Jam vero ab eo tot tantisque editis ingenii monumentis, pluribusque aliis vobis non ignotis, quis de ejusdem celebritate potest dubitare? Quam tamen dicam breviter, patres conscripti, fuisse tantam, quam maxima esse potuit; Romamque illam ipsam, in qua privatus degebat, et veteris potentiae et novae religionis majestate superbam, eidem suam cessisse visam quodammodo gloriam, quum ad unum hominem et civium et advenarum oculos videret patereturque conversos. Illum qui tunc temporis vere Maximus et dignitate et sapientia Pontifex Petri sedem tenebat Benedictus XIV. carum habuit atque in pretio. Illum de Vaticani templi pulcherrimo altissimoque fatiscente tholo consuluit; illum de aquarum alluvionibus derivandis tam in Pontinis paludibus quam in agro Bononiensi ac Ferrariensi interrogavit; illi Romanae ditionis perlustrandae describendaeque cum magno instrumentorum apparatu, duosque telluris gradus magno cum labore per Apennini juga magnoque cum sumptu dimetiendi curam demandavit. Illum idem in urbe retinendum censuit, quum Joannes V. Lusitaniae rex cum aliis ipsum invitasset, ut in Brasiliam navigaret, easque Americae describeret et metiretur trans Oceanum semotissimas regiones, quas cum Hispaniarum rege statuerat permutare. Illum denique Sylvii Cardinalis Valentii nobilissimi atque ad omnia magna nati, vestri[ERROR: no reftable :]Vide Annali di Mantova scritti da Scipione Agnello Maffei, l. II. c. 7. ubi haec habentur: Valenti famiglia detta dal Janelli nobilissima e discesa dall' antico Epidauro, oggi Ragusa : ut refert Rogerius ipse, De Solis ac Lunae defectibus, lib. IV. ad vers. 855. origine civis, patres conscripti, quo utebatur ad sanctiora consilia, incitamento voluit adhibere ad astronomiae domicilium ponendum atque adornandum. Verum Sylvii primum, deinde Benedicti mors consequuta haec Romae ornamenta tunc invidit. Qui vero in ejus locum suffectus est Clemens XIII. eodem habuit in honore Rogerium, multaque ejus certe fecisset consilio, nisi et gravissimis toto ferme Pontificatus tempore sese tempestatibus jactari agitarique sensisset, et alio avocasset ipsum Rogerium Lucensium respublica. Erat Lucensibus eo tempore gravis de aquis controversia cum Florentinis; quumque viderent in Etruria hanc dirimi componique non posse sine alicujus viri hoc in genere et scientia excellenti et auctoritate magna, mentem ad Rogerium convertunt: illi suam caussam, fortunas, salutemque commendant, mittuntque Vindobonam seu procuratorem suarum rerum seu patronum rati id quod accidit, multum nempe apud caesarem Franciscum valituram tanti viri celebritatem. Nec sua ipsos fefellit spes. In caussa difficili atque impedita multorum studiis ita versatus est, ut et caesaris voluntatem delinierit, et totius augustae gentis benevolentiam mirifice sibi conciliarit; Lucensium vero commodis tantum inservierit, quantum ab illa republica et honores decreti de ipso nobilitate donando, et effusae largitiones, et singulares gratiarum actiones declararunt. Vos autem, patres conscripti, scitis ipsi, quanto fuerit vobis adjumento, quantumque valuerit ad avertendam a vobis, quae impendere videbatur, procellam concitatam ex suspicione quadam Britannorum mari potentissimorum, perinde quasi in vestris portubus contra ipsos et exstruerentur et armarentur naves. Iram gentis injuriae omnis impatientissimae placavit; animos Gallorum non offendit; quin potius et sibi et vobis summopere devinxit; initumque est non multo post commercii foedus illud vos inter Galliarumque regem, quo nihil vestro nomini honorificentius, nihil reipublicae commodis utilius, nihil denique vestrarum navium longe lateque commeantium securitati accommodatius. Mitto reliqua commemorare, in quibus illo estis feliciter usi. Et sane quae res umquam esse potuit tanta, quam hac ingenii celebritate non ille optatum ad exitum perduxisset, qui quum illos veteres philosophos aemulatus Pithagoras, Xenophanes, Platonesque sese ad Europae peragrationem dedisset, orbem prope terrarum fama sui atque admiratione complevit? Sic enim ejus in urbes adventus celebrabatur, ut gloriam ingenii expectatio hominis, expectationem ipsius adventus existimatioque superaret. Qui ad eum omnium ordinum fiebant concursus? Quae invitationes? Quae acclamationes etiam, quum sese in coetus litteratorum hominum ferret atque in conspectum daret? Illum omnis Italia, quod in ea erat altus atque eruditus, quasi decus proprium, summis ubique laudibus est prosequuta; illum Gallia hominum doctissimorum copia referta jam tum suis sedibus dignum ac nomine censuit; illum Britannia[ERROR: no reftable :]Comitis Macclesfieldii, praesidis Societatis Londinensis, studio fuit etiam rogatus, ut cum aliis Societatis Londinensis astronomis in Californiam trajiceret Veneris transitum sub Solis disco observaturus; sed quum id facere Rogerius statuisset Constantinopoli, ire illuc recusavit. alium tamquam civem suum Neutonium et suspexit, et in sapientiae accepit Collegium; illum Germania vel aemulum vel imitatorem Leibnitii est admirata. Quid plura? Illum denique omnium gentium, quas peragravit (nam qua erat cognoscendarum rerum morumque hominum inspiciendorum aviditate et Hellespontum, et Troadis oram, et Bosphorum Thracium, et Scythiae partem, et Moesiam, et Daciam, et Sarmatiam obivit), illum, inquam, omnium gentium viri principes ipsique reges et visendum censuerunt, et benevolentia amplectendum tamquam doctrinae quoddam veluti monstrum ac prope miraculum. Et erit jam, qui miretur, eum amplissimo stipendio post hanc confectam longissimam clarissimamque peregrinationem a senatu Mediolanensi, summa cum voluntate Mariae Teresiae imperatricis augustae, fuisse invitatum, ut Ticini primum, deinde Mediolani mathesin astronomiamque doceret? Carum illic fuisse Mutinensium duci, qui Austriacae tunc Insubriae praeerat; post etiam Ferdinando Archiduci ingeniorum optimo aestimatori, qui Estensium principi in eo imperio successit; totique denique urbi praeclarissimae fuisse pene in deliciis atque amore? Consequuta sunt autem ea tempora, patres conscripti, cum, gravissimis late suspicionibus excitatis, Jesuitae invidia multorumque odio conflagrarunt: Rogerius vero in tanta animorum simultate judiciorumque iniquitate nullam non modo sensit celebritatis diminutionem, verum etiam non leve ejusdem expertus est incrementum. Nam in ipso illo Societatis Jesu luctuosissimo ac miserando naufragio, quo demersa est atque exstincta fere omnis, in ipsa illa moerentium sociorum trepidatione atque fuga Ludovici XV. singulari patrocinio usus est. Is enim ipsum, quum nosset jam cogitare de relinquenda Insubria, honestissimis conditionibus fortunarumque amplificatione suum in regnum advocavit, Lutetiamque Parisiorum sedem ei studiorum obtulit tamquam portum tutissimum, nullo labore alio nullaque molestia demandata, nisi ut optices eam potissimum partem, quae ad res maritimas pertinet, excoleret diligentius regeretque praeses. Qua quidem re, ut dicebam, manifeste patuit, nullam esse potuisse tantam vel hominum vel temporum injuriam, quae hujus viri gloriam labefactaret, quum in ea ipsa Gallia, in qua tot foedi tantique tumultus rumoresque in Jesuitas exstiterunt, et Ludovici XV. perhonorifico decreto aucta fuerit, et ejusdem nepotis Ludovici XVI. amore confirmata, et utriusque regis ministrorum judicio ac sapientissimi Vergennesii[ERROR: no reftable :]Comes Vergennesius, quem honoris gratia nomino, obiit eodem tempore eodemque fere die, quo Boscovichius: in eo Gallia ministrum prudentissimum aequissimumque, in hoc amisso clarissimum philosophum desideravit. in primis, omniumque Galliae procerum amicitia studioque sustentata.