omnia extrema minitantem, sese conventum pro libito suo armatos facturos rebusque regni aliter consulturos. Scribunt decimas, quae praelatis ecclesiarum debebantur, eos suspendisse (hoc enim vocabulo scribitur), atque ad fines a Turca tutandos expensuros. 5 Velle omnino, ut orator caesaris 6 et Venetorum 7 abeat cum omnibus Alemannis, qui in aula regia vel reginali versantur. Factam esse praedam de Iudaica tota et de domo etiam cuiusdam servitoris reginae praedivitis superioribus annis facti ex Iudeo Christiani. 8

mentita uetustas
7.3.94  Hieronymusque sacer, monimentis insita cuius
7.3.95  Fama est) Hyllarion uixit. Tam uera loquuntur
7.3.96  Addita Caesareis si commentaria libris,
7.3.97  Caesaris hac etiam bellis ciuilibus urbe
7.3.98  Praesidium mansit. Sed ne te nomine gentis
7.3.99  Ambiguo fallas, aduerte; docebere nobis
7.3.100  Protinus. Est duplex Epidaurus: nobilis illo
7.3.101  Altera,

circumspectio, providentia docilitas, nec vulgaris memoria; sed qualis in Cynea aut Simonide; aut Temisthocle; aut Mitridate, sive in Seneca laudatur: sic ille, quae nunquam aut vidit aut audivit, aut legit memoriter tenebat; nihilque facilius quam injurias de more Julii Caesaris obliviscebatur: hinc illum conscia tot gestarum rerum recordatione et ^ A keziratban: pro, eithetetlen. praeteritorum reminiscentia oraculum quodam esse

in regendis civitatibus comparavit: ut S. P. Q. R. maximam legum et institutionum partem ab inde transtulerit Nostram vero Epidaurum non aliunde primitus fluxisse ipsum nomen testatur, cuius meminit Gregorius in Epistolis; et Hieronymus in Hilarionis vita: et in quarto Caesaris Commentariorum libro mentio est: et in Plinio capite XXI libri III naturalis historiae quam ibidem fuisse etiam Romanam Coloniam facile cognoscimus. Quod si posteriore Colonia prior aucta est recte nos scripsimus.
Ocelle mi

patiar ignorare. Quid autem fuerit datum in commissis Rome Secretario qui profectus est ad Catholicum Regem, vere ego nescio, quo ad responsa que attulit nihil simile videtur injunctum fuisse sibi, cum idem Secretarius retulerit nobis Catholicum Regem laudare confederationem Caesaris cum Serenissimo Rege Anglie et hortari ut quanto citius communicato consilio rumpatur in Francia, ex quibus constat nullatenus fuisse sibi suasas indutias persertim particulares: ulterius indutie iste Oratori Urreae, quando eas per me intellexit, cum eas antea semper et negaret et

suum fuissent Regi Catholico suasa, non fuissent ita nova, preterea practica hujusmodi induciarum cepta est, ut clare ex multis constat, ante profectionem Secretarii ad Catholicum Regem: Hec volui explicare Serenitati Vestrae ne arbitretur id aliquo modo factum esse cum scitu Caesaris. Perperam et inique agit Sepulveda quod non monstraverit Serenitati Vestrae ea que afferebat a Caesare tam ad Catholicum Regem quam ad Serenissimum Regem Anglie, quum ita sibi injunctum fuerat et ipse spoponderat se facturum nec alia executurum quam que approbasset

Veneti, quos adjuvabunt Galli ad recuperandum Brixiam et Veronam et lucrari Valem Tridentinam: In Regno Neapolitano, quod rehabeant illas civitates quas prius habebant: ecce que rependunt boni Veneti Catholico Regi qui salvavit eos ex interitu et pernicie: actum erat de Venetis quando exercitus Caesaris erat, in obsidione Tervissi quum in ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei

quas prius habebant: ecce que rependunt boni Veneti Catholico Regi qui salvavit eos ex interitu et pernicie: actum erat de Venetis quando exercitus Caesaris erat, in obsidione Tervissi quum in ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei veritate pro salute Venetorum et ruina rerum Caesaris, et nihilominus sua Majestas, nonobstante hac et multis aliis gravissimis offensis,

ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei veritate pro salute Venetorum et ruina rerum Caesaris, et nihilominus sua Majestas, nonobstante hac et multis aliis gravissimis offensis, semper Caesar, pro satisfactione Catholici Regis fuit contentus condescendere ad illam pacem quam Veneti proposuerunt et pecierunt, et quam ter mutarunt, sicuti faciunt fraudulenti

p. 31. impetrarunt audientiam, non ita bonum vadum invenerunt apud Helvetios sicuti arbitrati sunt, et res non sunt eis ita faciles uti sperabant: rejecti fuerunt ad proximam Dietam ad Zurich, in qua intervenient etiam Oratores Caesaris: volebant Oratores Gallorum ante tempus Diete ad locum venire ad faciendum practicas suas, fuerunt omnino repulsi et nescio si ad Dietam admittentur. Scripsit Reverendissimus Dominus Cardinalis de Lucemburg ad sanctissimum

fieri quod contra neminem hactenus factum est etiam nulle meritum: Ego autem, sequens vestigia majorum meorum, ipsum quicquid est mihi, et animam meam pro gloria et incremento Serenitatis Vestrae et sue Serenissime domus semper ponam. Scripsit ad me nuper unus Consiliarius Caesaris ex Viena qui nuper fuerat Orator suae Majestatis apud Serenissimum Regem Hungarie, se habere nova Hungaros fecisse indutias cum Turcis et nomine eorum ac Caesaris cum eis contraxisse, ad quantum autem tempus vel quomodo non scribit, cum aliud intellexero scribam.

et incremento Serenitatis Vestrae et sue Serenissime domus semper ponam. Scripsit ad me nuper unus Consiliarius Caesaris ex Viena qui nuper fuerat Orator suae Majestatis apud Serenissimum Regem Hungarie, se habere nova Hungaros fecisse indutias cum Turcis et nomine eorum ac Caesaris cum eis contraxisse, ad quantum autem tempus vel quomodo non scribit, cum aliud intellexero scribam. Debet etiam S. V. intellexisse de indutiis initis inter Christianissimum Regem Francie et Catholicum Regem Arragonum quae rogo Deum omnipotentem

viribus resistere / quam quum ipse omnia sua magnitudine / quo se inclinauerint / opprimant. Quippe non temere Caesarem dictatorem dicere solitum accaepimus / difficilius se principem ciuitatis a primo ordine in secundum / quam a secundo in nouissimum detrudi. Dictum Iulii Caesaris. profecto haec eadem in Thurcis multo certiora apparent: Si quidem nec potentissimi reges eorum impetum sustinere potuerunt: nec ab illo fortissimo Matthia rege Hungariae / Matthia rex Hungariae. qui non Austriae solum / sed erat terror totius orbis /

auditoria. Gnaeus Pompeius Gnaeus Pompeius. iam spoliis trium partium orbis onustus, adepto quoque cognomine magni exercuit se declamando, responsurus Curioni Curio qui Caesaris Caesar. partes defendebat. Philosophiae uero nihil conuenientius, nihil magis necessarium maiores nostri existimauerunt: in qua re quamquam multorum testimonio possumus uti: tamen abunde satis est duorum

primae diripiuntur: hos ante omnia tyranni curant tollere, quibus alienae opes formidolosae sunt. Nam et Syllana Sylla. et Mariana Marius. proscriptione, et post Caesaris necem, a Triumuiris Triumuiri. optimos ac ditissimos trucidatos accepimus. Sic in potentiores grassati sunt Alexander Pheraeus, Alexander Pheraeus. Phalaris

res alia Bilibaldum Pirchaimerum Bilibaldus Pirchaimerus. et in Aristocratia Norumbergensi Aristocratia Norumbergensis. primas habere partes effecit, et Consiliis Maximiliani Caesaris Maximilianus Caesar. adhibuit, quam tuae uires efficacissimae? Tu et Conrado Peuttinger Conradus Peuttinger. sic obsequuta es, ut Senatui Augustano

adhibuit, quam tuae uires efficacissimae? Tu et Conrado Peuttinger Conradus Peuttinger. sic obsequuta es, ut Senatui Augustano Senatus Augustanus. presideret, et negocia Caesaris exequeretur. Tuam uim demum esse potentissimam docuit Cuspinianus Cuspinianus. obscuris quidem ortus parentibus: at paulatim, te aspirante sic emersit, ut nullum aptiorem Viennae Vienna

praesenti restituunt fortuna, haud sane obliti afflictis in rebus Romani ingenii, cuius proprium fuit aduersis obluctari et clades acceptas industria subleuare. Quandoquidem Epidaurus, teste Plinio atque eo auctore, qui libros aliquot C. Caesaris commentariis contexuit, Romana fuit colonia. Aliquot deinde post annis Polimirus, cognomento Belus, materno genere Romanus, paterno uero Rhatislaui, Bossinatium quondam regis pronepos, qui

florentique aetate ac forma corporis eximia, et regina feminarum uitia uergens etiam annis non exuerat. Itaque compositis criminibus in Rhacusanos persuadet reginae ut cum imperatore agat ut insulae Rhacusanis nuper attributae liberae sub Caesaris imperio de caetero essent, ne Rhacusanorum simul regendi inscitia, simul tyrannide perditum eant. Sigismundus uxoris oratione inductus dat Iaxiae Naresio literas ad Rhacusanos, quibus iubebat eos insulis excedere atque a potestate

urbi dant operam, formamque ac speciem reipublicae Epidauriae pro praesenti restituunt fortuna, haud sane obliti afflictis in rebus Romani ingenii. Quandoquidem Epidaurus, teste Plinio, atque eo authore, qui libros aliquot Gai Caesaris Commentariis contexuit, Romana fuit colonia. Aliquot deinde post annis Polimirus cognomento Belus, materno genere Romanus, paterno

timorem incuteret, tutiusque eos persequeretur, ad reliqua Laurentii oppida expugnanda contendit, quibus fere intra paucos dies in potestatem redactis aduersus Priorem et Iacobum Scytham profectus nullo ferme negocio eorum conatus compressit. Nam quum illi confisi auxiliis Maximiliani Caesaris, cuius leuitatem nondum perspexerant, nouas res in Vuladislauum moliti essent, siue eius ignauiam contemnentes, siue regem perosi, cui studiis et suffragiis suis aduersati fuerant, tandemque cognouissent Maximilianum neque posse saluo foedere, neque etiam audere in regem

thesauro omni, quem per acerbissimas exactiones spatio multorum annorum coaceruauerat, quinque et uiginti sarcinariis mulis imposito in Germaniam ad Maximilianum, Friderici Caesaris filium confugit, relicto hostibus regno, quod quatuor fere annos post mortem fratris filii obtinuerat, omnibus auaritiae ac crudelitatis operibus in suos aeditis, ne scilicet imperium aliis artibus, quam quibus illud parauerat, gereret. Hunc in modum prius

magna ex parte mitigarat. Virus in inferenda morte efficax prima potione solus pontifex hausit, quo intra duodecim dies extincto caeteri conuiuae, una cum pontificis filio, haud graui adeo morbo paulo post afflicti periculum euasere. Haec aegritudo non minus quam pontificis mors res Caesaris funditus euertit: nam morbo implicitus nihil negocii per sese obire potuit, quum res sua ipsius non modo opera, sed et praesentia indigeret. Itaque intra paucos dies urbes Ecclesiae Romanae uectigales, partim antiquum imperium respicientes pulsis Caesarinis praesidiis principes

Caesarinis praesidiis principes suos reuocarunt, partim Venetis, ut dictum est, sese dediderunt. Pius III succedit et uigesimo die moritur; Iulius II eligitur; Caesaris Borgiae fata usque ad eius interitum enarrantur; Pontifex in Venetos Christianos principes concitat; Bentiuola pulso Bononia potitur; unde simultates inter Gallos et Venetos nascuntur. Caeterum ne mortuo quidem parente Caesar a

caeterique omni ex parte pellerentur et Germanis aduersariorum trepidatione crescerent animi, terga Galli, relictis hosti omnibus tormentis, ita dederunt, ut nusquam cis Alpes consisterent. Huius certaminis fortuna elati Alemani in gratiam Maximiliani Caesaris arma in Venetos conuertunt. Quos quum aequo campo congredi non ausos Patauinis muris inclusos cognouissent, adiunctis sibi Hispanis sociis urbem obsidere instituunt. Et quia ea urbs, utpote ualido praesidio ac operibus, ut supra demonstratum est, munita, difficilis oppugnatu

erat. Porro Sepusiensis, etiam ante quam regi filius nasceretur, fraetus suae factionis hominibus molitus erat spe in regnum Vuladislauo succedendi affinitatem cum ipso rege contrahere, uxore regis id aperte improbante, quae sane malebat, propter generis nobilitatem, unum ex Maximiliani Caesaris nepotibus sibi generum adsciscere, tametsi plaerique Hungarorum huic affinitati, ne regnum ad Alemanum perueniret, ualde aduersarentur. Igitur Vuladislauus (neque enim erat adeo hebeti ingenio, quin interdum prospiceret,

et regina feminarum uitia, uergens etiam annis, non exuerat. Itaque compositis criminibus in Rhacusanos, persuadet reginae, ut cum Imperatore agat, ut insulae Rhacusanis nuper attributae, liberae sub Caesaris imperio de caetero essent; ne Rhacusanorum simul regendi inscitia, simul tyrannide, perditum eant. Sigismundus, uxoris oratione inductus, dat Iaxiae Narisio literas ad Rhacusanos, quibus iubebat eos insulis excedere,

spacium pervenire possem (distat enim hinc illa patria ultra centum Hungarica milliaria) eoque minus si bombardas et eiusmodi bellicas machinas curru mitterem. Et quoniam ille Turcarum ductor, quem bassa dicunt, mihi infestus est, propterea quod iis quae mihi ipse sui caesaris nomine intimaverat acquiescere nolui, primus ero cuius obsidebuntur oppida ac castella. Et quia breve est tempus, nam transactis tribus mensibus hostes de more Croaciam igredientur, vix me adhuc preparare possem. Si omnia parata haberem, et si

quoque, rerum abundantia insignis, olim, Vegetio teste, Vegeti. de re mili. lib. IIII. capitu. (199) Liburniae domina, de re publica Romanorum, sicut in commentariis Caesaris dicitur, In com. Cae. de bel. ciui. libro III. (200) semper officiosissima, quanto alias a Venetis magis auersa, tanto hisce temporibus honori et saluti

uolumen cudere uidear, postponenda ad praesens esse iudico, praesertim quia ueteres lectitantibus historias nota esse non uereor. Poly. lib. III. (226) Nam et Caesaris exercitum apud Appianum Alexandrinum Appi. de bell. Illyri. (227) ab Illyriis oppressum Multotiens Romani a Dalmatis fusi et quindecim

Dalmatae sunt, Lyburni sunt Dalmatae auxilio ab Augusto fuisse uictum et apud Sabellicum Caium Marium consulem primo congressu cum Dalmatis infeliciter dimicasse multaque his similia in commentariis Caesaris In com. Cae. de bel. ciu. libro IIII. (231) et apud Polybium Poly. lib. II. (232)

doces, et ad aethera certum
13.452  Pandis iter, nec te cuiusquam cura retardat,
13.453  Non persona uiri respectu detinet ullo.
13.454  Dic igitur, rata namque tua est sententia nobis,
13.455  Caesaris haec iusta est, an non exactio census?
13.456  Hoc animaduerso simulata mente locutos,
13.457  Me quid amare dolis, quid hypocrita crimine tentas?
13.458  Ferte numisma mihi census, atque aera tributi.

crimine tentas?
13.458  Ferte numisma mihi census, atque aera tributi.
13.459  Christus ubi haec, rursus uisoque numismate fatur.
13.460  Haec inscripta super quae sunt, et cuius imago?
13.461  Caesaris ille refert. Quae sunt date Caesaris inquit
13.462  Caesari, et hinc contra coelsestia reddite coelo.
13.463  Mox aliis Saducaea phalanx imbuta tenebris,
13.464  In lucem tulit arma noua caligine Martis,

13.458  Ferte numisma mihi census, atque aera tributi.
13.459  Christus ubi haec, rursus uisoque numismate fatur.
13.460  Haec inscripta super quae sunt, et cuius imago?
13.461  Caesaris ille refert. Quae sunt date Caesaris inquit
13.462  Caesari, et hinc contra coelsestia reddite coelo.
13.463  Mox aliis Saducaea phalanx imbuta tenebris,
13.464  In lucem tulit arma noua caligine Martis,
13.465  Certantes

qui me tibi tradidit atrox.
15.383  Pontius hinc igitur studio contendit inani,
15.384  Liberet ut Christum rabidae de fauce procellae,
15.385  Ni fremitu populus, ni tam Synagoga reclamet.
15.386  Caesaris esse negas hunc si dimitis amicus,
15.387  Caesaris imperio sceptrum regale repugnat.
15.388  Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
15.389  Expauit, regemque foras educere iussit,

studio contendit inani,
15.384  Liberet ut Christum rabidae de fauce procellae,
15.385  Ni fremitu populus, ni tam Synagoga reclamet.
15.386  Caesaris esse negas hunc si dimitis amicus,
15.387  Caesaris imperio sceptrum regale repugnat.
15.388  Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
15.389  Expauit, regemque foras educere iussit,
15.390  Ipse tribunali secto de marmore sedit.

procellae,
15.385  Ni fremitu populus, ni tam Synagoga reclamet.
15.386  Caesaris esse negas hunc si dimitis amicus,
15.387  Caesaris imperio sceptrum regale repugnat.
15.388  Praeses amicitiae sub caesaris ire periclum
15.389  Expauit, regemque foras educere iussit,
15.390  Ipse tribunali secto de marmore sedit.
15.391  Ante diem Paschae uenturum luce sequenti,
15.392  Sol prope ad aetherias

regem
15.396  Mene ait impelli? Rex haud nisi Caesar habendus
15.397  Est nobis, sacrae responsa dedere tiarae.
15.398  Abnegat ipsa suo regi iudaea rebellis,
15.399  Et sibi romani sceptrum nisi caesaris esse.
15.400  Iccirco praeses formidine ductus auara,
15.401   Tradidit his Christum configi in cornua tigni.
15.402  Haud mora corripitur, tabeaque exutus, amictus

disceptatio fuit de nostrę nationis homine Diocletiano Imperatore, qui eadem animi magnitudine, qua sublatus erat ad fastigium rerum humanarum, ad priuatam uitam redierat. Quod me defendente, illo contra nitente, eam disputationem sub Caesaris et Syllae persona retuli. In temperando autem stilo non simplex difficultas fuit: nam ratio poscebat ut esset infra oratoriam grauitatem et sua grauissimis personis dignitas attribueretur. Existimaui hanc meam foeturam non nihil

eos ad cędem, sanguinem, bonorum proscriptionem hortabare? POM. Discrutior ista Caesaris petulantia, qui sibi persuaserit se pium facinus ęgisse quum ad inuadendam Tyrannidem in uiscera reipublicę arma inferret, nos uero nefarios atque sacrilegos affirmat qui restitimus sceleri, qui repellere iniuria conati sumus,

malorum solatia pręter obliuionem, quae hauritur ex Lętheo flumine: non absunt autem crudelissimi Plutonis ministri qui, ut torqueant, in memoriam peccata subinde reuocent. Itaque, C. Mari, paulum hinc faciem auertas donec Caesaris quaestioni satisfacio, ne meo sermone lęsus quippiam de me grauius existimes, quando magis tuam infoelicitatem solari quam exasperare uelim: nam odia omnia contentionesque, quas tecum pro reipublicae dignitate susceperam, diremit

tu, Sylla? SyL. Quamquam, Minos, non dubito tuam sententiam irreuocabilem esse, tamen, ut retundam insolentem Caesaris temeritatem, breuiter respondebo. Quo tempore, Caesar, Gallia tibi prouincia decreta fuit, iam populus Romanus pollens potensque totius imperator Italię, Siciliae, Sardiniae, Corsicę, Hispaniarum expugnauerat Pęnos,

perierunt, atque ab eo loco non procul repertum est corpus Andreae Trepka et Stephani Aczel. Monachus in prima acie fertur cecidisse fortiter pugnans, eius caput a trunco abscissum postero die per castra hostium loco triumphi fuit circumlatum longae hastae affixum quod postea ante tabernaculum caesaris stetisse aiunt. Eo die, qui pugnam est insequutus, mille et quingenti ex his, qui capti fuerant, et inter hos magna primorum nobilium pars in coronam positi coram exercitu victore capite sunt truncati caesare sanguinem illorum diis suis libante, pauci ex captivis servati, ut essent, a

deserta per hominem humillimae sortis, et qui paulo ante peditum illius capituli ductor fuerat, Mathaeum cognomento Nagh, qui illuc cum paucis confugerat, arx vero Wissegradi coronae regiae conservatorium per rusticos et monachos fuerunt servatae. Tantus terror invaserat animos nostrorum audito caesaris Budam adventu, quae quidem arces et cum his Thata et Comarom atque etiam Alba Regalis propterea etiam ab hoste non fuerant captae, quod is, nescimus quo consilio, regnum vastare tantum contentus de arcium et locorum munitiorum expugnatione nihil habuit pensi. Nusquam est hosti sic in

Ego multo iustius usurpem. Nulla est enim tanta eloquentia, quae atrocitatem huius rei pro merito exponere possit, quaeue explicare queat, quantam ruinam omnium optimarum rerum, huius unius urbis euersio, secum trahat. Exercitus Caesaris indignitas. Quid ullo seculo accidit indignius, quam quod ille ipse exercitus, qui a Caesare in Italia ad salutem omnium bonorum, ad custodiendam urbem, Imperii arcem, collocatus erat, illi ipsi urbi nefariam uim, contra optimi Carolus 5. Principis Caroli

Stato, Principi, 13, f. 55r–57v. Copia. De statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici secundi usque ad presens tempus, ad finem anni 1529. Uladislao defuncto Ludovicus filius successit ad huc impubes, qui ducta in uxorem Maria, Caroli caesaris et Ferdinandi tunc Austriae archiducis sorore annum agens vigesimum primum superioribus annis in bello contra Turcarum imperatorem Solimanum mortem obiit. Post cuius obitum magna principum Hungaricorum parte in illo funesto bello absumpta Stephano de Bathor palatino comite per Ferdinandum,

in te esse erga me non dubitem. Statum rerum nostrarum aperte intelligis. Tamdiu tractata est pax Viennae, ut huc nunc sit translata. Hic, speramus, bonum exitum habebit. Quod Deus concedere dignetur, bonorum omnium largitor, fortuna caesaris et fratris. Rogo te domine, ut meam humillimam seruitutem in gratiam sacrae reginalis maiestatis dominae meae clementissimae commendare velis. Cui si ob meum ex Posonio a se et a vobis discessum adhuc indignatur, possem vere illud

re meus avunculus in me habeat. Cui ut omnibus in rebus obtemperare possim, omnia mea et me ipsum nihili facio, ut nihil penitus ab officio me, quo illi teneor, dimoveat. De inopia autem mea rei pecuniariae vellem tacere. Scis enim, quanta laborem, sed timeo quod nuper in adventu Solimani Turcarum caesaris metuebam, qui scilicet si hoc regnum invadebat, ut minabatur, cogebar, per Deum, praeposituram hanc meam Transsylvanam, nam Budensem dudum desolavit, ita relinquere ut acceperam, nimirum pauper et vix decem ducatorum dominus. Cujus quidem reditus annuos non ego, nam parvo natura mea

in patria seruitutem agere cupiunt. Vota illorum non libertatem, sed eandem seruitutem mutatis tantum sedibus concipiunt, mox oculos ad Christianorum Reges et principes detorquent: Optant Papam patrem patriae uires suae sanctitatis ad liberationem filiorum conuertere. Optant inuictam Caesaris manum uictricia arma contra Turcam mouere. Sciunt illi parere Hispanos in bello acerrimos, Belgas ferocissimos, Germanos fortissimos, Italos corpore et ingenio praestantissimos Sciunt illi addictissimum esse fratrem Ferdinandum regem Romanorum Turcarum bellis assuetissimum, Illyricis et

corpore et ingenio praestantissimos Sciunt illi addictissimum esse fratrem Ferdinandum regem Romanorum Turcarum bellis assuetissimum, Illyricis et Subalpinis gentibus subnixum. Sciunt Germaniam omnem, tot Electores imperij regijs uiribus instructos auspicium Caesaris libenter sequi. Hic putant uota sua non frustrari. Te suum Esdram Caesar inuictissime, te suum Iosue existimant futurum. Talia enim non solum de te oracula inter Christianos, sed etiam inter ethnicos circunferuntur. Vtinam tua te bella illuc sinerent penetrare, uideres omnia tecum

et Caroli Romanorum Imperatoris amicum fidelissimum, qui nuper post cladem Carinai acceptam cum tota Lombardia in periculum venisset, ne in ditionem Gallorum recideret, fratre cum subitario milite misso suis opibus et viribus rem illic nutabundam sustentauit. Dominum item Granuellanum intimum Caesaris Consiliarium, et eius filium Episcopum Atrebatensem, in quo cum omnes dotes animi emineant, maxime tamen elucet humanitas, vt qui illud Titi Vespasiani sibi videtur aemulationi habere, ne quem tristem a se dimittat. Item et clarissimum Principem D.

Caesarum inclyta proles: tum quia miserias Christianorum, et illas intolerandas calamitates sub imperio Turcarum et inspexi, et expertus sum: tum quia omnes de te eam spem, ominaque concipiunt, quod existimant te et Maximiliani proaui tui mores, patris item Ferdinandi, et Caroli Caesaris patrui tui relaturum: quae expectatio hominum maxime confirmatur, dum quotidie virtutes tuae istius excellentissimae indolis aspiciunt. Nobis igitur omnipotens Deus exorandus est, vt spem expectationemque tui, quam ipse non frustraris, fouere suo numine, et maturare velit, quo tandem

Mutato ingenio populorum lumine uitae,
Omnia prosternes quae nunc horrescimus audax,
10  Barbaricaeque cadent perculsae Herebique phalanges. Caesaris Ferdinandi 25. Iulii Viennae morientis mandata ultima, authore Tranquillo Dalmata
Dicitur haec moriens Caesar mandata dedisse,
Quae documenta omnis uentura tuebitur aetas;
Qui, siquidem

Impendente tuis stricto ceruicibus ense
Delectant animos stupido magis omnia sensu,
Sordescunt uariis infecta angoribus altis.
Expertus dico: quid enim mihi defuit unquam,
45  Terrarum domino, quem Caesaris infula texit,
Tot quoque regnorum frons est redimita coronis?
Me ceu caelestem iuuenes coluere patresque,
Indulgens fortuna quidem Corr. ex guidem super omnia uexit,
Atque

100  Ad primos merito extolli mererentur honores.
Me quoque si liceat rursum post fata renasci,
Priuatus mallem quam Caesar degere uitam." Epitaphium Caesaris authore Tranquillo
Aspice regnorum dominum imperiique potentem:
Quem modo uix tenuit tellus, exhorruit unda,
Nunc breuis urna capit. Stultos deponite fastus,
Mortales miseri, quorum neque nomina restant.

c 1550.
Quo ruis, ah demens? Quibus exagitare nefandis
Eumenidum furiis? Quae te fera uexat Erynnis?
Transfugis ad rabidos sacrati Caesaris hostes
Exitiumque tibi populisque fidelibus urges,
5  Barbaricas tenui socians cum gente phalanges.
Nescis hoc hominum genus execrabile et excors
Cautibus e Tauri Tauri ] Rhodopes Varia

5  Quod uirtute tua multas firmaueris urbes,
Quod noua lux mundo de te illuxisse uidetur, Versus in margine sinistra scriptus
Depulsis tenebris, in religione fideque,
Caesaris haec Post haec deletum est maior laus est maior maior super Cirique scriptum est. Cirique triumphis;
Sed nisi

In filium Ioannis regis, Tranquillus
Quo ruis, ah demens? Quibus exagitare nefandis
Eumenidum furiis? Quae te fera uexat Erinnis?
Transfugis ad rabidos sacrati caesaris hostes
Exitiumque tibi populisque fidelibus urges
5  Barbaricas tenui socians cum gente phalanges.
Nescis hoc hominum genus execrabile et excors
Cautibus e Rhodopes duris et quercubus ortum,

2.3.37  Et me, pausillum tibi quum superaverit oci,
2.3.38   De statu certum fac Mariane tuo. IN CAROLI CAESARIS PANNONICAM EXPEDITIONEM
2.4.1  Postquam prisca novis mutata est moribus aetas,
2.4.2   Pressaque non solito vomere terra fuit;
2.4.3  Vectaque inaccessas Pinus montana per undas,

tamen ante suos meditatur sistere cursus,
2.4.22   Fingat ad auriferum quam sua signa Tagum,
2.4.23  Ipse sibi has metas, immo haec sibi somnia fingit,
2.4.24   Et nihil adversi Caesaris arma timet.
2.4.25  Verum longe alias versabit pectore curas,
2.4.26   Proxima quum geminae signa videbit Avis.
2.4.27  Contrahit interea populos terraque marique,

2.4.132   Donec ad Hellaeae littora venit aquae,
2.4.133  Ad dum perculsos Caesar perquireret Hostes,
2.4.134   Nescius hanc turpem praeripuisse fugam,
2.4.135  Caesaris occiduis properabat Classis ab oris,
2.4.136  Iamque per Ionios dat sua vela sinus,
2.4.137  Hispani hic aderant Proceres; hic Thusca iuventus,
2.4.138   Hic maris Ausonii

2.4.141  Hic Siculae; ligurumque rates, clarissima bello
2.4.142   Nomina, Barbaricis nobilitata malis.
2.4.143  Ut primum Ionias fulserunt signa per undas
2.4.144   Caesaris, Ismariae terga dedere rates,
2.4.145  Victa metu patrias Rhodopeia classis in oras
2.4.146   Hellaei refugit intima claustra freti;
2.4.147  At, quae Caesareo sulcat sub

2.5.62   Maius at in nostro pectore numen erit:
2.5.63  Numen erit Caesar; Caesar mihi carminis author;
2.5.64   Caesar erit cymbae rector, et aura meae;
2.5.65  Caesaris innumeros referam post bella triumphos,
2.5.66  Partaqu foelici mille trophea manu;
2.5.67  Et quodcunque mihi studii vitaeque supersit,
2.5.68   Laudibus invicti Caesaris

innumeros referam post bella triumphos,
2.5.66  Partaqu foelici mille trophea manu;
2.5.67  Et quodcunque mihi studii vitaeque supersit,
2.5.68   Laudibus invicti Caesaris omne dabo.
2.5.69  Nec te preaeteream mundi sancitssime Pastor,
2.5.70   Qui coeli errantes ad iuga ducis oves.
2.5.71  Notescet pietas per me tua magna per orbem,

non stringere ferrum,
4.3.21  Non inferre gradum, nec scit pulchro ordine iusso
4.3.22  Stare loco, premit et premitur, seque implicat ultro.
4.3.23  Contra autem, magni clarum qui Caesaris agmen
4.3.24  Cerneret humanae nihil illic artis inesse,
4.3.25  Omnia sed superum manibus curata putaret.
4.3.26  Illic Ausoniae bello delecta iuventus

Oraque Gargani mediisque in fluctibus Ancon,
4.3  Venerunt ad iussa alacres sub nomine magni
4.3  Caesaris.Ismario cecidit spes fracta Tyranno,
4.3  Extemplo rapit inde fugam, cursuque citato
4.3  Navibus infandum amissis, sparsisque per aequor
4.3  Threicias refugit

4.4.46  Coelitibus, meritisque Deum fer munera templis.
4.4.47  En decus ille orbis, geminae cui cura Volucris
4.4.48  Credita, quae duplici frontem insignita corona
4.4.49  Caesaris nitet in signis expansa per auras,
4.4.50  Cuius honoratum spatiosa per aequora nomen
4.4.51  Quocumque auditum fuerit, praeconia mille,
4.4.52  Mille trahit partas permulta

magnumque esse statuat? Celebratur quidem in libris conquirendis, eorumque interpretandi cura, multorum clarissimorum Regum egregia voluntas: ut Babylonicorum, Pergamenorum, Polycratis Samii, Nicocratis Cyprii: et qui eos subsecuti fuere, Romanorum Imperatorum, Caesaris, Augusti, Traiani, Vespasiani, Antonini, multorumque aliorum. Verumtamen ipsorum studium, nullatenus cum Philadelphi conferendum esse videtur. Illi namque partim βιβλιοφιλίᾳ, partim ambitione ducti,

457  Condere. Qui Libyca clarum cognomen ab arce
458  Primus init uictor, Linterni in littore conchas
459  Colligit Hannibalem oblitus malegrataque bella.
460  Nec minus inuicti concedens Caesaris armis
461  Eligit Euboicas sedes, ubi decoquat iras,
462  Appius, et patriae amissos dediscat honores.
463  Sed quid opus priscis annalibus? Omne sub aeuum
464  Indulget fortuna sibi uictrixque

eiusque condonationem peteretis. Ibidem ait, se ad hoc venisse, ut videntes caeci fiant: id est, qui putant se oculatos esse, caecitatis suae redarguantur: aut etiam indurentur, deterioresque fiant: cuius excaecationis Christus per accidens causa est, sicut sol talparum. CAESARIS nomine intelligit Christus omnem magistratum sive summum, sive infimum, cum dicit Matth. vigesimosecundo, Date Caesari quae sunt Caesaris, et Deo quae sunt Dei. CALCARE, esse pedibus premere aliquid, notum est, et in Sacris literis valde usitatum. Deuteronom.

redarguantur: aut etiam indurentur, deterioresque fiant: cuius excaecationis Christus per accidens causa est, sicut sol talparum. CAESARIS nomine intelligit Christus omnem magistratum sive summum, sive infimum, cum dicit Matth. vigesimosecundo, Date Caesari quae sunt Caesaris, et Deo quae sunt Dei. CALCARE, esse pedibus premere aliquid, notum est, et in Sacris literis valde usitatum. Deuteronom. 1. et 11. Terram quam calcaveris, dabo tibi. Inde venit significatio Calcare vuas, aut oleas, quae sic emolliuntur, ut inde oleum exprimi

terram autem dedit filiis hominum: id est, spiritualia bona et cultum Deus sibi ab omnibus requirit aut exigit, sed terrenis bonis ipsos frui patitur: non ille proprie requirit pecunias, vitulos aut hoedos. Hunc locum etiam Christus commode appositeque exponit, dicens: Date Caesari quae sunt Caesaris, et Deo quae sunt Dei: id est, spiritualia. Praedictam significationem Caeli de spirituali regno, manifeste plurima Scripturae loca comprobant: ut 1. Corinth. 15. Homo primus de terra terrenus, secundus de caelo caelestis. ubi de caelo et caelestis spiritualem, non ex aetherea

1. Pet. 1, Col. 2, 1. Tim. 4. Sic et legum civilium Romanarum meminerunt Apostoli Act. 16. et 22, ubi Paulus se civem Romanum esse dicit, quem indemnatum non liceat flagellare. et tribunus respondit, se multa summa pecuniae civitatem illam comparasse. Act. 25 Paulus inquit: Ad tribunal Caesaris sto, ubi me oportet iudicari, etc. Et Festus inquit: Caesarem appellasti, ad Caesarem ibis. Item: Non est Romanis consuetudo, ob gratiam donare aliquem hominem, ut pereat, priusquam is qui accusatur praesentes habeat accusatores, locumque se defendendi accipiat de crimine.

Memorabilem historiam ad hanc phrasim pertinentem, narrat Flavius Vopiscus de Aureliano Caesare, qui cum Thyanam pertinaciter resistentem obsedisset, iuravit se canem in eo oppido vivum non relicturum. Verum cum postea civitas spe praedae a militibus expugnata esset, illique cives ad caedem iuxta Caesaris iuramentum exposcerent, et Caesarem tam crudelis sententiae poeniteret, respondit: Nihil se de civium caede, sed tantum de canum dixisse: eos se permittere ut interficiant. Quae clemens duri consilii interpretatio placavit milites, ut postea in ea libenter acquiescerent.

Bibliographia locorum inventorum

Nikola Modruski (c. 1427-1480) [1465, Italija]: De consolatione liber, versio electronica, Verborum 79291, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - tractatus] [numerus verborum] [modr-n-cons.xml].

Jan Panonije (1434-1472) [1467, Italia; Hungaria]: Serenissimo Hungarorum regi Matthiae epistula, versio electronica, 406 verborum, ed. Acs Pal Jankovics Jozsef Koszeghy Peter [genus: prosa - epistula] [numerus verborum] [ian-pan-epist-matth.xml].

Crijevic, Ilija (1463-1520) [1484, Dubrovnik]: Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica, 7675 versus, verborum 46525, ed. Darko Novakovic [genus: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [numerus verborum] [crijev-i-carm-1678.xml].

Sizgoric, Juraj (c. 1445-1509?) [1487]: Odae de apostolis, versio electronica, 526 versus, verborum 2640, ed. Veljko Gortan [genus: poesis - oda; prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [sisgor-g-odae.xml].

Bozicevic Natalis, Frano (1469-1562) [1497]: Francisci Natalis Carmina, versio electronica, 3135 versus, verborum 19055, ed. Miroslav Marcovich [genus: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [natalis-f-carmina.xml].

Niger, Toma [1502]: Divina electio ac tempestiva creatio serenissimi principis Veneti Leonardi Lauretani cum pronostico sui invictissimi principatus, versio electronica, 429 versus, verborum 2723, ed. Giuseppe Praga Neven Jovanovic [genus: poesis - elegia; poesis - panegyris; poesis - epigramma] [numerus verborum] [niger-t-divin.xml].

Andreis, Matej (c. 1500) [1502]: Epithalamium in nuptias Vladislai Pannoniarum ac Boemiae regis et Annae Candaliae reginae, versio electronica, 451 versus, verborum 3143, ed. Ladislaus Juhasz [genus: poesis - epithalamium] [numerus verborum] [andreis-m-epith.xml].

Marulic, Marko (1450-1524) [1503]: In epigrammata priscorum commentarius, Verborum 25316, ed. Bratislav Lucin [genus: prosa oratio - commentarius] [numerus verborum] [marul-mar-in-epigr.xml].

Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1505]: Epistulae, versio electronica., Verborum 166, ed. Petrus Kasza [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epistulae.xml].

Crijevic, Ilija (1463-1520) [1506, Dubrovnik]: De Epidauro, versio electronica, 573 versus, verborum 3825, ed. Darko Novakovic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [crijev-i-epidauro.xml].

Crijevic, Ilija (1463-1520) [1509]: In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica, Verborum 4212, versus 35, ed. Istvan Hegedus [genus: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [numerus verborum] [crijev-i-sorgo-1509.xml].

Banicevic, Jakov (1466-1532) [1513]: Epistulae anni 1513, versio electronica., Verborum 5324, ed. G. Amboise [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [banic-j-epist-1513.xml].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518, Augsburg]: Oratio Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae contra Thurcas ad Germanos habita, versio electronica, 35 versus, verborum 5015, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [andreis-f-thurc-germ.xml].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518, Leipzig]: Oratio de laudibus eloquentiae auctore Tranquillo Parthenio Andronico Dalmata in Gymnasio Lipsensi pronuntiata, versio electronica, Verborum 4822, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [andreis-f-eloq.xml].

Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1520]: Commentariolus de origine et incremento urbis Rhacusanae, versio electronica, Verborum 5404, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio – historia] [numerus verborum] [tubero-comm-rhac.xml].

Crijevic Tuberon, Ludovik (1458-1527) [1522]: Commentarii de temporibus suis, versio electronica, Verborum 118743; librorum 11, capitum 165, ed. Vladimir Rezar [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [tubero-comm.xml].

Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1522, Nurnberg]: Bernardini de Frangepanibus comitis Segniae, Vegliae, Modrusiique etc. Oratio pro Croatia Nurenbergae in Senatu Principum Germaniae habita XIII. Cal. Decemb. An. Ch. M.D.XXII, versio electronica, Verborum 2137, ed. Violeta Moretti [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio] [numerus verborum] [frankapan-b-oratio-croatia.xml].

Pribojevic, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525, Hvar]: Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica, verborum 14680, ed. Veljko Gortan [genus: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [numerus verborum] [pribojev-v-or.xml].

Bunic, JakovCortonus de Vtino Minorita, BernardinusPetrus GalatinusColonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526]: De vita et gestis Christi, versio electronica, 10155 versus; verborum 68245, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [bunic-j-vgc.xml].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1527]: Dialogus Sylla, versio electronica., Verborum 15372, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [andreis-f-sylla.xml].

Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1527]: De conflictu Hungarorum cum Solymano Turcarum imperatore ad Mohach historia verissima, versio electronica., Verborum 959, ed. Arnold Ipolyi [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - historia] [numerus verborum] [brodaric-s-mohach.xml].

Stafilic, IvanIoannes Staphileus (1472-1528) [1528, Roma]: Oratio ad Rotae auditores excidii Vrbis Romae, sub annum Christi 1527. causas continens, 4294 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - oratio] [numerus verborum] [stafilic-i-oratio-roma.xml].

Vrancic, Antun (1504-1573) [1532]: Memoriale Antonii Verantii de statu rerum Hungaricarum a morte regis Ludovici II. usque ad finem anni 1529, versio electronica, Verborum 1364, ed. Bessenyei Jozsef [genus: prosa oratio - historia] [numerus verborum] [vrancic-a-memoriale-1532.xml].

Brodaric, Stjepan (1490-1539) [1536, Napulj]: S. Brodericus Episcopus Quinqueecclesiensis Nicolao Olao suo, versio electronica., Verborum 163, ed. Arnold Ipolyi [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [brodaric-s-epist-1536-02-26.xml].

Vrancic, Antun (1504-1573) [1538]: Epistulae anni 1538, versio electronica, Verborum 4332, ed. Laszlo Szalay [genus: prosa oratio - epistula] [numerus verborum] [vrancic-a-epist-1538.xml].

Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clare exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus, ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-afflictio.xml].

Durdevic, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545, Leuwen]: Prognoma, sive Praesagium Mehemetanorum : primum de Christianorum calamitatibus, deinde de suae gentis interitu, ex Persica lingua in Latinum sermonem conversum., ed. Durdevic, Bartul [genus: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [numerus verborum] [djurdjevic-b-prognoma.xml].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1550]: Carmina Tranquilli Andronici in ms-to Budapestensi H46, versio electronica, 229 versus, verborum 1547, ed. Bratislav Lucin [genus: poesis - carmen; poesis - epigramma] [numerus verborum] [andreis-f-carm-h46.xml].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1550]: Carmina in manuscripto Budapestensi H46, versio electronica, 462 versus, verborum 3075, ed. Bratislav Lucin [genus: poesis - carmen; poesis - epigramma] [numerus verborum] [andreis-f-carmina-vd.xml].

Paskalic, LudovikCamillo, GiulioMolza, Francesco MariaVolpe, Giovanni Antonio (c. 1500–1551; c. 1480–1544; 18. 6. 1489 – 28. 2. 1544; 1515–1558) [1551]: Carmina, versio electronica, 2642 versus, verborum 17191, ed. Sanja Peric Gavrancic [genus: poesis - elegia; poesis - sylva; poesis - epigramma] [numerus verborum] [paskalic-l-c.xml].

Grbic Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559]: Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica, Verborum 3353, ed. Nino Zubovic [genus: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [numerus verborum] [grbic-m-aristea.xml].

Pir, Didak (1517 – 1599) [1563, Ferrara]: Ad Paulum, versio electronica, Verborum 3486, versus 526, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epistula; poesis - epigramma] [numerus verborum] [didacus-p-paul.xml].

Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-1.xml].

Omnes locos monstra

Preme hic ut KWIC videas