Stay, Benedikt (1714-1801) [1755, Rim]: Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica, 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [stay-b-phil-rec.xml].
Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
ARGUMENTUM / LIBRI PRIMI.
Totius operis de natura rerum argumentum proponit Auctor, mundique
Conditorem, et moderatorem Deum invocat: orat pro incolumitate Silvii
Cardinalis Valentii, cui haec nuncupat; tum eundem alloquens ait, se
philosophiae inhaesurum Newtoni, quem laudat; demum faventem, intentumque
his perlegendis animum exposcit. A vers. 79 Initium facit a
rerum in mentes, et corpora divisione, cum, an alia quaepiam natura existat,
ignoremus. A vers. 95 ad vers. 114 Inter mentes, vel summam Mentem, nempe
Deum, vel mentes creatas esse, ait; nobis primo vestigandam esse naturam
nostrae mentis, et corporum, inde ad Dei naturam cognoscendam gradum
faciendum. Nos mentis nostrae existentiam cognoscere, ejus tamen natura
ignorare, cognitationem non esse, nisi unam ex ejus
proprietatibus. A versu 158 non esse innatas in animis nostris ullarum rerum
ideas, at rationis vi nos vera a falsis plerumque distinguere posse ad vers.
250. Nos a singularum rerum ideis universales efformare; illas vero acquiri
vel per sensus, vel per reflexionem ad vers. 318. Tum agit de conjunctione
mentis cum corpore, de libertate hominis, de sufficienti Leibnitii ratione,
quam refellit. A vers. 379 nos animae, praeter paucas proprietates,
innumerabiles alias, naturamque ipsam, cui
innitantur, nescire affirmat, item et corporis; sensus enim, quibus corporum
notitias haurimus, ad naturam non pertingunt, et pauci sunt, et imbecilles,
ad vers. 480. In corporibus esse vim quandam excitandi in nobis ideas, ut
caloris, frigoris, etc. quae rebus ipsis similes non sunt, esse alias item
eorundem proprietates, quas essentiales dicimus, sed
harum perpaucas a nobis cognosci, quae hic enumerantur. Ad vers. 548.
Quamvis corporis naturam cognoscere non possimus, investigationem tamen
earum proprietatum nobis non
ommitendum. Tum a vers. 607. de tempore, et spatio agit:
utrumque dividit in absolutum et relativum: primo spatium absolutum
considerat, deinde tempus absolutum, tum spatium relativum, postremo tempus
item relativum. A vers. 783 ad motum transit, pariter tam absolutum, quam
relativum: absolutum, quem et verum appellat, aestimari per vires impressas, ait, ad vers. 901. Motus distinguit in
aequabiles, acceleratos, et retardatos, et explicat. Distinguit item motum
corporis a motu puncti. Numerus punctorum massam corporis, seu quantitatem
materiae constituit; at moles est spatium externa superficie conclusum. Ex
idea massae, et molis oritur densitatis idea. A vers. 952. nos vero motus
corporis per massam multiplicatam in spatium, seu in velocitatem, et tempus,
vel demum, posito eodem, vel aequali tempore, in solam velocitatem ad vers.
972. Qua ratione, et quibus regulis proprietates corporum, et naturae leges,
sint inquirendae, quidque ab aliis Philosophis veccatum sit in
causis rerum investigandis: quia a nobis primae rerum causae cognosci non
possunt, ab effectibus et phaenomenis naturae ejus leges esse inquirendas:
tum quonam pacto ex phaenomenis illae cognoscantur, et qua ratione inductio
adhibenda, quantoque haec hujusmodi rebus usui sit: praecipue tamen tres in
naturae investigatione regulas prae oculis habendas: primam esse; eas
qualitates corporum universales esse, quas omnibus convenire experimur:
secundam; causas rerum non plures ponendas esse,
quam quae Naturae phaenomenis explicandis sufficiant: tertiam; effectuum
ejusdem generis easdem causas esse. His rite servatis, quamvis certi in
statuendis causis esse non possimus, ab errandi tamen periculo plurimum nos
abesse. Haec omnia ad versum 1260 exponit. Tum ad proprietates corporum
delabitur, easque inductione probat, nempe, impenetrabilia, extensa esse, ad
figuras omnes, motusque recipiendos idonea, atque in immensum divisibilia.
Deinde a vers. 1420 proprietatem a Recentioribus detectam explicat, nimirum
vim inertiae quae corpus conservat in eodem statu quietis, vel motus
uniformis in directum, nisi aliqua vis externa cogat eum statum immutare:
exponit hujusmodi vires statum immutantes, quae et agentes vocantur,
dividit, ac metitur, ad versum 1515. Tum virium, ac motuum compositionem
aggreditur tam directam, quam obliquam, ac eorundem resolutionem. Porro a
vers. 1690 de viribus centralibus agit, per quas descripta curva linea jacet
semper in eodem plano, quod transit per rectam, per quam corpus
projicitur, et per centrum virium ; et fiunt areae, seu sectores illius
curvae temporibus proportionales. A vers. 1828 significationes quarundam
vocum, quae huc pertinent, declarantur; in quo vis tangentialis differat a
vi inertia, et a vi, quam centripetam appellamus, unde vis
certifugae nomen, et quid sit. Nullam esse pugnam inter
centripetas, et centrifugas vires, ait, ut quidam opinantur, eosque
refellit, ad vers. 1932. Corpus, quod a vi activa ad centrum semper urgetur,
in eadem curva, quam describit, semper perseverat, neque tum poterit ob
continuos impulsus in centrum cadere, in eoque sisti. Demum a vers. 2050 ad
vers. 2069 animadvertendum hoc esse ait, si corpus vi repellente impulsum a
centro fugiet, figuram, quae describetur, convexitatem centro obversuram.
Concludit postremo, ut corporibus, sic mentibus suam videri esse vim quandam
inertiae, qua eundem, in quo sunt, statum animi conservare nituntur, nisi
extrinsecus quibusdam viribus dimoveantur, velut variis motibus, ac
affectibus, qui tranquillitati nostra obsunt plurimum, ac pacatam vitae
rationem perturbare consuerunt, eoque, quo maxime nobis opus est, ad summas
nimirum, perennesque res assidua meditatione dirigendi.
Stay, Benedikt (1714-1801) [1755, Rim]: Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica, 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, ed. Neven Jovanovic [genus: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [numerus verborum] [stay-b-phil-rec.xml].
|