Your search found 110 occurrences

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-110:

pulsus ab urbe
Nullo, quod stupeas, patriae comitante parentem,
Nec iustum pulla prodenti veste dolorem.
Rumor, ut insolito totam pervaserat urbem
Murmure et ad viduae delapsus coniugis aures,
50   Caesaris imperio migrasse uxore relicta
Et Laribus patriis Ticinas exulem in oras,
Obstupuit subito sensuque animoque pependit
Dispoliata diu, quasi fulmine tacta. Parentem
Ut nati immodico videre dolore subactam,

breviter: „Sic pignora patrem
Deseritis miserum, nec ad ultima pergitis usque
Ire patri comites fidi!“ Cito praepete cursu
Quisque moras rumpens portis celer advolat urbis
70   Atque vale, si plura nefas per Caesaris iras
Addere, supremum properant afferre parenti.
Sed procul aspectu patriae natisque diremptus
Iam per inassuetos nemorum capit ille recessus
Ad Ticina viam magnis cum luctibus arva.
75  

160   Principio, petiit dum fors velut agmine facto
Illius una caput subito et torrente malorum
Obruit. Afflictum iam terret imagine mortis,
Iamque capessitos animo proponit honores,
Crudeles Theodorici iam Caesaris iras.
165   Mox velut in speculo vidit male fida senatus
Consilia et querulo complevit pectora luctu:
„Quid me felicem toties iactastis, amici?”,
Vix sine conqueritur lacrimis, „Fortuna faventem

municipis. Iam toto pectore caelum
Spirat et aeternas celsum super aethera palmas.
325   Nec mora, fulminea praetor tum percitus ira
Ore oculisque minax paucis sic increpat: „Ergo
Nec mortis terror, tanti nec Caesaris ira,
Perfide, te moveat?“ Simul ense revellere iussit
A cervice caput lictorem. Iussa secutus
330   Brachia per gyrum vibrato torquet in ictum
Ille gravem mucrone inclinatumque recidit

oppidis extructam esse. Gallos autem Senones, Germanos, Suevosque fuisse, inter illustres constat auctores. Hi ergò Galli, eorumque posteritas harum novarum Urbium a se conditarum dominio integrè potiti sunt ad Monarchiam usque Caij Iulij Caesaris, Tridento tamen diutius imperitaverunt.

(2) Operae pretium igitur videtur breviter fide historica quomodo aut quando Civitas agerque Tridentinus in Romanorum potestatem devenerit, commemorare: prius tamen quid Strabo

Druso Libone et Lucio Calpurnio Livij filio Lucij Nepote Pisone Caesonio consulibus, hoc est anno ab Urbe condita septingentesimo trigesimo nono, ante Christi vero nativitatem anno quarto decimo, a Druso et Tiberio Augusti Caesaris privignis hae res sunt gestae.

(4) Rhaeti inter Noricum et Galliam Cisalpinam ad Alpes Italiae finitimas (per hoc etiam constat Rhaetos esse Germanos), quas Tridentinas nominant, sedes suas habent: hi

ferè Europam saeviente, et haec Urbs unà cum compluribus alijs funditus excisa atque devastata est, atque in ruinis per annos ferè sexaginta plus minus comminuta iacuit:

(2) donec illam Theodericus Gothorum in Italia Rex, Imperatoris Caesaris Flavij Anastasij Augusti in Occidente Locum tenens, subita Bavarorum ferocissimarum, ùt ipse ait, gentium in Italiam irruptione commotus, a fundamentis erigi curavit, novisque ijsdemque validissimis moenibus adversus exterorum vim cinxit et

Tridentino Vallem Lagarinam cum Ursinico pietatis ergò dono dedisse: iactitant Sacratissimum Caesarem motum multiplicium Divi Vigilii Martyris miraculorum copia; hoc autem quàm falsum et a veritate alienum sit vel hinc patet. Caesaris enim Theodosij obitus multis annis antecessit Divi Vigilij aetatem; obiit namque Mediolani anno Christi trecentesimo nonagesimo quinto. Divus autem Vigilius passus est anno gratiae Quingentesimo et vigesimo, quùm viginti annis Episcopatui

Tirolensis Provinciae Principi adeòque civitatis Tridentinae Domino subiectum fuisse. Ea enim regio, quae hodie Tirolensis nuncupatur, olim pars regni Bavarici fuit, ab ipsisque Baioariae regibus et ducibus ad tempora usque Friderici Barbarossae Caesaris Augusti administrata est.

(7) Porro ratio, ordoque temporum iam exigere adeòque a nobis postulare videtur ut continua serie ad nostra propius tempora instituta decurrat oratio.

benignitate elargiri dignetur. Amen. Rudolphum Mediolani mortuum excipiunt fratres eius duo germani Albertus cum Trica et Leopoldus Probus. Hic filios reliquit quatuor Vvilhelmum Honorificum, Leopoldum Iuniorem, Ernestum ferreum, patrem Imperatoris Caesaris Friderici Quarti Pij felicis semper Augusti, et Fridericum Seniorem patrem Sigismundi liberalissimi illius Austriae Archiducis, qui post obitum Patris communibus aliquandiu auspiciis omnes Austriae ditiones simul gubernaverunt.

se devinxit atque obligavit erga Provinciales suos Tirolenses eisque omnia sua et singula privilegia, quae ab antiquo habuerunt de novo gratiose confirmavit, quum frater eius interea germanus Dux Fridericus sub potestate et imperio Sigismundi Caesaris detentus esset atque in ea obligatione Episcopus Brixinensis inter caeteros comprovinciales, tanquàm concivis (vulgo ein Insässer) annumeratur et appellatur. Sed libet hoc maximè hoc loco Illustrissimi

eisque tali titulo Maximilianus Caesar Comesque Tirolensis lingua vernacula scribere solebat : Den Ersamen Unseren getrewen lieben IC den Räthen und Verwesern zue Triendt etc . – Erat autem ea tempestate Caesaris Maximiliani eius nominis primi sacratissimae memoriae, tanquam Principis Tirolensi in civitate Tridentina Praefectus sive Capitaneus nobilis Vir Dominus Adamus a Vveinegck, Caesarea Maiestate Consiliarius et Praefectus Castri

Consiliarius et Praefectus Castri Sigmundskron.

(15) Caeterum ne omninò quis dubitet, civitatem Tridentinam non Episcopo eius Urbis, sed cuivis legitimo Comitatus Tirolensis Principi subiectam esse, placet unas ipsius sacratissimi Caesaris literas testimoniales in medium producere, quarum principium et finem fideliter subtexo : Maximilianus divina favente clementia Electus Romanorum Imperator semper Augustus ac Germaniae, Hungariae, Dalmatiae, Croatiae etc. Rex

Theodericus Rex Gothorum moenibus cinxit contra Boios. In tertium Librum plura consulti differo.

(3) Paulus Iovius Novocomensis Episcopus Nucerinus Historiarum sui temporis Libro quadragesimo secundo Tridentinos sub ditione Caesaris, et non Episcopi eius Urbis constitutos esse apertè testatur.

(4) Johannes Sleidanus Commentariorum Libro XIV: Tridentum est in Alpibus ad Athesim flumen Ferdinandeae ditionis oppidum, a Venetijs iter tridui, Verona

Sic dexter ales omen accinit volans,
Sic dixit urbis miles assensu pari,
Clamavit Augustum sub arce alti Iovis.
Sublimis orbis unde Caesar evocor
Stirpe hinc reiecta Caesaris Constantii.
Tranavi eodem accitus huc oraculo,
Imperii ut altum quod dat occasus decus,
Sic Phoebus oriens sceptra det pari omine,
Totius ut orbis Caesar unus efferar.
Placabo

occasus decus,
Sic Phoebus oriens sceptra det pari omine,
Totius ut orbis Caesar unus efferar.
Placabo divos mille caesis hostiis,
Qui tam secundos navibus darunt notos,
Ut et tenendi Caesaris donent decus.
Sed et dabunt, nec enim di in altum caelites,
Quem sustulerunt, atque eo colunt modo,
Medio velut suspensum inertes deserunt.
Pergunt favere: ea superis constantia est.

Aci: Adsum, ducis perfecta iussa mox dabo.
Por: Solenne rex diis Nilicis sacrum parat.
Huc ergo quivis ordo praesens advolet,
Eques, senatus, plebs, sacerdos, pontifex,
Qui vota votis Caesaris iuvent suis,
Mox perlitaturi simul peralacriter.
Sic imperat ter maximus Maxentius.
Aci: Cuncta exsequemur sedulo, princeps, statim.
Age, praeco, plebem

simul peralacriter.
Sic imperat ter maximus Maxentius.
Aci: Cuncta exsequemur sedulo, princeps, statim.
Age, praeco, plebem buccinae sono evoca,
Et verba magni Caesaris voce increpa!
Cer: Sic faxo propere, nemo ne indictum putet.
„Det lingua liberam auribus silens viam,
Fragore presso verba nec turbet loquax!

Cer: Sic faxo propere, nemo ne indictum putet.
„Det lingua liberam auribus silens viam,
Fragore presso verba nec turbet loquax!
Haec est voluntas Caesaris ter maximi,
Quam nemo, ni sit capitis hic impos sui,
Contemnat audax negligatve nescius!
Solenne divis Caesar apparat sacrum.
Huc ergo quivis ordo praesens advolet,

Scena V. Catharina – Nutrix – Agla – Therpe
Edicta quae sint Caesaris, nutrix, tenes?
Et quos suorum daemonum cultus paret
Superba sculptis sceptra subiciens diis?
Ridendane an deflenda sunt isthaec magis?
Nut: O virgo Christi plena spirans

hanc ab ipso lacte perfidiam dedi,
Nec, si quid ille criminis fors imperat,
Censeo patrandum: nulla vis cogat malum!
Sed nos inerme, debile mulierum genus,
Contra furores Caesaris quid possumus?
Tantisper illa sacra dum patrat furor,
Secreta solae inter domus penetralia,
Quod quimus unum, rite fundamus preces!
Cat: Debile repressit foeminae aviditas

igitur artes periclitamini,
Atque interim, dum fit sacrum Proserpinae
Et inferis litatur hecatombe diis,
Ciete manes, fata et ipsi pandite!
Hex: Votis libenter obsequemur Caesaris.
Eri: O imperator, huc cedo manum dextram!
Per ipsius caput trifaucis Cerberi: 386] deducere A. 396] dexteram A. 367sq.] Sen. Ag. 2 adsum profundo Tartari

Diocletianum mortuum
Nuper superstitem vivumque assistere!
Dip: Ipsum roga de his, quae iuvat cognoscere!
Max: Interroga tute ipsamet! Dip: Secundane
Sunt fata nostri Caesaris? Ast: Secunda sunt
Et fausta prorsus, auspicata et omnia.
Hex: An, imperator, diis ab infernalibus
Audire te delectat etiam oraculum?
Max: Quidni iuvet? Hex: Hic ergo, Caesar,

Imperium ditione tenes, Minos, Rhadamante,
Aeace, Plutonis coniunx, Proserpina, votis
Aspirate meis, mihi et intra hunc ilicet orbem
Sistite noctigenarum aliquem, qui fata repandat
Caesaris! Aeternam per noctem atque atria nigra,
Per Phlegetontis aquas, per Cerbereos ululatus,
Eumenidesque colubriferas, teterrima monstra,
Per Stygiae adiuro vos livida stagna paludis,

Ergastuli stomachus squalore concitus
Prae nausea mox evomet mala toxica,
Et alta mentis, qua tumes, superbia
Fame ac siti depressa sese corrigens
Obtemperare iussis discet Caesaris.
Agl: Permitte me, dominam ut ancilla subsequar.
Don: Recede mox, ni fuste vis tractarier!
The: Sine, obsecro, suas herae pedissequas
Praestare saltem paululum

Et fors puella mollibus sermonibus
Solvet severam sub sophis sententiam.
Torbele, quotquot sunt sophon gymnasia,
Quos docta studiis ornat Aegyptus, voca!
Tor: Mandata magni Caesaris velox ago. 633–704] H 520–43, 580–627. 633–40] C 750–54. 641] 679. 649] Sen. Med. 931sq. Incognitum istud facinus ac dirum nefas / a me quoque absit. 653] C 764.

Quum nunc beatos gaza dives personet.
Cli: Natura nato, quod sat est, homini dedit.
Nil quaerat extra, quum beatus sit domi!
Aurum beatos non facit sed anxios.
Tor: Aliud potentis Caesaris iussu fero:
Vos ut scientum de tot urbis millibus
Suprema doctrinae eligatis pectora.
Sop: Num Caesar aulam philosophis ornet suam,
Sapiat ut ipse rector orbis, aut sophos

768] H 671.
Vincite, percutite securi, bestiis
Crudelibus date in cibum vel ignibus
Cremate! Christianus en, Christum colo!
Pis: Fatuum amolire Caesaris e conspectibus!
Mac: Ad virginem illi tendunt. Euge, subsequor!
Catharina virgo, Aegyptiae gentis decus,
Deo dilecta, nobilis inter caelites,
Iam mox regina futura, macte te

Ad virginem illi tendunt. Euge, subsequor!
Catharina virgo, Aegyptiae gentis decus,
Deo dilecta, nobilis inter caelites,
Iam mox regina futura, macte te geras,
Cum stabis ante sanguisugae Caesaris
Saevum tribunal immolanda victima!
Memento candidae stolae et baptismatis!
Te consecratam nuptiis caelestibus
Laetare, sponsum praedica habere filium
Dei

Obdurat horum cantibus mentem suis.
Caedatur intus flexili flagro cutis,
Nostri oculi ut isto gaudeant spectaculo!
Cat: Abeo, sed ista state constantes fide,
Nec vos ferocis Caesaris vis impotens
Perturbet! Alto rex deus solio videns
Certamen istud en coronas praeparat.
Vos mox triumpho regna caeli maximo
Ibitis Osannah succinentibus

carcere,
Vacua medelae pharmaco et solatio,
Abhincque pridem durus escam denegat.
Vereor, ut illa seminex oblangueat,
Unde animus illam visere exardet mihi.
Por: Sed est timendus Caesaris furor tui.
Voluit furente sic fame illam confici.
Liv: Ecquis virorum dura finxit pectora,
Ut ista pressis intuantur lacrymis?
Sed nimis atrox est hic meus prae ceteris:

Huc fert ab aula nuncius celer gradum.
Fortassis istud, vis quod arcanum, efferet.
Liv: Non me fateri iam palam Christum pudet.
Alia subivit pectori vis roboris.
Nec metuo diras Caesaris nostri minas
Neque adeo tantum nuper horrendam necem.
Cat: Ista est lavacri vis sacro spiramine
Immissa menti, qua novus surgit vigor.
Vos ite, Christi spiritum sectamini!

te repudians nunc priorem coniugem.
Cat: At ego iugalem cum altero iunxi fidem,
Et plura longe qui regit potentius,
Et me beatam regio throno levet.
Proin sponsa Christo Caesaris sperno thorum.
Cha: Miserere, quaeso, compos haud virgo tui,
Iuvenilis istud tempus aetatis vide,
Formaeque quidnam splendor iste postulet!
Genus Lagidae stirpis extingui sines?

Sic nulla quamvis aspera illam moverint.
Utrinque Christus ille constantem tenet,
Neque sibi sponsam comprimi per vim sinet,
Suae ille sponsae sponsus est fidelior.
I, nec timere Caesaris vim me, refer!
Cha: At iste magno vaeniet rigor tibi! 1284 Cha] H 1117: A. 1304] H 1137: impudenter A. 1290] C 1041. 1297] Prud. ham. 258 solvendi

Caesar, nec malum insontes luant!
Ego patravi, si quod est istud nefas:
In me cruentum verte ferrum, carnifex!
Max: Es ausus istud, Porphiri, ausus es nefas?
Mandata pluris nec tibi sunt Caesaris?
Por: Ego cadaver coniugis, Caesar, tuae,
Quod vile proiectum canibus extabuit,
Dedi sepulchro. Crimen est si hoc, corripe!
Max: Hoc ipse vero nolle, clamaram palam.

sed passiones suas exigit. 1729] B 1812; C 1891. 1731] B 1813; C 1892.
Magno et triumpho vos vehent ad sidera!
Por: Mucrone stricto, miles, en caput feri!
Quin hic facesse iussa vestri Caesaris! Scena VIII. Maxentius – Catharina – Pelatis – Theodulus – Basilius –

Secunda ad Carolum archiducem
State, silete, animis omnes linguisque favete!
Salve quanta salus caelo data maxima ab alto
Carole, honorato sate sanguine! Caesaris ingens
Fernandi genus horrendi fera robora Turcae
Frangens, arma Erebi cohibens victricibus armis.
Te propter silvis ingens, et vallibus Oenus
Laetior auriferos interfluit agmine montes.

Isthuc eodem Caesar edictus feror,
Totius ut orbis Caesar unus efferar.
Placabo mille caesis hostiis deos,
Qui tam secundos navibus dederunt notos.
Precor, ut tenendum Caesaris donent decus:
Sceptrumque nostrum fausto firment omine:
Aquilas Quiritum signa ne frusta geram,
Diis laureatos auspicibus fasces levans.
Quod si recusent, iuro

hoc mihi relinquito
Negocii, servo tibi ad omnia paratissimo.
Clangite, ohe, sonitus iteret tuba multa sonoros!
Pronuncianda tribune cura haec edicta Caesaris,
Decreta sancta maximi et invictissimi.
Tri: Pronuncia, praeco, haec edicta Caesaris!
Prae: Pronunciabo, o ductor illustrissime.
Audite cuncti,

sonoros!
Pronuncianda tribune cura haec edicta Caesaris,
Decreta sancta maximi et invictissimi.
Tri: Pronuncia, praeco, haec edicta Caesaris!
Prae: Pronunciabo, o ductor illustrissime.
Audite cuncti, quae voluntas Caesaris
Maxentii servanda cunctis imperat!
Quoniam superum deorum avita numina

Decreta sancta maximi et invictissimi.
Tri: Pronuncia, praeco, haec edicta Caesaris!
Prae: Pronunciabo, o ductor illustrissime.
Audite cuncti, quae voluntas Caesaris
Maxentii servanda cunctis imperat!
Quoniam superum deorum avita numina
Nostro imperio multas opes et plurima
Praesidia contulere, volo immortalibus

hodie. Rebellis aut ferro neci
Dedetur, aut flammis peribit et ignibus.
Adeste cuncti, victimasque adducite.
Genibusque nixi thura Diis accendite.
Iubet haec voluntas Caesaris invictissimi. Scena II.
Pon: Io triumphe, io socii nunc plaudite!

En unguibus astantes deos rapacibus
Interroga quaecunque lubet et consule!
Si sic placet, ipse lubens rogabo. –
Max: Perplacet.
Pon: Eruntne fausta fata magni Caesaris?
Dae: Faustissima, donec imperet apud inferos.
Pon: Audite et acclamate fausta milites!
Mil: Monarcha mundi floreat Maxentius!
Pon: Romamne salvus perveniet

prima virginum
Et Caesare sponso digna praeter ceteras,
Dic, quid tibi vis, vel quid boni desideras?
Responde animo fac sis bono! Clementiam
Te maximam decet experiri Caesaris.
Cat: Unum est bonum, Caesar, quod expeto mihi
Tibique pariter et omnibus mortalibus.
Max: Fierine potest, ut ego bona plurima cupiam,

mortem] BM 2,705; Verg. Aen. 9,401. 1177sq. victae … victrici] BM 710sq. Tibi gloria victae / Maior erit quam victrici. 1180] BM 2,711sq. Spes unica tanti / Sanguinis. 1180–86] BM 2,719–25 Nec te clementia Caesaris ullum / Ad scelus invitat nec ad importabile pondus / Urget: opus leve, iucundum, laudabile, sanctum / Imperat. Id proceres optant, id supplicat omnis / Urbs tua. Quid tantis et sola et foemina votis / Non

necis paret aut discrimina mille malorum
Per flammas, gladios, per mille volantia tela
Persequar. Haud quemquam veritus sententia certa est:
Ibo comes lateri, comes imperterritus ibo.
Imp: Sed est timendus Caesaris furor, fame
Voluit miseranda qui puellam confici.
Por: Parce metu, regina, malo male nupta tyranno!
Nil te sollicitet, etenim deus aethere ab alto
Dirigit usque pios praesenti numine gressus.

et aspera fata
Consequimur. Tantum, o deus optime, nostris
Parce malis, regnique tui da luce potiri!
Por: Mucrone, miles, hoc statim caput feri,
Facesse cruenti dira iussa Caesaris!
Car: Invitus ego tam bellicosum principem,
Quem mille timuit hostium valida phalanx,
Miles timida segnis feriam – heu dolor – manu?

Persolvant meritas superum tibi numina grates! IIII. Ad archiducem Ferdinandum
Gratia debetur merito tibi maxima et ingens,
Caesaris, o FERNANDE, ingens genus atque ducum dux.
Multi quem populi multaeque per oppida gentes
Agnovere pium ac fortem, quique optima longe
Prospicere atque animis venturos cernere casus

Liber primus
Ille ego, qui quondam famamque et fata parentum
magnorum Austriadum et genus alto a sanguine divum,
Boiaricosque duces, Caroli de Caesaris alta
stirpe satos Magni; post et labentibus annis
5  res atque arma virum cecini, decora alta iuventae,
ac veterum laudes comitum, qui regia Franci
progenies Montis gaudent cognomine Fortis.

195  non adeo; en nostro et sequitur de vulnere sanguis!“
Talia flammato postquam rex corde volutat
omnia tuta timens, meditatur praelia secum.
Impia detulerat iam fama etiam ante furenti
Caesaris armari classem cursumque parari
200  se contra et pariter facta atque infecta canebat.
Interea Caesar Germanis appulit oris
et Morinos Ubiosque petit Belgasque superbos.
Nec mora, Aquisgrani

Auria praeterea et terris, dux magnus et alto
et fidus Genuae vindex, incommoda regis
accumulat, Caroloque ferit cum Caesare foedus.
Sic deus omnipotens manifeste extollere vires
20  Caesaris Augusti proque illo ducere bellum,
Francigena Regis contra premere arma videtur.
Cernit ut Ausoniis sibi Rex Franciscus in agris
lumina tot cecidisse ducum et perculsa ruina
cetera: Nunc pacem te,

cum Caesar proceres regni sanctumque senatum
conventus vocat in medios et proelia Gallo
intentans belli nervos sibi colligit aurumque
150  argentumque micans signo: nec iussa morantur
Caesaris imperii proceres, ubi conspicit omnes
septem Spira viros electoresque monarchae.
Interea Gallus fines atque arva Sabaudi
principis invadit: Magnis contra imminet ausis
155  Vastius aggeribusque

Helvetios, genus armipotens, parvo agmine vicit
ad Ticinum, retulitque viro victoria laudem.
175  Ipse gubernator Mediolanensibus arvis
praesidet, Ausoniis belli dux summus in oris
Caesaris auspiciis. Sub te tolerare magistro,
o Vasti, Hispanum atque Italum fortissime ductor,
militiam et grave Martis opus florentibus annis
180  ac forma egregius iuvenis, tua cernere facta
assuevit

tam forti pectore et armis
Madrucio iuveni sua pristina castra sequenti
Vitriaci multo concedit milite muros;
hinc Gallo movet Austriades, hinc bella Britannus.
325   At Gallus, tanti genium qui Caesaris horret,
pertaesus vani incepti rerumque suarum,
rex pius ipse pio firmat cum Caesare pacem.
Iam vero Austriacum Germanos iustus in hostes
fert dolor, et meritam novitas accendit ad iram.

magno
340  iam turbare metu, collectas undique turmas
a ducibus, quorum primos Madruccius inter
unus erat, certatim ad sese in proelia cogit,
exiguas primo belli sub limine vires.
Caesaris una tamen manet imperterrita virtus,
345  opperiens hostes tumidos et mole sua stat.
Ilicet infandum princeps cum Saxone Cattus
contra fata dei, perverso numine bellum
indicunt foede capiti

insignem pietate virum; quam figere castra,
ante ducem cives genibus videre volutum
435  fundere vota deo in campis cum milite apertis,
pro se, pro patria, pro maiestate sacrati
Caesaris: Anglipoli quotiens his auribus hausi!
Ut pheretrum vidit, jacrimis ita Caesar obortis:
„Tene“, inquit, „magne o heros, misenade Madruci,
440  invidit fortuna mihi? Solatia magni
sunt

Madrucium comitem casus et pectore toto
accipiens: Etenim genti est huic maxima rerum
verborumque fides. Saxo fugit ocior Euro
455  Levocreamque petens urbem, non effugit arma
Caesaris. Hic capitur supplex et suacius ora:
„Veni“, Caesar ait, „vidi, deus omina vicit.“
Nunc adeo victor Caesar, Germania postquam
inter Danubium et Rhenum tota inter et Albin,
460  Auspiciis

imperio accitos Augustae ad moenia cogit
25  Vindelicum Caesar; postquam dimisit ab armis
agmina, Madruciumque alios fidum ante reservat,
credita praesidio cuius custodia sollers
Caesaris. Hic proceres inter tot Caesar et urbes
consilium summis regni de rebus habebat
30  et sacris nec iam proceres urbesque superbae
sancta Tridentinae synodi decreta recusant.
Christophorum Romam

salvus et Italiam venit; comes additur una
Madrucius regi factos miratus honores.
Ecce Senis autem in populo patribusque coorta est
45  seditio civesque in se Mendocius armat.
Caesaris hinc adversi hostes nova bella moventes
in ferrum Tusci pro libertate ruebant.
Caesariana cohors, quam dux Madrucius inter
Nicoleus, praedura urbem obsidione premebant.
50  Intus

manibus exsequitur solemneis ordine pompas.
Hic etiam Lodovicus adest ex urbe Tridento
115  Madrucius praesul, cui larga est copia fandi.
Laudibus hic tollit magnis ingentia facta
Caesaris eloquioque tonat mirante senatu
et populoet patribus praesentibus et magnis dis.
At Carolo exsequiis Quinto iam rite solutis
120  oblato reges componunt faedere bellum.
Insula Trinacrii iacet a

urbe preces, quam tu Madruci, amplissime
150  Christophore, antiqua sub religione tueris
conciliumque iuvas; legatos excipis ultro
hospitiumque paras. Patrum tu saepe sacrorum
Caesaris et regum, orator fidissime, fulges
quinque papis gratus, patriae decus, optime Phoebi
155  Maecenas inopumque pater, dum vita manebat.
Nunc Tiburi placida compostus morte quiescis.
Ast haec

Spauriacos genuit Madrucia fratres;
215  praesul Ioannes tuus est, o Brixina, Thomas,
Christophorus tuus Andreas, o Gurcica sedes.
Accipe Ioannis Federici insignia demum
facta patris, qui nunc Rudolphi Caesaris ingens
legatus Romae vivit, gratissimus urbi
220  Romanoque patri et regi dilectus Ibero,
consiliis animisque potens atque optimus heros.
At sequitur Chialantis eum carissima coniux

spes maxima gentis.
Macte Renate animo, comes o Chialaetice, miles
Emanuel Belgasque doma Parmensibus armis.
230  Macte simul Fernande animo et virtutibus orna,
o Gabriel, altis Romani Caesaris aulam.
Vela trahens tandem extremo sub fine laborum
quadrifida arma cano tua iam, Madrucia pubes.
Aspice treis galeas, numero De impare gaudet,
235  armiger in media Iovis est

aulam.
Vela trahens tandem extremo sub fine laborum
quadrifida arma cano tua iam, Madrucia pubes.
Aspice treis galeas, numero De impare gaudet,
235  armiger in media Iovis est et Caesaris ales
masgnanimusque leo in laeva, sed utrique corona
aurea, virtutis pretium, caput obtegit altum.
Dextera cassis habet vigilum, duo cornua, signum
statque coronata, ut media est, fert tertia

ego militibus cum Caesare principis oras
105  Saxonis invasi Federici, hic Marte secundo
cum superaretur flaventis ad Albidos undas.
At vero cum iam tandem devicta fuisset
Saxonia, ex iussu victoris Caesaris alto
Vindelicae Augustae lapsis succurrere rebus,
110  convenere duces regni totusque senatus.
Tunc comes adiunctus semper tutabar eundem
praesidio, donec sese victricibus armis

Tridenti,
195  multorum impensis operum auxilioque iuvabam.
Ex variis etiam legatos undique terris
ad me delatos, animo vultuque sereno
suscepi et regum mox ad tecta ampla remisi.
Caesaris auspiciis cum Maximus Aemilianus,
200  qui tandem imperii est summas moderatus habenas,
Hispalidum peteret fines; comes additus illi
connubii vinclo praestanti corpore nympham,
Caroliden iunxi

defendo, fatis semper melioribus actus.
Postquam autem inter se posito certamine reges,
310  hos inter motus mediis conatibus aegri,
congressi dextras iunxerunt pace sequestra,
Caesaris, ut voluit, miles sum castra secutus,
a quo tunc summus belli dux sponte creabar,
cum Saxo opprimere imperium, cum vellet et Hessus.
315  Mescia mens procerum fati sortisque futurae,
dum nequit

435  sub duce Farnesio discat ceu Troilus alter:
Tantus amor laudum, tantae est victoria curae.
deinde quis ignorat, quanta puer indole dignum
det specimen frater Gabriel Fernandus in aula
Caesaris? Est minimus natu, virtutibus anteit
440  ast multos, queis sunt effoetae in corpore vires.
Sed mihi prae reliquis tu non indictus abibis,
Carole Gaudenti, mea spes et maxima cura.
Namque tui

dedicationem. 13 Carole Gaudenti] Apostrophe ad magnificum dominum rectorem Carolum Gaudentium et alios liberos barones Madrucios. 18 tempore... ex illo] Autor historiam ab imperio Caroli V. Caesaris coepit. 25 sequar fastigia tantum] Autor promittit brevitatem. 28 urbs Athesina iacet] Exordium vel narratio a (??) descriptione urbis Tridenti in Athesia. 28 Athesina] Munsterus libro 3 folio

e Germanis in auxilium duas legiones accersit. Iovius p. 687. Lud. Guicciardinus Anguianum vocat pag. 122. 171-175: Alphonsus Daualus, Marhio Vastius vel Vastensis, Mediolanensis ducatus gurbernator ac summus Caesaris per Italiam belli dux, militaris scientiae peritissimus, cuius virtus etiam in proelio Ticinensi eluxit. 178 ff.: Aliprandus Madrucius baro, Ioannis Gaudentii filius, Caroli V. auspiciis primo militavit sub Alphonsio Vastio,

1. p7. qui Illeprandum vocat. * Hortensius lib. 2 p. 52. qui Hilprandum vocat. * Natalis Comes li. 1 pag. 8. qui Aliprandum Madrucium vocat, ut et Iovius. 344: Caesare exiguae copiae in initio. 345-346: Caesaris fortitudo. Avila ut sup. 347-349: Protestantes bellum denuntiant Caesari. Sur. an. 1546. 350: Caesar castra movet. 352 ff.: Descriptio Ingolstadii, urbis Bavariae. Ingolstadium extructum ab Anglis

Caesar castra metatur ad Ingolstadium et circumvallat se. Avil. pag. 24. * Hprt. lib. 2. p. 10. * Natalis comes lib. 1. pag. 13. 371-376: Exclamatio de erroribus protestantium in bello Germanico. 377: Copiae militares Caesaris, quibus Ingolstadium ad hostes contendit, 25000. peditum et circiter 4600 equitum et 36 tormentis aeneis. Sur. ann. 1566. p. 317. Avil. li. priore p. 18. b. 387-392: Castra metatio Caesaris ad Ingolstadium in bello

377: Copiae militares Caesaris, quibus Ingolstadium ad hostes contendit, 25000. peditum et circiter 4600 equitum et 36 tormentis aeneis. Sur. ann. 1566. p. 317. Avil. li. priore p. 18. b. 387-392: Castra metatio Caesaris ad Ingolstadium in bello Schmalcaldico. Avil. priore pag. 28. b. et Natalis comes lib. 1. p. 13. 14. * Lambertus Hortensius lib. 3. pag. 78. 392-396: Protestantes in mediocriter excelso colle, vulgo auff dem Dachsberg

pag. 28. b. et Natalis comes lib. 1. p. 13. 14. * Lambertus Hortensius lib. 3. pag. 78. 392-396: Protestantes in mediocriter excelso colle, vulgo auff dem Dachsberg castra colocant. 1900. pilae sunt a protestantibus in castra Caesaris coniectae, praeter non inventas. Avila ut supra pag. 31. et 38. b * Surius ubi supra. * Hortens. lib. 3. pag. 92. * Natalis comes. li. 1. pag. 15. 396-398: In rara machinarum tempestate Caesaris

in castra Caesaris coniectae, praeter non inventas. Avila ut supra pag. 31. et 38. b * Surius ubi supra. * Hortens. lib. 3. pag. 92. * Natalis comes. li. 1. pag. 15. 396-398: In rara machinarum tempestate Caesaris acies integrae et immotae persistunt. Avila pa. 31.b. 399-403: Hessi promissa … de Caesare … 3. menses e Germania eliciendo, qui castra movens fugit. Hortens. lib. 3. p. 86. et p. 52. * Avila 35.

… de Caesare … 3. menses e Germania eliciendo, qui castra movens fugit. Hortens. lib. 3. p. 86. et p. 52. * Avila 35. 403-406: Copiae coniuratorum ingentes, 10.000. equites et 80.000. pedites. 407 ff.: Ordo Caesaris acierum praecedentium. 412-414: Secundae aciei Aliprandus Madrucius, in qua Caesar cum principibus flore nobilitatis versabatur. Hortens. li. 4. pa 113. * Avila pa. 52. b. * Natal. li. 1. pa 20.

Proverbio * Avila li. 1. pa. 83. 426-439: Aliprandus Madrucius, iuvenis summo loco natus, florenti aetate et gratia, et cuius inter Germanos virtutis opinio erat singularis Ulmam primo impetu capit, et sub Caesaris discessum … antissima febri repente correptus, Ulmae an. 1547. summo omnium dolore extinctus est. Haec sunt verba Avilae lib. i. p. 7. a. et lib 2. p. 102. * Fracastorus in Carminum libro. 207.b.

ac liberae urbes se dedunt Caesari. Natal. lib. 2. p. 36. 40. 45. lib. 3 pa. 52. 55. 57- * Avil. lib. 2. p. 24. * Hort. lib. 7. pag. 189. * Iov. lib. 45. in finde. * Mercat. an. 1547. 14. April. 464-465: Victoria et triumphus Caesaris. liber tertius 1 triumphatis] Carolus V. Caesar victis Ioanne Frederico duce Saxoniae et Philippo Lantgravio Hessiae feliciter edomuit totam Germaniam, quod

legatus ad summum pontificem. Surius et Avila libro 1 pagina 143b. 36 Maximus... Aemilianus] Maximilianus Austriacus, Ferdinandi regis filius, it in Hispaniam habens apud se cardinalem Tridentinum et celebrat nuptias cum Maria, Caesaris patrui filia, confirmatas a Tridentino. Surius anno 1548; Natal. (??) libro 3 pagina 64. 40 Philippus] Philippus rex comitante cardinale Tridentino in Italia accipitur honorificentissime. Nat. (??) libro 3 pagina 66.

Ioannis Friderici. 226 rector] Ad Carolum Gaudentium, dominum rectorem. 228 Renate] Ad Emanuelem Renatum primogenitum, sub duce Parmensi in Belgio militantem. 230 Fernande] Ad Ferdinandum Gabrielem in aula Caesaris commorantem. 233 arma] Arma Madruciorum, quae continent apertas galeas duabus coronis et mitra ornatas, in iis vero duo cornua, aquilam et leonem coronatos. In campi medio parmulam cum aureo vexillo, tres

84-141: Oratio Nicolaii Madrucii ad nepotem. 87 ff.: Nicolaus Baro in Madrutz, avus D. rectoris. 93 ff.: Strennus pimo miles sub Carolo V. 95 ff.: Dux legionis post obitum fratris Aliparndi voluntate Caesaris factus. 103 ff.: Caesaris Proelio cum Saxone interfuit. 107 ff.: Caesaris comes ad Augustana comitia. 112-115: Imperator Germanorum peditum in Senensi obsidione laudatissimus Madrucius.

Madrucii ad nepotem. 87 ff.: Nicolaus Baro in Madrutz, avus D. rectoris. 93 ff.: Strennus pimo miles sub Carolo V. 95 ff.: Dux legionis post obitum fratris Aliparndi voluntate Caesaris factus. 103 ff.: Caesaris Proelio cum Saxone interfuit. 107 ff.: Caesaris comes ad Augustana comitia. 112-115: Imperator Germanorum peditum in Senensi obsidione laudatissimus Madrucius. 119-121: Militat contra Turcos.

in Madrutz, avus D. rectoris. 93 ff.: Strennus pimo miles sub Carolo V. 95 ff.: Dux legionis post obitum fratris Aliparndi voluntate Caesaris factus. 103 ff.: Caesaris Proelio cum Saxone interfuit. 107 ff.: Caesaris comes ad Augustana comitia. 112-115: Imperator Germanorum peditum in Senensi obsidione laudatissimus Madrucius. 119-121: Militat contra Turcos. 123-126: Sexagenario maior obiit placide.

Leucorum oppido a Carolo V. Caesare praeficitur. 314 ff.: Aliprandus summus Germanicae legionis dux in bello Germanico vel Smalkaldico a Caesare Carolo V. designatur. 324 ff.: Obiit Ulamae Suevorum febri et magno Caesaris dolore. 337-344: Epilogus a Paraenesi. 350-352: Resposio D. rectoris ad orationem Aliprandi. 354-56: Finis diurni somnii. 364 ff.: Praeparatio Auctoris ad describendos etiam nunc viventes Madrucios

cognitione. 413-420: Ioannes Fridericus dux Germanorum militum in insula Menynge contra Turcos et Mauros. 412-422: Fuit legatus ducis Allobrogum ad Gergorium XIII. papam. 423-426: Nunc est legatus Rudolphi II. Caesaris ad eundem summum Pontificem. 427-431: Coniunx D. friderici et mater D. rectoris Elisabetha Sabaudia, comitissa in Chialant et Baronie, femina illustris ac prudentissima. 437-441: Renatus Emmanuel, comes in Chialant et baro

et baro in Madrutz, D. Ioannis Friderici filius et D. rectoris frater maior natu, miltat in Belgio sub duce Parmensi. 442-445: Ferdinandus Gabriel, baro in Madrutz, alter D. rectoris frater iunior natu, est in aula Caesaris. 446-455: Carolus Gaudentius, baro in Madrutz, flius D. Ioannis Friderici medius natu, iuvenis praestantissimus ac multo virtutum splendore perquam inclitus, hoc anno 1583. Ingolstadiensis Academiae rector magnificus.

Age, praeco, plebem buccinae sono evoca!
Pra: Sic faxo, pontifex, amice coelitum.
Pha: Nunc verba magni principis voce increpa!
Pra: Audite cunci, quae voluntas Caesaris
Maxentii servanda cunctis praecipit:
„Quoniam recordor imperio nostro a diis
Fluxisse dona plurima, stat rependere
Quamcunque possum gratiam. Sed, gratius

numen verendum. Huc advolet
Eques, senatus, plebs, perinde divites
Ut pauperes. – Rebellis aut ferro cadet
Aut involutus fumo adibit Tartara.“
Haec iussa divi Caesaris Maxentii.
Omn: Vivat diu, vigeat diu, regnet diu
Maxentius, cultor deorum maximus!
Pha: Ite, administri, Apim e stabulis educite!
Spissum comedit hactenus foenum et

Actus Secundus Argumentum
Ere: Altera pars abitum Catharinae monstrat ad aras
Apidis, infandos ubi damnat Caesaris ausus,
Cui genus et stirpem dum pandit, clauditur antro.
Verum eccam ipsa diva, mihi abeundum est. Actus II. Scena

conferes?
Cat: Certum est tumentem voce coram carpere.
Nut: Nos debiles, fragiles, inermes faeminae,
Quid possumus contra furorem Caesaris?
Hoc suadeo, tu consilium altricis proba,
Ut dum patrantur sacra nefanda Osiridi,
Secreta solae inter domus penetralia,
Quod quimus unum,

tyranni, ut Christianos vel necet
Vel ad colenda idola fraude pertrahat.
Iam Christiana charitas hoc exigit,
Ut coner exemplo praeire civibus,
Quae dignitate praeeo, et iram Caesaris
Lenire. Quo possum, aggrediar molimine.
Agitur salus quamplurimorum. Nut: Sed tua
Unius instar plurimorum est. Cur te gravas
Reginam alieno

deorum maximum, sanctissimum!
Pra: In publicum prodibit imperator, ut
Api litet hostias paratu regio.
Huc, advenae, incolae, mora nulla, accurrite,
Iuvate vestris vota votis Caesaris,
et dona ferte quisque pro modulo suo,
Pecuniosi magna, parvi pauperes!
Placet diis, benevola quod mens immolat.
Max: Quia tam secundis classis allabens

Facto insolente. Max: Mihi hoc relinque, Porphyri,
Plebs oderit, dum metuat. Adhuc calentia
Cito adferantur corcula! Por: Ite, milites,
Facessite impertita magni Caesaris! 554] A 69. 557sq.] A 478, 480; B 867, 869.
Max: Da Apis alles großzügig verspricht und mir
Nichts abschlägt, ziemt es sich, dass ich mich ebenfalls

Sth: O militem formidulosum, o muliebrem
Animum in virili pectore! Tun’ tenellulos
Infantulos perimere iussus horreas?
Mos est voluntati gerendus Caesaris.
Pac: Sed ille mos est barbarus. Sth: Sit barbarus!
Praestare culpam num necesse est militem?
Mille imperet, necabo mille infantulos.

placet, crudeliores Caesare
Deos vocarim. Sed probandum est, quod probat.
Olim exedet, quod intrivit damno suo.
Str: At at sophorum excita turba convolat!
Por: Salvere iubeo Caesaris vos nomine,
Splendore quorum claret Aegypti solum.
Phi.1: Et tibi secundent omnia magni coelites,
Dux magne! Qua Caesar vocavit gratia?

te iudice,
Mori haud recusem, si puer causa cadat.
Phi.6: Socii, redeamus ocyus ad gymnasia
Sua quisque, fructus nullus hic, quantum auguror!
Por: Ne faxitis! Parete iussis Caesaris,
Qui plumbeas iras geret! Phi.6: Duc ergo nos
In Caesaris conspectum, ut huic fiat satis.
Str: Iam sapitis, o sophi. Sequimini me ducem!

Sua quisque, fructus nullus hic, quantum auguror!
Por: Ne faxitis! Parete iussis Caesaris,
Qui plumbeas iras geret! Phi.6: Duc ergo nos
In Caesaris conspectum, ut huic fiat satis.
Str: Iam sapitis, o sophi. Sequimini me ducem! Actus III. Scena 2

nulla licet necessitas adegerit.
Ne moveat ergo molestia haec breviuscula,
Afflictioque qua videmur opprimi!
Vanescet haec ut fumus, umbra, vapor. Nihil
Nocuisse poterunt Caesaris conamina,
Quascunque fingat machinas, fraudes, dolos.
Mortem minatur? Esto! Mortem corporis
Quis Christianus timeat? Illa ianua est
Vitae perennis et perennis

Gloria mundi – Catharina – Chorus uterque
Actura tecum de salute propria
Tuaeque vitae commodis primum peto,
Ut non mea verba cogites, sed Caesaris,
Qui munus hoc legationis credidit,
Ut ne virorum alloquia tanquam toxica
Fugeres. Ego faemina faeminam spero mihi 979] Sen. Phaedr. 850 Quis fremitus

in ardentem rogum
Iactate, cineres in pelagus dispergite!
Mil.omn: Facessimus imperata. Max: Me sic luserint?
Docebo, quid sit ludere fasces Caesaris! 1316] sensu C; cf. A 933. 1326] taminavit C. 1335–37] Hor. epod. 7,14–16 responsum date. / tacent et albus ora pallor inficit / mentesque perculsae

nulla nobis plura discendi mora est.
Cat: O vos beatos, ignibus corpus date,
Mortale flammis quidquid est dissolvite!
Mens astra Christo transvolabit auspice.
Ne vos ferocis Caesaris vis impotens
Perturbet, ite, cum triumpho maximo
Intrabitits aulam superam. Max: Adhuc moramini?
Schurius: Rogus ardet, imperator. Max:

Pha: Nimium, o Furor, nimium beabis Caesarem!
Fur: Meretur ille, qui toties opera mea
Est usus atque usurus est in posterum.
Tu vade, dum paramus axes, Caesaris
Mentem exhilara narratione artis novae!
Pha: Sic faxo, tete quaeram apud Chursasidem. ante 1393] Chursas C; cf. 1421, 1428, ante 1634.

Oec: En, commodum famuli egrediuntur carcere,
Fors de dominae docere nos quibunt statu.
Cho.Ad: Coeli pande fores, rex bone coelitum,
Ac de sidereis aspice sedibus!
Crudelem cohibe Caesaris impetum,
Qui tigri similis furit.
Nut: Captiva turba, quis locus dominam attinet,
Dominam inncocentem? Aditusne cuiquam panditur?
Ad.1: In carcerem novissimum
Est trusa

caeco membra clausit carcere
Aegraeque pridem durus escam denegat.
Ut semiviva oblangueat, metuo. Hinc mihi
Exardet animus visere illam clanculum.
Por: Sed est timenda Caesaris ira, qui fame
Hanc vult diuturna macerari, et carcerem 1523] Hor. carm. 3,4,40 recreatis antro. 1527–29] Sen. Herc.O. 475–77 sed te per omne caelitum numen

Ehodum, vigiles, adeste, nobis carcerem
Reserate, captivam imperatrix visere
Desiderat. Vig.1: Contrarium strategus ex
Divi ore Caesaris audiit. Por: Clave aurea
Pandetis ostia. Omn.vig: Si forent centum et amplius,
Dux inclyte! Vig.2: Hic sumus et ibi sumus, sistite!
Fau:

tuo
Nexam coronam gestientem imponere:
Tu me praeibis functa letho ad sidera.
Fau: Sed timida sum, duramque mortem exhorreo,
Et maxime ferocientis Caesaris
Minas. Cat: Bono animo es, temperabit gaudiis
Supplicia Christus, vix ut ipsa sentias.
Fau: Quo sit colendus ille ritu nescio.
Cat: Docebo

ille ritu nescio.
Cat: Docebo ritum: non cruentis bestiis,
Sed mente pura comprecandus est. Fau: Palam
Christus fateri non pudebit, pectori
Repente virtus indita est, quae Caesaris
Contemno qualecunque tormentum apparet.
Proinde tibi nodosa solvam vincula.
Cat: O absit hac me visitaris gratia!
An ut paratas coelitus mihi nuptias

deus, miserere et hanc famulam accipe!
Clau: Augusta, sic nos deseres? Eheu dolor!
Mel: Dominam innocentem mergi acerbo funere?
O Caesaris crudelitas in coniugem!
Oct: Sic imperatrix, lumen imperii, occides?
Dru: Regina, te tuebor oppositu mei
Corpusculi. Non patiar hinc te subtrahi.

occides?
Dru: Regina, te tuebor oppositu mei
Corpusculi. Non patiar hinc te subtrahi.
Sth: Remove, puella, vertice amplexus tuos!
Peragenda iussa Caesaris. Fau: Lubens eo.
Ad destinatum perge locum! Clau: Comitabimur
Quocunque dominam, non prohibebit carnifex.
Omn: Heu barbaries, ferocitas, immanitas! 1739] obruam

Exolve, in oculis ni virorum mavelis
Retegi puellae colla. Cat: Nutrix, sequere me,
Statim revertar. Car: Praeparatam oportuit,
Stratege, iussa Caesaris urgent! Str: Sanguini
Haec regio donanda morula est. Milites,
Videte, ne quid interim plebs affluens
Cieat tumultus! Pateat in circo locus!

Results Bibliography

Putsch, Christoph Wilhelm; 1542-1572 (1542-1572) [1568], Brevis et indubitata assertio de iis principibus, qui a Christi nativitate ad haec nostra usque tempora dominio integre potiti sunt civitatis Tridentinae, versio electronica (), 16 folia, Ed. Schaffenrath, Florian [word count] [putsch-c-brevis].

Anonymus [1576], Tragoedia De fortissimo S. Catharinae certamine, versio electronica (), 1883 versus, Ed. Tilg, Stefan [word count] [anonymus-tragoedia-de-fortissimo].

Sonhovius, Johannes; 1543-1580 (1543-1580) [1577], Catharinias, versio electronica (), 2073 versus, Ed. Tilg, Stefan [word count] [sonhovius-j-catharinias].

Engerd, Johann; n. 1547, m. post 1587 (n. 1547, m. post 1587) [1583], Madruciados libri tres […] poema paraeneticum ad inclytum […] Carolum Gaudentium liberum baronem Madrucium, versio electronica (, Ingolstadt), libri tres: 537 + 464 + 261 versus, Ed. Kofler, Wolfgang; Schaffenrath, Florian [word count] [engerd-j-madrucias].

Starck, Wolfgang; 1554/55–1605 (1554/55–1605) [1606], Catharina Tragoedia, versio electronica (), 1973 versus, Ed. Tilg, Stefan [word count] [starck-w-catharina].

Click here for a KWIC Report