Quod quaesisti inventum est in 280 locis.

Omnes locos inventos monstra

Preme hic ut KWIC videas

Loci 1-100:

10  Scripserat Iesu, validis micanti
Usque miraclis tribuerat altam
Porro salutem:
"Christe, tu rerum dominus, Tonantis
Filius signo vario coruscans,
15  Namque Iudaei tibi sed minantur
Mortis acerba.
Est mibi regnum tenuis peculi,
Quippe virtutum meritis honestum,
Ut rogans ad me libeat venire,
20  Numen

haec dum Solymis Regali in sede geruntur, ❦
3.315  Tristior infaustas Acheron emisit Erinnes
3.316  Consilio Iouis inferni, quas protinus Orco
3.317  Egressas sistit Iudaei ad tecta tyranni.
3.318  Prima Megaera doli, fraudumque imbuta malarum
3.319  Arte, uenenatas a uertice concutit hydros,
3.320  Ii circum diris ceruicem nexibus atram
3.321  Impliciti,

senis opus omne diebus
5.292  Edidit, hos sequitur qua cunctis ardua rebus
5.293  Complementa dedit Deus, et qua luce quieuit.
5.294  Quamque bono, ac sancto decorauit lumine, quamque
5.295  Iudaei obseruant, opus omne, laborque quiescit.
5.296  Christus in hac iterum templum de more petiuit,
5.297  Conserto iuuenile ferens in numine corpus,
5.298  Scriptaque fatidici suscepto codice uatis

fusis uenit imbribus agmen,
10.717  Quum leo feruescit, ui magna effunditur aluo
10.718  Irriguus, pingui et campos oblimat arena,
10.719  Delta et rura natant, et plenae lumine fossae.
10.720  Iudaei proceres alti pinacula templi
10.721  Mirantur, quae tanta nouae sit copia linguae,
10.722  Et nitor, et doctrina uiro sine luce magistra.
10.723  Haec mea doctrinae ubertas, et lingua coruscans,

erit, qui uerba tenaci
11.147  Mente geret, lucis custos, operator honesti
11.148  Hic iubar aeternum, non funera nigra uidebit.
11.149  Faucibus atque iterum rabidis immane dehiscunt
11.150  Iudaei, sic rursum infesta opprobria fundunt.
11.151  Ignifer illa Satan nigri (quis nesciat) orci
11.152  Audet inhumane, mortem si uidit Abramus,
11.153  Si sacri uates, et cur tua uerba tenaci

sin clarius illa nitescunt
11.359  Luce poli, mihi si non uultis, credite factis.
11.360  Vt uobis sit nota fides, quia natus in almo
11.361  Patre manet, pater in nato sit uterque perennis.
11.362  Iudaei unde truces conati inuoluere Christum,
11.363  Sacrilegas deus ille manus euadit, et atras
11.364  In se uersa fugit lux incomprensa tenebras.
11.365  Non secus ac radii sese per opaca fenestris

manibus data praeda profanis.
15.96  Siccine nate libet? prius heu cur non tua mater
15.97  Aut saltem hoc tecum laeto decumbat acerbo?
15.98  Quo periturus abis. Matrem miserescite uos, o,
15.99  Iudaei, miseram nato me iungite Matrem,
15.100  Vniusque duos inter partite dolores.
15.101  Vt sic ipsa mei poenas, et uerbera nati
15.102  Alleuiem, uobis in me crudescere fas sit,

uertice filia regis
15.345  Huc salomonis ades, uideas diademate quali
15.346  Dura suum regem mate Synagoga coronet,
15.347  Quale manu sceptrum? uacua quod arundine gestat,
15.348  Ille salutatus iudaei regis honore,
15.349  Quoi genibus flexis illudit miles adorans,
15.350  Alternatque ferox alapas, et ab ore cruento
15.351  Tetra uenena uomunt, ab arundine uapulat altus
15.352  Vertex ille

Crucem, quam Deus nobis imponet, tulerimus, Christique auxilium sedulo implorauerimus, et nullo modo nostra sapientia per impia ista interimistica et adiaphoristica consilia effugere e praesentibus malis et diuinam liberationem praeuenire tentauerimus, sicut subinde Iudaei ob impatientiam, non expectato, ut Psalmus inquit, consilio diuino, alios duces eligere et in Aegyptum reuerti uolebant. Quid putamus, obsecro, ipsummet C. et Hispanos et alios Papistas de ista turpissima defectione et leuitate Interimistarum et Adiaphoristarum sentire?

est, inquit, quod te prohibet facere hoc? nam tibi omnia quae ad huius rei procurationem faciunt, sunt commissa. Numerus librorum bibliothecae Philadelphicae Ad haec Demetrius respondit: Indigent interpretatione leges illae. nam Iudaei in sua regione, perinde ut Aegyptii literarum dispositione, ita illi characteribus propriis utuntur iuxta pronunciationem quam propriam habent. Putatur a nonnullis illa esse Syriaca, quod non ita est: verum est eius alia ratio et forma. Rex his

mane veniebat in aulam, et salutato Rege redibant ad suum locum: lotisque manibus pro communi omnium Iudaeorum more ex mari, et votis ad Deum peractis pergebant legere, et singula interpretari. Quare Iudaei vota peracturi manus lavent Interrogati autem et de hoc, quare post lotas manus vota faciant? respondebant: hoc fieri in argumentum et testimonium, nullius sceleris perpetrati, quoniam per manus omnes conatus soleant expediri, ita

bonorum causa 62 Deus veritatis amator 63 Deus unus tantum, eiusque potentia 42. 43 Dei aequitas et mansuetudo imitanda 57. 63. 65 Dei homines, appellari soliti ab Aegyptiis Iudaei 45 Dei in conservando genere humano cura 58 Dei maiestas et potentia in tota lege illustrata 43 Dei operum vices et successiones 50 Dei voluntate hominum animos flecti

possit 78 Isacus 19. Isachus. ibid Isaelus ibid. Isias ibid. Iudaeae torrentes 38 Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15 Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47 Iudaei vota peracturi, cur manus lavent

Isias ibid. Iudaeae torrentes 38 Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15 Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47 Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93 Iudaeorum lingua an Syriaca 4 Iudaeorum lingua et characteres peculiares ibid.

38 Iudaei a Ptolemaeo Lagi F. e Iudaea in Aegyptum traducti, item a Persarum rege, et aliis 5. a Philadelpho liberi dimissi 8. 9. 15 Iudaei magno discrimine seiuncti ab aliis hominibus 47 Iudaei vota peracturi, cur manus lavent 93 Iudaeorum lingua an Syriaca 4 Iudaeorum lingua et characteres peculiares ibid. Idaeis quae nam munda vel immunda, et cur 46

Levis 19 liberorum neglectus maximus 76 luxu abstinendum 62
M Manus lavare cur soliti Iudaei vota peracturi 93 per Manus omnes conatus expediri 94 Mattathias 18 medius vitae et morum status optimus 40 memoriam beneficiorum suorum quibus symbolis servari Deus

47. 48. 50 volucres mundae aut immundae quae 46 ad Voluptates proni omnes homines 36 Voluptatibus quomodo sibi cavere quis, ne ad eas distrahatur, possit 75 vota peracturi Iudaei cur manus lavent 93 votorum compotes quomodo Deus alios faciat, alios non 58. 59 cum Uxore quomodo possit quis commode degere 77

facto eum in gratiam ac pectus suum, aut inter iustos et dilectos filios recipit. Contra Imputatio de mala re, aut in malam partem accepta, idem valet quod onerare aliquem alieno debito aut culpa, atque ita eum ex animo cordeque tuo, ac veluti ex tuo favore et benevolentia eiicere: sicut olim Iudaei querebantur, quod ipsi filii aut posteri cogantur portare onus seu iniquitates et idololatrias suorum patrum: et quod, cum patres comederint vuas immaturas, filiorum dentes obstupuerunt. Correlativa, ac veluti sibi invicem obviantia sunt ista duo, primum bona imputatio, aut imputare alicui

ἀκήδεια, quasi dicas incuriositas, negligentia. Sic vocaverunt olim Theologi istud detestandum fastidium verbi Dei, verae pietatis, et omnis rectae actionis: cum homines perinde nauseant ad verbum Dei, ad beneficia et donum Dei, omneque studium erga Deum, ac olim Iudaei nauseabant ad caeleste Manna, et Aegyptias ollas appetebant. Gregorius in Homiliis eam sic describit: Acedia est, de virtutum laudabili exercitio utriusque hominis languida deiectio. Bernhardus vero in Epist. ita: Acedia est animi quidam languor, cum legere non libet, orare non delectat,

6, ob incredulitatem quorundam. Admirantur saepe pii opera Dei, ea celebrantes et laudantes. Sic Matth. 9, Turbae mirantur opus Dei in sanatione paralytici, et laudant. Contra etiam increduli mirari dicuntur. Ioan. 3. Ne mireris quod dixi, Oportere vos denuo nasci. Sic Ioan. 7 mirabantur Iudaei, quod Christus nosset literas, quas non didicerat: Et ibidem Christus inquit: Unum opus feci, et omnes miramini. Sic Mar. 15, Pilatus miratus, si Christus mortuus esset, ac non credens, interrogat Centurionem. Saepe quoque per admirationem ac stuporem horrendi ac tristes casus,

Ecce virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen eius Emanuel, etc. controversa est, dum Evangelista Matthaeus interpretatur virginem, sicut et Septuaginta: quam versionem ac sensum etiam tota Ecclesia sequuta est inde â Christo usque ad nostra tempora: contra vero Iudaei, tantum puellam aut iuvenculam significare contendunt. Rationes vero plures evidentissime nostram sententiam comprobantes, in promptu sunt: quarum praecipuae hae videri queant. Prima, quod haec vox ubique in Sacris significet virginem: quod postea ostendetur. Secunda; quod huius vocis

1. Evangelii sui, Graece reddidit voce παρθένος, quae virginem significat. Item Proverb. 30. Via aquilae in caelo, via colubri super petra, via navis in medio maris, et via viri in Adolescentula. Etsi in hoc Salomonis loco hanc vocem Alma Iudaei obscoeni pro scorto accipiendam contendant, aut muliere viro cognita, eo ipso consilio, ut locum Isaiae labefactare conentur: tamen revera non possunt, siquidem aeque ut in caeteris locis in Salomone pro iuvencula virgine ponitur, quod per hoc quartum indicare voluerit affectum illum et

est, et vera, ita plane nihil habet absurdi, aut obscoeni. Et pluraliter elamoth Psalm. 68, Praecedunt cantores, subsequuntur musici, in medio autem adolescentulae cum tympanis. Cant. 1. Propterea adolescentulae dilexerunt te. Hactenus ille. Quod ad locum Proverb. 30 attinet, ex quo impii Iudaei probare volunt, vocem Alma significare quamvis, etiam violatam, atque adeo scortum, modo sit iuvencula: meo iudicio is ipse potentissime et evidentissime eos redarguit: et de virgine necessario exponendus est, non de scorto. Nam is demum amor vere fervens est, eoque plenus perturbationibus

quoddam idolum, praecipue apud Accaronitas cultum, significat: num, quia idola, vel cacodaemon potius in idolis et peridola, tyrannice suis cultorib. imperitet, nullum eorum commodum sed potius exitium promovens: an vero ab isto primum adorato tyranno Belo. Ab Accaronitis porro, aliis ethnicis, Iudaei hunc cultum et idolum sunt mutuati, hinc toties in Scriptura fit eius mentio: Iud. 6. 1. Reg. 18. 2. Reg. 10. 11. Ier. 23. Plurimos autem habuit sacerdotes et cultores apud Iudaeos, quod vel ex illis lanienis apparet, quas in eos exercuit rex Iehu, 2, Reg. 10. et Elias, 1. Reg. 18.

scriptum est 2. Reg. 1. Consulite Beelzebub. Lutherus alicubi admodum prolixe et diligenter exponit rationem etymi Baalpeor. Credo autem illud idolum non vocatum a suis cultorib. Baalzebub, sed tantum a piis Iudaeis quia est contemptibile ac odiosum nomen. Certum est, quôd in Novo testamento Iudaei hoc nomine usi sunt in malam partem, pro ipso cacodaemone: ut legitur Matt. 12. In Beelzebub principe daemoniorum eiicit daemonia: Ubi videtur etiam quasi explicatio etymologica addita esse, quod idem significet Beelzebub quod princeps muscarum. Mar. 3 impii dicunt, Christum obsessum

filii Dei sumus: postremo etiam confitetur ac gloriatur de illa benedictione. Aptissime igitur per illud reciprocum hithbarech, lucta fidei cum dubitationibus ac tentationibus et peccatis, et illa perpetua aspersio aut purificatio, illud perpetuum Remitte remitte, depingitur. Impii blasphemique Iudaei calumniantur illas promissiones, tanquam si loquantur non de causali, sed exemplari benedictione: seu non dicant, quod propter Christum, eiusque meritum benedicentur homines: sed tantum proposito exemplo Abrahami, sint sibi aliisque imprecaturi similem felicitatem, ac si dicerent: Utinam ita

ad terminum voluntatis eorum. Voluntaria sacrificia, et similes locutiones, veniunt a Nadab themate: de quo vide in SPONTANEUS. Iohannes primo capite, definit eos esse filios Dei, qui Christum recipiunt: eos vero ait nasci non ex sanguinibus, nec ex voluntate carnis, nec ex voluntate viri. Iudaei enim putabant, filios Dei eos esse, qui vel ex sanguine aut semine Abraam essent propagati, vel qui suo studio ex naturae bonitate sese pietati dedidissent: praesertim autem, si quid heroici ac praestantis animi et ingenii eis inesset, qui pleno impetu ad voluntatem ferrentur. Illos enim

de obtrectatione in proximum apud prophanos reperiatur. De quo crimine Lex Levitic. 24 fertur, et exemplum etiam blasphematoris lapidati proponitur. Sic porro vox haec accipitur Esaiae 36. 37. 2. Reg. 19. Sic Esaiae 5 eloquium Dei blasphemari dicitur. Sic Matth. 9 et Marc. 9, cogitant Iudaei blasphemare Christum, cum offert cuidam remissionem peccatorum, quia ea ratione sibi divinam autoritatem tribuebat. Act. 26 dicit Paulus, se Christianos persequendo, multos compulisse blasphemare Deum: sic eorum abnegationes vocans. Aliquando tamen Blasphemia etiam maledictum contra

10. Sic dicitur dari via in caput alicuius: id est, in eius exitium, 1. Reg. 8. Ezech. 16. Foedus meum quod irritum fecit, dabo in caput eius, Ezech 17: pro efficiam ut sit ei exitio violatum foedus. Sic sanguis alicuius in caput alicuius: id est, ipse sui exilii causa est. Sic clamant Iudaei de Christo. Sanguis eius super capita nostra: id est si iniuste interficitur, puniam ur nos divinitus, ultro hanc totam culpam ac poenam quae eius occisoribus debetur, a te avertemus, et in nos totam recipiemus. Sic Psalm. 7, Convertatur perversitas eius in caput eius. Tertio, quia

aut dignitatem mirari. Quod porro addit, se ne Christum quidem nosse secundum carnem, tametsi eum viderit: intelligit se non tam eius miracula ac corporalem conversationem admirari, quam verbo eius adhaerere, et spiritualem eius praesentiam intueri: adhaec, nihil se carnale ab eo quaerere, sicut Iudaei ex suo Meschia, et ipsimet Apostoli initio quaesierunt. Vicinum huic est acquiescere carni et sanguini, Gal. 1: id est, non adii, ac quasi fundavi meam doctrinam, vocationemque super Petrum, aut alios eximios doctores, qui erant Hierosolymae, veluti ex illis pendens, aut in eos

IESUM esse Meschiam aut Christum, haec ipsa quaestio agitatur: An hic homo, qui vocatur IESUS, filius Mariae et Ioseph (ut putabatur) sit ille verus Meschias ac servator mundi, toties a Deo per patriarchas et prophetas promissus: an huic subiecto aut viro conveniat illud praedicatum vel dignitas. Iudaei id negabant. At ipse Dominus, eiusque Apostoli contra monstrabant, omnes promissiones, et descriptiones veteris Testamenti de Messia, huic personae convenire, ac in ea impletas esse. Inde tam crebrae citationes et applicationes veterum prophetiarum, ad hunc IESUM, et eius facta, et ad alias

me quasi visio hominis, et confortavit me. Vir, Zach. 6. Ecce vir oriens nomen eius. שילה Gen. 49: Non auferetur sceptrum de tribu Iuda, donec venerit Siloh. Significat autem Siloh felicitatem, vel authorem felicitatis: inde a quibusdam vertitur heros. Iudaei quidam etiam Messiam interpretantur. Aliqui etiam filium eius, scilicet Iuda. nam Messias debebat ex tribu Iuda nasci. Puer. Esaiae 9. Puer natus est nobis, et parvulus datus est nobis. Radix et surculus Isai, Esaiae 9 quia verus homo, et ex postrema posteritate familiae Isai nasci

Occupare interdum notat, aut obruere, Iohan. 12. Ambulate dum lucem habetis, ne vos tenebrae comprehendant. 1. Thess 5. Dies illa tanquam fur comprehendet homines. i. subito inopinata veniet. COMPUNGI, significat aliquando dolore animi aut corporis affici. Sic Iudaei Actor. 2. accusati crucifixionis proprii Meschiae, dicuntur esse compuncti corde: id est, contriti esse, et ex animo doluisse de tam grandi peccato. Idem voluit dicere vulgata Psalm. 4. In cubilibus vestris compungimini. Sed in Hebraeo est dommu

aut formosis iuvenibus accipitur. Concupiscibile, vel concupiscibile oculorum, 1. Reg. 20, pro rebus preciosissimis ac charissimis ponitur. Gen. 2. Arbor concupiscibilis. Sic Ezech. 24, Deus vocat uxorem eius Desiderium oculorum. Concupitas arbores, Esai. 1, vocat eas, sub quibus Iudaei suas idololatrias exercuerunt, quibus mirifice delectabantur. Concupiscentia carnis, oculorum et mundi, 1. Iohan. 2. significat ipsa vitia, voluptates, opes, et alia concupita aut obiecta vitiorum, quae una cum mundo interire dicit. Vocantur autem concupiscentia oculorum, non tantum

nunc porro etiam ipsam terrenam aut praesentem Hierusalem, quae etiam veluti altera Sara ac mater populi Dei censetur, (sicut metropolis fuit) eidem Agarae ancillae associat: quasi eadem sit utraque mater aut omnes tres Agar, Sara et Hierusalem, et utriusque praesentes liberi, five Agareni, sive Iudaei mere carnales ac servi, et nequaquam filii ac haeredes. Contra autem promissioni ac gratiae novam matrem, nempe caelestem Hierusalem adsociat, ut sic magis videatur quae sit altera uxor Dei, et vera mater spiritualium filiorum, quos Deus per meram gratiam ex ea procreat, aut ei largitur.

vel interna contaminatione, quae proprie est iniustitia, et a peccatis actualib. ac originali venit: vel externa ac caeremoniali quadam contaminatione pollutioneque, de qua praesertim in Levit. 5. 13. et passim alibi disseritur. Contaminari igitur externa ista immundicie, aut pollui putabantur Iudaei, si cadaver attigissent, aut aliquid immundum comedissent, ut saepe in Numeris et Levitico habetur. Sic nolebant sacerdotes intrare in praetorium Pilati, Ioh. 18, ne contaminarentur, sed munde comederent Pascha. Sic Christus negat, ea hominem contaminare, quae intrent per os, sed quae ex

re, id est, in ea ut sufficiente sibi acquiescere. Sic Paulus 1. Tim. 6 iubet nos contentos esse cibo et vestitu. Luc. 3. Contenti estote stipendiis vestris. Esaiae 2. In filiis alienis contenti fuerunt, aut acquieverunt. Intelligunt plerique, dici de alienis doctrinis ac religionibus, quas Iudaei neglecta sua sectabantur. CONTUREARE, verbum valde usitatum est in Sacris literis. Accipitur autem modo de animi perturbatione, excitata terrore ac periculis. Sic saepissime anima aut cor alicuius conturbatum dicitur. Credo idem etiam esse, cum ossa dicuntur

11. Et 1. Timoth. 6. Homines mente corrupti. Dicuntur et mores corrumpi per concupiscentias deceptionis, Ephes. 4. Legitur et via hominum ac Dei corrumpi, ut Gen. 6. Omnis caro corruperat viam suam: pro, extreme degeneraverat in pessimum statum, ac flagitia foedissima. Soph. 3, leguntur Iudaei mane surrexisse, et corrupisse omnia opera sua. CORRUPTIO, saepe simpliciter peccatum, iniustitiam, aut malum culpae significat. ut Iob 33. Ista facit Deus, ut avertat animam hominum a corruptione, et illustretur luce viventium. Sic 2. Petr. 2. Servi

aut illud facit aut omittit. Deuter. 4. Custodi animam tuam valde, ne obliviscaris mandatorum. Ios 23. Custodite animas vestras valde, ut diligatis Deum vestrum. CUSTODIA, alias functionem aliquam in templo significat, ut supra dixi: alias, vigilias nocturnas: nam et Iudaei noctem in quatuor custodias, ut Romani in quatuor vigilias, distribuerunt. Hinc illud, A custodia matutina usque in noctem speret Israel: id est, per totam diem. Erat autem ea custodiarum aut vigiliarum ratio, ut divisa nocte in quatuor partes, singulae partes tribus inaequalibus horis

dens elephantis: Amos 3. Sexto, Proverbium illud Ierem. 31, Patres comederunt vuam acerbam, et dentes filioru obstupuerunt, satis obvium ac perspicuum est. Sicut enim comedentis vuas immaturas dentes fiunt stupidi: ita aequum erat illos ipsos puniri, qui peccaverant, non alios. Sed Iudaei tunc querebantur, secum iniuste agi, quod ob peccata et idololatrias suorum maiorum punirentur, cum ipsi nullum tale scelus admisissent. Verum Dominus refutat illud impium et blasphemum proverbium. In dentibus hominum candor laudatur, et bonam valetudinem significat: contra rubigo,

et relicto corpore in sepulchro, in regnum caelorum ad Christum commigrabo. 1. Petr. 3. Baptismus non depositio sordium, sed stipulatio aut confirmatio bonae conscientiae in Deum, per resurrectionem IESU CHRISTI. Sensus est, quod Baptismus non salvet nos sola lotione, veluti ex opere operato, ut Iudaei olim de suis lotionibus sentiebant, et nunc multi de Sacramentis perperam docent: sed quatenus est foedus cum Deo, quatenus fide apprehenditur, et confirmat nostram conscientiam in Deum per Christum. Verum de hoc loco et vocabulo dixi alibi, in voce BAPTISMI, et CONSCIENTIAE.

personarum in Deo cupidis veritatis indicaret. Sic etiam Abrahamo tres apparent, et tamen ille tantum unum adorat: et mox totus sermo mixtim iam de uno, iam de tribus, iam in singulari, iam in plurali habetur, ut ea numeri alternatione ostendatur et unitas Dei, et trinitas personarum. Perfidi Iudaei, ut mysteriam Trinitatis eludant, dicunt honoris ac dignitatis cuiusdam gratia pluralem pro singulari usurpari: ut aliquando reges ac principes de se scribunt. sed non possunt dare exempla similia de aliis potentibus in Sacris literis. Tum porro ista consonantia plurium Scripturae locorum in

boni defendantur, et mali castigentur. Deum quaerere, in novo Testamento, et saepe etiam in veteri, significat studiosum esse veri cultus, verae pietatis, et eum invocare, ut, Quaerite Deum dum inveniri potest. Aliquando significat consulere, aut interrogare eum: ut olim soliti sunt tum Iudaei, tum gentiles, consulere de incertis aut futuris, suos deos. Exod. 18. Dei facies, postea in voce FACIES exponetur. Dei opera operari, Ioan. 6. est, facere ea omnia quae Deo probantur, quaeque ille potissimum a nobis exigit. Deus alienus, vocatur quodcunque idolum: sive quod idola

mox praeterfluit, sicut nostra quae per momenta horas et dies mensuratur. Dicitur id etiam ideo, ne ob longinquitatem temporis Deum vel oblitum esse eripere suos, et castigare malos putemus: vel etiam irritas fore eius promissiones ac minas, si non mox quae praedicit aut minatur, eveniunt. Sicut Iudaei dicebant apud Ezechielem duodecimo: minas ac poenas Dei in longum proferri, et plane in fumum evanuisse. Regis dies, Hoseae 7, pro natali, aut certe inaugurationis die. Annorum dies, Genesis 41 et 47, pro tempore credo accipi: quasi dicat, tempus annorum. Malitia diei, Matth. 5.

Iudaeos aliquando agnituros et accepturos esse Christum: sed id tantum adfirmatur, Christum esse, deposita illa sua humili specie corporalis vitae, in qua eos solicitavit, et blandissime invitavit, rediturum in regnum ac gloriam patris sui, in eaque tamdiu et tanta incrementa accepturum, ut tandem Iudaei volentes nolentes, gementesque ac dolentes, sint agnituri, eum revera esse illum divinitus missum iudicem, ac Dominum totius mundi. Non ergo praedicitur Iudaeorum conversio, sed Christi ad patrem reditus et glorificatio supra et contra hostes suos. Sic Isa. 42: Non afficietur moerore vel

vero prorsus res ac doctrina tractatur Lucae undecimo, cum inquit Dominus: Veruntamen date quae intus sunt eleemosynam, et omnia sunt munda vobis. Nam plane nullum dubium est vel mediocriter textum expendenti, non agi ibi de precio expiationis peccatorum: sed de mundatione rerum externarum, quod Iudaei illis licite ac pure ut mundis uti possent, nec ab illis fierent immundi ac polluti. Nam occasio quoque illius disceptationis oritur ex manuum lotione, â Christo omissa. Pharisaei igitur putabant, istum licitum rerum usum effici posse accurata lotione poculorum et patinarum: sed Christus

ELEMENTUM vox in Sacris literis, praesertim in Novo testamento, raro significat ista quatuor Physica elementa, Terram, aquam, aerem et ignem, ut in Epistola 1. Petr. cap. 3: sed saepius significat prima rudimenta religionis, et praesertim illa externarum caeremoniarum, quibus Iudaei veluti pueri quidam in prima legis paedagogia imbuebantur: ut sunt observationes temporum, locorum, vestium, ciborum, sacrificiorum, rituum et caeremoniarum, ut abunde indicat Paulus Galat. 4. Ab hac enim puerili paedagogia et servitute per Christum liberati, et ad veram solidamque

verbum crebro hac eadem voce notatur. Sic eloquia Dei dicuntur munda, et purgata instar argenti puri, Psal. 12. 18. 105. Eloqui peritus, Isa. 3. pro eloquente. ENCAENIA, quasi renovationes dicas, aut instaurationes. Fuit solennis quaedam festivitas, quam Iudaei die 25 Novembris observarunt. Significat autem vocabulum renovationem, seu dedicationem. Alii putant hoc Festum initium sumpsisse a tempore Iudae Machabaei, qui templo insigni virtute recuperato, dedicationem eo die maxima laeticia fecit: ac deinceps communibus suffragiis statuit, ut eo die

ut Matth. 18. Si non audierit Ecclesiam, sit tibi ut ethnicus et publicanus. pro, fuge ac vita eum sicut alium quemvis perditum ac sceleratum hominem. Nam tales plerunque tunc erant ethnici ac publicani. Sic et vox Samaritani accipitur: sicut nunc in vulgaribus linguis utimur vocabulo Turcae ac Iudaei. Ethnice vivere, Galat. 2. est, neglectis ac contemptis caeremoniis ac observationibus Iudaicis praesertim in discrimine cibotum, libere suo arbitrio vivere. Sic Petrus aliquando libere, neglecto Iudaismo, solitus erat victitare: sed ibi motus ac perterre factus authoritate Iudaeorum,

nos vocat. Evangelium crux interdum appellatur. Gal. 5. Exinanitum est scandalum crucis. Libenter sane Evangelium Paulus crucem nominat, vel sermonem crucis, dum adiectam eius simplicitatem vult opponere ampullis humanae sapientiae vel iustitiae. Nam et Iudaei (ut ita loquar) disciplinariae iustitiae confidentia, et Graeci stulta sapientiae persuasione inflati, Evangelii humilitatem despiciebant. Quum ergo dicit, Nunc recepta circumcisionis praedicatione nullum amplius fore scandalum crucis: intelligit, nullam sibi molestiam exhibitum iri â

30. Nihil diminuatur de dimidio siclo, qui datur in oblationem Domino, ad expiandas animas vestras. Expiationis dies. Levit. 23. et Numeri 28 describuntur dies expiationum, quibus singulari quodam studio ac zelo prae aliis temporib. poenitentiam agere, peccata expiare, et Deum sibi placare Iudaei debebant. Expiabat Aaron super cornua altaris, scilicet fundendo sanguinem, Exod. 30. Sed nimirum expiationis opus proprium est Dei ac mediatoris Christi: sicut Ezechias orat. 2 Paral. 30. Dominus est bonus, etc. expiet illum, qui totum cor suum praeparavit ad quaerendum

etiam vox Patris, fratris, matris, ac sororis. Secundo, vox haec per metaphoram significat discipulum, propterea quod praeceptores quasi patres quidam animorum sunt. Sic dicuntur filii Prophetarum et filii medicorum apud Arabes: filii cantorum, Nehem. 12. pro cantoribus. Alia significatione Iudaei dicuntur filii Prophetarum et Testamenti, Actor. 3. pro haeredibus promissionum, prophetiarum et foederis, aut bonorum ex testamento provenientium. Tertio, sunt et filii adoptivi. Sic omnes pii vocantur Filii Dei: tametsi etiam alia ibi causa sub sit, nempe quia ex Deo, seu Dei

tributum dare non debent, sunt non tantum liberi regum, seu ad quos quoquo modo regnum pertinet, ut ad Christum regnum Iudaicum: sed etiam ministri regum. Matthaei octavo: Filii regni eiicientur in tenebras, in aeternum exitium: ii sunt, qui ad accipiendum regnum caelorum erant vocati, ut sunt Iudaei item vere pii. Matthaei decimotertio: Bonum semel sunt filii regni. Filii thalami, id est, nuptiales, Matthaei nono, Marci secundo, Lucae quinto: quia illi in rebus nuptialibus sunt occupati, et illo gaudio et deliciis fruuntur. Filii captivitatis, Danielis

id est, unum ex vilioribus instrumentis suae domus, quo ad sordidissima munia utitur. FUNIS, et funiculus, linguae Hebraeae idiomate non raro pro possessione, divisione, aut etiam limite ponitur: idque ideo, quod Iudaei terram promissam olim funibus metiti sunt, et post dimensas terrae portiones sortem iecerunt, quae pars cui contingere deberet. Psal. 16, funes ceciderunt mihi in praeclaris: id est, in locis commodis, amoenis et fertilibus, nactus sum meam portionem agri. Sunt vero ibi

voce et Iacob. 3. Sumpta autem est haec appellatio a nomine loci. Fuit enim vallis in suburbio Hierosolymae versus Meridiem ac Orientem, admodum fertilis et amoena, in qua posteriores reges erexerant Moloch idolum Ammonitarum: ubi exurebant in sacrificium cacodaemoni parvos liberos idololatrae Iudaei. Dicta est et vallis Tophet, propter strepitum tympanorum, quae adhibebant sacrifici, ne parentes exaudirent vocem conflagrantium puerorum. Eam postea pius rex Iosias, congestis eo cadaveribus et ossibus impiorum sacrificorum, contaminavit, et prophanam detestabilemque reddidit. Hieremias

ista religio ac gens quae Christiana vocatur. Sensus ergo. est, quasi Dominus inter alia dixisset: Haec horrenda quae ego vobis dico, minor ac praedico, adeo certa sunt, ut haec ipsa gens, nempe vos Iudaei sitis ea sensuri, visuri et experturi: nec somnietis vel vos impii nunquam hasce calamitates vos afflicturas: vel vos pii, timeatis, hasce liberationes vobis nunquam obventuras. Nisi hanc vocem sic acceperis, nunquam vere ac luculenter contradictionem ex textu auferes, eumve secum

ad gentes introiverit: id est, familiarius commercium cum exteris habuerit, quod erat lege vetitum. Sic Gal. 2. Paulus dicitur esse Apostolus gentium, et Petrus coegisse Gentiles iudaizare. Gentilis natura et Iudaeus natura, pro natus gentilis aut Iudaeus: Rom. 2. Gal. 2. Indicabant igitur Iudaei hac voce omnes alias gentes, sicut Graeci et Romani voce Barbari. 1. Cor. 5, simpliciter pro impiis accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi Corinthii maxima ex parte gentiles genere erant. Ex

accipitur, cum dicitur talis scortatio nec inter gentes quidem nominari: id est, inter nondum conversos, seu in gentilismo. Alioqui ipsi Corinthii maxima ex parte gentiles genere erant. Ex hac significatione, cum gens significat alienos a Iudaismo, oritur disputatio de Vocatione gentium, cum olim Iudaei, et etiam ipsi Apostoli dubitaverrunt, vel potius indubitanter senserunt, gentiles non esse accersendos a Deo per suum verbum, nec accensendos in populum verae religionis sectatorem, nisi sese plane in Iudaismum dederent, et quasi Iudaica gens fierent. Ponitur aliquando haec vox pro paucis,

ut, Num in dispersionem Graecorum ibit? quem locum multi de dispersis Iudaeis, sed tamen Iudaizantib. iam sermone, vestitu et aliis externis moribus exponunt. Sic Actor. 2, cum tam variae gentes audisse narrantur diversitates linguarum ab Apostolis sonatas, videntur illi fuisse plerique Iudaei, sed tamen alibi nati ac educati, et eo festi gratia venientes. Sic et Actor. 6. Ortum est murmur Graecorum adversus Hebraeos: videtur accipi Graecus pro Iudaeo alibi nato. Non enim videtur esse verisimile, tantum Hierosolymae habitasse Gentilium, eorumve tam magnam frequentiam fuisse

etiam pro collo ponitur: Torque guttur et Alligare praecepta Dei gutturi, Proverb. 1. 6. Prohibe guttur a siti, Hierem. 2, significat, Noli procul peregre proficisci per loca arida, ad quaerendam humanam opem. Premuntur enim viatores in illis arentibus et aestuosis locis siti. Volebant vero Iudaei ex Aegypto accersere auxilia: id vetat Deus per Prophetam. H HABERE verbi significationes communissimas octo recenset Aristoteles in fine Categoriarum, nempe ut dispositionem, qualitatem aut scientiam,

ut 1. Cor. 4. Non curo humanam diem. i. iudicium censuras, carnalium hominum. Dies enim ei dicitur, de quo iudicandum est: et celebri controversiae diiudicandae certa dies constituitur. Hier. 17 quidam vertunt, dies humanus: cum proprie significetur dies afflictionis, Cum enim insultarent ei Iudaei, quod poenae ab eo praedictae non venerint: orat et protestatur coram Deo, quod nunquam optaverit maturari poenas a se Iudaeis praedictas, sed potius contra oraverit. 1. Cor. 10. Tentatio humana vos coepit. i. qualis solet hominibus crebro accidere.

minus metuamus esse humanum quodpiam figmentum. Huc facit aliquo modo, quod etiam Hilarius voce Substantiae non raro pro persona utatur. Caeterum quatenus haec vox etiam fiduciam declarat, prolixius in voce Fidei exposita est. HYSOPUS, herba nota est. Utebantur ea olim Iudaei in sacris, ex mandato Dei: ut Exod. 12 iubentur fasciculo hysopi sanguinem agni paschalis spargere super postes aedium, in quib. erant Israelitae. Sic etiam aqua lustralis ex cinere vitulae ruffae confecta, aspergebatur hysopo, ad mundandos immundos. Significabatur autem eo ritu aspersio

ut Ps. 4. In pace in idipsum dormiam, et requiescam: id est, simul dormiam et quiescam. Psalm. secundo, idem adverbium vertit In unum: Principes convenerunt in unum: id est, simul, una. IDOLUM, proprie est simulachrum aut imago. et quia imagines Ethnici et impii Iudaei coluerunt ut Deum, ideo paulatim quadam catachresi invaluit, ut omnis pravus Dei cultus idololatria sit vocatus. Idolum igitur primum significat ipsam statuam, cultus divini gratia factam 1 Cor. 12. Scitis quod gentes fuistis, et ad muta idola cucurristis. Sic et Psalm. 112, ea pingit

vuas acerbas, sed dentes filiorum obstupuerunt. Sic Daniel quoque sentit, reatum ac imputationem peccati suorum maiorum idololatrarum Iudaeorum, eoque se ac reliquum populum clementer liberari suppliciter precatur. Sic culpa reatus ac poenae priorum persequutorum, etiam posteris imputantur. Sic Iudaei volunt culpam caedis IESU a Pilato in se suosque liberos derivari. Sic Iudas dicit ad patrem: Si tibi non reduxero filium, sim tibi perpetuo peccator aut reus: id est, etiam si alieno scelere perierit, tamen ego volo culpam ac poenas sustinere, ut si ego eum scelerate perdidissem. Sic unius

etiam ipsa terra, aqua et aer maledicuntur. Quinetiam tota rerum natura, adeo illorum imputatione praevaricationis seu reatu gravatur, ut propterea in servitutem Satanae, et abusui ac vanitati subiecta sit. Sic Deus minatur, se terram redditurum sterilem ac salsuginosam, ob peccata populi. Sic Iudaei nunc infelix solum habet. Sic solum Sodomae, ac etiam ipsae arbores ferentes poma plena cinere, ob imputationem peccatorum aut iniustitiae incolarum maledictae sunt. Hanc imputationem iniustitiae, et translationem, aut certe communicationem scelerum, etiam Ethnici experientia ipsa

testetur. Incinerare alioqui Hebraice דשען Dischen, aliquando significat cinerem amovere. INCIRCUMCISUS primum ac proprie is dicitur, cui praeputium more Iudaeorum abscisum non est. Hac voce per contumeliam et contemptum vocabant Iudaei gentiles. sicut si nunc nos aliquem vocaremus Turcum aut Iudaeum, id est hominem sceleratum, et alienum â Deo: quae quasi secunda huius vocis significatio est. sic Saul dicit 1. Sam. 31, Ne mihi insultent incircumcisi isti. Tertio, Moyses Exod. 6 dicit se esse Incircumcisum labiis,

Negatur consequentia. Non enim necesse est nos omnia pati, quae Christus est passus: quia ipse fuit sub maledicto legis, nos non sumus, sed aliquatenus tantum ipsi in hac vita conformamur, alius magis, alius minus. Secundo, Christus dixit in cruce Consummatum est. Item Actor. 13 dicit Paulus Cum Iudaei omnia consummassent. Ergo omnia quae inferenda erant Christo, consummata sunt in cruce. Negatur consequentia. Certe enim prophetia de sepulchro impiis simili nondum erat impleta. Sed hoc tantum inde concludi potest: Ergo omnes afflictiones, quae a Iudaeis ei infligi debebant, finitae

de heler, Num. 15, Iniquitas eius erit in eo: id est, luet poenas. 2. Samuelis decimoquarto: Super me Domine mi fit iniquitas: id est, cum petam condonari culpam homicidae filio, puniat me Deus pro eius reatu, non te regem condonantem. Sic Iudaei clamabant: Sanguis eius sit super nos et filios nostros. Ierem. 14: Reddet iniquitatem patrum in sinum filiorum post eos: id est, poenas debitas parentibus, rependes filiis eos

innatam malitiam describi: sicut prius cap. 6 dixerat simpliciter, Figmentum cogitationum cordis esse malum omni tempore, et Psal. 51 queritur David, se esse natum, et conceptum etiam in peccatis, aut peccatorem. IUVENCULAM volunt significari Iudaei vocem עלמה, Alma, Isaiae 7. cum dicitur: Ecce virgo concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen eius Emanuel. Dicam vero, Christo iuvante, de ea voce et loco postea, in nomine VIRGO. Negari sane non potest, crebro hanc vocem pro virgine usurpari:

hanc vocem pro virgine usurpari: ut cum Rebecca ante desponsationem vocatur Alma, item Maria soror Moysis puella sex annorum. Verum etymologia huius vocis est ad inquisitionem verae eius significationis cumprimis necessaria ac utilis: venit enim ab occultatione. Solebant autem olim Graeci ac Iudaei, et adhuc solent Itali, ut et Venetiis fit, occultare summo studio suas virgines, putantes aliquid de earum castitate ac pudore decerpi, si ab aliis conspiciantur: sic he Phocylides praecipit iuventutem utriusque sexus occultari. A tali ergo sollicita virginitatis custodia ac occultatione,

labii et gravis linguae mitteris, quorum verba non intelligas. Videtur esse allusio ad barbaram prolationem aliarum gentium, quae forte non tam in lingua ac labiis formarunt sermonem quam in ipso gutture quasi ferinum quidpiam sonarunt, aut propemodum mugierunt, vel rugierunt: sicut nunc Iudaei suum sermonem absurdissime sonant, magis in gutture quam in ore, lingua aut labiis eum formantes: cum contra olim, ut ex hoc loco et aliis Scripturae apparet, et etiam ex ipsa harmonia vocalium et literarum, mutationeque eorum intelligitur, fuerit elegantissimae et suavissimae prolationis,

suae, Prov 22. Ne discas vias eius, et accipias laqueum animae tuae: ine malorum mores imitando, tibimet tuaeque vitae exitium accersas. Exo. 34. Deut. 7. Ios. 27, et saepe alias prohibet Deus, ne Iudaei ullum foedus faciant cum Cananaeis, neve parcant eis, aut eorum idolis, ne sint eis in laqueum: pro, ne paulatim eos pertrahentes ad suas impietates, eos in iram ac poenas Dei pertrahant, seducantque, ac tandem etiam iusto Dei iudicio incipiant fieri superiores illis, maximo ipsorum malo.

laudationem, et contritum cor, non sacrificia: sic et reddere laudes is dicitur, qui Deum de acceptis beneficiis celebrat. Laudem, vel in laudem ponere aliquem, pro, efficere valde laudatum: Soph. 3. Ponam illos in laudem et nomen in tota terra pudoris eorum: pro, efficiam ut ubique inter gentiles Iudaei summe laudentur, tanquam unicus vere Deum colens populus, ubi antea captivi ignominiosissime habiti, tractati, aut etiam alioqui vituperati sunt. Sic Isa. 62 dicit, non esse concedendam Deo quietem aut requiem, donec praeparet et ponat Hierusalem laudem in terra: id est, donec ita eam

in nomine IESU, eosque poenis affecerunt. Usi autem sunt in talibus iudiciis legibus forensibus Mosaicis: sed male accommodarunt eas ad homines innocentes, et recte docentes. Act. 7. Stephanus ut blasphemus in Deum, et destructor legis Mosaicae, lapidibus obruitur iuxta legem Moysi. Act. 21, Iudaei Paulum in templo comprehendunt, et punire cupiunt, ut hominem qui adversus populum, legem et locum ubique homines doceat, et qui Graecos induxerit in templum, et locum sanctum prophanaverit. Act 22. Princeps sacerdotum Ananias praecepit astantibus sibi, ut percuterent os Pauli. Sed Paulus

Paulus, quod concionetur contra populum, legem ac locum illum. Ubi per legem tota Iudaica religio indicatur: locus vero significat templum, urbem, et terram sanctam. Opus legis esse in alicuius corde scriptum, Romanorum 2 habetur: id est, non tantum noticia ociosa aut speculativa, de qua Iudaei tumebant: sed etiam ipsa facultas ac studium obediendi legi Dei, atque adeo et ipsa obedientia. Dicuntur autem haec ibi conditionaliter non quod reipsa usquam in rerum natura, aut in ullo homine revera extent aut habeantur, nisi quatenus renatis divinitus (ut ita dicam) inchoative

intelligi de noticiis, experientia, ratiocinando, aut ex patrum veterum, aut etiam Sacrarum literarum sententiis conceptis, quae noticiae consimiliter etiam inscriptae animo dici possent. Utitur autem Paulus hac locutione discriminis causa, et ad elevandam gloriationem Iudaeorum. quasi dicat. Vos Iudaei gloriamini de lege in Tabulis et Libris scripta: at multo satius esset, vos eam in animo scriptam habere, et circumferre Opponitur ergo loquutio, inscriptum esse cordi Inscriptioni membranae: non autem ut nativum quid accersitae vel accidentariae. Deinde ut maxime loquatur de noticiis homini

qui essent non tantum Auditores, sed etiam Factores, praesertim moralis legis, haberent legem Dei cordi suo inscriptam, quique natura ac sponte facerent ea quae Deus per scriptam legem praecipit et a Iudaeis exigit, licet frustra. Illi essent multo praestantiores futuri Iudaeis. Superbiebant enim Iudaei de suo semine Abrahae, de lege et circumcisione, ac earum rerum possessione et professione se iustos esse somniabant ac contendebant. Ut igitur Apostolus (eos hoc capite ex professo accusans) illis hanc inanem persuasionem et gloriolam detraheret, adeo ait in illis externis rebus non esse

proponit, [?: ut- ] sudans in eo stadio agnoscat suam impotentiam, et [?: ] bi quaerat quod ipse praestare nullo modo possit. Tertio, ipsa rei veritas idem flagitat. ubi enim tandem gentium fuerunt ulli Ethnici, qui honestius, magisque per quam pharisaei, aut alii honesti Iudaei vixerint? Nequam sane possunt reperiri aut indicari: imo omnes honestissimi Ethnici fuerunt idololatrae simul et [?: ] ri, qui scortationem atque adeo Sodomiam non haberunt pro peccato. Cur ergo Paulus verissimus [?: doc--- ] falsa assereret, simpliciter ac sine omni

unde--tus ] ille locus dependet. eius enim verba haec sunt: [?: ] auditores, sed factores legis iustificabuntur apud [?: D- ] in quibus non certe vult Paulus, quod sint reipsa [?: u- ] ulli factores legis, qui per legem iustificabuntur, [?: ] Iudaei erant nihil aliud quam auditores: sed loquitur conditionaliter, quod si qui usquam essent veri factores [?: ] gis, illi demum exclusis istis ociosis auditoribus iudicarentur. Proinde quem habet sensum propositio ac caput Disputationis, eum et reliquum totum [?: corp-- ]

esset: non assertive, quod revera talis aliquis usquam sit. Denique et illud hinc constat, agi hic de vero factore, ac vera impletione legis, non de illa qualicumque Ethnicorum disciplina, aut naturali honestate. De qua aliqui somniant hic Paulum agere, cum eam multo me [?: l--s ] Iudaei praestiterint, quam impurissimi idololatrae ethnici. Decimo, fingamus sane, quod alicubi fuerint. aliqui pauci excellentis Ethnici, divina quadam natura praediti, qui legem inscriptam habuerint, sibi ipsis lex fuerint, et natura quae legis sunt fecerint: num propterea ea quae de illis

iocisque Altius humanis exeruere caput) ad omnes homines communis sortis ac naturae. Et verum sane est, Deum quosdam singulares Heroas ac instauratores orbis mirificis donis ornasse, non tamen carentia originalis peccati. Undecimo, expendatur conclusio totius huius collationis hypocritae, Iudaei, et iusti Ethnici. Ea enim manifeste indicat, totam illam collationem esse factam per conditionem. Solet enim conclusio summam totius rei aut sensus breviter colligere. Nam primum dicit in conclusione: Si igitur praeputium custodiverit iustificationes legis. non simpliciter affirmat, sed

circumcisum, vere esset usquam, is demum Deo placeret, etiam sine ista caeremoniaria iustitia externae speciei, cum alioqui nemo habeat cor circumcisum. Quin et initium 3 capitis, Quid igitur praecellit Iudaeus, etc. manifeste ostendit ac evincit praecessisse collationem Ethnici et Iudaei, seu verae pietatis cordis et caeremoniariae seu externae iustitiae: Omnes ergo partes ac sententiae huius loci conveniunt cum nostro intellectu aut explicatione eius dicti. Duodecimo, an non plane ridiculus esset Paulus, praeferens Ethnicum Iudaeo, si vere et assertive de primis principiis

de primis principiis aut noticiis Dei ageret, tantamque lucem ac promptitudinem in obediendo Ethnicis tribueret? Quo enim iure aut occasione ea principia Ethnicis tribueret, quae Iudaeis adimeret? Quasi vero Ethnici fuerint divino quodam semine sati, aut (ut ille inquit) gallinae albae filii: Iudaei vero infelicibus ovis prognati, et etiam ipsis primis noticiis omnium mêtibus inscriptis, veluti imperfecti quidam partus, carentes, manci ac mutili. Postremo, fuerunt sane quidam et olim et hoc tempore qui intellexerunt haec assertive a Paulo dici: indeque illum deterrimum, et plane

Pauli: loquuntur enim de quadam tali ac tanta noticia, cuius parem vix renati habent, imo et non habent: non de aliqua tenui, umbratili, incerta, enanida, utpote qui veram iustitiam operum pingat, ut illam umbratilem Iudaeorum confundat et refutet. Alio qui illam evanidam noticiam Dei multo melius Iudaei habuerunt. Omnia ergo clare evincunt, quod cum Iudaeo hypocrita de lege, circumcisione, et aliis caeremoniis, tanquam si per ea vere esset iustus, superbiente et gloriante, conferatur Ethnicus homo, istis omnibus externis iustitiis, aut iustitiae adiumentis carens, sed natura iustus: qualis

de lege, circumcisione, et aliis caeremoniis, tanquam si per ea vere esset iustus, superbiente et gloriante, conferatur Ethnicus homo, istis omnibus externis iustitiis, aut iustitiae adiumentis carens, sed natura iustus: qualis nullus unquam fuit, aut erit: sed tantum conferendi aut redarguendi Iudaei gratia fingitur et proponitur talis persona, posito casu, quod si tales usquam gentium aliqui Ethnici fuissent, illi profecto prae Iudaeis iusti essent. Nec estid Sacris literis inusitatum, ut faciant collationes rerum non existentium cum praesentibus, perinde ac si et illae extarent: ut in

sed etiam alios ea patrantes laudare, cuiusmodi publica scelerum licentia apud Ethnicos invaluerat, ut iam in malitia ac ne quitia sua gloriarentur. In hoc vero capite, dicit eos, quos accusat, condemnare omnes alios talia perpetrantes: quod est praecedentibus omnino contrarium. tales erant plane Iudaei. Quarto: Quia obiectionis occupatio, seu ratio, in hoc capite secundo posita, Non enim auditores, etc. non potest nisi ad Iudaeos referri. illi enim erant proprie auditores et factores legis. Sed haec occupatio, seu consultatio obiectionis, praecedentibus cohaeret. Igitur et

huius loci, conditionaliter laudari Ethnicum collationis causa cum Iudaeo, cum dicit: Si igitur praeputium faceret legem, esset iustum sine lege, et damnant insuper legalem populum: quo ex ea collatione cernat Iudaeus, iustitiam veram consistere non in illa externa disciplina, aut caeremoniis, ut Iudaei somniabant, sed in [?: ve ] ra cordis obedientia, quam si vere praestaret Ethnicus, sine illa Iudaica larva iustitiae, esset vere iustus, ac Dei acceptus. Atqui ille epilogus aut conclusio prorsus infertur ex praecedentibus, ut necesse sit et eadem in prioribus agi: nam epilogus

Nam primum est propositio bimembris, breviter duos populos aut genera hominum conferens, auditorem et factorem legis. Secundo exponitur posterius membrum: nempe, quod solum legis factores sint iusti, etiamsi essent alioqui Ethnici sine caeremoniis Moysis. Tertio explicatur prius: nempe quod Iudaei sint nihil aliud quam auditores, et ne micam quidem legis servent, eoque sint iniusti. Postremo est conclusio, ubi Apostolus utrumque memorum collationis simur coniungit, et summam praecedentium institutamque sententiam colligens concludit. Sequitur nunc ipsa distinctio textus per suas

hic non reprehendi Ethnicos, non etiam simpliciter et assertive laudari, sed collatione tantum quadam conditionaliter Iudaeis praeferri: ut descriptione verae iustitiae, umbratilis et hypocritica illa Iudaeorum iustitia refutaretur, atque ita collatione, Ethnicorum Iudaei tanto magis accusarentur. Ex hisce rationibus ac dispositione manifeste apparet, primum et secundum Caput ad Romanos nihil plane patrocinari libero arbitrio. In primo enim tantum praesentia Dei in suis operibus pene palpabilis praedicatur, quam utcunque ab effectibus et experientia ratio

Ethnici delibaverant: in secundo autem, tantum conditionaliter confert Apostolus sanctum Ethnicum cum hypocrita Iudaeo, non quod quisquam talis Ethnicus revera extiterit: sed ut ostendat, illam veram cordis obedientiam, non istam caeremonialem externorum membrorum, veram iustitiam esse, de qua Iudaei superbiebant. Quod non habeantur iam innatae noticiae de uno vero Deo, creatione et providenria. Quod aliqua fallacia aut seductoria lumina aut semina magis superstitionis, idololatriae, erroris et impietatis, quam verae religiositatis aut pietatis sint in homine, supra in libro

est, agnitio Dei: quare non tantum omnem vim agnoscendi verum Deum amisit, sed etiam contrariam nactus est. Sexto, quia etiam ii populi qui doctrinam de uno Deo habuerunt, subinde ab uno Deo ad plures defecerunt, perpetuo illuc sicut aqua deorsum ruentes: olim post diluvium omnes gentes, postea Iudaei, postremo Papistae, quibus Sancti revera dii quidam sunt. Non autem sic ab uno Deo ad plures proni praecipitesque ruerent mortales, si eius noticiae innata principia, naturalemve idoneitatem haberent, ut supra audivimus. Septimo, Paulus dicit, quod mundus per sapientiam [?: ]

quod catalogus, aut enumeratio. ut Genes. 5. Hic est liber generationum Adam: id est haec est recitatio, aut series posterorum Adam. Sic et Matth. 1. Liber generationis IESU CHRISTI: id est catalogus maiorum Christi. Liber recti, aut iustorum: Ios. 10, Nonne hoc scriptum est in libro recti? Iudaei de libro Mosis aut legis exponunt, sed illa quies solis, post Mosen demum accidit. Hic idem Liber recti aut iusti citatur etiam 2. Sam. 1. ac videtur omnino denotare quendam proprium librum sacrarum literarum, qui interierit: qualis fuit etiam Liber bellorum Domini, cuius fit mentio

multo minus eum felicem ac beatum efficit Is vero idem est servus peccati, qui sese dedidit peccato, et in cuius membris illud regnat, impellens eum ad omnis generis pravas actiones. et denique quod in eum per iram Dei ad poenas temporarias et aeternas grassatur ac saevit. Ioan. 8 gloriantur Iudaei de libertate. At Christus contra contendit, eos esse servos, nec posse vere fieri aut esse liberos, nisi filius eos liberaverit. Exponit autem ipse Christus, de quânam libertate aut servitute loquatur: nempe de spirituali, addens regulam universalem, Omnis qui peccat, servus est peccati.

non raro sellare, aut insternere. Ligare aliquem hominem, est, eum in carcerem coniicere, aut alioqui capere, captivumque efficere: ut 2. Reg 23. Et ligavit regem Iehuda Pharao Neko in Ribla. id est, captivum fecit. Isaiae 51, Festinat vinctus ut soluatur. Ligare legem in manu iubebantur Iudaei, Deut. 6 ut eam perpetuo ad manum haberent, perpetuoque recordarentur eam observandam esse. Hinc fit metaphora, qua Esaias cap. 8 orat, ut Deus liget testimonium, et obsignet in discipulis suis: id est, conservet eos in vera doctrina, illiusque perpetuo memores faciat. Quae

mortuus: in eo loco quem vivens sanusque occupaverat, est subito mortuus. Loca, cantici. i. officia, functiones. 1 Par. 6, Quos praefecit David in locis cantici, in suis functionibus, officiis'ue aut ministeriis. Locus singulari quadam emphasi aliquando Iudaeam significat. superbiebant enim Iudaei de loci sui sanctitate. Ioan. 11. dicunt: Venient Romani, et tollent locum, ac gentem nostram. i. nostram hanc regionem occupabunt suis coloniis, nos vero Iudaeos vendent in diversas nationes. Locum alicuius alicubi non inveniri, non tam significat id quod Latini dicunt, alicui locum non

dolum in manu sua. id est, sua solertia feliciter promovebit suos conatus et consilia. Pro cura aut tutela: ut Proverb 3, Iustorum animae in manu Dei sunt. Psalm. 31. In manus tuas commendo spiritum meum. Sic Dominus dicit, Neminem pios rapturum ex manu sua, et Dei. Sic et Isaiae 3 dicunt Iudaei, perditis suis rebus, ad quemvis mediocris sortis hominem: Sis princeps noster, sit haec ruina sub manu tua. id est, tu suscipe curam afflictissimi huius regni, et reduc omnia in meliorem statum: quando quidem habes opes, quibus alas exercitum, aliosque necessarios sumtus facies. Matth. 4,

13. id est, in summas calamitates. Tenebrae enim res tristes et casus adversos significant: tum porro, si quis etiam in parvum lapidem impingit non abit illaesus: at hic impingitur in totum montem. multiplicatur igitur et exaggeratur ingens calamitas: Alii intelligunt de regno Aegypti, in quod Iudaei sperabant: quod sicut olim fuit tenebrosum, educente Moyse populum: sic et nunc frustrata spe opis, relinquetur in summis calamitatibus. Sic etiam dicitur Baculus arundineus. In montibus comedere, est idololatriae vacare: Ezech. 18. nam neglecto templo Domini, passim in montibus

plus, alius minus. Multiplicantes ad offerendum. Exodi trigesimosexto: Multiplicantes sunt populus ad offerendum ultra opus: pro, multo plura affert et offert populus, quam ad institutum opus sit necesse. Multiplicasti gentem, sed non auxisti laeticiam, Isaiae nono. id est, parum gavisi sunt Iudaei de incremento populi Dei per conversionem gentium, quin potius exacerbati et irritati fuerunt: sicut cum Paulus dicit Actorum vigesimosecundo, Mittam te ad gentes procul. Crescite et multiplicamini, Genesis primo et nono. id est, augeamini numero. Multiplicatae sunt aquae, Genesis

non deerit mendacium aut praevaricatio, ut est in Hebraeo. id est, multa loquendo fac le impingimus. An multiloquium carebit responsione? Iob undecimo. id est, tam prolixae verbositati respondendum non est? Putant Ethnici, quod in multiloquio suo exaudiantur, Matth. sexto. id est, Ethnici, Iudaei, et omnes ignorantes verum ac spiritualem cultum, eoque ad opus operatum delapsi sunt, cum ubique alibi suos cultus in immensum cumulant, tum et precationem multa loquacitate producunt, putantes Deum aestimare bonitatem precationis ex nimia prolixitate, non ex fidei vigore ac magnitudine,

sordes quaedam in medio domus sparsae: et quib, sublatis, mundus maximis peccatis, ira Dei ac poenis, turbis ac seditionibus liberatus videretur, sicut si ex aedibus sordes expurgarentur. Fornicatores huius mundi, 1. Corinthiorum quinto vocantur ii qui extra Ecclesiam tales sunt, ut Ethnici ac Iudaei. id est fornicatores, non Christiani. Opponitur hic mundus Ecclesiae. Scimus quod idolon nihil est in mundo, 1. Corinthiorum 8. Prorsus idem est ac si dicas, nihil est in rerum natura, sed est tantum stultum et impium somnium

Bibliographia locorum inventorum

Bunic, JakovCortonus de Vtino Minorita, BernardinusPetrus GalatinusColonna Galatino, Pietro (1469-1534; m. post 1539.) [1526]: De vita et gestis Christi, versio electronica, 10155 versus; verborum 68245, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [bunic-j-vgc.xml].

Vlacic Ilirik, MatijaZigerius, Emerik (1520-1575) [1549, Tolna; Magdeburg]: Epistola cuiusdam pii concionatoris, ex Turcia, ad M. Illy. missa, qualis nam status Euangelii et Ecclesiarum sub Turco sit indicans, cum Praefatione Illyrici (1549), versio electronica, Verborum 1772, ed. Stanko Andric [genus: prosa oratio - epistola; poesis - epigramma] [numerus verborum] [zigerius-e-epist.xml].

Grbic Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559]: Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica, Verborum 3353, ed. Nino Zubovic [genus: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [numerus verborum] [grbic-m-aristea.xml].

Vlacic Ilirik, Matija (1520-1575) [1581]: Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica, 600000 verborum, ed. Neven Jovanovic [genus: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [numerus verborum] [flacius-m-clavis-1.xml].

Omnes locos monstra

Preme hic ut KWIC videas