Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme. Bibliographic criteria: none (Omnes textus textus) Search criteria: austria Quod quaesisti inventum est in 100 locis.
1 2
Loci 1-100:1. Toma Arhidakon. Historia seu cronica Salonitanorum... [Paragraph | Section] tibi uideantur iniusta, quia licet multa facinora huius populi summa Dei clementia supportasset, scelus tamen nefande libidinis trium episcoporum nequaquam potuit tollerare. De quibus tamen hoc dictum sit, mihi non est compertum.
2. Crijevic Tuberon,... . Commentarii de temporibus suis,... [page 7 | Paragraph | SubSect | Section] princeps longe etiam supra ueri fidem, cum uulgo, tum clarorum scriptorum monimentis, sit celebratus.
Extincto Matthia proceres Hungarorum, qui tunc Viannae aderant, bellum, quod ab
Alemanis illatum secutum est, mentibus augurantes confestim in arcem conueniunt, de
retinenda Austria inter se consultant, utpote quae parta fuerat magno impendio ac sanguine Hungarorum. Stephano igitur Sepusiensium principi, qui tunc Viannensibus
praeerat, magistratum prorogant, pecuniam in stipendium militum decernunt, atque
quamprimum mili
priuato odio exul factus, id fortuna
agente, ut praesto esset, qui hosteis metu cunctantes, nec dum expeditionis satis certos,
ad bellum contra Hungaros gerendum impelleret, atque ad oppugnandam patriam duceret, ubi accępit hanc Maximiliani erga Hungaros comitatem, eumque iam Austria recuperata talem habere exercitum, cui ob seditiones domesticas Hungari resistere haud
quaquam possent, tuto accessu impetrato cum manu sua, quae non exigua fuit, ad
Maximilianum ultro quidem ob instantem expeditionem accersendus transfugit,
aut aliquando acie Hungaros, fugacissimus ducum, superasset, tantum uanae
fiduciae ac spiritus sibi sumpsit, ut has tandem pacis ferre conditiones non dubitaret.
Primum, si Hungari pacem habere uelint, eis soluenda esse centum millia nummum aureorum, deinde tota Austria cedendum. Nam ultra Danubium multa tunc Austriae loca
Hungari tenebant. Exulibus Hungaris, qui apud se essent, reditus in patriam permittendus, bonaque restituenda. Postremo, ne quid insolentiae deesset, petit ut, si rex
Vuladislauus nullis post se liberis relictis e uita
oratione, aciem e uestigio instruxit.
Boëmorum equitum praefectum Ianum Chugbitium in dextero locat cornu, Stephanum
Botherem cum leui armatura sinistrum curare iubet. Ipse mediam aciem aduersus
Alberthum sibi sumpsit, dempturus labem in Austria turpi fuga acceptam. Nec
Alberthus, licet esset numero militum longe impar, moram dimicandi fecit, iudicans
haud tutum sese in hostili terra, uel paruo temporis spatio, futurum data timoris suspitione, nec se sine dedecore posse in patriam reuerti non tentata eius belli
honeste, tuto certe poterant Hungari, quae non tam neccessitate coacti quam stomacho
quodam promiserant, Alemanis non praestare, utpote qui semper precariam pacem ab
Hungaris obtinuere, nunquam ausi, ne lacessiti quidem, cum his, ab intestina modo peste
securis, bellum gerere: ut scilicet tota Austria Hungari cederent; exules, qui Maximiliani
partes secuti essent in patriam restituerentur; demum ut Maximilianus in regem subrogaretur ab Hungaris, si quid Vuladislauo humanitus accidisset, nullo filio patri superstite.
Sed ut hoc, quod postremo loco positum est, legibus pacis adscriberetur,
257. Querela Ungariae de Austria
in Austria adventum. Erat is Michael nepos ex sorore Statilii, epi. Transsilvanensis, hominis in dicendo acuti ac mordacissimi; idem Stanislai Hosii discipulus inter pueros filios procerum, quos Tomicius in curia sua alebat, literis operam dabat.
superent.
Vtinam Christiani principes istis fatalibus victorijs se praepararent, et obsisterent, ne vlterius vires Mehemetanorum crescant, quae iam plus nimio inualuerunt. Amisimus Africam et Asiam, extincta est Graecia, aegrota est vsque ad mortem Hungaria, debilitata est Austria, vis mali istius iam Germanorum ceruicibus velint nolint incumbit, atque vniuersae Christianitati imminet, adeo vt nemo ab hoc periculo tutus videatur: qui posthac non alienam sed suam rem agent pro suis limitibus aduersus hostem depugnaturi, nisi velint pro principibus serui fieri, vel
Olysipponensibus Ludimagistris. S. D.
Scripseram superioribus annis Catonis exemplo, Disticha nonnulla Latino sermone, quae Francisco Magno Etruriae Duci dedicare in animo habebam, ut Cosmus puer suavissimus, qui biennio ante illi e Ioanna Austria natus erat, cum primum per aetatem licuisset, his quasi et morum, et literarum rudimentis imbutus, in avitam, paternamque virtutem incenderetur. At cum flos ille, in quo omnis Etruria, immo omnis Ausonia se oblectabat, repente arescens et nostras, et parentum spes secum abstulerit,
clades, et
ad reliquam aetatem, ita culturam tenellae mentis, ad hanc
sapientiae tuae messem, cuius abundantia fortunati iam fruimur, sive gradum
habuisti, sive foelix initium, cui magis, ac magis excolendae, ex patrio te
solo emigrantem Austria excepit, et sicut temporum, ita solidiorum
disciplinarum assessione provexit; hinc divitem illam et virtutum, et
maximorum virorum Societatis Iesu Religionem, et tui
percupidam, et bene praesagam
ipsemet pisa et lentes comedere deberem. Monstraui illis meam prouisionem (aliqua meliora absconderam), et quod maiorem, et meliorem non procurauerim, conquestus fui contra Domus Prouincialis
deputatos, quod ab illis interesse non potuerim habere, et quod
praeter hoc in Austria amplius nihil haberet hoc Collegium. Ita liberatus et absolutus fui a talibus laesis ac infirmis militibus. Quid
tandem? Inceperunt mihi intrudere milites suos studiosos, ut illis
dem quarterium, praeterea nihil. Ab illis etiam ut liberatus fuissem,
omnem
mihi Dacia ripas:
gemini, sitiens quibus Africa praestat,
42. sucumbuit A.
1
Karlo VI.
potest, stridente coma minabunda, Sabaudis
skloplen u Rastadtu 7. ožujka 1714. između Austrije i
Francuske.
luat Regnis, conceptaque uota nocendi
inuigilantes fauores quoque
suos, ac beneficia non obliquo limite deriuarent. Henricus Primus
Imperator cum Cunegunda coniuge tuetur Germaniam, Archiducatum
Austriacum Leopoldus, Vinceslaus Bohemiam, Vngariam Stephanus,
Emericus, atque Elisabetha; omnes ab Ecclesia in Sanctis annumerati. Eos adit Austria Heroina: iucunde suscipitur: et ex Henrico, ob Caesaream dignitatem caeteris praestantiore, consilium capit
auspicandae expeditionis in Turcas, auditque futuri belli faustissima
praesagia. Tum ab eodem simulque a Diuo Leopoldo in aedes ducitur, armisque Heroum Germanicorum, qui Christo olim
continebantur. Nihil corporeum ibi: omne
ornamentum uni cogitationi expositum:
Peruigili uirtute aderat, lateque replebat
„Caelum signa 14 dabit, pugnantiaque omine laeuo
„Occidet in cunis,
Domus". Tum reddidit ille:
63
Ducum Sueuiae familia, qua in Conradino a Rege Carolo Andegauensi Neapoli decollate expirante, Imperium susceperunt Austriaci.
64
Vulgatum est Distichon:
hoc, immo illius initio, tandem Roma bullae dari solitae Viennam ad manus eminentissirni cardinalis a Kollonics Sigismundi appulerunt. Qui cardinalis delegatus fuerat pro juramenti, nomine Sedis Apostolicae, a novo episcopo exceptore, aut eo impedito vel impotente, episcopus Neostadiensis in Austria. Cum tamen mora diuturnior in Transilvania episcopi futura crederetur, supplicatum Romae fuerat pro delegando praeposito Carolinensi, haud obtenta ad illum delegatione, quoniam excellentissimus Zagrabiensis episcopus sub principium Martii ex Transilvania movens feliciter die 5. mensis
adductus est dominus baro de Wiesenhütter, vir capax et idoneus. Iste Hollandus esse perhibetur. Viennam appulit copiosiore cum aere. Pompam fecit majorem, splendorem, luxum. Primo ad gratiam domini baronis Bartensteyn eam introivit, ut per ipsum aulae et reginae innotuerit, dominia quaedam in Austria emerit. Reginae ad coronationem Bohemiae regni Pragam 174.. proficiscenti tercentis fl. milibus succurrit, quin praedicti Bartensteyn filiam uxorem nactus est, habuitque promissam sibi bancalitatis post mortem Kinszki in officio praesidis accomodationem aut commercialis
Batthyan in ea, qua erat fratruelis suus locumtenens Viennae crisi ut Kleffeldius aperto ore sit, voluit. Attamen ad extremum nec Serbellonius Julianam obtinuit. Sed haec fuit imaginaria ex parte. Kleffeldii causa, vera autem illa, quam infra describemus occasione commissionis tractatus Veneti cum Austria. Fol. 332. et 333. descriptum.
(Tumultus VI. ecclesiasticorum sive capitularium contra canonicum Kercselich.)
Sextus tumultus, scandalosissimus, ecclesiasticorum. Die 19. Junii
sub Ferdinando II., uti in historia nostra ecclesiae Zagrabiensis suo loco retulimus has et alias, tamen ita fuere providi, ut, vix nominato uno Aquilejensi patriarcha, alium ei coadjutoris darent titulo, protegente |
eos semper Roma, quin et in pactis cum Austria publicis favorabilis sibi eatenus quidpiam perpetuo obtinerent, quod eo facilius assecuti sunt, quia Austria haereditarium non habens imperium, nec illud tam facile semet obtinere posse providens, de augendis haereditariis sibi provinciis, consequenter subjuganda Hungaria,quae pars imperii
ita fuere providi, ut, vix nominato uno Aquilejensi patriarcha, alium ei coadjutoris darent titulo, protegente |
eos semper Roma, quin et in pactis cum Austria publicis favorabilis sibi eatenus quidpiam perpetuo obtinerent, quod eo facilius assecuti sunt, quia Austria haereditarium non habens imperium, nec illud tam facile semet obtinere posse providens, de augendis haereditariis sibi provinciis, consequenter subjuganda Hungaria,quae pars imperii occidentalis non esset, fuit semper magis solicita, ut ratione hac facilius et imperii habenas teneret,
haereditariis sibi provinciis, consequenter subjuganda Hungaria,quae pars imperii occidentalis non esset, fuit semper magis solicita, ut ratione hac facilius et imperii habenas teneret, Adriatici maris imperium cessum Venetis. Immo quia Venetae, partes has occidentalis imperii non esse, docerent, Austria ad has sibi asserendas privativo haereditario jure fuit semper sollicita, et praecipue sub Maximiliano, Ferdinando etc. Sub quibus Venetae et insulis potiti sunt, et dominatum suum extenderunt per Istriam et Croatiae partes. Mortuo Carolo VI. cum ei Carolus VII., Bavariae
dignitate datus fuisset, et haeres Caroli VI. Maria Theresia tot bellis fuisset implicita, Venetae occasione hac plus quam in mari piscati sunt. Equidem metu armorum Carolo VII. alleatorum, quae ad Viennam usque excurrerant, vetus totum Bojoariae regnum restaurandum, et insinuabant Venetae et Austria metuebat, et vel maxime, si Venetae semet alleatis illis adjungerent, aut Carolus VII. ea, quae antiqui erant Longobardici regni, Venetis adjiceret. Qua re Austria ipsa, tam metu rei hujus quam et necessitatis pecuniae, Venetis, quoad limites difficultates insinuantibus, semet insinuare et
Carolo VII. alleatorum, quae ad Viennam usque excurrerant, vetus totum Bojoariae regnum restaurandum, et insinuabant Venetae et Austria metuebat, et vel maxime, si Venetae semet alleatis illis adjungerent, aut Carolus VII. ea, quae antiqui erant Longobardici regni, Venetis adjiceret. Qua re Austria ipsa, tam metu rei hujus quam et necessitatis pecuniae, Venetis, quoad limites difficultates insinuantibus, semet insinuare et promittere incepit, quod res eas accomodatura foret. Venetae etiam observantes res Caroli VII. inclinari et post secutam ejusdem mortem, datumque imperium Francisco
maris qualem talem usum et ejusdem successive formandam praetensionem, praecipue ob Hetruriam et portum Livorno ad imperatorem spectantem. 6to. Ob foedus illud cum Algerinis. 7mo. Quod hac ratione et per limites positos omnis Venetorum
praetensio mortificata sit, haeque remansae pro Austria partes haereditariae jam sine controversia effectae. Profecto haec ipsi Itali Viennae depraedicabant, ut ipse noscam plures, qui ob similem garulitatem pensione annua remunerati sunt. Ex tanta aulae Viennensis felicitate matrimonium illud inter archiducem Petrum Leopoldum et ducis
ista Fridericus rex Borussiae ad aulam Viennensem ministro suo, comiti a Klingraaff, in mandatis dat, ut ex responso ipsius reginae informaretur, quid sibi velint illae exercitus ad Bohemiam Moraviamque collocationes, quid apparatus tot tantique bellici? Voluit enim sic arcanum habere Austria bellum, ut nec subditis constaret ipsis, sed legiones illae praetextu condiscendi a tironibus militaris exercitii ad Collinum Bohemiae contrahi dicebantur et a vulgo credebantur. Urgente Borussiae ministro reginam, responsum obtinuit: Consideratione dignae rerum publicarum circumstantiae
tolerent protegantque haereticos dicantque, se nullius imperare conscientiis, nec orthodoxa religio armis promoveri petit, vel in humanis situaretur mediis. Et si hoc esset, quis credat, Moscoviam foederi Austriaco-Gallico potius subscripsisse quam Anglico.
3tia. Silesiae ab Austria recuperandae passim est credita. Sed neque ista esse potuit, quia pactis publicis Austria Silesiam Borusso cessit sub evictione Moscoviae. Igitur Moscovia tueri Borussiae regem debuisset. Audivique ipse Viennae a viro magno, tam parum hoc bellum esse pro Silesia, quam est pro Turcia. 4ta. A
religio armis promoveri petit, vel in humanis situaretur mediis. Et si hoc esset, quis credat, Moscoviam foederi Austriaco-Gallico potius subscripsisse quam Anglico.
3tia. Silesiae ab Austria recuperandae passim est credita. Sed neque ista esse potuit, quia pactis publicis Austria Silesiam Borusso cessit sub evictione Moscoviae. Igitur Moscovia tueri Borussiae regem debuisset. Audivique ipse Viennae a viro magno, tam parum hoc bellum esse pro Silesia, quam est pro Turcia. 4ta. A regno petebatur Poloniae. Cum enim regnum illud electivum esset et rex actualis senior,
et rex actualis senior, exiguo praeterea in domum Saxonicam Poloni animo, in Borussicam autem propensissimo, neque iteratis diaetis suis ad coronandum actualis regis filium assensissent, Borussiae vires contundendae videbantur, ut sic Polonorum oculi ad eligendum sibi eum regem adigantur, quem Austria et Moscovia vellet. Cum opinione hac vel maxime conciliabatur praefatum foedus, quia et Gallia Poloniae regi ob delphinam suam adeoque affinitatem affecta esse videretur. In Saxoniam praeterea irruptio,
regis in Poloniam relegatio hanc confirmare videbantur opinionem. Verum
ponat et Europae conturbet aequilibrium. At si istud erat, praestabat Austriae vel Angliam neutralem efficere vel ejus conservare amicitiam. Quare aularum et arcana status vulgus non penetravit.
Inquisitum, eccur Austria ab Anglis abiit.
Sagaciores examinarunt et illud, quid esse potuit, quod Austria se avelli ab Anglia passa sit. Quia primo non satis firma videretur esse cum Gallis amicitia tum ob saeculorum inimicitias, inimici enim reconciliati periculosior foret amicitia, quam
vel ejus conservare amicitiam. Quare aularum et arcana status vulgus non penetravit.
Inquisitum, eccur Austria ab Anglis abiit.
Sagaciores examinarunt et illud, quid esse potuit, quod Austria se avelli ab Anglia passa sit. Quia primo non satis firma videretur esse cum Gallis amicitia tum ob saeculorum inimicitias, inimici enim reconciliati periculosior foret amicitia, quam esset inimicitia, cum et quod palam scriberent dicerentque Galli: foedus hoc, cum Austria initum, in
quid esse potuit, quod Austria se avelli ab Anglia passa sit. Quia primo non satis firma videretur esse cum Gallis amicitia tum ob saeculorum inimicitias, inimici enim reconciliati periculosior foret amicitia, quam esset inimicitia, cum et quod palam scriberent dicerentque Galli: foedus hoc, cum Austria initum, in utilitatem desiturum Galliae.
ut proprium interesse obtinuerit cum ruina Austriae. Sic in successione Hispanica, sic in Neapolis et Siciliae regnis, sic in orientalis compagniae sub Carolo VI. erectae destructione, totque casibus aliis. Utut sit, magnam causavit omnibus haec disjunctio admirationem, et majorem fere, quam quod Austria cum Gallia semet conjunxerit.
Tria ergo haec, videlicet:
taliaque meri facti, ex quibus priorum nil elicebatur. Hinc concludebatur, Borussum agressorem esse, Austriam semet defendere; inique item per Borussum praetendi, bellum hoc bellum religionis esse.
At ab anno jam 1748. sollicita fuit pro augendo perficiendoque milite suo Austria, neque unquam tantum habuit, ut his annis, exercitum. Utve res tegeretur, regimen singulum 2200 continebat milites. Accommodandis rebus suis omne adhibuit studium, uti et cum vicinis Venetis aliisque. Immo foedus praecessit Gallicum, Moscoviae item ad tale accessio, biniqui exercitus, in
futurum periculum, si Borussus in regem elevaretur Poloniae, his potissimum aulis considerandum proponebatur. Ut autem alliceret omnes, cum destruendum Borussiae regem nemo vel subdubitasset, totius quasi Europae divisionem praefatis principibus projectavit scripsitque, quid habitura esset Austria, quid Saxonia, quid Gallia, quid Hispania, quid demum Moscovia. Et cum pro imperio nil reservasset, imperii rationem destruendam videbatur. Ad haec Brühliana projecta assensisse videbatur prima Austria, quae anno statim 1750. augendi studuit militis, atque ad foedus istud Moscoviam
quasi Europae divisionem praefatis principibus projectavit scripsitque, quid habitura esset Austria, quid Saxonia, quid Gallia, quid Hispania, quid demum Moscovia. Et cum pro imperio nil reservasset, imperii rationem destruendam videbatur. Ad haec Brühliana projecta assensisse videbatur prima Austria, quae anno statim 1750. augendi studuit militis, atque ad foedus istud Moscoviam disponere non cessabat, per media etiam minus digna. Quia regina Moscoviae, e moniali, factione magna, facta imperatrix, insatiabilis perhiberetur esse concubitus, ut omnino legationes et ministeria Europae
protestantis amore, profugiente ad Borussum legationis Austriacae Berolini secretario, cognomine Weingarth, initio Januarii anni hujus universaque secreta detegente, Anglum inter et Borussum foederis conventio (illi neutralitatis dixerunt) die 16. Januarii conclusa est. Quibus fatis detectis, Austria cum Gallia se conjunxit, uti superius dictum, festinavitque suos ponere exercitus in Bohemiam Moraviamque, ut Borussum anteiret, credens rem illi ignotam esse, adeoque ex impossibilitate cogendi providendique tam cito sui militis, insperate obruendi. At ille, quia conscius jam ab anno 1750.
eam, ad credendum facile adducor. Quod prospicere studuerit suo principi, ejus exigebat fldelitas. Quod Austriam et Moscoviam his de Polonia metibus movere potuerit, nulla mihi est admiratio, sed inexspectati hujus belli hanc genuinam et veram esse causam, omnino dubito. Atque hoc ob Galliae cum Austria conjunctionem, et non acceptatam ab Anglia (quae Europae aequilibrium se sustinere gioriatur) neutralitatem, quam |
arripere debuisset, ne Borussus hanc
Aquisgranensi anno 1748. tractatu plenipotentiario ministro Austriae comiti a Kaunitcz uti
arripuisse Austriam habendi aerarii proprii, nulliusque necessitatis Protestantium ipsi in abundantissimis provinciis, sive ingenia sive naturam consideres, brevi futuram observarunt, praecipue postquam 1754., ingentibus tributis impositis, omnem ferme rerum exterarum inductionem sustulisset Austria; hinc considerarunt facile, Austriam evigilasse futuramque omnino aquilam, nisi in limine his conatibus obvietur. Si enim Protestantium futura nulla est aulae Viennensis necessitas, ipsaque in eam aerarii crescere permittatur potentiam, ut ex hujus respectu permittere nil cogatur
inquam Protestantes, quod Americae adferant? quod Asiae? nomenque horum sua sponte cessabit et obsequentes redigentur. Hinc credo ego enatam illam Protestantium lamentationem: bellum hoc bellum religionis esse , quod quidem illi nude asserunt, nec pro motivo apponunt aliud ac Galliae cum Austria foedus; reipsa tamen percipiunt et ex naturalibus mediis naturale videtur. Cum enim universae Protestantium res totaque |
eorum religio in commerciis et aerario sita sint et fundentur, hujusque necessitate, vigente Galliam inter et Austriam discordia,
mediis naturale videtur. Cum enim universae Protestantium res totaque |
eorum religio in commerciis et aerario sita sint et fundentur, hujusque necessitate, vigente Galliam inter et Austriam discordia, militum subditorumqne Austriacorum sangvine sit servata, si Austria ad eum semel emergat permittaturque gradum, ut Protestantium nulla Austriae sit necessitas, consequens est, Protestantium religionem, ut in medio humano sitam, sua ruituram sponte. Aeque ut altera est Protestantium lamentatio, (imperium nempe evertendum iri, machinarique ab Austria) actuale
sit servata, si Austria ad eum semel emergat permittaturque gradum, ut Protestantium nulla Austriae sit necessitas, consequens est, Protestantium religionem, ut in medio humano sitam, sua ruituram sponte. Aeque ut altera est Protestantium lamentatio, (imperium nempe evertendum iri, machinarique ab Austria) actuale imperii immutandum systema, Protestantium videlicet electorum ac in imperio votorum subversionem. Hoc sane Protestantes perspicaciter metuere possunt dicereque jure, quod eos concernit, bellum hoc et religionis esse et status imperii eversivum .
religioni omnino imminet.
Quod Protestantes sicuti animadverterunt, ita ad huic obviandum universa posuere ponuntve media. Borussiae rex unus nunc e Protestantibus est, quia vicinus Austriae, qui hanc divexando, ne aerario crescat, impedire potest extorquereque ab Austria liberum, uti antea, septemtrionalibus commercium. Hinc statim ab Aquisgranensi tractatu, ut observarant Protestantes, ab aula Viennensi rationem aerarii susceptam esse, rex Borussiae crescebat milite, ab Anglia nempe monitus. Foedus, ut illi vocant, neutralitatis coactum intra eosdem est,
amoto catholico electore, ne faveat Austriacis, ipsis religione et sangvine conjunctus, nil ultro facere, quam evertere magazzina Austriae, per Bohemiam excurrere, hanc Moraviamque miseram reddere, neque triennio jam vel cogitasse de servandis illis, quae occupasset, at duntaxat de pauperanda Austria. Sane in Hungariam facillime irrumpere potuisset et eandem magno servare damno, uti etiam quae in Bohemia et Moravia occupaverat. Sed his non curatis, unam ejus studium videtur esse divexare Austriam, atque ob rerum penuriam extorquere faventes commerciis Protestantium tractatus articulos.
in praesenti rerum catholicarum circumstantia catholici principes nunquam sibi consuluere melius atque hac ratione istoque instituto ac systemate. Si enim Gallia et Hispania res suas navales promoveant et his intendant, facile Mediterranei maris et occidentalium Indiarum reddentur dominae. Si Austria cum Polonis et Moscovia terrestri expeditioni se dedant, si rus suum et montes excolant, artes item promoveant, tributarios facile sibi reddent septemtrionales, et penes eos orbis stabit aequilibrium. Equidem Gallia Hispaniaque his pro suis rebus portatura est pecunias et auram, et sic
ideis suis persistat, nec moveatur cessione Silesiae aut rebus aliis. Profecto uti sub Carolo VI., qui orientalem compagniam erexerat, vi tota Protestantes in ejus iverunt exterminium, sic nunc allaboraturi sunt magis, dum conjunctam vident Austriae Galliam. Metuoque, ne Turcam, attenuata per se Austria, demum excitent, quod eis facile, partim auro suo, partim persvasione periculi, quod eorundem accederet imperio, si constans futura est catholicorum conjunctio, accidere poterit. Quod si eveniret, Austriae maximum foret periculum et damnum. Quare videndum
nascuntur illico, sed formantur per tempora et evadunt. Conjunctio major ferme servanda est cum Hispania, a Gallia non recedendum. Caute tractandi Venetae ac papa, cautissime autem Turca, ut rebus per annos aliquot maturatis tandem sese intueatur
Austria, quae subditorum suorum exculto ingenio, reparatis hactenus neglectis positoque prudenti rebus suis modo, in tanta rerum abundantia eo pertingere poterit, ut penes ipsam |
Europae stet aequilibrium, legesque nunquam
hujus causa ea quorundam opinio, quod imperator filium suum Josephum in Romanorum regem electum cupiverit. At causae hujus nec umbra apparuit. Proinde clamores minus penetrantium annotasse sufficiat.
Dices: praemissa conjectura mea ex nullo manifestorum eruitur. Verum primo, Austria nec poterat nec debebat ideas suas exprimere. Rex autem Borussiae satis exprimit, dum bellum religionis esse dicit, dum status actualis imperii eversivum, dum Silesitis suis negatum lamentatur commercium, dum Austriam ingratitudinis erga Angliam arguit. Illa autem, quae ministri Saxoniae
esse. Videbisque, lector, ex tractatus pacis articulis secuturis, suprascriptam conjecturam nostram de belli hujus causa confirmandam iri.
Dices praeterea: si ea belli hujus causa esset, invadenda erat Borusso Hungaria eaque depopulanda, nam hujus casu enervaretur Austria et provisionis pateretur defectum. Respondeo: id non factum nec fieri, ob apparentiam et regum extremitates, praecipue cum christiani sint.
Universitatis Viennensis laus.
Profecto si ullibi in Europa regulata habentur optima studia, haec immortali memoria et obligatione erga clarissimum celeberrimumque a doctrina et vulgatis libris virum dominum baronem Gerardum wan Switten, cui Austria suam debet eruditionem, Hungaria item vicinaeque provinciae, quod sua singulari industria et providentia a crassissimis tenebris et praejudiciis hanc eliberavit. Est ipse regiae Majestatis archiater, caesareae bibliothecae bibliothecarius ac studiorum praeses. Medicam facultatem Viennensem
barbaris precio sint venditae. Quis describat omnia? Justicia nulla, vincebat numerans, unumque meritum numerare, licita liberaque omnia numerantibus, ut mirum non sit, belli hujus effectum alium non fuisse, quam ruinam subditorum, pessimorumque morum fundamentum; mirum non sit, Borussiae regem de Austria, Gallia, Svecia, Moscovia triumphasse, a quibus in limine deprimendus videbatur. Omnes enim singulique captivi, apud eum longius dimorati, Fridericum a justicia, subditorum suorum cura hisque providendi studio laudare non cessant, cum alibi pecuniarum unice esset ratio. Haec sincere
Praeses consilii commercialis dominus comes Rainaldus d' Andler.
Praeses consilii bellici dominus comes Leopoldus de Daun. Porro consilium istud totum fuerat renovatum. Anterior praeses dominus comes de Neipperg pro generali commendante armorum in Austria est resolutus, commutans nempe cum domino comite Daun officium.
Consiliarii bellici novi constituti dominus comes mareschallus de Linden, dominus comes mareschallus Colloredo, dominus baro de
Conventio intra reges Poloniae et Borussiae 302.
Borussus Saxonibus leges dat 302.
Piccolomini acta 302.
Conjecturae de causis insperati belli 303.
Inquisitum, eccur Austria ab Anglis abiit 304.
Manifestum Austriae jejunum 304.
Manifestum Borussiae Brühlium
per totam Hungariam debeat prohiberi. In tali enim casu remotiores
Regni partes absque ullo Germanicarum Provinciarum emolumento grave damnum patiuntur; id
autem bono totius in complexu sumtae Monarchiae adversatur; exempli causa, si in
Moravia vel Austria caristia vigeat, comitatus inferioris
Sclavoniae, aut qui Transilvaniae adjacent, suum frumentum eo nunquam deducent, quia sumtus
transportus sustinere non possunt: quare ergo ipsis prohiberi deberet, ne illud versus
Littorale educant, si
pendens ex magnitudine et directione vis pro binis punctis quibuscunque a distantiis, secundum legem quandam expressam per quandam curvam lineam, quam exposui et ad universam applicavi tam mechanicam quam physicam, tum in dissertationibus pluribus, tum in justae molis opere impresso Viennae in Austria ante hosce
duos annos, cui titulus Naturalis philosophiae theoria redacta ad unicam legem
virium in natura existentium. In particulis corporum pendet vis etiam a numero et
dispositione punctorum, ex quibus eae constant, cum inde pendeant summae virium pertinentium ad omnia punctorum
tibi crescit amor, violentior ires
(4tae) 29-o De promovendo pecorum quaestu.
(4tae) 30-o De promovendo vini quaestu et praecavenda, praesertim praestantiorum,
adulteratione.
(4tae) 31-o De vini ex Austria vel vicissim inductione.
(4tae) 32-o De distractione aluminis et promovendis eius fabricis.
(4tae) 33-o De pretio et inductione aromatum.
(4tae) 34-o De lignis aedilibus ex Austria inducendis.
(4tae) 31-o De vini ex Austria vel vicissim inductione.
(4tae) 32-o De distractione aluminis et promovendis eius fabricis.
(4tae) 33-o De pretio et inductione aromatum.
(4tae) 34-o De lignis aedilibus ex Austria inducendis.
(2dae) 35-o Negotium vectigalis tricesimalis confectionis aut particularium quarundam
rubricarum alterationis.
(4tae) 36-o Instantiae eorum qui praevaricationis tricesimarum arguuntur.
laxatum omne Austriacae superbiae frenum.
§ 20.
scriptum
universa Ungaria tenebatur.
esse hereditariam successionem
et aliam hereditariam proprietatem, sive hereditariatum alium esse successivi regiminis,
alium proprietariae dominationis.
ille creatos
peramanter, quum dicta est haec oratio, summum in patria honorem gerebat reipublicae
rector. Pozza, te inquam ipsum, quem praesentem hic rectorem ac principem senatus
amplissimum intueor, testem apello; te ego in gravissimo viri summi infortunio, quum ex
Austria in Insubriam descendisses, illius miserandi luctus in partem voco. Tu hominem
facile omnium celeberrimum quum in eo statu vidisti, in quo ipsi mors, quae et brevi tuum
discessum consequuta est, erat minus timenda, quam vita diuturnior exoptanda, in eo mentis
Quoad commercium externum apparet.
Quod cum Hungaria praeter exiguam, quae Austriam contingit, plagam, altissimis undique et longo spatio porrectis montibus concludatur, per axem commodum tantum cum Austria commercium possit exercere.
Quod Hungaria unicum Mare Adriaticum immediate contingat; sed ab hoc etiam protensis octo postarum spatio alpibus (ut §-pho 20.) intercludatur.
quae in Superiori Hungaria numerantur, praedia, tum conspicua in aliquibus Regni partibus latifundia, eam apud plerosque exterorum opinionem excitarunt, quasi Hungaria in dimidio adhuc deserta foret. Verum quidem est, quod populatio Hungariae, necdum eum, quem in Austria, ubi ad milliare quadratum 2.641 animae obveniunt, gradum attigerit; quod si tamen eam Carinthiae ac Tyrolis populatione maiorem esse ostendatur, Hungariam haud ita desertam esse facile apparebit. Iam vero constat, quod exclusa Transylvania, nec confiniis eo computatis, sola Hungaria cum
commercii bilanx.
Hungaria, sicut maxima parte Haereditariis Germanicis provinciis cingitur, ita maximam commercii partem reciproca has inter et Hungariam communicatio constituit. Ex his fide omnium, inde ab anno 1767. tricesimalium tabellarum cum Austria Inferiori et Interiori Moravia et Gallicia, in activo, cum Turcicis provinciis et litorali, in passivo semper versatur cum Silesia Bohemica saepe variat; si tamen diameter decennalis assumatur, et cum hac provincia Hungaria stat in passivo. Activum solo anno 1774. passivo minus
iam quidem in omnibus Germanicis provinciis exstant, et ideo Hungaria artefactis his a singula eorum in maiori vel minori quantitate providetur. Lineae tamen fabricae potissimum in Silesia, laneae in Moravia, gosypiaceae vero partim in Austria, partim in Styria sibi sedem fixisse videntur. Tela gravissimam pro Hungaria passivam rubricam efficit; qualiscunque enim diameter formetur, semper eius inductio superat eductionem in uno et ultra millione. Inducitur haec potissimum e Silesia Bohemica, et ideo cum hac Hungaria
Statu Pontificio, pro trecentis circiter millibus de Turcico tritico quotannis infertur. Mercator tamen Susanni sustinet triticum, si purum sit, neque malum odorem habeat, omni tempore per Litorale distrahi posse.
Aliud, quo frumentum Hungaricum distrahi possit emporium Austria praebet. Huc eius eductio omni anno patet quantitatem, tantum maior vel minor provinciae necessitas determinat. Duplicem eductio haec passum habet: primus est Sopronio, ubi ad hebdomadales nundinas magna frugum quantitas convehitur; exstant ibi iam etiam eius depositoria, quae pro
Pecudes, idest oves, verveces et caprae, secundum praecitatum diametrum annuum 316.818 florenorum beneficium Regno inferunt. Has pauci domestici quaestores extra Regnum promovent; verum veniunt exteri, praesertim e Superiori Austria, quaestores, imo eorum aliqui toto anno in Regno suos homines tenent, qui pecudes partim in hebdomadalibus nundinis, partim etiam immediate e pascuis coëmunt sicque in Austriam, Moraviam et Silesiam educunt.
§ LXVI.
ex hoc Proventu fundum sibi conflarunt: id quod
aequabilem inter has et Hungariam Commercialem relationem primum intercepit.
Quare eodem 1625. in Comitiis Hungariae constituebatur, ut augmentata
Tricesimarum solutio in Austria Styria Sylesia et Moravia cesset. Articulo
quidem hoc nec statuum, nec auctionis mediae Tricesimae diserta fit mentio,
ex iis tamen, quae non multo post evenerunt, id ita se habuisse facile
colligi potest.
absolutam etiam eorum Prohibitionem saepius procurarunt. Ita vini Hungarici
ne in exteras quidem Provincias per sui gremium eductionem
admittabant, Hungaricis Animalibus cum prorsus carere non possint,
Austria quidem ulteriorem eorum in Imperium depulsionem
morabatur tantum ut illa seu pro usu proprio, seu pro ulteriori quaestu
leviori habere possit. Styria vero et Carniolia
cum metuerent ne
copiosas Telae Fabricas, a parte Austriaca quoad Telas a parte
vero Borussica quoad Vinum Portorium intercepit. Vigebat etiam olim copiosa
Boum Hungaricorum in Imperium Germanicum Eductio, verum Provinciales in
Austria impositiones ut §. 14. apparuit eductionem eorum admodum
diminuerunt. Ita Hungaria vix iam physicam aliquam cum exteris his statibus
communicationem habet, ubi tamen cum illa pauca adhuc superflua
Vectorum Copia adsit.
§.82. Extera et Stabilia distractionis Frumenti Emporia.
Per omnes hos passus ephemera tantum est Hungarici Frumenti
evectio, Austria iam stabile etiam extra Casum penuriae
educendo frumento emporium praebet, quantitatem tamen maior aut minor
Provinciae necessitas determinat. In hanc et axe et per aquam Frumentum
Hungaricum devehitur, pro axe
Peccudum id est ovium et agnorum plurima pariter in
Austriam est eductio. Neque hunc, neque cum Maialibus
Quaestum Soli Domestici Quaestores peragunt. Veniunt e Superiori praesertim
Austria, qui toto fermê
videtur, si hi occasione talis provinciae
nominentur in quod vel e qua plurimam habent in- vel eductionem.
Universim praecipere oportet, quod Sericeae, Coriaceae et
Pellicatoriae Fabricae in Austria, Laneae in
Moravia, Lineae in Silesia, Gozypiaceae maxime in
Styria effloruerint. Naturalis itaque sequela est, quod de singula hac
artefactorum specie maxima quantitas ê
specie maxima quantitas ê respectiva Provincia Hungariae
invehatur, et vicissim plurima necessariorum ad singulam Fabricae Speciem
Crudorum materialium pars e Hungaria ad concernentem Provinciam efferatur.
Inde fit, ut ex Austria plurimi Pilei, Sericeae et
Semisericae materiae, et Coriacea fabricata
Hungariae invehantur, sicut vicissim plurimae pelles Leporinae Cutes
Animalium et
vel minor Fabricatorum horum quantitas, et e his Provinciis Hungariae
infertur, et vicissim, crudorum pro respectivis Fabricis necessariorum
materialium Copia in eas importatur.
Quod reliquos Articulos attinet, ex Austria praeter ea, quae iam
diximus, inducuntur sic dictae Gallanterie et
Norimbergenses merces, auro et argento interminatae
materiae. Alia etiam aurea
et veterum monumenta tot aurea regum,
Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].
Vrancic, Mihovil (1507 - ante 1571) [1529]: Carmina in actis Tomicianis (1529-1530), versio electronica, 258 versus, ed. Zygmunt Celichowski [genus: poesis - epigramma; poesis - elegia] [numerus verborum] [vrancic-m-tomiciana.xml].
Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primum de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum., ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-prognoma.xml].
Pir, Didak (1517 – 1599) [1596]: Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica, versus 5366, verborum 40443, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [numerus verborum] [didacus-p-cato.xml].
Kitonic, Ivan (1561-1619) [1619]: Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica, 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [kiton-i-dir-meth.xml].
Sidic, Simun Juda (floruit 1683) [1683, Vienna]: Antonii Judae Sidic, canonici zagrabiensis et rectoris collegii Croatici Viennae, de obsidione Viennensi per Turcas A. 1683. relatio (Viennae, 1683-09-16), versio electronica, Verborum 2322, ed. Ivan Kukuljevic Sakcinski [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [sidic-epistola-1683.xml].
Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1686]: Thieneidos libri sex, versio electronica, 5415 versus, verborum 33672, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-thien.xml].
Durdevic, Ignjat (1675-1737) [1717]: Eugenii a Sabaudia... epinicium, versio electronica, versus 984, verborum 8618, ed. Duro Korbler [genus: poesis - epica; paratextus prosaici] [numerus verborum] [djurdjev-i-epinicium.xml].
Krcelic, Baltazar Adam (1715-1778) [1748, Zagreb]: Annuae 1748-1767,versio electronica, Verborum 244601, ed. Tadija Smiciklas [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [krcelic-b-ann.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1749]: Operum omnium tomus I, versio electronica, Verborum 68552, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [skrl-1.xml].
Boskovic, Ruder (1711-1787) [1761]: De solis ac lunae defectibus, versio electronica, 5828 versus, 91294 verborum, ed. Branimir Glavicic [genus: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [numerus verborum] [boskovic-r-dsld.xml].
Zamanja, BernardKunic, Rajmund (1735-1820; 1719-1794) [1768]: Navis aeria et elegiarum monobiblos, versio electronica, 3251 versus, verborum 26001; carmen epicum, hendecasyllabum 1, elegiae 10, idyllia 4, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica; poesis - elegia; poesis - idyllium; poesis - epigramma] [numerus verborum] [zamagna-b-navis.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1782]: Operum omnium tomus II, versio electronica, Verborum 46753, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skrl-2.xml].
HesiodusZamanja, Bernard (1735-1820) [1785]: Hesiodi Ascraei opera, versio electronica, 2747 versus, verborum 58425 [genus: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [numerus verborum] [zamagna-b-hesiod.xml].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1787]: Oratio in funere Rogerii Josephi Boscovichii, versio electronica, Verborum 4192, ed. Irena Braticevic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [zamagna-b-boscovich-oratio.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Descriptio physico-politicae situationis Regni Hungariae, editio electronica, Verborum 26295, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-desc.xml].
Skrlec Lomnicki, Nikola (1729-1799) [1791]: Status actualis oeconomiae publicae, versio electronica, Verborum 39967, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [skerle-n-status.xml].
Zamanja, Bernard (1735-1820) [1795]: Epistolae scriptae an. 1795. et 1796, versio electronica, 1960 versus, verborum 13466, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epistula] [numerus verborum] [zamagna-b-epist.xml].
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.