, ubi Christi amori datus est locus. Et in cęllula sua tranquillus permansit, qui iam de abitu cogitarat.

Patricii specum apud Scotiam ad purgatorii (ut aiunt) loca descendens tanta ac tam uaria demonum tentamenta, tot fraudes, tot blanditias, tot iras, tot terrores unus superauit. Nam quoties ad Dominum conuersus dixit: Domine, Iesu Christe, Fili Dei uiui, miserere mei peccatoris, — toties ab insidiis liber euasit. Breuis quidem oratio, sed permultę uirtutis, si fideliter, si ardenter, si humiliter exprimatur. Nunc, ut maioris ignominię

pater infenso admodum animo persecutus est nec efficere potuit, quin ille, sicuti coeperat, post Christum ire perseueraret. Verberatur ergo Franciscus, despoliatur, contemnitur, et gaudet, quod dignus habitus sit pro nomine Iesu contumeliam pati. Et quoniam omnia aduersa subire prius paratus erat quam proposito discedere, mox uirtutum operatione uitęque sanctitate tantum profecit, ut et terram sui fama repleret et gaudio cęlum.

Propheta — uidebitur Deus deorum in Syon. Vnde et Apostolus: Quę retro sunt obliuiscens et ad ea, quę priora sunt, se extendens, ad destinatum persequitur brauium supernę uocationis Dei in Christo Iesu. Beati enim, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur, ait Dominus. Quo autem pabulo uel qualibus epulis hi saturandi sint, in Apocalypsi declarat dicens: Vincenti dabo edere de ligno uitę,

serram fortiter pertulit, et sectus, in Domino requieuit. Quis fidelium non pręoptet huius necem cum meritis suis quam illius uitam cum regno eius? Quod si crudele aliquod turpeue mortis genus expauescimus, Domini Iesu crucem cogitemus. Sin uero id nos terret, quod nescimus, quando mors uentura sit, occurrere illi semper parati simus. Vigilate — inquit — quia nescitis, qua hora Dominus uester uenturus sit. Si sciret

uita egreditur, fuerit, procul dubio martyrum coronę particeps erit. Corda enim perpendit Dominus magis quam facta. Dic ergo cum Paulo: Non solum alligari, sed et mori in Hierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu. Certe talis in moriente charitas eleuabit doloris angustięque sensum et hominem alterius uitę desyderio accendens faciet exclamare: Cupio dissolui et esse cum Christo.

contemnens, ad illa, quę ęterna sunt, perpetuo fruenda conscendit. Iam, sicut uiri a uiris, ita foeminę a foeminis discant, ut uitę nunquam moriturę pręmia et ipse consequi possint. Maria Magdalena, Domini Iesu apostola, cum diem dormitionis suę iam proximum pręsciuisset, nolens quidem absque eucharistię sacramento decedere, a Maximino episcopo illud accepit et ante altare humiliter prostrata spiritum tradidit. Corpusculum

ita, qui purgatorio igne salitus fuerit, aptus erit usui uitę ęternę. Nisi enim ad purum excocti fuerimus, nunquam summę illi puritati, Deo, iungi adherereque poterimus. Neque enim apostolis ipsis licuit partem habere cum Iesu, nisi pedes lauari sibi permisissent. Et qui mundus est — inquit — non indiget, nisi ut pedes lauet; ut scilicet munditiem eius augeat etiam illarum sordium detersio, quibus nemo, dum in huius uitę

Vicistis mundum; nunc in Deo cum Christo triumphate. Nemo a uobis tollet gaudium uestrum, nullus imminuet, casus, nullum finiet tempus. Sicut modo, ita et semper, et in secula seculorum beati eritis in Deo, et in Domini Iesu, et Spiritu sancto. Amen. Caput XIII / DE DAMNATORVM POENA De istorum beatitudine paulo diffusius Deo

lustret. Scriptum est enim: Sicut sagittę in manu potentis, ita filii excussorum. Cuius quidem doni spe atque expectatione exhilaratus Abacuch propheta ait: Ego autem in Domino gaudebo, et exultabo in Deo, Iesu meo. Deus Dominus fortitudo mea. Et ponet pedes meos quasi ceruorum. Et super excelsa mea deducet me uictor in psalmis canentem. Hoc idem Esaias prophetando promittit dicens: Qui sperant in Domino, mutabunt

igitur Spiritu sancto sit oportet, qui uult uidere Christi gloriam. Cuius uisę iocunditate captus Stephanus, cum lapidaretur, non, ut mortem euaderet, orauit, sed ut per mortem cum Christo uiuere inciperet, dicens: Domine Iesu, suscipe spiritum meum! Paulus quoque apostolus gloriam Dei uidisse creditus, sed ad tertium usque cęlum raptus, idque utrum in corpore an extra corpus sibi contigerit, nescit. Et cum ita sit,

Quę plenius liberiusque amplecti affectans crucifigi optauit et tam immane supplicium gratanter subiit; neque mors ei grauis, sed dilatio mortis erat. Pauli apostoli caput a corpore dissectum, ter per humum prosiliit, ter Iesu Christi nomen inuocauit, tres fonticulos, qua saliendo terram contigit, scaturire fecit. De uulnere eius lac primo, deinde sanguis emanauit. Quorsum tot miracula in morte sancti huius, nisi ut hęc tam magnifica oculis

puellarum. Pallebant ora ieiunijs, et mens cogitationibus ęstuabat. In frigido corpore et ante hominem carne iam pręmortua sola libidinum incendia bulliebant. Itaque omni auxilio destitutus ad Iesu iacebam pedes, rigabam lachrymis, crine tergebam, et repugnantem carnem hebdomadarum inedia subiugabam. Non erubesco confiteri imbecillitatis meę miseriam, quin potius plango me non esse qui

Ecclesia nauis illa apostolorum est, quę fluctibus et procellis multarum heresum inquietabatur | sed dum fideles in remigando laborarent, hoc est in tuenda defendenda-que ueritate fatigarentur, ope adiuti diuina superiores euasere. Suscepto enim Iesu in naui cessauit uentus | et turbines errorum dissipati sunt. Sed obserua, quod ad laborantes uenit Saluator, non ad desides et pigros et a iustis operibus ociosos. Qui ergo quod per se facere potest non

Ficum illam quę foliorum tantum luxuria exuberans fructu carebat, maledicendo Dominus ariditate damnauit. Sub qua cum lateret Nathanael Israhelita licet dolo carens, non poterat loqui cum Iesu. egressus autem et magis alacris animi affectu Saluatoris quęrens conspectum, eum ipsum quem scribę et pharisei cognoscere nequiuerunt, confiteri coepit dicens: Rabbi tu es Filius Dei, tu es rex Israel ! Verum tamen

uanitatis humanę pompam honores-que contempserit. Sic enim et Apostolus gloriatus est dicens: Gal6 Absit mihi gloriari, nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est, et ego mundo! Et si humilitas ista sanctos deceat, profecto non sancti sed stulti sunt, qui terrenę laudis honore delectantur. Horum nunc dementia ueri

Gustate et uidete, quoniam suauis est Dominus. Hac certe dulcedine affecti erant apostoli, cum inter flagella gauderent, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Et cum sęuissimi tyranni tormenta proponerent, necem minarentur, ne Iesum euangelizarent, tacere omnino non poterant. tanto illis nomen Domini sui iocundius fuit | quam uitę pręsentis usus | aut doloris per supplicia infligendi euasio.

Hęc est uita ęterna, ut cognoscant te solum Deum uerum et quem misisti, Iesum Christum. Vt igitur fide ac uirtutibus proficere possimus, abeamus cum Iesu per Scripturarum sata uellicantes Veteris Nouę-que Legis spicas, et ut triticum sub paleis latens comedere ualeamus, confricemus eas manibus intelligentię spiritalis. promentes in lucem, quicquid sub figurarum ambage condi credimus. Nihil erit menti Deo dicatę iucundius

mari ascendentibus | et aliis quę leguntur, nisi futurę ueritatis signa extitissent, ne scripta quidem in uoluminibus diuinis fuissent. Veniamus ad Euangelium. Magi ne ad Herodem reuerterentur somnio admoniti capitis periculum euaserunt. Iosephus in somniis accepto responso, cum puero Iesu et matre eius uirgine fugit in Aegyptum, ut ipsum Iesum neci subtraheret, qua Herodes ipsum solum quęritans aduersus insontem multorum infantiam erat sęuiturus. Ad hęc non pauca in sanctorum uitis relata legimus, quibus credere compellimur |

expansis deprecantem. Audiet Danielem prophetam dicentem: Posui faciem meam ad Dominum Deum meum, rogare et deprecari | in ieiuniis, sacco et cinere. Inde transiens ad Euangelium considerabit uas electionis Paulum apostolum, qui ait: Curuo genua mea ad patrem Domini nostri Iesu Christi. Ipsum quoque Christum Dominum contemplabitur, quo nemo sanctior, nemo magnificentior, modo prono corpore in faciem procumbentem, modo errecto in cęlum suspicientem et modo positis genibus orantem; non quod illi nostris humiliationibus opus esset, sed quod nos illius

, quamquam tunc magis, uerum etiam cum non rogamus nos habere necesse est, ut impleatur quod Apostolus ait: Sine intermissione orate! Post gloriosam Domini ascensionem | de ipsis eius apostolis traditum est, quod perseuerantes erant in oratione cum mulieribus et Maria matre Iesu et fratribus eius. Et si apostolis opus erat iugiter orationum sacrificio, quis tutum se a tentationum periculo sperabit, nisi semper orauerit? Hoc

descendisti. quo longius abieris, durius erit reuerti. oneri quotidie addendo, nisi rursum de illo demere incipias, grauitate crescente opprimeris. Quamdiu ergo poenitentiam agere cunctaris, in dies deterior euadas necesse est. Iesu autem recedente de templo corporis tui (templum enim Dei eras, dum innocenter uiueres) non relinquetur lapis super lapidem, qui non destruatur. omnis uirtutum uis dissipabitur abscedente Domino uirtutis.

Demum uicto diabolo et spiritu carni dominante | multa animi pace, multa quiete fruimur, iuxta illud: Qui ponit fines tuos pacem | et adipe frumenti satiat te. Et, quid est usquam uirtutis, quid gratię, quid felicitatis Domine Iesu Christe, quod tibi digne communicantes non adipiscimur? Tu in nobis es | et nos in te, quoties tuo cibo et tuo potu anima nostra reficitur. Ais enim: Caro mea uere est cibus et sanguis meus uere est potus | qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in

habebat impetrauit. Increpabatur ut taceret | tanto ille magis clamabat: Fili Dauid miserere mei. ab hac precatione non cessauit, donec uisum recepit. Testes sunt et apostoli, de quibus est scriptum: Omnes erant perseuerantes unanimiter in oratione cum mulieribus et Maria matre Iesu et fratribus eius. Denique, testis est ipse Saluator noster et Dominus, qui ut precibus instare suo nos doceret exemplo, et pernoctasse in oratione dicitur | et factus in agonia prolixius orasse.

ergo totis uiribus enitendum erit, ut cum iugum Domini subierimus, in proposito perstemus. deinde siquando delirare contigerit, cito rursum directo uomere coeptam arationem prosequi studeamus, ne forte si moram fecerimus, Herodi similes simus. qui uiso Iesu ingenti affectus est lętitia plurimi-que ipsum fecit, mox autem mutata in contrarium uoluntate contempsit atque illusit; uel ne pares inueniamur Iconiis illis , qui Paulum et Barnabam primitus pro diis habuerunt,

Deo recesserint, ei maxime irascuntur, quem Deo proxime accedere animaduertunt. Vnde Apostolus: Ad Timot. s. iii. Omnes inquit qui uolunt pie uiuere in Christo Iesu, persecutionem patiuntur. Eos etenim nequissimi spiritus | uel per insomnia illudere contendunt | uel per horrendas apparitiones terrere | uel per blandimenta turpis uoluptatis irretire | et quanuis uicti

li. 31 notandum Hic est ille teterrimus pharao, qui nos uetat exire de Aegypto | seculi-que uanitatibus renunciare | et Moysen sequi in desertum | ac tandem Iesu duce Promissionis Terram intrare. Hic est leo rugiens, qui circuit quęrens quem deuoret. Hic est fur et latro, qui non uenit nisi ut furetur et mactet. hic est denique lupus rapax, Dominico ouili semper insidians rapiens et dispergens, et nullo unquam sanguinis haustu satiatus. nunc

Huic ingruenti turbę totis uiribus reniti decet | et non cedere | neque si mali quicquam suaserint consentire. Quod ut succedat, eorum industriam, qui paralyticum gerebant, imitari oportet. Illi tecto domus in qua Christus erat, patefacto | ęgrotum coram Iesu submiserunt | et morbo receperunt liberatum. Nos quoque abiecta terrenarum rerum cura culmen cęlestis contemplationis inscendamus | et per ea quę creata sunt, mente ingressi

secuti sunt Christum. Ex his postea Petrus cum Ioanne cuidam claudo elemosinam petenti respondit: Act. 3 Aurum et argentum non est mihi, quod autem habeo hoc tibi do | In nomine Iesu Christi surge et ambula! Quis diuitum talem elemosinam dare unquam potuit, qualem tunc hi pauperculi dedere, ut claudus qui baiulabatur, statim ambularet?

| et bono incommutabili quod possederit, feliciter perfruatur. Petrus Isto charitatis genere dilexit Christum suum Petrus, quando concupiuit cum illo habitare in monte, quando uiso Iesu super aquas ambulante de naui desiliens ad illum ire contendit solus reliquis in naui residentibus | admirantibus-que hominis audaciam nihil metuentis, nisi cum mergi coepisset, quando etiam ei de sua cruce prędicenti respondit: Et si me oportuerit mori tecum,

Ad pacem istam capessendam Corinthios hortatur Apostolus dicens: Ad Cori. prima I Obsecro uos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes | et non sint in uobis schismata. Sitis autem perfecti in eodem sensu | et in eadem scientia. Plurimi sane hoc faciendum esse ostendit, dum cum tanta exigit obsecratione | et dum adiurat per nomen, quod est super omne nomen, testatur fidelibus

Ipsum autem salutandi morem a Domino traditum apostolos postea usurpasse scripta eorum testantur. Siquidem epistolas Pauli fere omnes sic incipere et sic desinere manifestum est. In principiis enim habent: Gratia uobis et pax a Deo Patre et a Domino nostro Iesu Christo. et similiter in fine. A pace ergo exordia sumebant, pace postrema concludebant. Nec aliter Ioannes Apocalypsim orditur | nec Petrus epistolas.

Ad Philip. 3 Ideo et Apostolus quę retro sunt obliuiscens, ad ea uero quę sunt priora extendens seipsum, ad destinatum persequitur brauium supernę uocationis Dei in Christo Iesu. Talis est omnis iustus. de quo psalmista ait: ps. XCI Iustus ut palma florebit, sicut cedrus Libani

autem si finem consyderes, fatearis necesse est | non ipsis nocuisse mala quę passi sunt, sed profuisse. Apostoli Ideo quippe et apostoli gaudebant in contumeliis pro nomine Iesu susceptis. Martyres Gaudebant et sancti martyres pro ueritate suppliciis affecti, quoniam per ea Deum se magis demereri sciebant. Intrepidi igitur iugula persecutoribus ferienda porrexerunt, ut fidem Domino integre seruatam

Deo per Iesum Christum. Ad Ephe. II Hos et apostolus Paulus dicit superędificatos supra fundamentum apostolorum et prophetarum, ipso angulari lapide Christo Iesu, Domino nostro. in quo omnis ędificatio constructa crescit in templum sanctum Dei. De quo sane templo psalmista ad Dominum ait: ps. CI Tu

Petrum apostolum exhortantem: epistula prima I Succincti inquit lumbos mentis uestrę, sobrii ac perfecti sperate in eam, quę offertur uobis gratiam in reuelatione Iesu Christi; quasi filii obedientię, non configurati prioribus ignorantię uestrę desyderiis, sed secundum eum qui uocauit uos sanctum, ut et ipsi in omni conuersatione sancti sitis.

ualebit. Ab omni malarum passionum iniuria tuti erimus, si quoties oppugnamur, ad arma institutionis diuinę sanctorum-que exemplorum protinus recurremus. Tunc nempe Iesu duce quinque illi reges, id est, quinque corporis sensus, qui nobis imperando regnabant, ad speluncam conscientię nostre compulsos mori sibi cogemus, ut iam uiuere Deo discant obedire-que spiritui, serui eius facti, cuius antea domini fuerant. Tunc in Euangelio quinque talenta nobis a

et Timotheo discipulo ad prędicandum destinato: Ad Timo. 2 cap. 1 Formam habe inquit sanorum uerborum, quę a me audisti | in fide et dilectione | in Christo Iesu. Et ad Titum: Ad Titum 2 Tu autem loquere | quę decent sanam doctrinam.

quicquid agis, ad eum finem direxeris, ut purius Domino seruias. ad Coloss. 3 Omne quodcunque facitis inquit Apostolus in uerbo aut in opere, omnia in nomine Domini nostri Iesu Christi facite, gratias agentes Deo Patri per ipsum. Facere opus et gratias agere simul iuberis, ut et manum cum Martha ministerio occupatam habeas | et mentem cum

omnium autorem, omnium saluandorum doctorem ac redemptorem Paulus Philippensibus in exemplum proponens ait: Ad Philip. cap. 2 Hoc sentite in uobis quod et in Christo Iesu | qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se ęqualem Deo, sed semetipsum exinaniuit formam serui accipiens, in similitudinem hominum factus et habitu inuentus ut homo. humiliauit semetipsum factus obediens usque ad mortem, mortem autem

Audisti humilitatem, attende gloriam. Propter quod inquit et Deus exaltauit illum | et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus Iesus Christus in gloria est Dei Patris . Neque humilius diuinitas inclinare se potuit, quam ut hominem assumeret,

Pauli apostoli, in quo Christus loquebatur, sententia est: ad tim. secunda cap. 3. Omnes qui pie uolunt uiuere in Christo Iesu, persecutionem patientur. Quid ergo de aliorum inuidia querimur, si ea ipsa testis est nostrę in Deum pietatis ac religionis? Dominus noster Iesu

Iesu, persecutionem patientur. Quid ergo de aliorum inuidia querimur, si ea ipsa testis est nostrę in Deum pietatis ac religionis? Dominus noster Iesu Christus malorum inuidiam passus est. Cum ab hominibus expelleret immundos spiritus, dixerunt: mat. 12 In Belzebub eiicit demonia . Idem sola uerbi uirtute morbos curat,

Luc. 23 Io. 18 Iubemur pręterea maxillam nostram alapa percutientibus et alteram offerre, ut semper parati simus pro ueritate, pro iustitia, pro nomine Domini Iesu plura pati quam patimur. Alapa ille a seruo percussus non repercussit, sed humili responso ruborem iniecit percussori | arguens atque conuincens quod percusserit innocentem.

bibere calicem, quem ego bibiturus sum? docens | glorię suę consortem fieri non debere, qui passionum suarum se non fecerit participem. Hęc itaque crux et hic calix sunt stigmata illa Domini nostri Iesu Christi, quę se in suo corpore portare Apostolus gloriabatur dicens: ad Cor. prima 5 Vsque ad hanc horam et

regnant, quia pro nomine eius mundi aduersa forti animo pertulerunt. Futurorum ergo bonorum spe errecti, etiam in tormentis animo gaudebant. Apostoli et cum flagellati fuissent apostoli, ibant gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Iesu contumeliam pati. Ad quod sane gaudium et nos inuitant atque hortantur | uolentes et martyrii sui habere socios | et glorię consortes. Vnde Iacobus apostolus:

supersederet illo proficisci, act. 21. Quid facitis respondit flentes et affligentes cor meum? ego autem non solum alligari, sed et mori in Hierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu. Non est ergo suorum lachrimis motus, non mortis periculo deterritus, ut a proposito desisteret | tanto amore flagrabat Christum omnibus quibus poterat euangelizandi, decernens non ante a prędicatione

Spiritalis benedictionis meminit Apostolus, ubi ad Ephesios scribens ait: Ad Ephes. 1. Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spiritali in cęlestibus in Christo. Profecto qui huius benedictionis particeps est, eius conuersatio in cęlis est, non in terra. Proinde nec terrena

Hic quippe benedicendi mos apostolorum proprius fuit, ut eorum scripta testantur. Omnes fere Pauli epistolę sic finiuntur, ut eis ad quos directę sunt, gratiam precentur et pacem, non huius mundi pacem uel gratiam, sed Dei Patris et Domini nostri Iesu Christi et Spiritus Sancti. Nihil ei deesse poterit, quem ubique Dei gratia comitabitur. Qui autem linguam suam ad benedicendum assuefecerit, hic uere

ab oriente dona Domino ferentes et prophetat dicens: Omnes de Saba uenient aurum et thus deferentes et laudem Domino annunciantes. Vidit idem Herodis persecutionem et pueri Iesu cum matre fugam in Aegyptum cum ait: Ascendet super nubem leuem (hoc est Mariam nullo prorsus delicti onere grauatam) et ingredietur Aegyptum. Et mouebuntur simulachra Aegypti a facie eius. Aiunt

eius passione, qua oppręssa est diaboli potestas, de apostolorum prędicatione, gentium conuersione, Iudeorum perfidia. Hanc ob rem ingenti affectus lętitia: In Domina gaudebo, inquit, et exultabo in Deo, Iesu meo. Babylon autem a Cyro, Persarum rege, capta seruiuit et ab eadem Iudei de captiuitate liberati Hierosolymam rediere. Impletum est igitur Abbacuch prophetę super Babylonios uaticinium.

et Babylon confusio. Vidit quadrigam Euangelii et equos eius alias ruffos martyrio, alios nigros carnis castigatione, alios albos castitatis puritate, alios uarios diuersarum uirtutum gratia. Prędixit Ecclesiam sub Iesu, sacerdote magno, ędificandam atque ex Iudeis gentibusque congregandam. Prędixit dispersionem illorum Iudeorum, qui erga Christum incredulitate obdurandi erant. Denunciauit mala Syrię et Palestinę futura. Consolatus

signum de cęlo, quasi uero non sint ea cuncta de cęlo, hoc est a Deo, quę humanas uires excedunt. ** corr. ex excędunt Vel hoc excogitarunt, ut, si de cęlo signum non daret, probarent Moyse minorem, qui manna pluere fecit de cęlo, et Iesu Naue, qui *corr. ex Samosetanus solem stare coegit, et Helia, qui ignem e cęlo euocauit aduersus quinquagenarios regis Achab, et rege Iuda Ezechia, cui datum est signum uitę longioris reuersio solis ad

compellitur. Post talia, ut Ioannes testatur, ante sex dies Paschę Iesus uenit Bethaniam. Ibi fecerunt ei coenam — inquit — et Martha ministrabat. Maria autem, soror eius, accepit libram unguenti nardi pistici, preciosi, et unxit pedes Iesu, et extersit pedes eius capillis suis, et domus impleta est ex odore unguenti. Idem dicere uidentur Mattheus et Marcus, Ioannes aliud. Hic enim ait: pedes unguento perfusos, illi: caput; hic: ante sex dies Paschę, illi:

pertinet confectio mysterii huius atque ministratio, ad quos pertinet peccata dimittere et retinere. Hi sunt mediatores inter Deum et hominem, per quos hęredes Dei efficimur, cohęredes autem Christi. Quid igitur de tua in nos charitate dicam, Domine Iesu? Parumne erat te de cęlo in terram ad nos descendisse, in homine assumpto hominibus apparuisse, ueritatem docuisse, sanitates fecisse, peccata remisisse, mortem pertulisse, paradisum post te currentibus aperuisse? Das te insuper nobis in cibum et potum, ut tuę uirtutis,

Lucas testatur: Apparuit illi angelus — inquit — de cęlo confortans eum. Et factus in agonia prolixius orabat. Et factus est sudor eius sicut guttę sanguinis decurrentis in terram. Hic angelus apparens, dum moestum consolatur, humanam in Domino Iesu naturam ostendit. Alias accedentes et eidem ministrantes angeli diuinam in eo naturam testati sunt. Dei enim Verbum nostra assumpsit et sua non dereliquit, ut in nostris pro nobis ualeret pati et in suis posset nos beatificare. Pro nobis itaque tristatur, pro nobis orat, pro

temporali intelligendum est, sed ęterno, quem Ioannes in Apocalypsi uidit procedere de ore Dei, ex utraque parte acutum. Potens est enim corpus et animam mittere in gehennam et totum hominem perdere perditione sempiterna. De hoc satis; cętera uideamus! Iesu comprehenso discipuli timore perculsi diffugerunt illo relicto. Qui tamen simul cum Petro dixerant uelle se una cum eo etiam mori. Nondum inerat*** ipsis charitas illa, quę foras mittit timorem et de qua gloriabatur Paulus dicens: Diffusa est charitas in cordibus

nequaquam credes. Dicant illi, qui, licet mihi inuideant, non usque adeo impudentes sunt, ut ea uel inficientur** uel inuertant, quę ego docuerim, cum nota sint omnibus. Hęc autem cum dixisset, unus assistens ministrorum dedit alapam Iesu dicens: Sic respondes pontifici? O facinus indignum, o scelus non ferendum! Alapam dedit iniquus iusto, seruus Domino, suo Creatori creatura, homo Deo. Sed inspiciamus percussi mansuetudinem tolerantiamque iniuria affecti incredibilem! Poterat igni imperare, ut exurat

fungitur officio Pilatus, si ab eo postea non desciuisset. Quanuis uinctum uideat Iesum coram se atque a principibus sacerdotum et senioribus populi adductum, causas tamen inquirit, ob quas damnari debeat. Nouerat enim talium delatorum superbiam alieno inuidentium honori et de Iesu iam fortasse mira quędam audierat. Ideo sententiam suspendebat, donec de crimine certior fieret. Responderunt illi et dixerunt: Si non esset hic malefactor, non tibi tradidissemus eum. Arrogans responsum istud primum falsę delationis fuit inidicium

esset, interrogat. Pręerat autem Galileę rex Herodes. Illi itaque cessit* iudicium in hominem Galileum, ne ipse instantia** principum iniquorum damnare eum cogeretur, in quo nihil damnatione dignum poterat reperire. Herodes autem uiso Iesu gauisus est ualde. Erat enim cupiens ex multo tempore uidere eum, eo quod audierat*** multa de eo et sperabat signum aliquod uidere ab eo fieri. Omnes illi, qui adhuc dubię fidei sunt, hunc Herodem imitari mihi uidentur. Audiunt multa in ecclesia de Deo, de angelis,

impiissimi homines eum sequuntur et accusant, donec reum peragant. Accusari autem se patitur innocens Dominus, ut nostram, qui peccauimus, fragilitatem excuset et excusatos Deo Patri reconciliet ad gratiam, quam amisimus, recuperandam. Herodes autem incredulus eorum, quę de Iesu audierat, et simul accusantium stimulis incitatus, spreuit eum cum suo exercitu. Tales enim serui, qualis dominus. Et ludibrii probrique causa ueste alba induit illum atque ita indutum remisit ad Pilatum. Et facti sunt — inquit — amici

affectis ęgritudine restituit sanitatem; qui siccis pedibus super aquas ambulat; qui quinque panibus quinque milia hominum satiat; quem natum angeli nunciant, pastores adorant, stella indicat, magi cum muneribus quęrunt* et in puero Deum honorant. Debes tamen mori, Domine Iesu, non iniquorum odio, sed tua ipsius uoluntate, ut tui corporis sacrificio nos Deo Patri reconcilies, ut tua morte credentibus salutem tribuas, ut tuis denique fidelibus plus gratię conferas quam quod primorum parentum culpa amissum fuerat. De terreno enim paradiso pulsos ad

erat, damnatus, qui ad sinistram. Dextri igitur latronis fidem poenitentiamque sequamur, si cum illo paradisum adipisci cupimus. Leui autem obstinationem deuitemus, ne cum eo damnemur. Prosequamur reliqua! In Ioanne legimus: Stabant autem iuxta crucem Iesu mater eius et soror matris eius Maria Cleophę et Maria Magdalene. ****corr. ex Magdalenę Quę hic dicitur Maria Cleophę, alibi dicta est Iacobi. Fuit enim filia Cleophę et Iacobi Minoris mater et Ioseph Iusti. Additur a

et me in cruce ista, in qua confixus cruciaris, in sublime elatam suscipe, ut tecum simul patiar, tecum et moriar simul. Sine te uiuere mihi mors est, tecum mori omni uita dulcius est. Sic Martha, sic alię multę suspirantes gementesque lugebant et miserabili passione Domini Iesu crucifixi commotę querebantur. Sed post hęc Mariam, matrem eius, cum Marię matris lamentum uires aliquantulum resumpsisset, quid tandem dixisse putabimus, quibus uerbis intus

beneficio plurimum semper gaudere, non tamen deest materia flendi. Quia certe, nisi homo peccasset, Christum talia pati necesse non fuisset. Lugeamus ergo Domini nostri propter peccata nostra assumptas passiones dicamusque ei cum gemitu et lachrymis: Nos, Domine Iesu, mandatum Dei pręuaricando probris te contumeliisque obiecimus, nos tibi colaphos infregimus, nos te conspuimus, nos flagellauimus, nos spinis conpunximus, arundine uerberauimus, clauis cruci affiximus, *corr. ex redimere

Et ecce uir (ut Lucas inquit) nomine Ioseph, qui erat decurio, uir bonus et iustus; hic non consenserat consilio et actibus eorum, ab Arimathia, ciuitate Iudeę, qui expectabat et ipse regnum Dei. Ioannes discipulum Iesu eum appellat, occultum autem propter metum Iudeorum. Hic accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes testatur) qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam

bonus et iustus; hic non consenserat consilio et actibus eorum, ab Arimathia, ciuitate Iudeę, qui expectabat et ipse regnum Dei. Ioannes discipulum Iesu eum appellat, occultum autem propter metum Iudeorum. Hic accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes testatur) qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam myrrhę et aloes quasi libras centum. Acceperunt ergo corpus Iesu et ligauerunt linteis cum aromatibus,

accessit ad Pilatum, et petiit corpus Iesu, et depositum inuoluit syndone. Venit autem et Nicodemus (ut Ioannes testatur) qui uenerat ad Iesum nocte primum, ferens mixturam myrrhę et aloes quasi libras centum. Acceperunt ergo corpus Iesu et ligauerunt linteis cum aromatibus, sicut mos est Iudeis sepelire. Et prosequitur Ioannes dicens: Erat autem in loco, ubi crucifixus est, hortus et in horto monumentum nouum, in quo nondum quisquam positus erat. Ibi ergo propter Parasceuen Iudeorum, quia

reuertentes parasse aromata et unguenta et sabbato quidem siluisse, hoc est, cessasse ab opere secundum mandatum. Quęri hoc potest, quomodo Ioseph, cum Quęstio esset occultus* discipulus Iesu propter metum Iudeorum, ausus sit petere corpus eius a pręside *corr. ex ocultus Pilato et palam de cruce deponere illud. Quam rem ne apostoli quidem ausi fuerunt, qui tam aperte uiuum sequi non

fermentum, ut sit noua conspersio. Illi uero cum phariseis custodiunt sepulchrum, qui mortalia curant et lapideam cordis sui pertinaciam ita obsignatam gerunt, ut ad peccatorum suorum poenitentiam nunquam emollescant. Hęc sunt, quę de Domini et Saluatoris nostri Iesu Christi calumniis contumeliisque et passionibus disserere libuit, non sępe, sed semper quidem ante oculos mentis habenda. Nihil est enim, quod sic superbos humiliet, peccatores emundet, iustos conseruet et in proposito uitę perfectioris corroboret atque affirmet. Et quoniam

diciturque ei: Suspice cęlum, et numera stellas, si potes. Sic erit nomen tuum. Credidit Abraham, et reputatum est illi ad iustitiam. Stellas numerare iubetur, quia nunquam certe fuit tam magnus sub unius Dei cultura credentium numerus quam post Domini nostri Iesu Christi in terram aduentum. Ex his autem alii pulueri, alii stellis comparantur, eo quod inter fideles etiam alii imperfecti quasi terreni, alii perfecti ueluti cęlestes et stellarum instar uirtutibus fulgentes habentur. Illi enim matrimonio iuncti liberis operam impendunt

Deus maiestatis intonuit; Dominus super aquas multas. Vox Domini — inquit — et ut nosses, cuius uox esset ista, subiunxit: Deus maiestatis intonuit. Iam audierat igitur in spiritu sanctus propheta uocem illam Dei Patris, quę postea nobis intonuit super Iesu baptizato: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui. Tot ergo habes de baptismi nouitate Veteris Scripturę testimonia, o Iudee,* et adhuc cunctaris, adhuc hęsitas ad Ecclesiam confugere et cum apostolis, qui et ipsi Iudei fuerunt,

Lucas in Actibus testatur dicens: Per manus autem apostolorum fiebant signa et prodigia multa in plebe. De his olim prędictum est in psalmis: Mirabilis Deus in sanctis suis, et figuratum in Moyse, qui in prodigiis faciendis pharaonis magos uicit; in Iesu Naue, qui solem stare fecit; in Helia, qui mortuum suscitauit; in Heliseo, qui Naman Syrum a lepra curauit. Sed multo plura in Euangelio signa secuta sunt quam quę pręcesserunt in Lege. Cui enim in Lege imperanti uenti et mare obedierunt? Quis super aquas

Hi fuerunt petrę, lapides et montes, de quibus Amos propheta: Nunquid currere possunt in petris equi?** Hoc est, equi pharaonis, demonia mala, pręualere discipulis Christi. De lapidibus autem impolitis, quos ferrum non attigit, altare Domino ędificatum in libro Iesu Naue legimus. Lapidum istorum impolities apostolorum integritas est, quam nulla malarum cupidinum uis corrupit. Tales erant illi, quibus Petrus apostolus scribens ait: Et ipsi, lapides uiui, superędificamini domos spiritales in sacerdotium sanctum. Montes

propter me. Et ut per futurorum notitiam Deum esse agnoscas, quęcunque prędixerat, illa euenerunt. In synagoga enim dum Christum prędicant, a Iudeis flagellantur. Gaudent tamen — ut Lucas in Actibus ait — quoniam digni habiti sint pro nomine Iesu contumeliam pati. Postmodum ad reges et pręsides tracti supplicio afficiuntur, pro illo morientes, qui pro omnibus motri uoluit. Nero Cęsar Petrum crucifixit, Apostoli

Hunc audite. Ex quo sequitur omnes illi, qui Christo non credunt, inobedientię in Deum arguendi sunt, quando quidem, quem ille audiendum omnibus proposuerit, ipsi non audiunt. Quomodo enim audiunt eum, in quem non credunt? Apostoli autem primo Moysen et Heliam cum Iesu uiderunt, deinde solum Iesum, ob hoc fortasse, quia signa et figurę uenturi Messię cessare debebant, cum aduenisset, et ipse solus tanquam Deus adorari. Huius autem transfigurationis suę similitudinem in Moyse figurauit, cum ille de monte Synai

Cęterum, antequam Petrus tertio negasset, Iesus a pontifice de sua doctrina interrogatus — ut Ioannes tradit — quid me interrogas, respondit, cum palam docuerim et in occulto locutus sum nihil. Tunc unus ministrorum dedit alapam Iesu dicens: Sic respondes pontifici? Hoc prędictum legimus in Iob: Aperuerunt super me ora sua, et exprobrantes percusserunt maxillam meam; satiati sunt poenis meis. Hoc idem in Hieremia: Dabit percutienti se maxillam, saturabitur

eius. Crux itaque, per quam glorificatus est, principatus eius fuit, iuxta illud Apostoli: Christus factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltauit illum, et donauit illi nomen, quod est super omne nomen, ui in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus noster Iesus Christus in gloria est Dei Patris. Non credit hoc Iudeorum perfidia, sed tunc demum confiteri cogentur, cum nihil omnino proderit confiteri ad inferos

aut mutes uel deleas. Et hoc impletum credimus, quando Iudeis reclamantibus respondit Pilatus: Quod scripsi, scripsi. Mihi uidetur tituli huius typus fuisse lamina aurea, quę super tyaram summi sacerdotis posita fronti imminebat. Sic enim et titulus iste supra caput Iesu affixus fuit, ut hunc eum sacerdotem esse indicaret, cui dictum est: Tu es sacerdos in ęternum. Dicitur autem Iesus Nazarenus, id est consecratus siue sanctus. De quo in psalmis Deus Pater:

illo prędicta sunt, ut per ea, cum euenerint, Messiam agnoscamus. Quęnam igitur stulticia est alium uenturum expectare, in quo nihil aliud cernere possis, quam quod in isto uides? Stabant iuxta crucem - ut Ioannes tradit — Iesu mater eius, et Maria Cleophę, et Maria Magdalene.** Videns — inquit — Iesus matrem et discipulum stantem, quem diligebat, dicit matri suę: Mulier, ecce filius tuus. Deinde dicit discipulo: Ecce mater tua. Se de illa carnem suscepisse in cruce

populus meus, et inducam uos in terram Israhel. Hoc illud est, quod in Euangelio dicitur: Et uenerunt in sanctam ciuitatem, et apparuerunt multis. Deinde latronum crura frangunt, ut citius animas exalent. Iesu autem (crura)* — ut Ioannes refert — eo quod iam mortuus esset, non fregerunt crura, sed unus militum lancea latus eius aperuit, et continuo exiuit sanguis et aqua. Facta autem sunt heç — inquit — ut Scriptura impleretur: Os non comminuetis ex eo.

reuerti non poterit. Moyses uirga percussit petram, et fluxerunt aquę sitientibusque in deserto potum prębuerunt. Petra ista erat Christus, quo in cruce lancea percusso effluxit sanguis et aqua, et cum Apostolo dicere coepimus: Quicunque baptizati sumus in Christo Iesu, in morte eius baptizati sumus. Christi sanguis nos redemit, aqua Christi redemptos purificauit. Aqua ista mundari nequeunt, qui in Christum non credunt. Quandiu autem immundi sunt, beatitudinem consequi non poterunt. Post hęc Ioseph ab

sanguis nos redemit, aqua Christi redemptos purificauit. Aqua ista mundari nequeunt, qui in Christum non credunt. Quandiu autem immundi sunt, beatitudinem consequi non poterunt. Post hęc Ioseph ab Arimathia, ciuitate Iudę, nobilis decurio, discipulus Iesu occultus, permittente Pilato tulit de cruce corpus eius, Nicodemus myrrha et aloe perunxit *om. a cceptumque corpus et munda syndone inuolutum cum aromatibus in monumento nouo deposuerunt et aduoluerunt saxum magnum ad ostium monumenti.

Dei dignius quam post totius mundi ad Christum crucifixum conuersionem nolle credere prophetarum uaticiniis, nolle acquiescere Euangelistarum narrationibus nihil prorsus ab his, quę prędicta sunt, discrepantibus, nolle assentire ipsis, quę quottidie in nomine Iesu per fideles eius exibentur, miraculorum testimoniis? Danielis hebdomadas habent, pręfinitum ab eo propheta tempus cognoscunt, quando uenturus, quando passurus erat Messias, qui est Christus. Iam plus quam mille et quingentos annos pręscripti temporis diem pręterisse

princeps huius mundi eiicietur foras. Tunc, qui aduersabantur corpori eius, quod est Ecclesia, fugere coeperunt a facie eius. Nam ad inuocationem Christi Domini ipsi nequitię spiritus terrentur atque formidant, et de obsessis recedunt corporibus. Denique sanctissimum Iesu nomen demonibus horror est, nobis refugium, demonibus lassitudo et tristitia, nobis robur et consolatio, nobis scutum nulli aduersariorum telo penetrabile, nulli persecutorum obnoxium iniurię. Quod quidem futurum uidens rursum in alio psalmo eum sanctus

proiectum, et non minus dolebat mortuo illatam iniuriam quam in cruce pendenti poenam. Dum ergo fleret — inquit — inclinauit se et prospexit in monumentum. Et uidit duos angelos in albis sedentes, unum ad caput, et unum ad pedes, ubi positum erat corpus Iesu. Inclinare illam et in monumento prospicere faciebat Domini sui desyderium, ut, cuius corpus inuenire non poterat, saltem locum, in quo iacuerat, uideret. Pars enim consolationis est absentis amici siue locum, in quo frequens fuit, consyderare uel res eius, quas

uideret, in quo Dominus iacuerat et, siqua iacentis uestigia ibi relicta essent, disceret. Vidit — inquit — duos angelos in albis sedentes, unum ad caput, et unum ad pedes, ubi positum erat corpus Iesu. Nihil ista ut alię mulieres ad angelorum uisionem expauit. Eum enim, quem amabat, quęrendi cupiditate affecta nihil aliud attendere poterat, nihil curare. Duos tantum uidit, sed si multa milia talium spirituum uidisset, inter multos tamen non dubitasset eum unum

retrorsum? Vel quia satis putauit indicasse,* cur fleret, uel illis cunctantibus proferre medellam doloris conuersa sit, siquis alius respicienti occurreret, quem de ipso, quem quęrebat, interrogaret. Vel quia angeli ipsi, dum cum ea sedentes colloquuntur, uiso post tergum eius Iesu stante, officii gratia assurrexerunt, conuersa sit, ut uideret, quisnam esset, quem angeli uenerati sunt. Conuersa igitur retrorsum et ipsa quidem uidit Iesum, sed nesciebat, quia Iesus esset. Angeli sciebant, illa nesciebat. Perspicatior est enim angelicus

ex illis ibant ipsa die in castellum, *add. quod erat in spacio stadiorum sexaginta ab Hierusalem, nomine Amaus. Et ipsi loquebantur ad inuicem de his omnibus, quę acciderant. Duo isti iuxta anagogen duo Testamenta sunt, quę de Iesu loquuntur, et quęcunque Vetus de illo euentura prędicat, ea Nouum euenisse testatur. Et quoniam Vetus in mysterio ualde obscure loquitur, isti primum mente inter spem metumque uacillante secum fabulantur. Nouum autem certissimo rerum euentu obscura manifestat et ueritatis

conscenderat patriam, ad quam ire maturabat. Peregrinus etiam inter eos erat, quia iam alterius naturę corpus gestabat quam illi, qui adhuc mortales et corruptibiles erant. Quęsiuit itaque ab eis, quęnam essent illa, quę ipsi nuper facta dicerent. Et ipsi dixerunt: De Iesu Nazareno, qui fuit uir propheta, potens in opere et sermone coram Deo et omni populo, et quomodo eum tradiderunt summi sacerdotes et principes nostri in damnationem mortis, et crucifixerunt eum. Prophetam fatentur, Filium Dei tacent, uel quia

assus et fauus mellis duo Testamenta sunt, in altero promissio liberationis non absque tedio diutinę expectationis, in altero promissi exibitio cum lętitia et exultatione omnium, quos Christus liberauit. Vel piscis assus martyria futura designabat in illis, qui pro nomine Iesu persecutionem in terra passuri erant. Fauus autem mellis ęternę retributionis dulcedinem in cęlesti regno futuram indicabat. Vel piscis in mari fluitans populus gentilis erat, in amaritudine idolatrię immersus, qui, postquam ad Christum conuersus est, ardore diuini amoris

qua animę et corporis separationem fugimus. Sed tamen intelliges multo melius esse per mortem Christo coniungi quam in corpore uiuere. Hoc nouerat ille, qui dicebat: Cupio dissolui et esse cum Christo. Cęterum exponere uolens Euangelista hęc dicta Domini Iesu subiunxit: Hoc autem dixit significans, qua morte clarificaturus esset Deum. O beata martyrum mors, per quam non uita amittitur, sed Deus, qui uitam largitur ęternam, clarificatur. Deus autem, cuius claritati nihil addi potest,

dicens: Domine, quis est, qui tradet te? Nisi enim uehementer diligeret, non esset tam solicitus de eius proditore. Quem ideo — ut mihi uidetur — nosse expetiit, ut ipsum a tam nefando proposito aliqua ratione amoueret. Ioannem ergo cum uidisset Petrus, dicit Iesu: Hic autem quid? Estne morte sua secuturus te sicut ego an aliter de illo decreueris? Dicit ei Iesus: Sic eum uolo manere, donec ueniam. Quid ad te? Tu me sequere. Quidam hoc modo accipiunt dictum, quasi diceret Dominus: Nolo illum quemadmodum te

Ascensio Domini et mortis conditione superata Saluator noster cum homine assumpto ascenderit in cęlum et ad dexteram Dei sederit, quomodo Deus illum exaltarit donans ei nomen, quod est super omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu flectatur cęlestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus noster Iesus Christus in gloria est Dei Patris. Igitur de ascensione eius Marcus ita scribit: Assumptus est in cęlum, et sedet a dextris Dei.

secutus est usque in paradisum. Apprehendit* illam Petrus, et in illa crucifigi uoluit, ipsum confitens, quem ante negauerat. Apprehendit* illam Paulus, qui stygmata Domini in corpore suo portauit et exclamauit dicens: Absit mihi gloriari nisi in cruce Domini nostri Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo. Mundus ei crucifixus est, cui mundi non dominatur concupiscentia. Is autem mundo crucifixus est, qui mundo mortuus Deo uiuit. Verbum itaque crucis — ut idem ait — pereuntibus quidem

in quibus Christum prędicaret, cum discipulis peragrantem describit. Transeuntes - inquit — Phrygiam et Galatię regionem uetati sunt a Spiritu Sancto loqui Verbum in Asia. Cum uenissent in Mysiam, tentabant ire in Bithyniam, et non permisit eos Spiritus Iesu. Spiritus ergo Sanctus Spiritus etiam Iesu est. Testis est et Paulus ad Galatas scribens: Misit — inquit — Deus Spiritum Filii sui in corda uestra clamantem: Abba, Pater. Tunc etiam, cum Christus a Ioanne baptizaretur, Spiritus Sanctus in

describit. Transeuntes - inquit — Phrygiam et Galatię regionem uetati sunt a Spiritu Sancto loqui Verbum in Asia. Cum uenissent in Mysiam, tentabant ire in Bithyniam, et non permisit eos Spiritus Iesu. Spiritus ergo Sanctus Spiritus etiam Iesu est. Testis est et Paulus ad Galatas scribens: Misit — inquit — Deus Spiritum Filii sui in corda uestra clamantem: Abba, Pater. Tunc etiam, cum Christus a Ioanne baptizaretur, Spiritus Sanctus in columbę specie insedit uertici eius, et Patris uox

dicatur, unius essentię inseparabilitas compellit. Nihil enim in natura diuina est, quod Deus non sit. Porro Spiritum Sanctum Deum esse illos, qui hoc negant, Scripturarum autoritate conuincimus. Paulus apostolus ait: Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, Pater misericordiarum et Deus totius consolationis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra. Spiritus autem Sanctus in Euangelio spiritus paraclytus dicitur, hoc est, consolator. Quod si Deus Pater consolator et Spiritus Sanctus consolator, restat, ut

solus totius bonitatis fons est. Epilogus Diximus de humilitate, diximus de exaltatione Dei et Domini nostri Iesu Christi. De qua nihil tam magnum, tam excellens dici potest, quin multo sublimis copiosiusque supersit dicendum. Quis enim hominum aut angelorum gloriam illam, quę infinita est, (neque) *om. ualebit uel animo metiri uel uerbis explicare? Nos,

Virgo Maria, mater Dei sanctissima, sine labe originali concepta, ora pro nobis. 5. Domine Iesu Christe, miserere nostri. 6.
A quo principium, Christus bene coepta secundet,
scandat et hic surgens in sua

Porro unum est necessarium: si vis ad vitam ingredi, serva mandata. 12. Anno a salutifera Domini nostri Iesu Christi Incarnatione MCCCCCXX, die XXIII februarii. 13. Qui aliter sentiunt, videntur nescire scripturas neque virtutem

oppida, captiuos abigit, non est, qui uiribus eius resistat, nisi Deus omnipotens, quo nobis irato ille prosperat[ur]. Quando homines magis se amantes fuisse credimus? Omnes enim, quę sua sunt, curant, non quę Iesu Christi. Quando auaritia, et superbia, magis dominata est? Nemo commune bonum prouidet: unusquisque priuatis inhiat lucris, marsupium suum implere festinat publico damno. Nemo egeno porrigit manum, omnes rapinis prędęque student,

diu superuiuas, denegare? Sanctissimi martyres olim inter horrenda supplicia constricti ad contemptum infidelis tyranni clamabant: Christiani sumus, idola tua non adoramus. Pro confessione Domini Iesu occidi cupimus, ut pro illo occisi cum illo uiuamus in ęternum. Quorsum ista dicimus, fratres, nisi siquis uestrum Mahumetanorum uiolentia oppressus Christum negare iubebitur, [ut] iugulum potius gladio supponat quam

de his, qui judicandi sunt, dicens: Reddent ei rationem, qui paratus est iudicare uiuos et mortuos . Et Paulus ad Timotheum : Testificor coram Deo et Iesu Christo, qui judicaturus est uiuos et mortuos . Viuos et mortuos quidam interpretantur corpus et animam, iuxta illud: Qui potest corpus et animam mittere in gehennam, hunc timete . Mihi uero conuenientius aptiusque

opus fuerit, impetret et breuis repetitio prolixi sermonis memoriam facilius seruet. 7 Tu ergo, Domine Iesu Christe, Fili Dei uiui, qui iudicaturus es mundum, in quem iudicandus pro nostra omniumque salute adueneras, exaudi preces populi tui et in tempore opportuno adesse periclitantibus ne cuncteris. Cumque angustię illę et ęrumnę

a cunabulis immortali Deo dicata est. Apud quam plurima litterarum monumenta et exhortatorię ad bene beateque uiuendum epistolae uernaculo sermone et manu ipsius Marci conscriptę apparent.

Qui natus est XV Kalendas Septembres a natiuitate Domini nostri Iesu Christi MCCCCL. Hic ab infantia usque ad decrepitam aetatem nihil fecit quod non dignum laude, nihil dixit quod non dignum admiratione, nihil scripsit quod non dignum memoria esse uideretur. Ingenio fuit acutissimo et admodum perspicaci; quicquid uolebat, pingebat ut Appeles, sculpebat ut

Sanctitatis Tuę eisdem promittens ad castrum revocavi, quod scilicet Sanctitas Tua et illos et castrum sub protectione sua in posterum recipiet et tutabit tam in castro, quam extra. Quare, Sanctissime Pater, Sanctitatem Tuam ex parte Iesu Christi, salvatoris nostri enixissime rogo, quantum subsidium (si quod habet in animo Sanctitas Tua transmittere et in beneficium istius castri et populi conferre) cito transmittat, quia periculum est in mora. Hostes in diu noctuque

bene, nunc Te summo pontifice optime speramus, quod et promissa praedicti fratris et praedecessoris tui effectum sortientur tam nobis, quam universeque rei publicę Christianę et gratum et utilem. Ulterius Sanctitatem Tuam pro viscera Iesu Christi obtestamur, ut eadem procuret (ne populus iste una cum castro pereat, et ob inopiam ac impotentiam in potestate Christiani nominis hostium deveniat) ita, quod et successores Sanctitatis Tuę exemplo tuo instructi eandem de

Non inaratus ager sterili syluescit auena.
15  Vt sine fruge suo parnasia uertice laurus
16  Vanescit, lucusque leues effutit in auras.
17  At magni canimus mirabile nomen Iesu
18  Quattuor a radiis haud ulli effabile diuum.
19  Per tris effusum Triadas, et munera septem.
20  Quo duplex natura coit, personaque triplex,

apertus erat liber, eiusue soluta quae nunc cernimus signacula. Quod iccirco dixerim, ut siqui Athenas Delphonque optarint, Romam ingressi non latericiam siue marmoream, sed bonarum litterarum et morum Academiam effectam quin immo Christi Iesu uitam redolentem undique inspecturi sint praepediem, prout ex capite XXIIII apud Matthaeum coniectari et praesagiri potest. Et ego id facillime attestari queam, qui ab oriente et Ierosolimis ad usque ultimum terrae

Maximoque Clemente VII diuo Pontifice iubente, cuius animo inhaeret unitati sanctae Ro. Ecclesiae omnes animas aggregare. Quod dum erit fiet unum ouile angelicum, similisque (qui canitur a te) Pastor praestante domino nostro Iesu Christo, cui sit laus omnis et honor ac gloria, Amen. Vale. Romae apud sanctum Franciscum Transtyberim

7.54  Centum militibus Romano nomine princeps.
7.55  Languebat cuius, moesta et puer arce iacebat
7.56  Perdita confractus laetali uiscera morbo,
7.57  Hic postquam magnum uenientis nomen Iesu
7.58  Audiit, extemplo ueteres accersit apellas,
7.59  Hisque ait, ite citi orantes haec dicite regi.
7.60  O, Rex, qui dator es uitae, cui laethifer orcus,
7.61  Tabificaeque trucis pestes

dominantur feruida uerbi.
7.127  Vir fuit hic caeno, turpisque uorgagine limi
7.128  Turbidus, hunc praensum diro cocytia rictu
7.129  Bellua dente truci tum fauce premebat amara.
7.130  Hic uiso Iesu fremit, et mala pectore ab imo
7.131  Vociferat, domus alta quibus concussa remugit.
7.132  Quid nostra es inter Iesu Nasarene necandum
7.133  Nos uenis ante diem, quibus id molire negoci,

rictu
7.129  Bellua dente truci tum fauce premebat amara.
7.130  Hic uiso Iesu fremit, et mala pectore ab imo
7.131  Vociferat, domus alta quibus concussa remugit.
7.132  Quid nostra es inter Iesu Nasarene necandum
7.133  Nos uenis ante diem, quibus id molire negoci,
7.134  Scimus enim nempe es sanctus Ioue missus ab alto.
7.135  Quem contra Iesus uultusque oculosque coruscans

uenit ad Iesum, uidet huic immania nudos
7.355  Monstra uiros sano mansuescere corpore, sanis
7.356  Mentibus haerere, ac membis, et pone sedere,
7.357  Pone pedes Iesu gratari, expauit aperta
7.358  Portenta, exclamant omnes, ac talia fantur.
7.359  I procul, i, nostris procul hinca finibus exi,
7.360  Oramus, tantum nostro concede timori.
7.361  Haud mora

litoreas circa maris ibat arenas, ❦
7.408  Et populus densante globo uestigia calcat,
7.409  Luminis ecce uenit speculator Iarius Archos,
7.410  Et cadit ante pedes Iesu, dein talia fatur.
7.411  Te precor, o, mundi pietas, qui numine terris
7.412  Dexter ades uere sancto Deus aetheris, et Rex,
7.413  O, speciem Coeli specieque induta uirilem,
7.414  Aspice

tactu seruabor amictus.
7.441  Haud delusa fide est, nec spe decaepta, repente
7.442  Aruit interne fons omnis sanguinis atri,
7.443  Quo fit tabe mala putrique grauedine sospes.
7.444  At Iesu ut tacito mouit praecordia tactu,
7.445  Sydeream ut frontem, conuersaque lumina uidit,
7.446  Extimuit tremebunda, pedes ac lapsa sub imos
7.447  Procubuit, uerbisque suum confessa pudorem.

hoc uulgus, gentes arcete profanas
7.489  Rursus ait, nec me surdas iactate per aures.
7.490  Inde duo egressum sullatis uocibus orbi ❦
7.491  Pone uiam opperti, Iesu miseresce, fremebant,
7.492  O, fili Dauid miseresce, domumque sequuntur.
7.493  Quam simul ac intrant, his Iesus creditis inquit
7.494  Hoc me posse dare, et praestare petentibus? illi

9.28  Porro opus est unum Mariae, nec plura necesse est,
9.29  Hoc elegit enim, quaeque optima maxima pars est,
9.30  Hanc haud tempus edax, et uis non auferet ulla.
9.31  Ah quid agis? quali tua tunditur hospita Iesu
9.32  Sedula responso? Marie turrita recumbit,
9.33  Te protecta, tui clypeique umbone tuetur.
9.34  O, amor, o, pietas solis comprensa beatis,
9.35  O, foelix et fausta tua quam protegis

tempore comminus illo
9.170  Exierat uerbo uitali e pectore uirtus,
9.171  Scilicet et Christi quod regnet ubique potestas.
9.172  Vnde fides iu amore Dei ceu glutine nectar
9.173  Inseritur, channa Iesu manante secundo.
9.174  Inde Thyberiadis consedit littore ponti ❦
9.175  Aeterni speculum patris, et sapientia Christus.
9.176  Quem

9.398  Hunc adeunt socii, praesens et numen adorant.
9.399  Haud mora, nec labor optatis ratis appulit oris,
9.400  Et genesaraeo Bethsaida littore tendunt.
9.401  Hic subito facies, et nobile nomen Iesu
9.402  Noscitur, unde ferunt, accersuntque undique totis
9.403  Partibus aegra uirum, malesanaque corpora ducunt.
9.404  Pars instat precibus, pars oras tangere uestis
9.405  Contendunt, extrema

me concipit aure fideli,
10.183  Cordeque prosequitur custos operosus amoris.
10.184  Interea magno stygii iouis aula tumultu
10.185  Concutitur, turbata fremit domus ignea Ditis.
10.186  Nomen enim Iesu ut fragor horrida tartara pulsat
10.187  Fulminei iactus, horrendumque intonat orco.
10.188  Namque orbata fugat regnis a sedibus altis
10.189  Agmina nigra noua ui uerbi, et nomine solo

uiros, et suscitat aegros
10.590  Haec hodierna dies, et crastina, deinde sequenti
10.591  Ire uolo, me namque nefas procul urbe perire.
10.592  Si mea detersa ferrugine uiscera sanas
10.593  Iesu uita, tuo si pectora lumine reples,
10.594  Te sequar, aeternum tecum quoque tollar in aeuum.
10.595  Hic tua castra sumus, Ditis synagoga satelles
10.596  In te bella ciet, nos

11.432  Christus, adhuc terricae Chananitidis ora reclamat.
11.433  Ille uiam coepit uitrei phaenicia iuxta
11.434  Moenia Sydonis, tum intecessere precantes
11.435  Discipuli, exorantque pii prece numen Iesu.
11.436  Instat enim mulier, premit et clamore sequaci.
11.437  Dat breue responsum tandem sic fatus, An ista?
11.438  Non nisi perdita ouis domus est mihi credita Iacob.

aequor, et altum ❦
11.469  Tendit iter, summoque sedens in monte quieuit,
11.470  Huc cunneos montis super ardua dorsa frequentes
11.471  Turmatim agmen agens pedibus affluxit Iesu.
11.472  Aridus ora quatit sudantia anhelitus ollis,
11.473  Multaque proiciunt languentum corpora mixtim,
11.474  Supplicibus uotis, alii sistuntur iniquis
11.475  Passibus, et manco mutilis et

11.584  Gentibus, et uates materna addictus ab aluo,
11.585  Aut unus nostra quidam de gente prophetes.
11.586  Sciscitat, at quo me uos nomine rite coletis?
11.587  Concilii columen Petrus respondit Iesu.
11.588  Tuque dei uiuo uenerabere numine germen.
11.589  Tu quoque Christus ait Simeon Bariona beatus,
11.590  Nam tibi non carnis, non sanguinis ulla facultas
11.591  Edidit hoc, coelo pater

11.701  Hos inter medius, atque haec super agmina postquam
11.702  Astitit, attonito populus stupet ore pauescens,
11.703  Pars cursu festina uenit, Christumque salutant.
11.704  Ecce uir interea supplex inclamat, Iesu
11.705  Te precor unigenum (si fas) mihi respice natum,
11.706  Menstrua quoi horrificos nascenti luna labores
11.707  Attulit, inque furens miserando pectore Daemon.
11.708  Hunc saepe in

spectatus adiuit
12.572  Et desolatas tibi nuncius excitat aures.
12.573  Ipsa uelut neruo quum missa uolauit arundo
12.574  Prosilis occursum Christo, et sic fata repente es.
12.575  O, utinam hic Iesu uita, et meus ardor adesses,
12.576  Non hinc fata meum rapuissent impia fratrem,
12.577  Nunc uero mihi nota fides, quia quicquid ab alto
12.578  Iusseris ore dei, fiet tibi protinus, illi

12.601  Illam tota simul sequitur conuulsa caterua,
12.602  Donec oliuiferae prae moenibus arcis euntes
12.603  Procidit ante pedes Christi sitibunda uirago,
12.604  Tunc ait o, summo dominator ab aethere Iesu,
12.605  Lazarus esset adhuc, hic si mea uita fuisses,
12.606  Et lachrymis miseranda genas implebat honoras.
12.607  Et fletum fletus, dolor elicit ipse dolorem.
12.608  Complorant alii,

intersecat oras
12.702  Iam medias, et aperta uiae castella subibat.
12.703  Ecce mala hic scabies agit obuia dena uirorum
12.704  Corpora, sed quorum, uox una iuuamen amicum
12.705  Implorat Iesu, quibus hic ait, ite sub alta
12.706  Templa dei, mystis et uos ostendite sacris.
12.707  Dumque irent, his lepra repens elabitur omnis,
12.708  Et ualidos purae facies nituere

quondam
12.784  Crimen erat, scortumque, et mystica crimine Raab.
12.785  Obtulit haec tellus oculorum lumine captum,
12.786  Ille sedens obiter, quum te Nasarene subire
12.787  Audiit, inclamat Iesu sate sanguine Dauid
12.788  Respice, neu nostri misereri obsiste precanti.
12.789  Audiit hunc Christus, sua tum uestigia pressit,
12.790  Adducique iubet, uenienti comminus

12.792  Coecus ait. lux illa refert, en aspice lucem,
12.793  Namque fides animo quam concipis, ipsa salutem
12.794  Ecce parit, mox ille uidet, gressuque sequaci
12.795  Agglomerat, gratesque pio soluebat Iesu.
12.796  Consonat omne simul quod circunfluxerat agmen.
12.797  Compita dum Hierico Christus populosa peragrat, ❦
12.798  Per foraque ingreditur multa glomerante

12.819  Agmine, et inde globis populo comitante secutis,
12.820  Voce tonat coelum, pedibus sola pulsa resultant.
12.821  Ecce uitam iuxta capti duo lumine sidunt.
12.822  Ad sonitum, magnique auditum nomen Iesu.
12.823  Quorum Thimeides nomen Barthimeus uni.
12.824  Ambo Dauitidis pia numina poscere Iesu,
12.825  Et magna sic uoce uocare, o, regia proles
12.826  Huc ades, et nostri miserebere,

resultant.
12.821  Ecce uitam iuxta capti duo lumine sidunt.
12.822  Ad sonitum, magnique auditum nomen Iesu.
12.823  Quorum Thimeides nomen Barthimeus uni.
12.824  Ambo Dauitidis pia numina poscere Iesu,
12.825  Et magna sic uoce uocare, o, regia proles
12.826  Huc ades, et nostri miserebere, supprimit illos
12.827  Vulgus iners, eadem magi, ac magis ore tonabant.

13.14  Lazarus, excellens opus, et noua gloria Christi.
13.15  Non haec mensa cibis duntaxat abundat edendis,
13.16  Gratius at multo dapibus mel ab ore fluebat,
13.17  Atque redundabat diuinum nectar Iesu.
13.18  Huic tua grata fuit praesentia Lazare coenae,
13.19  Dum poenas tristis, sedesque ordiris Abyssi,
13.20  Ignotosque sinus, manesque Acheronte recludis.
13.21  At non cura leuis Marie,

13.115  In nos, unda tumens post in sese ipsa resorpsit.
13.116  Fracta euersa mari dederat res nostra ruinam.
13.117  Te fautore graues euasit naufraga fluctus.
13.118  O, laus o, robur, spes o fidissima Iesu.
13.119  Intonat e iustis uox exultante camoena,
13.120  Diua salutifero et tentoria milite replet.
13.121  Dextera uirtutum nos haec quoque dextera tollit.
13.122  Nos quoque uita beat, nullo

13.258  Alticomas, et sole suo ductore nitentes.
13.259  Qui iuga oliueti sed opaca in nocte petebat,
13.260  Mox in templa die solymam properabat ad Arcem,
13.261  Quo populus stabat pro nomine fautor Iesu.
13.262  Posterus auricomo manabat lumine Phoebus ❦
13.263  Principe cum Phoebi ternis residente quadrigis,
13.264  Templaque Dauitidae remeabat in ardua turris.

14.259  Vt Lupus inter oues simulato uellere profert
14.260  Ballatum, mene o, Rabbi, talem esse putabis?
14.261  Ore tuo dicis, tua uox te accusat Iuda.
14.262  Interea maesti Ioannis amabile Iesu
14.263  In gremio Domini caput a ceruice recumbit.
14.264  Quale nitet malum foelicis in arbore rami,
14.265  Et sese uiridi foliorum protegit umbra.
14.266  Innuit huic Petrus, quo posceret,

14.800  Qui modo Petrus erat, uilem dedit arce ruinam,
14.801  Vnius Ancillae deiectus ab ore furentis.
14.802  Namque hunc illa uidens obtutu fatur iniquo,
14.803  Nazaret hic etiam fuerat cum principe Iesu.
14.804  Protinus ille suum negat immemor esse magistrum,
14.805  Ore palam cunctis, aut hunc si nosset Iesum.
14.806  Conscia mens trepidi stimulis agitata timoris
14.807  Stare nequit, tacito

gressu.
14.808  Mox stetit, ut seram plaudentibus excitat alis
14.809  Auroram gallus, dum personat aethera cantu.
14.810  Tunc alia ut tristem uidet hic ancilla morari,
14.811  Atque apud astantes Iesu uocat esse tribulem,
14.812  Abnegat hoc iterum, uix unaque fluxerat hora,
14.813  Atria rursus init, repetit quoque frigidus ignem.
14.814  Inuasere uiri sine robore debile pectus,
14.815  Hic

l8.5  Vt tua sancta fides in te sic nota fathiscat,
l8.6  Vtque tuo gentes et regna in sine nouentur.
l8.7  Da pater, hocque nouum per me tibi perfice carmen,
l8.8  Veridicosque tui Iesu mihi pande recessus.
l8.9  A cruce funde deum, et diuini sanguinis imbrem,
l8.10  Surgentem in populum, et Mundo ostende redempro.

l8.10  Surgentem in populum, et Mundo ostende redempro. Iacobi Boni Rac. Donum Sextum Pastoralis / Tibiae Iesu Christo dei filio dedicatum. (Intellectus).
15.1  Oceano interea plenissima Luna refuso
15.2  Conditur, extinctis stellata nocte Lucernis,
15.3  Moestaque supremum timuerunt sydera finem,

uulnere mater
15.87  Euolat, et solymas moestissima uenit in arces.
15.88  Solantesque ruunt comites, ululantibus illa
15.89  Aethera lamentis, et sydera quatibus implet.
15.90  Sic ego te cernam Iesu mea uita dolentem?
15.91  Sola quies animae potuisti linquere matrem?
15.92  Afflictam matrem potuisti linquere Iesu?
15.93  Ast ego te (quamuis miserae data copia matri
15.94  Extremum affari)

illa
15.89  Aethera lamentis, et sydera quatibus implet.
15.90  Sic ego te cernam Iesu mea uita dolentem?
15.91  Sola quies animae potuisti linquere matrem?
15.92  Afflictam matrem potuisti linquere Iesu?
15.93  Ast ego te (quamuis miserae data copia matri
15.94  Extremum affari) nequeo sine uiuere nato.
15.95  Heu terrae ingratae manibus data praeda profanis.
15.96  Siccine nate libet? prius

omne a sanguine lotis
15.284  Credit et excussu Pilatus, et ore fatetur,
15.285  Iuda sibi et natis ueniat cruor iste precatur,
15.286  Quaerit ad huc illis in fluctibus ire per altum,
15.287  Et Iesu lacero saeuum placare furorem
15.288  Pilatus mortem uel sic arcere supremam,
15.289  Corripiatur ait flagris caedendus adactis.
15.290  Illico lictor atrox hunc arripit ungue cruento,

suis languentes induit artus.
15.331  At noua portantem ludibria postibus amplis
15.332  Affusam excipiunt praetoria lata cohortem.
15.333  Rursus et incipiunt alii saeuire furores,
15.334  Arrepto Iesu, fracta cute uestis adhaesis
15.335  Vulneribus trahitur, tumidosque exulcerat artus,
15.336  Purpura coccineo chlamydem circundata limbo
15.337  Ducta super, sedit regali irritus amictu.

15.371  Vae tibi quae atroces dabis o gens impia poenas.
15.372  Lazarus hac superas lingna reuocatus in oras,
15.373  Haec lingua est calamus, sinaeo a uertice pangit,
15.374  Horruit unde magis Pilatus, et intima Iesu
15.375  Accito repetit praetoria, quaerit origo
15.376  Quae sit ei? Christo responsaque nulla ferenti
15.377  Rursus ait, mihi non loqueris, quem rite potestas
15.378  Est penes in te omnis,

damnatorum tabentia corpora pandit,
15.524  Horrendus uisu, et graueolentem spirat odorem, ❦
15.525  Hic tot ob exhaustos, et tot fera flagra labores
15.526  Aruerat Iesu sub sicco lingua palato.
15.527  Propinant illi mala pocula uitis amarae, Da
15.528  Fatidicus sacro cecinit quae carmine uates. uid.

cruce rupe cauata.
15.591  Inde triumphalis supra caput additur altum
15.592  Causa nescis titulus Pilato a praeside missus.
15.593  Tres linguae hunc, terno uersu, ter nomine pandunt
15.594  Inciso Iesu totius Regis Iuda,
15.595  Ob quod pontifices ringi, ac deradere frustra.
15.596  Vtque duos secum crucibus fixere latrones,
15.597  Altior hos inter trabs est erecta cupressi,
15.598  Eminet et

Regis Iuda,
15.595  Ob quod pontifices ringi, ac deradere frustra.
15.596  Vtque duos secum crucibus fixere latrones,
15.597  Altior hos inter trabs est erecta cupressi,
15.598  Eminet et medium Iesu sublime tribunal.
15.599  Quattuor in partes a sanguine tincta ministri
15.600  Indumenta trahunt. Et partem cuilibet unam,
15.601  Sortiti tunicam pariter, quae desuper omnis
15.602  Intertexta

iter in coelum nobis, hinc uita beata.
15.784  Moestus in occasum lucis tendebat Apollo,
15.785  Quum bonus et iustus decurio uenit Ioseph
15.786  Diues Arimathias, et Christi dogma secutus,
15.787  Iesu dona ferens a praeside corpus humandum,
15.788  Attulit et munda niueum de sindone tegmen.
15.789  Et comes it secum, succo Nicodemus amaro.
15.790  Qui fert Myrrhaeo mixtas a cortice guttas.

15.824  Marmoreaque tenens excisum mole sepulchrum,
15.825  Imposito nondum defuncti corpore tactum.
15.826  Fecerat ipse nouum Ioseph sibi, conditur illo
15.827  A coelo et terra defleti corpus Iesu.
15.828  Hunc stulti signis, custode et milite uallant. Dedicatio Doni Sexti ad Iesum Christum Dei filium.
l9.1  Christe

seposita, et sudaria uidit in una
16.75  Parte loci inuolui, diuino a uertice tegmen,
16.76  Et qui primus erat subiit secus ille secundum.
16.77  Visa uiris fecere fidem surgentis Iesu.
16.78  Sacraque fatidici patuere oracula uatis.
16.79  Mox ut discipuli rediere in tecta micantes,
16.80  Ad tumulum Mariae, uacuoque haesere sepulchro,
16.81  Ancipites, animi muliebri in

16.105  Declinat faciem flexa ceruice decoram,
16.106  Prospectumque capit tumulo, par fultus eodem
16.107  Hinc atque hinc superum candenti fulsit amictu,
16.108  Quo positi iacuit lachrymabile corpus Iesu.
16.109  Dicunt o, mulier quid ploras? illa Magistrum
16.110  Surripuere meum, nec quo posuere patescit.
16.111  Interea a Genetrice fusa sua se Christus agebat,
16.112  Surrexere

agmine plenum
16.362  Squammigeri pecoris concluso rete grauescit.
16.363  Defecere manus nimio prae pondere lassae.
16.364  Ioannes animi meditatus acumine fultum
16.365  Littore, cognouit Iesu sub imagine numen.
16.366  O, petre Petre en inquit Dominus, tum Petrus amictu
16.367  Cingitur, et tunica nudos accomodat artus,

ritu porrectas intulit escas.
16.387  His ubi pulsa fames, orditur talia Petro.
16.388  Anne Simon fili Ioannis chara propago,
16.389  Diligis his me tu magis omnibus? annuit ille
16.390  Sic, Iesu scis ipse, nec est te fallere cuiquam.
16.391  Scis ut amem, cui sic igitur praecaepi Iesus.
16.392  Pasce meos agnos, eadem quoque deinde petenti,
16.393  Sic eadem responsa dedit, fert iussa secundo,

16.393  Sic eadem responsa dedit, fert iussa secundo,
16.394  Pasce meos agnos, iterum quaesiuit eodem
16.395  Mene Simon Ioannis amas? hoc territa dicto
16.396  Pectora tristantur Petri, tum dicit Iesu,
16.397   Omniaqui omnia qui , tu nonne meum bene noscis amorem?
16.398  Scis ut

16.407  Dum uenit hic, uidit Christi quoque terga sequentem
16.408  Dilectum, qui quum super alma recumberet olim
16.409  Pectora, potauit diuinum numine fontem.
16.410  Hunc ergo aspiciens oracula poscit Iesu,
16.411  Quid uero hic? quid tu? placet hunc sic esse manentem,
16.412  Donec ego ueniam, Petro respondit Iesus,
16.413  Tu sequere, et mea pone Simon uestigia tendas.
16.414  Hinc inter fratres

16.436  Foelice animas, et coelica castra reuisit.
16.437  At solymas arces, in tecta sionica tendunt
16.438  Discipuli, quos alma dei praesentia fouit.
16.439  Qui domini Iesu manifesto numine Matri
16.440  Nuncia magna ferunt eius de prole beata.
16.441  Coeperat ut posita coetus discumbere mensa,
16.442  Christus et auricomo rutilantior astitit astro.
16.443  Tum

16.452  Hisque fidem quicunque dabunt, quos unda piabit,
16.453  Optato summae potientur littore terrae,
16.454  Credentes haec signa mea cum luce sequentur.
16.455  Daemonas eiicient hoc fulmine, nomine Iesu.
16.456  Ora modis agitata nouis, et uoce loquentur
16.457  Insolita, tolent hydrae et genus omne Draconis,
16.458  Pocula, mortiferumque bibent illesa uenenum,
16.459  Et super ossa manus

16.483  Sustulit et palmas, et uerba nouissima dixit.
16.484  Hinc oculos inter coelum sublimis in altum
16.485  Ibat, eumque repens excaepit lucida nubes.
16.486  Procubuere solo in facies, abeuntis Iesu
16.487   Numen adorantes, erectaque rursus in auras
16.488  Lumina tendebant, et protinus ecce propinqua
16.489  Sede duo stantes albis fulsere lacernis.

unum,
16.508  Ore deum assiduo, sublimi e mente precari.
16.509  Hos dum iussa tenent, et dum promissa morantur,
16.510  Laudibus aede sacra diuinis saepe uacabant,
16.511  Multaque praeterea Iesu sunt aedita gesta ❦
16.512  Signaque discipulis, ea nec posuere libello,
16.513  Quattuor ex illis Christi scriptoribus ulli.
16.514  Haec autem mea musa nouem modulate

quadrigae
16.576  Auriga intonuit coelo sic fatus ab alto.
16.577  Diligor ut Genitore, meos ego diligo fratres,
16.578  Lux ego sum mundi, uia, uitaque, quisquis in ortu
16.579  Me uidet aeterno, Iesu uidet ille parentem,
16.580  Iesus enim tota patrii stat luce profundi,
16.581  Et pater ipse sui manet ingens lumine nati.
16.582  Haec in me quemcunque mei uectabit amoris
16.583  Inconcussa

ille Magistri
16.584  Extemplo, uel maiores subnixus in usus.
16.585  Nomine namque meo patrem quodcunque rogetis,
16.586  Id faciam, si patris inest ea gloria nato,
16.587  Si quis amat Iesum, Iesu manda facessit.
16.588  Huic immite tuum Genetor per pectus amorem
16.589  Hunc alium, quo mundus abest imperuius ipsi,
16.590  Tum secum maneas aeterno lumine numen,
16.591  Ast ego post ipsi

esse monet, minus esse periculi nunc cum parte copiarum hostilium quam in posterum diem cum toto exercitu congredi, non esse de victoria dubitandum. Ad quam vocem rex statim signa canere iubet, et simul cum tubarum clangore et tympanorum sonitu exoritur clamor vel cantus potius nostrorum Iesu salvatoris nomen de more invocantium. Et eodem tempore vidimus ingentem copiarum hostilium vim de colle illo, qui nobis oppositus erat, sese sensim demittentium, ubi caesar etiam Turcarum erat. Tum demum regis capiti galea est imposita, quo tempore magnus in eius ore pallor apparuit quasi

et munitiones, quia ille traditor et infidelis exposuit totam pulverem leticiam faciendo, demum et panem bischoctum consumpsit (quem Sanctitas Vestra ibi posuit) hinc inde per malas vias distribuendo. Itaque pro passione Iesu Christi citissime provideat Sanctitas Vestra et ponatis necessaria in dictum castrum, quia ille traditor iterum praeparat exercitum et astucias cum Turcis et Poglicanis, ut nobis inficias eat et iniurias faciat ac dedecus, quia bene

Quotidie. . . omnis] Io 11, 45 sed fama magis crescebat Iesu.
1.578  Bethaniam regio ruit excita finibus omnis:
1.579  Illas qui dirimit terras urbs monte sedebat,

6.392  Sed quos pęnituit facti, tamen excipit omneis,
6.393  Quantumuis magni non criminis arbiter asper."
6.394  Dumque peroraret claras inuitus Iesu
6.395  In laudes, agitur cuneis turbatus, et et. . . 406 dierum] Mt 26, 61; Mc 14, 57-58; Io

6.492  Spectantes, quonam tandem sententia uerget
6.493  De domino humana uestito carne Deoque,
6.494  Qui tunc conspecto grauiter turbantur Iesu:
6.495  Terrentur uisis, trepidos fuga corripit inde.
6.496  Non secus appulsus refugit Chalcędona thynnus
6.497  Dextrum littus eo ui luminis usque

At. . . 763 dicta] Io 19, 12 contra insanis populus clamoribus instat,
7.758  Non aliter uisus nisi sola prorsus Iesu
7.759  Morte satisfieri, quo circa his uocibus infit:
7.760  "Cęsareas hodie non rite tuebere partes,
7.761  Hanc ni iudicio causam damnaueris ultro.

8.130  Conspecto Conspecto. . . reclamant] Io 19, 6 populus clamorem tollit Iesu,
8.131  Atque cruci figi prętoria tota reclamant.
8.132  Crebrescit,

e marg. pro Sollicitas nam, nosco, tenet uos cura sepulti angit nam, nosco, cura sepulti.
10.78  Hic locus illatum nuper quo corpus Iesu.
10.79  Ecce uidetis, abest deuicta morte, sicutue
10.80  Prędixit, dudum quo iam pręuerterit ille.
10.81  Fac coeant iussi Galilęam, prorsus amicis

10.212  Insuper Insuper. . . 214 ouili] Hab 3, 18 ac Abachuc uiso exultarit Iesu,
10.213  Et quamuis armenta abeant pręsepibus altis,
10.214  Exactumque pecus proprio pellatur ouili.
10.215  Quin et adhuc mentem si

facienti fructus eius. Accepi hanc epistolam 12. Iulii e Turcia a quodam pio Euangelii Iesu Christi concionatore. Venerat is ante sex annos ex eodem loco, unde mihi iam scribit (fuerat enim ibi prius ludimagister), Vuitebergam studiorum gratia. Ibi mihi magna cum eo familiaritas intercessit, partim quia quaedam a me discere uolebat et partim quia etiam se Illyricum esse affirmabat.

et gloriam Domini firma fide expectauerimus. Altera causa est, ut, si possibile esset, aliquo saltem pudore suffunderentur nostri (ut uocantur) Christiani domini, ob suam turpissimam defectionem et persecutionem, cum audiunt gubernatores Turcicos defendere ministros Euangelii Iesu Christi, et Christum annunciari in suis regionibus pati posse. Non queror hic de Hispanicis aut Hussernicis Iunckeris aliisque Papisticis, sed de iis qui antea Euangelium Iesu Christi agnouerunt, susceperunt, confessi sunt, et puriorem se religionem amplexos esse gloriati sunt.

domini, ob suam turpissimam defectionem et persecutionem, cum audiunt gubernatores Turcicos defendere ministros Euangelii Iesu Christi, et Christum annunciari in suis regionibus pati posse. Non queror hic de Hispanicis aut Hussernicis Iunckeris aliisque Papisticis, sed de iis qui antea Euangelium Iesu Christi agnouerunt, susceperunt, confessi sunt, et puriorem se religionem amplexos esse gloriati sunt. Nonne, obsecro, hoc prorsus monstri instar est, quod magni et parui domini, qui ante annos quatuor etiam aeditis scriptis se habere instauratum repurgatumque Iesu Christi

Euangelium Iesu Christi agnouerunt, susceperunt, confessi sunt, et puriorem se religionem amplexos esse gloriati sunt. Nonne, obsecro, hoc prorsus monstri instar est, quod magni et parui domini, qui ante annos quatuor etiam aeditis scriptis se habere instauratum repurgatumque Iesu Christi Euangelium magnificentissime gloriati sunt, ii nunc, aut uitandae Crucis gratia, aut spe adipiscendi alicuius munusculi, canonicatus, praepositurae, episcopatus, regiunculae, tituli aut honoris, Antichristum adorant et summo studio in id incumbunt, ut

ipsis Turcis longe deteriores. Sua habet Deus consilia et iudicia, et nos homines nostra a diuinis illis plurimum diuersa. Ego hodierna die cum aliis hominibus dicerem, quod longe satius esset Christianos monarchas habere Budam, quam Turcum, et tamen ibi iam regnante Turco praedicatur Euangelium Iesu Christi; si Christiani eam urbem tenerent, non praedicaretur, sed pro Christo Antichristus coleretur. Sic dicerem contra Hieremiam longe satius esse populum Dei Hierosolymis manere, quam in capti- // uitatem abduci, et tamen teste Deo illi, qui erant capti in

Dei sesqui mensem annunciaui. Deus nobis adfuit. Nam plurimi abiecta impietate adhaeserunt Christo, praesertim Matthaeus Endericus studiosus Patauinus, magister scholae, et nonnulli sacerdotum. Hinc uocatus sum Zeblebsium, quod oppidum est prope Rubeum portum, uulgo Vuebrebsmarch uocatum, ibi Iesu propitio fixi pedes. Etsi autem haec regio furibus, praedonibus et homicidis fuit refertissima, tamen fere omnes poenitentiam agentes ad Iesum Christum sunt conuersi. Cum autem cum Michaele Stario pastore ecclesiae Laskoniensi Laskoniensi

detracti, et in hac et in coelesti patria protectionis tuae fructum assequamur. Indulgente votis hujusmodi piissima eiusdem servatoris servatoris Z: salvatoris D nostri filii tui Iesu Christi clementia, cui simul cum Patre, et spiritu sancto sit semper honor perpetuus, et aeterna gloria. Amen.

ILLUSTRISS. ET PIENTISS. PRINCIPI AC DOMINO, DOMINO CHRISTOPHORO DUCI WIRTEBERGENSI, ET Comiti Teccensi ac Mompelgardi, suo Domino clementissimo: Optat MATTH. FL. ILLYRICUS plenam cognitionem et ardentissimum zelum caelestis veritatis Evangelii IESU CHRISTI. OMNIPOTENS ille, sapientissimusque rerum omnium architectus ac Creator, condidit tum amplissimum augustissimumque hoc domicilium: tum et omnes in eo contentas creaturas, ac praesertim hominem, suam imaginem: in eum potissimum finem, ut ipse eiusque immensa

kinds kind entgelten. Verum de verbo Imputo, suo loco prolixe agetur. ¶ Expendatur etiam formula nostrae spiritualis acceptilationis apud Deum, quam in libello de Iustitia prolixius proposui Accedentes enim fide ad thronum gratiae, una cum advocato Mediatore ac sponsore nostro IESU CHRISTO, in hanc sententiam loquimur: Pater, fateor, debeo tibi ingentem summam 10000, aut potius infinitorum talentorum, nempe iustitiam perfectissimae obedientiae, et integritatem imaginis tuae ad quam me creasti. Debeo etiam iustitiam plenissime exoluendarum poenarum pro omnibus peccatis

concipiat et pariat virum. Quid enim tandem miraculi esset, si iuvencula viro tradita, ex eo conciperet et gigneret? Quoniam igitur miraculosa conceptio ac partus esse debet, recte de virgine operatione Dei conceptura, locus hic intelligitur. Si vero hic obiiciatur, Prophetiam hanc non convenire IESU, aut matri eius, quia signum datur illis tempore Isaiae viventibus hominibus ac in eorum confirmationem, non autem posteris: quare non posse id accipi de vitgine, aut facto post mille annos sequuturo. Respon. Prophetia est, et non tantum incredulo contemptorique divinorum miraculorum Achazo

singularis adversarius filii Dei, quem novum Testamentum, et praesertim Iohannes in sua Epistola cap. 2 et 4, vocat Antichristum. Definit autem eum ita, ut dicat, Antichristum esse eum qui neget IESUM esse CHRISTUM, et qui neget IESUM CHRISTUM venisse in carnem: id est, qui personae IESU adimatregnum et sacerdotium. quorum utrumque sub voce Meschiae aut Christi comprehenditur. Adimit autem Antichristus Romanus IESU sacerdotium, primum dum non solum eum verbumque eius audiendum esse contendit. Secundo dum eum solum pro nobis sacrificasse, aut plene perlitasse non concedit.

Antichristum. Definit autem eum ita, ut dicat, Antichristum esse eum qui neget IESUM esse CHRISTUM, et qui neget IESUM CHRISTUM venisse in carnem: id est, qui personae IESU adimatregnum et sacerdotium. quorum utrumque sub voce Meschiae aut Christi comprehenditur. Adimit autem Antichristus Romanus IESU sacerdotium, primum dum non solum eum verbumque eius audiendum esse contendit. Secundo dum eum solum pro nobis sacrificasse, aut plene perlitasse non concedit. Tertio, dum etiam alios innumeros mediatores ac intercessores nobis in caelo et in terra proponit. Regnum adimit noster Antichristus

primum dum non solum eum verbumque eius audiendum esse contendit. Secundo dum eum solum pro nobis sacrificasse, aut plene perlitasse non concedit. Tertio, dum etiam alios innumeros mediatores ac intercessores nobis in caelo et in terra proponit. Regnum adimit noster Antichristus Domino IESU, dum non concedit, eum solum esse caput, gubernatorem ac defensorem Ecclesiae suae: sed et alios ei gubernatores ac capita tum in caelo tum et in terra confingit ac praeficit. Quomodo vero alio qui et in hisce et aliis omnibus partibus doctrinae Christi pontifex Romanus Christo domino

videatur, istos, etiamsi eadem illa in genere docerent quae Iohannes, baptismum tamen Iohannis exemplo usurpasse: minime certe necesse est, ut, ubicunque fit baptismatis Iohannis mentio, ipsam baptismi caeremoniam usurpatam putemus Itaque qui, propterea quod isti paulo post dicuntur in nomine IESU Christi baptizati, colligunt, diversum fuisse baptismum Iohannis a baptismo Christi, ideoque ipsos fuisse rebaptizatos: certo fundamento destituuntur. Sunt autem multo ineptiores, qui rebaptizationem ex hoc loco volunt stabilire. Nam etiamsi concederem, istos bis fuisse baptizatos: non tamen

ac purificationes fuerunt. Porro BAPTISMUS etiam dicitur esse interrogatio bonae conscientiae in Deum. 1. Pet. 3. Cui correspondens exemplar baptismi nunc nos servat non ablutio sordium carnis, sed bonae conscientiae interrogatio in Deum per resurrectionem IESU Christi: id est, Baptismus nos servat, non ex opere operato quatenus tantum est externum quoddam opus, abluens sordes corporis: sed quatenus fide apprehenditur promissio gratiae ac reconciliationis ob Christum in Baptismo proposita. Quae ideo dicitur interrogatio quod sicut in contractibus

Cap. 52. Videbunt omnes terrae salutare Dei nostri. Cup. 62. Ecce salvator tuus venit, Ieschuach. Salvator. Esaiae 12. Haurietis aquas cum gaudio de fontibus Salvatoris. Inde est appellatio IESUS in novo Testamento. Habacuc tertio: Ego in Domino gaudebo, et exultabo in Deo IESU meo. Esdrae libro quarto. capite septimo Revelabitur meus IESUS. Angelus. Quia mittitur ad salvandum. Esaiae sexagesimotertio: Angelus faciei eius salvavit nos. Angelus Domini (Helohim) Exodi 14. Tollens se angelus Domini, qui praecedebat castra Israel, abiit post eos. Item Exodi

missus a patre caelesti. Esa. 5. 42. Ecce servus meus, suscipiam eum: Electus meus, complacuit sibi in illo anima mea. Esa. 43 Servus meus quem elegi Cap. 25. Ecce intelliget servus meus. Zacha 3. Ecce ego adduco servum meum Orientem: quia ecce lapis quem ego dedi coram Iesu, super lapidem unum septem oculi sunt. Servus David. Ezechielis 34. Servus meus David, princeps in medio eorum. Lux gentium. Esa. 42. Dedite in foedus populi, et in lucem gentium Esaiae. 49. Dedite in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae. Agnus. Esa. 16. Emitte

contortas, et nulla firma autoritate aut ratione suffultas, explodunt: et simplicissimum ac verissimum etymologiaeque e caelo prolatae maxime consentaneum iudicant, deducere a Iascha, quod salvare significat: et Ieschuah, salus aut liberatio: ac convenire cum nomine Iehosua, cum quo vocabulo nomen Iesu literis, ac ferme syllabis coincidit. nam Iota convenit cum Iod, Ita convenit cum He, Schin cum Sigma: Ain alioqui solet exilem sonum habere, et iam traductum in alienam linguam, praesertim in fine, ubi linguarum magna est libertas, facile evanescit. Est et Iehosua (Moysis famulus ac

autem haec appellatio ad officium Christi, nempe quod salutem toti mortalium generi adferat. Ideo iucundum est, et plenum consolatione, quod Mundi salvator, et a Simeone Dei Salutare dicitur: eo quod a Deo ad liberandos homines e carcere peccati et mortis sit missus, sicut audivimus angelum nomen Iesu interpretatum esse. Immanuel, hoc est nobiscum Deus, Matthaei primo dicitur, tum propter essentiam, tum propter officium. nam, Verbum caro factum est, inquit Iohannes: hoc est, in una persona Christi unitae sunt divina et humana natura. Deinde, habitat etiam in nobis hominibus, et est

Imago Dei, 2. Corinth. 4. Et imago inconspicui Dei, Colloss. 1 dicitur: quod si ad substantiam refertur, ὁμοούσιον filii cum patre notat. Si vero ad officium, significat Iesum Christum nobis mentem Dei inconspicui revelare, seu in homine Iesu Christo Deum ipsum manifestari. 1. Timoth. 3. Deus manifestatus in carne. Autor epistolae ad Hebraeos, filium Dei appellat splendorem gloriae, et characterem vel expressam imaginem substantiae eius: quod quis non animadvertet de substantia filii Dei dici? Hebraeorum primo.

es tu qui clamas ad regem? Primum ergo hoc verbum, et nomen Clamor, significat admodum crebro invocare Deum, praesertim maiori aliquo ardore, sive id clara sive submissa voce fiat. ut Psal. 3. et 17, Ego clamavi ad te, quia tu exaudies me. Sic Cananaei et duo caeci clamant: IESU fili David. Sic clamor, Psal. 5. Intellige clamorem meum. Exod. 22. Si clamando clamaverit ad me, audiendo exaudiam clamorem eius. Secundo, significat etiam, sine omnibus verbis. solo gemitu orare: ut Exod. 14, Quid clamas ad me? De qua re apte

id est, aeterno exitio peribit. Aliquando etiam pro quovis graviori onere aut afflictione accipitur. ut 2. Paralip. 36. Condemnavit terram 100 talentis: id est, exegit. Deuteron. 22. Condemnans eum 100 siclis. Rom. 8. Nulla nunc est condemnatio iis qui sunt in IESU Christo: id est, nemo eos condemnare potest, absolvente eos Deo propter Christum. Quem locum quidam non satis commode vertunt: Non est quicquam condemnabile. Est enim et manet in sanctis peccatum, dignissimum condemnatione: sed quia perpetuo intercedente Mediatore condonatur, regitur, et non

et Ezech. 13. Confortastis manus impii. Est etiam phrasis Confortare manus dissolutas, Isaiae 35. Cor, brachia, os et lumbos, Oseae 7. Mich. 2. Confortari significat non tantum animari, sed etiam alioqui adiuvari modis omnibus. Sicut Phil. 4 legitur: Omnia possum in eo qui me confirmat IESU Christo. Et eiusdem 4, Dominus mihi astitit, et confortavit me. Sic et Ezech. 3. Manus Domini erat mecum, confortans me. Isa. 8 insultat propheta impiis, dicens: Confortamini, et vincemini: consulite consilium, et dissipabitur. CONFRINGERE, significat crebro per

de quo pauca dicam. 2. Pet. 1. Velox est depositio tabernaculi huius: pro, cito moriar, et relicto corpore in sepulchro, in regnum caelorum ad Christum commigrabo. 1. Petr. 3. Baptismus non depositio sordium, sed stipulatio aut confirmatio bonae conscientiae in Deum, per resurrectionem IESU CHRISTI. Sensus est, quod Baptismus non salvet nos sola lotione, veluti ex opere operato, ut Iudaei olim de suis lotionibus sentiebant, et nunc multi de Sacramentis perperam docent: sed quatenus est foedus cum Deo, quatenus fide apprehenditur, et confirmat nostram conscientiam in Deum per

vitiatur, non iam Deus, sed idolum colatur. Nam verus Deus negat sibi eum cultum exhiberi, aut placere. Sic recte dicimus nunc, Iudaeos et Turcas (quantumvis clamitent se verum Deum creatorem caeli et terrae colere) tamen eos colere idolum ac figmentum cordis sui, cum negent Patrem domini nostri IESU CHRISTI esse verum Deum. Verissimum enim est, quod qui non habet aut honorat filium, is nec patrem quidem habeat aut honoret, teste ipsomet Christo unico praeceptore. Sic intelligunt aliqui illud Exod. 32, Isti sunt dii tui Israel, quasi dixisset Aaron: Ista est vera ratio colendi eum

DEUS GAUDII. Psalm. 43. Et introibo ad altare Dei, ad Deum gaudii mei. DEUS SALUTARIS. Psal. 65. Exaudi nos Deus salutaris noster. Psal. 88. Domine Deus salutis meae Deus, salus mea, vel salvator. Habac. Ego in Domino Deo gaudebo, et exultabo in (Belohe Iisthi) Deo Iesu, seu salvatore meo. ANGELUS. Gen. 48. Angelus qui eruit me de cunctis malis, benedicat pueris istis. Praedicit autem vocabulum Elohim, Deus qui pascit me ab adolescentia, etc. Sic Angeli vocantur, qui Loth eripiunt ex conflagratione Sodomae. REX. Psal. 5 Intende

aliis per revelationem, vel scientiam? Revelatione igitur percipitur divinitus, citra humanam institutionem: sicut per scientiam humanitus, licet non absque opera Spiritus, quod aliis postea tradatur. Eoque Paulus, qui Evangelion suum neque ab homine accepit, neque didicit, sed per revelationem IESU Christi illud consecutus fuit, perpetua quadam prophetis, non doctrina praedicavit. Gal. 1. Caeterum et Corinth. 12 et Ephes. 4, Paulus alios prophetas, et alios doctores facit. Illic scribit: Et alios quidem posuit Deus in Ecclesia primum Apostolos, deinde Prophetas, tertio doctores,

Dei: 1. Iohan. 5: Rom. 8. 9. Filii Dei viventis: Gal. 4. Filii promissionis et liberae: Gal. 4. Filii Abrahae: Rom. 4. Filii Dei et lucis: 1. Thess. 5. Reges et sacerdotes Dei: Apoc. 1. et 5 Sanctificati: Act. 20, Hebr. 10. Et Iudas: His qui in Deo patre sanctificati sunt, quique in IESU Christo servati sunt vocatis. Sancti: 2. Pet. 1. Sancti homines: Apoc. 19, Iustificationes sanctorum. Rom. 8, Postulat pro sanctis. 1 Corinth. 7, Sancti de hoc mundo iudicabunt. 2. Corinth. 1, Una cum omnibus sanctis qui sunt in tota Achaia. Ephes. 3, Mihi omnium sanctorum minimo.

Ioh. Ut cooperatores simus veritati. Via veritatis, 2. Pet. 2. Praeceptum, 1. Pet. 2. Satius fuisset illis non cognovisse viam iustitiae, quam ubi cognoverunt, converti ab eo quod illis traditum fuit, sancto praecepto. 1. Ioh. 3. Hoc est praeceptum eius, ut credamus in nomine filii eius IESU CHRISTI. 1. Iohan. 5. Haec enim est charitas Dei, ut praecepta eius servemus, et praecepta eius gravia non sunt. 1. Timoth. 1. Hoc praeceptum commodo tibi fili Timothee. Lex, Gala. 2. Ego per legem legi mortuus sum. Lex fidei, Rom. 3. Ubi gloriatio? exclusa est: per quam legem? operum?

Nam lex spiritus vitae per CHRISTUM IESUM, liberum me reddidit a iure peccati et mortis. Doctrina Christi 2. Iohannis: Qui non manet in doctrina Christi, Deum non habet. Testimonium, 1. Iohan. 5. Quia non credit in testimonium, quod testificatus est Deus de filio suo. Apoc. 1. Testimonium IESU CHRISTI. Apocal. 12, Habent testimonium IESU CHRISTI. Apoc. 9. Conservus tuus sum, et fratrum tuorum, habentium testimonium IESU. 1. Timoth. 2. Ut esset testimonium temporibus suis, in quod positus sum ego praeco et Apostolus, etc. doctor gentium cum fide et veritate. 2.

me reddidit a iure peccati et mortis. Doctrina Christi 2. Iohannis: Qui non manet in doctrina Christi, Deum non habet. Testimonium, 1. Iohan. 5. Quia non credit in testimonium, quod testificatus est Deus de filio suo. Apoc. 1. Testimonium IESU CHRISTI. Apocal. 12, Habent testimonium IESU CHRISTI. Apoc. 9. Conservus tuus sum, et fratrum tuorum, habentium testimonium IESU. 1. Timoth. 2. Ut esset testimonium temporibus suis, in quod positus sum ego praeco et Apostolus, etc. doctor gentium cum fide et veritate. 2. Timoth. 1. Ne pudeat testimonii Domini nostri.

in doctrina Christi, Deum non habet. Testimonium, 1. Iohan. 5. Quia non credit in testimonium, quod testificatus est Deus de filio suo. Apoc. 1. Testimonium IESU CHRISTI. Apocal. 12, Habent testimonium IESU CHRISTI. Apoc. 9. Conservus tuus sum, et fratrum tuorum, habentium testimonium IESU. 1. Timoth. 2. Ut esset testimonium temporibus suis, in quod positus sum ego praeco et Apostolus, etc. doctor gentium cum fide et veritate. 2. Timoth. 1. Ne pudeat testimonii Domini nostri. 1. Cor. 2. Adnuncians vobis testimonium Dei. Spiritus, et administratio spiritus et

Dei sapientior est quam homines. Sapientia Dei in mysterio, 1. Corinth. 2. Loquimur sapientiam Dei in mysterio quae est recondita, quam praefinierat Deus ante secula in gloriam nostram. Mysterium. Roman. 16. Ei autem qui potens est vos confirmare secundum Evangelium meum, et praeconium IESU CHRISTI, iuxta revelationem mysterii, temporibus aeternis taciti, etc. 1. Corinth 4. Dispensatores mysteriorum Dei. Ephes. 3. Intelligite cognitionem meam in mysterio Christi, quod in aliis aetatibus non innotuit filiis hominum. Coloss. 4. Orantes pro nobis, ut Deus aperiat

controversia active sumendum est Testimonium Dei, quia passivus sensus non congrueret. Hic autaem alia ratio, imo locus ille meam sententiam confirmant: quia mox subiiciebat quale sit illud, nempe nihil scire praeter Christum. Sic 2 Timothei primo: Non ergo te pudeat testimonii Domini nostri IESU CHRISTI, etc. ubi Paulus merito Evangelium appellat Domini testimonium: quia tametsi minime nobis adiutoribus indiget, nobis tamen has partes imponit, ut testimonium reddamus sibi, ad gloriam suam asserendam. Ministerium reconciliationis. 2. Corinth. quinto, Dedit nobis

Per sermonem veritatis, nempe Evangelii: ubi itidem per excellentiam Evangelium nominat sermonem veritatis honoris causa, quo solidius firmiusque insistant in revelatione illinc accepta. Ita nomen Evangelii appositive contexitur. Cognitio Christi. 2. Pet. 2. Per cognitionem Domini et servatoris IESU CHRISTI. ubi per cognitionem Christi, non dubium est quin Evangelium intelligatur. ¶ Hactenus appellationes Evangelii habuimus, nunc et comparationes et similitudines quasdam addemus. Evangelii praedicatio sibilo comparatur, Zachariae 10. Sibilabo eis, et

aut contraria falsitate ac malitia homines persuadentur. Quare non raro hoc verbum de ipsa illa Apostolica praedicatione, institutione, et ad fidem tractione usurpatur. ut Actorum 19, et 28, πείθων, docens aut suadens ea quae sunt de regno Christi, et de IESU: id est, docens ac suadens doctrinam de Christo. Sic 2. Corinth. 5. et Gal. 1 dicit Paulus, se sua dere aut docere homines. Sicut igitur verbum πείθω doceo et suadeo, doctrinam de Deo proponere et inculcare significat: ita vicissim, id quod veri

Manere in unctione, manere in Deo. 1. Iohan. 2. Servare sermonem eius, servare iussa Dei. 1. Iohan. 2. Habere fiduciam. 1. Iohan. 2. Suadere cordibus suis. 1. Iohan. 3. Manere in charitate: id est, fide. Amplecti Dei beneficium nobis oblatum. 1. Iohan. 4. Agnitio Domini et servatoris IESU CHRISTI, periphrastice pro fide accipitur, 2. Pet. 2. Refugerunt ab inquinamentis mundi per agnitionem Domini et servatoris nostri IESU CHRISTI. 2. Petr. 3. Crescite in gratia et cognitione Domini et servatoris IESU CHRISTI. Eph. 1 Det vobis spiritum sapientiae et revelationis per

Suadere cordibus suis. 1. Iohan. 3. Manere in charitate: id est, fide. Amplecti Dei beneficium nobis oblatum. 1. Iohan. 4. Agnitio Domini et servatoris IESU CHRISTI, periphrastice pro fide accipitur, 2. Pet. 2. Refugerunt ab inquinamentis mundi per agnitionem Domini et servatoris nostri IESU CHRISTI. 2. Petr. 3. Crescite in gratia et cognitione Domini et servatoris IESU CHRISTI. Eph. 1 Det vobis spiritum sapientiae et revelationis per agnitionem sui, illuminatos oculos mentis vestrae. Eph. 4 Donec perveniamus omnes in unitatem fidei, et agnitionis filii Dei. Col. 1. Ut

Dei beneficium nobis oblatum. 1. Iohan. 4. Agnitio Domini et servatoris IESU CHRISTI, periphrastice pro fide accipitur, 2. Pet. 2. Refugerunt ab inquinamentis mundi per agnitionem Domini et servatoris nostri IESU CHRISTI. 2. Petr. 3. Crescite in gratia et cognitione Domini et servatoris IESU CHRISTI. Eph. 1 Det vobis spiritum sapientiae et revelationis per agnitionem sui, illuminatos oculos mentis vestrae. Eph. 4 Donec perveniamus omnes in unitatem fidei, et agnitionis filii Dei. Col. 1. Ut impleamini agnitione voluntatis eius, in omni sapientia et prudentia spirituali. 1.

meritum recte proposuisse: sequentes vero doctores debere videre, quid porro adiiciant in exaedificanda Ecclesia. Fundamentum pro doctrina aut doctore ponitur Ephes. 2, cum affirmat Paulus, pios esse superstructos super fundamentum Apostolorum et Prophetarum, existente summo angulari lapide ipso IESU: quod propterea dici credo, quia sicut firmo firmamento aedificium, ita verissime doctrina ac testimonio Prophetarum et Apostolorum fides et pietas nostra tuto Inniti potest, et etiam illi soli incumbere debet. In hoc etiam sensu, super Petrum, id est, eius veram confessionem ac doctrinam,

significare, et non quasi ultimum effectum conversionis. VIII. Secundae Timoth. 1, coniungit Apostolus vocem Gratiae, cum voce Propositi Dei, inquiens: Qui vocavit nos vocatione sancta, non secundum nostra opera, sed secundum proprium propositum et gratiam quae data est nobis in CHRISTO IESU, ante secula. Hic Gratia cum bono proposito Dei coniungitur. et veluti explicans illud, dicitur esse causa nostrae vocationis: ac denique affirmatur, quod sit nobis data ante secula. Quae tria nullo modo renovationi, sed potius soli gratuito favori Dei erga nos conveniunt. IX. Hebraeor.

Gentilium, eorumve tam magnam frequentiam fuisse conversam, et insuper aliquid iuris ac potentiae in Ecclesia habuisse, cum adhuc de vocatione Gentium inter Apostolos valde ambigeretur. Sic de Hebraeis inter Graecos natis ac educatis exponunt quidam illud Actor. 9, Paulus libere in nomine Domini IESU loquebatur, et disceptabat adversus Graecos. GREMIUM, maritalis societas intelligitur, ut postea in voce Sinus plenius exponetur. GRESSUS, motio pedum in profectione. Ponitur per metaphoram pro vita, Iob 31. Cunctos gressus meos

6 dicitur, Praestate membra vestra serva iustitiae ad sanctificationem. De hisce tribus partibus simul pronunciat Paulus 1. Thess. 5, inquiens: Ipse autem Deus pacis sanctificet vos totos: et integer vester Spiritus et anima et corpus, ita ut in nullo possitis culpari in adventu Domini nostri IESU CHRISTI, servetur. Fidelis est qui vocavit vos, qui idem efficiet. Habet et alioqui vox Homo varias acceptiones. Primum enim simpliciter idem valet quod aliquis, unusquisque, quidam, quispiam, quilibet. ut 1 Cor 4: Sic nos reputet homo, ut ministros Christi. id est, unus quisque. Matth.

contaminatos parvulos, in suo dilectissimo filio tenerrime diligens, censet, habet et reputat pro mundis, connivens, dissimulans ac tegens nostra peccata aut sordes, seu non imputans ea nobis, ob imputatam nobis filii satisfactionem aut iustitiam. qua ratione fit, ut nulla sit nobis in Christo Iesu existentibus condemnatio. Sic igitur imputare peccatori iustitiam, est imputare nobis debitoribus largissimam Christi persolutionem pro nobis depensam: qua ratione omne nostrum debitum aut obligatio non amplius nobis imputatur, sed protinus evanescit et aboletur. Dixi alias saepe, prorsus ita

filiorum obstupuerunt. Sic Daniel quoque sentit, reatum ac imputationem peccati suorum maiorum idololatrarum Iudaeorum, eoque se ac reliquum populum clementer liberari suppliciter precatur. Sic culpa reatus ac poenae priorum persequutorum, etiam posteris imputantur. Sic Iudaei volunt culpam caedis IESU a Pilato in se suosque liberos derivari. Sic Iudas dicit ad patrem: Si tibi non reduxero filium, sim tibi perpetuo peccator aut reus: id est, etiam si alieno scelere perierit, tamen ego volo culpam ac poenas sustinere, ut si ego eum scelerate perdidissem. Sic unius Achan peccatum toti populo

bono, atque omnino in fine. Hoc autem est id, gratia cuius caetera sunt, atque fiunt. Omnium vero id propriissime dicitur, quod est in vase, et omnino in loco. Possunthae Aristotelicae significationes non difficulter ad aliquas praecedentes Sacrarum literarum applicari. ¶ Loquutio, IN CHRISTO IESU, valde varie in novo Testamento accipitur. Aliquot notiora et generaliora significata recensebo. nam multa sunt, quae parvo et obscuro discrimine a se invicem differunt. Primum igitur, homines aut Ecclesiae in Christo, saepe idem significat quod Christianae. Gal. 1. Eram ignotus Ecclesiis in

discrimine a se invicem differunt. Primum igitur, homines aut Ecclesiae in Christo, saepe idem significat quod Christianae. Gal. 1. Eram ignotus Ecclesiis in Christo. 1. Thess. 2. Ecclesiis existentib. in Iudaea in Christo. id est, Christianis. Philip. 4. Salutate omnem sanctum in Christo Iesu. id est Christianum. Sic Col 1. Fidelib. fratribus in Christo. id est, Christianis. Rom. 16. Salutate Epaenetum, primitias Achaiae in Christo. id est, unum ex primis Christianis, aut primum conversis. Sic et Esse in Christo, significat Christianum existere. Rom. 16. Salutate

id est, unum ex primis Christianis, aut primum conversis. Sic et Esse in Christo, significat Christianum existere. Rom. 16. Salutate Andronicum et Iuniam, qui etiam ante me fuerunt in Christo. id est, Christiani Sic inveniri in Christo: Philip. 3. 2. Cor. 12. Novum hominem in Christo Iesu. id est, Christianum. Secundo, valde crebro significat PER. 2. Corint. 5. Deus in Christo mundum reconcilians. id est, per. 1. Corinthiorum 15. In Christo omnes vivificabuntur. id est, per, aut etiam propter. 2. Corinthiorum 2. Deus semper triumphat nos in Christo. id est, per Christum.

invoco ac praedico Christum: vel etiam vincula ac captivitas Christiana, seu quae mihi ob Christum accidit. Potest interdum exponi et per EX. Gal. 2. Libertas quam habemus in Christo. id est, Ex Christo. Sic Phil. 2. Si quae est consolatio in Christo. Pax custodiet mentem vestram in Christo Iesu: Phil. 4. id est, ex Christo, aut beneficio Christi. Ponitur per DE. Hoc sentite in vobis, quod et in Christo Iesu. Phil. 2. id est, hoc cogitate de vobis, quod de Christo audivistis, ut sic sitis humiles, et Deo obedientes, sicut ipse fuit. Omnes qui volunt pie vivere in Christo,

interdum exponi et per EX. Gal. 2. Libertas quam habemus in Christo. id est, Ex Christo. Sic Phil. 2. Si quae est consolatio in Christo. Pax custodiet mentem vestram in Christo Iesu: Phil. 4. id est, ex Christo, aut beneficio Christi. Ponitur per DE. Hoc sentite in vobis, quod et in Christo Iesu. Phil. 2. id est, hoc cogitate de vobis, quod de Christo audivistis, ut sic sitis humiles, et Deo obedientes, sicut ipse fuit. Omnes qui volunt pie vivere in Christo, persequutionem patientur: 2. Tim. 3. id est in Christianismo. Vita nostra abscondita est cum Christo in Deo: Col. 3. pro

iustificatus, hoc est, non ideo iustus habeor a Deo, quod nullius mihi sum conscius. Iustitia mea non constat propria innocentia, sed gratia Dei per Christum. Et cap. 6. Atque haec fuistis quidem, verum abluti estis, verum iustificati estis, verum sanctificati estis per nomen Domini IESU, et per spiritum Dei nostri. Haec omnia referenda sunt ad remissionem peccatorum, quam per nomen Domini IESU et operationem Spiritus sancti credentes fuerant consecuti. Ob hanc gratiam dicit eos a praeteritis peccatis ablutos sanctificatos, et iustificatos, quo caveant, ne denuo ad illa

propria innocentia, sed gratia Dei per Christum. Et cap. 6. Atque haec fuistis quidem, verum abluti estis, verum iustificati estis, verum sanctificati estis per nomen Domini IESU, et per spiritum Dei nostri. Haec omnia referenda sunt ad remissionem peccatorum, quam per nomen Domini IESU et operationem Spiritus sancti credentes fuerant consecuti. Ob hanc gratiam dicit eos a praeteritis peccatis ablutos sanctificatos, et iustificatos, quo caveant, ne denuo ad illa recurrant, et acceptam gratiam inanem reddant. Quare nihil aliud dicit, quam, Ecce iam absoluti estis a pristinis

multi: hoc est, obedientia a Christo legi praestita per fidem, imputatur peccatori, atque ita pronunciatur iustus aliena iustitia. Donare, seu accipere donatam a Christo iustitiam. Rom. 5. Multo magis hi qui exuberantiam gratiae et doni iustitiae accipiunt per vitam regnabunt, autore uno IESU Christo. Facere seu fieri iustitiam Dei per Christum. 2. Cor. 5. Eum qui non novit peccatum, fecit peccatum, ut nos fieremus iustitia Dei per illum: id est, illi Deus imputavit nostram iustitiam aut peccatum, ut nobis vicissim eius iustitiam largiatur per imputationem. Remittere,

Si in peccatis sit, remittentur ei. Hebr. 9. Sine sanguinis effusione non fit remissio peccatorum. Delere peccata. Actor. 3. Ut deleantur peccata vestra. Abluere peccata. Actor. 22. Exurge baptizare, et ablue peccata tua, invocato nomine Domini. Emundare a peccato. 1 Iohan. 1. Sanguis IESU Christi emundat nos ab omni peccato. Item: Iustus est, etc. emundet nos ab omni iniquitate. Benedi [?: ] . Actor. 3. Misit eum benedicentem vobis. Galat. 3. Itaque qui ex fide sunt, benedicuntur cum fideli Abraham. [?: ] Actor. 2. Dominus addebat, qui

quotidie congregationi. Actor. 4. Nec est aliud nomen, etc. in quo oporteat nos salvos fieri, Actor. 15. Pseudoapostoli aiunt: Nisi circumcidamini secundum morem Moysi, non potestis esse salui i. iustificari. Ibidem Petrus inquit: Sed [?: ] gratiam Domini Iesu Christi credimus nos salvos [?:-turos ] , quemadmodum et illi. Actor. 16. Crede in Dominum Iesum, et saluus eris et tu et domus tua. 1 Cor. 15. Notum vobis facio Evangelium, etc. per quod etiam [?:-amini ] . i. per quod vobis annunciatur remissio pec

[?: e-a ] fit in iustificatione. Liberamur enim a iure ac potestate peccati et mortis, donaturque nobis iustitia Christi, ob quam datur Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi salutem: 2 Tim. 2. Omnia suffero propter electus, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Consequi misericordiam. 1 Tim. 1, et 1 Petr. 2. Habere vitam aeternam. 1 Iohan. 5. Qui habet filium, habet vitam. Qui vero non habet filium Deivitam non habet. Item: Ut sciatis, quod vitam [?: habetis ] aeternam. 1 Iohannis 3. Translati sumus de morte

effectus pro toto actu iustificationis ponuntur. Sanctificare etiam interdum iustificare significat. Ephes. 5. Semetipsum tradidit pro ea, ut sanctificaret eam: scilicet Ecclesiam 1 Corin. 6 Haec eratis quidem, sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis per nomen Domini Iesu, et per spiritum Dei nostri. Videntur enim hic abluere et sanctificare iustificare, synonyma esse. Hebr. 10, Per quam voluntatem sanctificati sumus per oblationem corporis Iesu Christi semel peractam. Idem eadem significatione verbo Consummare utitur: Unica oblatione consummavit in

1 Corin. 6 Haec eratis quidem, sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis per nomen Domini Iesu, et per spiritum Dei nostri. Videntur enim hic abluere et sanctificare iustificare, synonyma esse. Hebr. 10, Per quam voluntatem sanctificati sumus per oblationem corporis Iesu Christi semel peractam. Idem eadem significatione verbo Consummare utitur: Unica oblatione consummavit in perpetuum eos qui sanctificantur. vide verbum IMPUTO. ¶ Exposito verbo iustificare, nunc et de nominibus ab eo derivatis et vicinis dicamus, quae sunt potissimum tria,

sacerdotum, manus suas ante sacrificium abluentium. Sic et Deut. 21 praescribit Deus caeremoniam, qua senatores civitatum lotione manuum testarentur, se innoxios esse de caede reperti in vicinia cadaveris. Sic et Pilatus Matth. 27, in signum ac protestationem suae innocentiae, qui in insontis Iesu caedem non consentiat, sed tantum coactus importunitate Iudaeorum cogatur eum ad supplicium dedere, lavat manus coram toto populo. Voluit vero eo ipsius facto testatam fieri coram omnibus innocentiam Christi, qui revera non propter sua, sed tantum propter aliena peccata pateretur. Significat

Forenses leges sunt, sententiae a Deo per Moysen traditae, de vita politica et iudiciis, atque executione poenarum contra externa, et enormiter delinquentes. In Actis Apostolorum saepe fit mentio Conciliorum et iudiciorum, quae exercuerunt in Apostolos, cum eis interdixerunt, ne docerent in nomine IESU, eosque poenis affecerunt. Usi autem sunt in talibus iudiciis legibus forensibus Mosaicis: sed male accommodarunt eas ad homines innocentes, et recte docentes. Act. 7. Stephanus ut blasphemus in Deum, et destructor legis Mosaicae, lapidibus obruitur iuxta legem Moysi. Act. 21, Iudaei

in membris meis: et, Captinor, aut captivus decor sub legem peccati. et denique ait, Mente servio legi Dei, et carne servio legi peccati. Porro 8 Capite [?: eius-- ] Epistolae, vox legis itidem quasdam difficultates et obscuritates parit: ut cum ait, Lex spiritus vitae in Christo Iesu liberavit me a lege peccati et mortis: ubi Lex spiritus tum ipsum Evangelion, tum et Spiritum sanctum, quatenus nos absoluit ac renovat, significat. Evangelion. n. dum nobis perpetuam remissionem peccatorum annunciat, et reipsa offert ac praestat, efficit, ne ulla condemnatio nos premat aut

contractus. Libre thesaurorum. Esther 5. pro, libris rationum, redituum, ac expensarum regiarum. Liber nonunquam idem est quod catalogus, aut enumeratio. ut Genes. 5. Hic est liber generationum Adam: id est haec est recitatio, aut series posterorum Adam. Sic et Matth. 1. Liber generationis IESU CHRISTI: id est catalogus maiorum Christi. Liber recti, aut iustorum: Ios. 10, Nonne hoc scriptum est in libro recti? Iudaei de libro Mosis aut legis exponunt, sed illa quies solis, post Mosen demum accidit. Hic idem Liber recti aut iusti citatur etiam 2. Sam. 1. ac videtur omnino

legi mori est, omnes istas externas ac caeremoniarias leges non magnifacere, sed in spiritu ac veritate Deum colere. Colossens. tertio. Peccatum non dominatur iis qui legi mortui sunt: quia nec mortem eis secundum legis sententiam infligere potest, cum nulla sit damnatio iis qui sunt in Christo IESU: nec etiam a lege excitari aut irritari, ut tanto plures cupiditates in homine cieat. Absque lege mortuum esse dicitur peccatum, quia nec agnoscitur sine ea, praesertim originale, nec ita servet pravis cupiditatibus. nitimur enim in vetitum: nec etiam perinde irascimur ac fremimus contra Deum,

] quis ex media morte ad vitam revocatur: seu erit [?: ] de salutaris. Nemo sibi vivit aut moritur, sed Domino: Romanorum decimoquarto. id est vita et mors nostra in Domini gloriam et vitilitatem cedit, utpote [?: ] ius toti sumus: vel potius, ad solius Domini nostri IESU Christi nutum, voluntatem ac praescriptum [?: di--mus ] vitam et mortem nostram, non ad nostrum [?:-tum ] et arbitrium. Quid faciunt ii qui baptizantur per mortuis, si mortui non resurgunt? 1. Corinthiorun decimo quinto. Varie hic locus exponitur ab interpretibus:

id est, non prorsus interficimur. Sic Roman. 8. Tota die mortificamur, reputati sumus ut oves occisionis. Item 1. Pet 3. Mortificatus quidem carne, vivificatus autem spiritu: id est, Interfectus ac privatus hac mortali vita. 2. Corinthiorum quarto Paulus ait, Mortificationem Domini IESU ubique circumferentes. id est, ubique propter Christum graviter affligimur. Secundo, Mortificare et Mortificatio significat ipsius veteris hominis aut Adami debilitationem, quae pluribus partibus constat: ut supra ostendimus, cum declaravimus quid sit mori peccato, Est enim primum

Iudaeos, Act. 6. Accipitur tamen aliquando etiam in meliorem partem. ut sermo Iudaeorum loquentium de Christo, ac dicentium: Christus cum venerit, num maiora [?: ] iracula faciet? vocatur murmur, Iohan. 7. Item ibidem, Sermo promiscuus Iudaeorum, ac partim bonus, partim malus, de Iesu, vocatur murmur. Sic et Paulus ad Philip. 2. et 1. Pet. 4, praecipiunt hospitalitatem, aliaque pietatis officia, sine murmurationibus et dissensionibus MURUS crebro in Sacris literis significat ipsa moenia civitatis. Per metaphoram alias significat quidvis arduum

[?: ] , sed virtutem respicit. Vera. n. nobilitas est [?: u- ] [?: virtus ] . Sic Act. 17 dicuntur Iudaei Beroenses nobiliores fuisse Thessalonicensibus, utpote qui veritatem prompte acceperint, et diligenter scrutati sint scripturas, an conciones Pauli et historia Iesu cum Prophetiis convenirent. ubi itidem nobilitas virtutem, non genus significat. Sic Rom. 16 Andronicus et Iunia dicuntur fuisse nobiles inter Apostolos. tametsi ibi rectius verteris insignes, cum sit in Graeco ἐπίσημοι. Porro in illo 1 Cor. 1,

declaravi. Sic intelligatur [?: ] illud Act. 4, Signa et pro digia fieri per nomen Christi: [?:-per ] vim, efficaciam et potentiam eius. Sic ibidem interrogabant Apostolos Pontifices: Qua virtute aut quo nomine hunc claudum sanastis? et illi responderunt, Per nomen Iesu. idem ibi est virtus, quod nomen. Act. 3 habetur, Per fidem in nomen Christi sanavit hunc claudum nomen eius. i. virtus ac omnipotentia Christi sanavit eum per fidem. quam in ipsum Christum eiusque doctrinam habuit. Ita ibi fides in nomen, est pro prie in doctrinam: sed nomen sanans, est

20. pro, offerre oblationem irritantem Deum: quia in loco illegitimo sua sacrificia offerebant. Sic et Isaiae 66 dicit Deus, sibi perinde esse odiosas eorum oblationes, ac si sanguinem suillum offerant. Oblatio gentium: Rom. 15, Gratia est data mihi a Deo ad hoc, ut sim minister aut sacerdos IESU Christi apud gentes, sacrificans Evangelion Dei, ad hoc ut fiat oblatio gentium accepta, sanctificata per Spiritum S. id est, ut sit grata acceptaque Deo conversio gentium, seu ipsi gentiles conversi. Hebr. 10 dicit Apostolus, Christum unica oblatione perfectos fecisse, aut sanctificasse: id

per gratiam Christi facta. Porro Phil. 3, etiam piorum iustitiam legis, aut secundum legis praescriptum factam excludit prorsus ex iustificatione, et solam imputativam Christi iustitiam vult ibi valere. in quit enim de se iam renato: Certe omnia duco damnum esse propter eminentiam cognitionis IESU Christi Domini mei, propter quem omnibus istis meipsum mulctavi, et duco omnia pro execrementis ut Christum lucrifaciam: et comperiar in eo, non habens meam iustitiam quae est ex lege, sed eam quae est per fidem Christi, quae est ex Deo per fidem. ubi clare videmus, Paulum excludere ex

non ad illam circumstantiam divinae ordinationis: diciturque id ratione Apostoli, qui solus perspexit illos sceleratos homines inscios, aut per ignorantiam et quasi invitos, voluntatem Dei exe quutos esse. Sensus ergo est, q. d. Apostolus: Persequutores nefario animo conspirarunt in necem Iesu, eamque etiam tandem scelerate peregerunt. Quam mortem ipsius etiam Deus dudum ordinaverat, ac tandem ad eventum perduxit: verum [?: ] daei neque sciverunt hoc consilium, nec in hoc Deo obedire sunt conati. Ita duplex dubium per hanc distictionem substantiae et accidentis in hoc

ὁ πατὴρ, certe pater, quia ita placuit tibi. ubi pater vocandi casu accipiendum est. ὁ θεός μου, Deus meus: Marc. 15. quo modo etiam a Paulo usurpatur Rom. 8, et Galat. 4. Sic et Marc. 10 legitur Iesus filius David: pro, Iesu fili David miserere mei. Fortassis autem hic est Hebraeorum idiotismus qui suo illo ה utuntur partim pro nominativo articulo, partim pro vocandi adverbio. Sed et Atticos ita loqui observavimus. Sic enim Aristoph. in Ranis, ὁ

omnis pater-nus favor et beneficium. Vox ipsa perinde in [?: ad- ] vo Graecis significat, quicquid paternum est: ac Latinis patrius, a, um. Videtur ergo more Hebraeo nomen adiectivum pro substantivo positum. Sensus ergo est, quod dicat Paulus, se ideo invocare patrem Domini nostri Iesu Christi pro eis, quia omnis paternus favor ac beneficentia ab eo solo profluat, quaerendaque sit non ex ullo alio principio aut fonte. Huc omnino etiam Germanica versio respexit, Der der rechte vater ist, qui est verus et unicus pater. PATIENTIA in genere est

suscitatus est per gloriam patris. id est, a gloriosa potentia et ope patris. Sic etiam per Christum omnia esse facta, causam efficientem notat, non instrumentalem. Sic et illud, perme reges regnant. ¶ De loco Rom. 3, Iustificamur gratis eius gratia, per redemptionem quae est in Christo IESU: disputatum est inter Monhemium et Colonienses, an causam efficientem ibi, aut ipsam materialem (ut ille voluit) significet. Vere sane et commode dixit Monhemius, redemptionem Christi esse veluti materiam quandam nostrae iustificationis: quam etiam clarius, ne dicam crassius, et veluti

dies intravit in Capernaum. Marci 14, Et per tres dies reaedificabo illud. id est, post tres dies. Act. 24, Per plures annos: pro, post plures annos. Gal. secundo, Postea per 14 annos rursus ascendi Ierosolymam. id est, deinde post 14 annos. Secundae Thes. secundo, Rogamus vos PER adventum Iesu Christi. ubi omnes vertunt illud Graecum ὑπέρ praepositione PER? cum potius in sua nativa significatione intelligendum ac vertendum esset DE, sicut solus Luth. in Vulgari convertit. Indicat enim ibi Apostolus materiam aut argumentum, de qua re

speciem pietatis, vim vero eius abnegantes. Aliquando porro in abstracto ipsam fidem aut religionem Christianam Scriptura pietatem vocat 1. Timoth. 3, Magnum est pietatis mysterium, etc. Et mox 6. Si quis diversam doctrinam docet, neque accedit Sacris sermonib. Domini nostri IESU Christi, et ei quae secundum pietatem est doctrinae, etc. Petrus secundae primo, iubet praestare in pietate dilectionem proximi. Omnino secunda Tabula (id est, beneficentia erga proximum) primam sequi debet. Tit. primo, Agnitionem veritatis quae secundum pietatem est.

Deus ab aeterno, quos decrevit ac statuit ad immortalitatem vocandos esse: προώρισεν, de quibus iam per prophetas suos, ac multo magis per filium pronunciavit, promulgato decreto suo. Vocavit autem per praedicationem IESU, iustificavit per mortem illius, glorificavit per resurrectionem ac praemium immortalitatis. Sive, vocavit per doctrinam Evangelicam, iustificavit per baptismum, glorificavit per dona Spiritus. Ad hunc modum Paulus gradibus quibusdam, ab eo quod est omnium primum, pervenit ad id quod est

Deus Isaiae quinquagesimosecundo: Gratis venundati estis, gratis etiam redimemini. Precium sanguinis est, dicunt Pharisaei de proditoria illa pecunia Indae, Matt. vigesimoseptimo: ideo non licere eam inferre in templum Precium sanguinis autem dicitur, quia data fuit pro exitio aut interitu IESU. Precio empti estis: primae ad Corinth. sexto, et septimo: non ocioso pleonasmo dicitur, sed cum singulari quadam emphasi: ut, Hisce oculis, aut propriis oculis vidi. Isaiae vigesimooctavo, et prima Petri secundo: Ecce pono in Sion lapidem firmum, angularem, electum, preciosum: id est,

Est autem Repromissio (definitoribus Iureconsultis) iterata promissio: ubi praeter fideiussorem etiam ipse debitor iterum atque iterum promittit. Vide Repromissio. Aliquando Promissio significat ipsa promissa bona. Gal. 3. Conclusit Scriptura omnia sub peccatum, ut promissio exfide Iesu Christi daretur credentibus. Hebr. 10. Patientia vobis opus est, ut ubi voluntatem Dei feceritis, reportetis promissionem. id est, consequamini promissam aeternam gloriam. Sic ibidem 6, Qui per fidem et patientiam haereditant promissiones. Act. 1, Ut Hierosolymis expectarent promissionem

a Paulo Dei propositum inculcatur, ut celebretur eius gratuita misericordia, et omnia nostra merita excludantur. Ideo etiam secundae Timothaei primo inquit. Deus servavit nos, et vocavit vocatione sancta, non ex operibus nostris, sed ex suo proposito et gratia, quae data est nobis in Christo IESU. Sic et Romanorum [?: ] no: Nondum enim natis pueris, cum neque boni aliquid fecissent, neque mali, ut propositum Dei, quid est secundum electionem, maneret, non ex operibus sed ex vocante, dictum est ei, (matri Rebeccae) [?: M- ]

Quasi dicerett: Deus hunc IESUM publice, et cum gravi, certo, immotoque decreto orbi terrarum proposuit, severissimeque mandavit. ut omnes eum pro suo unico propitiatorio aut medio rationeque placandi Deum agnoscant, accipiant et observent, eoque utantur. Actorum quarto dicitur, nomen IESU esse datum, in quo omnes oporteat servari. Iohannes primae tertio capite dicit, eum esse missum a Deo propitiatorium, seu ut esset nostrum propitiatorium. Sic Ioannis sexto dicit Christus, se a patre in hoc obsignatum esse, ut det hominibus panem vitae aeternae. Ab hac significatione venit

meritoriam, aut passionem significet, sed ipsam liberationem aut redemptionem a peccatis, ex eo apparet: quia praecessit causa efficiens, nempe gratia, id est, favor Dei: et causa meritoria mox indicatur, cum sanguis Christi hoc effecisse dicitur. Illa ipsa locutio, per redemptionem in CHRISTO IESU, indicat, redemptionem non significare passionem, sed id quod habemus ex Christo Iesu. non enim dici solet, Mors in Christo Iesu: sed bona aut beneficia quae nos ex eo, aut ab eo habemus, in eo esse dicuntur. Praeterea ipsemet Paulus semet disertissime exponit. Cum enim dixisset, Iustificantur

ex eo apparet: quia praecessit causa efficiens, nempe gratia, id est, favor Dei: et causa meritoria mox indicatur, cum sanguis Christi hoc effecisse dicitur. Illa ipsa locutio, per redemptionem in CHRISTO IESU, indicat, redemptionem non significare passionem, sed id quod habemus ex Christo Iesu. non enim dici solet, Mors in Christo Iesu: sed bona aut beneficia quae nos ex eo, aut ab eo habemus, in eo esse dicuntur. Praeterea ipsemet Paulus semet disertissime exponit. Cum enim dixisset, Iustificantur per redemptionem quae est in Christo Iesu: mox addit explicationem, Quem Deus

nempe gratia, id est, favor Dei: et causa meritoria mox indicatur, cum sanguis Christi hoc effecisse dicitur. Illa ipsa locutio, per redemptionem in CHRISTO IESU, indicat, redemptionem non significare passionem, sed id quod habemus ex Christo Iesu. non enim dici solet, Mors in Christo Iesu: sed bona aut beneficia quae nos ex eo, aut ab eo habemus, in eo esse dicuntur. Praeterea ipsemet Paulus semet disertissime exponit. Cum enim dixisset, Iustificantur per redemptionem quae est in Christo Iesu: mox addit explicationem, Quem Deus proposuit propitiatorium per fidem in ipsius

passionem, sed id quod habemus ex Christo Iesu. non enim dici solet, Mors in Christo Iesu: sed bona aut beneficia quae nos ex eo, aut ab eo habemus, in eo esse dicuntur. Praeterea ipsemet Paulus semet disertissime exponit. Cum enim dixisset, Iustificantur per redemptionem quae est in Christo Iesu: mox addit explicationem, Quem Deus proposuit propitiatorium per fidem in ipsius sanguine: quod nempe eatenus eius redemptione iustificamur, quatenus ille nobis, fide eius sanguinem aut passionem intuentibus et apprehendentibus, patrem reconciliat. Docet ergo, istam redemptionem esse

Christo singulari quadam ratione piorum resuscitatio tribuitur: sicut ipsemet aliquoties repetit, se credentes resuscitaturum esse in novissimo die. Sic 1 Corinthiorum decimo quinto, dicitur perinde per Christum futura resurrectio, sicut per Adamum accidit mors, et Actorum 4 ac 17, in nomine IESU dicitur annunciari resurrectio. Sic et Philippens. tertio Paulus dicit, se id sollicite agere, ut possit pervenire ad resurrectionem mortuorum. ¶ Dicat aliquis, Cur hoc tanquam eximium quoddam beneficium Christi erga pios praedicatur, quod tamen etiam impiis continget?

adveniet: tunc omnium vel maxime patefiet. Primae ad Corinthios primo: Expectantes dum reveletur filius Dei. id est, coram secundo gloriosoque adventu suo exhibeatur, ipsemet adveniat. Sic et secundae Thessalonicensium primo: Vobis vero qui affligimini relaxationem in revelatione Domini nostri IESU Christi de caelo eum angelis potentiae suae. Eadem vox, ac in eodem usu etiam, 1. Pet. 1 et 4 reperitur. Sic et Rom. 8 habet: Quae nunc patimur, nequaquam paria sunt futurae gloriae in nobis revelandae. id est, divinitus donandae. Virtute Dei custodimur per fidem ad salutem, quae parata

iisdem abusi sunt. Quorum dicta quandoquidem posteri non recte intellexerunt, extruxerunt nobis novum propitiatorium sacrificium Missae, pro peccatis vivorum ac mortuorum, proque omnibus difficultatibus totius mundi: ac offerunt illud, in summam contumeliam, et plane abolitionem unici sacrificii IESU CHRISTI. Sacrificare sagenae, Abac. 1, Propterea sacrificabit sagenae, suae et suffiet reti suo, quia per illam impinguata est portio eius, et cibus eius pingue. subintell. pecus. id est, omnia tribuet propriae virtuti, industriae, ac viribus. Sic prorsus loquitur Cyclops apud Euripidem, se

addebat. Act. 4: Nec est aliud nomen, etc. in quo oporteat nos salvos fieri. Actorum decimoquinto psuedoapostoli aiunt: Nisi circumcidamini secundum [?: ] rem Moysi, non potestis esse salvi: id est, iustificari. Ibidem Petrus inquit: Sed per gratiam Domini nostri IESU CHRISTI credimus nos salvos futuros, quemadmodum et illi. Actorum decimosexto: Crede in Dominum IESUM, et salvus eris tu et domus tua. Primmae Corinthiorum decimoquinto: Notum nobis facio Evangelium, etc. per quod etiam salvamini. id est, per quod vobis annunciatur remissio

in iustificatione. Liberamur enim a iure peccati et [?: ] tis, et donatur nobis iustitia Christi, ob quam [?: d- ] Spiritus sanctus et vita aeterna. Consequi Iacobus: 2 ad Timoth. 2, Omnia suffero propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu, cum gloria aeterna. Salus ex Iudaeis est: Iohannis 4. id est, causa salutis, seu Servator. Evangelium est potentia Dei ad salutem. id est, per hanc doctrinam salvat Deus credentes, Romanorum

peccatorum accipiunt [?: ] qui credunt in nomen Christi, ibidem, Nec est aliud nomen in quo oporteat nos salvos fieri. Act 15 pseudoapostoli aiunt: Nisi circumcidamini secundum morem Mosi, non potestis esse salvi. id est, iustificari. Ibidem Petrus inquit: Sed per gratiam Domini Iesu Christi credimus nos salvos futuros. Act. 16, Crede in Dominum Iesum, et salvus eris et tu et domus tua, Rom 1, Virtus enim Dei est, ad salutem omni credenti. Rom. 8 Spe salvi facti sumus. Rom. 10. Corde creditur ad iustitiam. hoc est, corde, seu fide in corde, apprehenditur iustitia

nos gentib. loqui, ut salvi fiant. hoc est, ad salutem perducantur per ministerium verbi. Tit. 3, Salvos nos fecit per regenerationis lavacrum. 1. Tim. 1, Iesus Christus venit salvare peccatores. 2. Tim. 2, Omnia sustineo propter electos, ut et ipsi salutem consequantur, quae est in Christo Iesu. Heb. 7, Unde et salvos facere ad plenum potest, qui per ipsum adeunt Deum. Iac. 1, Recipite insitum sermonem, qui potest salvas facere animas vestras. Epistola Iudae: Mihi studium fuit scribendi de communi salute, etc. obsecrans ut vestris laboribus adiumento sitis fidei,

3, Unde salvatorem expectamus Dominum Iesum Christum. Tit. 2 Apparuit gratia Dei Salvatoris nostri Tit. 3, Postquam apparuit benignitas et humanitas Salvatoris. 2. Timoth. 1, Gratia vobis quidem data est per Christum, etc. sed palam facta nunc est per apparitionem salvatoris Iesu Christi. 1. Iohan. primo. Pater misit filium salvatorem mundi. III. Nonnunquam Salvare, ad salutem seu poenitentiam concione legis et Evangelii perducere significat. 1 Cor. 9.

servabimur per ipsum ab ira: s. ventura super impios, ut Paulus ipse exponit. 1. Thess. 1, Iesus liberat nos ab ira ventura. Rom. 11, Et sic omnis Israel salvus erit. 1. Cor. 5. Tradatur Satanae ad interitum carnis, quo spiritus salvus sit in die Domini Iesu. Phil. 1. Novi enim quod hoc mihi cedet ad salutem, per vestram deprecationem, et subministrationem spiritus Iesu Christi, quae illis est causa perditionis, vobis autem salutis. Phil. 2. Cum timore et tremore vestram ipsorum operamini salutem. hoc est, perseverate Deo auxiliante in fide,

1. Thess. 1, Iesus liberat nos ab ira ventura. Rom. 11, Et sic omnis Israel salvus erit. 1. Cor. 5. Tradatur Satanae ad interitum carnis, quo spiritus salvus sit in die Domini Iesu. Phil. 1. Novi enim quod hoc mihi cedet ad salutem, per vestram deprecationem, et subministrationem spiritus Iesu Christi, quae illis est causa perditionis, vobis autem salutis. Phil. 2. Cum timore et tremore vestram ipsorum operamini salutem. hoc est, perseverate Deo auxiliante in fide, ut reportetis finem fidei vestrae, salutem animarum, seu vitam aeterna. 1. Thess 5, Pro galea spem salutis,

Christi mundabit conscientias nostras a mortuis operibus? Ephesiorum quinto. Ut eam sanctificaret, mundans lavacro aquae in verbo. Porro de sola Iustificatione proprie vox Sanctificatione capite decimo Hebraeorum accipitur: Per quam voluntatem sanctificati sumus, per oblationem corporis IESU CHRISTI. Et mox: Unica enim oblatione perfectos fecit eos qui sanctificantur. Et aliquanto post: Sanguinem foederis, per quem fuit sanctificatus profanum duxerit. Et capite decimotertio: Quapropter et IESUS ut sanctificaret per proprium sanguinem populum, extra portam passus est. De sola

cum saepe Spiritui sancto sanctificatio tribuitur. Romanorum primo, Declarato filio Dei per Spiritum sanctificationis: id est, per Spiritum nobis ad renovationem donatum. Primae Petri primo: Secundum propositum Patris, in sanctificatione Spiritus, ad obedientiam et aspersionem sanguinis Iesu Christi. ubi Aspersio significat iustificationem: Sanctificatio verô, Spiritus renovationem. Quarta significatio est activa, qua nostram vitam et actiones nostras sanctificamus, aut sanctas facimus. Secundae Corinthiorum septimo: Has igitur promissiones cum

¶ Sanctificare igitur interdum iustificare significat Eph. 2: Semetipsum tradidit pro eo, ut sanctificaret eam, [?: ] licet Ecclesiam. 1 Cor. 6, Haec eratis quidem, sed [?: ab- ] estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis per [?: ] Domini IESU, et per spiritum Dei nostri. Videtur enim hic Abluere et Sanctificare et iustificare synonyma esse. Eb. 10. Per quam voluntatem sanctificati sumus, pro oblationem corporis IESU Christi semel peractum. Idem eadem significatione verbo Consummare utitur: Unica oblatione consummavit

sed [?: ab- ] estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis per [?: ] Domini IESU, et per spiritum Dei nostri. Videtur enim hic Abluere et Sanctificare et iustificare synonyma esse. Eb. 10. Per quam voluntatem sanctificati sumus, pro oblationem corporis IESU Christi semel peractum. Idem eadem significatione verbo Consummare utitur: Unica oblatione consummavit in perpetuum, eosque sanctificantur. Verum Sanctificare alias, sese expiare ceremoniis Mosaicis, indicat. Actor. 21: Sanctifica te [?: ] illis. Alias timere notat. 1

caedium, vel omnia sunt plena caedibus. Sic saepe hoc dictum iteratur: Sanguis eius super eum, vel super caput eius: Levit. 20, et alias saepissime significat, ipsemet est reus sui exitii. Sic Act. 5, Vultis super nos inducere sanguinem hominis istius. id est, nos onerare reatu et culpa occisi Iesu, cum ipse sibi male agendo exitium accersiverit. Sic saepe dicitur Quaerere sanguinem: id est, punire reatum caedis: Gene. nono et 42 Reddidit tibi Iehova omnem sanguinem domus Saulis: secundo Samuelis decimosexto. id, est, punivit te Deus propter effusum sanguinem familiae Saul. Sic

decimosexto. id, est, punivit te Deus propter effusum sanguinem familiae Saul. Sic de Ioab dicit David, 1 Reg. 2. Sic Oseae I Adhuc paululum, et visitabo sanguines Iezabel, id est, reatum de tot caedibus. Septimo significat simul reatum, ac etiam poenas iniusti homicidii. Veniat sanguis IESU super nos, et super filios nostros: Matthaei vigesimoseptimo. id est, si quis reatus et poenae metuuntur ex interfectione Iesu, cum in nos sponte recipimus, ut tu nullam culpam, reatum aut poenam propterea timeas. scimus enim eum [?: cul- ] [?: ] [?: ]

I Adhuc paululum, et visitabo sanguines Iezabel, id est, reatum de tot caedibus. Septimo significat simul reatum, ac etiam poenas iniusti homicidii. Veniat sanguis IESU super nos, et super filios nostros: Matthaei vigesimoseptimo. id est, si quis reatus et poenae metuuntur ex interfectione Iesu, cum in nos sponte recipimus, ut tu nullam culpam, reatum aut poenam propterea timeas. scimus enim eum [?: cul- ] [?: ] [?: ] [?: fu ] , Deum nemini alii quam ipsi iratum fore ob eius exitium. Sic dicit Christus, Omnem sanguinem iustum inde ab Abel

prava machinamenta, eaque postquam invenerunt, perficere conantur. Sic Dominus iubet Iudaeos scrutari Scripturas, quae ipsi testimonium perhibeant: Iohan. 5 et Act. 17. Thessalonicenses Iudaei dicuntur scrutati fuisse Sacras literas, inquirentes an earum testimonia conveniant personae IESU et concionibus Pauli. Haec sane est unica ratio reperiendae veritatis ac verae viae ad salutem in Ecclesia Dei. Dominus scrutatur corda. Rom. 8: id est, perspicit. Verbum Conatus, ponitur pro suo eventu. Sic Psa. 7: Dominus scrutatur corda et renes. SCUTUM, notum

non in vetustate literae. De hoc discrimine Spiritualis et servilis cultus, agitur prolixe 2. Cor. 3. Sic et Gal. 4. fiunt duae matres, duplices liberi, duplex cultus et praemium, aut exitus duplicis cultus. Phil. 3, Nos sumus circumcisio qui spiritu servimus Deo, et gloriamur in Christo Iesu, non in carne confidimus. Hinc spiritus servitutis aut libertatis. Roman. 8: Non accepistis spiritum servitutis in timorem, sed accepistis spiritum adoptionis, quo clamamus Abba pater. De qua locutione paulo post in voce Spiritus dicetur. Ioan. 15. Iam non dicam vos servos meos, sed

summam furti male collocati unguenti in proditione Domini recepisse: ut non sine causa scribant Evangelistae, eum ex illo mulieris facto male, ut ipsi videbatur, collocato, ad sacerdotes se contulisse, cogitatem, se omnino velle illud lucrum retrahere, etiamsi debeat eos ex ipsa vita aut morte IESU, perversi patroni illius profusionis, extorquere. Cogitabat [?: for-- ] simul, Nae ego volo istam pecuniam recipere, et simul efficere ut magno constet isti defensori mulieris et prefusionis, illa brevis et nimium deliciosa ac prodiga voluptas inunctionis capitis: sane dignus est,

quia et minus dura est in verbis, et praeterea promissiones Abrahamo datas etiam in hac vita amplectimur, ut ea ratione etiam hic agentes pii, in sinu Abrahae esse ac foveri dici queant. Ioann. decimotertio, dicitur Ioannes apostolos [?:- ] ultima coena recubuisse in sinu IESU, et mox incubuisse pectori IESU: quod credo secundum illius temporis conviviorum morem factum esse, cum in sumes do cibo protensi recumbebant humi, seu in pavimento lectis instrato, ita ut quasi circulum quendam facerent, capitibus quidem semper introrsum ad epulas, pedibus vero extrorsum

in verbis, et praeterea promissiones Abrahamo datas etiam in hac vita amplectimur, ut ea ratione etiam hic agentes pii, in sinu Abrahae esse ac foveri dici queant. Ioann. decimotertio, dicitur Ioannes apostolos [?:- ] ultima coena recubuisse in sinu IESU, et mox incubuisse pectori IESU: quod credo secundum illius temporis conviviorum morem factum esse, cum in sumes do cibo protensi recumbebant humi, seu in pavimento lectis instrato, ita ut quasi circulum quendam facerent, capitibus quidem semper introrsum ad epulas, pedibus vero extrorsum porrectis. Quare semper sequens in

coniunctionem, quasique mutuam quandam obligationem, ita ut alterius felicitas aut incommodum etiam ad alterum pertineat ac pertingat. 1 Ioannis primo: Quod vi dimus et audivimus, id annunciamus vobis, ut et vos communionem habeatis nobiscum et communio nostra sit cum patre et cum filio eius IESU Christo. Alii vertunt Societas, quod minus significans esse videtur. Sic alibi dicit Apostolus, nos vocatos esse in consortium filii Dei. 2 Corinthiorum sexto: Quae societas lucis ad tenebras? id est, coniunctio? Aliquando socius est adiutor. Matth. vigesimotertio: Si vixissemus tempore

promissione, spem non habentes: et sine Deo. i. non sperantes opem ac favorem Dei, multo minus expectantes aeternam vitam. Coloss. 1, Propter spem quae reposita mihi est. ad Tit. 2: Expectantes beatam illam spem, et illustrem illum adventum gloriae magni illius Dei, ac servatoris Domini nostri IESU Christi. Sic Petrus primae tertio, iubet nos paratos esse ad reddendam rationem de ea spe quae in nobis est. id est, cur et quomodo expectemus vitam ac gloriam aeternam, et quam firma testimonia aut fundamenta eius spei ha-beamus. Synecdochice totam religionem complectitur: Ephes. 1, Ut

sicut galea ipsum caput tuetur ac servat, sic et spes servat ac retinet nos in vera pietate: quam si amitteremus, mox simul etiam a tota pietate deficeremus. ex illa enim finali spe vitae, tota nostra religiositas pietasve dependet. Spes viva. 1 Petr. 3: Benedictus Deus pater Domini nostri IESU Christi, qui ex multa misericordia regenuit nos in spem vivam, per resurrectionem IESU Christi. Spem vivam vocat bona sperata, quae sint perpetuo viventia ac durantia, nunquam interitura, ut ibidem mox Apostolus seipsum exponit. Posses quoque per hoc epitheton intelligere, certam, immotam ac

pietate: quam si amitteremus, mox simul etiam a tota pietate deficeremus. ex illa enim finali spe vitae, tota nostra religiositas pietasve dependet. Spes viva. 1 Petr. 3: Benedictus Deus pater Domini nostri IESU Christi, qui ex multa misericordia regenuit nos in spem vivam, per resurrectionem IESU Christi. Spem vivam vocat bona sperata, quae sint perpetuo viventia ac durantia, nunquam interitura, ut ibidem mox Apostolus seipsum exponit. Posses quoque per hoc epitheton intelligere, certam, immotam ac minime interituram spem aut promissionem. Sed de Vivus, cur aliquae res dicantur

3, Benedicite omnis spiritus Dei Domini Hebr. 1, Qui creat angelos suos spiritus. Ibidem, Non-ne omnes sunt administratorii spiritus? Apoc. 1. Gratia vobis et pax ab eo qui est, et qui erat, et qui [?: ] rus est, et a spiritib. qui in conspectu throni eius [?: ] et a IESU Christo. Apoc. 3. Septem spiritus Dei [?: ] in omnem terram. 3, De malis angelis: hocque [?: ] lute, 3 Reg. 22. Egressus est spiritus, et stetit coram Domino. Matt. 8, Eiiciebat spiritus verbo. Marc. 9. Spiritus conturbavit eum. Lucae 10. Spiritus vobis

(putat idola) coopertus est auro et argento, et omnis spiritus non est in nisceribus eius. Matth. 27, Clamans voce magna emisit spiritum. Luc. 8, Reversus est spiritus puellae. Lucae 23. In manus tuas commendo spiritum meum. Ioh. 19, Inclinato capite tradidit spiritum. Act. 7, Domine IESU suscipe spiritum meum. 1. Cor. 2, Quis enim hominum novit ea quae sunt hominis, nisi spiritus hominis qui est in eo? Hebr. 4, Sermo Dei pertingens usque ad divisionem animae simul ac spiritus, compagumque et medullatum. 1. Petr. 3, Christus spiritibus qui erant in carcere praedicavit: id

2. Paral. 12. et 36, Suscitavit Dominus spiritum Cyri. Dan. 13, Et cum duceretur ad mortem, suscitavit Dominus spiritum pueri iunioris. Dan. 14, Portavit angelus Domini Habacuc Babylonem, in impetu spiritus sui. Haggaei 1, Et suscitavit Deus spiritum Zorobabel, etc. et spiritum IESU, etc. et spiritum reliquorum de omni populo. 1. Esdrae 1. Suscitavit Dominus spiritum Cyri regis Persarum. Item, Et surrexerunt principes patrum de Iuda et Beniamin, etc. et omnis cuius suscitavit Deus spiritum, ut ascenderet ad aedificandum templum Domini. 3.

32, Confitebor super sceleribus meis ipsi Iehova. Isa. 2, Verbum Domini quod vidit Isaias super Iehuda. Ioelis 1, Super hoc filiis vestris narrate. Sic scriptiones fieri dicuntur super aliquo libro, aut materia: pro, de illo 2. Thessal. 2. Oramus vos fratres super adventu Domini nostri IESU Christi. id est de adventu, seu quod ad eum attinet. 2. Cor. 1. Spes nostra super vobis firma est. id est, de vobis. Ibidem: Nolumus vos fratres ignorare super tribulatione nostra: id est, de tribulatione. 2. Cor. 12, Super tali homine gloriabor: id est, de tali. Prophetare super aliquo,

perhibuisse de Christo testamonium, quôd ipse sit verus Meschias, aut agnus Dei unicus, mundi peccata tollens. Idem dicitur venisse in testimonium, ut testaretur de luce, ut omnes crederent per ipsum. ubi ipsemet textus indicat, venire in vel ad testimonium, esse venire ad testificandum de IESU, quod is sit verus servator mundi. Christus dicit Ioh. 5. Si ego de me testor, testimonium meum non est verum. Et contra 8 cap. ait etiam: Si ego de me testor, testimonium meum est verum. ubi intelligendum est non de ipsa nativa testimonii veritate, sed de externa receptione

nobis communicato, tam et Deo libato aut oblato, illud pactum aut coniunctio confirmata est. In hoc quoque Sacramento sunt duae partes foedus ineuntes, quae prius male inter sese [?:-cem ] convenerant: nempe Deus, et genus humanam, interveniente mediatore aut foeciali nostro Domino IESU Christo, ac duabus suis manibus duas hasce diversas partes ad se invicem attrahente, ac veluti desponsante, et manibus earum copulante. Fiunt etiam pactiones aut stipulationes et promissiones utrinque. nam Christus testa tur nomine patris, se ab eo nobis hominibus donatum, ut corpus eius pro

eandem per Christum, eiusque passionem esse apertam. Verba prioris loci haec sunt: Hoc declarante Spiritu sancto, nondum patefactam esse viam ad sacrarium priore tabernaculo adhuc consistente. Posterioris vero haec: Cum igitur fratres habeamus libertatem ingrediendi sacrarium per sanguinem IESU, ea viva via quam dedicavit nobis recentem et vivam per velum: hoc est, per carnem suam. Ubi via est adites ad patrem, quem per meritum passionis, et mediationem Christi habemus, quoties petituri aliquid, cum in throno gratiae sedentem fide accedere volumus, [?: ] ante passionem

eius abundantius erga vos sunt, dum reminiscitur omnium vestrûm obedientiae, quomodo ipsum cum timore et tremore exceperitis: id est, etiam tanto vehementiore ac ex intimo corde profecto amore vos complectitur. Phil. 1. Testis enim mihi est Deus, quam propense amem vos omnes in visceribus IESU Christi. id est, summa et plane materna benevolentia ac dilectione spirituali, quam Christus in meis visceribus excitavit, et qua vos ob Christum et in Christo toto pectore complector. Phil. 2: Si quae est communio spiritus, si quae viscera ac miserationes, explete laeticiam meam. id est, si

acceptam vitam, pietatemque. Variae ergo sunt vocationes ac functiones tum externae, tum spirituales, ad quas Deus accersit homines. Aliquando etiam ipsam aeternae vitae haereditatem, vocationem Paulus nominat. ut cum inquit: Ad scopum contendo, ad bravium supernae vocationis Dei in Christo IESU. ad Philippenses tertio. Vocare ex nomine, est nominatim evocare: id est, speciatim ac separatim, ac quasi immediate: ut si herus dicat ad turbam famulitii. Huc aliquis ex vobis advolet ocyus: minus est quam si nominatim dicat, Sosia adesdum, Petre sequere me. Sic Deus nominatim iubet sibi

anima, in morali sensu, qui tropicus dicitur: spiritus, in superiore intellectu, qui Anagoge appellatur. Quam triplicem Scripturarum regulam convenienter observat confessio Trinitatis, sanctificans nos per omnia, ut integer spiritus noster et anima et corpus sine querela in adventum Domini nostri IESU CHRISTI, iudiciumque servetur. Sapientia mundi huius philosophiam suam in tres partes divisit, Physicam, Ethicam, Logicam: id est, naturalem, moralem, rationalem: sed naturalem illam, pertinentem ad causam naturae: moralem, quae respiciat ad mores: rationalem vero, quae de sublimioribus

sive Sancti, qui pluant verbum Domini In Esaia: Mandabo nubibus desuper ne pluant. Tonitrua, voces Evangelii, eo quod de caelo intonent. In Psalm. Vox tonitrui tui in rota. Coruscationes, splendores Evangelii. In Psalm. Illuxerunt coruscationes tuae orbi terrarum. Fulgura, virtutes vel verba IESU CHRISTI. In Psal. Et fulgura multiplicavit, et conturbavit eos. Throni, angeli, vel sancti, vel ipsa regnandi potestas. In Psalm. Thronus tuus Deus in seculum seculi. Item in aliam partem, de diabolo: Ponam thronum meum ad Aquilonem. Sedes, idem quod supra, angeli, vel sancti, eo

Quod enim in illa genitum est, ex spiritu S. profectum est 285. 5 2 Praecessit stella Magos 1172. 20 Et apertis thesauris suis obtulerunt ipsi aurum, thus, et myrrham 442. 26 Munerum, quae Magi puero Iesu obtulerunt, allegorica expositio 704. 70 Et tu Bethlehem terra Iuda. etc 954. 10 Rachel plorans filios, noluit, etc. 1005. 60 etc. 2. Ut impleretur quod

17 In Deo sumus, vivimus et movemur 684. 49. 50 18 Sanguis vester in caput vestrum, purus ego sum 1083. 60. 61 19 Paulus vero ait: In quo ergo baptizati estis? etc. His auditis baptizati sunt in nomine Domini Iesu 67. 10 Periculum est ne ita pars veniat nobis in redargutionem 1016. 62. 63 Satanas inquit, Christum novi, et Paulum scio, etc. 734. 7. 8 etc. 23 Ego optima

Dei exhibetur propter remissionem peccatorum 868. 64. 65 Quia per legem non est nisi peccatorum cognitio 544. 14 Christus nobis a Deo propositus est propitiatorium 977. 29. 30 Per redemptionem in Christo Iesu 1019. 46. 47 Nunc ergo exclusa est gloriatio. per quam legem, etc. 544. 36. 37 Iustificamur autem gratis, ipsius gratia per redemptionem Christi 374. 10 et 377. 33. 34 et alibi. Ad ostensionem

43. 44 Cum enim essemus in carne, passiones peccatorum vigebant, etc. 861. 8. 9 Miser ego, quis me liberabit ex morte corporis huius? 671. 59 8 Nulla nunc est condemnatio iis, qui sunt in Christo Iesu 155. 37. 38 Lex spiritus vitae in Christo liberavit me, etc. 548. 31 Si Christ' est in nobis, corpus est mortuum, etc. 680. 2. 3 Ut quemadmodum peccatum regnaverat in mortem, sic

67 Litera occidit, spiritus autem vivificat 1163. 5. 6 Vos estis epistola mea et Christi, etc. 1101. 1. 2 Ubi spiritus, ibi libertas 571. 1. 2 4 Mortificationem Domini Iesu ubique circumferentes 682. 56. 57 Propterea non defatigamur, sed quamvis externus noster homo corrumpitur, internus tamen renovatur in dies singulos 388. 4. 5 etc. Habemus autem thesaurum hunc in testaceis

II. AD THESSAL. 1 Ne cito dimoveamini a mente, etc. 640. 62. 63 misterium iniquitatis iam peragitur 633. 64. 65 Rogamus vos per adventum Iesu Christi 871. 13 [?: ] enim venturus est dies Domini, antequam veniat [?: ] aut defectio, et revelatus fuerit homo peccati 203. 52 Antichristus signis fallacibus aut mendacibus mundum seducet 1139. 13. 14

Iudaei quid in gravioribus periculis facere consueverint 403. 12 Iudaeorum nugae falso interpretantium dictum, In semine tuo benedicentur 74. 61 Iudaeorum argumenta, quo probare contendunt, dictum Isa. 7. cap. IESU eiusque matri non accommodandum esse. eiusque argumenti refutatio 30 60 Iudaeos et Turcos non colere verum Deum, sed tantum idolum ac figmentum cordis sui 219. 61. 62 Iuda tribus quare per leonis naturam depicta 531. 27

ILLUSTRISSIMIS PRINCIPIBUS AC DOMINIS, D. WILHELMO ET DOMINO LUDOVICO LANDGRAVIIS HASSIAE, COMITIBUS IN CATZENELENBOGEN, DIETZ, ZIEGENHAIN et NIDDA, DOMINIS SUIS CLEMENTISSIMIS. OPTAT MATTH. FL. ILLYRICUS PLENAM COGNITIONEM et ARDENTEM ZELUM CAELESTIS VERITATIS EVANGELII IESU CHRISTI. Spiritus Domini, Principes illustrissimi, iubet pios doctores sana verborum forma in docendo uti: et contra testatur, seductores loqui distorta, abutique χρηστολογίαις καὶ εὐλογίαις ac

regulae de sermone et multiplici rerum tractatione sacri voluminis, una cum multis exemplis, exponuntur: ubi etiam de stylo, aut filo orationis Sacrorum librorum disseritur. Sexto, varii libelli, maxima ex parte ad sermonem pertinentes, adiunguntur: ut, De nomine IEHOVA: De IESU: De velamine Mosis: De praedicationibus poenitentiae: De multiplici praedicatione bonorum operum: Quid sit iustitia: De originalis peccati in veteri Testamento accusatione, aut phrasibus Scripturae in ea materia: De ieiunii phrasibus, De synecdoche Decalogi: De declinatione verae religionis

quoque cor Lydiae reserasti Christe potenter,
Effringens stygii noxia claustra ducis.
Illa tuum didicit verbum: veramque salutis,
Flamine, cognovit, corda regente, viam.
Fac quoque nostra (potes siquidem dulcissime Iesu)
Ad vocem verbi corda patere tui.
Ne tua securi contemnere iussa velimus,
Sed vera potius te coluisse fide.
Synceros etiam nobis concede magistros,
Qui verbi spargant semen in orbe tui:

dira venena grege.
Ne miseri in tenebris spoliati luce vagemur,
Et nos ut Sodomas opprimat ira Dei.
Tristis ad occasum lux inclinare videtur,
Germano lumen cedit ab orbe tuum.
At tu credentem Iesu ne desere coetum:
Vespera nunc propius, vespera tristis adest.
Denique Christe velis sedes reserare beatas,
Ut nos perfundat flaminis unda tui:
Dum colimus terras, variis et casibus acti,

praecursorem habuit, sic denique passus ac resuscitatus est, sic etiam eo veniente corruit Moyses et idola totius mundi. Omnia denique sic prorsus in eius adventu evenerunt, ut olim Prophetae praedixerunt. Igitur hic ipse homo IESUS, est verus Meschias. Minor, quae est definitio circumscriptiva IESU, a variis accidentibus et circumstantiis eius sumpta, probatur tot ocularibus testibus: nempe, non tantum 12 Apostolis, sed et 70 discipulis piis ac impiis. Multa ex hac definitione aut circumscriptione IESU, testantur Iudaei ac Turcae cum suo Alcorano etiam hodierna die, quorum testimonium

Igitur hic ipse homo IESUS, est verus Meschias. Minor, quae est definitio circumscriptiva IESU, a variis accidentibus et circumstantiis eius sumpta, probatur tot ocularibus testibus: nempe, non tantum 12 Apostolis, sed et 70 discipulis piis ac impiis. Multa ex hac definitione aut circumscriptione IESU, testantur Iudaei ac Turcae cum suo Alcorano etiam hodierna die, quorum testimonium suspectum esse non potest. Nonnulla testantur etiam ipsae ruinae Hierosolymae, et dispersio reiecti populi, totiusque illius cultus tam longa abolitio. Cum hoc syllogismo secundo, qui

et dispersio reiecti populi, totiusque illius cultus tam longa abolitio. Cum hoc syllogismo secundo, qui est novi Testamenti proprius, urgetur etiam ille prior veteris, Quicquid Deus dicit aut testatur, id est verissimum. Sed Deus suo testimonio confirmat conciones IESU, emissa ter caelitus voce: Matth. 3. 17. Ioan. 12: praeterea editis tot et tantis miraculis, de quibus dicit ipsemet Dominus: Si non creditis mihi, at credite propter haec opera quae Pater mecum operatur. Et Nicodemus ait: Scimus quod a Deo venisti magister: nemo enim potest talia facere,

ut, Meschias est dominus Davidis, et filius Davidis. Dominus est ratione divinitatis, redemptionis, et maiorum donorum: filius, ratione humanitatis. Meschias fuit ante Abraam, et nondum fuit annos 40 natus: hoc dicitur ratione humanitatis, illud ratione divinitatis. Abraamus gestivit videre diem IESU, et vidit, ac gavisus est: Igitur maiorest IESUS quam Iacob, Isaac aut Abraam: contra, est eorum filius. Concordatur, ut prius de Davide. Meschias manet semper: quomodo tu dicis, oportet filium hominis exaltari? Ratione divinitatis et resurrectionis mox secuturae, manebit perpetuo, Meschias

historia licet cognoscere: quamvis annorum summa desideratur. Itaque eam petere oportet ex Philone, aut Iosepho, rerum Iudaicarum scriptoribus. Caeterum nos, qui a Scripturarum tramite non libenter digredimur, ad Danielis confugiemus vaticinium, in quo tempus ab exaedificata civitate ad IESU Christi Messiae nostri adventum in carnem, clare describitur. Ita autem capite nono dictum est Danieli, ab angelo: Et cognosces atque considerabis, ab egressu verbi de reparanda et reaedificanda Hierusalem, usque ad Meschiam, hebdomades 7, et hebdomades 62. Quo loco hebdomades accipi debere

quaedam etiam nos supra monuimus. Verum extat multorum scripta de hac re hoc potissimum seculo confecta. 9 Illud quoque eximiam utilitatem affert, tum ad nostram confirmationem, tum et ad adversariorum refutationem, quod Evangelistae, dum narrant sacram IESU Christi historiam, in more habent, ad conprobandum eum esse semen benedictum et Messiam patribus olim promissum, atque per prophetas multis ante seculis praenunciatum: promissiones atque vaticinia prophetarum ascribere, et in memoriam reducere. Ita Matthaeus, posteaquam capite primo retulisset

quoties quidem Prophetarum dicta vaticiniaque de Christo recensent, maiorem illius sui syllogismi recenseant: nempe, Qui erit talis ac talis persona, ut a Prophetis depingitur, is erit Meschias. Cum vero suas narrationes ad illas eorum praedictiones accommodant, et ostendunt in hoc aut illo facto IESU, hanc aut illam prophetiam de Meschia impletam esse, minorem sui illius principalis argumenti attexunt: unde porro sponte sequitur conclusio, hunc ipsum IESUM, et nullum alium hominem esse verum Meschiam. 11 Observandum quoque est diligenter in lectione

termini aetatum inciderunt. Sed multo clarissime secundae ad Timotheum tertio: At tu persistito, inquit, in his quae didicisti, et quae tibi concredita sunt: sciens a quo didiceris, et quod a puero Sacras literas noveris, quae te possunt eruditum reddere ad salutem, per fidem quae est in Christo Iesu. Omnis scriptura divinitus inspirata, et est utilis ad doctrinam, ad redargutionem, ad correctionem, ad institutionem, quae est in iustitia, ut integer sit Dei homo ad omne opus bonum apparantes. Sunt autem alii plures loci, multiplicem divinarum literarum utilitatem declarantes, qui opportune

tamen in libro eiusdem legis ita scriptum est: Et dixit Dominus ad Mosen: Dic filiis Israel. Usus igitur est his legislator verbis, quibus ei ut uteretur praeceptum est. Ergo verba Dei sunt, quae per officium licet humani oris audita sunt. Sed magnus ille propheta ipso iudicio Domini nostri Iesu Christi bene locutus, cum dixisset, Audi caelum, et auribus percipe terra: [?:- ] , Quoniam Dominus locutus est. Et post aliqua, quae querelis maximis increpabantur, dixit: Os enim Domini locutum est haec. Haec ergo omnia Dei verba sunt: sed declaratio sermonum maxime necessaria

et inhaerentes ei libenter, cum duce Spiritu sancto omni tempore audiemus. ORIGENES IN ESAIAM, HOMILIA 7. Nullum enim verbum post verbum Moysi, post verbum Prophetarum, multo autem amplius post verbum Iesu Christi et Apostolorum eius. CHRYSOSTOM. IN MATTH. CAP. 22. HOMILIA 41. Quicquid quaeritur ad salutem, totum iam impletum est in Scripturis. Qui ignarus est, inveniet ibi quod discat: qui

solvebat. Ideo litera sine gratia reos faciebat, quos confitentes gratia liberabat. Nam hoc dicit Apostolus: Si enim data esset Lex, quae posset vivificare, omnino ex Lege esset iustitia. Quare ergo data est Lex? sequitur et dicit: Sed conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide Iesu Christi daretur credentibus. Idem eruditissimus et pientissimus pater, plurimis locis verum legis usum commonstrans, longe aliter sentit et loquitur, quam Pharisaici doctores, qui putant legem esse homini possibilem: datamque ei adhoc esse, ut per eam iustificetur ac

populo Iudaeorum, de cuius genere secundum carnem veniebat: et sic factum est. Praedictum est, quod resurrecturus esset: resurrexit, et secundum ipsa praedicta prophetarum ascendit in caelum, et discipulis suis spiritum sanctum misit. praedictum est non solum a prophetis, sed etiam ab ipso Domino Iesu Christo, quod Ecclesia eius per universum orbem terrarum esset futura per sanctorum martyria passionesque disseminata: et tunc praedictum, quando adhuc et nomen eius latebat gentes: et ubi notum erat, irridebatur: et tamen virtutibus miraculorum eius, sive quae per se ipse, sive quae per

unitate integritatis consistere, nec separari ab invicem tanquam coniugium illud, de quo dictum, Erunt duo in carne una. Si ergo agnoscimus duos in carne una, agnoscamus duos in voce una. Inimici, inquit, mei dixerunt male mihi, quando morietur et peribit nomen eius? Persona est haec Domini nostri Iesu Christi: sed videte, si non ibi intelliguntur et membra. Dictum est hoc, cum ipse Dominus noster hic in terra in carne ambularet. Cum enim viderent multitudinem se qui auctoritatem eius, divinitatem et maiestatem miraculis praesentatam: cum hoc viderent Iudaei, de quibus ipse Dominus

populum post eum ire, dixerunt: Quando morietur, et peribit nomen eius? Id est, cum occiderimus eum, iam nomen eius non erit in terra, neque seducet aliquos mortuus. Mortuus est, et non periit nomen eius: sed seminatum est nomen eius. Glorificato ergo Domino nostro Iesu Christo, coeperunt multo magis, multoque numerosius credere in illum, et coeperunt membra eius audire, quod caput audiebat Hinc ergo Diabolus persecutiones in Ecclesia concitavit ad perdendum nomen Christi: nisi forte putatis, fratres. quoniam illi pagani, quando saeviebant in Christianos, non

est, donec veniat semen cui repromissum est, disposita per angelos in manu Mediatoris. Et iterum: Itaque Lex paedagogus noster fuit in Christo, ut ex fide iustificemur. postquam autem venit fides, nequaquam ultra sub paedagogo sumus. omnes enim filii Dei est is per fidem, quae est in Christo Iesu. Historia quoque, quae praecepta non continet, sed quid factum sit refert, ab Apostolo Lex appellatur. Dicite mihi, inquit, qui sub Lege vultis esse, Legem non legistis? Scriptum est enim quia Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et alterum de libera. Sed qui ex ancilla, secundum

Apostoli, aut Apostolici viri loquuntur ad populos, his plerunque testimoniis abutuntur, quae iam fuerunt in gentibus divulgata. Hieroǹ. in quaest. in Genes. In Epistolarum conscriptionibus ad Ecclesias, sancti viri principaliter proferunt servos se esse Domini nostri Iesu Christi. Didymus in Epistolam Iacobi, cap. 1.

EXPLICATIO. Sicut mortalem gloriam homines appetentes, in suis conscriptionibus dignitates quas putantur habere, praeponunt: ita sancti viri appellationem servorum Dei

Romanos vero, quo nomine, et quam ob rem? Etenim testificari apud ipsos ardetur, quod sint pleni bonitatis, pleni omnis scientiae: qui et possent invicem alius alium admonere. Romanis (inquam) quamobrem epistolam misit: propter gratiam, inquit, mihi a Deo concessam, ut sim in posterum minister Iesu Christi. Ob quod et in epistolae exordio dixit: Debitor sum, ita quantum in me est paratus sum nobis quoque, qui Romae estis, evangelizare. Epistola ergo ad Romanos non caeteras omnes tempore praecessit, ut multorum fert opinio: eas quidem omnes quae Romae scriptae fuere, anteit: caeteras

Ego enim ait, iam immolor, et tempus resolutionis meae instat. Quod autem inibi e vivis decesserit, undequaque liquet. Sed et ad Philemonem epistola inter postremas est et ipsa, eaque sub extremam illius senectam scripta. Itaque [?:--t ] : Nempe Paulus senex, nunc autem etiam vinctus Iesu Christi. Eandem tamen praecessit epistola ad Colossenses, id quod ab epistolae fine manifestum est. Colossensibus enim scribens ait. De omnibus reb. meis certiores vos faciet Tychicus, quem misi una cum Onesimo fido et dilecto fratre. Hic autem Onesimus is erat, pro quo epistolam ad Philemonem

directa est, cum hae quatuor a Deo ad homines tendant: sed hanc Iunilius sub aliis includens, separatim non nominavit. Historia est praeteritarum praesentiumve rerum narratio aut descriptio. Continetur autem sacra historia libris 23. Mosis 5. Iesu Nave 1. Iudicum 1. Ruth 1. Samuel. 2. Reg. 2. Par. 2. [?: ] 2. Iob 1. Ester 1. Evangeliorum quatuor, Actorum Apost. 1. Praeterea Hagiographa. In hisce tamen historicis libris etiam aliae tres tractationes reperiuntur, sed non principaliter: quia

et in praesenti commonens tempore. Quae definitio solis allegoricis et aenigmaticis dictis convenit, qualia in Salomonis sententiis non ita multa sunt. quomodo autem ego definiam proverbium, alibi ostendi. Hanc partem dicit ille contineri in Salomonis proverbiis, et Iesu Syrach: aliquos tamen et Cantica adiicere ac Sapientiae librum. Huic parti dicit alicubi admixtam esse simplicem doctrinam, non quidem principaliter, sed solum ad commendationem aut etiam explanationem proverbiorum: ut est dictum: Initium sapientiae est timor Domini. Repetit vero, Proverbia id

significatur, et consequenter intelligitur carnis assumptio, ut est: Unigenitus filius qui est in sinu patris. Nonnunquam vero solus homo, ab eo susceptus, et deitas consequenter, ut est: Novissime locutus est nobis in flio Nonnunquam simul utrunque ut est: Hoc sentite in vobis, quod et in Christo Iesu. Qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est, esse se aequalem Deo: sed semetipsum exinanivit, formam serviaccipiens. Nonnunquam et ad corpus videntur dicta, quae ad deitatem sunt principaliter referenda, ut est; Filius hominis quidem in caelo. Rursus divinitati nonnunquam videntur

Prima est beati Abrahae: secunda, Isaaci: tertia, Iacob, et ex eo natorum duodecim patriarcharum: quarta, tribus Iuda: quinta, totius populi in Aegypto: sexta, sancti David: septima, domus ipsius David, et per ipsam totius tribus Iuda: octava, reditus populi ex captivitate: nona, domini nostri Iesu Christi secundum carnem, quam sibi uniens Dei filius ex genere David, et per eum ex Abraham, atque ex Adam omnium nostrum saluti remissionique prospexit: decima, omnium gentium per dispensationem incarnationis ipsius Dei et Salvatoris nostri.

est forma futuri, id est typus. In Graeco enim typus specialiter legitur. Secundi ergo Adam, id est Christi, gratia, forma vel typus fuit transgressionis Adae, per contrarium scilicet figurata. 4 Quartus modus est, cum gratis moesta figurantur: ut Baptisma. Etenim figura est mortis Domini nostri Iesu Christi, sicut dicit Apostolus: Quotquot enim baptizati estis, in morte Iesu Christi baptizati estis. Quid enim aut Baptismate gratius, ubi a peccato purgamur, et quo filii Dei efficimur: aut morte moestius, ad quam ipse quoque, qui eam fuerat sponte sumpturus, tamen moestus accessit.

ergo Adam, id est Christi, gratia, forma vel typus fuit transgressionis Adae, per contrarium scilicet figurata. 4 Quartus modus est, cum gratis moesta figurantur: ut Baptisma. Etenim figura est mortis Domini nostri Iesu Christi, sicut dicit Apostolus: Quotquot enim baptizati estis, in morte Iesu Christi baptizati estis. Quid enim aut Baptismate gratius, ubi a peccato purgamur, et quo filii Dei efficimur: aut morte moestius, ad quam ipse quoque, qui eam fuerat sponte sumpturus, tamen moestus accessit. Typis praeterea accidunt Temporum differentiae. 1 Nam

sumpturus, tamen moestus accessit. Typis praeterea accidunt Temporum differentiae. 1 Nam quaedam ante legem sunt: ut Abel a fratreoccisus, Christi passionem praefigurabat: et Nohe arca, Ecclesiam: et caetera similia. 2 Quaedam vero sub lege: ut ipsius Moysi mors, et Iesu gloria. 3 Quaedam sub gratia: ut baptizatorum indumenta, et sacerdotum vestes, et Dominici corporis participatio, et singula alia. Quae omnia typis monstrare, non ad regularum doctrinam, sed ad expositionem pertinet. Earatione figuras sive typos ad futurum seculum

Nam cum dicit: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram: et, Venite descendamus, confundamus linguas eorum: pluralis numerus Trinitatis indicium est: qui novo Testamento apertius praedicatur. Et cum dicitur: Singuis fratris tui clamat ad me de terra: passio Domini nostri Iesu Christi praedicitur: Apostolo teste, in Epistola ad Hebraeos: Quia conspersio sanguinis Christi, plus potuit ad Dominum clamare pro nobis, quam Abel sanguis clamaverat contra fratrem. Quot modis sub lege praedictiones

ac odiosum efficiunt. 25 Latini non ultra unum adiectivum uni substantivo semel, sine coniunctione adiiciunt: at Hebraei multa unico subiecto, partim per adiectiva, partim per substantiva vel in genitivo posita, vel aliis rationibus adiungunt: ut Rom. 1, Paulus servus IESU Christi, vocatus Apostolus, segregatus ad Evangelion Dei. Hic tria Epitheta audimus, et mox: De filio suo genito ex semine David, definito filio Domino nostro, etc. et mox: Omnibus existentibus Romae dilectis Dei, vocatis sanctis. 26 Dicunt vero

manum in patina, is me proditurus est: clarius fuisset, Ille me proditurus est, qui intingit mecum, etc. 27 Multa brevissime dicunt: ut sit saepe necesse intelligere relativum una cum verbo substantivo. Rom. 8. Lex spiritus vitae in Christo Iesu: subintellige, Qui Spiritus est in Christo Iesu. Iacob. 2, Fides sine operibus mortua est: pro, quae fides est sine operibus. 28 Ponunt nonnun quam Et coniunctionem, pro relativo Qui, quae, quod. Psal. 118, Deus est Dominus, et illuxit nobis: id est,

fuisset, Ille me proditurus est, qui intingit mecum, etc. 27 Multa brevissime dicunt: ut sit saepe necesse intelligere relativum una cum verbo substantivo. Rom. 8. Lex spiritus vitae in Christo Iesu: subintellige, Qui Spiritus est in Christo Iesu. Iacob. 2, Fides sine operibus mortua est: pro, quae fides est sine operibus. 28 Ponunt nonnun quam Et coniunctionem, pro relativo Qui, quae, quod. Psal. 118, Deus est Dominus, et illuxit nobis: id est, qui suo praesenti auxilio affulsit nobis. 1

id est, Vos nostra opinione minime caeci estis, sed tunc liberum arbitrium habetis, tum estis docti in sacris, ideo securi peribitis. Iohann. 9. Non veni propter iustos, id est, qui se esse iustos somniant. Sic secundum alienam opinionem aut dubitationem quaerit Baptista per Apostolos ex Iesu, An ipse esset verus Meschias, aut alius sit expectandus, cum ei antea luculentissimum testimonium dedisset, quod ipse sit verus Dei agnus, et nullus alius. Sic Paulus dicit Gal. 2, se cum Petro contulisse, ne quo modo frustra cucurrisset, id est, ut aliis eximeret illam pravam dubitationem

ex posteris Iuda. Secundo, cum possessiva aut patria: ut Philistaeus, pro Goliath, Nazarenus aut Galilaeus, pro Christo, Aegyptius, pro Pharaone. Tertio, cum Epitheton, ut, Iesurum, rectus, pro Iacobo: solitarius, pro Abraham: superbus, pro Aegyptio. Isa. 51, Tu percussisti superbum. Iustus, pro Iesu: Nihil tibi sit cum iusto isto. Quarto, cum appellativum studii aut artis pro nomine proprio usurpatur: ut, Rabbi, magister, servator, pro Iesu. Quinto, cum proprium pro virtute, scelere aut vitio ipsi valde proprio ponitur: ut Cain, pro parricida, David, pro musico, Samson, pro forti. Sic

Tertio, cum Epitheton, ut, Iesurum, rectus, pro Iacobo: solitarius, pro Abraham: superbus, pro Aegyptio. Isa. 51, Tu percussisti superbum. Iustus, pro Iesu: Nihil tibi sit cum iusto isto. Quarto, cum appellativum studii aut artis pro nomine proprio usurpatur: ut, Rabbi, magister, servator, pro Iesu. Quinto, cum proprium pro virtute, scelere aut vitio ipsi valde proprio ponitur: ut Cain, pro parricida, David, pro musico, Samson, pro forti. Sic Elias ponitur pro praestantis zeli propheta. Sexto, cum nomen gentis pro aliqua sua insigni proprietate: ut, Aethiops aut Emorrheus, vel etiam

Sexto, cum nomen gentis pro aliqua sua insigni proprietate: ut, Aethiops aut Emorrheus, vel etiam Sodomita, pro impio: sicut Deus dicit, suum populum esse Emorrheos, et esse ex Sodoma. Huc omnino referri possunt locutiones, cum definitio aut descriptio pro definito ponitur: ut filius hominis, pro Iesu aut Ezechiele. Sic sathan dicitur princeps mundi, adversarius, tentator, inimicus homo: et Christus dicitur rex Israel, filius David. Sic Deus dicitur habitator caeli, iudex mundi, custos hominum, sedens super Cherubim. Periphrasis circumlocuto est, cum integra oratio

videtur esse cum Synchisi, quae est confusio aut perturbatio verborum talis, ut non facile eorum naturalem ordinem cernere possis: quae omnino varia est et pene incomprehensibilis praeceptione. Rom. in fine: Ei vero, qui potest nos confirmare secundum Evangelium meum, et secundum praedicationem IESU Christi, ex revelatione mysterii, quod a temporibus aeternis tacitum fuit, nunc vero factum est manifestum per scripturas propheticas, ex imperio aeterni Dei, in obedientiam fidei, apud quasvis gentes declaratum: soli sapienti Deo, cui gloria per IESUM Christum, in secula, Amen. et primo

cum ait: Qua propter quamvis multam in Christo libertatem imperandi habeam tibi id quod tui muneris est: tamen propter charitatem potius precor, cum talis sim, nempe Paulus senex, nunc etiam vinctus Iesu Christi. Precor autem pro filio meo Onesimo, quem genui in vinculis meis. Sic pulchra et quasi conspicua Hypotyposis est. Psal. 7, Nisi conversus fuerit peccator, Deus acuet gladium suum: tetendit arcum, et paravit eum, concinnavitque ei etiam tela lethifera, sagittas suas

alteruter magis celebris in regimine fuisse visus est, aut etiam diverso respectu. Quod huius monitionis imperitis in computationibus annorum et lectione Sacrae historiae non infrequenter multa dubia parit. Tali Hebraismo Iohan, 11. dicuntur Iudaei ab ea die iniisse consilium de interficiendo Iesu, cum id etiam antea decrevissent, sed tunc magis ac vehementius, quam unquam antea, coeperunt incumbere in eius exitium. Contra etiam pars parva aut obscurum initium haud raro pro nihilo habetur: ut quod Mar. 5 dicitur, neminem potuisse ligare catenis illum

speciale verbum pro generali ponitur: ut sit sensus, Iudicastis vos indignos, pro, effecistis. Sed nihilominus voluit Apostolus eorum pravum iudicium de Meschia simul complecti: quasi diceret, Vos iudicando IESU esse patibulo quam Meschiae honore dignum, vosmet condemnastis. Addatur sane et haec Regula, licet in praecedentibus ferme iam comprehensa videri queat, quod videlicet verba denotantia motus voluntatis, aut certe quae cum externo opere simul voluntatem includunt,

reus, aut qui se excusabat. De qua re in verbo Interrogo, disserui. In disputationibus plerunque sunt veluti insidiosi quidam laquei. Sic Iudaei suis interrogatiunculis captabant aliquod periculosum verbum aut dictum ex ore Iesu, quod plausibiliter postea exagitare, et ipsum in odium inducere possent. Ac facile sane hominibus hoc accidere potest, qui non prius praevident fraudulentum consilium adversariorum, ante quam irretiti teneantur. Sed de Christo saepe scriptum est, quod cogitationes insidiantium adversariorum

est: Haec sic facta sunt, ut implerentur Scripturae. Lex ita subintravit, ut abundaret seu augmentum sumeret delictum: hoc est, ex lege subintrante delictum abundavit. Malum coram te feci, ut iustificeris: id est, iustus et verax appareas in sermonibus tuis. Sic quod dicitur Isaiae 7, de puero Iesu: Butyrum et mel comedet, ut sciat reprobare malum, et eligere bonum: significat non quod puer comedet butyrum et mel, eo fine edet, ut sciat reprobare malum: sed quia puer ita comedet butyrum et mel, ut etiam in comedendo sciat reprobare bonum, et eligere malum. Sic Chrysostomus exponit de

est requirens Deum: omnes inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Et tandem in eodem Psalmo Deus dicit quandam esse plebem suam, et quandam iustorum generationem. Apud Paulum legimus: Omnia mihi licent, sed non omnia expeditur. Omnes quae sua sunt quaerunt, non quae Iesu Christi. Sicut in Adam omnes moritur, ita et in Christo omnes vivificabuntur. Quomodo nemo accipit testimonium eius, si aliquis accipit? Quomodo non est intelligens quisquam, qui faciat bonum, si est aliqua plebs Dei, et iustorum generatio? Quomodo omnia licuerint Apostolo, cum manifestum sit

anathema. Nemo potest dicere Dominum IESUM, nisi per Spiritum sanctum: id est, sic de eo ex animo sentire ac profiteri. Sic qui ei Ave dixerit, Nec Ave quidem ei dixeritis: id est, familiarius cum eo versatus fuerit. Qui negat IESUM venisse in carne: id est, illam doctrinam corrumpit, aut Domino IESU officium mediatoris adimit. Nomen eius erit Emanuel, Nomen eius erit IESUS: id est, erit verus servator. Sic Hebr. 11, Si recordati fuissent prioris patriae unde exierant: id est, si voluissent eo reverti. Sic nunc Synergistae conantur per illa tenuiora verba: Qui audit ac discit a patre,

non ad illam circumstantiam divinae ordinationis: diciturque id ratione Apostoli, qui solus perspexit illos sceleratos homines inscios, aut per ignorantiam, et quasi invitos voluntatem Dei executos esse. Sensus ergo est, quasi dicat Apostolus: Persecutores nefario animo conspirarunt in necem Iesu, eamque etiam tandem scelerate peregerunt. Quam mortem ipsemet etiam Deus dudum ordinaverat, ac tandem ad eventum produxit. Verum Iudaei neque sciverunt hoc consilium, nec in hoc Deo obedire sunt conati. Ita duplex dubium per hanc distinctionem substantiae et

ad primum redeas, nec tamen aut sensum violes, aut ineptus putidusve sis: hoc vero factu perdifficile est, et Paulo (ut opinor) proprium. Consimilis longaque circuitio est etiam Coloss. 1. cuius verba asscribam. [2.] Gratias agimus Deo et patri Domini nostri Iesu Christi semper de vobis orantes, [4] audientes fidem vestram in Christo Iesu et dilectionem in omnes sanctos, [5] propter spem repositam vobis in caelis, [5] quam audivistis per sermonem veritatis Evangelii praesentis in nos: 5 sicut et in toto mundo fructificat, quemadmodum et in

hoc vero factu perdifficile est, et Paulo (ut opinor) proprium. Consimilis longaque circuitio est etiam Coloss. 1. cuius verba asscribam. [2.] Gratias agimus Deo et patri Domini nostri Iesu Christi semper de vobis orantes, [4] audientes fidem vestram in Christo Iesu et dilectionem in omnes sanctos, [5] propter spem repositam vobis in caelis, [5] quam audivistis per sermonem veritatis Evangelii praesentis in nos: 5 sicut et in toto mundo fructificat, quemadmodum et in vobis, [6] ab ea die qua cognovistis gratiam Dei in veritate: 7 sicut

vuluam Sarae. β Verum ad promissionem Dei non haesitabat ob incredulitatem, sed robustus factus est fide. Rom. 8. Propositio: α Nulla igitur nunc est condemnatio his, qui insiti sunt Christo Iesu, β qui non secundum carnem versantur, sed iuxta spiritum, Explicatio: α Nam lex spiritus vitae per Christum Iesum liberum me reddidit a iure peccati et mortis. Etenim quod lex praestare non poterat ea parte qua

Nam si unius α delicto multi mortui sunt: multo magis β gratia Dei et donum per gratiam quae fuit unius hominis Iesu Christi in multos exuberavit. Et non sicut reatus per unum α peccantem: ita β donum.

Etenim si α per unius delictum mors regnavit per unum: multo magis ii β, qui exuberantiam gratiae et doni iustitiae accipiunt, in vita regnabunt authore uno Iesu Christo. Itaque si per α unius delictum propagatus est reatus in omnes ad condemnationem: ita et

et in fine. 2 Corinth. 3, Num egemus (ut nonnulli) commendatitiis epistolis apud vos, aut a vobis commendatitiis. 2 Timoth. 3, Persecutiones et afflictiones, quae mihi acciderunt Antiochiae, Listris et Iconii, quas persecutiones passus sum. Sic Ephes. 2. 13. initio versus dicit, In Christo Iesu: mox in fine Per sanguinem Iesu. Et mox u. 15, Solvens inimicitias, repetit in fine sequentis versus. Fit autem talis repetitio vel energiae, vel vehementioris cuiusdam significationis gratia, ut in priori exemplo: vel etiam perspicuitatis, ut in posteriori, ubi

egemus (ut nonnulli) commendatitiis epistolis apud vos, aut a vobis commendatitiis. 2 Timoth. 3, Persecutiones et afflictiones, quae mihi acciderunt Antiochiae, Listris et Iconii, quas persecutiones passus sum. Sic Ephes. 2. 13. initio versus dicit, In Christo Iesu: mox in fine Per sanguinem Iesu. Et mox u. 15, Solvens inimicitias, repetit in fine sequentis versus. Fit autem talis repetitio vel energiae, vel vehementioris cuiusdam significationis gratia, ut in priori exemplo: vel etiam perspicuitatis, ut in posteriori, ubi iteratur Commendatitiis, ne dubium

Sic tertio capite dicturus se orare pro Ephesiorum et aliorum gentilium in vera pietate profectu, primum haec verba ponit: Huius rei gratia, Ego Paulus vinctus Iesu Christi pro vobis gentibus: deinde nondum addito verbo, quod affirmet se facere aut pati, statim digreditur ad occupationem obiectionis, cur ipse potissimum pro Ethnicis sit solicitus. Qua digressione finita, tandem revertitur ad propositam orationem, et eam pene totam refingit: Huius rei

dederunt mihi et Barnabae societatis, ut nos inter gentes, ipsi vero in circumcisionem, etc. Tertium quoque exemplum est eodem capite in his verbis: Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores: (digreditur) quoniam scimus non iustificari hominem ex operibus legis, nisi per fidem Iesu Christi (repetit:) Et nos in Christum Iesum credidimus, ut iustificaremur ex fide Christi, et non ex operibus legis. In hoc exemplo repetit illud: Et nos, quandoquidem erat longius digressus ad illa: Quoniam scimus, etc. Ratio autem, cur denuo refingant totam orationem, est, quod

est totam orationem refingere. Ob hanc eandem causam saepe in eadem oratione aliquae voces repetuntur: ut 1 Cor. 5, Iam constitui, sicuti praesens, eum, qui sic hoc perpetravit, in nomine Domini congregatis vobis una cum spiritu meo, cum potentia Domini nostri Iesu Christi tradere istum talem satanae. Hic repetitur accusativus Istum, propter multa interposita, ut melius cohaerentia cerni possit totius sententiae. 1 Cor. 7, Qui vero stat firmus in corde (interponit) non habens necessitatem, potestatem vero habet de propria voluntate (propter haec

in iis, quae infirmitatis meae sunt, gloriabor. Quod vero post hunc impetum interposita narratiuncula quodam modo requiescit, et requiescere facit auditorem, quid decoris, quid delectationis habeat, satis dici non potest. Sequitur enim dicens: Deus et pater Domini nostri Iesu Christi scit, qui est benedictus in secula, quod non mentior. Ac deinde quomodo periclitatus fuerit, et quomodo evaserit, brevissime narrat. Longum est caetera persequi, vel in aliis sanctarum Scripturarum locis ista monstrare. Quid si etiam figuras locutionis, quae illa arte traduntur iis

non est, Deus autem unus est. Et hîc occurrebat quod sibi ipse proposuit: Lex ergo adversus promissa Dei? et respondit, Absit. Reddiditque rationem, dicens: Si enim data esset lex quae posset vivificare, vere ex lege esset iustitia: sed conclusit scriptura omnia sub peccato, ut promissio ex fide IESU Christi daretur credentibus, etc. vel si quid eiusmodi est. Pertinet ergo ad docendi curam non solum aperire clausa, et nodos salvere quaestionum: sed etiam tum hoc agitur aliis quaestionibus, quae fortassis inciderint, ne id quod dicimus, improbetur per

Sed in his omnibus supervincimus per eum qui dilexit nos. Certus sum enim, quia neque mors, neque vita, neque angeli, neque principatus, neque praesentia, neque futura, neque virtus, neque altitudo, neque profundum, neque creatura alia, poterit nos separare a charitate Dei, quae est in Christo IESU Domino nostro. Ad Galatas autem, quamvis tota ipsa epistola submisso dicendi genere scripta sit, nisi in extremis partibus, ubi est eloquium temperatum: tamen interponit quendam locum eo motu animi, ut sine ullis quidem talibus ornamentis, qualia sunt in iis quae modo

aegrotando medicinam. Haec ibi. Verum simplicitas sacri sermonis potissimum in historicis conspicitur, cuius exemplum potest esse vel Moyses vel Matthaeus. Ipsa enim narrationis eius historiaeve exaedificatio, sive structura, posita est in rebus et verbis. Res ipsae sunt IESU Christi, filii Dei dicta et facta, suis illustrata circumstantiis: ipsa denique beata vita, quae in Christo per fidem gratuito confertur credentibus, et per Evangelium promittitur: sed et vere pia vita, quam omnia Christi tum dicta tum facta docent ac inculcant: id quod et totius huius operis

Palaestinae episcopus Eusebius: Venerabiles, inquit, et vere Deo digni Apostoli Christi, cum essent in omnibus puritate vitae et animi virtutibus clari, non magni pendebant sermonis ornatum, quippe in quibus anima erat divinis ornata virtutibus, simul et signorum gratia, quae eis a Domino nostro IESU Christo concessa fuerat, confidentes, non in suasoriis humanae sapientiae verbis summam praedicationis Dominicae collocabant: sed in ostensione Spiritus et virtute, per quam mirabilibus consummatis, et verborum suorum fide facta, universo orbi regni caelorum scientiam tradiderunt: parvi

de causis: quia plura esse videntur, quia singula novo quasi impetu in lectorem irruunt, quia commotum dicentis animum ostendunt, quia dant spacium auditori singula expendendi, 1. Cor. 6, Et haec eratis quidem: sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed iustificati estis in nomine Domini IESU. Sic Terent. Quot modis contemptus, spretus? facta, transacta omnia. et Exclusit, revocat, redeam? non, si me oret. Plurima vero Asyndeta sunt apud Paulum, sive cum urget, sive cum plura mandat. Summa, omnia in currentia in oculos turbant. nam teste Horatio, omnia in

eam iterari, facileque addita modo applicatione illa antecedens sententia potest subintelligi a Lectore non somnolento. Simile prorsus exemplum est 1 Thessal. 4, Nolite dolere de mortuis, sicut qui spem non habent. nam si credimus quod Iesus mortuus est et resurrexit: sic Deus etiam mortuos in Iesu adducet cum eo. Sententia: Nam si credimus, servit utrique praecedenti et sequenti: potuisset autem suppleri sermo sic: Nam si credimus quod Iesus est mortuus, quodque resurrexit: credamus etiam, quod, sicut illum mortuum resuscitavit Deus, sic et nostros pie mortuos suscitabit.

materia tamen ac potentia aderant. Saepe quoque singulae sententiae aliis aut verbo aut participio, aut nomine aliquo inseruntur, ac veluti infarciuntur. Statim initio Roman. 1, in sola subscriptione singula verba integras prolixasque sententias continent: Paulus servus Iesu Christi, vocatus Apostolus, separatus ad Evangelion Dei. Singulae enim hae voces multa complectuntur, prolixaque expositione indigent. de qua re alibi actum est. Decimooctavo. Summa, Scripturae verba non sunt ociosa, non dormitantia aut superflua, sed singula aut

adhibita. Singula ibi, non aliter ac operae in officina seduli artificis, aliquid agunt, laborant, et aliquem singularem eximiumque fructum ferunt, ut supra ex testimoniis patrum cognovimus. Non raro singula argumenta in singulis vocibus continentur, ut in praedicto exemplo: Paulus est servus Iesu Christi, igitur non malus aut improbus, non levis aut nihili, eoque non est contemnendus. Est etiam vocatus Apostolus, et ad Evangelium segregatus: igitur studiose ac in timore Dei audiendus est, plenaque ei fides est habenda, non ut aliquis alius communis doctor, quantumvis alioqui bonus ac

extant, quorum aliqua paulo ante indicavi, cum dixi eum ex alio in aliud labi aut fluere. Sed inter alia illustre est illud Coloss. 1. quod totum primum caput occupat, quod hîc adscribam, etc. Gratias agimus DEO et patri Domini nostri IESU Christi, semper pro vobis orantes, audita fide vestra in Christo IESU, et charitate in omnes sanctos: propter spem sepositam nobis in caelis, quam prius audistis per sermonem veritatis, id est Evangelii, perveniens ad vos, sicut et in totum mundum: et fructum profert, sicut apud nos quoque: ex

in aliud labi aut fluere. Sed inter alia illustre est illud Coloss. 1. quod totum primum caput occupat, quod hîc adscribam, etc. Gratias agimus DEO et patri Domini nostri IESU Christi, semper pro vobis orantes, audita fide vestra in Christo IESU, et charitate in omnes sanctos: propter spem sepositam nobis in caelis, quam prius audistis per sermonem veritatis, id est Evangelii, perveniens ad vos, sicut et in totum mundum: et fructum profert, sicut apud nos quoque: ex quo die vere cognovistis Dei gratiam, sicut et didicistis ex Epaphra

nunc autem patefactum estsanctis eius, quibus voluit Deus notum facere, quae sint divitiae gloriosi huius mysterii inter gentes, qui est Christus inter vos, spes illa gloriae, quem nos annunciamus, admonentes omnem hominem in omni sapientia, ut praestemus omnem hominem perfectum in Christo IESU. Ad quod etiam enitor, decertans secundum efficacitatem ipsius agentem in me potenter. Hîc videmus semper sequentes sententias ac membra ita praecedentibus quasi alligatas annexasque esse, ut sine quiete aut respiratione necesse sit Lectorem uno continuatoque cursu

donec tandem totum eum locum absolvens, ad metam perveniat. In epistolis Petri multa sunt huius generis dicendi exempla, quorum aliquod tum fidei tum declarationis gratia adscribam. Capite 1. primae, ita habetur: Laudandus est Deus et pater Domini nostri IESU Christi, qui iuxta copiosam suam misericordiam regenuit nos in spem vivam, per hoc, quod resurrexit IESUS Christus exmortuis in haereditatem immortalem, et incontaminabilem atque immarcessibilem, conservatam in caelis erga vos, qui virtute Dei custo dimini per fidem ad salutem: quae in hoc

potest illustre exemplum pendentis orationis suppeditare. Nam et ibi ita omnes sententiae sunt inter se connexae, ut magna eius pars, unica periodus esse videatur. Verum adscribamus sane etiam ex ea epistola exemplum, ut tanto magis haec res illustretur. Benedictus Deus et pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nobis omni benedictione spirituali in caelis, Christo: sicut elegit nos in ipso, ante quam iacerentur fundamenta mundi, ut essemus sancti et inculpati coram ipso, per charitatem, praedestinando nos in adoptionem filiorum per Iesum Christum in sese pro sponte benevolo

1. Ne igitur te pudeat testimonii Domini nostri, neque te pudeat mei, qui sum vinctus ipsius: sed esto particeps afflictionum Evangelii ex potentia Dei, qui servavit nos, et vocavit vocatione sancta, non ex operibus nostris, sed ex suo proposito et gratia: quae data quidem est nobis in Christo IESU ante tempora secularia, sed patefacta est nunc per illustrem illum adventum servatoris nostri IESU Christi, qui et mortem abolevit, et vitam in lucem produxit, ac immortalitatem per Evangelium: cuius constitutus ego sum praeco et Apostolus, ac doctor gentium: quam

esto particeps afflictionum Evangelii ex potentia Dei, qui servavit nos, et vocavit vocatione sancta, non ex operibus nostris, sed ex suo proposito et gratia: quae data quidem est nobis in Christo IESU ante tempora secularia, sed patefacta est nunc per illustrem illum adventum servatoris nostri IESU Christi, qui et mortem abolevit, et vitam in lucem produxit, ac immortalitatem per Evangelium: cuius constitutus ego sum praeco et Apostolus, ac doctor gentium: quam ob causam et haec patior, neque

Non est vero apud Apostolum sola orationis connexio, aut (ut ita dicam) pendentia seu fluxus: sed etiam rerum mirabilis conglutinatio. nam plerunque aut explicandum est aliquid ex praecedente membro, ut initio Epistolae ad Rom. ostendi: ubi in prima sententia, Paulus servus IESU Christi, vocatus Apostolus: vox Servus IESU, Apostolus, declaratur per segregatus ad Evangelium, ubi mox vox Evangelii explicanda venit. Eius igitur gratia sequens membrum adnectitur. In eo porro restat vox Filii exponenda, in cuius expositione porro, quomodo IESUS sit declaratus potenter

sola orationis connexio, aut (ut ita dicam) pendentia seu fluxus: sed etiam rerum mirabilis conglutinatio. nam plerunque aut explicandum est aliquid ex praecedente membro, ut initio Epistolae ad Rom. ostendi: ubi in prima sententia, Paulus servus IESU Christi, vocatus Apostolus: vox Servus IESU, Apostolus, declaratur per segregatus ad Evangelium, ubi mox vox Evangelii explicanda venit. Eius igitur gratia sequens membrum adnectitur. In eo porro restat vox Filii exponenda, in cuius expositione porro, quomodo IESUS sit declaratus potenter filius Dei, nempe per resurrectionem et donum

circulo ad suum Apostolatum relabitur. qua occasione alius sensus alii alligatur, fitque perpetuus quidam orationis fluxus. Aliquando causa efficiens aut effectus adglutinantur antecedentibus, ut in praecedenti exemplo Col. 1, Gratias agimus Deo et patri Domini nostri IESU Christi, semper de vobis orantes. Audita fide vestra in Christo et dilectione in omnes propterspem repositam vobis in caelis, etc. Hîc gratiarum actioni alligatur causa, nempe audita illorum fides et charitas. Huic iterum causa fidei et charitatis, nempe futurae gloriae spes: cui

cedente et consentiente ipso quoque Petro, obtinuerit eviceritque, non esse necessariam legis observationem ad iustificationem et salutem. Mox addit: Nos natura Iudaei, et non ex gentibus peccatores, scientes non iustificari hominem ex operibus legis, sed tantum per fidem IESU CHRISTI, et nos in Christum credidimus. Ubi a suo aliorumque apostolorum exemplo et etiam sententia argumentatur, quod et ipsi deserto Moyse ac omni fiducia operum ad Christum confugerant. Addit autem mira brevitate illustrem amplificationem a genere: Nos, inquit, sumus Iudaei. Igitur merito

rerum volo esse solicitudinem. nam plerunque optima rebus cohaerent, et cernuntur suo lumine. Et Aristoteles studium ornatus circa elocutionem corruptis auditoribus, verba potius quam sensa morantibus fert acceptum. D. Paulus itaque, cui hoc in scribendo consilium fuit, ut fidem Domini nostri Iesu Christi, et vitam hac dignam persuaderet, hoc est, summam traderet sapientiam, rerum quam verborum studiosior fuit. Unde illud de se ipse testatus est: Etsi vero idiota sum sermone, non tamen scientia: 2. Cor. 11. Quanquam nec verborum negligens fuit, ut qui fieri omnibus omnia operam

dum rerum admiratione et studio tenetur, de verborum cultu esse solicitus. Si ergo consideremus primum quis scripserit hasce Epistolas, nempe Apostolus crucifixi: deinde, quid, nimirum Evangelium crucifixi: postremo, ad quos, eos scilicet, qui huc essent adducendi, ut in cruce Domini nostri Iesu Christi omnem et salutem et gloriam potieret: satis liquet, quam decuerit Paulum sermonis humilitas, et ea ratio, qua sicut afflatum Spiritus, ita neglectum inanis cultus (quem caro admiratur) prae se ferret, dum ostenderet rem quam commendat, maxime popularem, et omnibus qui modo eam cupiant,

Ioannis cap. 2, Scribo vobis, aliquoties sine copula repetit. Appendices. Appendices sententiarum non paucas habet. 1 Ioan. 3, Hoc est mandatum eius, ut credamus nomini filii eius Iesu Christi, et diligamus alii alios, sicut mandavit nobis. Illud. Sicut mandavit, appensum aut alligatum est praecedentibus, cum iam satis plene dictum esset. Posses etiam vocare Appositiones fini sententiae subiectas, ut Ioan. 1, Quot quot autem acceperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei

eum esse causam vel authorem largitoremve vitae aeternae. Sublimia tractat. Hoc habet proprium Ioannes in suo Evangelio, quod ad altiora ferme caeteris consectatur, ut est praesertim divinitas Iesu, quam studiosius adserit caeteris: sic et alia mysteria altiora attingit, ut de incarnatione verbi, de coniunctione operationum Filii ac Patris, et quomodo sit panis de caelo descendens: tum etiam originalis malitiae illustrationem, ob quam causam symbolo aquilae alte volantis, et solem ipsum

optimo animo et studio quaero: ut si maxime quis aliquid vel in ordine, vel in limatione, aut aliis partibus desideraverit, nostramque operam parvi fecerit, non ita nimium dolituri simus: modo sint aliqui boni ac pii, qui hinc non parum fructus percipiant, ac pro eo gratias Deo patri Domini nostri IESU Christi, omnium bonorum unico fonti ac largitori, agant. DE METONYMICIS AUT SYNECDOCHICIS poenitentiae descriptionibus. Plurimum occupatur Scriptura in praedicatione poenitentiae. hoc enim modo

igitur ac promissione de futuro, non actu ac opere ipso abolitum est, ut scilicet quoties petierimus, praeteriti temporis peccati reatus aboleatur. Tale quid est quod quaedam versio habet, Rom. 8, Nihil est damnabile, sicut et Germanica Dietenbergii, nichts verdamlich, in iis qui sunt in Christo Iesu, cum in Graeco κατάκριμα, damnatio aut condemnatio. Est enim adhuc praegrandis massa carnis ac veteris hominis in piis, de qua adeo graviter queritur Paul. Rom. 7, quae vere est damnabilis coram iudicio Dei, et omnes pios ira ac damnatione Dei

Dei applicatum et quasi conformatum esse, nemini dubium est. Et possunt huius rei rationes non paucae afferri. Nam cum omnia nomina propria Hebraeis aliquid significent: tum praesertim ea quae Deus vel sibi vel etiam aliis imponit, ut Abraami, Sarae, Israelis, Isaac, filorum Isaiae, Ioannis, Iesu, et similium. Ad haec, cum velit ex hoc nomine cognosci et considerari, dicatque fore suum memoriale in omnes gene rationes: certe vult aliquid, idque eximium in se suisve actionibus ea voce

mystico Dei nomine Iehova annotarem, tanquam et certiora, et utiliora aliis. Nam plerique aut curiosa ac superstitiosa, aut certe valde humilia et inutilia de eo disserunt: quae accuratiore confutatione, ne mihi aliisque tempus perderem, digna esse non censui. Orandus autem est pater Domini nostri Iesu Christi, ut et patefaciat nobis perspicue salutaria filii sui mysteria: et cor nostrum spiritu suo regat, ut ea magnifaciamus, ac recte ad eius gloriam, nostramque et aliorum salutem referamus. Amen. DE IESU, NOMINE CHRISTI

est pater Domini nostri Iesu Christi, ut et patefaciat nobis perspicue salutaria filii sui mysteria: et cor nostrum spiritu suo regat, ut ea magnifaciamus, ac recte ad eius gloriam, nostramque et aliorum salutem referamus. Amen. DE IESU, NOMINE CHRISTI SERVAtoris nostri proprio, contra Osiandrum. Et si saepe, cum in Osiandri tetram illam profanamque nominis Iesu corruptionem depravationemque incidi, magnopere condolui, iudicavique aequissimum esse, aliquem publico scripto salutare illud

ac recte ad eius gloriam, nostramque et aliorum salutem referamus. Amen. DE IESU, NOMINE CHRISTI SERVAtoris nostri proprio, contra Osiandrum. Et si saepe, cum in Osiandri tetram illam profanamque nominis Iesu corruptionem depravationemque incidi, magnopere condolui, iudicavique aequissimum esse, aliquem publico scripto salutare illud plenissimumque piae doctrinae et consolationis nomen, ab iniuria Iudaicisque eius hominis corruptelis vindicare, atque ideo, cum id nemo alius faceret, saepe ipse

veluti si probarem, calcar audaciae eius ad maiores corruptelas in religionem tentandas adderem, quae ilioqui quotidie supra modum crescunt. Quare breviter, Christo servatore iuvante, tum veram nominis Iesu etymologiam asseram, tum et Osiandri sophismata corruptelasque refutabo. Cum Angelus Matth. 1 dicit ad Iosephum cogitantem de deserenda Maria (quod eam suspectam adulterii habebat) per somnium: Ioseph fili David, ne metuas adiungere tibi Mariam uxorem tuam, nam quod

rursus nescio qua rabinica sapientia conscindit et mutilat in initio et fine, et facit inde ישו Ieschu. Sed misses eius torsiones et crucifixiones divini huius nominis faciam, primumque probabo aliquot firmis rationibus, revera nomen Iesu a verbo ישע Iascha salvare, venire, et esse idem cum הישוע Iehosua. Postea Osiandri deliria refutabo. Rationes meae sententiae hae sunt. Prima ratio: Angelus postquam indicavit nomen quo

constat Osiandro sic initio in illis ipsis monumentis scriptum fuisse, et non a posteris sic scribendo detortum et depravatum? Sed Iudaei semper diabolico odio contra Christum flagrarunt, eumque sine intermissione maledictis, etiam de trivio sumptis, incessiverunt. Quid ergo mirum, si et nomen Iesu sic corruperunt contumeliae causa, sicut et nomen divae Virginis? Atqui dicit Osiander, id Christiani non fuissent passi. Christiani nec docuerunt Hebraice, sed Graece, eoque contenti suo ἰησοῦς, non multum solliciti fuerunt

rerum et nominum Christi in suum Alcoranum transtulerunt, ut et hoc argumentum Osiandri breviter attingam. Secundo, inquitille, dicere Matthaeum, Salvatorem nostrum ideo vocatum esse Iesum, ut satisfieret prophetiae de puero vocando Emanuel: quare oportere nomen Iesu, significare Deum, sicut et Emanuel. Ad quod primum respondeo, Matthaeum nequaquam dicere, ideo eum sic vocatum, ut satisfaceret nomini Emanuel, sed dicit: Totum hoc ideo factum, ut impleatur prophetia Esaiae, etc. Quid est illud totum? nempe totus sermo Angeli, quod affirmat

imponi necesse non sit. At iam aliquod nomen quaeritur, quod ei ratione istius novae nativitatis et functionis imponatur. Nihil ergo prorsus ex istis ratiocinationibus efficitur: Iesus est vere Deus: Ergo nomen IESUS venit a Iehova. Hactenus et veram etymologiam nominis Iesu probavi, et falsam istam Osiandri refutavi. Reliquum ergo esset, etiam de re a nomine significata, id est, de officio et beneficio Christi aliquid dicere, quoniam et id iam Osiander tetra corruptela contaminat et corrumpit. Verum disputatum de hac re et a nobis est in

sancti formulas constantissime retineremus. Id igitur iam iuvante Christo faciam, et simul originale peccatum seu fontem omnium malarum actionum aut peccatorum actualium, quidnam sit, contra quorundam incommodas opiniones declarabo. Testor autem Deum patrem Domini nostri IESU Christi, me hanc tractationem instituere mero studio retinendae sincerae veritatis ac proprietatis sacrarum Literarum, a quibus mihi multi vel sensu vel verbis saltem nimis procul recedere videntur, non sine gravi iactura discentium. Dominus autem IESUS, cuius gloriam sincere quaero, suo

esse conscriptam, recenset ibi et alibi passim plures utilitates, quas inde percipiamus. Dicitigitur 2 Tim. 3, Scripturam esse utilem ad doctrinam, redargutionem, institutionem et correctionem. Doctrinam intelligit hic Apostolos, quod prius dixerat, reddere eruditum aut sapientem in Christo Iesu. Notat vero praecipue plenam expositionem omnium articulorum fidei: sicut vicissim Redargutionis nomine, omnes refutationes contrariorum errorum censentur. Porro nomine Institutionis aut παιδείας (ut est in Graeco)

doctrina informet. Maioris momenti haecres est, graviorique crimine et ira Dei onerant sese omnes gubernatores, qui in tanti momenti periculo Ecclesiae Dei summis viribus succurrere non conantur, quam ego vel possim vel etiam ausim dicere. Nempe enim sua negligentia oves Iesu Christi paulo post adventuris lupis devorandas relinquunt. Neque enim ii sinceri doctores, qui iam Ecclesiis praesunt, perpetuo vivent. Quare paulo post petendi erunt alii ex istis fermentatis Academiis, omnibus erroribus ac corruptelis infecti. Sed obiiciet aliquis,

census defensor existeret, nudato (ut aiunt) capite seductores corripientes arma mendacii, oppugnare Apostolicam veritatem nituntur. At nos si qui ad huc calamitatibus Ecclesiae afficimur, et sinceram Christi veritatem curamus, laboremus ac remigemus in hac non Petri, sed Iesu Christi navicula: eamque contra tot fluctus ac difficultates, quantum omnino possumus, sursum versus ad suum portum promovere conemur: certo scientes, ipsummet Dominum nobiscum in eadem cymba ac in omnibus eius tribulationibus navigare, nostrumque laborem, ipso cui tradita est omnis potestas

in illud Socraticum respiciens, qui dicebat, sibi iam suum pensum absolutum esse, ubi modo auditores ad discendi cupiditatem egregie inflammasset: tum etiam meum dolorem testari volens de interitu verae religionis et frigore ac negligentia mea aliorumque in discenda tractandaque sacra sinceraque Iesu Christi doctrina. Nam linguae, praesertim Hebraea, sine qua puritas caelestis doctrinae non diu consistere poterit, dudum negligi interireque inceperunt. Oremus autem cum Isaia hoc tristi tempore Dominum Iesum, unicum praeceptorem et summum sacerdotem nostrum, ut ipse

organon, non solum ad Timotheum, sed etiam ad omnem Christianum hominem, atque adeo totam Ecclesiam: At tu persiste in iis quae didicisti, et quae tibi concredita sunt, sciens a quo didiceris, et quod a puero sacras Literas noveris, quae te possunt eruditum reddere ad salutem quae est in CHRISTO IESU. Omnis enim Scriptura divinitus inspirata, est utilis ad doctrinam, ad redargutionem, ad correctionem, ad institutionem, quae est in iustitia, ut integer sit Dei homo ad omne bonum opus apparatus. En habes Christiane lector, disertissimum et gravissimum Spiritus

armavit: Luc. ulti. Contra autem satan ignorantia Scripturarum sua mancipia in errore detinet, dicente Domino: Erratis, nescientes Scripturas. Ex his igitur argumentis ac testimoniis liquido apparet, solam sacram Scripturam, aut vocem unici boni pastoris Christi Iesu audiendam, sequendamque esse, cum in omni alio iudicio ac controversia Ecclesiae Religionisque, tum vero praesertim in synodis: siquidem Christianae vere esse ac dici debent. 31 Sed detestanda plane est audacia, quod ista nova portenta in Ecclesiam inducere audent, ut

in Christo formare. Haec enim eius verba sunt 2. Tim. 3: At tu persistito in his quae didicisti (scilicet in sacris Literis) et quae tibi concredita sunt, sciens a quo didiceris, et quod a puero sacras Literas noveris, quae te possunt eruditum reddere ad salutem, per fidem quae est in Christo Iesu. Omnis Scriptura divinitus inspirata est utilis ad doctrinam, ad redargutionem, ad correctionem, et ad institutionem, quae est in iustitia, ut integer sit Dei homo et ad omne opus bonum apparatus. 4 Clamant illi, Ecclesiam, id est Pontificem cum suis spiritualibus

non minus necessaria est praedicatio Evangelii, quam lectio, et hoc est praecipuum Episcoporum munus: statuit et decrevit eadem sancta synodus, omnes Episcopos, archiepisc. primates, et omnes alios Ecclesiarum Praelatos teneri per seipsos, si legitime impediti non fuerint, ad praedicandum sanctum Iesu Christi Evangelium. Iam tu pie Lector considera, quales'nam sint isti patres Episcopi et Praelati, qualemve reformationem, Religionem ac regimen Ecclesiae ab eis expectare debeas, cum nec ante id decretum annis amplius 500, nec post ferme 17 annis, suum primarium

superbiae exerit, dum et communionem sub utraque specie, quam hactenus ut extremam impietatem, horrendis execrationibus et anathematismis, ac insuper ferro ac igni persequutus est, aliquibus se concedere velle decernit: et insummam contumeliam plenissimamque abrogationem sacrificii et passionis Iesu Christi suum Missaticum deum Maozim, denuo in templo Dei erigit. De quibus nunc hîc ordine breviter dicam. Communionem sub utraque (uti loquuntur) specie, a filio Dei nomine aeterni Patris, ac Creatoris totius mundi, in suo sacrosancto Testamento, non tantum

etiam usu aut praxi agere aut observare. Verum nunc nos, relictis istis manifestis derisoribus et illusoribus viventis Dei, eius verbi, Religionis ac Ecclesiae, atque adeo omnium hominum et totius mundi, in sua abysso diabolicae impietatis: convertamus nos ad pusillos Iesu Christi, eisque monstremus aliquot gravissimas causas, cur nullo modo possint citra extremam Dei contumeliam, et suum aeternum exitium, ista ratione ac conditionibus, quas conciliabulum proponit, et Pappa postea in suis dispensationibus etiam plures et tetriores proponet, uti.

Qua ratione semetipsos ac omnes suos posteros in horrendam sentinam infernalium abominationum, de quibus toties et tam solide hactenus ille, ipsis etiam assentientibus, propalam convictus est, immergere. 7 Septimo, tales necessario coguntur, ac cogentur veram Iesu Christi Religionem in tot longe gravissimis articulis ac dogmatibus, quae hactenus luculenter ex verbo Dei probata sunt, coram Deo, sanctis Angelis, Ecclesia, ac toto mundo abnegare, damnare, et horribiliter anathematizare ac detestari. In quo uno est totum mare peccatorum, et extrema ac

contra falsam amplecti et profiteri. Denique ibi ipsum iam orbi terrarum ingenti Dei beneficio manifestissime patefactum Antichristum adorabunt, et simul unicum suum servatorem Iesum Christum viventis Dei filium, infandum im modum blasphemabunt et deformabunt. Taceo iam, quod sese a vera Iesu Christi Ecclesia, quae vocem eius audit, separabunt: et Antichristi synagogae, persequenti veram et manifestam vocem sui unici servatoris, coniungent. Taceo infinita scandala: taceo et ipsorum propriam ac perpetuam infamiam in hoc quoque mundo. Paulus accusat suos

ac pusillos Christi, specie concessionis quorundam minorum capitum Religionis delinire: atque ita eandem in suam horrendam speluncam infernalium abominationum et tyrannidis, unde eam Deus ingenti misericordia liberavit, denuo retrahere. O' cave tibi pusille grex Iesu Christi, tunc vel maxime, ab isto infernali Arctolyco, cum talibus ovium pellibus vestitus ac ornatus ad te decipiendum ac aeterno exitio lacerandum ac devorandum accedit. Dona hostium, vere non dona sunt, ut habet Proverbium, sed longe pestilentissima ac

Dicunt, eum Apostolos instituisse novi testamenti Sacerdotes aut sacrificos: at id tota Scriptura pernegat. Dicunt Christum illis verbis, Hoc facite in meam commemorationem, suam Missam instituisse ac mandasse: at contra tres Evangelistae et D. Paulus eos vel palpabiliter falsati testamenti Iesu Christi coram toto mundo reos Peragunt. Subrutis igituriam eorum praecipuis fundamentis, ruit et tota ista abominanda fabrica Babylonicae Maosim aut Missae. Illa quoque

pronuncient, et insuper horrenda anathemata super totam Ecclesiam Dei decernant. Nunc tuum est, videre ac statuere, an potius omnipotentem Deum in suo verbo audire velis, an vero ista coniurata Antichristi Romani mancipia. Utrique mandant ac promittunt, utrique minantur: sed tamen, teste Iesu Christo (si modo quid ei quoque in Religione tribuendum est) magis timendus is est qui potest corpus aeterno gehennae exitio perdere, quam qui solum interficere. VETUS AC PERPETUA NORMA SIMUL ET PRAXIS, QUA

opus proprium 350 Gradus declinationis Iudaeorum a vera iustitia ac pietate, ad extremam iniustitiam et impietatem. Et vicissim series revocationis aut retractationis eorundem a Christo et prophetis adhibita 353 De nomine Iehova 354 De Iesu, nomine Christi servatoris nostri, contra Osiandrum 360 Quod puncta Heb. aut vocales idem ab initio fuerint 364 Adhortatio ad studium linguae Hebr. 382 Adhortatio ad studium sacrarum literarum 391 ¶ Norma seu

hominis 258 Nolo vos ignorare fratres, quod saepe proposui venire ad vos 243 Non ut Deum honor averunt 209 Palam enim fit ira Dei de caelo adversus omnem impietatem, etc. 250 Paulus servus Iesu Christi, vocatus apostolus 289 Plenos omni iniquitate, malitia, dolo, etc. 175 Propterea tradidit eos Deus in cupiditates cordium 249 Vani facti sunt in ratiocinationibus fuis, etc. 279

Reperio igitur eam legem nolenti mihi facere bonum 296 Ut peccatum esset vehementer peccatum 234 8. De peccato condemnavit peccatum. 185 Deus scrutatur corda 193 Lex spiritus vitae in Christo Iesu 157 Nulla igitur nunc est condemnatio his qui insiti sunt Christo Iesu 250 Quid igitur dicemus ad haec? Si Deus pro nobis, quis contra nos? 273 Quod enim impossibile erat legi, etc. 354 Quomodo

Ut peccatum esset vehementer peccatum 234 8. De peccato condemnavit peccatum. 185 Deus scrutatur corda 193 Lex spiritus vitae in Christo Iesu 157 Nulla igitur nunc est condemnatio his qui insiti sunt Christo Iesu 250 Quid igitur dicemus ad haec? Si Deus pro nobis, quis contra nos? 273 Quod enim impossibile erat legi, etc. 354 Quomodo etiam non cum illo nobis omnia donabit? 272 Scimus autem, quoniam

Gratia estis servati, et hoc non ex vobis 294 Iam non estis hospites, etc. 198 3. Et erudire omnes, quae sit communio mysterii, quod fuit absconditum a condito orbe in Deo 247 Huius rei gratia ego Paulus vinctus Iesu Christi pro vobis gentibus 260 Siquidem audivistis dispensationem gratiae Dei datam mihi ergavos 247 Ut possitis scire quae sit latitudo, longitudo, profunditas et sublimitas, etc. 262 4. Et nos spiritu Dei in

291. 292 Quod quis fecerit, reportabit, etc. 186 ¶ Philip. 2. Implete meum gaudium, ut idem sentiatis 246 3. Videte canes, videte malos 181 ¶ Col. 1. Gratias agimus Deo et patri Domini nostri Iesu Christi, etc. 248 2. Ne attigeris, ne gustaveris, ne contrectaveris 180 Vos mortuos in peccatis vivificavit, ac deleto, etc. 181 3. Mortificate membra vestra terrestria 245 Sermo

363. cur ab angelo sit vocatus 364. ecclesiae suae servator et liberator. ib. nomen a quo themate veniat 361. in vetustissimis Hebraeorum monumentis quomodo Osiander scribi dicat 362. quid valeat 361. quomodo cum literis et syllabis conveniat 361. 362 Iesu definitio circumscriptiva 6. nomen contumeliae causa corruptum 362. nominis etymologia. ibid. nominicur addatur ab Evangelista filius David 361. nomen idem esse quod Iehosia. ibid. Iesum esse verum Messiam, probatio 6. 7

Osiander ipsis Cabalistis in quo sit ridiculus 363 Osiander unde occasionem arripiat, ut iustitiam ex Deo substantialem iustitiam intelligat 387 Osiandri confutatio 362 Osiandri de nomine Iesu confutatio 361 Osiandri delirium 304 Osiandri error 191. error de causis iustificationis 21 Osiandri impietas 364 Osiandri ingenium unde cognoscendum. ibidem

3.231.2  Acta mihi est vitae fabula. Munde vale. Iesuitarum caenobium.
3.232.1  Dulce sodalicium de nomine dulcis Iesu
3.232.2  Hic agit, hic pacem, iustitiamque colit. Portugalliae Regum, et aliquot insignium Hispaniae urbium nomina singula singulis

16.3.111  Hic quos Epiri miserunt moenia, Sorgi, Sorgi.
16.3.112   Illyriae duris nomina temporibus.
16.3.113  Qui Solymas arces, et Iesu nobile bustum
16.3.114  Hospes adis, Daxae littore siste gradum.
16.3.115  Sorgorum pius hic surgit labor, omnia vivis
16.3.116  Docta manus Blasii pinxit imaginibus.

initium, cui magis, ac magis excolendae, ex patrio te solo emigrantem Austria excepit, et sicut temporum, ita solidiorum disciplinarum assessione provexit; hinc divitem illam et virtutum, et maximorum virorum Societatis Iesu Religionem, et tui percupidam, et bene praesagam praeclarorum eventuum, tanquam omnium bonorum, quae in hac vita primos obtinent thesauros ingressus, ita illis, ante coaequales tuos opulentatus es, ut Italiam,

praecipue illo duce, et quasi monstratore usus est ferentis ad veram Poetices gloriam uiae. Et haec Palmottae quasi domestica institutio fuit; namque ad humanitatem, et caeteras ingenuas artes doctores ex professo habuit Camillum Gorium Senensem; et Ignatium Tudisium consanguineum suum Societatis Iesu Sacerdotes, viros non minus vitae sanctitate, quam litterarum laude praestantes, quorum in ludo, nobilium adolescentulorum frequentia eximie in Ciuitate florente, latinis litteris est eruditus: celeriterque ad summum eloquentiae decus euasit, cuius illustria documenta quottidie ab illo

prosunt clypei, volucresque sagittae:
2.578  Nuda peregrinas tolerabunt pectora luctas.
2.579   19 Hic ille ignitos tollens ad sydera vultus,
2.580  Tu IESU mea palma, inquit, tu sola triumphi
2.581  Et ratio, et robur: clypeus tu, non mihi qualem
2.582  Bellipotens dederat Pallas, quem Gorgonis, atri
2.583  Terrificum fecere angues;

3.230  Deberi, nihilque mei persuadet abyssus;
3.231  Reddo tibi: quod tartareo non concidit aestu
3.232  Prona meae levitas mentis; quos vana probanti
3.233  Gaudia, te IESU verae dulcedinis unum
3.234  Praetulerim fontem; facilis quod labile vulgi
3.235  Iudicium, qui mortales plerumque fatigat,
3.236  Excaecatque oculos atomus,

oculos atomus, fatuaque paventes
3.237  A ficu; (sine qua vix te conversus adorat
3.238  Zachaeus) monitis doctus coelestibus, audax
3.239  Calcarim; tibi palma, tuae sit debita IESU
3.240  Gloria virtuti: tua nam quae indebita donat
3.241  Gratia, quaeque animis aptat lucentibus armis,
3.242  Adversus nostri generis dat terga strategus.

inquit: quantum mortalia possunt,
3.815  Corporeae moli, carnique immersa videre
3.816  Lumina, iam vidi; magis hinc mea pectora dulcis
3.817  Extimulat fervor, quo te pulcherrime IESU
3.818  Aeterna Verbi specie tumulatus adorem.
3.819  Interea tantae lucis, qua ferveo, certum
3.820  Conservo pignus; vivo quae dona dedisti,

Jovanović 2014-01-08T22:23:02 EVTHYMIA SIVE DE TRANQVILLITATE ANIMI Carmen Didascalicum Benedicti Rogaccii e societate Iesu. ROMAE, MDCXC. Typis, et expensis Io. Iacobi Komarek Bohemi, prope S. Angelum Custod. SVPERIORVM PERMISSV. THYRSVS GONZALEZ

MDCXC. Typis, et expensis Io. Iacobi Komarek Bohemi, prope S. Angelum Custod. SVPERIORVM PERMISSV. THYRSVS GONZALEZ Praepositus Generalis Societ. Iesu. CVm Carmen Didascalicum, Euthymia, siue de Tranquillitate animi a Patre Benedicto Rogaccio nostrae Societatis Sacerdote conscriptum, aliquot eiusdem Societatis Theologi recognouerint, et in lucem edi posse probaverint; facultatem facimus, vt Typis mandetur, si

manu matris fundente, per ipsum
Corporis arcentem maculas fluxisse puellum.
Unde sibi fuerat positum quod ab Iside nomen
Deposuit, sumpsitque novae sibi vocis honorem
Iside despecta et se fontem dicere IEsu
Constituit vetuitque suas accedere quemquam
Hoc sibi dixisset gratum nisi nomen, ad undas. 36.
Viderat augustum ter crescere coniuga

Tunc et Virgo parens, quorum iucunda beatae
Praeludit, dum fata instant, praesentia palmae.
Iosippusque suum prior his absolvit agonem
Auspiciis; sponsae siquidem sub Virginis umbra,
In Iesu amplexu feliciter expiravit. 17.
Quo tendis, Iosippe, abiens? Ad sidera dignus
Forte volas heros et scandis in astra, paternas,
Cuius eras

CXXXI. DE SANGUINE DIVI IOANNIS BAPTISTAE LIQUESCENTE AD VERBA EVANGELII DE EIUS MARTYRIO AD MICHAELEM MONDEGAIUM EX SOCIETATE IESU, QUO GRATIOSISSIMO AUCTORE, CUM NEAPOLI DEGEREM, MIRACULUM VIDI. ODE
1  At nunc sub Orco ducis infames choros
2  Toto retorta Ixione

SEQUENTES ELUCUBRATIONES POETICAE EIUSDEM P. IGNATII GIORGI EXTEMPORANEAE SUNT, QUAS CURRENTI CALAMO PRO RHETORICES AUDITORIBUS, CUM IN SOCIETATE IESU ESSET, EXARABAT. CXLII. ORPHEI DE MORTE EURYDICES QUERELA
1  Sederat Odrysias gelidi prope Strimonis undas

est ejus in rebus, quas decantat, eruditio et ea carminis sublimitas. Hic loci non omnino praeter propositum oblata mihi occasione admonendum duxi lectorem: Michaelem Bonbardi Societatis Iesu in Topographia magni regni Hungariae nonnihil Part. 2 cap. un. segm. 3 num. 1. aberrasse in designanda Palladii Fusci aetate; ait enim illum circa salutis annum MCCCCXLV

subinde pluries, nec alibi quam Venetiis. Manu autem exaratum nemo est Ragusii, qui aliquam litterarum Illyricarum rationem habeat, et in musaeo suo non servet ac saepius manibus terat. Ob verborum proprietatem et candorem inter classicos linguae Illyricae authores ab Ardelio Dellabella Societatis Iesu in suo Lexico Illyrico numeratur. Florebat initio seculi XVI. Marcus Antonius Sabellicus libro X supplementi historiarum Andreae Cibranii meminit, ubi enim Venetorum copias ad Odetum Fuxium, vulgo Lautrechium, Gallici exercitus ducem, in

imperatores, quin etiam qui privati cives pro salute patriae quidpiam praeclare gesserint patres patriae appellati consueverunt. Itaque si hominum in homines imperium benevolentia et amore maxime continetur, quonam modo divinum Iesu Christi regnum contineri oporteat? Regnum hoc charitate constitutum est, charitate regitur atque consistit. Qua de re ille summus christianae reipublicae imperator, quibus administrandae ecclesiae vices contulit, praeclaram virtutem tamquam caput et fundamentum et commendavit plurimum et

et gravia sint, attamen majora et graviora dicenda supersunt. Quae enim benevolentiae tuae in socios instituti potest par oratio inveniri? Is sane tuus fuit in eos animus et voluntas, ut quolibet commodo ac voluptate, immo vero etiam vita ipsa 4 modo A, B: omittit D 4 Iesu A, B: omittit D 6 imperator A, B: moderator D 7 praeclaram virtutem A, B: virtutis decus D 8 commendavit A, B: commendavit plurimum D 15 facilitate et A, B: omittit D 16 nomino A, B: commemoro D 16 qui nobilitate, potentia et dignitate A, B: qui sunt omni obsequio prosequendi, quod genere,

aevo decimo septimo Ragusae floruere, suisque scriptis claram nominis famam posteritati tradiderunt, unanimi literatorum hominum sententia principem obtinet locum Ioannes Franciscus Gondula Ragusae e nobili patriciorum genere die 8. Januarii 1588 natus. Solerti parentum curâ in patrio Societatis Iesu collegio educatus, studiis ibi diligentissimam operam navavit; quapropter acri ut fuerat ingenio, et egregia indole praeditus brevi magnopere profecit tum in humanioribus literis, quam in philosophiae, iurisprudentiae et politices scientiis et disciplinis. A genitore spectatae probitatis,

Nec tunc mutivit, nec dentem dente repressit;
Plurima per campum passim sunt corpora strata: 30
Nec tunc mutivit, nec dentem dente repressit;
Verum quisque Deum supremum in vota vocavit,
Vel Iesu nomen venerandum ac absque dolore
Liquerunt solem fortes occumbere sueti.
Per campum fluvius fluit atro sanguine tinctus; 35
Turca decussatis manibus sua lumina pascit.
Iunior in tilia cernit tormenta

Fulminis igne micant illius lumina saeva
Et glaciale furit flamen nudata per ossa;
Terribilis tonitrus strepitu nunc aethera replet: 870
„Heu mihi!“ nunc: „Medet, medet!“ nunc: „Auxiliare,
O mitis Iesu!“ Suspirat, sibilat atque
Singultat; dein nunc Turcas et Christiadas nunc
Praeripit atque sua veste horum lumina velat.
Hic auras fidus Smail-agae scriba reliquit, 875
Hic cecidit Mujo, Chasan quoque,

Bibliographia locorum inventorum

Adam, redovnik (floruit 1070) [1070, Nin]: Donatio Radauani, versio electronica, 134 verborum, ed. Luka Vukusic [genus: prosa - donatio; prosa - diploma; prosa - acta] [numerus verborum] [adam-radauanus-traditio.xml].

Anonymus (floruit 1346-1353) [1346]: Obsidio Iadrensis, versio electronica, Verborum 22573, ed. Veljko Gortan; Branimir Glavicic; Vladimir Vratovic [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [anonymus-obsidio-iadrensis.xml].

Pavlovic, Pavao (1347-1416) [1371]: Memoriale, versio electronica, Verborum 12550, ed. Ferdo Sisic [genus: prosa oratio - chronica] [numerus verborum] [paulo-p-memoriale.xml].

Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1463]: Nauicula Petri, versio electronica, Verborum 6607, ed. Luka Spoljaric [genus: prosa - tractatus; prosa - epistula] [numerus verborum] [modr-n-navic.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1477, Split]: Carmina Latina, versio electronica, 2206 versus, verborum 14802, ed. Bratislav Lucin ; Darko Novakovic [genus: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - epistula; poesis - hymnus; poesis - elegia] [numerus verborum] [marul-mar-carmina.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1480]: Repertorium, versio electronica, Verborum 315700, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - loci communes] [numerus verborum] [marul-mar-repert.xml].

Sizgoric, Juraj (c. 1445-1509?) [1487]: Odae de apostolis, versio electronica, 526 versus, verborum 2640, ed. Veljko Gortan [genus: poesis - oda; prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [sisgor-g-odae.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1496, Split]: De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica, Verborum 186963, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-inst.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1507]: Vita diui Hieronymi, versio electronica, Verborum 10681, ed. Darko Novakovic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vita.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1516]: Evangelistarium, versio electronica, Verborum 155872, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-euang.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1517]: De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica, Verborum 29840, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [marul-mar-vir-ill.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1519]: De humilitate, versio electronica, Verborum 81625, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-humil.xml].

Hektorovic, Petar (1487-1572) [1520]: Inscriptiones Latinae in Tvardalj Pharensi, versio electronica, 7 versus, verborum 215, ed. Bratislav Lucin [genus: poesis - inscriptio; poesis - epigramma; prosa - inscriptio] [numerus verborum] [hektor-p-nn-inscr.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1520]: De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica, Verborum 16879, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - sermo] [numerus verborum] [marul-mar-ult-iudic.xml].

Bozicevic Natalis, Frano (1469-1562) [1524]: Vita Marci Maruli Spalatensis per Franciscum Natalem conciuem suum composita, versio electronica, Verborum 1777, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - vita] [numerus verborum] [natalis-f-vita-maruli.xml].

Kruzic, Petar (m. 1537) [1525, Klis]: Petrus Crusich capitaneus Segniae Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 490, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [kruzic-petar-epist-1525-10-05.xml].

Kruzic, Petar (m. 1537) [1525, Klis]: Petrus Crusich comes dominus cives et universitas populi Clisiensis Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 502, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [kruzic-p-epist-1525-10-05.xml].

Bunic, JakovCortonus de Vtino Minorita, BernardinusPetrus GalatinusColonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526]: De vita et gestis Christi, versio electronica, 10155 versus; verborum 68245, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [bunic-j-vgc.xml].

Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1527]: De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica., Verborum 959, ed. Arnold Ipolyi [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [numerus verborum] [brodaric-s-mohach.xml].

Kruzic, Petar (m. 1537) [1532, Klis]: Petrus Crusich comes Clissie et Lepoglave Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 990, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [kruzic-p-epist-1532-08-28.xml].

Benesa, Damjan (1476-1539) [1534, Dubrovnik]: De morte Christi, versio electronica, 8402 versus, verborum 61948, ed. Vladimir Rezar [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [benesa-d-dmc.xml].

Vlacic Ilirik, MatijaZigerius, Emerik (1520-1575) [1549, Tolna; Magdeburg]: Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica, Verborum 1772, ed. Stanko Andric [genus: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [numerus verborum] [zigerius-e-epist.xml].

Rozanovic, Antun (1524-1594?) [1571]: Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica, 15122 verborum, 255 versus, ed. Nives Pantar [genus: prosa oratio - historia; poesis - ode] [numerus verborum] [rozan-a-vauz.xml].

Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-1.xml].

Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-2.xml].

Pir, Didak (1517 – 1599) [1596]: Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica, versus 5366, verborum 40443, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [numerus verborum] [didacus-p-cato.xml].

Kitonic, Ivan (1561-1619) [1619]: Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica, 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [kiton-i-dir-meth.xml].

Gradic, Stjepan (1613. — 1683.) [1670]: De vita, ingenio, et studiis Junii Palmottae, versio electronica, 3196 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - vita] [numerus verborum] [gradic-s-palmottae-vita.xml].

Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1686]: Thieneidos libri sex, versio electronica, 5415 versus, verborum 33672, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-thien.xml].

Rogacic, Benedikt (1646–1719) [1690]: Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica, 8211 versus, verborum 111.074 [genus: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [numerus verborum] [rogacic-b-euthym.xml].

Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1700]: Jesseidos libri XII, editio electronica, 13523 versus, verborum 84448, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-jess.xml].

Durdevic, Ignjat (1675-1737) [1700]: Poetici lusus varii, versio electronica, versus 5453, verborum 35062, ed. Veljko Gortan [genus: poesis - epigramma; poesis - elegiacum; poesis - ode; poesis - sonetto; poesis - idyllium; poesis - metamorphosis; poesis - paraphrasis] [numerus verborum] [djurdjev-i-poe.xml].

Crijevic, Serafin Marija (1686-1759) [1740, Dubrovnik]: Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica, Verborum 6633, ed. Stjepan Krasic [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [numerus verborum] [crijevic-s-biblioth.xml].

Kalic, Arkandeo (1739-1816) [1778, Dubrovnik]: In adventu Domini Gregorii Lazzari oratio, versio electronica, Verborum 3698, ed. Relja Seferovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [kalic-a-adventu.xml].

Gundulic, IvanGetaldic, Vlaho (1588-1638; 1788 - 1872) [1865]: Osmanides, versio electronica, Verborum 42047, 5086 versus, ed. Neven Jovanovic Juraj Ozmec Zeljka Salopek Jan Sipos Anamarija Zugic [genus: poesis epica; poesis versio; paratextus prosaici; carmen heroicum] [numerus verborum] [getaldic-v-osmanides.xml].

Mazuranic, Ivan [1957, Split]: Mors Smail-Agae Cengic, versio electronica, Verborum 6318, versus 916, ed. Bakovic, Ivan [genus: poesis - epica; poesis - versio] [numerus verborum] [mazuranic-bakovic-mors.xml].

Omnes locos monstra (paululum expectandum est dum data mittantur)

Preme hic ut KWIC videas