Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme. Bibliographic criteria: none (Omnes textus textus) Search criteria: christiani Quod quaesisti inventum est in 288 locis.
1 2 3
Loci 1-288:1. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] castrametati sunt iuxta eos; tunc
per spatium octo dierum quia prope erant castra ad castra, hinc inde armati
procedentes per partes graviter se vulnerabant, ac trucidabant. Octavo vero
die omnes hinc inde
2. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] quam caeperunt usque in praesentem diem. VI Inter haec mortuus est Bladinus, et regnavit pro eo Ratomirus filius eius, qui inimicus nominis christiani extitit a pueritia, coepitque ultra modum persequi Christianos, voluitque delere de terra, et de regno suo nomen eorum, multas quoque civitates eorum, et loca destruxit, et alias in servitutem redigens
3. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] VII Defuncto etiam Ratomiro ex eius progenie regnaverunt post eum quatuor iniqui reges, non in uno quidem tempore, sed unus post alium temporibus suis, quorum temporibus semper in persecutione fuerunt christiani. Et quia inimici, et persecutores Christianorum, longum duximus narrare eorum iniquos actus et vitam, quoniam ad meliora et delectabiliora tendere festinamus. Attamen diebus eorum
4. Pop Dukljanin. Regnum Slavorum, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] cultor. Aliquantis post haec diebus immoratus cum rege vir beatissimus confirmavit eum in fide atque doctrina Christi, et valefaciens omnibus christicolis, Romam profectus est. Tempore isto facta est laetitia magna, et christiani descendentes de montanis, et locis abditis, quo dispersi erant, coeperunt nomen Domini laudare et benedicere, qui salvos facit sperantes in se. Post haec Sphetopelek rex iussit christianis, qui Latina utebantur
5. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] christianissimus et deuotus exortabatur martires in sancto proposito finaliter perdurare. Tunc fecit oportunitatem eis effugiendi tyranni rabiem et ad Romanam urbem diuertendi. Quod cum ad Maximiani deuenisset notitiam, acrius in eum persecutionis deseuit insania ita, ut ad primam confessionem christiani nominis, expoliatus regio habitu, nisi ydolis immolaret, illico susciperet sententiam capitalem. Sed beatus Domnio, tiranni declinans seuitiam, Romam fugiens properabat. Et dum iret uia Claudia prope ciuitatem quandam, que Iulia Crisopolis appellatur, satellites imperatoris post ipsum
6. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] pulsant, quasi per strepitum fugatis demonibus credunt lune succurrere laboranti, unde Virgilius: pulsantes era Curetes. Permixti ergo sunt populi isti et facti sunt gens una, uita moribusque consimiles, unius loquele. Ceperunt autem habere proprios duces. Et quamuis praui essent et feroces, tamen christiani erant, sed rudes ualde. Ariana etiam erant tabe respersi. Gothi a pluribus dicebantur et nichilominus Sclaui, secundum proprietatem nominis eorum, qui de Polonia seu Bohemia uenerant.
7. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] ire neglexit. Propter quod rex non satis digne tulit archiepiscopi neglectum.
XXIV. De prima captione Iadere
8. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] hostes locupletati gaudebant? Quanta erat hominum captiuitas, uirorum et mulierum, puerorum et puellarum, quos diuersis seruitiis subigentes sub arta custodia detinebant!
9. Vitez od Sredne,... . Joannis de Hunyad virtus et... [page 80 | Paragraph | Section] plagam retulimus, nostrisque peccatis barbari tunc mansere fortiores. Recognoscentes igitur culparum potius pondera, quam vulnerum, spem firmam induximus animo ut idem ipse, qui plagam peccatis ultor intulit, conferet sperantibus miserator et medelam, movebitque mentem Sanctitatis Vestrae, ut christiani sui populi non fractum adhuc, sed inclinatum, robur erigere quam celerius patrocinetur. Ad quod quidem et ego nunc, sicut et prius astiti, quo paucis admonerem sponte, ut credo, volentem. Non dubitans facile apud Sanctitatem vestram persuasum iri rem et utilitate et iusta conditione
10. Vitez od Sredne,... . Epistolae duo a. 1448, versio... [page 124 | Paragraph | Section] bella rati. Satis habeamus, vidisse tot sub iugum missos, sponsione infami obligatos, vectigalia Christianorum capitum, flagitiosas compeditorum nundinas, quotannis religionis nostrae ludibrio ire. Satis inquam, erit pia credulitate et coelesti flagello super tot miserandas terras christiani nominis, busto insignes, exsatiari, in quibus, si quae sunt, tantorum naufragiorum reliquiae, gemunt magis, quam vivunt. Impedimento erat hactenus haec nova vis morbi, intestinae dissensionis, quae nimirum plurimum nostri laboris florem depasta, in eam conditionem propulerat, ut, nec
11. Mihetic, Ambroz. Ad Pasqualem Maripetrum... [page 7 | Paragraph | Section] 74 quondam unius mulieris rapte iniuriam non
12. Nikola Modruski. Nauicula Petri, versio electronica [Paragraph | Section] non opus est in illo tota potentia, leui commutatione pelletur. Non potest sustinere uultum meum. Alius circumspiciendus est, cum quo possimus conferre manum; pudet congredi cum homine uinci parato. Ignominiam indicat gladiatore cum inferiore componi. Ecce quam constans est gentilis uox! Sed Christiani qualis esse debeat illa nempe citharoedi illius diuini: Ego uero in flagella paratus sum et dolor meus in conspectu meo est semper. Flagellat praeterea Deus delinquentes, ut uerberibus emendati consultius sibi in futurum prospiciant. Nam plerique uix tandem sub
13. Nikola Modruski. De consolatione liber, versio... [Paragraph | SubSect | Section] quam congratulandum ei qui de tantis malis euaserit? Constantius, Arianae fautor hereseos, dum contra inimicum paratur et concitus fertur ad pugnam, in Mopsi uiculo moriens magno dolore hosti reliquit imperium. Iulianus proditor animae suae et Christiani iugulator exercitus Christum sensit in Media quem primum in Gallia denegarat, dumque Romanos propagare uult fines, perdidit propagatos. Iouinianus gustatis tantum regalibus bonis fetore prunarum suffocatus interiit ostendens hominibus
14. Jan Panonije. Oratio legatorum Matthiae regis ad... [Paragraph | Section] oriundam, et patriae, ut par est, amantissimam, cives suos, socios nostros et eodem, quo nos, in discrimine sitos, minime deserturam. Meminerat, qua benevolentia, quantis favoribus sacratissimae recordationis Eugenius Papa Quartus, praedecessor et propinquus tuus, illustrem quondam parentem suum Christiani tum populi in Turcas ducem ac totam gentem Pannonicam fuerit prosecutus; nec ambigebat cognatam te erga nos et humanitatem et liberalitatem imitaturum. Imo difficilior rerum conditio et tua singularis benignitas B. P. qua ut omnes ita etiam gentilem tuum pontificem superasti, facile
15. Nikola Modruski. Oratio in funere Petri Riarii,... [Paragraph | Section] tamen uidebatur aduocatus. Secedebat bis terque per diem in cubiculum
aut in aliquem secretiorem locum in quo ad multam horam deambulando
summas reipublicae christianae rationes tacitus secum computabat; totas
enim animi uires, postquam a legatione redierat, in pacem Italiae et
perfidi hostis Christiani
16. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] ex foedere misit naues rostratas decem sub
17. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section]
18. Cipiko, Koriolan. Petri Mocenici imperatoris... [Paragraph | Section] Pontifex et caeteri
19. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_49 | Paragraph | SubSect | Section] Hęc cum dixisset Iesus, turbatus est
spiritus etc. Pereant igitur argumenta Stoicorum, qui negant
in sapientem cadere perturbationem
animorum etc. Turbetur plane animus Christiani non miseria, sed misericordia XIII.
20. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section]
21. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_179 | Paragraph | SubSect | Section] illos, quia redemi eos; et muitiplicabo eos etc. 214 . In omni terra partes duę dispergentur et deficient; et tertia pars relinquetur in ea. Duę partes sunt Iudei et gentiles, tertia uero Christiani etc. de conuersione omnium in fine; qui reliqui fuerint, conuertentur 215 . Reuertimini ad me, et reuertar ad uos 216 . Mittam uobis Heliam etc.,
22. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_319 | Paragraph | SubSect | Section] ut serues innocentem 18 .
TERTVLLIANVS
23. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_337 | Paragraph | SubSect | Section] Prophetia pertinens ad Christum 137 . Prophetię de Christo 144.145. 146 . De natiuitate eius secundum carnem 149 . An uerus sit Deus, cui Christiani seruiunt. Responsa deorum de Christo 160 . Discordia inter Cęsarem et Pompeium 191 . Diabolus etiam quę non commisit mala de se dici uult 11 .
24. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_405 | Paragraph | SubSect | Section] Per fidem uicerunt regna etc. pati uoluerunt etc. Quibus dignus non erat mundus. Et hi omnes
testimonio fidei probati XI.
25. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_422 | Paragraph | SubSect | Section] 6 . Ptolomeus. Moyses 7 . Disciplina Christianorum 13 . De innocentia eorum 14 . Christiani philosophis meliores 15 . Fama plurimum mendax 3 . VERGILIVS
26. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Ego sum uitis et uos rami 163 . Quot quot ex fide sunt, filii sunt Abraham 169 . In die illa disperdam nomen idolorum 174 . Tertia pars Christiani sunt 175 . Auster fideles, aquilo infideles 176 . Ambulemus in lumine Domini 193 . Scientia fidei
27. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_424 | Paragraph | SubSect | Section] Virgo Syon 269 . Fideles 278 . Miles Christi 280 . Gentes non omnes simul crediturę. Christiani 283 . Qui sequimini iustitiam et quęritis Dominum 290 . Beta cocta, beta semicocta 293 . Raritas credentium ex Iudeis
28. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_424 | Paragraph | SubSect | Section] 201 . Fide appropinquamus Deo 301 . Filius Abraham 310 . Aurum et argentum 314 . Christiani 317 . Quorum laudatur fides 322 . Israel Dei fideles. Christianus 325 . Fidei miracula 327 .
29. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_429 | Paragraph | SubSect | Section] ut sedeant mecum 397 . Semen eorum in sęculum dirigetur 398 . Terminum posuisti quem non transgredientur 399 . Christiani 399 . Gens Domini 401 . Dubius in fide 401 . Et duxit eos in uiam rectam 402 .
30. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_431 | Paragraph | SubSect | Section] Furtum qualiter punitur 38 . Lex in sacrilegos 55 . Furtum duplum reddi par est 84 . Fides. Christiani homines Dei dicti 52 . Vir fidelis 80 . Festa. Sabbatum 87. 88 . Dies Dominica 89 .
31. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_33 | Paragraph | SubSect | Section] 406. Mare uidit et fugit 409. Laudate Dominum omnes gentes 411. Inuenimus eum in campis siluę 422. Iacob et Israel 424. Et dedit terra eorum hęreditatem 425. Christiani. Pulli coruorum, id est filii gentilium 432. IOSEPHVS DE HISTORIA IVDEORVM Gula. Concupiscentię sepulchra 25. Quid Hircanus responderit
32. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_113 | Paragraph | SubSect | Section] subuersi 13, 17. Israel Iudei uel heretici. Iuda gentilis uel Ecclesia 14. Adultera Iudea 17. Quando Israel translatus in Assyrios 20. Iudeorum ignominia 45. Esau Iudei, Iacob Christiani 49. Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63. Synagoga. Ecclesia 55. ludei Christiani 62. Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66.
33. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_113 | Paragraph | SubSect | Section] translatus in Assyrios 20. Iudeorum ignominia 45. Esau Iudei, Iacob Christiani 49. Patres nostri Iudei dicuntur 50, 63. Synagoga. Ecclesia 55. ludei Christiani 62. Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66. Iudeorum impietas 72. Iudei Ecclesia 74. Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77.
34. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk2_114 | Paragraph | SubSect | Section] 62. Domus hiemalis regnum Israel, domus ęstiua regnum luda 66. Iudeorum impietas 72. Iudei Ecclesia 74. Iudei passi propter Christum. Toto orbe peregrini 77. Christiani 79. Iudeorum error 86. Niniuitę ludeos condemnabunt 87. Hedera, cucurbita, locusta 93. Iudei capite diminuti 96. Reliquię Israel saluabuntur. Iudei et gentiles 99.
35. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Iulianus Apostata. Iouinianus et reliqui qui tandem digna factis receperunt. Basilidis
heresis quando coeperit 269 .
Contemptores uerbi Dei idolis peiores 298 .
Christiani falsi 316 .
36. Marulic, Marko. Repertorium, versio electronica [Paragraph | SubSect | Section] Postquam sponsa a sponso fuerit separata 41 . Colentes idola 45 . Prophetis mandabatis: Ne prophetetis 50 . Christiani iudaizantes 63 . Qui non sunt 81 . Qui de gentibus credere nouerunt 105 .
37. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 1_431 | Paragraph | SubSect | Section] id magis furore concitatos sibimetipsis mortem consciuisse. Confer nunc cum magorum uanitate crucis uirtutem! Illa sibi seruientes occidit, hęc a cędis periculo liberauit. Quam rem etiam maleficorum discipuli consyderantes Christiani facti sunt et sanctum, quem capitali odio persecuti fuerant, reuereri coeperunt. Cyprianus Damascenus, primum quidem magus et gentilis, deinde uero episcopus Christique martyr. Cum enim totis maleficorum uiribus
38. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 1_443 | Paragraph | SubSect | Section] rogauit? Nunquid se uendenti non pepercisset, qui lancea latus suum fodienti sic pepercit, ut coronam indulgeret martyrii? Sed quis pręterea desperet, quanuis impius et crudelis et omni immanitate pręditus, si Paulus, Christiani nominis persecutor; factus est Christi apostolus, si uas irę conuersum est in uas electionis, si is, qui infensissimus fuerat Ecclesię hostis, repente euasit constantissimus eiusdem Ecclesię propugnator? Sed
39. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 1_446 | Paragraph | SubSect | Section] uxorem fore dixerunt, si ipse se diaboli seruum adscripserit contempto Christo. Conditioni assentiens chyrographum dedit et nuptias cum ea, quam adamauerat, iniit. Post hęc deprehendit mulier nihil prorsus Christiani moris inesse uiro: non orare, non ad ecclesiam ire, non crucis signum facere. Denique causam ab eo curiosius sciscitans plene didicit et anxia remedium quęrens Basilio episcopo rem detulit. Tunc accersitum Phaniam
40. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 2_450 | Paragraph | SubSect | Section] pertinaciter obdurant corrigique et emendari omnino nolunt. Pręceptum quippe Domini est: Qui neque Ecclesiam audire uoluerit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus . Et ii quidem sunt, qui nihil prę se neque Christiani pręter nomen neque hominis pręter figuram gerunt. Cum quibus una accumbere Paulus uetat dicens: Si is, qui frater nominatur inter uos, est fornicator aut auarus aut idolis seruiens aut maledicus aut ebriosus
41. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 2_460 | Paragraph | SubSect | Section] exercitii genere siquis uti uoluerit, illud tantummodo pingendum fingendumue sibi meminerit, quod ad uirtutem capessendam prouocet spectatores, non quod ad uitia inani oblectatione possit illicere. Hoc enim opus diaboli, illud Christiani. Antonius abbas, hominum ad se confluentium frequentia inquietatus, relicto monasterio ulteriorem eremum petit ac, ne fratres uictum ipse deferendo uexarentur (tridui enim itinere ab eis distabat) terram coluit
42. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 3_387 | Paragraph | SubSect | Section] quoque pati potius offensas quam uindicare discamus. Nihil est enim, quod ita animi tranquillitatem conciliet atque conseruet ut omnium aduersitatum, quę accidere nobis possunt, toleratio stabilis et firma. Et proprium quidem Christiani est ut non inferre iniuriam, ita illatam obliuisci, ut non amare diuitias, ita rei amissę damno non moueri, non mala ualitudine concuti, non tyrannorum minis terreri, sed a uita prius quam a iustitię cultu
43. Marulic, Marko. De institutione bene vivendi per... [page 3_394 | Paragraph | SubSect | Section] ęternę quietem peruenire contendit. Vnde et Christophorum martyrem, cum a pręfecto Sami colaphum accepisset, dixisse ferunt: Repercussissem te, si Christianus non essem. Proprium ergo Christiani esse existimauit pati nec uindicare iniuriam. Gregorium quoque pontificem ne summa quidem dignitas ad iniurię impatientiam compulit. Mauricio augusto filiisque eius se persequentibus dicitur scripsisse: Quoniam
44. Bunic, JakovCaluus,... . Carmina minora ex libro De vita et... [Paragraph | Section] neque in illa nominum asperitate frigeres. O, summam summi ingenii faelicitatem, O, beatissimam dicendi facultatem, Primus Bonus, primus cum gratia, cum uoluptate, cum laude agrum alioquin culturam refugientem excoluit. Scribant nunc Christiani homines amores, fabulas, mendacia, quom tam fertilem, tam opimam habeant materiam. Quibus sane post te nulla fuerit uenia nisi quod post te ista scribere inuerecundum putarint, non tam rei utilitati, maiestatique consulentes,
45. Marulic, Marko. In epigrammata priscorum... [page 10v | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] Per. 20,24,6-10 (Liv. 7,2,4; 7,2,6; Marcianus? [ non Capella ]; ex Mart. 5,78,25-27; 6,71,1-2?) Palladis autem cyphus dicitur quia Palladi sacer. 18.2. Annuant quorum nutu Romano imperio regna cęssere: hinc saltem discant Christiani principes regni successum ad Deum referre, non suę attribuere uirtuti. 19. A 72/4;
46. Marulic, Marko. In epigrammata priscorum... [page 37 | Paragraph | Sub2Sect | SubSect | Section] Cf. Plut. Mar., passim 72.4. De manubiis Cimbricis et Teotonicis ędem Honori et Virtuti uictor fecit: discite, Christiani principes, hoste superato non insolescere, sed Deo gratias agere et quod uicistis ei potius quam uestrę uirtuti tribuere. Marius, quum idolatra esset, de hostium spoliis diis suis templum posuit, quod nequaquam fecisset nisi ipsis autoribus se
47. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 92 | Paragraph | Section] utinam nullum nisi felicem ac faustum ex his regnis nostris nuntium deinceps Sua Sanctitas accipiat. Nos tamen rerum nostrarum conscii vehementer timemus, ne tristiorem et minus iucundum in dies sit acceptura, nisi re ipsa, et non verborum tantum liberalitate, cum eius Sanctitas, tum principes Christiani opem nobis ferre maturaverint. [5.] Reverendissimum dominum cardinalem Campegium 6 in Germania legatum tanta virtute atque auctoritate praeditum venire, qui de rebus quoque nostris agendi mandatum habeat, gaudemus non mediocriter, optamusque eiusdem adventum
48. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 110 | Paragraph | Section] rationem, 10 quam illam, de qua scio me aliquando ad Vestram Maiestatem scripsisse, et quam utinam ante perditum Belgradum ac dirutum Severinum 11 secuti fuissemus. Sed vetera sero querimur. Clementissime Princeps, unusquisque curat sua propria negotia, et nemo nostra, et alii Christiani sang uine Christiano inexplebiles sub tegmine alarum Vestrarum Maiestatum Sacratissimarum requiescunt. Sed de his satis, praesertim cum non sit sine periculo scribere veritatem. [7.] De tumultu Germanico 12 mira scribuntur, sed illa scio Vestrae Maiestati
49. Brodaric, Stjepan. Epistulae, versio electronica. [page 114 | Paragraph | Section] expensuros. 5 Velle omnino, ut orator caesaris 6 et Venetorum 7 abeat cum omnibus Alemannis, qui in aula regia vel reginali versantur. Factam esse praedam de Iudaica tota et de domo etiam cuiusdam servitoris reginae praedivitis superioribus annis facti ex Iudeo Christiani. 8 Venerant iam oratores Bohemorum pro conclusione unionis, tractabatur hoc negotium. 9 Apud regem Poloniae intelligimus esse oratores Turcae duos pacem ab eo et medio eius a rege Hungariae
50. Crijevic, Ilija. In Junium Sorgium avunculum suum... [Paragraph | Section]
51. Marulic, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] resurrexit et in caelum ascendit, ut nobis resurrecturis in caelo beatitudinis locum praepararet. Sancti omnes gratiam retulere, non quidem parem, quia impossibile erat, sed qualem poterant; nullum laborem pro illius nomine subire recusantes, nunc una cum illo uitam beatam ducunt. Nonnulli tamen christiani beneficiorum immemores et simul propriae salutis obliti, Christi mandata suis concupiscentiis postponunt, et dum corporis uoluptatibus indulgent, corporis atque animae redemptorem offendere non uerentur. Hos ille, cui peccant, ante uitae finem poenitentiam agentes clementer suscipit, non
52. Marulic, Marko. Quinquaginta parabolae, versio... [Paragraph | SubSect | Section] ante oculos habeamus illum
terribilem et expauescendum extremi iudicii diem, qui, antequam
uenerit, haec praemissurus est signa: bella, fames, pestilentiae saeuient;
pseudoprophetae surgent et seducent multos; abundabit iniquitas et
refrigescet charitas; dominabitur Antichristus; flagellabuntur
christiani et per uaria
53. Marulic, Marko. Iacobo Grassolario, iuris... [Paragraph | Section] labore. Nam quis est, qui diffidat, talem nactus patronum, non continuo se uoti sui compotem fore? Quanquam ego non hoc futurum opto, ueluti glorię alicuius ab hominibus captandę cupidus, quod quęrere arrogantię uitium est, sed tanquam plurimis prodesse studiosus, quod proprium christiani est. Christus enim, dux et dominus noster, quicquid dixit, quicquid egit, totum ad salutem contulit aliorum. Et quoniam eundem in isto, quod recepisti, opere proposui omnibus religionis nostrę professoribus imitandum, capessendę uirtutis gratia perennisque beatitatis
54. Marulic, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 53v | Paragraph | SubSect | Section] Per piscatorum quippe et uulgarium hominum prędicationem superauit philosophos, et per inermes martyres | regum imperatorum-que potentiam. Quidni? si iidem ipsi qui persequebantur Christianos facti sunt Christiani, et Ecclesię propugnatores, qui Ecclesię hostes erant? Seruire coeperunt Christo, qui imperabant mundo. Christus igitur (ut Apostolus ait) factus est nobis sapientia et iustitia et
55. Marulic, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 692 | Paragraph | SubSect | Section] seruare non possit? Dicant igitur, cum populus Christianus multo grauiores persecutiones pateretur | quam modo patitur, quis tunc antistitum eius diues erat? quis arma tractabat? quis uim uiribus repellebat? Cędebantur quidem Christiani, sed Christi religio perire non poterat. Quin immo quanto magis infideles tyranni sęuiebant, tanto mirabilius credentium numerus augebatur. Creuit ergo Christi Ecclesia non diuitiis, non
56. Marulic, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 670 | Paragraph | SubSect | Section] abducere, pecora depredari, uastare agros, cedibus grassari | et in nomen christianum magis quam dici queat impie furere. Hoc perpetuo flagello nostra percutitur superbia, et tamen adhuc humiliari negligimus. Infidelium arma sine intermissione sęuiunt | et sęuiendo prosperantur, quia christiani principes inter se dissident, inter se digladiantur, et cum iunctis uiribus communi periculo simul occurrere deberent, id agunt, ut facilius quicquid reliquum est christiani imperii dissipetur | et in impię infidę-que gentis ueniat potestatem. Cęterum
57. Marulic, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 670 | Paragraph | SubSect | Section] et tamen adhuc humiliari negligimus. Infidelium arma sine intermissione sęuiunt | et sęuiendo prosperantur, quia christiani principes inter se dissident, inter se digladiantur, et cum iunctis uiribus communi periculo simul occurrere deberent, id agunt, ut facilius quicquid reliquum est christiani imperii dissipetur | et in impię infidę-que gentis ueniat potestatem. Cęterum siquis hanc quam imminere cernimus calamitatem effugerit | et tamen scelere atque superbia sese efferre non desierit, nequaquam illam multo horribiliorem erumnam effugiet, quam
58. Marulic, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 138r | Paragraph | SubSect | Section] expectabant. magis-que timebant ne dimittantur | quam ne occidantur. Fortiores ergo et tormentis et carnificibus et regibus fuere, dum pro iustitia, pro ueritate, pro Deo certarent. Vicerunt supplicia patientia, prophana imperatorum edicta constanti atque immota christiani nominis confessione. Deos deas-que colere compellebantur. illi uero his contemptis Christum crucifixum colendum adorandum-que esse asseuerabant. Cum hac sententia finire martyrii uictoria erat. Vulnera autem corpore excepta, membrorum lacerationes, exustiones | fidelis militię
59. Marulic, Marko. Evangelistarium, versio electronica [page 729 | Paragraph | SubSect | Section]
60. Kozicic Benja, Simun. De Corvatiae desolatione, versio... [Paragraph | Section] An non et Tininiensis, quae in Tariotarum regione consistit, intra hoc triennium deleta est? An non mea, quae Corbauiensis antea nuncupabatur, uastata ea sede a Turcis, per Pium
61. Kozicic Benja, Simun. De Corvatiae desolatione, versio... [Paragraph | Section] zelo accensi et sola futurae beatitudinis spe ducti, collata pecunia et milite ut ciuitatem sanctam Hierusalem de manibus infidelium eriperent, Asiam penetrare et grauissima ac diuturna bella gerere certatim appetebant. Nos uero non pro uno templo unaue ciuitate, sed pro tota hac quae restat adhuc Christiani orbis parte, pro fide ipsa, pro relligione, pro urbe Roma, terrarum domina, et uobis omnibus tanto tempore iam continuo bellum gerimus, sola hac parte uobis infaeliciores quod Turcis uiciniores sumus. 10. Magna est certe, ut uideo, ira Dei in principes
62. Kozicic Benja, Simun. De Corvatiae desolatione, versio... [Paragraph | Section] et Galatae si uideres, maximo certe dolore afficereris! Tu enim infirmantibus coinfirmabaris, patientibus uero remedium solamenque afferre consueueras. Et ut de laeta Maesia, de Epyro, de docta Graecia, de copiosa auri atque argenti Bosina deque Asia et Aphrica uno uerbo concludam: maximam iam Christiani orbis partem, nostra ignauia, priuatis odiis et
63. Kozicic Benja, Simun. De Corvatiae desolatione, versio... [Paragraph | Section] ex commoditantibus inhiantes omnique recuperationis spe destituti, turpiter amisimus. Et quod ad fidem nostram per longum tempus conseruandam sufficeret, in unius oppiduli expugnatione aut priuati commodi assequutione una hora profundimus. Quod si caeteri principes Christiani mala nostra obaudiunt, futuram expeditionem simulant, intestina odia dissimulantes, tuum est, Pater beatissime, apprehendere arma et scutum, et exurgere in adiutorium nostrum! Tu es pastor ouium, te super regna et principes constituit Deus, et de manu tua pauperum Christianorum sanguis
64. Kozicic Benja, Simun. De Corvatiae desolatione, versio... [Paragraph | Section] qua correxit Glavičić ut meo id factum esse tempore minores accipiant. Ad te itaque spectat, ut diximus, prouidere nequid Christiana respublica detrimenti capiat. Itaque age, Pater beatissime, ut tua nos ope seruatos esse caeteri Christiani intelligant. Pauca a uobis miseri poscimus et micis quae cadunt de mensis uestris saturari expetimus. 13. Quid prodest – per Deum rogo – aurum atque argentum insatiabili anxietate
65. Berislavic, Petar. Petrus Berislavus episcopus... [Paragraph | Section] Pater! Nudius quartus accepi breve Sanctitatis Vestre, quibus scribit inter omnes alias curas, que mentem suam premunt, maximam et precipuam esse, ut misera hec regna, que totius Christianitatis propugnacula sunt, a spurcissimorum Christiani nominis hostium incursionibus devastationibusque conserventur illesaque permaneant. Propter quod nunc quoque apud Christianos principes et litteris et nunciis pro expeditione contra eosdem hostes suscipienda proque modo
66. Marulic, Marko. De humilitate, versio electronica [page 552 | Paragraph | SubSect | Section] et uram eos sicut uritur argentum, et probabo eos, sicut probatur aurum. Duę partes istę pereuntes idolatrę gentiles fuerunt et Iudei Christum negantes. Tertia uero pars, quę relicta est, quę aduersitatibus et pressuris probata purior argento atque auro inuenta est, Christiani fuerunt persecutiones hominum passi, sed a Deo electi, ut, pro cuius nomine mortem contempserant, cum illo uiuerent in ęternitate. Vide igitur, quam nihil fere actum sit in discipulos et martyres Christi, quod non ante fuerit prędictum. Illud quoque,
67. Marulic, Marko. De humilitate, versio electronica [page 553 | Paragraph | SubSect | Section] impleta esse hęc, quę dicimus, et adhuc Ecclesiam Christi idolatria superata bella ab hereticis pati fideliumque ciuitates et regna a Machumetanę prauitatis sectatoribus per uim occupari redigique in seruitutem. Idque nobis accidi peccatis exigentibus credimus, ut uidelicet Christiani, qui Christi iussa exequi negligunt, a Christi inimicis uexentur et castigati aut corrigantur ut Niniuitę aut ut Aegyptii in abyssum mersi pereant. Satis de fidelium martyrio. Reliqua consyderemus. In Euangelio ex quinque panibus et duobus pisciculis
68. Marulic, Marko. De humilitate, versio electronica [page 556 | Paragraph | SubSect | Section] quem subuersi saxa et *corr. ex cęciderunt **corr. ex maxilla l igna pro diis habebant. Et nomen eorum fuit deletum, ut non gentiles nuncupentur, sed Christiani, nouo nomine, de quo Esaias: Et uocabitur tibi — inquit — nomen nouum, quod os Domini nominabit.* Et iterum in psalmis legimus: Qui habitare facit sterilem in domo, matrem filiorum lętantem. Gentilitas enim, quę nullum uerę
69. Marulic, Marko. De humilitate, versio electronica [page 618 | Paragraph | SubSect | Section] conuerterit Deus captiuitatem plebis suę, exultabit Iacob et lętabitur** Israhel. Iacob enim sunt illi, qui primogeniti Esau benedictionem surripuerunt in Christum credendo. Et iidem sunt Israhel, Deum oculis fidei speculando. Iacob igitur nomine Christiani designantur, qui maledictione ueteris culpę sublata Christoque ab inferis reuerso repleti sunt lętitia et in spem errecti ęternę salutis. Sequitur in Euangelio Marci: Et dicebant adinuicem: Quis reuoluet nobis lapidem ab ostio
70. Marulic, Marko. Dialogvs de Hercule a Christicolis... [Paragraph | Section] nititur corpus nostrum de uitio ad uirtutem, sicut taurus iste de Creta transuectus est ad Peloponessum. Cumque de male ad bonum transitum fecerimus, tunc recte nos ipsos offerimus Deo, quemadmodum Hercules cum tauro obtulisse se dicitur Euristeo. Sed hoc fidelis Christiani est, Dei pręcepta obseruantis, non Herculis ex hominis mortalis iussione pendentis. (Equi Diomedis) At Hercules, inquiunt, Diomedis equos tulit, quos ille carnibus alebat humanis et ipsis eundem, ut comederetur, obiecit. Hos autem equos Euristeus cum
71. Marulic, Marko. Dialogvs de Hercule a Christicolis... [Paragraph | Section] (Equi Diomedis) At Hercules, inquiunt, Diomedis equos tulit, quos ille carnibus alebat humanis et ipsis eundem, ut comederetur, obiecit. Hos autem equos Euristeus cum accepisset, dedicauit Iunoni. Sed ne putes propterea nostris pręferendum esse Herculem, hec idem etiam Christiani principes agunt, dicente Domino: Maleficos ne patiaris uiuere! At uero, si ista, quę narrantur, spiritaliter intelligere uolumus, multo plus laudis fideli Christiano quam Herculi tuo dabimus. Hercules occidit Diomedem, hic quotidie perniciosas interimit cupidines non consentiens
72. Posedarski,... . Oratio habita apud Leonem Decimum,... [page 106 | Paragraph | Section] faciunt, enarrare. Ambiguum est an majus nos potentia an dolis et fraudibus urgeant. Waiwodas captis arcibus et Castellis praeficiunt qui sponsionibus et possessionibus Christianos subditos alliciunt ut sibi obnoxii sint. Proh dolor, Beatissime Pater, jamjam cum
73. Crijevic Tuberon,... . Commentariolus de origine et... [Paragraph | Section] nomen non traditur, praecibus, qui et ipse patrio forte superfuerat excidio (coeperant enim iam Slauini quoque, licet nondum sacris nostris initiati, Christianam admirari religionem ob illius seculi sanctitatem: nempe illis temporibus Christiani sacerdotes cultui diuino summopere dediti erant, uitaque eorum et mores consumati omnes gentes ad religionem suscipiendam maxime alliciebant) tum per pactionem pendendi annui tributi a seruitute liberati Burnum oppidum Epidaurii
74. Crijevic Tuberon,... . Commentariolus de origine et... [Paragraph | Section] maritimae Dalmatiae ciuitatibus in societatem deductis ad accolas Slouinos mittunt oratores, qui et docerent imminens Dalmatiae periculum propter breuem e Gargano in Illyricum traiectum, et hortarentur eos ad bellum hostibus Christiani nominis inferendum. Slouini enim Adriani Tertii Romani pontificis tempore, Seuropylo Dalmatiae regnum permissu Constantinopolitani imperatoris administrante, Christianam susceperant religionem.
75. Crijevic Tuberon,... . Commentariolus de origine et... [Paragraph | Section] indita nauesque sublatis anchoris altum petiere. Tyrannus animaduertens se non modo dominatione, sed et libertate priuatum, accusata Venetorum fraude ac generi parricidio puppi caput illisit. Itaque interiit amissi imperii magis quam Christiani officii memor. Hic exitus fuit Demiani Iudae, cuius imperium si ciues pati potuissent, praeterquam quod externam seruitutem minime subituri fuissent, magis honestis artibus quam mutandis
76. Crijevic Tuberon,... . Commentariolus de origine et... [Paragraph | Section] populo hospitium inierant. Hunc autem in modum Docleates Rhacusanis operam tunc nauarunt. Importauerant Docleates naui Rhacusam inter alias fruges aliquot uini amphoras, appetente festo die, quem Christiani Sacrosanctam ressurrectionem appellant, quo sane solemni lustrari solent religiosi uiri, et quicquid piaculo dignum per totum annum admiserint ritu Christiano expiare. Hoc eodem die Slouini, ceterorum more barbarorum, non tam
77. Marulic, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section] discipulis, quod signum aduentus tui et consummationis sęculi: respondit, quod multi uenient seque Christum esse mentientur, quod bella sęuient, gens in gentem consurget, terra tremet, pestilentia populos uastabit, fames opprimet, quod Christiani persecutiones patientur et odio erunt genti infideli, quod pręterea consurgent pseudoprophetę, et seducent multos. Abundabit, inquit, malicia, et refrigescet charitas multorum; quod post hęc prędicabitur Euangelium quodque
78. Marulic, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section] conuertebantur; deficere coeperunt interfectores, et multiplicari non cessarunt confessores. A priuatis ad prętores, a prętoribus ad imperatores peruenit notitia ueritatis; et qui persequebantur Christianos, facti sunt tandem Christiani. Nullo modo id fieri poterat, nisi diuina uirtus pro Euangelicę professionis assertoribus staret. Sicut autem ab initio persecutiones aduersus orthodoxę fidei uiros desęuierunt, ita in fine in eosdem grassabuntur, multoque
79. Marulic, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section] mendacium? Nonne nostra ętate plurimos nouimus a fide discessisse et ex Christianis Mahumetanos factos? Turcarum regni robur nonne Macedones, Epirotę, Mysi, Mediterranei Dalmatę sunt, et Hellespontus, et Asia, et Gręcia? Qui omnes Christiani erant, nunc Mahumetanę perfidię errorem militiamque sequuntur. Iam ergo per temporum curricula ad dies nouissimos peruentum est; necdum tamen finis. Multa enim adhuc percurrere debent, et ipsam Antichristi persecutionem, et
80. Marulic, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section] et cornua decem, argumenta erroris, quibus decalogum impetat et impugnet et legem diuinitus latam conetur euertere. Cauda eius trahebat , inquit, tertiam partem stellarum cęli, et misit illas in terram . Erunt quippe Christiani in partes tris diuisi, duę partes saluabuntur, id est perfecti, et minus perfecti, tertia pars peribit, hoc est illi, qui uel a fide defecerunt uel in peccatis obdurati poenitenam agere neglexerint. Hi in terram
81. Marulic, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section] et mori malle quam Christi nomen, ut uel diu superuiuas, denegare? Sanctissimi martyres olim inter horrenda supplicia constricti ad contemptum infidelis tyranni clamabant: Christiani sumus, idola tua non adoramus. Pro confessione Domini Iesu occidi cupimus, ut pro illo occisi cum illo uiuamus in ęternum. Quorsum ista dicimus, fratres, nisi siquis uestrum Mahumetanorum uiolentia oppressus Christum negare
82. Marulic, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section] : Erunt in omni terra, dicit Dominus, partes duę in ea dispergentur; et deficient, tertia pars relinquetur in ea . Duę istę partes erunt Iudęi increduli et heresi polluti Christiani; tertia pars erunt fideles, qui quomodo relinquentur, declarat dicens: et ducam tertiam partem per ignem, et uram eos sicut uritur argentum, et probabo eos, sicut probatur aurum . Et fideles ergo probandi sunt per
83. Marulic, Marko. De ultimo Christi iudicio sermo,... [Paragraph | SubSect | Section] Quod autem cum reuixerint, et incorruptibiles futuri sint, Laertius, qui uitas scripsit philosophorum, Theopompum , ait, octauo Philippicorum libro dixisse, reuicturos homines immortalesque futuros . Isti quidem non erant Christiani, et contra calumniatores pro nobis stabant. Sed neque opus est, ut omnia cauillantium argumenta refellamus, quando quidem ab Ecclesię doctoribus iampridem uerissimis efficacissimisque rationibus confutata sunt, explosa et
84. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 3 | Paragraph | Section] rogatos esse uelim, ne a me Romani eloquii dignitatem, iamdiu una cum imperio amissam quaerant, sed ad res, quae narrantur, animum intendant, nec mirentur, quod susceptum negotium atque historiae numeros parum absoluerim. Nam ne in patriam, quae et Graecis et Latinis literis ac si alia Christiani orbis ciuitas exculta est, in seculumue hoc, quaestui magis quam eruditioni aut eloquentiae deditum, uitium meum coniciam, simplici stylo ac inelaborata oratione, quo nos res ipse duxerunt, consulto secuti sumus. Neque enim his lucubrationibus humanam gloriam, quam
85. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 6 | Paragraph | SubSect | Section] cupido, et huic uanitati admodum dedito ac omnia ad fatum referenti, facile persuaserat se decennium adhuc uicturum, licet, quum ualetudine minus prospera uteretur, nec multum curae in ea tuenda poneret, et medici illum breui interiturum existimarent. Adeo autem quidam nomine tantum Christiani, animi caecitate atque ignorantia ducti, diuinae prouidentie derogant, ut nihil fere hominibus nisi auspice coelo uana persuasione euenire credant. In quam sane opinionem etiam summi aetatis nostrae sacerdotes admiratione presentis fortunae declinant, eo magis quia
86. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 9 | Paragraph | SubSect | Section] est, affirmans nullum genus mortis, quantumcunque id horrendum eueniat, hominem fato functum infęlicem reddere, quem praeterita satis commendet uita. Atque haec oratio eo pertinere uisa est, ne scilicet regi dedecori tribueretur, quod usu linguae luminumque amisso morientis officium Christiani propalam obire nequiuerit. At ubi episcopus perorauit, donaria maximi precii rege adhuc uiuente templo illi dicata, omnia ad rem diuinam magna quaque celebritate agendam, ad sacrificiorumque apparatum et sacerdotum ornatum spectantia, e regio deprompta
87. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 13 | Paragraph | SubSect | Section] praesit? Taceo ipsam sedem apostolicam urbemque Romam, commune omnium gentium, praesertim Christianarum, domicilium, ubi aetate nostra, quod quidem neminem uestrum latere puto, non nisi Italus, aut a pueritia in Italia educatus, quum et in aliis regionibus uiri Christiani huic muneri idonei reperiantur, pontifex maximus creari potuit. Quoniam et Romam, Italicam urbem, utpote in Latio positam esse perhibent, et collegium ipsum patrum, ex quibus pontifices fiunt, maiore ex parte ex Italis constare certum est. Nam satis consentaneum esse uidetur
88. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 38 | Paragraph | SubSect | Section] Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium studio in urbe excipitur, sacrificiisque prius de more factis in regiam deductus est. Scio non esse ne mediocriter quidem eruditi, nedum Christiani hominis ulla superstitione, uanissimi cuiusque ingenii ludibrio, euentus latentium rerum explorare, aut futura praesagiis collecta praedicere. Attamen haud difficulter adducor,
89. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 74 | Paragraph | SubSect | Section] tantorum malorum sit causa Alberthus, nunc iterum, inter tempus pacis per fraudem petitae, regisque nostri humanitate ac indulgentia impetratae, nos armis ultro perfidus homo lacessit, nulla icti cum fratre federis habita ratione, ordinis, aetatis, moris Christiani, iuris gentium, fraternae charitatis, hanc scilicet gratiam nobis referens pro pace ac uenia ei superiore bello data, quum trepidus sibique ac exercitui suo diffidens pacato habitu ad nos accessit.
90. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 78 | Paragraph | SubSect | Section] ipso erant, ab Hungaris paciscitur. Nam de fratris lenitate, utpote satis sibi perspecta, nihil uerebatur. Itaque deditione facta in manus hostium deuenit. Neque enim in certam perniciem, famae iactura aut effugiendae captiuitatis causa, ruere honestum uisum est, quum proprium excelsi et Christiani animi sit non ultro sibi mortem inferre quo quidem nihil neque sceleratius, neque humilius fieri potest ― sed omnia, quae homini euenire possunt, forti atque elato animo tolerare. At quoniam Vuladislauus iusserat suis in expeditionem proficiscentibus, ut si
91. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 88 | Paragraph | SubSect | Section] praecibus, qui et ipse patrio forte superfuerat excidio (coeperant enim iam Slauini quoque, licet nondum sacris nostris initiati, Christianam admirari religionem ob illius seculi sanctitatem: nempe illis temporibus Christiani sacerdotes cultui diuino summopere dediti erant, uitaque eorum et mores consumati omnes gentes ad religionem suscipiendam maxime alliciebant), tum per pactionem pendendi annui
92. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 90 | Paragraph | SubSect | Section] maritimę Dalmatiae ciuitatibus in societatem deductis, ad accolas Slouinos mittunt oratores, qui et docerent imminens Dalmatiae periculum propter breuem e Gargano in Dalmatiam traiectum, et hortarentur eos ad bellum hostibus Christiani nominis inferendum. Ea enim gens Adriani Tertii Romani pontificis tempore, Seuropylo Dalmatiae regnum permissu Constantinopolitani imperatoris administrante, Christianam susceperat religionem. Slouini
93. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 93 | Paragraph | SubSect | Section] nauesque sublatis anchoris altum petiere. Tyrannus animaduertens se non modo dominatione, sed et libertate priuatum, accusata Venetorum fraude ac generi parricidio puppi caput illisit. Itaque interiit amissi imperii magis quam Christiani officii memor. Sublato tyranno de medio, bonisque eius in publicum redactis, Rhacusani praetorem a Venetis ex pacto missum in urbem accępere, qui quidem princeps duntaxat in senatu Rhacusano esset, caeterum
94. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section] maximi animi atque imperii rex concupiscere potest. Caue igitur, ne hic hostis, postea quam me oppresserit, tibi quoque mox graue exhibeat negocium. Nam si me superato te lacessere coeperit, quod quidem se propediem facturum denuntiat, profecto caeteri Christiani, quibus sane Polonos bello impares esse constat, etiam oppugnare audebunt. Atqui uelim te non fugiat Christianis, Europae accolis, longe difficilius esse bellum aduersus te incipere quam gerere. Putant enim sibi ad huiusce expeditionem auctorem
95. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section] equi, uarii generis tormenta, naues, rei nauticae peritia, pecuniae, pedites, equites, militaris artis scientia, ducum uirtus, et animi magnitudo. Quare non minus e re tua quam mea feceris, si precibus meis admissis confestim dederis operam, ut quam primum sciant Romani ritus Christiani te non modo inuictum, sed ne leui quidem iniuriae esse opportunum. Quo facto et mihi, tutelę tuae commisso, e dignitate tua consultum erit, et imperio tuo maxime cauebis. Haec Geta, secutus sane consilium nec Christiano homini satis
96. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 110 | Paragraph | SubSect | Section] arguitur eorum tum stultitia,
tum impietas, qui ope communium hostium suas ulciscuntur iniurias, quum longe
praestet ob Christianae reipublicae utilitatem regno potius cedere quam Turcarum armis
illud retinere, quippe quorum amicitiam maximis iniuriis ac demum libertatis precio
Christiani semper pararunt. Turcae enim cum Christianis nulla alia causa amicitia iunguntur, nisi ut demum opprimant incautos. Vnde qui illorum fidei minime credunt,
maxime tuti sunt.
in collegium cardinalium cooptari, accepta conditione hominem suae fidei comissum huiuscemodi facile
permutat magistratu. Itaque uidimus, si Deo placet, non pecunia modo, quod iam
solemne est, sed etiam perfidia atque humano sanguine sacerdotia apud Christianos
parari, si Christiani appellandi sunt qui nihil praeter nomen habent Christianorum.
Mortuo Innocentio Alexander Sextus, pontificatum pecunia adeptus, Gemium
in Caroli Octaui, Francorum regis, tunc Neapolitanum regnum petentis, coactus, ut
quoque non solum consciis, sed etiam internuntiis, propter simultatem,
quam cum rege Carolo habebant, ingentis pecuniae pactione ad hoc scelus a Bazethe esse
inductum, qui quidem in securitatem suam, ut dictum est, fratrem e medio tolli
magnopere optabat. Atque in hunc maxime modum Christiani, Turcis praesertim finitimi, a quibus minime oportuit, pene proditi sunt. Nam Bazethes, domestico metu liberatus, statim animo consilia uolutare coepit
Christianos aperte oppugnandi, atque
opportunitate rerum gerendarum,
elici potest, qua quod principes coelatum uolunt,
prodatur. Itaque prius quam res magno Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces Turcarum altiore uoce, Quo fugitis , clamitant,
Turcarum periculo emanaret, in aciem copias
educunt, et quod pro regis gloria erat faciundum, id pro sua quisque salute agens, magnis in hostem animis inuehuntur. Nec segnius pugnam capescunt Christiani ― atrox igitur utrinque praelium excitatur. Cadunt passim hinc Turcae, inde Christiani. Iamque
Turcae uix impetum Dardanorum ac Macedonum sustinebant, locoque paululum cesserant alii, fugam alii spectabant. Tum duces Turcarum altiore uoce, Quo fugitis , clamitant, uiri Machometani? A tergo Strymon, lęua Aegeum pelagus obstat fugae, nonne honestius est in acie
crudelitatem, atque ex Mauerdini Hadrianopolitani ortam supplicio crederent, quem
sane nolentem a Christiana deficere religione, igni necari iusserat.
detraxi ― nec ab his profecto accusor, quibus fides merito habenda est, precor ne mihi alia
res, quam cuius reus sum apud uos inuidiae sit. Nemo enim nisi eius sceleris, quod commisit, cuiusue conuictus est damnari debet. Et profecto caeteri mortales externa bona
magni faciunt. Nos Christiani, quae humana bona dicuntur, magis neccessaria hominibus
quam magna esse ducimus. Vnde felicitatis humanae non adeo ignarus sum, ut proposito
uitae periculo malim fortunae bona quam propriam amplecti salutem. Si fortunae meae
magnitudine forte sua uobis suspectae petuntur, auferte eas,
temeritas: nam sicut pugnare, quum neccessitas cogat,
aut spes uictoriae subsit, fortis uiri est, ita certamen interdum detrectare, quum id ratio
suadeat, prudentis ducis est. Non enim semper felicitas temeritati sufficere potest.
Turcae, ut edocti erant, instantibus cedunt, Christiani uero eos fugientes usque ad
insidiarum locum insecuntur. Ibi pro numero utriusque partis atrox praelium exortum
est, pluresque Turcarum quam Christianorum interfecti sunt. Verum paucitate nostrorum, uulnereque Belmusii patris, et quod Belmusius filius temere in hostem
usque ad
insidiarum locum insecuntur. Ibi pro numero utriusque partis atrox praelium exortum
est, pluresque Turcarum quam Christianorum interfecti sunt. Verum paucitate nostrorum, uulnereque Belmusii patris, et quod Belmusius filius temere in hostem inuectus
ceciderat, maiorem cladem Christiani accepisse uisi sunt. Milon Turcarum fraude, suo
uulnere et filii morte ira inflammatus, ubi ex praelio domum reuersus est, omnes
captiuos Turcas, quorum non paruum numerum apud se habebat, e custodiis eductos,
crudeliterque excruciatos interficit,
Latcouii filius eo quod, quum ipse puerum per nuntios multa ei pollicendo, ut ad
sese ueniret, saepius hortatus esset, illeque ad patruum ire abnuerat, ne eius coactu a
Christiana descisceret religione, putauit Venetorum id factum esse consilio.
Sed et quidam Christiani principes, ut fama est, occulte Venetum coquentes bellum
Turcaica arma concitabant. Cuius quidem belli furia et fax erat Lodouicus Sforcia
Maurus cognomento, Mediolanensium tyrannus, flagitiosus homo atque ad perturbandam Italiam natus. Nam societatem etiam cum Turca inierat,
naues, reliquae enim
institutum tenentes iter Cylennium promontorium, quem locum uulgo
suos, ut praesenti animo pugnarent, atque hostes temere insilientes repellerent, cogerentque praecipites ruere in
undas,
nec formidarent periti rei nauticae imperitissimos.
Haud irrita cohortatio fuit: Christiani enim totam in uirtutem spem reponentes
negotio non defuerunt.
Itaque magna ui in hostem conuersi Turcas, qui in Venetam
nauim transgressi erant, partim obtruncant, partim exturbant, non sine manifesta Dei
ope.
conspicatus quatuor hostium triremes longo a suis interuallo
diductas, tuti tantumodo, mercatorum ritu, memor, in eas duodecim longas naueis ex
suis emisit. Turcae siue hostis contemptu, siue effugium desperantes, in aduersas
Venetorum acerrime inuehuntur naueis. Christiani quoque e diuerso suas triremes in
hostem tam temere irruentem concitant remis. Itaque ui magna telorum eminus utrinque
coniecta confligunt. Caeterum Turcae, quum tres eorum triremes ex concursu grauiter
laborarent iamque collabefierent,
Turcaicae ditionis regionem inuadunt, dumque abacto, quod sors obtulerat, pecore
domum reuertuntur, Turcae, nonaginta dumtaxat ex his, qui in finibus Bossinae prouinciae ad custodiam ab Alexandro relicti erant, pauore ac fuga suorum exciti raptim conscensis equis praedatores insequuntur. Christiani (miles ex urbanis, ut demonstrauimus,
collectus hominibus) ubi insequentium hostium primo puluerem prospexere, crebro
enim urgente formidine post terga respiciebant, mox etiam equorum hominumque
strepitum sensere, circumspicientes omnia, utpote in aliena terra, hostilia
copiis numero haudquaquam superiores, conscensis equis
temere atque inexplorato prouolant extra oppidum. Turcae Albanesiis se in hostem
magno impetu inferentibus simulato metu cedunt, reiectis post terga scutis, ut in ueram
effusi fugam esse uiderentur. Iam insequendi ardore Christiani praeterierant hostes in
insidiis latentes: itaque eodem tempore et ab insidiis consurgunt Turcae, et simulatam
sistunt fugam, atque in Albanesios longius ab oppido interclusos conuertunt equos, circunuentosque ita magna ex parte trucidant. Pauci etenim ex mille hominibus per nota
et uictoriam gloriosiorem esse, et uinci minus periculosum censebat, ubi scilicet uicti non
regionis, sed militum detrimentum essent accepturi. Et profecto Turcae nihil magis sibi
uitandum putant, quam ne in suis sedibus manum cum Christianis conserere cogantur.
Valde enim timent, ne suae ditionis Christiani, quorum quidem uis ingens est, licet iam
extincta sit eorum nobilitas, oblata externi auxilii occasione iugum excutiat, et in communem hostem arma rapiat. Inde morem illis esse arbitror, ut si quem forte alicuius
numeri hostem intra fines suos armatum coeperint, eum extemplo
calumnia imprudentissime excogitata, qua prauum consilium tegeretur, obiciebant Friderico Turcarum amicitiam, quibus sane illi bellum se propediem
illaturos uideri uolebant, quum nihil minus animo cogitarent. Itaque hoc praetextu rex
Neapolitanus, improba cupiditate duorum maximorum Christiani orbis regum, e patrio
atque auito regno eiectus est. Quamquam sunt qui existiment Fridericum Dei imprimis
nutu e regno eiectum esse, et quia de retinendo regno mathematicorum uanitatem consuluerat, quasi mortalia potius coeli motu quam Dei arbitrio regerentur, et quia
dictum est, aut per classicorum temeritatem ultro restitantes, aut quia mole sua tardiores longarum nauium cursum remis aequare nequissent, adepti sunt, expugnatasque haud parua suorum cęde ad
ducem, non praeda modo, sed et omine futuri successus laetum, uacuas fere hominibus
pertraxere. Etenim Christiani, qui quidem magna ex parte Dalmatae erant, ad mortem
insita feritate haud imparati, posteaquam se ferreis teneri harpagonibus nec fugae uiam
patere uident, dimissis in aquam ab utroque nauis latere remis, quo remige quoque cum
classiariis militibus rem gererent, adeo pertinaciter
haud plane alia magis causa quam ut illi largior suppetat
uestrae uirtutis remunerandae facultas. Eia agite, commilitones, irrumpite in urbem,
quam quidem Graeci, nobis multo magis quam Venetis dediti, incolunt! Nil uos terreat
oppidanis adiunctus miles: is enim non ex eo genere est, quos Christiani aerarios appellant eosdemque militiae peritos putant, sed magna ex parte e lupanari atque meretricum
contubernio euocatus, sicut inter lenones ferox est, ita inter hostes ignauus, nulliusque prorsus ad militiam usus, atque adeo gentis
incursare. Qua quidem re motus Pheris Eunuchus, Scodrensis
prouinciae praefectus, ad sexigentos
equites, ut hostium conatibus obuiam iret, celeriter
contrahit, quos inter multi etiam Graeci ritus Christiani Turcaicae ditionis fuere, Pheridem
secuti haud quidem uoluntate, sed imperio, ut mox in concursu satis patuit, coacti. Hac
manu bifariam diuisa Pheris in agrum Lyssanum contendit: cum altera enim equitum parte
cis amnem ipse incessit, alteram Drinonem
Pace, quo diximus modo, inter Gallum et Hispanum facta, atque ad Venetos literis
legati sui, qui apud Hispanum regem erat, perlata, ingenti ex conscientia perfidiae metu
perculsi sunt. Itaque quo
et ipsi alicuius Christiani regis amicitia sese munirent, omnibus
tentarunt artibus Maximilianum Caesarem, Friderici filium, hominem satis notae leuitatis, in societatem pellicere, aut saltem a caeteris Christianis regibus auertere. Nihil
enim Veneti et Romani etiam pontifices magis sibi timendum
satis notae leuitatis, in societatem pellicere, aut saltem a caeteris Christianis regibus auertere. Nihil
enim Veneti et Romani etiam pontifices magis sibi timendum censent quam
Christianorum regum coitionem. Metus autem utrisque hinc oritur, quia neutros sane
Christiani reges imperio dignos existimant, alteros, quia mercaturae dediti sunt, alteros,
quia non profanis, sed sacris ac diuinis duntaxat rebus uacare debent. Quamquam, ut
quod sentio dicam, sicut nolim sacerdotes magnis imperiis potiri, ne curis
Christianos reges partim literis, partim legationibus defert. Accusat Venetos aeque ac sacrilegio contactos, hortatur ipsos reges, ut non
modo Romanae Ecclesiae iniurias, sed et suas ulciscantur, nec sinant mercatores regna
per scelus occupare, undique Venetis bellum concitat. Iam coeperant Christiani principes
pontificis uerba non modo auribus, sed et animis admittere: nam praeterquam quod
reges natura ipsa, cuius uis maxima est, uitae ac fortunae, ut fit, dissimilitudine populorum imperium auersantur, utilia simul et honesta suadebat.
Itaque
mobili esse animo habebatur,
propterea quod ita Venetis, quas in Italia tenebant urbes, eripi uolebat, ut etiam a iure
pontificis Francorumque imperio Italia eximeretur, atque imperator Alemanus, quem
quidam Germani principes regem Romanum dictum in imperatorem Christiani exercitus designant, in sua ditione Italiam solus haberet. Vnde quidam Gallus, qui id temporis
Mediolanensibus Francorum regis nomine praeerat, satis urbane in Maximilianum iocatus
affirmauit illum ingentia infirmis manibus semper amplecti, atque ob id et pacis et
belli
annos
Romani nomen Imperii Franci obtinuissent, deficiente Caroli Magni genere in Lodouico,
Lotharii filio, id ius in Germanos Leo Octauus, Romanus pontifex, contulerit. Quo quidem Germani nunc quoque utuntur, paruo admodum Christianae reipublicae emolumento, quandoquidem nusquam Christiani nominis hostibus proximi sint, tametsi ea
gens et opibus, et uirtute nulli Christianorum secunda sit.
Interea Germani, qui in Tridentinis castris statiua habebant, ac si Maximilianus
Venetis bellum indixisset, excursiones facere, in Venetorum
accepimus, quos quidem futuri
euentus uates fuisse certum est. Quippe hoc bellum Venetis, alioqui ob cupiditatem finium proferendorum graui oneratis inuidia, adeo auxit odium, ut non minorem illis paulo
post cladem, quam Alemano ignominiam tunc intulerit, propterea quod omnes fere
Christiani principes pro se quisque fremere regum maiestatem in ordinem coactam esse,
mercatores imbelles ex argentaria officina ad imperia prodire, domi resides alienis oculis,
alienis manibus in bello uti, regum ignauiam atque discordiam in consilio habere, hisque
oscitantibus rerum potiri:
Lodouici Tuberonis Dalmatae abbatis
Commentariorum de temporibus suis
liber nonus
per iniuriam occupata possiderent, nec
Romano imperatori tantam ignominiam inustam uellent, quum praesertim nemo
Christianorum regum sit, quem illi non lacessierint. Igitur octauo et quingentesimo supra
milesimum humanae salutis anno, auctore Iulio Secundo, Romano pontifice, omnes fere
Christiani principes partim per se, partim per legatos indicto concilio Samarobrinam
conuenere, ibique inter illos ad internitionem Veneti nominis foedus ictum est.
Porro Samarobrinam nunc quidam Cameracense, alii diui Quintini oppidum appellant. Et quoniam
in se cogitasse, et ob solam
suspitionem tantum sceleris concipere, ut uelit sociis ac amicis arma inferre, quum probe
sciat rex nullam causam Venetos praebuisse, cur deberet iure dirimi societas; quare se
regem uelle monitum esse, ut cum Venetis in societate permaneat, nec lacessat bello gentem Christiani orbis potentissimam.
Ad ea Gallus subridens, Leonarde , inquit, scito Francorum regem nihil de Venetis aut
temere credere, aut aduersus eos inconsulte facturum. Satis enim compertum habet, qua
religione amicitiam ac societatem foedere iunctam
magis
opibus ac Christianorum regum stultitia quam religione aut uitae sanctimonia stare,
caepit animo uolutare, quemadmodum a Gallorum seruitute eam tutam liberamque redderet, quasi (ut plaerique falsa opinione ducti arbitrantur) omnes Christiani,
sub quocunque hi coelo nati sint, non essent eiusdem ciuitatis ciues, referretque
quidquam Germanus, Gallusue, an Hispanus Italiam teneat, modo illi rector non desit,
qui una cum armis iustitiam colat, gentemque ingenio sane praestantem ac regionis felicitate fortunatam, sed
sed seditionibus et desidia laborantem, et ob id imbellem atque opportunam externorum iniuriae, tueretur.
Quo consilio capto pontifex omnia diuina atque humana iura permiscuit,
nec solum
pontificis, sed ne Christiani
Lodouico Duodecimo, aduersus eum conuocauit, in quo, plaerisque Gallis ob insitam genti religionem huic concilio
aduersantibus, quippe quod non nisi pontifice Romano auctore indici potest, multa et
maxima scelera Iulio Secundo obiecta sunt. Sed quia id temporis quidam Christiani maximi principes, quorum societatem pontifices Romani suis rationibus, ne dicam licentiae,
minime conducere putant, rupto nefarie pacis
foedere inter se simultates exercebant,
non solum sua ipsorum aemulatione ac
sed etiam pontificis in Gallum odio tanquam furia quadam eos committente, quicunque Francorum regi infensus erat, is pontificis insaniam fouebat. Itaque re alia alio, ut fit, trahente, animisque in diuersa studia
uersis, nihil quod aut ad instaurandos sacerdotum mores, aut ad hostes Christiani
nominis contundendos pertineret, agi tunc potuit.
Deposito igitur censurae metu Iulius pontifex coacto exercitu per se in expeditionem
profectus est. Atque dum Mirandulam oppugnat, quae tunc cum Ferrariensium duce erat
societate iuncta, ratus ibi haud
missis auxilio quinque Vasconum cohortibus, Bononiam aduersus Hispanos egregie tutati sunt. Nam quum Hispani per ruinas murorum, quos tormentis demoliti erant, urbem ingredi conarentur, multis suorum amissis primo a muris
repulsi, mox etiam in castra redacti sunt. Veneti duorum Christiani orbis potentissimorum regum insania abutendum rati, et terra et mari rem pro uiribus gerere constituunt.
Itaque decem et septem triremes nautis ac remigibus magis quam militibus instructae
ostium
seque a Deo missum aeque ac
Christum satis efficaci fraude ementitus est, si non ex animi bonis et uera felicitate, sed
ex terreno imperio ac praesentibus opibus exitialem sectam aestimare uelis: quandoquidem siue Dei in nos ira, siue nostra ignauia maximam orbis terrarum partem, non sine
Christiani nominis dedecore ac detrimento, Machomethani armis occuparint. Sed
Asiatici ut plurimum Helisophiae libros in precio habent, reliquorum scripta non magni
faciunt. Inde ritus,
ut fit, diuersitate inimicitias
natum releget
in Cappadociam, et ibi inglorium desidere cogat, sed permitteret se esse in finibus
imperii Hungaris adiacentibus. Ex hoc se nec patri suspectum fore, utpote procul a
Constantinopoli et regni sede ablegatum, armis uero ita operam daturum, ut omnes
Christiani pariter et Turcae intelligant se ueram Othomani sobolem esse. Hoc autem
dicebat, non quo Hungaris bellum inferre uellet, quippe quos ne omnibus quidem
Turcaici imperii uiribus aggredi auderet, sed ut, feroces gentes ad Danubium
hostes, magna ex parte circumiectos, ut taceam nouos aduersarios Sophias nobis in Asia
exortos, Iuliumque Secundum, pontificem Romanum, ingentis spiritus uirum, quem ferunt Turcaici belli semina iam iecisse. Et sane hominem in ea dignitate collocatum
asserunt Christiani ius habere omnes suae sectae principes in nos concitandi, ex quibus
Francorum ac Hispanorum reges lumina mundi appellant, quorum alter iam multos
annos aduersus nostrae religionis gentem, Aphricae incolam, felici incoepto bellum gerit,
alter nihil aliud meditatur quam deuicta
agnitus uiuus capitur. Animo per desidiam corrupto nulla uis inerat,
qua percussorem euitaret, seque, ut regem decebat, ad uoluntariam firmaret mortem, ne
ex alieno arbitrio, quod apud ethnicos turpissimum est, spiritus eius unquam pependisse
diceretur. Nisi forte flagitiosum putauit, quod et Christiani existimant, legibusque recte
prohibitum est, sibi ipsi manum inferre. Itaque eo adductus, ubi a Selyne e proximo
conspici atque agnosci posset, rogauit, ut liceret ei fratrem adire. Quod ubi Selyni
nuntiatum est, Non esse , inquit, opus colloquio
tam collationem quam confirmationem studio
pecuniae congerendae sibi uendicauit ― siue legatus a Sede Apostolica in aliquam
regionem missus fuerit, onustum auro per omne nefas quaesito Romam regredi.
Fatetur praeterea uanus homo, ut furorem suum, quo tantum Christiani sanguinis in
Rauennati agro effusum est, excusaret, se nulla alia causa Gallis hostem fuisse, quam ut
rebus Italicis consuleret, quum neminem fugeret Italiam sine rege armis ac magnis opibus
instructo nequaquam posse foelicem esse, atque ob id maxime crebro turbari, ac plurimum tyrannide
dum inconsulta consternatione acti in
transitu Valdani amnis uadis aberrant, nihil praeter hostem caeci pauore metuentes.
Nec in Italia interim Galliisque res quietae erant. Quae ut suis temporibus reddantur, his rebus coniungendae sunt: et ita, quae in diuersis, Christiani praesertim orbis,
regionibus gesta sunt, commemoro, modo ea digna cognitu uideantur, ac si unius ciuitatis res perscriberem. Lodouicus Duodecimus, Francorum rex, existimans Iulii pontificis
morte multum de hostium uiribus in Italia demptum esse, decem millia
Cercassi, qui in urbe
comprehendi potuerunt, omnes caesi. Coeterorum ciuium uiolatus est nemo, nihil cuiquam ereptum, nulli uis illata, et quia urbem non captam, sed liberatam Selynes uideri
uolebat, et quia, ut fortis est armatum hostem persequi, ita magnanimi inermibus
parcere. Velim Christiani hanc Machomethani hominis mansuetudinem in expugnandis
urbibus imitarentur, quorum plaerique, quum urbes ui capiunt, non modo caedibus ac
direptionibus non temperant, sed etiam ubi egesserint omnes deuictorum fortunas, in
pudicitiam foeminarum, ne religione quidem sacris
saeuiens Rhodios ab insultu liberat.
138. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 269 | Paragraph | SubSect | Section] obuiam eundum est, dandaque opera, ut qui priores lacessere ausi sunt, eos iniuriae suę poeniteat. Nam si facinoris huius obliti fuerimus, uidebimur superbissimae genti timore ultionem omisisse. Atqui sicut gloriosius, ita multo tutius est facere quam habere metum, alioqui coeteri quoque Christiani, et imprimis accolae, formidine nostra abusi incipient nos oppugnare, et bellum, quod ad hanc diem semper inferre consueuimus, in terram nostram accipiemus, Christianisque, qui nobis metu parent, occasionem dabimus, uti aeque ac Hispanarum triremium remiges, nacti
139. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 270 | Paragraph | SubSect | Section] Dęmonis imprimis declarauit, et Christi sententia testatur, quem nos diuino quidem spiritu concoeptum, atque e uirgine natum, sed hominem tantum sapientissimum, Deoque accaeptissimum fuisse, et demum iudicem mortalium omnium futurum existimamus, Christiani uero ita Deo genitum, ut nunquam incoeperit putant. Qui ait, qui se ipsum depresserit, is a Deo extolletur, qui uero per arrogantiam nimium sibi attribuerit, in ima deturbabitur. Maximum autem rei incipiendae momentum est, ut quod acturus sis, Deo propitio agas. Porro quae iuste
140. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 274 | Paragraph | SubSect | Section] reipublicae et pastor ouium, pro quibus ipse Christus cruci affixus sanguinem suum fudit, tuaeque Ecclesiae res decoquit, quam immanis hostis sibi adiungit. Nulla tamen unquam gens, absit uerbo inuidia, Hungaris dignior auxilio Sedis Apostolicae extitit, quippe qui, ne foedere cum Christiani nominis hoste iungerentur, bellum grauissimum in terram suam accepere. Et quia res improuisa accidit ― fama enim satis constans erat Turcam in Asiam cum copiis profecturum ― Hungarorum animi ita consternati sunt, ut in maximum periculum hostili fraude sese coniectos putent,
141. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 280 | Paragraph | SubSect | Section] haud uoluntariam fuisse, sed potius necessitate factam, spreta iurisiurandi religione omnes puberes interfici, coeteros uero uenundatos seruos esse ementium iussit. Hanc Turcarum perfidiam pro documento habendam uelim, ne unquam de caetero Machomethanae fidei credant sese Christiani, sed malint pugnando cadere quam traditis per molliciem animi periuro ac crudelissimo hosti armis pecudum more aut trucidari, aut uenire, perpetuaeque ac miserrimae addici seruituti. Sed non adeo omnes, qui Sumonii obsessi fuerant, uigor animi destituerat, quin ex
142. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 290 | Paragraph | Section] eoque commercio cum Rhacusano populo hospitalitatem inierant. Hunc autem in modum Diocleates Rhacusanis operam tunc nauarunt. Importauerant Diocleates naui Rhacusam, inter alias fruges, aliquot uini amphoras, appetente festo die, quem Christiani sacrosanctam resurrectionem appellant, quo sane solenni lustrari solent religiosi uiri, et quidquid piaculo dignum per totum annum admiserint, ritu Christiano expiare. Hoc eodem die Slauini, caeterorum more barbarorum, non tam
143. Marulic, Marko. Epistola ad Adrianum VI Pontificem... [Paragraph | Section] cetera omnia predae rapinisque exposita sunt. Tunc autem et urbes ipsas perfidus ille procul dubio inuasurus est et dominis nostris Venetis, quibus nunc se amicum simulat, bellum aperte indicturus cum aliorum regna oppresserit. Pax Maumetana cum Christianis Quomodo enim ullius Christiani amicus esse potest qui Christo aduersatur, qui neque religione neque legibus neque moribus nobiscum conuenit? Profecto ubi tanta rerum dissimilitudo est, ibi nulla unquam intercedere amicitia potest nisi simulata. Foedus ergo, quod cum illo nos modo habere fatemur, metus ne
144. Marulic, Marko. Epistola ad Adrianum VI Pontificem... [Paragraph | Section] parat, futurae de uobis uictoriae praestatis occasionem! Nam cum uos inuicem alii alios consumpseritis, ille omni iam ope destitutos aggrediens facile in suam rediget potestatem et non educto (ut dicitur) gladio superatos legi suae seruire coget, suae obtemperare impietati. Desinite iam tandem, Christiani, aduersus Christianos bella gerere! Desinite caedibus inter uos desaeuire! Eodem nomine censemini, eiusdem religionis professionem tenetis; concordi ore unum patrem qui in coelis est confitemini, unum inuocate. Si per omnia igitur fratres estis, ut quid fraternitatis, immo etiam
145. Marulic, Marko. Tropologica Dauidiadis expositio,... [Paragraph | Section] Achis interpretatur frater meus. Et Dominus ait: Qui fecerit uoluntatem Patris mei qui in cęlis est, hic frater meus et soror et mater mea est. Gethei dicuntur torcularia; quia gentiles conuersi fuderunt sanguinis sui mustum pro confessione nominis Christiani instar torculorum. Venit Dauid ad speluncam Odollam. Illic sui ad ipsum conueniunt. Deinde a Gad propheta monitus uenit in terram Iuda. Odolla interpretatur testimonii approbatio. Ostendere se coepit Christus ad speluncam id est
146. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 2 | Paragraph | SubSect | Section] maximum testor summa me dexteritate diligentiaque usum, ut ipsum Sacrum Imperium ad tuendam christianam rempublicam excitarem; necdum satis scio, quod profecerim, quamvis subscripti omnes qui affuere principes eo nunc esse animo videantur, ut nihil malint quam communi christiani generis saluti consulere. Quam igitur pro tam pia in Turcas expeditione habui oratiunculam cui melius dicem quam Sanctitati Tuae, quae ut est beatissimum christiani nominis caput, ita summam humanitatem summae coniunxit sapientiae, ut quasi quidam
147. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 2 | Paragraph | SubSect | Section] omnes qui affuere principes eo nunc esse animo videantur, ut nihil malint quam communi christiani generis saluti consulere. Quam igitur pro tam pia in Turcas expeditione habui oratiunculam cui melius dicem quam Sanctitati Tuae, quae ut est beatissimum christiani nominis caput, ita summam humanitatem summae coniunxit sapientiae, ut quasi quidam novus Moyses afflictos Christi populos a dira Aegypto, atque adeo a barbarica liberet foeditate. Optimam quippe de te apud omnes concitasti opinionem, quam
148. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 3 | Paragraph | Section] redigerem Croatiam ipsam christianorum scutum esse ac portam, qua capta nihil in universo Sacro Imperio Romano satis a periculo et exitio tutum esse. Quapropter, optimi principes, vos iterum atque iterum nomine totius Croatiae, nomine universi generis christiani obsecro, laboranti Croatiae tandem subvenire et succurrere statuatis; qua supra sexaginta annos, ex quo Constantinopolis in Turcarum venit potestatem (mirabile et miserabile dictu), quod nulli adhuc regno contigit, sine aliquo christianorum praesidio ab
149. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 3 | Paragraph | Section] venit potestatem (mirabile et miserabile dictu), quod nulli adhuc regno contigit, sine aliquo christianorum praesidio ab iisdem feris hostibus assidue propemodum infestata, vexata, vastata est; quam nos proprio sanguine et multiplici mortis genere pro gloria ac tutela christiani nominis quantuliscunque viribus nostris Deo aspirante ad hanc usque diem defendimus. Amplius vero sine ope vestra, amplissimi principes, non possumus. Minima enim pars hominum remansit, qui tum et ipsi bis ac ter a Turcis venundati et redempti sunt; ita ut
150. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 4 | Paragraph | Section] faciendum est iter in quamcunque velimus Sclavoniae, Istriae, Italiae, Germaniae partem excursiones facere. Nam solum flumen Colapis, quod leviter transfretari ab equitatu potest a principe Ferdinando tuum dividit territorium. Hoc solum petit imperator noster: nullius christiani custodem ac speculatorem in terris tuis teneas, nec bombardarum horrisono strepitu adesse nos aliis significes, sed nostris alimenta pro suis pecuniis praebeas; nihil caesari nostro pendas ac des, nisi parvum aliquod honoratum munus, quo
151. Frankapan, Bernardin. Bernardini de Frangepanibus... [page 5 | Paragraph | Section] potestis), nos, Croatiam et finitimas eripite provincias vestras. Ne patiamini nos nostraque crudelissimis hostibus praede esse. Satis iniuriarum et cladum plus quam credi possit hucusque ab illis perpessi sumus. Vos, inquam, ut veri legittimique principes christiani orthodoxae fidei protectores ac propugnatores misereamini, misereamini nostri. Tangantur pectora vestra lachrymis nostris. Universa afflicta Croacia ad sacra genua vestra profusa per Christum servatorem perque eius
152. Bucinjelic, Miho. Epistula ad Gerardum Planiam,... [Paragraph | Section] adeo studiosi, ut plerunque a Principum caede non abstineant. quo factum est, ut cum solis Vngaris uectigales essent, Turcis non solum uectigales, sed pene subditi facti sunt. Lingua Itala, sed aliquanto contractiore utuntur, Christiani sunt, sed scismatici. Inter eos aliquando Princeps fuit, quem Voieuodam appellant, Dragulus nomine, uir acer et militarium negotiorum apprime peritus. hic non solum sua egregie tutabatur, sed Turcarum fines hybernis
153. Pribojevic, Vinko. Oratio de origine successibusque... [Paragraph | SubSect | Section]
illustraret, noua literarum elementa commentus est, quibus in sacris et prophanis rebus regionis accole nostra tempestate utuntur.
Hieronymus Slauis elementa literarum tradidit.
Sed et offitium quoque diuinum, quo Catholici utuntur christiani, in id nouum idioma (ut Blondus
reddo, quemadmodum, dum Romę agerem,
eidem notificavi conditiones castri Clisii et angustias, imo extremitates, in
quibus populus Clissiensis versabatur ob assiduas incursiones et depopulationes,
quibus sine intermissione ab hostibus Christiani nominis premebatur, omnesque
maximam spem concoeperant me apud Sanctitatem Tuam ita profecturum, quod in
posterum possent in dicto castro tuti tum ab hostium metu, tum a fame pariter
comorari, quia pecunię (quas Maiestas Regia
tam nobis, quam universeque rei publicę
Christianę et gratum et utilem. Ulterius Sanctitatem Tuam pro viscera Iesu
Christi obtestamur, ut eadem procuret (ne populus iste una cum castro pereat, et
ob inopiam ac impotentiam in potestate Christiani nominis hostium deveniat) ita,
quod et successores Sanctitatis Tuę exemplo tuo instructi eandem de nobis
pariter et castro curam habeant. Sed quia nuper dominus Petrus Crusitz, comes
noster a Sanctitate Tua rediens ad nos per
Oro et obsecro
per amorem Dei omnipotentis, faciat pacem in Christianitate. Summantur arma
contra hostem in futurum ver omnino omnino. Nisi hoc fiat, nos sine ullo
dubio iam peribimus funditus. Sed certe neque alii Christiani
permanebunt.
Vestre Sanctitatis humilimus servitor et capellanus Stephanus Brodericus
infelix infelicis regis et regni cancellarius
apud Ethnicos, qui non abstineret uim a templis? Gotthos sacris pepercisse.
Augustinus scribit Gotthos, cum caepissent urbem, non modo a Christianorum templis uim abstinuisse, sed etiam his donasse uitam, qui eo profugerant. Tanta nominis Christiani reuerentia apud barbaros illos fuit, qui doctrinae coelestis ignari, nomen tantum Christianorum audierant. At isti sacrilegi quas aras, quod sacellum reliquerint intactum? Et accepimus non tantum omnia fana spoliata esse, monumenta sanctorum uirorum praetiosiora, et thesauros ad publicam
regibus primores consiliarii missi fuissent tractandae
concordiae gratia, re infecta inde redierunt Joanne et ibi et postea semper
– sicut rediturum si Ferdinandus non queat [avertere?], nemo dubitet –, longe maiora faciet, quam proxima expeditione fecit, neque
est quisquis preter Deum rebus presertim Christianis sic stantibus, qui possit eius viribus
resistere, quicquid fortasse aliqui Christiani
et duces nescio quos (nihil enim huc liquido perfertur) uelle esse tibi molestos. Quę res ob pietatem eam, qua Tuam Maiestatem amplector, non parum cruciat repetentem memoria, quo casus tandem recidit, ut amissa occassione, qua uestris in regnis interceptum hostem facultas erat retundi et tot Christiani nominis iniurias ulcisci, hodie mutuo odio et simultatibus inuicem geratis pręlia et in exitium mutuum ruatis.
Quod cogitanti eo molestius fuit, quod originem huiusce mali eodem referri putabam, unde rerum omnium exitium manabat: scilicet tunicam
poni, opus ut cuncta menbra uni redigantur corpori. Alioquin nedum hostis capta semel pręda tuto fruetur, sed quicquid reliqui apud nos superest, id omne hostis futurum, nisi maturo, qua inquam ratione, prouideatur.
Porro summa hęc et caput omnium rerum est, ut totius populi Christiani corpus unum fiat, et principes non sint sibi principes, sed toti populo Christiano, atque acta uita omnium legibus respondeat. Viuatur ita tam in statu temporali, ut ita dicam, quam spirituali, ut legibus institutum est, et contra eos seuerissime uindicetur, qui principatus suffulti
re Christiana. Cumque casus rerum eam hodie mihi ad eum scribenti materiam suggereret, e re uisum cum Maiestate Tua quoque iisdem de rebus hodie agi.
Quid inquam? Non mihi dicendi ampla pręstatur facultas, ut et pro tempore et pro auditorii ratione conditionem deplorem status Christiani. Ei scilicet nomini ereptam
grande studium curaque principibus Christianis debeat incumbere, ut labenti reipublicae succurratur, pręsertim Tuę Maiestatis pro nomine quod geris, totque partis titulis Regum
percipimus, nec alia causa est, quam quod in mutuam concordiam principum christianorum proxime factam, Joannem quoque regem nostrum ivisse, et sanctissimae eorum unitati nomen dedisse, cumque Romanorum rege Ferdinando pacem composuisse intelligat. Quare potiri hoc regno festinat, quo privati, Christiani debiliores reddantur, ipse vero commodius arma ipsorum sustinere atque arcere possit, sciens Hungariae regnum semper christianae reipublicae fortissimum ac indefessum exstitisse propugnaculum. Venire itaque maturat cum ingenti exercitu et bombardarum apparatu, nec tamen, ut ab
quos secum in castris duxit, Transsylvaniam, Moldaviam alteri, alias demum aliis simili ratione praecipuis viris dudum subscripsit. Rex noster, qui semper gessit christianum animum, nunc profecto, nec enim ulterius arte hostis duci potest, re ipsa, Deo favente, declarabit, quam male multi Christiani superioribus annis de se senserunt, eique falso conviciati sunt. Omnem ex Hungaria militem, omnes proceres, omnem nobilitatem ad se accivit, relictis Budae, aliisque in locis, exactiore cura conservandis, firmis atque opportunis praesidiis; Transsylvanos ad unum in arma domibus evocavit,
si
fuerunt ista significata serenissimo regi meo de reddendis quatuor civitatibus, tamen
Regia M.tas adhuc sperat, se impetrare posse, tantam animi magnitudinem et liberalitatem
esse, intelligit, in vestro imperatore. Nec illud debet vos offendere, quod christiani
principes et status Imperii decreverint, et nunc in eo sint, ut Budam recuperent ac
defendant. Nullo enim modo patientur, Hungariam, que illis pro muro fuit, avelli a reliquo
corpore chrstianitatis; mallet serenissimus dominus meus Budam de manu Imperatoris
et aiuto de V. Imp. Alteza el ditto Regno d'Hungaria conquistasse et di questo animo Le al presente molto confindandosse, che V. Imp. Alteza non li negarà tal gratia, domandando una cosa con modi ragionevoli et honesti et non senza gran laude et immortal gloria di quella. Et benché li Principi christiani et li Stati d'Impero Romano, come già pol haver inteso V. Imp. Alteza, hanno concluso et in questo stanno, che lo Regno d'Hungaria come membro et bastione della christianità non abandonino, anzi lo defendino et recuperino. Ma el Re mio ser.mo per grandissimo rispetto et reverentia che
glutinantur, haerentque inter se diu summa cum salute ac dignitate Reipublicae quam illorum amore et observantia in Principem, huius vicissim in illos indulgentia et aequitate. Quae cuncta vobis rara felicitate video accidisse. Is enim Princeps dono quodam providentiae huic regno datus est; quo neque meliorem, neque sanctiorem, neque cui fortuna indulgentius magnis in rebus aspiraret, nemo sanae mentis, ne optare quidem a diis immortalibus possit. Quae olim singula quosdam reges illustres habuisse dicuntur eminentissima, ut
seruiendi, nec ullum
Quod si aliquid indignius contra loquaris de eorum religione, inuitus circuncideris: tum si hiscas contra Mehemmetum, ignes et incendia tibi parantur.
DE REVERENTIA QVAM exhibent Christiani Turcis.
CHristianus
equum Christianum arripere, eoque ad delassationem uti, interim Christianus pedes sequitur.
DE TRIBVTIS CHRIstianorum.
QVartas omnium fructuum dant Christiani: istiusmodique quartatio non solum ex prouentibus agrorum et pecorum colligitur, sed etiam mechanici de suo quaestu quartas dependunt. Deinde est et aliud onus
Vtinam tua te bella illuc sinerent penetrare, uideres omnia tecum ad arma cooriri: Nulla
Veneti et Lusitani nauales suas copias conferant, Angli, Poloni, caeterique principes militem subministrent, praesertim tali Caesare rerum gubernacula tenente, non diutius obsisteret Solymannus Carolo, quam Darius Alexandro, Xerxes Themistocli, Antiochus Iudae Machabaeo. Ita sentiunt omnes captiui Christiani. Idem ego tredecim annorum experientia didici, in fugientem scilicet Turcam fortissimum, aduersus inuadentem fugacissimum esse. Turca igitur cum natura sit fugitiuus, oppugnandus est- Impius enim nemine persequente fugit. Exurgat Deus et dissipentur inimici eius, et fugiant qui oderunt
pileos suos (qui TSALMA illorum lingua uocantur) non deponunt, sed summis digitis attingunt, quasi eleuaturi, genibus incumbunt, et terram saepe deosculantur. Christianum eorum sacris interesse nepharium putant, credunt enim ab hominibus (ut ipsi aiunt) illotis, sua templa contaminari, quippe Christiani non usurpant illorum more frequentia lauacra. Ibi sacerdos illorum suggestum ascendit, ac ad duas circiter
horas concionatur. peracto sermone
NVlla natio sub sole tantum gaudet uenatione, quantum Turcica. Penetrant enim insequendo feras loca aspera et montuosa in equis, capientes diuersa animalia, et si animal extinctum a canibus suffocatum suerit, illo non uescuntur neque ipsi, sed nec Christiani inhabitantes illas regiones. Etsi occidunt
pictores, lapicidas, sed non tam subtilis et praestantis ingenij, ut in istis partibus nostris.
DE IVSTITIA APVD ciues.
IVdicem omnes habent eundem, tam Christiani, quam Turcae: ex MVSLVMANIS tamen unum electum, qui ex aequo omnibus ius ministrare tenetur. Si quis occidit, ipse quoque mortem subire debet. Si quis furatur, aut uiolenter rapiat, suspenditur: Vt contigit IENITZERO cuidam, qui mulierculae cuiusdam portantis in forum uenale lac
et plateatim ducitur, flagris caeditur denudata, et lapidatur uiscera bouis in collo gestando.
DE AGRICVLTVRA.
TAm Christiani, quam MVSLVMANI, agros, uineas, et pascua colunt, habentes frumentum simile nostrarum regionum, tritici, milei, ordei, auoenae, siliginis, fabarum, et omnium generum legumina: insuper orysae in abundantia, lini, mali cotonei, plus quam hae regiones. Vineta quoque utraque gens possidet,
agros, uineas, et pascua colunt, habentes frumentum simile nostrarum regionum, tritici, milei, ordei, auoenae, siliginis, fabarum, et omnium generum legumina: insuper orysae in abundantia, lini, mali cotonei, plus quam hae regiones. Vineta quoque utraque gens possidet, fructu eius uarie utentes. Christiani uinum conficiunt, et Turcae mel eorum lingua PECHMEZ uocatum, uuas passas quasdam ita medicantur, ut semper et uisu, et gustu recentes appareant, has VZVM TVRSSI uocant. De fructibus in magna copia habent. Ibi peponum, melonum, cucumerum, suo tempore horti et agri repleti. Ibi nuces,
et hoedos: conficiunt caseum, butyrum: tondunt lanam, inde faciant penulas CHEPENECH appellatas, tapetia: ea uendunt, inde emunt frumentum, ad uictum
suae familiae. Omnes praedicti dependunt decimas Regi Turcarum, de omnibus quolibet anno creatis animalibus-Insuper Christiani sub tributo uiuentes, coguntur dare tributum, uidelicet, de quolibet masculo unum coronatum, et quod est
RESPONSIO Christiani.
sed Gyaur) vnum significat hominem, si non addas lar terminationem, quae apposita fit pluralis, vt Gyaur siue Kaur) id est, Christianus: Gyaular siue Kaular) id est, Christiani. Sed Csiafer) etiam sine illa terminatione quae plurali attribuitur numero, multitudinem nationum designat: sed quia textus habet Csiaferun) estque genitiui casus per additionem un, vt Csiafer) id est,
diffinitum temporis spatium intelligetur cum res extiterit.
Eufi iapar) id est, domum aedificabit. Per aedificationem domus significari putant, quod templa nostra suo Mehemmeto sit dedicaturus, vtiam totius Asiae, vbi olim erant Christiani vsque Hierosolymam, imo ipsum templum Domini quod est Hierosolymae pro. phanarunt. Ita quoque maiorem partem Europae, videlicet Graeciae, Thraciae, vsque Austriam, totius fere Hungariae, Sclauoniae et Illiriae. Ac nescio an nos ista indignitate iram diuinam prouocamus, dum alius cum
aut stipite mactant. Quod si forinsecus arma Christianorum illata viderent, ilico quicquid est ibi in mancipiorum bellum consurgeret, quorum ibi tantus numerus, vt omnes cuiusque regi onis incolas Turcas in duplum imo in triplum atque adeo in quadruplum superent.
Vtinam Christiani principes istis fatalibus victorijs se praepararent, et obsisterent, ne vlterius vires Mehemetanorum crescant, quae iam plus nimio inualuerunt. Amisimus Africam et Asiam, extincta est Graecia, aegrota est vsque ad mortem Hungaria, debilitata est Austria, vis mali istius iam Germanorum
auertant? Dicam paucis, et dicam vere: Deum habemus et summum et verum, sed a nobis alienatum, adeo vt prophetico vocabulo ferme appellari possimus non populus Dei. Cur enim Christus nobiscum esset, qui a nobis per tot haereses in tot partes dilaniatur? nam praeter nomen quid nobis Christianis, Christiani est? Rusticus hoc tempore et impurus et factiosus: oppidanus fallax et auarus: Magistratus sequuntur retributiones, diligunt munera, Nobilitas luxum et ignauiam: milespraeter stipendium et praedam nihil ex bello quaerit, securus quo sceptra cadant, non minus infestus in suos quam in
suum conseruat, ita nos quoque sit contra omne inferorum portas conseruaturus, si modo ad istud Rubrum mare constanter steterimus et gloriam Domini firma fide expectauerimus.
Altera causa est, ut, si possibile esset, aliquo saltem pudore suffunderentur nostri (ut uocantur) Christiani domini, ob suam turpissimam defectionem et persecutionem, cum audiunt gubernatores Turcicos defendere ministros Euangelii Iesu Christi, et Christum annunciari in suis regionibus pati posse. Non queror hic de Hispanicis aut Hussernicis Iunckeris aliisque Papisticis, sed de iis qui antea
Antichristum adorant et summo studio in id incumbunt, ut Christum quam longissime ex Germania pellant? Hos, inquam, peruelim saltem haec Turcicae erga Christum lenitatis exempla perpendere ac, si possibile est, agnoscere, quam horribile hoc crimen sit, quod ipsi Christiani domini non tam hospitales erga Christum eiusque discipulos esse uelint, ut sunt imanissimi illi barbari, imo quod etiam uagientem Christum in stabulo, cui se alioqui ipsi toti dedicauerunt, ferre non uelint eumque inde extrudere summo studio conantur, cum crudelissimi Turcae et ferunt
deteriores. Sua habet Deus consilia et iudicia, et nos homines nostra a diuinis illis plurimum diuersa. Ego hodierna die cum aliis hominibus dicerem, quod longe satius esset Christianos monarchas habere Budam, quam Turcum, et tamen ibi iam regnante Turco praedicatur Euangelium Iesu Christi; si Christiani eam urbem tenerent, non praedicaretur, sed pro Christo Antichristus coleretur. Sic dicerem contra Hieremiam longe satius esse populum Dei Hierosolymis manere, quam in capti- // uitatem abduci, et tamen teste Deo illi, qui erant capti in Babilone sub
quique dignior sit ut in manibus principum, et eorum qui Rempublicam
gerunt, diligentius teratur, memoriaque circumferatur: quam hic ipse Aristeae, qui
titulo quidem LXX Interpretum historiam de legis divinae translatione pollicetur, sed
revera boni ac pii vereque Christiani principis solidam perfectamque institutionem
complectitur, eique verae ac minime fallacis felicitatis viam ostendit. Laudatur a
plerisque Xenophontis Cyri Paedia, quod quae ad boni principis informationem pertineant,
rectius et elegantius caeteris autoribus
et vero cultu Christi servatoris. Videmus Romam, urbem
gentium ac terrarum principem, quae diu sentina flagitiorum omnium
et serva idolorum fuit; unde tanquam ex equo Troiano semina malorum errumpebant
in omnes partes orbis Christiani, magno repente miraculo in summam pietatem
conversam, exemplum ceteris omnibus caste sancteque vivendi dedisse. Quod si
reipsa haererent in vestigiis non dicam Apostolorum, sed huius sancti
Pontificis, tam ardenter in
in salutem animarum nostrarum alacriter suscipere.
Durus est hic sermo, sed durior est corporis, et animae jactura. Nunc Deus ipse de
nobis periculum facit, quantum in ejus Unigeniti filii Domini Nostri Jesu Christi
traditionibus profecerimus, an simus Christiani nomine tantum, an vero, et re ipsa.
Omnibus omnino, quotquot nascimur in hoc mundo, ante vel post paulo intervallo
migrandum est ex hac vita. Nonne satius est oblata occasione purpuream animam in
gratiam gratissimi retributoris expendere, quam
lucem adorabundi amplecti, ac sequi promptissime deberent: plerique nunc contra, etiam in hoc ipso Dei populo (qui Christianus appellatur)
horrendum in modum blasphemant, vociferantes Scripturam esse obscuram, ambiguam, non etiam sufficientem ad plenam institutionem hominis Christiani ad salutem: denique esse literam mortuam, et librum haereticorum, unde omnes haereses ac errores exoriantur:
Verum huiusmodi adversariorum innumera blasphemaque dicta, copiose, et quidem ad verbum ex istorum scriptis desumpta, recensui in eo libro, quem inscripsi:
ac etiam deberet.
At contra, bone Deus, quam nil minus a Theologis (quod dolens gemensque dico) actum elaboratumque est inde ferme a Christi temporibus usque ad nostram hanc aetatem, quam ut ipsemet nativus sermo, textus ac sensus Sacrarum literarum clare perciperetur: utque Christiani ipsummet suum praeceptorem in eis clare loquentem, docentemque, ac sua bona offerentem, quasi coram, propriisque auribus, ac sine interprete aut internuncio audire possent?
Olim, mox post Apostolos, plerique scriptores ad philosophicas de lege ac praeceptis
est olim quidem Romanis, Graecis ac Iudaeis valde usitatum in puniendis facinorosis: sed in novo testamento, ob reverentiam passionis Christi abolitum. Per quandam catachresin autem significat omnis generis calamitates piorum, praesertim veritatis gratia toleratas. Credo id ideo fieri, quia Christiani suis calamitatibus a satana et impio mundo illatis, passioni crucique Christi conformantur. Quare ab instrumento supplicii ipsius Domini, omnes ipsorum plagae cruces vocantur. Apparet tamen et olim apud Ethnicos hanc abusionem vocis non ignotam fuisse. Nam in Terentio quispiam, scorta
pacem. Aliquando vero significat correctionem aut emendationem, seu instructionem de moribus. ut Psalm. 50. Tu vero odisti disciplinam. et in Proverbiis saepissime.
DISCIPULI, olim vocabantur tum illi 72 inferioris ordinis Apostoli, a Christo accersiti: tum et omnes Christiani, Actor. 6. Sed postea Antiochiae coeperunt sese vocare Christianos, a Christo. Hoc enim nomen ibi primum inventum est, Act. 11. 1. Corin. 9. vocati sunt olim et Fratres.
DISSOLVERE, ac DISSOLVI. Latini per metaphoram dissolutum hominem, aut dissolutos mores,
Act. 2. Multitudo credentium, Act. 4. et 5. Multitudo discipulorum, Act. 6. Discipuli, Act. 6. Numerus discipulorum multiplicabatur, Act. 9. Accipientes eum discipuli. Et rursus: Saulus tentabat se adiungere discipulis, et omnes timebant eum, non credentes quod esset discipulus. Christiani, Act. 11: Docerent turbam multam, et discipuli cognominarentur primum Antiochiae Christiani. [1. Pet. 5.] Si affligitur aliquis, ut Christianus. Grex Christi: Act. 20, Attendite vobis et cuncto gregi. Item, Non parcentes gregi. 1. Pet. 5, Pascite qui in vobis est gregem Dei.
Act. 6. Numerus discipulorum multiplicabatur, Act. 9. Accipientes eum discipuli. Et rursus: Saulus tentabat se adiungere discipulis, et omnes timebant eum, non credentes quod esset discipulus. Christiani, Act. 11: Docerent turbam multam, et discipuli cognominarentur primum Antiochiae Christiani. [1. Pet. 5.] Si affligitur aliquis, ut Christianus. Grex Christi: Act. 20, Attendite vobis et cuncto gregi. Item, Non parcentes gregi. 1. Pet. 5, Pascite qui in vobis est gregem Dei. Domus spiritualis, sacerdotium sanctum, genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus
nonnunquam significat praestantes, eximios: sicut etiam ob florem et vigorem aetatis iuvenes apud Hebraeos
quod dolum nescit, 1. Petri 2. Et fides in Christum, Actor. 4. Audivit ab eo fidem quae est in Christum. Hisce omnibus et haec adde. Evangelion Odor vitae et mortis dicitur: Odor mortis est iis qui morti destinati sunt, et odor vitae iis qui ordinati sunt ad vitam. 2. Corinth. 3. Quia Christiani suavis odor sumus Deo in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt: his quidem odor mortis in mortem, illis vero odor vitae in vitam. In quem locum sic quidam adnotat: Qua metaphora aptaverat Christi noticiam, nunc ad personas Apostolorum transfert, scilicet eadem ratione. Quemadmodum
tunc maturescere coepit salus, cuius sementem duntaxat fecerant prophetae, etc. Evangelii ministerium Militiae comparatur 2 Corinth. decimo. Siquidem arma militiae nostrae non carnalia, sed spiritualia sunt. Aptissima itaque similitudo est. Militia enim perpetua est vita hominis Christiani: verum ministros verbi ac pastores reliquis antesignanos esse decet. Evangelium enim veluti ignis est, quo accenditur Satanae furor: quare fieri aliter nequit, quin ad praeliandum armetur, quoties illud promoveri cernit. Quibus autem armis repellendus est? Non nisi spiritualibus potest
sumptum, nequaquam divinarum spiritualiumque rerum maiestatem exprimit. Sententiam porro de persuasione Vallae et Budaei tanquam hominum, praesertim in linguis et philosophia eruditissimorum, adscribam. Laurentius igitur (inquit Bodaeus) persuasionem proprie vocari posse contendit, quam Latini Christiani Fidem, Graeci
quae veluti filia quaedam, ab hac doctrina ceu matre aut matrice formatur in pectore nostro, esse talem quandam vivam et filialiter fidentem, ac in sinum et ubera benignissimi opitulatoris sese proiicientem ac reiicientem, noticiam et motum animi Christiani. XV. Vera ac iustificans fides prorsus necessarioque simillima huic blandissimae consolatrici Evangelii doctrinae est, quia et gignitur ab ea ut ingenium matris suae referre cogatur: et ad eam amplectendam ut obiectum suum, necessario accedere, ad eumque non aliter
et peccatum dicit Deus perpetuo appetiturum dominium super hominem, non aliter ac imperiosa mulier super coniugem. et vicissim Cainum monet Deus, ne patiatur id dominari in suo mortali corpore, sed ipse potius ei dominetur. Omnino ibi pingitur, aut iniungitur tantum Caino, illa perpetua militatio Christiani hominis contra peccatum, de qua Romanorum 7. 8, et Galat. 5. agitur. Proverbiorum 26 dicitur, quod sicut fores vertuntur in cardine suo, sic piger in lecto. Solent enim ignavi sic se volutare in lectulo, non volentes aliquando tandem ad laborem exurgere, sicut fores in suis
Christo. id est, Christianis. Rom. 16. Salutate Epaenetum, primitias Achaiae in Christo. id est, unum ex primis Christianis, aut primum conversis. Sic et Esse in Christo, significat Christianum existere. Rom. 16. Salutate Andronicum et Iuniam, qui etiam ante me fuerunt in Christo. id est, Christiani Sic inveniri in Christo: Philip. 3. 2. Cor. 12. Novum hominem in Christo Iesu. id est, Christianum. Secundo, valde crebro significat PER. 2. Corint. 5. Deus in Christo mundum reconcilians. id est, per. 1. Corinthiorum 15. In Christo omnes vivificabuntur. id est, per, aut etiam
aut ministerio notat. Roman 16 bis est Meos cooperarios in Christo. id est, in praedicatione Christianismi. Mortuus in Christo: id est, sperando ac invocando Christum. 1. Corinth. 15. Igitur et qui obdormierunt in Christo, perierunt. Sic, Mortui in Christo resurgent: 1. Thessal. 4 id est, Christiani. Philippens. 1. Vincula mea manifesta facta sunt in Christo. id est, dum invoco ac praedico Christum: vel etiam vincula ac captivitas Christiana, seu quae mihi ob Christum accidit. Potest interdum exponi et per EX. Gal. 2. Libertas quam habemus in Christo. id est, Ex Christo. Sic
vocantur aut censentur: nisi quis malit exponere, a quib. ego invocor, aut imploror. Sic et illud Iac. 2 accipiendum est: An non divites blasphemant bonum nomen, quod est vocatum aut invocatum super vos? An non blasphemant illi nomen Christi et Christianorum, unde vos cognominamini, dum vocamini Christiani, aut populus Christi? 1 Reg. 8: Et cognoscant, quod nomen tuum est vocatum aut invocatum super domum hanc. tametsi commodius ibi exposueris, quod domus haec tibi per tui invocationem sit dedicata et consecrata. Sic 1 Par. 3. Super arcam dicitur eme invocatum nomen Domini. Hier. 17.
Contrarium est, De terra loqui, Is. 29. Et humiliaberis, de terra loqueris: i. humiliter. Mox sequitur, Et e pulvere humile erit eloquium tuum. Loqui lingua, aut mente: 1. Corint. 14. Lingua loqui, est peregrina lingua celebrare Deum, ut est Actorum 2. Apud Corinthios communes Christiani tantum linguam aut sonum dicentis audiebant, mente vero non asseque bantur. itaque erat illis sonus sine mente. Sed mente loqui, est intelligibili sermone loqui, ita ut imperitus auditor non tantum sermonem aut sonum, sed etiam mentem aut sententiam loquentis in sermone cernat ac
Apocalyp. vigesimosexto praedicitur futurum, ut Sathanas vinciatur mille annis, et tandiu regnent pii cum Christo tranquille. Quod varie exponitur a scriptoribus. Intelligunt tamen multi de tempore, quod inter scriptam Apocalypsin et auctum Turcae regnum intercessit, quo aliquanto liberius Christiani agebant, carentes tam cruento et perpetuo hoste, qui nunc recta contra eorum religionem a Sathana excitatus, et veluti directus est. Sane intra 500 annos etiam Antichristi tyrannis invaluit, et nunc Sathan per duos filios gravissime regnum Christi oppugnat. Mille anni sunt coram
aut mansueti possidebunt terram: quod dictum Christus Matth. 5 recitavit. Sensus autem est, impios putare obtineri terram serviendo et grassando contra ius ac fas: verum Deus (ut est in praedicto Psalmo) tandem illos perdit, et mitibus aut mansuetis quietam rerum possessionem relinquit. Sicut Christiani tandem obtinuerunt regna et provincias extinctis Ethnicis, et oppressis divinitus Iudaeis, quorum utrique aliquandiu horribiliter in Christianos sunt grassati. Mites vero non dicuntur in Sacris literis isti molles et ignavi, praesertim in rebus ad publicam utilitatem et gloriam Dei
in omnes homines in iustificationem vitae. Sic mox ibidem: Sicut igitur per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, sic per obedientiam unius iusti constituentur multi. Quae loca Origenes per Omnes exponit. Sic quoque 1. Cor. 10, Unus panis multi sumus: id est, nos Christiani omnes. Et Rom. 12, Nos multi unum corpus sumus: id est, omnes Christiani Sicut 1. Cor. 12, eandem similitudinem corporis et membrorum tractans dicit, Nos omnes in unum corpus baptizati sumus. Matt. 20, Ut daret animam suam redemptionem pro multis: id est, pro tota hominum
per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, sic per obedientiam unius iusti constituentur multi. Quae loca Origenes per Omnes exponit. Sic quoque 1. Cor. 10, Unus panis multi sumus: id est, nos Christiani omnes. Et Rom. 12, Nos multi unum corpus sumus: id est, omnes Christiani Sicut 1. Cor. 12, eandem similitudinem corporis et membrorum tractans dicit, Nos omnes in unum corpus baptizati sumus. Matt. 20, Ut daret animam suam redemptionem pro multis: id est, pro tota hominum multitudine.
sparsae: et quib, sublatis, mundus maximis peccatis, ira Dei ac poenis, turbis ac seditionibus liberatus videretur, sicut si ex aedibus sordes expurgarentur. Fornicatores huius mundi, 1. Corinthiorum quinto vocantur ii qui extra Ecclesiam tales sunt, ut Ethnici ac Iudaei. id est fornicatores, non Christiani. Opponitur hic mundus Ecclesiae. Scimus quod idolon nihil est in mundo, 1. Corinthiorum 8. Prorsus idem est ac si dicas, nihil est in rerum natura, sed est tantum stultum et impium somnium
ut cum Christus dicit Matth. 10, Qui me negaverit coram hominibus, negabo et ego eum vicissim coram patre caelesti. i. non agnoscam pro meo, non intercedem aut orabo pro eo, sed ut Ethnicum in suis peccatis ac morte deseram. Non agitur ibi res de verbali quadam negatione, ut hic in terris Christiani aliquando negat sed de reali. Verum retinetur nihil ominus id verbum allusionis, poenae ei sceleri debitae aptius significanda gratia. Luc. 12 dicitur, Negabitur coram angelis Dei non habebitur, curabitur aut fovebitur ut pius. Negastis Christum coram Pilato: Actor, 13. i. noluistis
] citate beaturum ac ditaturum esse. Sic de singulari quadam beatitudine et illud intelligendum est, quod [?: ] as cap. 62 dicit, fore ut Hierusalem aut populus Dei post adventum Messiae alio nomine vocetur: id est, [?: ] tantum vocabuntur pro Iudaeis Christiani, sed erat pro filiis Abrahae carnalib. dicentur et erunt filii Dei Atque huc omnino Iohan. in sua Epist. cap. 3 [?: resp- ] ac allusisse videtur, inquiens: Videte, qualem [?: charita ] tem pater nobis dedit, ut filii Dei nominemur. [?: S- ]
Dei nominemur. [?: S- ] phrasis est etiam Isaiae 65, Relinquetis nomen vestrum in execrationem servis meis, interficietque te Dominus Deus, ac servos suos vocabit nomine alio: id est, Nihil erit execrabilius Iudaeo et filiis carnalis Abrahae populus autem novus Dei nominabuntur Christiani, et [?:-lii ] Dei erunt. Ponere aliquem in nomen, aut laudem: [?: Zo- ] Ponam vos in nomen et in laudem in omnibus populis terrae: pro, efficiam vos nominari, aut celebrari, [?: aut ] laudari. Aliquando dicit Deus, se posuisse Iudaeos
scire nondum quicquam novit, sicut oportet nosse: 1. Cor. [?: ] id est: si quis turget opinione scientiae et sapiens est in oculis suis, is nimirum caret vera Dei noticia ac [?: ti-e ] , caret etiam dilectione proximi, sine quibus non potest esse vera ac practica noticia Christiani hominis. Porro etiam in malam partem verba noticiae aliquando accipiuntur, de quadam hostili ac laedente noticia. nam etiam hostiles motus noticiam sequuntur. Psa. 51. Quoniam peccatum meum ego cognosco, et iniquitas mea coram me est semper. Sic Gedeon Iud. 8 dicitur fecisse scire
Foedus cum nocte ac die, Hierem. 33. Si po teritis dissolvere pactum meum cum die, et pactum meum cum nocte, ita ut non sit amplius dies aut nox in tempore suo, etiam foedus meum cum Davide et Levitis dissolvetur. id est, tam certo regnabit posteritas Davidis (id est, Meschias) et Levitae (pii Christiani) ministrabunt mihi, quam certo adhuc dies et noctes erunt. Nox nocti indicat scientiam, Psalmo 19. id est, die ac nocte propagatur verbum ac veritas Evangelii. ponitur tempus, pro iis quae in tempore fiunt. Accidens in nocte, est pollutio nocturna. Deuter. 23, Qui non fuerit
Salutate vos [?: invi-- ] osculo sancto, Rom. 16. 1. Cor. 16. 2. Cor. 13. 1. Thess 5. denique Petrus 1. 5. Vocant autem Osculum sanctum, sinceram salutationem, ac exChristiana dilectione profectam. In primitiva quoque Ecclesia, teste Iustino in Apologia secunda, moris fuit, ut Christiani sub finem publicae Liturgiae sese invicem oscularentur, dicentes: [?: P-- ] tibi frater. Qui ritus postea mutatus est in osculationem circumgestatae imagunculae crucis, aut aliquarum reliquiarum, ut nunc in Papatu fieri videmus, quam [?: P- ] ficale nominant. Ab
alii surculum. Videtur autem omnino Paulus respexisse ad illud atrox et apud veteres valde usitatum genus supplicii, quo rei palo infigebantur, inserto per posteriora, et emergente per humeros aut scapulas: quo etiam nunc Turcicos plagiarios in finibus Christiani efficere solent: in quo si palus non vulneret cor aut arteriam tracheam, aliquando etiam per biduum aut triduum infixi vivunt. Tale quodpiam dirum supplicium [?: se ] circumgestare Paulus ibi indicat, sive fuerit aliqua prava concupiscentia, sive aliqui terrores ac
2 dicit, se sapientiam loqui inter perfectos. id est, qui in spirituali perfectu non amplius sint infantes. Eodem modo et Hebraeorum quinto dicit, infantibus in Christianismo dari lac, sed perfectis solidum cibum: ubi perfectio iustam staturam, et quasi legitimam aetatem aut maturitatem Christiani hominis denotat, non summam quandam et omnibus modis laudatissimam perfectionem. Sic 1. Corinth. 14 opponit perfectionem pueritiae, et iubet nos malitia quidem pueros, intelligentia vero perfectos esse: id est, in male agendo rudes ac non idoneos esse, sed in vera piaque intelligentia
per verbum Consecro, aut initio sacris, [?: ex- ] runt. Lex enim initiavit nos quidem sacris, et in populum Dei per foedus circumcisionis adscripsit aut connumeravit: sed perficere, aut iustos acceptosque Deo, abolitis nostris peccatis, et placata ira Dei perficere non potuit. Omnes Christiani sunt initiati: sed non omnes consummati, aut iustificati. Non agitur autem in istis dictis de prima initiatione nostri, aut Christi: sed de ipsa consummatione, aut perfectione. Christus est
possessuri emebant ex aliena servitute. Sic Deus suum populum acquisivit, redimendo eum ex servitute Aegyptia: et Christus, redimendo eum ex servitute diaboli ac peccati. Exod. 15 etiam clarius possidere ponitur, pro acquisitione per redemptionem. Quare et aliquoties in novo Testamento dicuntur Christiani populus acquisitionis, aut ad acquisitionem: id est, quasi emptionis, aut emptus. 1. Petr. 2. Ephes. 1. 1. Thessal. 5. et 2. Thessal. 2. Hebr. 10. Haec eadem acquisitio et redemptio populi etiam in Psal. 78 celebratur, hoc ipso verbo: Quem acquisivit dextera tua. licet
Evangelion, ut simus calceati et praeparati ad annunciandum Evangelium pacis. Alii malunt intelligere, esse expositionem eius quod praecedit, Calceati pedes: nempe instructi, et probe eruditi, Evangelio docente pacem, seu amicitiam cum Deo: quandoquidem ibi non tantum ministri, sed etiam omnes Christiani erudiuntur. Locutio: In praeparatione Evangelii, potest vel instrumentaliter intelligi, quod ea re debeamus esse veluti calceati, armati ac parati: vel finaliter, hoc est. functione seu munere: quod in hoc seu ad hanc rem debeamus esse calceati aut instructi. Uterque sensus est pius,
3 bis legitur, praeesse bonis operibus: pro, administrare aut tractare negocia, aut opera honesta ac utilia in hac vita. Simili ratione dicunt Latini, Praeesse annonae, aerario, militiae, aut aliis rebus ac functionibus: pro, administrare ac gubernare illa recte. Vultigitur ibi Paulus, ut et Christiani discant artificia, et alias huic vitae utiles functiones aut actiones.
PRAESUMO: pro, ante alios sumo,
se esse regem huius mundi: et tamen vocatur rex Iudaeorum. ubi Iudaei, non illam regionem aut politiam, hominesque significant: sed pios, aut Ecclesiam, seu veros Israelitas, super quos ille proprie rex ac dominus est, regens eos spiritualibus bonis, veritate, iustitia ac pace, ut supra diximus. Christiani quoque vocantur Reges, quia sunt haeredes mundi, et regnant super Satanam, eiusque organa, quae habent potestatem calcandi citra nocumentum. Apoc. 1, Fecit nos reges et sacerdotes Christo. Sic et 5 dicitur: Fecisti nos Deo nostro reges et sacerdotes, et regnabimus super terram.
quae fiet in extrema die. 2. Timoth. 4, Qui iudicaturus est vivos et mortuos in illustri suo adventu et regno suo. Filii regni alias dicuntur veluti potentialiter, aut de iure, ii qui debebant esse genuini filii regni, illudque recte quaerere, ut erant omnes Israelitae, et nunc sunt omnes Christiani. Cuius contrarium est, quod Paulus dicit Ephes. 2, Alieni â politia Israelis. De talibus, ut ita dicam, potentialibus filiis regni Dei, Matth. 8, Multi venient ab Oriente et Occidente, et discumbent cum Abraham in regno caelorum: filii autem regni eiicientur in tenebras exteriores.
imperii habet. Quare Chrysostomus exposuit per
est. [?: D-- ] tatur quid significet Luc. 12, cum Dominus dicit: [?: V--- ] te bona vestra, et date eleemosynam parate vobis [?: ] supia quae non veterascunt, thesaurum in caelis. Hinc [?: ] nim probant monachi, oportere eos qui germani Christiani esse volunt, omnia sua vendere, et distribuere [?: ] mendicos, et ex mendicitate vivere. Quae nequaquam sententia Domini ac servatoris nostri est: sed ut id [?: ] non male ad verbum exponi potest de Apostolis ac discipulis ipsius, quos ab omni cura ac opera
efficax aut operosus. Sic et Simon Magus, Act. 8, volebat vocari virtus Dei. 1. Corinth. 4: Cognoscam non sermonem inflatorum, sed virtutem: non enim in sermone regnum Dei est, sed in virtute. id est, non in externa garrulitate ac specie, sed in vera ac viva, et in omnes partes ac officia Christiani hominis efficaci pietate. 1. Corinth. 15, Virtus peccati est lex: id est, peccatum omnem suam vim accipit a lege. Nam ideo aliquid est peccatum, quia id Deus per legem suam damnat: ideo furari res Aegyptiorum, et interficere Cananaeos, non fuit peccatum, quia id lex Dei non
nostra, est testimonium bonae conscientiae 367. 64. 65
Responsum mortis habuimus 1041. 18. 19
4 Non enim adulteramus Evangelion Christi, ut multi adulterant 1254. 15. 16 etc.
3 Quia Christiani suavis odor sumus Deo, in iis qui salvi fiunt, et in iis qui pereunt? his quidem odor mortis in mortem, illis vero vitae odor in vitam 280. 60 etc.
Sumus enim ministri novi Testamenti, non literae, sed spiritus 1162. 66. 67
140. 54 et 308. 55 et [?: ] . [?:-7 ] et 323. 27
fidei comparatio cum navibus, [?: ple-s ] velis navigantibus 903. 59, 60 etc.
fides, quam Latini Christiani sic vocant quomodo proprie dici possit 316. 53
fidei vox in ecclesia retinenda ib. 317. 1 et in rel.
[?: ] de locutiones quaedam derivatae ib. 43 etc. cur in vetere Testamento magis urgeantur,
[?: 1- ] etc.
memoriale Dei quid 638. 2 etc.
mendacium quid ibid. 56
membra Christi et Ecclesiae: tum etiam, sibi invicem quomodo Christiani dicantur 636 50. 51
mensae variae in tabernaculo quid praefigurarint 642. 22
mensae numulariorum in templo ibid. 47 48
mensis quid 641 8
mens
cur apocalypsis et omnis reliqua prophetia vocetur 1046 43
rex quare filius Dei nominetur 1021. 60 et.
regis CHRISTI epitheta ibidem 70
rex cur Deus vocetur ibidem 36 37
reges, Christiani quomodo aut cur dicantur 1022 54
reges et Sacerdotes cur olim uncti sint 115. 16
scribae cur sic a Graecis dicti 1101. 24
contra Titum circumcidere noluerit, ne vel ad horam cederet Iudaizantibus et seductoribus, utque veritas Evangelii tanto firmius puriusque remaneret apud Ecclesias.
21 Quinta circumstantia est Locus, cuius ratio etiam interdum dicta factaque variat. Ierosolymae initio Christiani aliqui sua bona in commune redigebant. Duae erant eius rei gravissimae causae, aut etiam plures Prima, quod alioqui eis auferebantur a persecutoribus. Secunda, quod multi eo cultus divini, et praesertim discendi Evangelii gratia ex multis, ac etiam remotissimis locis proficiscebantur,
qua utriusque Testamenti congruentia demonstratur. Quartam secundum allegoriam, cum docetur non ad literam accipienda esse quae scripta sunt, sed figurate intelligenda: quomodo in prima sua epistola ad Corinthios, capite decimo Paulus Apostolus historiam Exodi notat, allegoriam fuisse populi Christiani, et patribus omnia contigisse in figura.
Plura huc pertinentia refert idem Augustinus de Vera religione, capite quinquagesimo. Distinguamus, inquit, quam fidem debeamus historiae, quam fidem debeamus intelligentiae, quid mandemus memoriae, verum esse
aut Argumenta aliorum piorum ac intelligentium perleget memoria complectetur, cum aliquem Psalmum legere volet: cuiusmodi sunt potissimum Lutheri, et Viti Theodori.
7 Illud certe in hoc genere valde necessario observatur, quod non tantum Iudaei, sed etiam quidam Christiani minus vere experti beneficia Christi et spirituales tentationes, nimiumque Rabinis aut eorum sectatoribus tribuentes, suis argumentis et declarationibus valde infrugiferum sterileque reddunt non tantum Psalterium, sed et Prophetas, atque adeo totam Scripturam: dum vel ad Davidem solum,
sententiam recensui, quatenus quidem de ratione intelligendi sacras Literas disserunt. Nunc porro plures Patrum regulas de eadem materia promiscue hinc inde collectas, una cum suis explicationibus ab eisdem patribus propositis, adscribam: ut tanto uberiorem huius instructionis cognitionem Christiani lectores habeant, tantoque felicius in sacris Bibliis versari queant.
Hieronymus non viros modo cupit sacros codices legendo conterere, verumetiam ut virgines, ut matronae rei domesticae curis implicitae, ut viduae iisdem studiis sese dedant hortatur, praecipit,
enim bonos mores colloquia mala. Et apud Athenienses in Martis curia disputans, Aratum testem vocat: ipsius enim et genus sumus. Quod Graece dicitur,
De dicto, Impingua cor eorum, et excaeca oculos: alibi nonnihil dixi.
Aliquando etiam diserte ac expresse tribuuntur actiones aut effectus causis minus propriis aut principalibus, accidentariis, atque adeo quoquomodo ad rem pertinentibus: ut, Christiani iudicabunt et condemnabunt mundum, iudicabunt angelos, 1 Cor. 6. Quod revera proprie soli Christo convenit, piis autem aliqua impropria aut accidentaria ratione tribuitur. Tali Hebraismo videtur Deus Gen. primo, iubere terram producere arbores, et aquam pisces, cum proprie ipse is
grandem exclamationem Pauli Rom. 11 in fine: O profunditatem divitiarum et sapientiae Dei, etc. Eadem enim exponit et urget sequentibus esse profundam, esse inscrutabilem ac impervestigabilem, neminemque eam pernovisse. Item illam copiosam et quasi redundantem descriptionem officii Christiani hominis erga proximum: quae habetur Rom. 12.
Ad plenitudinem simul et vehementiam etiam illud exemplum pertinet 1 Cor. 4. a principio 7 versus, usque ad finem 13: Quis te diiudicat? Quid habes quod non accepisti, etc. Iam saturati estis,
et itidem privatim, cum aliqua privata calamitas nobis impendere videtur. Atque haec de ieiunio seu de ista lugubri excruciatione corporis diximus, et non de temperantia seu sobrietate, quam superius diximus esse quiddam longe diversissimum a ieiunio. Nec enim dubium cuiquam est, quin Christiani semper teneantur sobrie et temperanter vivere, non tantum certo tempore, ut docet Paulus 1 Thessal. 5. Tit. 2. et 1 Pet. 5.
Absoluto iam toto ferme negocio, age etiam species ieiunii enumeremus. Ieiunium alias in propria significatione accipitur, alias in
autem sane est, sicut et in proprio cap. notavi, quod aliquando, sicut et in aliis materiis, ita et in hac bonorum operum diserte ac expresse tribuantur actiones aut effectus causis minus propriis aut principalibus accidentariis, atque adeo quoquo modo ad eam rem pertinentibus: ut, Christiani iudicabunt et condemnabunt mundum, quod proprie revera soli Christo convenit: piis autem aliqua impropria aut accidentaria ratione tribuitur. Tali Hebraismo videtur Deus Gen. 1 iubere terram producere arbores, et aquam pisces: cum proprie ipse sit, qui ex aqua et terra omnia quae vult,
et quod cunctis est terribilis hostis, diabolum, 1. Pet. 5. Eius horrendus rugitus alias Deo, alias diabolo tribuitur, eorumque proprietates denotat.
Quid notius in omnibus locis quam peregrinator, cum singulis aliquando accidat peregrinari: sed tamen cum vita Christiani hominis cum peregrinatione conferatur, quotusquisque omnes peregrinatoris proprietates expendit, et ad sese applicat? peregrinator non existit in sua quadam quiete ac felicitate, sed ad eam omni studio contendit. Male plerunque tractatur ac patitur in profectionibus sed tamen ob meliorem
proprietates diligentissime cognoscere, et ad praesentem scopum applicare, rarius illas subindicatas res aut similitudines plene evolvit: sicut in exemplo proposito peregrinationis videmus uno verbo plurimas res subindicari.
Sic vox Ovis, saepe multas proprietates Christiani hominis depingit, ut quod audiat, agnoscat, et sequatur suum pastorem: sit multipliciter utilis, et nulli molesta: sit simplex, habeat hostem crudelissimum, ac per sese sinepastore nihil possit, sed cito pereat.
Haec non explicandi gratia istas res aut phrases
veris ac falsis diis haberetur, ut hoc quoque tempore videmus fieri.
Deus se in sacris Literis revelavit, quod sit unus Deus in tribus personis, quod crearit caelum et terram, miserit filium, ut morte sua genus humanum servaret. Hunc talem Deum credunt, et adorant veri Christiani, sed Mahometistae et Iudaei eiusmodi Deum habere nolunt, in quo sint tres
studio Iudaei id fecissent: id autem non permissuros fuisse Christianos, sed contradicturos, imo ne in ipsum Deum.
At quae sunt obsecro ista monumenta tam antiqua? Nam Thalmud partim ccc, partim et cccc annis eoque amplius post Christum consarcinatum est. Quo tempore Christiani parum Hebraice calluerunt, et si quid sciverunt, in Bibliis permanserunt, nec Iudaeorum nugas curarunt.
Ad haec unde constat Osiandro sic initio in illis ipsis monumentis scriptum fuisse, et non a posteris sic scribendo detortum et depravatum? Sed Iudaei semper
Sed Iudaei semper diabolico odio contra Christum flagrarunt, eumque sine intermissione maledictis, etiam de trivio sumptis, incessiverunt. Quid ergo mirum, si et nomen Iesu sic corruperunt contumeliae causa, sicut et nomen divae Virginis?
Atqui dicit Osiander, id Christiani non fuissent passi. Christiani nec docuerunt Hebraice, sed Graece, eoque contenti suo
odio contra Christum flagrarunt, eumque sine intermissione maledictis, etiam de trivio sumptis, incessiverunt. Quid ergo mirum, si et nomen Iesu sic corruperunt contumeliae causa, sicut et nomen divae Virginis?
Atqui dicit Osiander, id Christiani non fuissent passi. Christiani nec docuerunt Hebraice, sed Graece, eoque contenti suo
praesidium est, quod, licet proprie vocabula sunt rerum notae: tamen vicissim saepe et rerum cognitione in intelligendo ac iudicando sermone multum adiuvemur. Quod et hîc nobis accidit. Res enim hoc sermone commprehensae, mediocriter nobis notae sunt: aut esse certe omnino deberent, si modo Christiani, nedum Theologiae sincerae candidati esse volumus. Quare ex natura rerum consideramus, quid quamque vocem eo loci significare, ipsa res sensusque postulet, et fidei nostrae
modo se vult videri Christianum.
Quae beatissimi patris sententia observanda est, tum ut usum authoritatemque Scripturae agnoscas, quod nempe sit firmamentum contra errores, non origo errorum aut haeresium, ut isti blasphemant: tum etiam ut videas, quam prorsus non sint Christiani, qui tam foeda de sacris Literis coram toto mundo suo impuro mendacique ore blaterare audent.
Caeterûm quod ad istorum blasphemiam attinet, illud multo verius, imo et verissimum est, omnes haereses tantum spirituali gladio verbi Dei iugulatas esse. Ut enim illi
sacrosanctum Sacramentum corporis et sanguinis Christi, simul sub pane et vino? An'non etiam iteratis vicibus per eundem severissime iussisti, sub utraque specie (ut vulgo loquuntur) ritum hunc observari, clare etiam dicendo, Bibite ex hoc omnes? non rasi tantum in missificando, sed plane omnes Christiani: ut ipsemet Christus exposuit, cum dixit, Qui pro vobis effunditur, ab omnibus vult sumi pro quibus est effusus: et Paulus ad omnes Corinthios scribens, institutionem ac mandatum Christi, indicat omnibus Christianis commune esse. Nec semel hoc tantum a Christo mandatum est, sed etiam
Communio sub una specie recta, pia ac salutaris est: Communio sub duabus speciebus recta, pia, sancta ac salutaris est. Communio sub utraque specie pia, sancta ac salutaris est: Communio sub utraque specie iuste ac sancte salutariterque damnata prohibitaque est, et sancte factum, quod innumeri Christiani ob eam exusti sunt, exuruntur ac exurentur. Ecclesia habet gravissimas et iustissimas causas prohibendi et damnandi utranque speciem: Ecclesia habet iustissimas sanctissimasque causas concedendi communionem sub utraque specie. Haec et alia prorsus ac ex diametro contradictoria, iubentur
aut etiam fraudulenter nobis Deus regulam verbi sui veluti lucernam in tenebris accendit, ut ea non tollat, sed suppeditet ac offundat fidelibus tenebras, et litium materias subministret?
55 Summa, id agitur a satana et Antichristo, eiusque impiis ministris, ut Christiani plane Ethnicorum, aut etiam pecudum instar, prorsus nihil vere ac solide sciant de Deo, aut eius doctrina et Religione: nec possint dicere, D. Papa aut Episcope, cur hoc aut illud facis? sed credant illis, quicquid ipsi per sua mancipia in Ecclesiam evomere volent, sintque illis et
Sic et Paulus dicit, eum qui ex carne est, insidiari ei qui est ex spiritu. Ipsa certe experientia omnium seculorum testatur, omnes homines sive Epicureos, sive religiosos aliarum religionum, veris Christianis insidiatos esse: quinetiam eos horribiliter et crudeliter esse persecutos. Contra veri Christiani nihil tale contra haereticos aut gentiles unquam sunt moliti.
36 Esse quosdam malos genios, et etiam bonos, illosque adversari bonis hominibus et omni honestati, experientia vel in ipsis obsessis docet. At de hisce utrisque et eorum natura ac operibus nulla
320
bona opera cur Deus celebret 316.
Deus quomodo remuneret. ibid.
iustificatum sequi, non praecedere iustificandum 316. 317
bona sua cur in communione contulerint Christiani Ierosolymae 21
bovi trituranti os non obstruxeris, proverb. 336
brachia cur Deo tribuantur 199
brevitas cur auditori grata 281. et energia divini sermonis quomodo consideranda 285. quibus
Osiandri ingenium unde cognoscendum. ibidem
Osiandri temeritas 363
Otfridi evangeliorum versio 1
ovis qua ratione pios significet 329.
quas proprietates Christiani hominis depingat 341
cur multae vernaculae linguae vocem Iehovae transtulerint 360
pera et baculus Apostolorum 229
percutere maxillam impiorum 182
peregrinari, pro habitare 184
peregrinatio vita Christiani hominis 341
perfectio in sacris literis quid 386
perfectionis gradus 321
Vita aeterna, Christi agnitio 437 etc.
Vita aeterna donum 162. quo respectu meriti praemium, et merum Dei donum 428. 429. quomodo praemium 162. carnalium, foenum 87. Christianam quare sita 394. hominis Christiani peregrinatio 340. 341
Vitae aeternae caussae proximae quatuor 35. verae ad salutem common stratio evidentissima quae 353
vitam Christianam in papatu in ceremoniis consistere 439
in Vita ista qui
Sophisten, Timaeum, Parmenidem, Phaedonem, alios, qui contrarium impiis illis sonant. Plotini libri, uno aut alieno excepto, maxima sunt erga Deum pietate plenissimi. Procli quoque Theologica elementa et Damascii libri de Principiis, eandem continent pietatem. Hi Platonici, quia pauculis mutatis christiani possunt fieri, sunt a D. Augustino, nobilissimi philosophorum omnium, sepissime appellati. Hos adamarunt, in multis sunt secuti, Theologi christiani veteres fere omnes, Graeci et Latini. Quos adhortatores, cur
pietate plenissimi. Procli quoque Theologica elementa et Damascii libri de Principiis, eandem continent pietatem. Hi Platonici, quia pauculis mutatis christiani possunt fieri, sunt a D. Augustino, nobilissimi philosophorum omnium, sepissime appellati. Hos adamarunt, in multis sunt secuti, Theologi christiani veteres fere omnes, Graeci et Latini. Quos adhortatores, cur
docent expresse. De Veritate, de Fide, de Spe, de Amore, seu Charitate, brevia, sed eximia habent dogmata. Quibus veluti gradibus, ad Deum reduces fieri possumus. Multa quoque de Magorum abstinentia, castitate, ac veluti poenitentia, referuntur, non absimilia ab iis, quae in heremis sancti patres christiani narrantur egisse. Ut non immerito Apollinis oraculum quamuis plerumque mendax, in hoc vere pronuntiasse videatur. Id quod
Maiestate, ita aeterna memoria Augusto, dignam plane tanti
principis sapientia causam dederunt, ut te nihil eiusmodi cogitantem, et cum
significatum tibi fuisset, eousque reluctantem, donec a Supremo
totius Christiani orbis Pastore, Paulo huius nominis
Quinto Pontifice maximo, cui et iam pridem sacrosancte devoveras,
et debitam deserebas religiosam obedientiam, obsequi iubereris, in locum
magni illius, et in
unius Urbis irrita obsidione alterum, et vigesimum annum haerentem cernamus, et clarissimis nostris, terra, marique victoriis debilitatum, et inertiae suae convictum; satis opportunam in illo materiem habemus, gloriosis, et Christiano animo dignis Romani Pontificis incoeptis; ne spectatae populi Christiani virtuti, barbarica ulterius illudat ignavia, cujus non intellectum ad hoc tempus arcanum, recenti hoc experimento manifesto deprehendimus: et tandem aliquando desinamus, pacem ab illo et securitatem ingentium Regnorum concessione redimere.
De his omnibus, quae cursim a
quippe non suae priuatae laudis, sed Dei gloriae, et communis vtilitatis stimuli ad capessendos egregios labores pulcherrimum animum commouebant, nec tam
cura fuit, quae hominum iudicia de operis auctore, quam de ipso opere erant futura. Itaque cum vetustiores Christiani Poetae non magni admodum spiritus viderentur, quippe in saeculo non nimis erudito versati, ad viciniores aetati nostrae animum adiecit, quorum in scriptis elegantiore stylo condita Christiana pietas elucescit. Ex his autem libros Iacobi Sanazzari de Partu Virginis, quanquam praecipua
puta splendidae illius
tuae vocis, qua te ad opem nobis ferendam coram adfuturum, et ipsius
corporis objectu incommoda nostra propulsaturum obtulisti. Quod sane,
quando Tibi per gravissima tua in Ecclesia munera praestare non licet
neque istam Christiani imperii arcem tua statione privare: inita ratio
est, ne prorsus a nobis abesse, quamvis longe ageres, viderere, accepto nostrae Civitatis jure, quod tibi publico decreto deferri gavisus es: qua re in communionem nostrae fortunae, quaecumque ea demum futura est, venire
nec ulla humana arte aut studio inde avelli 7 potest, ut a fide viris dignis narratur.
Novum Mexicum autem, quod uni fratrum in dominium cessit, versus septentrionem a Tarahumara 150 circiter milliaribus distat. A 34M circiter gradu altitudinis polaris usque 40UM omnes Christiani fonte baptismatis abluti fuerunt. Ibidem missiones valde celebres administris Reverendis Patribus primi Ordinis Sancti Francisci longe lateque in hac America Septentrionali promulgatae optimum progressum habuere. Illius terrae incolae 8 sponte se
nomen deducit. 2 circiter diebus Chinipa a Sancta Agnete, ubi pater eiusdem Rector habitat distans.
Magis 43 ad occidentem sunt Cianloae Missiones ac inde versus septentrionem Sonorae missiones iacent. Omnes hae velut antiquae plerisque cognitae sunt, omnes fere Christiani ibidem vivunt. nunc adhuc magis ad praedictam orbis partem aperta est nobis ianua 44 ad novas gloriosissimas missiones. California (insulane an peninsula sit) gratissima totisque novis 45 expedita terra, ubi aliqui margaritas ac uniones
Apollineas moveat lauros, dum ea Christianorum Principum gloriosas exultant ad laureas:
et parcendum, si paullo maior spiritus afflavit Poetam;
quae totum Christianum Orbem pervasit. Nunquam gloriosius sudant Poetae, quam dum
Christiani sudant Victores: quorum Triumphis, antiqua Musarum reditura est gloria, et
prima Vatum domicilia, libertati, et splendori restituta, vos o Poetae eorum aeternos
faciunt debitores: et erudita laborum vestrorum stipendia, gloriosus tot Ducum postulat
sanguis.
in amoena eiusmodi literarum Sparta,
Omne ferat punctum qui miscuit vtile dulci .
Civibus, Castella Proceribus, Arces Primatibus, Templa Sacerdotibus aut caesis, mactatis, vel in perpetuam servitutem abactis, aut pulsis fugatisque, miserrimam toti Regioni faciem induxerint: non Civibus duntaxat omni aevo plorandam, nec viciniae compassione tantùm, sed
vestigia, quae imitaremur, reliquerunt; nam longe facilior est atque certior per aliorum, maxime sodalium populariumque atque gentilium, exempla quam per praecepta et disciplinae leges hominum ad virtutem animos alliciendi ratio. Porro Ragusinam urbem et graecis et latinis litteris ac si aliam christiani orbis civitatem excultam olim fuisse, nemo est, qui ex veteribus eius monumentis non novit, vel a narrantibus saltem patribus non acceperit civesque eius omni liberali disciplina cum sacra, tum profana praeditos edendis in omni bonarum artium genere lucubrationibus operam dedisse.
scire omnes velim me hic narratorem
potissimum, deinde laudatorem agere, nec laudem ad indignos pertinere mihi unquam in animo fuit, ut eos laudarem, qui laude digni
non videntur, propterea unicuique pro dignitate locum attribuo.
Hinc et gentilis viri et Iudaei, immo et christiani, sed depravatae
religionis erroribus imbuti nomen inserui, quod si laudatoris tantum
partes agerem, hos praeteriissem, ex quorum scriptis genti nostrae
nihil profecto laudis accedere potest.
IX. Iam vero nonnullorum vitia, quae virtutibus admixta
Possident partem 4. Moszlavinae, medietatem arcis Selin, medietatem Jaszcae. Item ex facta per defunctum comitem Ludovicum exsolutione Novimaroff, Podevchevo et
Kamenicza, adeoque dominium Greben olim Batthyaniannm, sed, uti narratur, cambiatum pro Kermoendt. Item comitis Josephi Christiani nuper mortui aquisitione dominium Szamobor pro 104 milibus emptum.
Noveris item.
1. Dominium Kutina in comitatu hodie Posegano a tota familia in commune possideri et annuos proventus distribui intra ramos praedictos.
2.
se et Batthyan depraedicaret, egove praeviderem ipse, in aeternum inimicaturum tali, qui causae meae patronus esset, episcopum, quandoquidem nec sufferet canonicos, qui vel indifferenter pro me loquebantur, et indignaretur Patachichio et comitissae Keglevichianae, quod erga me, non dicam christiani, sed humani fuerint. Ne infelicitate mea quempiam miserum faciam, hoc et subsequis terminis fratrem meum Christophorum adhibui, qui allegationes a me factas processui inserebat. Hocve termino quaestio tantum erat de foro, in favorem quidem lata ab actore et judice. Quia attamen
confirmandam iri.
Dices praeterea: si ea belli hujus causa esset, invadenda erat Borusso Hungaria eaque depopulanda, nam hujus casu enervaretur Austria et provisionis pateretur defectum. Respondeo: id non factum nec fieri, ob apparentiam et regum extremitates, praecipue cum christiani sint.
milite provisa sint. Praeterea et ob impossibilitatem tenendi providendique tot in locis exercitus. Hinc nec Austria ex Hungaria Silesiae adjacente molestat Borussum.
Haec a me supra conjecturata causa belli hujus ex parte utraque licitum tutumque bellum facit. Principes christiani natura et jure gentium prospicere sibi suisque subditis obligantur, et praecipue dum per talia media vera et salvilica redemptis Christi sangvine proponi potest religio, horumque saluti consuli. Semperque; ex parte Austriae laudabilius et securius, si subditorum Austriae sangvine res
haeterodoxorum stabiliantur. Protestantes quoque principes tum amore religionis suae, cum Dei effato oporteat haereses esse, tum ut suis subditis et regnis consulant, quae ex commerciis subsistunt vivuntque unice, et his eisdem ademptis perire eos necessum est, bellare posse videntur. Oremus, christiani, Deum, ut, quod fors praemature incepit bellum et ex hac circumstantia evenire posset infaustius, ipse per
suam misericordiam atque pro tot tantarumque animarum filii sui sangvine redemptarum salute per eundem Christum dominum nostrum benedicere dignetur et victores
Papa XIII.
Carissima in Christo filia nostra, salutem et apostolicam benedictionem. Cum multa alia Romani pontifices, quibus nos plane quidem immerentes successimus, tum hoc praeclare sapienterque fecerunt, ut, quae provinciae ac nationes in finibus perpetuorum christiani nominis hostium positae tanquam valli quidam atque aggeres munitissimi contra ipsorum impetum existimantur, eas illi quam diligentissime observarent, praecipua benevolentia complecterentur et singularibus etiam, ubi res ferret, benefices exornarent. Ejusmodi est florentissimum Hungariae
sunt, nec magnopere laudanda. At qui malos mores represserunt, qui virtutem ac viros bonos formant, qui fide, qui constantia, qui magnitudine animi ecclesiam defenderunt, ii summis laudibus digni praesules, ii patres, ii lumina et decora habiti, quin eorum plures in albo caelitum relati et totius christiani orbis cultu et obsequio venerati. An commemorem Chrysostomum qui cum acriter in vitia inveheretur bis maluit de Bizantio quam de officio ac de sententia decedere? An Ambrosium quem potestas imperatoria atque majestas nunquam de suscepto cursu et severitate potuit dimovere? An Thomam
civium suffragiis? At non magnopere mirarer: etenim licet privatis vita tua contineretur parietibus, nemo est nostrum qui tua gesta non perceperit quotidianis sermonibus relata. Mirum sane te ab eo qui procul abest, qui te nunquam viderat, qui summis et gravissimis rebus curisque distentus in luce christiani orbis versatur, praeter legem moremque vetustissimum suprema qua pollet in ecclesia auctoritate Apostolico diplomate Melitensibus monachis tertio praefecit Romanus pontifex. Quanta igitur virtus tua et regendi scientia est, quae nedum familiarium sermonibus et Ragusinorum civium ore
papalibus ; hos Ego Satyra mea, quam promeruerunt (aliamque ob demtas Terras Papales mererentur), perfricui, non Regnum, non gentem inclutam Croatiae, quae tantum abest ut Invasionem Hungariae, aliorumque Christianorum dignorum meditetur ut potius continuo excubet ne ab Hostibus Christiani nominis invasionem patiantur.
Saraceni defecerunt quam maxime ex eo quod praefecti abusi potestate sua
usurpaverint provincias sibi commissas.
Moliscorum, seu eorum qui ex Mahomedanis et Judaeis coacti sunt ad
sacra Christianorum amplectenda sub prioribus jam regibus; hi ergo recuperandae prioris
religionis et libertatis causa rebellarunt contra Filippum, maxime Granatensis regni incolae; hi
enim homines ad formam quidem Christiani se distinxerunt vestitu diversisque moribus, quos
Philippus ipsis prohibuit; et sic bellum enatum est in quo multa millia hominum caesa sunt,
donec fractis viribus eorum dispersit eos per universam Hispaniam.
vero superant eos; indoles ex diversarum gentium commixtione
progenita est; praecipui eorum protoparentes censentur esse Suevi, Iudaei et Saraceni; copiosi
enim Iudaei et Saraceni coacti ad Christiana sacra finxerunt hanc religionem, animo tamen
permanserunt Iudaei, et hi novi Christiani dicuntur.
quo multum jacturae temporis inesse autumabat,
vanitatis plurimum. Amicos tamen studiose coluit, et eorum periculis numquam defuit. His
animi ingeniique virtutibus religionem etiam et pietatem in Deum, praesertim extremis
vitae suae annis, adjungens veram literati et christiani hominis formam nobis reliquit.
ANNOTATIONES
Toma Arhidakon (1200-1268) [1268, Split]: Historia seu cronica Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum, versio electronica, Verborum 40426, ed. Olga Peric [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [thomas-hist-salon.xml].
Vitez od Sredne, Ivan (c. 1405-1472) [1445, Pesth]: Joannis de Hunyad virtus et character militaris, una rei praelio ad Varnam gestae series, sinistri exitus causae ac subsidiorum petitio, versio electronica, Verborum 977, ed. Gyorgy Fejer [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vitez-i-epist-1445.xml].
Vitez od Sredne, Ivan (c. 1405-1472) [1448, Servia; Segedinum]: Epistolae duo a. 1448, versio electronica, Verborum 1682, ed. Gyorgy Fejer [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vitez-i-epist-1448.xml].
Mihetic, Ambroz (c. 1420-post 1487) [1458]: Ad Pasqualem Maripetrum illustrissimum Venetum ducem oratio congratulatoria, versio electronica, Verborum 2289, ed. Antonija Vlahov [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [michet-a-oratio.xml].
Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1463]: Nauicula Petri, versio electronica, Verborum 6607, ed. Luka Spoljaric [genus: prosa - tractatus; prosa - epistula] [numerus verborum] [modr-n-navic.xml].
Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1465, Italija]: De consolatione liber, versio electronica, Verborum 79291, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [modr-n-cons.xml].
Jan Panonije (1434-1472) [1465, Roma]: Oratio legatorum Matthiae regis ad pontificem, in publica audientia, versio electronica, 1091 verborum, ed. Acs Pal Jankovics Jozsef Koszeghy Peter [genus: prosa - oratio] [numerus verborum] [ian-pan-oratio.xml].
Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1474, Rim]: Oratio in funere Petri Riarii, versio electronica, Verborum 4115, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [modr-n-oratio-riar.xml].
Cipiko, Koriolan (1425-1493) [1477]: Petri Mocenici imperatoris gestorum libri tres, versio electronica, Verborum 16317, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [cipiko-k-petri.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1480]: Repertorium, versio electronica, Verborum 315700, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - loci communes] [numerus verborum] [marul-mar-repert.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1496, Split]: De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica, Verborum 186963, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-inst.xml].
Bunic, JakovCaluus, HieronymusGucetic, IvanHieronymusAnd.Severitan, Ivan Polikarp (1469-1534; c. 1526; 1451-1502; c. 1526; 1472 - c. 1526) [1502]: Carmina minora ex libro De vita et gestis Christi, versio electronica, 360 versus, 4279 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - sapphicum; prosa - epistula] [numerus verborum] [aa-vv-carmina-vgc.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1503]: In epigrammata priscorum commentarius, Verborum 25316, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - commentarius] [numerus verborum] [marul-mar-in-epigr.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1505]: Epistulae, versio electronica., Verborum 166, ed. Petrus Kasza [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epistulae.xml].
Crijevic, Ilija (1463-1520) [1509]: In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica, Verborum 4212, versus 35, ed. Istvan Hegedus [genus: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [numerus verborum] [crijev-i-sorgo-1509.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1510]: Quinquaginta parabolae, versio electronica, Verborum 13330, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - parabola] [numerus verborum] [marul-mar-quinqu.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1515, Split]: Iacobo Grassolario, iuris pontificii consulto, versio electronica, Verborum 274, ed. Branimir Glavicic Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [marul-mar-epist-1515-04-26.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1516]: Evangelistarium, versio electronica, Verborum 155872, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-euang.xml].
Kozicic Benja, Simun [1516, Roma]: De Corvatiae desolatione, versio electronica, verborum 1764, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [begnius-s-corvatiae.xml].
Berislavic, Petar (1475–1520) [1518, Zlobochyna]: Petrus Berislavus episcopus Vespriminensis Leoni papae X, versio electronica, Verborum 746, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [berislavic-p-epist-1518-04-10.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1519]: De humilitate, versio electronica, Verborum 81625, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [marul-mar-humil.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1519]: Dialogvs de Hercule a Christicolis superato, versio electronica, Verborum 8236, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [marul-mar-dial.xml].
Posedarski, StjepanStephanus Possidarski (floruit 1520.) [1519, Rim]: Oratio habita apud Leonem Decimum, Pontificem Maximum, pro Domino Joanne Torquato Comite Corbaviae defensore Crovaciae (1519), versio electronica, 6 versus, verborum 766, ed. William Roscoe Thomas Roscoe [genus: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma] [numerus verborum] [posedarski-s-oratio.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520]: Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica, Verborum 5404, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [tubero-comm-rhac.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1520]: De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica, Verborum 16879, ed. Branimir Glavicic [genus: prosa oratio - sermo] [numerus verborum] [marul-mar-ult-iudic.xml].
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1522]: Epistola ad Adrianum VI Pontificem Maximum, versio electronica, Verborum 2644, ed. Darko Novakovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [marul-mar-epist-adr.xml].
Marulic, Marko (1450-1524) [1522]: Tropologica Dauidiadis expositio, versio electronica, Verborum 5871, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - expositio] [numerus verborum] [marul-mar-trop.xml].
Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1522, Nurnberg]: Bernardini de Frangepanibus comitis Segniae, Vegliae, Modrusiique etc. Oratio pro Croatia Nurenbergae in Senatu Principum Germaniae habita XIII. Cal. Decemb. An. Ch. M.D.XXII, versio electronica, Verborum 2137, ed. Violeta Moretti [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [frankapan-b-oratio-croatia.xml].
Bucinjelic, Miho (1479 - c. 1550) [1524, Dubrovnik]: Epistula ad Gerardum Planiam, versio electronica, Verborum 2445, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [bucinjelic-m-epist.xml].
Pribojevic, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525, Hvar]: Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica, verborum 14680, ed. Veljko Gortan [genus: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [numerus verborum] [pribojev-v-or.xml].
Kruzic, Petar (m. 1537) [1525, Klis]: Petrus Crusich capitaneus Segniae Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 490, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [kruzic-petar-epist-1525-10-05.xml].
Kruzic, Petar (m. 1537) [1525, Klis]: Petrus Crusich comes dominus cives et universitas populi Clisiensis Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 502, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [kruzic-p-epist-1525-10-05.xml].
Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1526, Pozun]: Stephanus Brodericus cancellarius Clementi papae VII, versio electronica, Verborum 214, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1526-10-04.xml].
Stafilic, IvanIoannes Staphileus (1472-1528) [1528, Roma]: Oratio ad Rotae auditores excidii Vrbis Romae, sub annum Christi 1527. causas continens, 4294 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - oratio] [numerus verborum] [stafilic-i-oratio-roma.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1532]: Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica, Verborum 1364, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [vrancic-a-memoriale-1532.xml].
Benesa, Damjan (1476-1539) [1534, Dubrovnik]: Epistulae ad principes, versio electronica, , 1867 verborum, ed. Vlado Rezar [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [benesa-d-epistulae.xml].
Vrancic, Antun (1504-1573) [1538]: Epistulae anni 1538, versio electronica, Verborum 4332, ed. Laszlo Szalay [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vrancic-a-epist-1538.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1543]: Commentarius rerum actarum Constantinopoli anno 1542. Versio electronica, Verborum 4922, ed. Srecko M. Dzaja Guenter Weiss [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-const.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1545, Cracovia; Polonia]: Ad optimates Polonos admonitio, versio electronica, Verborum 8436, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio; prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-polonos.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clare exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus, ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-afflictio.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primum de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum., ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-prognoma.xml].
Vlacic Ilirik, MatijaZigerius, Emerik (1520-1575) [1549, Tolna; Magdeburg]: Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica, Verborum 1772, ed. Stanko Andric [genus: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [numerus verborum] [zigerius-e-epist.xml].
Grbic Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559]: Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica, Verborum 3353, ed. Nino Zubovic [genus: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [numerus verborum] [grbic-m-aristea.xml].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1570, Tragurii]: Reverendissimo et observandissimo d. Domino meo Antonio Verantio Archiepiscopo Strigoniensi etc. in Hungaria, versio electronica, Verborum 1755, ed. Laszlo Szalay Gusztav Wenzel [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [andreis-f-epist-1570-02-02.xml].
Rozanovic, Antun (1524-1594?) [1571]: Vauzalis sive Occhialinus Algerii Prorex, Corcyram Melaenam terra marique oppugnat nec expugnat, versio electronica, 15122 verborum, 255 versus, ed. Nives Pantar [genus: prosa oratio - historia; poesis - ode] [numerus verborum] [rozan-a-vauz.xml].
Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-1.xml].
Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-2.xml].
Mladinic, Sebastijan (c. 1561 - c. 1621) [1590]: Vita beati Ioannis episcopi Traguriensis, versio electronica, Verborum 4659, versus 746, ed. Mladen Ivanisevic [genus: poesis - epica; poesis - epigramma; poesis - ode; prosa - epistula - praefatio] [numerus verborum] [mladinic-s-vita.xml].
Petric, Frane (1529-1597) [1591, Ferrara]: Zoroaster et eius CCCXX oracula Chaldaica Latine reddita, versio electronica, Verborum 7671, ed. Erna Banic-Pajnic [genus: prosa oratio - tractatus; prosa oratio - versio] [numerus verborum] [petric-f-zoroaster.xml].
Pridojevic, Ivan (c. 1600) [1604]: Ad Nobiles Viros Tragurienses de Tragurii praeclarae Dalmatiae urbis laudibus carmen, versio electronica, 521 verborum, versus 80, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - elegia] [numerus verborum] [pridojev-i-spalat.xml].
Kitonic, Ivan (1561-1619) [1619]: Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica, 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [kiton-i-dir-meth.xml].
Gradic, Stjepan (1613. — 1683.) [1667]: Oratio de eligendo Summo Pontifice, versio electronica, 2879 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [gradic-s-oratio.xml].
Gradic, Stjepan (1613. — 1683.) [1670]: De vita, ingenio, et studiis Junii Palmottae, versio electronica, 3196 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - vita] [numerus verborum] [gradic-s-palmottae-vita.xml].
Palmotic, Dzore (1606.-1675.) [1670]: Epistula Francisco cardinali Barberino, versio electronica, 1382 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - epistula; prosa - dedicatio] [numerus verborum] [palmotic-dz-epist.xml].
Rattkay, Ivan (1647–1683) [1683]: Relatio Tarahumarum Missionum eiusque Tarahumarae Nationis Terraeque Descriptio, editio electronica, 9250 verborum, ed. Ludwig Fladerer [genus: prosa oratio - relatio] [numerus verborum] [rattkay-i-tarahum.xml].
Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1686]: Thieneidos libri sex, versio electronica, 5415 versus, verborum 33672, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-thien.xml].
Rogacic, Benedikt (1646–1719) [1690]: Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica, 8211 versus, verborum 111.074 [genus: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [numerus verborum] [rogacic-b-euthym.xml].
Ritter Vitezovic, Pavao (1652–1713) [1703]: Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica, 2815 versus, verborum 19809 [genus: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [numerus verborum] [vitezov-ritter-p-plorantis.xml].
Crijevic, Serafin Marija (1686-1759) [1740, Dubrovnik]: Bibliotheca Ragusina, loci selecti, versio electronica, Verborum 6633, ed. Stjepan Krasic [genus: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - lexicon; prosa oratio - prosopographia; prosa oratio - commentarius] [numerus verborum] [crijevic-s-biblioth.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Additamenta ad Annuas, versio electronica, Verborum 17030, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann-add.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Annuae 1748-1767,versio electronica, Verborum 244601, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann.xml].
Kalic, Arkandeo (1739-1816) [1778, Dubrovnik]: In adventu Domini Gregorii Lazzari oratio, versio electronica, Verborum 3698, ed. Relja Seferovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [kalic-a-adventu.xml].
Skrlec Lomnicki, NikolaSzalagyi Istvan (1729-1799; 1739-1796) [1778, Zagreb; Pecuh]: Epistolae Nicolai Skerlecz ad Stephanum Salagi et responsorium Salagi, Verborum 7797 [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [skerle-n-epist-salag.xml].
Baric, Adam Adalbert (1742-1813) [1792]: Statistica Europae, versio electronica, Verborum 91598, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [baric-a-stat.xml].
Rastic, DzonoAppendini, Franjo MarijaZamanja, MarijaZamanja, BernardFeric, DuroAppendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816]: Carmina, versio electronica, Versus 6583, verborum 46647, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [numerus verborum] [rastic-dz-c.xml].
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.