Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1700]: Jesseidos libri XII, editio electronica, 13523 versus, verborum 84448, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-jess.xml]. Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme. <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> <TEI xmlns="http://www.tei-c.org/ns/1.0"> <teiHeader> <fileDesc xml:id="vicic-c-jess"> <titleStmt> <title>Jesseidos libri XII, editio electronica</title> <author key="vicic01"> <name xml:lang="hr">Vičić, Kajetan</name> <date>?-ante 1700</date> </author> <editor> <name xml:id="GS">Gorana Stepanić</name> </editor> <respStmt> <resp>Hanc editionem electronicam curavit</resp> <name xml:id="NJ"> <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref> </name> </respStmt> </titleStmt> <editionStmt> <p>Digitalizat izvornog izdanja (1700). </p> </editionStmt> <extent ana="D">Mg:D 13523 versus, verborum 84448</extent> <publicationStmt> <p>Elektronska verzija: Digitalizacija hrvatskih latinista, znanstveni projekt na Filozofskom fakultetu Sveučilišta u Zagrebu, Hrvatska. <date>Kolovoz 2008</date>.</p> </publicationStmt> <sourceDesc> <bibl type="repo" ana="digital">Digitalna verzija: CroALa</bibl> <bibl> Vičić, Kajetan: Libri XII. Jesseidos: hoc est Admiranda Ss. Matris Dei, Ex Regia Stirpe Jesse Oriundae, Virginis Mariae Vita, Ob Heroice Toleratam Sui Dilectissimi Filij Mortem Heroicis Conscripta Versibus, Et In Duodecim Divisa Libros. Neo-Pragae : Mattis, 1700 </bibl> </sourceDesc> </fileDesc> <profileDesc> <abstract> <p/> </abstract> <settingDesc> <p/> </settingDesc> <particDesc> <p/> </particDesc> <langUsage> <language ident="lat" xml:lang="hrv">latinski</language> </langUsage> <creation> <date notAfter="1700" period="16xx_3_third">ante 1700</date> </creation> <textClass> <keywords scheme="typus"> <term>poesis</term> </keywords> <keywords scheme="aetas"> <term>Litterae recentiores (1600-1850)</term> <term>Saeculum 17 (1601-1700)</term> <term>1651-1700</term> </keywords> <keywords scheme="genre"> <term>poesis - epica</term> </keywords> </textClass> </profileDesc> <revisionDesc> <change> <name> <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref> </name> <name>Gorana Stepanić</name> <date>2012-05-22</date> Korigirana verzija. Nedostaju oznake stranica (milestone) Bilješke su zasad u tijelu teksta, nisu u posebnoj cjelini. Imaju nepotreban element hi. </change> <change> <name> <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref> </name> <name>Luka Špoljarić</name> <date>2012-05-03</date> Novo, unificirano zaglavlje. Izmijenio vrste odjeljaka (poesis) Pazi: ima div1 i div2, ne div! </change> <change> <date>2008-08-27</date> Validacija oznaka u Oxygenu (TEI P5). Uredio naslovnicu. Dodao prve stihove u obrojčane naslove pododjeljaka (radi informativnijeg sadržaja). </change> <change> <date>[2006-01-11T02:01:01+0100]</date> <name> <ref type="viaf" target="6913774">Neven Jovanović</ref> </name> Uredio markup, transformirao iz Word dokumenta, označio naslovnu stranu, podjelu na knjige, pretvorio nove redove u stihove itd. Još nije ujednačeno označavanje brojeva i govora, nisu dodane grupe stihova, ni bibliografski podaci. Kritički aparat još je uvijek u obliku bilježaka. </change> </revisionDesc> </teiHeader> <text type="poesis"> <front> <docTitle> <titlePart> LIBRI XII IESSEIDOS </titlePart> <titlePart> <emph>hoc est</emph> </titlePart> <titlePart> ADMIRANDA SS. MATRIS DEI, EX REGIA STIRPE IESSE ORIUNDAE, <emph>VIRGINIS MARIAE VITA, OB HEROICE TOLERATAM SUI DILECTISSIMI FILII MORTEM HEROICIS CONSCRIPTA VERSIBUS ET IN DUODECIM DIVISA LIBROS;</emph> </titlePart> </docTitle> <docAuthor> <seg> A. R. P. D. <name>CAIETANO VICICH</name> </seg> <seg> CLERICO REGULARI, VULGO THEATINO, IMMORIENTE HUIC VIX COMPOSITAE VITAE ET IDEO TAMQUAM OPUS POSTHUMUM, POSITAE. </seg> </docAuthor> <docEdition> <placeName>NEO-PRAGAE</placeName> <seg>Typis Hampelianis per <name>Ioannem Mattis</name>.</seg> <date>ANNO <num value="1700">M DCC</num>.</date> </docEdition> <gap reason="alienum"/> </front> <body> <milestone unit="page" n="1"/> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="1"> <head>IESSEIDOS LIBER I</head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Ille ego, qui Veneto solitâ stagnare Timavo</l> <l>Euganeâ cecini Phrygii positoris in urbe</l> <l>Vota fidemque Viri, nec non Venusina coëgi</l> <l>Barbita Dircaeum carmen resonare patronis</l> <l>Gratum Caelicolis, Tuscum nunc missus ad Arnum,</l> <l>Laxat ubi patrias sanguis Mediceus habenas,</l> <l>Fata Palaestinae plusquam communia Nymphae</l> <l>Fallacesque thori Solymaeas dicere taedas,</l> <l>Iessigenae nuptae titulos uterumque potentem</l> <l>Numinis et laetâ Mariam producere Cirrhâ</l> <l>Invito non Musa iubet. Iesseus Avorum</l> <l>Quantus honor regum! Quanta haec natalis Idumae</l> <l>Gloria! Fecundi qualis sine semine splendor</l> <l>Connubii, tumuisse datâ divinitus alvo</l> <l>Cui soboles Deus est. Vestrum date, sidera, lumen</l> <l>Et numeros da, Phoebe, tuos! Me dextra volentem</l> <l>Flamma rapit tantae famam componere nuptae</l> <l>Et resides animare Nuru Iesseide chordas.</l> </div> <milestone unit="page" n="2"/> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l>Alma nurus materque sacrae non innuba prolis,</l> <l>Virgo, mone, si dicendi mihi copia veri</l> <l>Illimi de fonte fluit, si laurea dignâ</l> <l>Fronte viret; Cirrhaeus eris cui maior apertus</l> <l>Fama latex, praesente tuo si Numine rebus</l> <l>Consona Pimplaeo vox purior exeat antro,</l> <l>Laeta adsis caleatque mei tibi gratia plectri!</l> <l>Aura, sub Aoniis qua nulla beatior umbris,</l> <l>Afflatu spem vince tuo! Caelo orta decebat</l> <l>Virginei solam postquam te laurea partûs,</l> <l>Es laurus spes una meae: tibi, suave canorae</l> <l>Iste meus gaudet supplex labor esse columbae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l>Nec te Virginei, Iosippe, tacere iugalem</l> <l>Connubii fas esse potest: eris aequa canenti</l> <l>Materies, quantumque valent mea carmina, iustae</l> <l>Deses erit numquam praesens industria famae.</l> <l>Te placidum nostris conatibus esse, virorum</l> <l>Summe, peto: tu plectra move, tu pollice fila</l> <l>Tende, tuum atque tuae nomen sortita maritae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l>Vos quoque, Pierides, si qua estis vatibus aequa</l> <l>Numina, Pierides, Scythico si libera rupto</l> <l>Versatis iam colla iugo, iam reddita vestro</l> <l>Est prior Adriadûm si sanguine gloria rivo,</l> <l>Carminibus faciles, quâ liberiore potestis</l> <l>Purgataque feris Thracum stridoribus aurâ,</l> <l>Aspirate meis! Et ne Rhodopeius ultra</l> <l>Instabiles vos terror agat, concedite, Nymphae,</l> <l>Tutricem vestro Mariam considere Pindo</l> <milestone unit="page" n="3"/> <l>Et Dominae iustos lauro componere fasces.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l>Flagitium quod fecit Hymen, primamque iugalis</l> <l>Quam pestem transfudit amor. Novus, aequior, orbi</l> <l>Prodiit, opposito veterem molimine labem</l> <l>Proscripturus<note place="foot" n="1">51 proscripturus : praescripturus </note> Hymen: Iessei haec stipitis alta</l> <l>Maiestas, ubi ramus erat, frondisque propago</l> <l>Sanctior, augustis produxit foedera taedis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l>Sed prius antiquas Stygioque vapore iugales</l> <l>Afflatas dabo nosse faces, constante vetusti</l> <l>Connubii fumo gravidam referente doloris</l> <l>Aeterni nubem, octavum dum saecula lustrum</l> <l>Conficerent: quibus et vetiti fallacia pomi</l> <l>Torsit Adameos cineres oculisque petita</l> <l>Fatalis species os inconcessa fefellit.</l> <l>Hinc manibus vindex populata nocentibus arbor</l> <l>Felici de sede ream procul egit orexim.</l> <l>Sed spectasset Adam vetitum sine crimine germen</l> <l>Cavissetque scelus, nisi quae temeraria suasit</l> <l>Delictum coniux, ne quid deberet Adamo,</l> <l>Pomum pro accepta properâsset reddere costa.</l> <l>Durum principium, mulier, tibi contigit, unde</l> <l>Imperium nec molle tuum est: tibi cedere victus</l> <l>Debuit atque tuam primus deflevit Adamus</l> <l>Duritiem pomo tot perdere dona iubentem.</l> <l>O fallax! O triste, dedit quod femina pomum!</l> <l>Quaeque soporato vigilans minus aequa marito</l> <l>Exitium pro dote tulit, prius illa cubantem</l> <l>Munificum sortita virum, cum cordis apertum </l> <milestone unit="page" n="4"/> <l>Formandae sineret latus exossare puellae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l>Hortus erat, sed parte orbis qua consitus ille</l> <l>Hortus erat, nec scire mihi neque dicere versu</l> <l>Nunc facile est. Te, quem illius vernantibus horti</l> <l>Pro foribus statuisse Deus ferturque micantem</l> <l>Vindicibus flammis manibus posuisse machaeram</l> <l>Advoco Custodem: “Ignaro tu suggere vati</l> <l>Quas rerum ignotas mortalibus abdita formas</l> <l>Protulerit tellus. Luctus quod nescia vitae</l> <l>Innocuae statio, pleno dabat ubere nectar?</l> <l>Quis fuit hic florum color et quam nobilis auras</l> <l>Commendabat odor? Vitae quod fronde pependit</l> <l>Germen et aeterno quae vis fuit indita pomo?</l> <l>Quas dives regio, quas felicissima terrae</l> <l>Portio, non visas – heu! – nobis occulat horti</l> <l>Delicias? Primas quas climate solis Eoi</l> <l>Excipiat flammas, sed quas aequalibus auris</l> <l>Temperat, aeterni non errans gratia veris?</l> <l>Haec ego non vetiti ut subeam penetralia claustri</l> <l>Vota fero: lata hos ausus sententia damnat</l> <l>Numinis irati, foribus rotatilis ardens</l> <l>Accessum romphaea vetat teque improbus aequo</l> <l>Est procul ut credam Custodem fallere dono. </l> <l>Quid tamen hoc spectare mihi prodesset, amice</l> <l>Exponam, Custos. Numen bona tanta sereno</l> <l>Intuitu si nosse daret, quae perdita primi</l> <l>Flemus adhuc errore patris, quem coniugis ardor</l> <l>Immodicus laesit, scirem meliusque notarem</l> <milestone unit="page" n="5"/> <l>Insereremque animo melius quae damna voluptas</l> <l>Unius sceleris, labisque licentia mortes</l> <l>Istius quas una dedit, felicibus horti</l> <l>Pulsos deliciis, mentis caligine pressos,</l> <l>Caelesti Charitum quae nos privavit amictu.</l> <l>Hac hausta damni specie, grave foedius omni</l> <l>Horrerem magis angue scelus noxasque caverem.</l> <l>Insuper ut scirem, quod nunc cognoscere primum</l> <l>Est animus, quas Virgineae (quae vestra beati</l> <l>Aligeri Regina audit) praetexere famae,</l> <l>Moliri quam certus eo, de stipite laudes</l> <l>Inspecto possem. Neque enim levis inde puellae</l> <l>Gloria, conceptum per carmen itura, veniret:</l> <l>Cernere Palladias vetito cum germine frondes</l> <l>Augustae quae prima fuit victoria matris,</l> <l>Humanaeque locum cuperem lustrare ruinae</l> <l>Materna unde illi nata excellentia, viso</l> <l>Doctius ut Mariae titulos ordirer ab horto.</l> <l>Castigata patris sed me quia<note place="foot" n="2">121 quia : quam </note> sedibus istis</l> <l>Expulit ingluvies aditumque immota Tonantis</l> <l>Desperare facit Nemesis, da pectore saltem</l> <l>Hanc, flammis armate Vigil, comprendere rerum</l> <l>Ignotam seriem: hoc, Ales venerande, revela.”</l> </div> <div> <head>8.</head> <l>126 His ita prolatis subitus per maesta cucurrit</l> <l>127 Ossa pavor gelidusque tremor perrupit in artus,</l> <l>Armatum Custodem horti testatus adesse</l> <l>Aligerum; sensimque novus cum lassa levaret</l> <l>Membra vigor, vox ista meas pervenit ad aures</l> <l>Pervasitque animum: “Studii quae tanta cupido</l> <l>Inflammat mortale genus? Foret incola felix</l> <l>Horti istius adhuc quae me custode tenetur</l> <l>Clausa voluptatis statio, nisi vota sciendi</l> <l>Immodica, ad vetitam fructus ardore rubentem</l> <l>Haesissent pudefacta trabem. Male provide vates,</l> <l>Praeterito nimios fato preme pectoris aestus!</l> <l>Mene putas ergo tibi notum authore futurum</l> <l>Quae prohibet te scire Deus? Comprendere visu </l> <l>Suspirabis opes, munit quas flammeus ense</l> <l>Ales et augustas cingunt quas ignea sedes</l> <l>Valla, reo sceleris speras attingere sensu?</l> <l>Scire sat est, quae nosse sacri tibi Codicis author</l> <l>Prodidit Hebraeus, vel quae ratione sagaci</l> <l>Ingeniive potes conatu addiscere, tenta.</l> <l>Quod vero Dominae Reginarumque supremae</l> <l>Maiores Mariae posses educere laudes</l> <l>Palladiae trabis aspectu, tam suave virentis<note place="foot" n="*">148 virentis : videntis</note>,</l> <l>Vitantisque simul labris concedere germen,</l> <l>Divinam veritae legem, tibi suggero, vates,</l> <l>Invisâ quo fronde queas extollere matrem,</l> <l>Finge animo quodcumque vales et concipe maius</l> <l>Mente Bonum, suave et pulchrum, quod summa Tonantis</l> <l>Moliri possit virtus, quod compare semper</l> <l>Multiplica argumento, donec perspexeris omnem</l> <l>Consumptam numerorum artem. Proh! Quale venustum,</l> <l>Dulce, suave bonum, mirumque exurgeret inde!</l> <l>Quo multo minor iste, meo qui clauditur horto</l> <l>Est decor et gustus. Virgo tamen omnibus istis</l> <l>Propositis rerum illecebris, quas tanta bonorum</l> <l>Colligeret moles, procul est ut lumine solo,</l> <l>Si vetitum divinum inerat, dignata fuisset.</l> <l>Finge pari numero poenas et verba dolorum</l> <l>Omnia, quae Numen pro lege subire iuberet,</l> <l>Post minimae maculam labis; durasset in istis</l> <l>Virgo malis potius, quam sese exolveret inde, </l> <l>Cum posset, modicae quamvis formidine noxae.</l> <l>Talis erat Mariae Authori connexa voluntas.</l> <l>I modo, ne qua meae feriat te flamma Machaerae.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Hoc ego compositus genii sermone loquentis</l> <l>Attonitusque haesi atque minis perterritus ultra</l> <l>Nil volui, sed vota animi inconsulta reliqui.</l> <l>Quas potero tamen ipse novo stimulatus ab oestro</l> <l>Ignotae telluris opes et commoda pandam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Hortus erat, divino unus qui consitus hortus</l> <l>Ingenio curaque fuit, mirabile tantae</l> <l>Artis opus. Quo nata recens formataque gazas</l> <l>Intulerat natura suas hominique paratae</l> <l>Hic positus propriaque orbis velut arce locatus</l> <l>Commoditatis apex spatiumque per omne decenter</l> <l>Extensae quae molis erat diffusa bonorum</l> <l>Copia, plantato coniuncta accesserat horto.</l> <l>Quodque omnis tellus tulit, haec tulit omnia tellus.</l> <l>Ver anni mensura fuit, nec vere sub isto</l> <l>Defuit October. Suavi si germine fetas</l> <l>Vidisses ubi stare trabes, gravis illa putasses</l> <l>Autumni dona. Undantes si cernere velles </l> <l>Floris odorati campos, hic Chloride pleni</l> <l>Stabant veris opes, gelidis neque flatibus Arctos</l> <l>Incubuit fervens Lybicis neque solibus aestas.</l> <l>Hic caelum sine nube fuit, sine frigore mitis</l> <l>Aethra, pruinosum gravis infamare Bootem.</l> <l>Hic Zephyri, molles animae placidumque minorum</l> <l>Ventorum, nequiit quod laedere corpora, murmur,</l> <l>Tellurem assueti plantasque fovere virentes,</l> <l>Ridentis fuerant aethrae suspiria venti,</l> <l>Qualis in Hesperium, Titan ubi mergitur, aequor</l> <l>Aura venire solet qualisque aestate serena</l> <l>Advolat optatus maturis messibus aër.</l> <l>Terrori nulla umbra fuit, sed amica sopori</l> <l>Intervalla dabat, suavesque diurna redibant</l> <l>Conciliaturae somnos post otia noctes.</l> <l>Nulla molestorum nimborum incommoda sensit</l> <l>Plena voluptatis regio caeloque ruentes</l> <l>Nescivit pluvias, sed fons Paradison habebat</l> <l>Qui medium largas, omni de parte fluentes</l> <l>Suppeditabat aquas: suus unde est floribus humor</l> <l>Praesensque arboreis aderat radicibus unda.</l> <l>Lympha haec sive mari, ignotis egressa viarum</l> <l>Flexibus, in fontem Paradisi gurgite pleno </l> <l>Surgebat, seu forte prius suscepta profundo</l> <l>Telluris gremio, quod sese immanibus intra</l> <l>Dilatat spatiis et pleno fornice ructat</l> <l>Quod biberat laticemque aperit, qui postea multis</l> <l>Effusus crescit spatiosa in flumina rivis. </l> <l>Scinditur in grandes fluvios fons iste, latentis</l> <l>Ingens uber aquae, vel mamma undantis abyssi,</l> <l>Emittens purum posita salsugine rorem.</l> <l>E rubeis veluti, quae sunt in corpore, venis</l> <l>Feminea elapsus concurrit ad ubera sanguis;</l> <l>Sed lactis candore color propriusque cruoris</l> <l>Mutatur sapor et guttas quas mamma recepit</l> <l>Sanguinis, has dulci variant humore papillae - </l> <l>Non aliter fons iste salo dilapsus abibat</l> <l>Profluus in dulcem placituram faucibus undam.</l> <l>Hanc prata et flores et fetae germine plantae</l> <l>Mansuetumque pecus pictaeque bibêre volucres.</l> <l>Post etiam (ingentis fuerat quae copia fontis)</l> <l>In terrae reliquum se diffusura, quaternis</l> <l>Cursibus exibant collectae in flumina lymphae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Nec tamen exilis fluviorum â nomine grandi</l> <l>In fontem manabat honor: nam Gange propinquos</l> <l>Obiectosque sibi Phoebo post terga cadente</l> <l>Memnonas exhilarat gemmis pretioque micantis</l> <l>Natalis terrae gazas testante smaragdi.</l> <l>Aegyptum Nilo nutrit, qui egressus ab horto,</l> <l>Ignoto terrae primum sorbetur hiatu,</l> <l>Atque alios aperit fontes, crudelia contra</l> <l>Regna, rudes morum populos, ubi murice longo</l> <l>Saxa procellosum frangunt spumantia pontum,</l> <l>Horrida Lusiacis maria infamata carinis.</l> <l>Aequore proiectum longo semperque petitum</l> <l>Fluctibus adversis, tandem feliciter orsis</l> <l>Atlantis tentare caput, modo pervia nautis</l> <l>Saxa, bonae stant voce spei. Dixêre Pelasgi</l> <l>Acronoton, procul Aegocero, flat nubilus Auster</l> <l>Ad montes ubi Luna tuos, Vulcania nactos</l> <l>Torridaque Aethiopum magalia montibus ipsis</l> <l>Subiectae produnt vasta se mole paludes,</l> <l>Unde nova emergit bis natus origine Nilus.</l> <l>Inde per adversos scopulos sine more ruentem</l> <l>Excipiunt gratum, sed adhuc torvo ore minantem</l> <l>A saxis, quibus ille fremens spumansque cucurrit,</l> <l>Thebaicae faciles spondae, Meroesque propinqua</l> <l>Prata salutatum fecundis Mempheos arvis</l> <l>Immittunt: campos permittit apricaque Memphis</l> <l>Rura modumque vetat crescendi ponere ripas</l> <l>Septeno demum pontum bibit ore, sed uno</l> <l>Pellaeas lambit turres sterilemque Canopo,</l> <l>Isiacis non parcus agris non nuntiat annum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Tigris et Euphrates horti de fonte soluti</l> <l>Armenias Taurumque lavant et vivit utrisque</l> <l>Bellator Chaldaeus aquis ubi gurgite lecto</l> <l>Ambo Semiramias gaudent potare columbas.</l> <l>Post unâ eiusdem ripae contentus arenâ</l> <l>Nomen Achaemeniis abscondit uterque sub undis,</l> <l>Quas Paradisiacis debent vada Persica lymphis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Consitus hic variis grato fuit ordine plantis</l> <l>Hortus et exacto quincunce virebat aprica</l> <l>Pomorum species. Nec dispar floribus ordo,</l> <l>Graminibusque fuit; plantisque insidere pictae</l> <l>Assuêrant, molles homini parêre volucres.</l> <l>Huius iussa sequi pariter festinus amabat</l> <l>Instinctus pecudum, quae post uberrima ventris</l> <l>Pabula, conceptis blandis ad gaudia rixis,</l> <l>Invito numquam poterant custode teneri. </l> <l>Hic leo mansuetus pardique ursique catenae</l> <l>Arbitrium Rectoris erant: sine caede benignae</l> <l>Et sine lite ferae et crudeles protinus iras</l> <l>Nutibus humanis promptae submittere tigres.</l> <l>Nulla fuit natura nocens nullusque ferarum</l> <l>Dissidiis livor, nisi cum fortasse tenelli</l> <l>Fronte coniscantes strinxissent cornua capri.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> In medio, qua maior erat florumque venustas</l> <l>Plantarumque color, gemina excellebat opacis</l> <l>Frondibus atque suis gravis utraque fructibus arbor:</l> <l>Una mali pariterque boni libata scientes</l> <l>Reddere dicta quidem; sed non vis indita plantae</l> <l>Ista fuit, Stygius sic illam expressit Alastor.</l> <l>Hoc etenim postquam eductum fixisset in horto</l> <l>Mira faece hominem cunctosque dedisset ad esum</l> <l>Arboreos fetus, vetitâ solum arboris huius</l> <l>Usurâ Numen, poenam quoque dixit edaci</l> <l>Mancipio: quae si peteret propriaeque litaret</l> <l>Poma gulae, praesente necis temerarius ictu</l> <l>Concideret furor et sobolem tangente paterni</l> <l>Peccati macula, parilique ex semine poena.</l> <l>Iuncta scientificis arbor fuit altera ramis,</l> <l>Quae terreno homini suapte in sua fata ruenti</l> <l>Praesidium vitale daret semperque venustum</l> <l>Corpus inocciduâ faceret florere iuventâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Haec erat – heu! – modicum, sed duratura beati</l> <l>Maiestas horti: felix sua prodigus horti</l> <l>Si bona novisset cultor felixque fuisset</l> <l>Posteritas. Sed quaeso, oculi, ne flete, cadentes</l> <l>Sistite tantisper lacrymas! Sors dira! Colono</l> <l>Faece Damascena genito traduntur amoeni</l> <l>Deliciae Paradisi: iterum, rogo, parcite molles</l> <l>Luminibus lacrymae! Deus, ah Deus optimus ille,</l> <l>Munificus Deus, has omnes indulsit Adamo</l> <l>Felicis telluris opes similique futuram</l> <l>Sorte beaturus sobolem, modo (lege tenendum</l> <l>Quod fuerat) ne Palladiae se germine plantae</l> <l>Perderet acceptâ vetitis ex frondibus esca.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> His tamen externis opibus maiora fuêre</l> <l>Dona animi, quem perfecto subiunxit amoris</l> <l>Igne Deus, cui aethereae par gratia menti</l> <l>Credita. Qua solâ tangebat sidera, felix</l> <l>Naturae; quaeque hanc procul excessere, bonorum</l> <l>Possessor, Charitum donis sublimis Adamus.</l> <l>Et tamen – ah! – nunc flete, oculi, peccavit Adamus:</l> <l>Redditus aeger, inops, laesamque sequentibus asper</l> <l>Naturam aerumnis atque hanc superantibus una</l> <l>Dotibus amissis, nudum invisumque remansit</l> <l>Plutoni spolium: quâque ille resurgere posset,</l> <l>Subsidii nulla est meritique relicta facultas.</l> <l>Prostratum veluti et languens sine robore corpus</l> <l>Surgendique impos multisque intrantibus ipsa</l> <l>Viscera confossus plagis, vix ducere vitam</l> <l>Sufficiens maerebat Adam, nec habere faventem</l> <l>Aegrotus qua posset humo se tollere, dextram.</l> <l>Infelix potuit similique incauta bonorum</l> <l>Iacturâ coniux et stirps ventura iacebat.</l> <l>Posteritas animanda pari subiecta flagello</l> <l>Numinis irati, non cessatura trahebat</l> <l>Supplicia, aeterno poenae doctura labore</l> <l>Quam durum est pecasse semel, iustissima laesi</l> <l>Quam graviter vetitum crimen ferit ira Tonantis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Omnibus aerumnis sed saevior illa nocebat,</l> <l>Placandi aversum quod nulla potentia Numen,</l> <l>Auxilii spes nulla foret. Pro crimine donum</l> <l>Quod valuit par esse Deo? Num forsitan esse</l> <l>Ipse reus potuisset homo? Peccantis et hostis</l> <l>Par ratio est, neutri debetur gratia. Forsan</l> <l>Aethereae virtus mentis? Sed et aliger impar</l> <l>Huic merito est; tantoque minor, quantum ipse Tonante</l> <l>Est minor offenso: solum Deus alter habere</l> <l>Par meritum, qui sese humilis submittere, nostra</l> <l>Tam grandis fieri vellet pro labe rogator.</l> <l>Et frustra talem visum est sperare salutem,</l> <l>Nam Deus est unus. Poterat sic tota videri</l> <l>Conclamata salus: nam quis comprehenderet umquam,</l> <l>Angelicae quamvis dotatus acumine mentis,</l> <l>Tam procul immensa quod cum pietate scientis</l> <l>Numinis ascendat moles, reperiret ut aequum</l> <l>Peccati pretium, se submissura quod ipsi</l> <l>Offenso divina daret persona Tonanti?</l> <l>Quod veniae inventum summa ut Sapientia vidit,</l> <l>Amplexa est Pietas statuitque ut<note place="foot" n="*">359 ut : aut</note> labe soluta</l> <l>Immerita adversi properaret ad oscula servi.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Labis erat pretium quo non felicius ullum</l> <l>Aut bonitas divina dare, aut sapientia posset</l> <l>Concipere. Aeterni proles est unica Patris,</l> <l>Fecundae soboles mentis, commune Parenti</l> <l>Naturâ Verbum, nec falsa Tonantis imago,</l> <l>Quam generata facit solum persona loquente</l> <l>A Patre distingui: caelo hunc deponere Natum,</l> <l>Hunc hominem fieri voluit Pater. Ille iubentis</l> <l>Imperio non lentus adest: numquam irrita Patris</l> <l>Reddidit arbitria hic Natus, quibus una voluntas,</l> <l>Par placitum spirantque unum constanter amorem.</l> <l>Iussa igitur nostrae, aeterno consortia nexu,</l> <l>Filius admittit carnis, nec hypostasis impar</l> <l>(Mirandum dictu) formis est una duabus.</l> <l>Hic nasci de matre Deus fierique – stupendum! – </l> <l>Mortalis voluit Deus, aequum ut reddere posset</l> <l>Pro culpa pretium moriensque in stipite primam</l> <l>A vetito lueret venientem stipite noxam.</l> <l>Plausit io Caelum: et tantae pietatis ovantes</l> <l>Caelicolae decreta probant et carmine Numen</l> <l>Concelebrant, quod Tartarei livore cerastae</l> <l>Prostratum aeterno damno solvisset Adamum.</l> <l>Verbum tunc hominem fieri, tunc carnis amictum</l> <l>Vellere divinum similem peccantibus Agnum</l> <l>Spectandum terris voluit Pater, unde perennem</l> <l>Faex hominum peteret vili dape perdita vitam.</l> <l>Tunc etiam culpae pretium purissimus Agni</l> <l>Decretus cruor est, tunc et dignissima Verbo</l> <l>Electa est mater, generandae conscia prolis</l> <l>Sola quidem Virgo, nisi quod divinus adesset</l> <l>Ardor adorato ventris pro germine sponsus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Sed quanta haec genetrix? Superi, vos dicite! Fallor!</l> <l>Nec vos sydereae novistis dicere mentes,</l> <l>Nec penetrare animo tantae miracula matris!</l> <l>Divitias Caeli, Charites, peccare potentis</l> <l>Ornamenta animi, vestras haec una, beati</l> <l>Aligeri, superat flammas: quod gratia cunctis</l> <l>Luminis ardorisque dedit, minus esse videtur</l> <l>Huius ut augusto possit par esse decori.</l> <l>Condicio hanc vestrae superet licet inclita mentis,</l> <l>Caelestis quibus est terraeque ignota venustas,</l> <l>Attamen illa suos veluti regina ministros</l> <l>Maiestate praeit, potior sic luce coruscat:</l> <l>Talis divinae delecta puerpera proli</l> <l>Regia progenies, Iesseus origine sanguis.</l> <l>Hanc Deus atque unâ istius de ventre puellae</l> <l>Venturum germen caelestibus ante colendum</l> <l>Exhibet Aligeris. Quibus et pro principe dictum</l> <l>Unigenam, Matrem, Dominam praescripsit iisdem</l> <l>Reginamque coli, Mariam quam nomine dixit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Virginis augustae Sobolem, immortale quod una</l> <l>Numen erat, Regem accipiunt: par omnibus haesit</l> <l>Sensus, adorandum venturum in membra Tonantem.</l> <l>Sic statuêre quidem; sed postquam sedibus altis</l> <l>Praecipites cecidere animi, cum scire superbis</l> <l>Damnatisque datum geniis, super astra levando</l> <l>Terrigenum caeno vacuique sedilia caeli</l> <l>Aethere proscriptis pro mentibus insessuro</l> <l>(Qua ferus imbellem serpens prostravit Adamum,</l> <l>Haec illa invidia est) Verbi divina quod esset</l> <l>Maiestas eadem terras pressura, leonum</l> <l>More furunt saevasque tigres superare calentem</l> <l>In rabiem versi, cultum damnare priorem</l> <l>Intrepidi Messiae odio velut ante parentis</l> <l>Reginae, plenis livoris mentibus ardent. </l> <l>Namque ministrorum officiis ubi subdere summae</l> <l>Se Matri debere vident, non omnibus idem</l> <l>Cultus erat pietasque huius regale vereri</l> <l>Culmen et impositum sibi pars non maior honoris</l> <l>Detrectabat onus; quorum prior ille superbus</l> <l>Lucifer obniti Marianis fascibus audet.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Parcite, Pierides sacrae, si dicere primo</l> <l>Aligerûm hanc noxam mihi non invidit Apollo:</l> <l>Saepe vibrat tacitum laurus Parnassia lumen,</l> <l>Fatorum quod nube latet Phoebusque minori</l> <l>Saepe sonare lyra rerum praeconia mandat,</l> <l>Aurata voluit quae non testudine tangi.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Antitheus proprii delusus imagine vultûs</l> <l>Et mentis specie elatus summoque nitentis</l> <l>Ornatu tumidus gazae humanaeque revolvens</l> <l>Naturae cineres cui se submittere cultae</l> <l>Debuit obsequio Matris, fuit ausus honoris</l> <l>Virginei quassare iugum. Indignaque videri</l> <l>Id ratione peti insanus proclamat et ipsum</l> <l>Infamat Numen, sibi quod mandaret inepto</l> <l>Cultu terrenam Sobolis praeferre parentem.</l> <l>Mox sese ad socios vertit quibus aequa superbis</l> <l>Mens inerat, tumidaque illas sic voce rebellis</l> <l>Alloquitur sectae princeps: “Huic ergo creari</l> <l>Nos decuit probro? Superis regionibus ortos</l> <l>Nos voluit Numen, tantùm ut demissius altas</l> <l>Deprimeret mentes? Num servitura, venustae</l> <l>O animae, nostra haec illi sublimia matri</l> <l>Sunt decora? Humanae faeci famulabitur iste</l> <l>Spirituum splendor, terraque lutoque coactae</l> <l>Mortali massae, tenebris tam nobile lumen,</l> <l>Immeritum aeterni cultus praestabit honorem?</l> <l>Feminea ipsi homini quoque formidata feremus</l> <l>Imperia? Et mulier, luteo subiecta marito,</l> <l>Praeferri aethereis etiam virtutibus audet? </l> <l>Quod soboli assumpsurae hominem se prona voluntas</l> <l>Subiciat, non est homini accessura, sed uni</l> <l>Adveniet latria Deo. Quod vero feratur</l> <l>Praeceptum, tenui quo flatu animata, clientum</l> <l>Aligerûm obsequio, sceptris aequata colatur</l> <l>Feminei levitas sexus, tolerabile fiet</l> <l>Naturae opprobrium nostrae? Quod femina fasces</l> <l>Ambiat immeritos celso nobisque verendo</l> <l>Quod sedeat regina Throno nostrumque superba</l> <l>Arbitrium cervice premat? Temeraria sceptri</l> <l>Ambitio Aligerûm non est habitura clientem:</l> <l>Nam nec ego nec vos, socii, foedabitis isto</l> <l>Servitio caeli decus immortale quod estis.</l> <l>Legis ubi latae ratio, si luminis hausta</l> <l>Copia divini vetat ignorare minora</l> <l>Arbitrio maiore regi? Nunc unde profecta est</l> <l>Haec iusti series, qua lege Tonantis aberrans</l> <l>A vero placitum nos, praestantissima caeli</l> <l>Lumina, terrenae subigit servire puellae?</l> <l>Est genetrix augusta, parens est Numinis – esto.</l> <l>Non tamen illa dea est: natura excellimus omne</l> <l>Quod non est Deus, indociles servire minori</l> <l>Imperio. Rerum pulcher confunditur ordo,</l> <l>Si modicus praesit stellis maioribus ignis.</l> <l>Astrorum vigiles superat quod lumine flammas</l> <l>Delius, imperii certat pro sole potestas.”</l> <l>Dicenti applausit pars magna fidemque spopondit</l> <l>Antitheo: nutant plures, quibus impia necdum</l> <l>Suaserat ad plenum Numen non ferre voluptas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> At princeps Michaël iussa<note place="foot" n="3">490 iussa : iusta </note> observare Tonantis</l> <l>Impiger et placitis quae suasit apostata Daemon</l> <l>Adversus, comites tali sermone tenebat:</l> <l>“Nescitis quanto, socii, vos lumine plenos,</l> <l>Quanto immortales animos splendore beavit,</l> <l>Naturae quot dona dedit, superantibus ipsam</l> <l>Muneribus naturam auxit suprema Creantis</l> <l>Maiestas? Fuimus purum nihil: ille potenti</l> <l>Productos virtute, ista regione micantis</l> <l>Empyrei fixit naturaeque ordine primos</l> <l>Constituit. Sed adhuc alius quoque suppetit ordo</l> <l>Et maior naturae opibus, quo tendere votis</l> <l>Nos decet atque animo non detrectante Tonantis</l> <l>Imperia, alterius lucis meliora mereri</l> <l>Auspicia immotumque oculis comprendere lumen.</l> <l>Haec nondum stabilis lux est, quâ nostra tuetur</l> <l>Tot donis instructa acies. Nec labilis iste</l> <l>Nos fallat splendor: qua vult nos luce beari</l> <l>Numen, ea aeterna est, quam si contemnere vecors</l> <l>Est animus, poena est spreti specus ima Tonantis</l> <l>Multa revisuri terras post saecula Verbi.</l> <l>Est felix oritura Parens, quam noster et orbis</l> <l>Rector adorandam cunctis iubet esse fideli</l> <l>Cultu Reginam, quam tot caelestibus Author</l> <l>Divinus cumulatam opibus vult totius esse</l> <l>Naturae Dominam Charitumque ingentibus auctam</l> <l>Divitiis, rutilum componet gratia solem.</l> <l>Ecquis erit, curvo venerari hanc poplite matrem</l> <l>Qui renuat? Prout iussa petunt divina, colendae</l> <l>Aequa favet legis ratio: maiora praeesse,</l> <l>Inferiora regi. Quis matre excelsior ista</l> <l>Aliger esse volet? Quo quisque propinquior almo</l> <l>Authori est animus, tanto maiore potitur</l> <l>Iure potestatis: propior quisquamne Tonanti</l> <l>Matre Tonantis erit, quorum communis utrique</l> <l>Est sanguis? Merito caeli terraeque coronam</l> <l>Huic aeterna dedit ventura in viscera Proles.</l> <l>Ambitiosa nec est Virgo, quae Numine sceptrum</l> <l>Decernente tenet: vitio non possidet illa</l> <l>Imperium, regni princeps cui regula, Numen.</l> <l>Primus ego statuo genua incurvare parenti.</l> <l>Inferior nobis terrâ vitale sepultum</l> <l>Lumen habet nostrique animi natalibus impar? </l> <l>Dicite, caelestes animae, vos aurea caeli</l> <l>Progenies, vos et rutilum superantia solem</l> <l>Lumina, quid facimus? Purum nihil: inde profectus</l> <l>Est nostrae virtutis apex: quod Prima Voluntas</l> <l>Iusserit, id sumus. Aetherei quoque culminis ignes</l> <l>Novistis fas esse Deo carbonibus atris</l> <l>Mutare et terram rutilis aequare pyropis.</l> <l>Numinis est mater, satis est: gradus iste caducum</l> <l>Naturae superat culmen; quin ipsa levabit</l> <l>Naturam super Authoris quos gratia nostri,</l> <l>Excedet volucres eadem regina sodales.</l> <l>Munere divino quo mens est maior, honoris</l> <l>Censu etiam maiore praeit: non dedecet ergo</l> <l>Nos humiles tantae frontem lunare potenti.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Dixerat haec, Reginae aliis venerantibus almum</l> <l>Aligeris Mariae nomen, divina secutis</l> <l>Iussa, pius mentis quos non discreverat ardor.</l> <l>At reliqui, fuerat quorum pars tertia (magnus</l> <l>Ille tamen nullique hominum censendus, aberrans</l> <l>Virgineo a cultu numerus) fallacibus acti</l> <l>Consiliis, audax Mariam calcare, superbus</l> <l>Quae tulit Antitheus, placitis melioribus obstant</l> <l>Constantesque sui in Mariae diadema rebellant.</l> <l>Tunc alii queis fixa stetit reverentia matris</l> <l>Reginae, adversi vexilla superba Draconis</l> <l>Deserere et reliquos quorum inconcussa tenebat</l> <l>Castra fides pietasque sequi, felicibus omnes</l> <l>Quos iunxit Michaël signis Mariaeque paratis</l> <l>Iussit adorandum labaris intexere nomen, </l> <l>Spirituum laeto Mariam inclamante sonore.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Lucifer adverso mox laetus honore minaces</l> <l>Contorquet vultus, nec sacrum audire protervus</l> <l>Sustinuit nomen rabiemque in crimine monstrat</l> <l>Effaturque amens: “Non est cui Lucifer altam</l> <l>Curvet cervicem! Non inferiora Tonanti</l> <l>Sceptra gero soliumque mihi est, ubi cardine lento</l> <l>Flectit Hyperboreus plaustrum glaciale Bootes.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Vix ea fatus erat, cum mox Divina tumentem</l> <l>Antitheum sociasque petit sententia turbas:</l> <l>“Stringite Luciferum invisoque rebelle profundo</l> <l>Aere ligate caput flammasque ardentis abyssi</l> <l>Sustineat duris oneratus colla catenis.</l> <l>Et comites par poena premat: trudantur Olympo</l> <l>Infidae mentes, quarum partem hauriat ater</l> <l>Tartarus, extorrisque polo pars altera terrae</l> <l>Ima petat: quae nubiferas diffusa per auras</l> <l>Agmina Tartareae tolerent incendia poenae,</l> <l>Aetherea donec veniens a sede supremus</l> <l>Flammivomo cunctos Iudex includat Averno.</l> <l>Tu, Michaël dilecte, autem poenalia iussa </l> <l>Exequere, aeternaque polo proscribe ruinâ.</l> <l>Utque sciant melius quid sint, possintque rebelles,</l> <l>Posce: ‘Quis ut Deus est?’” Princeps moto Aliger ense</l> <l>(Igneus ensis erat flammaeque tricuspidis auro</l> <l>Terribilis, chalybem penetrans et saevior ipso</l> <l>Fulmine romphaea) insanos in Numinis hostes</l> <l>Irruit et tremidos vibratae cuspide flammae</l> <l>Exterret genios. Obniti inimica sed illi </l> <l>Orta phalanx certare audet caeloque repelli</l> <l>Non patitur. Torvo Michaël tunc ore requirit:</l> <l>“Quis vestrûm ut Deus est? Quae vestra potentia, mentes</l> <l>Adversae? Caelo ite, Deus sic imperat, ite!”</l> <l>Hic pavidi, trepidi, nil respondere valentes</l> <l>Nilque referre ausi, pergunt pugnare silendo.</l> <l>Demum victi omnes, caelo cessere ruentes</l> <l>Immani numero genii, deponere saevum</l> <l>Indociles rancorem animi, quo Virginis almae</l> <l>Regalem sprevere thronum; summam unde, Mariae</l> <l>Perpetuo ardentes odio, vim nominis horrent.</l> <l>Hanc eadem caeli solio exaltanda ruinam</l> <l>Novit Virgo, Deum cum dispersisse superbos<note place="foot" n="4">603 superbos : superbas </note> </l> <l>Sedibus e summis et deposuisse potentes</l> <l>Asseruit, supremo humiles †dignatus† honore.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Aethere labenti quid par occurrere posset</l> <l>Antitheo? Forsan veluti de monte soluta</l> <l>Torrentis ruit unda, redit vel nubibus imber?</l> <l>Sed nihil ad lapsum Ditis. Fortasse molarem</l> <l>Ceu iactam cecidisse polo vis fingere petram?</l> <l>Idque parum est: caeli empyreo de culmine missus,</l> <l>Annorum non pauca sinet decurrere lustra,</l> <l>Donec humum feriat lapis: excidit ille supremis</l> <l>Sedibus ignivomoque fuit conclusus Averno</l> <l>Uno oculi nictu, vel si quae lumine moto </l> <l>Temporis esse potest brevior mensura, ruinae</l> <l>Illius mensura fuit. Committere lapsum</l> <l>Luciferi, Scythico contortae ardore sagittae,</l> <l>Fulminibusque placet? Barrum compone volucri</l> <l>Nacta Iovis quae ferre faces, disces quid et aequi</l> <l>Inter utrumque fiet: cui forte volubile pulsum</l> <l>Non erit aere cavo plusquam testudo metallum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Hic erat Aligerûm casus talisque futurus</l> <l>Illorum pariter, quorum e semisse cerebri</l> <l>Orta fides, fatuo Mariani insignia cultus</l> <l>Ore premit. Stygiis vult formidabile nomen</l> <l>Mancipiis toto pariter proscribere mundo</l> <l>Lucifer infelix: proprio satellite, quovis</l> <l>Haeretico veteres Daemon novat impius iras.</l> <l>Sed frustra, vesane, furis: Matri integra stabit</l> <l>Supremae pietas, stabit laus altaque stabit</l> <l>Religio, solium, thronus immotusque manebit</l> <l>Vivetque in populis Mariani nominis ardor.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Hinc ego Virgineas, metro licet impare palmas</l> <l>Invito quoque Dite canam: nihil horret Averni</l> <l>Imbelles cuneos, resonat quae Musa Mariam.</l> <l>Hanc Deus aeternâ complexus amoris abysso</l> <l>Unigenae prolis fieri voluisse parentem</l> <l>Et vatum ostendit monitis rerumque figuris,</l> <l>Venturam obscuris lucem prodentibus umbris.</l> <l>Hunc concepturae partum signasse puellae, </l> <l>Fertur Amosidis praesago carmine codex:</l> <l>Hac ubi venturus Princeps de Virgine nomen</l> <l>Emmanuelis habet, terrena in membra supremum</l> <l>Descensurum ista designans voce Tonantem. </l> <l>Invictus madidâ Gedeon hanc pelle figurat,</l> <l>Quae sola aethereae compluta humore pruinae</l> <l>Emisit liquidum laeso nil vellere rorem.</l> <l>Talis erat Virgo, quae flaminis una beati</l> <l>Rore potens, ideo grandem quoque postea facta</l> <l>In pluviam, tacito Iessea in gramina lapsu,</l> <l>Laetitiae fontem salvo candore profudit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Hanc Carmeleae surgentis ab aequore nubis</l> <l>Monstrabat species, quae surrectura malignis</l> <l>Labis Adameae, sed nescia labis, ab undis</l> <l>Fecundos caeli Charitum praesagiit imbres.</l> <l>Haec fuit illa, caput Stygii obtritura draconis</l> <l>Femina, qui plantae ferus insidiator in ista,</l> <l>Quae timeat, propria semper cervice probabit,</l> <l>Principe formidanda pedum vestigia Nympha.</l> <l>Hanc Solymaea Domus portâ signabat Eoa:</l> <l>Porta tamen clausis semper non pervia valvis</l> <l>Admissura Deum. Nullis mortalibus umquam</l> <l>Delubri patuit limen: sacra ostia soli</l> <l>Templum ingressuro fuerant servata Tonanti.</l> <l>Virgineo Matris praeluserat ista pudori</l> <l>Ianua, nullius quae permissura virilis</l> <l>Affectûs aditum, aethereis accessibus imos</l> <l>Pectoris innocui postes, intacta nitoris</l> <l>Limina Materni, venturae ex aethere proli</l> <l>Divinae aptavit: quo sic indemnia templi</l> <l>Virginei aeternum caperent sacraria Mystam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Nec solum fatis repleta volumina Vatum</l> <l>Isacidum signata manu cecinere puellae</l> <l>Verbiparae illustres titulos: afflaverat ipsas</l> <l>Iudaeae ignotas tantae reverentia mentes</l> <l>Virginis, ut docta interius, sed nescia cuius</l> <l>Flaminis instinctu, damnatae ponere gentis</l> <l>Duceret asperitas pariturae templa puellae.</l> <l>Aethere proscriptis augustae gloria Matris</l> <l>Spiritibus bene nota fuit. Sed ut invidus illam</l> <l>Templis eveheret daemon sineretque ruentes</l> <l>Ad Stygii obsequium populos, sibi nomina structis</l> <l>Delubris inimica coli, non convenit hosti</l> <l>Haec pietas: tumido gravis est ea gloria Diti.</l> <l>Ni forsan verum esse rear, vi Numinis actos</l> <l>Daemonas ut pravam sibi qui fallacibus aris</l> <l>Quaesivere fidem, vel religione monentis</l> <l>Impulerint Phoebi, vel culta, ut Apollinis arbor,</l> <l>Afflatusque Orci daret haec responsa Sacerdos:</l> <l>Ignarusque olim pariturae templa puellae</l> <l>Mandaret Stygius Tripodum pietate minister.</l> <l>Qua ratione vafer Ditis sibi sacra satelles</l> <l>Qui fieri divina tulit voluitque severâ</l> <l>Observare rudes populos sua fana latriâ,</l> <l>Ponere supremae Delubra parentis honori</l> <l>Debuit invitus: tantae qui regia Matris</l> <l>Invidit sceptra, augustae servire polorum</l> <l>Reginae obnixus, nolenti contigit ipsi</l> <l>Propria Virgineis vulgare opprobria templis</l> <l>Invisoque suas cultu spectare ruinas.</l> <l>Aut dicam ignaras gentes potuisse piorum</l> <l>Spirituum afflatu venturae templa parenti</l> <l>Condere, sollicitis illis, antiqua futurae</l> <l>Virgineae ut Matris laudi praeluderet aetas?</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Vellere Phryxeo dives Pagasaeus Iason</l> <l>Nobile Thessalicas spolium dum ferret in oras,</l> <l>Semideos, fama est, reduces a Phaside nautas,</l> <l>Vocibus humanis monito potiore subactos,</l> <l>Molitos aedem egregiam terrisque daturae</l> <l>Ventre Deum ignarae thalami sacrasse parenti.</l> <l>Aesoniusque heros praeclara in Cecropis arce</l> <l>Delubrum Superis idem positurus Iason,</l> <l>Delphica Phoebeae lauri explorata secutus</l> <l>Imperia, extructi titulum splendescere templi</l> <l>Nominibus Mariae voluit, quam Delphica – mirum! – </l> <l>Sic dictam edocuit Phoebi cortina puellam.</l> <l>Cyaneos scopulos, Phineia dona, columbas,</l> <l>Phryxeae spolium pecudis monumentaque pellis</l> <l>Quaesitae appendit; flammas ex ore vomentes</l> <l>Aeripedes, fera terga, boves vigilemque draconem,</l> <l>Medeae virgam, saevi incantata veneni</l> <l>Pocula, vipereos dentes sulcataque tauris</l> <l>Iugera deposuit liquido formata metallo,</l> <l>Virginis ignotae templo. Cui iure dicandum</l> <l>Vellus erat, rutilum proprio quae velleris auro</l> <l>Caelestem impolluta parens circumdedit Agnum.</l> <l>Aequoris huic primâ superata pericula quercu</l> <l>Cedere debuerant stellae, cui postea fido</l> <l>Plurima votorum puppis rea procidit astro. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Isacidum qui culta patrum mysteria Nilo</l> <l>Adiecêre popae veterumque volumina vatum</l> <l>Fatidico fuerant quae non ignota Canopo,</l> <l>Ignaris pariter sua credere gentibus ausi</l> <l>Arcana, Hebraeis primum signata tabellis,</l> <l>Postea in externas miserunt dogmata chartas.</l> <l>Hinc Samio sua ducta seni sapientia; debet</l> <l>Ingenii summas Phario facundus Anubi</l> <l>Divitias Plato. Ne culto minus Attica sciret</l> <l>Terra cane, hausta Pharo fecit doctrina, nec illam</l> <l>Rectius occulti penetraret ut abdita veri,</l> <l>Isiacae puduit pecus explorare iuvencae.</l> <l>Hoc a fonte Deum pariturae gloria Nymphae</l> <l>Innotuit fluxitque fides. Druidasque puellae</l> <l>Religio, senis praecinctos tempora vittis</l> <l>Invenit Mystas stabatque authoribus istis</l> <l>Absque viro Sobolis felici altare Parenti</l> <l>Invexitque fidem populis, quos ista colendae</l> <l>Mira puerperii novitas addixerat arae.</l> <l>His labor arcanos veri penetrare recessus</l> <l>Non deses peregrina Phari de litore ducta</l> <l>Dogmata proposuit Celtis cupidosque futuri</l> <l>Edocet et quam sera foret visura parentem</l> <l>Posteritas, positis aperit feliciter aris.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Dena puellarum totidem famosa Sibyllis</l> <l>Nomina virginibus vidit longaeva vetustas;</l> <l>Quëis afflata Deo ructabant pectora, quondam</l> <l>Venturam radiisque animo caelestibus haustam</l> <l>Mirandam rerum seriem, quae foedere caelum</l> <l>Perpetuo terrae iungi dabit atque stupendos</l> <l>Numinis in carnis nexu testabitur ignes.</l> <l>Hae superum nactae lumen ventura sonoro </l> <l>Fata dedere metro Musasque vocare poëtae </l> <l>Debuerant. Sed Castalidum, quo gaudet Apollo, </l> <l>Id vetuit numerus, Cyrrhae si nomina vertex</l> <l>Sola capit, triplicem quae ter numerantur ad unguem.</l> <l>Sed melior doctas habuit fortuna Sibyllas:</l> <l>Numine si plenas sanctis afflatibus impar</l> <l>Reiecit Pindus, totum sparsere per orbem</l> <l>Afflatûs arcana sui, cum Musa bicornis</l> <l>Ascensu contenta iugi et Parnassia laurus</l> <l>Vix ultra Ausonias sese protenderet Alpes.</l> <l>Illa Sibyllarum late dispersa volabant</l> <l>Metra secuturis pondus praebentia fatis.</l> <l>Has Erythraea Tethis, Phrygiae illas Gargarus Idae,</l> <l>Attonitae Samiis illas Nereides actis</l> <l>Audivere, illas profugae neque caerula ponti</l> <l>Nesciit unda Helles, Latiae illas Tyburis arces.</l> <l>Unam etiam ex adyto Cumae novere canentem,</l> <l>Qualiter in toto surget gens aurea mundo:</l> <l>Ut nova progenies caelo mittatur ab alto,</l> <l>Iam redit et Virgo. Sed quae fuit ista relicto</l> <l>Orbe redux Virgo? Non est Astraea, sed ipsâ</l> <l>Sanctior Astraeâ, vatem reditura Sibyllam</l> <l>Divinare facit Virgo, quae simplice quondam</l> <l>Rerum principio caelestia lumina, stellas</l> <l>Surgentesque Chao, iuncto sibi Numine, terras</l> <l>Condidit et certo libratos pondere montes,</l> <l>Vallibus effosis posuit, lateque fluentem</l> <l>Emittens lympham, cunctis sua flumina terris</l> <l>Distribuit, ludensque Deum comitata, procellis</l> <l>Numquam cessurâ circumdedit aequor arenâ.</l> <l>Cum data lex pelago fixaque coërcitus audax</l> <l>Demissae Nereus premeretur margine ripae.</l> <l>Omnibus his aderat, sed non sine Numine, totam</l> <l>Componens terrae molem, quam Numine plena</l> <l>Ipsa recomposuit rediens, animosa supremas</l> <l>Poenali sobolis ligno fulcire ruinas.</l> <l>Hanc reddendam orbi divino flamine doctus</l> <l>Asseruit pudor, et pollutae nescia carnis</l> <l>Virginitas, maculae expertem dare carmine Matrem</l> <l>Promeruit<note place="foot" n="*">802 promeruit : pomeruit</note> tantumque orbi promittere lumen.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Quanta futura Parens fuit haec, constanter ab ipsis</l> <l>Rerum principiis quam tot cecinêre videntes</l> <l>A longe vatum cytharae verique tenaces</l> <l>Virgineae sonuêre lyrae, suffragia tanto</l> <l>Prodigio factura fidem? Quod funere lucis</l> <l>Internae caecus licet inficiatur Apella,</l> <l>Sol tamen augusto non desinit ore micantes</l> <l>Eructare faces, quantumvis luminis expers</l> <l>Perneget has aliquis, rexit quem filia, flammas.</l> <l>Tot vatum effatis Mariam celebrantibus obstet</l> <l>Qui velit adversa claras extinguere Phoebi</l> <l>Credulitate faces: prius axe nigrescere solem</l> <l>Asserat, augustae rutilos quae Virginis ignes</l> <l>Fecundaeque Deo solii decus improba Nymphae</l> <l>Lingua negat vanosque huius mentitur honores.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Tot vero Charitum donis, tot plena bonorum</l> <l>Affluxu Virgo et tantis vincentibus ipsa</l> <l>Sidera divitiis locuples, Iosippe, paratur</l> <l>Sponsa tibi. Felix nimium, cui gratia tanta,</l> <l>Tantus honor decorumque ingens cum Virgine sponsa</l> <l>Accedit cumulus; cui viva Tonantis imago</l> <l>Fundit, uti Libanus multo cum profluit imbre,</l> <l>Caelestis gazae plenos pro dote canales.</l> <l>Securumque dabit pretii, Iosippe, iugalis</l> <l>Certa fides tabulaeque quibus subscribit Olympus</l> <l>Non dubium reddunt: Paphia signante volucre</l> <l>Cum Sponsae tibi pactus hymen, ac stipite flores</l> <l>Emittente, tuae constarent foedera taedae.</l> <l>Praeclari vero promisso postea quamvis</l> <l>Connubii dono pravam accessisse putares,</l> <l>Maeste marite, fidem, tibi quod suadebat apertus</l> <l>Dotalis membranae error, cum crimine sponsae</l> <l>Rasa videbatur taedae pro munere pacta</l> <l>Virginitas; fuit apparens utcumque, nec anceps</l> <l>Prodigii ignaro vitium, tamen ista modeste</l> <l>Libranti, sua pacta novo communiit aether</l> <l>Signo, cum retulit: noli, Iosippe, timere.</l> <l>Haec dotis secura fides, hoc tuta sigillo,</l> <l>Quae fallax visa est, scripti membrana pudoris.</l> <l>Integer est Mariae sanguis, divina nitori </l> <l>Promisso accedit Soboles. Periisse putabas</l> <l>Candorem nuptae, cum te maioribus astra</l> <l>Augerent titulis; siquidem tibi criminis expers</l> <l>Virgineus mansit fecundus germine venter.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Felix connubium, caelestes dicere taedas</l> <l>Fas mihi, concurrunt cum Sponsa ubi divite tantae</l> <l>Sponsi locupletis opes. Sed credite, Croesi,</l> <l>Cedite quos auri commendat copia, reges,</l> <l>Hic ego non vestros memoro, nec praedico censos.</l> <l>Quo turgetis enim, invisâ tellure reperti,</l> <l>Pauperies mendica latet sub luce metalli.</l> <l>Quas etiam ingratis tribuit caelum hostibus, illae</l> <l>Divitiae non sunt, adversi saepe Tonantis</l> <l>Signa. Sed aeternum menti quod Numen amicae</l> <l>Donat amans, hic est, ditat qui pectora splendor.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Mortalem nec terra tulit, neque sidera mentes</l> <l>Corporis immunes, ubi se Deus impete tanto</l> <l>Effudisset, uti Iesseae Virginis uno</l> <l>Pectore Iosippi Sponsae. Maria undique sparsos</l> <l>Terrigenum Superumque simul collegit amores,</l> <l>Excessitque omnes nocturnâ ut Delius aethrâ,</l> <l>Aut veluti modico maior Thetis integra rivo.</l> <l>Providus et sponsum quamvis ingentibus aether</l> <l>Iosippum ornasset donis, potiora fuere</l> <l>Quae data sunt Sponsae: licet hunc quoque foederis ergo</l> <l>Virginei, Charitum forsan tanto igne rigari</l> <l>Censuerit Numen, quantum nec farier ausim.</l> <l>Ostenditque viri meritum Deus, impote prorsus</l> <l>Humoris cum fuste, procis procul omnibus, illum</l> <l>Connubio tanto asseruit, cum stipite sicco</l> <l>Silvestris coryli, velut a radice virentis,</l> <l>Prodigio natos voluit pubescere flores,</l> <l>Illo Iosippum, fieri nec tale putantem,</l> <l>Virgineum signans baculo frondente maritum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Quantus es, ô Iosippe, novo cui germine virgae</l> <l>Excisae radice virent manibusque receptae</l> <l>In flores abeunt frondes? Natura novati</l> <l>Corticis obstupuit ramum, quamque exuit olim</l> <l>Sortiri reducem, non ex tellure iuventam.</l> <l>Si te huius necdum taedae consorte puellae</l> <l>Tanta tuis inerat palmis Iosippe potestas,</l> <l>Qualis erit cum sidereae connubia Sponsae</l> <l>Nactus, Virgineam tanges pro foedere dextram?</l> <l>Qualis erit, cum post decies renovata Dianae</l> <l>Cornua, Divinae manibus palmisque ferendae</l> <l>Attactu Sobolis, crescentis faenore flammae</l> <l>Ibit in augmentum virtus propriique notatus</l> <l>Numinis augusto Iosippe vocabere signo,</l> <l>Filius accrescens? Grandi tunc mole maritae</l> <l>Virgineae palmae suppar, apprendere dextra</l> <l>Sublimem poteris fructum dabiturque stupendi</l> <l>Germinis istius talis tibi copia, qualem</l> <l>Nec faceret cunctis Engaddi vinea botris.</l> <l>Tu siquidem dulci Matris Sobolisque beatus</l> <l>Intuitu, grandi vultus utriusque micabis</l> <l>Lampade stellatisque nihil fulgoribus impar</l> <l>Ad tua bisgeminos convertes lumina soles.</l> <l>Adveniet, Iosippe, tuus, tot saecula terris</l> <l>Suspiratus Hymen: ima nunc tellure sepulti</l> <l>Respiciunt Patrum cineres, quos candida vestri</l> <l>Connubii taeda, emissis in dissita flammis</l> <l>Antra, propinquantem non vult nescire salutem</l> <l>Iamque movent resides signum ad vitale lacertos.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Vos nuruum Solymaeus honor, vos gratia, Nymphae</l> <l>Iessiades, gratusque lepor, secernere natos</l> <l>Incipe connubiis flores festisque ligare</l> <l>Lilia lemniscis, quae vel campestribus undis</l> <l>Alluit innumeris Ierico fecunda rosetis,</l> <l>Vel quae praepingui tellure Saronia Tempe</l> <l>Educat, aut regum Solymaeis parturit hortis</l> <l>Lacte fluens tellus: vobis haec proderit olim</l> <l>Sedulitas, augustae aderunt ubi foedera Nuptae.</l> <l>Vester enim primum cum connubialibus aër </l> <l>Lucebit flammis venietque datura Tonantem</l> <l>Sponsa recens, blando cui absque cupidinis igne</l> <l>Terrenis impar succedet amoribus ardor.</l> <l>Floribus in pluviam sparsis mulcebitis aestum</l> <l>Augustae lapsurae animi languore maritae.</l> <l>Foederis interea tanti solacia castae</l> <l>Suspirate, nurus. Et tu, formose Sionis</l> <l>Nympharum candor, sinceras pectoris, igni</l> <l>Virgineo servare faces non degener, aptum</l> <l>Speratis Mariae taedis dispone nitorem. </l> <l>Si modo vestra autem labis captiva tenetur</l> <l>Libertas, maestum prohibet quae solvere guttur</l> <l>Cantibus appensasque salix si livida chordas</l> <l>Detinet, at laeti venient cum carmine vates</l> <l>Plaudentesque canent, nivei modo vincula colli</l> <l>Solve, Sionei generis lectissime sanguis:</l> <l>Advenit nam gratus Hymen, qui vestra iugali</l> <l>Vincula dissolvat nexu. Colla amplius impos</l> <l>Stringere maesta chalybs ferrique monile putrescet,</l> <l>Palladio lignum veluti marcescit olivo.</l> <l>Sunt rata quae statuit Numen. Si longa futuros</l> <l>Saeclorum spatia invideant proferre Hymenaeos,</l> <l>Si mora venturae fortasse videbitur ingens</l> <l>Matris, et implacidam noctem si fecerit huius</l> <l>Tardior Aurorae radius, ne ponite certi</l> <l>Spem tamen adventus: aderit formosa piorum</l> <l>Votorum, et fidei solvens Aurora labores.</l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="2"> <head>IESSEIDOS LIBER II.</head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Ut statuisse Deo placuit lethale gementi</l> <l>Deliquium humanae soboli demittere caelo</l> <l>Authorem veniae, quo per maiora futuris</l> <l>Incrementa spei sese disponeret orbis</l> <l>Auxiliis, mox decretam pro labe salutem</l> <l>Pandit amans Numen; quod nec celaverat ipsum,</l> <l>Degenerem vetiti nuper caelestis Adamum.</l> <l>Hic sceleris poenaeque reus sua damna suumque</l> <l>Interitum et certum flebat revocabile numquam</l> <l>Supplicium, nulla miserum solante relicta</l> <l>Spe veniae, mentis quem decretoria summae</l> <l>Paene videbatur iam reiecisse Voluntas.</l> <l>Unde reo, pavido, tristi totoque trementi</l> <l>Corpore conclamatam animo sperare salutem</l> <l>Desperasse fuit. Quid enim fecisset in illo</l> <l>Communi exitio, quando irritata fremebat</l> <l>Flagitio natura suo, cum totus in unum,</l> <l>Vindictae cupidus consurgeret orbis Adamum?</l> <l>Cui fuerat laesus, quo spem fulcire valebat</l> <l>Iratus Deus atque animo nimis impote verti,</l> <l>Aversus Deus? Iste fuit post crimen Adami</l> <l>Naturaeque status generisque miserrima nostri</l> <l>Condicio, aeternis post fata obnoxia poenis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Terrigenûm viso lapsu suprema Tonantis</l> <l>Maiestas, decorat virtus quem propria mitem</l> <l>Se praestare reis, tantae ne damna ruinae</l> <l>Perdita lugeret sine fine propago parentis,</l> <l>Concilium vocat: hic Triados cui tota regendae</l> <l>Naturae incumbit moles, concordia semper</l> <l>Arbitria, ad tantae veniunt suffragia causae.</l> <l>Ante tamen quam quicquam homini caeleste tribunal</l> <l>Deferret, metuenda suas sic prima querelas</l> <l>Exposuisse Themis fertur, grandi ore locuta:</l> <l>"Quae poena humano sceleri, quo tota propago</l> <l>Terrigenum prostrata iacet, vi legis et aequi</l> <l>Conveniet, dubium, faciat pendere quod illam</l> <l>Non habeo: iam dicta reis laesae arboris, est mors.</l> <l>Et mors illa quidem, non quae terrestre resolvit</l> <l>Corpus et in cineres vertit; manet altera peior,</l> <l>Atque aeterna animi ruituri in Tartara tabes.</l> <l>Peccati quod homo reus est, iam debita carni</l> <l>Vindicta est tumulus, mentem infelicior Orci</l> <l>Flamma manet; vetita prior haec peccavit in esca:</l> <l>Mens est tota nocens. Restat conferre nocenti</l> <l>Aut poenam, aut veniam; medio non convenit error.</l> <l>Quis locus hic veniae? Ratio quae poscit iniquo</l> <l>Donari generi noxam? Num futile pomum</l> <l>Delicias inter reliquas hortique superba</l> <l>Illicia, aeterni vetito praeferre Tonantis</l> <l>Vim facit ad palmam? Sed quem sperare maligna</l> <l>Infectaque hominum poteris radice, remissi</l> <l>Flagitii fructum? Si, dum fuit integra, motus</l> <l>Ignara oppositi fallax immitia radix</l> <l>Poma tulit; si tot Charitum stipata tuarum</l> <l>Praesidiis natura ruit, num mortua virtus</l> <l>Efficiet quod viva negat? Male demitur igni</l> <l>Infecunda dapes quae non promiserit arbor.</l> <l>Sit locus immeritae veniae tamen; ecqua reponet</l> <l>Ius raptum obsequii moles? Iniuria laesi</l> <l>Numinis excedit meritum, quod pendere possit</l> <l>Humani levitas operis. Lex pacis in aequa</l> <l>Lance sita est: pretioque pari nisi suppleat audax</l> <l>Obsequii mensura scelus, consistere vera</l> <l>Pax nequit aut hominibus concors cum Numine pectus.</l> <l>Aligeris forsan potior terrena videtur</l> <l>Conditio? Nihil excelsos miserata, Tonantis</l> <l>Praeteriit genios pietas, quos iusta voluntas</l> <l>Numinis extrusit caelo flammisque ligavit.</l> <l>Quis tamen humanae tentet componere faeci</l> <l>Angelicas dotes? Tantae excellentia mentis</l> <l>Si culpae veniam nescit, qua lege licebit</l> <l>Audaces commissa homines exolvere noxa?</l> <l>Aliger erravit; damnatur: mitius unde</l> <l>Iudicium sperabit homo? Constringat utrumque</l> <l>Par damnum, si culpa fuit communis utrique.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Iustitiae assedit Pietas, Sapientia iuxta,</l> <l>Iuxta etiam rerum molitrix maxima, Virtus,</l> <l>Ordine quaeque suo, suffragatura piando</l> <l>Adami sceleri. Pietas ita prima profari</l> <l>Incipit: “Et memet reor alta ex mente Tonantis</l> <l>Progenitam: infinita minus non dedecet orbis</l> <l>Rectorem Pietas, deceat mox ante locutae</l> <l>Quam furor Astraeae; nec me minus aequa ferentem</l> <l>Audiet Omnipotens: Adami totius urna</l> <l>Orcus erit? Nostris si forte favere velimus</l> <l>Hostibus, hoc dabimus votum non triste superbis</l> <l>Daemonibus caelo pulsis. Phlegetonte cremandis</l> <l>Exulibus quas hic vacuas spectamus; iisdem</l> <l>Sunt positae Aligeris sedes; cumque inde rebelles</l> <l>Mersi Erebo cecidere animi, deserta protervis</l> <l>Spiritibus repetunt alios subsellia cives. </l> <l>Fine isto productus Adam, livore maligni</l> <l>Flaminis impulsus prolem et se reddidit istis</l> <l>Sedibus indignum temeratae crimine plantae.</l> <l>Si nunc ergo reis veniae caeleste negetur</l> <l>Subsidium nolitque Deus pietate nocentem</l> <l>Erigere Adamum, quae nostris hostibus inde</l> <l>Gaudia! Qui plausus Erebo qualisque futura</l> <l>Laetitia! Aligerum exclusae quod ab aethere turbae,</l> <l>Impediant vacuo cives assurgere caelo.</l> <l>Palma haec hostis erit, numerare faventia dictae</l> <l>Si rigor Astraeae poterit suffragia causae.</l> <l>Nec vetat Adami veniam damnata reorum</l> <l>Spirituum labes; curvari nescia cervix</l> <l>Angelica aeternos merito inflexibilis aestus</l> <l>Sustinet; ast hominis facilis natura moveri</l> <l>Efficit, ut lapsi reparabilis error Adami</l> <l>Viscera adorati flectat non dura Tonantis.</l> <l>Aligeros etiam propriae proscripsit Olympo</l> <l>Nequitiae labes; seducta sed occidit Eva,</l> <l>Alterius noxa impulsus peccavit Adamus.</l> <l>Aliger Empyreo detrusus Apostata caelo,</l> <l>Hic seductor erat; cuius livore ruinam</l> <l>Passus homo, veniam lapso prae daemone poscit</l> <l>Sic iuris potioris homo culpaeque minoris.</l> <l>At nihil excusat noxam qua corruit Ales.</l> <l>Criminis immani pretio si dicis Adamum</l> <l>Solvendo non esse parem; nec reddere tantum</l> <l>Possit homo, quantum potuit se involvere culpa</l> <l>Faenoris excessu; quare securus amicos</l> <l>Numquam iungit amor, peccans nisi ponderet aequum</l> <l>Offensae pretium pravoque aequale furori</l> <l>Adiciat pondus, totam quod supprimat iram;</l> <l>Hoc mihi librandum non est, sed limite sisto</l> <l>Affectus contenta mei: non deerit amori</l> <l>Ingenium: dilecta soror Sapientia iustum</l> <l>Inveniet, quo versa meos Astraea<note place="foot" n="5">127 Astraea : Astaera </note> libenter</l> <l>Currat in amplexus thecaque rubente repostum</l> <l>Dulcia confestim convertat in oscula ferrum.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Dixerat haec Pietas, cui mox Sapientia sensu</l> <l>Successit dictura pari talique resolvit</l> <l>Ora sono: “Mihi quae Pietas libranda reliquit,</l> <l>Aequari qua sorte ingens iniuria possit</l> <l>Numinis offensi expediam, licet ardua prorsus</l> <l>Occurrat ratio factoque explenda videtur</l> <l>Difficilis. Tamen est talis quam ponere possit</l> <l>Verus amor, sed solus amor (mirabile dictu)</l> <l>Numinis aversi, summa cui flagrat in ira</l> <l>Par amor: aeternae si lucis hypostasis una</l> <l>Fiat homo, satis est: facto hoc pro labe repertum</l> <l>Est pretium et pondus, quod non modo criminis aequet</l> <l>Nequitiam; sed terrigenum scelus omne merentis</l> <l>Excedat labor.” Hic plausit blandeque loquentis</l> <l>Extulit ingenium Pietas, et quaesiit ultra</l> <l>Qua ratione Deus, si maiestate Tonantis</l> <l>Deposita fieret caro, crimine posset Adamum</l> <l>Exuere, et grandis pretium conflare talenti,</l> <l>Corporis induviis? Quod mox Sapientia verbis</l> <l>Prosequitur tacitumque loquens suspendit Olympum:</l> <l>“Humano scelere offenso quod nulla Tonanti</l> <l>Attingens aequi pretium libraeque rigorem</l> <l>Adferri valeat perimendae gratia noxae,</l> <l>Conditio terrena facit: servilis inanem</l> <l>Obsequii fructum, simili vilescere constat,</l> <l>Quo sordet persona luto; iam perdita pomo</l> <l>Vilior est meritique minor natura, laborat</l> <l>Ingenitae rationis opus factura. Quid ergo</l> <l>Par dabit illa Deo, quae nec sibi sufficit uni?</l> <l>Terrenos vero Numen si assumeret artus,</l> <l>Ut sine personae discrimine, qui Deus esset</l> <l>Is pariter Deus esset homo, tunc Numine dignum </l> <l>Obsequium praestaret homo: cui addita carnis</l> <l>Humanae ruditas, aequo pro labe pacisci</l> <l>Non impos merito, proprii virtute laboris</l> <l>Posset obaerati nomen delere parentis.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Effatis commota istis Astraea reponit:</l> <l>“Quae loqueris commenta, soror Sapientia, dictu</l> <l>Ingeniosa quidem, factu ardua. Caelica numquam</l> <l>Factura est Virtus, una ut persona Tonantis, </l> <l>Sit persona hominis. Possit tamen ista potestas</l> <l>Summa Dei; quantum foret hic adversus honori</l> <l>Divino nexus! Summo componere caenum</l> <l>Vile Deo, servum Domino? Sinet aequa voluntas</l> <l>Hoc numquam: proprioque hominem qui crimine lapsus</l> <l>Interiit, nostrae nullus labor eximet irae.</l> <l>Hoc tamen ipsa volens tribuo, si forte supremum</l> <l>Numen homo fieret, nostro data tela furori</l> <l>Abicerem, nec tanta meo vindicta deinceps</l> <l>Restaret ferro.” Subito Sapientia reddit </l> <l>Talia: “Terreno vestiri Numen amictu</l> <l>An deceat librabit amor; sed posse, docebit</l> <l>Nos divina soror, cui Omnipotentia nomen.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Haec vero sic orsa loqui: “Mihi limite nullo</l> <l>Definita viget, nullo mea fine potestas</l> <l>Circumscripta, omnem iubeat quem summa voluntas</l> <l>Prodit in effectum: tellus, mare, sidera, caelum,</l> <l>Denique quodcumque est quod non fuit ante, laboris</l> <l>Sunt documenta mei. Quamvis quod quaerimus istis</l> <l>Omnibus est maius, tamen hoc excedere vires</l> <l>Ostendam non posse meas (hic auribus omnes</l> <l>Arrecti siluere, magis tamen omnibus una</l> <l>Astraea). Infinita Dei est persona, vel imas</l> <l>Cuiuscumque rei, immensa virtute valebit</l> <l>Ferre vices, tolerare graves accensa labores</l> <l>Si supremae Maiestatis Hypostasis una</l> <l>Assumat naturam hominis, cui proprius absit</l> <l>Personae titulus, terrenae munia partis</l> <l>Quae deerit supplente Deo. Dabit unio talis</l> <l>Ut Numen sit homo. Fiet simul iste Tonanti</l> <l>Non impar divinus homo; culpamque relaxet</l> <l>Ut merito, non vilis erit propriisque salutem</l> <l>Obsequiis poterit libertatemque pacisci.</l> <l>Si velit unus amor, satis est, servatur Adamus.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Excepit divina Trias mansueta sororum</l> <l>Arbitria: Astraeam solum poenalis Averni</l> <l>Sollicitam et plagis torqueri ultricibus orbem</l> <l>Urgentem aspexit voto discorde teneri.</l> <l>Tum Pater, aeterni qui fons splendoris, in uno</l> <l>Producens Sobolem Verbo, quëis simplice cordis</l> <l>Igne Deus procedit Amor manantibus ex se</l> <l>Flaminis et Nati personis talia fatur:</l> <l>“Vidimus humanae mentis, cui nostra figuram</l> <l>Indulsit natura parem, discrimina nostro</l> <l>Nolentis servire iugo, dum fronte sequestra </l> <l>Nostra secutura violavit foedera poena. </l> <l>Terrigenûm damnis Astraea rotare machaeram</l> <l>Religiosa optat; veniam suadebat Adamo</l> <l>Praestandam Pietas, pulchrum Sapientia iustae</l> <l>Dat veniae facunda modum, factoque Potestas</l> <l>Disserit esse parem. Noster, quorum una voluntas</l> <l>Si concurrat amor, nocuum miseratus Adamum,</l> <l>Surget homo, tolletque suae dispendia culpae</l> <l>Aeternosque potens mortis vitare dolores,</l> <l>Nostro iterum fatuê amisso reddetur amori.</l> <l>Attamen hoc unum superest, ut nostra saluti</l> <l>Humanae nascatur humi persona gulosi</l> <l>Labe procul, corpus par assumptura parentis;</l> <l>Ut patrandorum meritis et mole suorum</l> <l>Non renuat placari operum, quae discutit omne</l> <l>Ferro Astraea nefas: qua deponente furorem,</l> <l>Aeternae ad veniam pertingant crimina culpae.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Tunc Soboles divina Patrem venerata profatur:</l> <l>“En me mitte, Pater: positaque libenter herili</l> <l>Maiestate, tuum placitum quo destinat, ibo. </l> <l>En tua progenies, hominis pauperrima nasci</l> <l>Exopto proles poenisque obnoxius infans</l> <l>Terrenae fieri Matris, fatalis Adami</l> <l>Planta volo fiat pariter mea funeris arbor.</l> <l>Et tua me dulcis Genitor, peto, verberet ira,</l> <l>Ne pereat qui peccat homo: me trade volentem</l> <l>In mortem, in poenas: et me trabe figat amati</l> <l>Electique error populi: mea vulnera lapsi</l> <l>Sint pretium Adami, humanae sit spongia culpae</l> <l>Fundendus lictore cruor. Votum accipe dulcis</l> <l>O Pater: a proprio fluat haec tibi gloria Nato.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Hic prolem amplexus Genitor, “Dilecta Parenti</l> <l>I, Soboles”, inquit, “quod in haec te funera, fili,</l> <l>Obtuleris, longaeva tuo de semine surget</l> <l>Posteritas, summis heres victura coronis</l> <l>Sub tua magnanimos demittam sceptra Tyrannos,</l> <l>Et populos in frena dabo. Te gentibus astrum</l> <l>Accendam, toto crescet tua gloria mundo.</l> <l>Tunc tua adorabunt celsi vestigia reges,</l> <l>Submittamque tuis horum Diademata plantis.</l> <l>Tunc tuus adversum fluviis currentibus heres</l> <l>Iura dabit: claros fama nutrire nepotes</l> <l>Quaeque volet Regina tuos Regumque papillae</l> <l>Obsequium Nutricis agent: regnabit in aevum</l> <l>Divitiis opulenta tui prosapia fati.</l> <l>Tanta tuae placuit mortis pro laude pacisci.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Divinus pariter voluisset Spiritus isto</l> <l>Officio fungi quo Filius atque petivit</l> <l>Tale sibi propria committi ab origine munus, </l> <l>Humanae quo carnis onus poenasque subiret,</l> <l>Iratae iustum prima pro labe daturus</l> <l>Astraeae pretium. Sed patris origo priorem</l> <l>Quem dedit, haec unum sortita est gloria Natum.</l> <l>Nec tamen immensi fuit hoc in munere cassus</l> <l>Flaminis impulsus, partes gavisus habere</l> <l>Ille suas, tantae sobolis cui pura relicta est</l> <l>Nube tegenda Parens, ne qua huic terrena caleret</l> <l>Flamma voluptatis, ne quo vel corporis aestu,</l> <l>Aut non plura animi face conceptura labaret</l> <l>Integra Virginitas. Subiit quam natus, eandem</l> <l>Virgineam missus complevit Spiritus umbram.</l> <l>Hic prior est, horam nostrae signante salutis</l> <l>Gnomonis in morem, solem qui ostendit in umbra.</l> <l>His ita dispositis divini ardore senatus,</l> <l>Carnem assumpturi Matrem decernere Verbi, </l> <l>Par fuerat, tanto quae essent dignissima fetu</l> <l>Viscera, Virgineo summi Patris aemula nato.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Gens Hebraea, vetus veniens a stemmate sanguis</l> <l>Cui dederat pretium virtus, ad iussa Tonantis</l> <l>Prompta et pura fides, cuius de stipite natae</l> <l>Tot venere animae, plures nec ut aequor arenas,</l> <l>Caelica nec plures numerant laquearia stellas.</l> <l>Is fuit Abramus, patris de semine Tharae</l> <l>Quem dederat Chaldaeus ager, se gurgite pleno</l> <l>Fundit ubi laetisque Euphrates volvitur undis.</l> <l>Hunc populum, cui ille pater, prout fluxit ab illo</l> <l>Carnalis soboles (quae credulitate paternam</l> <l>Sectatae fluxere fidem, non sanguinis huius</l> <l>In numerum veniunt gentes) aeterna Voluntas</l> <l>Extulit, e cuius regali stemmate proles</l> <l>Susciperet divina viri sine semine corpus.</l> <l>Inde legenda fuit Virgo, cui regius esset</l> <l>Virtutis Regumque alto cum sanguine splendor.</l> <l>Hanc Pater aeterno qui perficit omnia nutu,</l> <l>Imperiosa hominum qui condit fata, puellam</l> <l>Disposuit fortique levans super omnia dextra,</l> <l>Omnipotens quaecumque eadem molita Tonantis</l> <l>Est manus et quorum dici vult ipse Creator, </l> <l>Virgineo illius vestiri carnis amictu</l> <l>Constituit genitum de se sine compare Verbum.</l> <l>Hanc titulo insignem Dominae rebusque caducis</l> <l>Altius evectam Mariam prior ipse vocavit.</l> <l>Omnipotentis enim Divino bina latebant</l> <l>Nomina thesauro, quas gemmas nomino: quamvis</l> <l>Non illas Erythrea Thetis, non Indica norant</l> <l>Litora, Memnoniis gemmas verrentia cymbis,</l> <l>Sed nimia aeternis quarum lux abdita gazis,</l> <l>Et Sobolem et Matrem designatura micabat. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Singula Divinis olim eventura fuissent</l> <l>Cum fixa ideis, ut pomi errore liquatas</l> <l>Sisteret Omnipotens lacrymas, monitore salutis</l> <l>Humanae Aligero, veniae spe fulcit Adamum. </l> <l>Accersitus enim Michaël a Numine, sumpta</l> <l>Mandati pietate volat quaeritque beata</l> <l>Proscriptos tellure reos, quos ille Sophenes</l> <l>Repperit in campis, fletus clamore retectos.</l> <l>Mox prior Adamum accessit: sed tristis amicum</l> <l>Aligerum fugiens exul, velut ante Tonantis</l> <l>Non passus speciem, maiores quaeritat umbras</l> <l>Ut lateat spectari oculis felicibus impos.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Chaldaeae locus est, in qua regione ruentem</l> <l>Substitit ad Tigrim primum, quo sede prioris</l> <l>Fortunae profugus longisque erroribus actus</l> <l>Appulit infelix Adam, bene gnarus eundem</l> <l>Esse Tigrim, limo mixtum potare coactus</l> <l>Quem purum de fonte bibit. Pretiumque petiti</l> <l>Amnis erant lacrymae; libatam flumine lympham</l> <l>Restituit plorans: oculi volvere solutum</l> <l>Arescens quod lingua tulit: concessus Adamo</l> <l>Semper erat rapidus tali pro faenore Tigris. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Hoc miscere suos solitum cum flumine luctus</l> <l>Repperit errantem Michaël; sed luce coruscum</l> <l>Aligerum procul intuitus, secura timentis</l> <l>More animae quam culpa gravat, petit ima propinquae</l> <l>Antra specus, latebra lucis solante pudorem.</l> <l>Attamen aethereus princeps hunc Ales in ipsis</l> <l>Quaesitum latebris, sed nil minus inde timentem</l> <l>Interpellat amans, aeternae foedera pacis</l> <l>Insinuat iustaeque Dei mala deprimit irae:</l> <l>“Vidit Adame tui poenam Deus optimus”, inquit,</l> <l>“Flagitii, nec posse tuas extergere labes</l> <l>Tot fusas oculis lacrymas, sed semper in omne</l> <l>Aeterni spatium tua tendere damna doloris;</l> <l>Quam statuit miseratus opem tibi detego, felix</l> <l>Adame.” Hic oculos frontemque extollere primum</l> <l>Ausus et interno cohibens data frena pavori</l> <l>Respirat, metuens tamen: expertusque dolosi</l> <l>Aspidis infernas, timuit ludibria, technas.</l> <l>Sed tamen hunc flamen caeleste frequentibus urget</l> <l>Vocibus ad fidei robus: “Ne reris Adame</l> <l>Me Styge damnatis unum e mendacibus esse</l> <l>Aligeris: non poma tibi suadebo, negatae</l> <l>Delicias plantae. Potius suadebo dolorem</l> <l>Numinis offensi, quo solo assurgere possis</l> <l>Ad veniam; quem non posset suadere rebellis</l> <l>Angelus et quae sunt olim ventura docebo.</l> <l>Tollendo cum lapsa tuo natura sit impar</l> <l>Supplicio, statuit Numen dimittere caelo</l> <l>Unigenam, Verbum, Sobolem: licet illa Parenti</l> <l>Par Deus, humani premet immortale sereni</l> <l>Corporis induviis. Poenas pro labe daturus</l> <l>Ille tua est, vetiti ne te petat ultio pomi. </l> <l>Hinc mansura tuae post debita funera noxae,</l> <l>Hospes ad aethereos poteris felicior hortos,</l> <l>Sidera Divino redituro ad celsa Giganti</l> <l>Ire comes: sint ista tuae solacia poenae.</l> <l>Et tua posteritas veniet non impare fato</l> <l>Angelicae grandem numerum impletura ruinae.</l> <l>Desertas caeli, meriti modo gratia veram</l> <l>Exornet divina fidem, post funera sedes</l> <l>Accipiet, postquam Victor caelestis ovanti</l> <l>Poenali Empyreos pandat prior arbore postes. </l> <l>Interea tu plange scelus fusoque cruore</l> <l>Numinis in culpae pretium te crede beandum.</l> <l>Hoc tua progenies discet tuque ipse futuros</l> <l>Strenuus hoc terrae doceas arcana colonos.</l> <l>Divinae iam vero, Adam, non segnis odora</l> <l>Prodigium flammae, fulmen vertentis in imbres</l> <l>Innocuos, dantis placidos pro sulphure rores,</l> <l>Teque tuosque isto cumulantis amore nepotes.</l> <l>Sed maiore animi quo spe post multa salutis</l> <l>Saecula venturae possis Adame foveri,</l> <l>Nomen adorandum pandam tibi, quale Redemptor</l> <l>Axe feret, Princeps pacis dicetur IESUS.</l> <l>At Genetrix electa, tuae permagnus, Adame,</l> <l>Posteritatis Amor, spes et tutela, MARIA est.</l> <l>Cum tua tu post fata istam cognoveris orbi</l> <l>Illuxisse facem, Iessei stemmatis almam</l> <l>Progeniem (sterilisque uterum sacraverit Annae),</l> <l>Expecta solem; roseo fulgore micantem</l> <l>Phosphoron ut sequitur Phoebus, sic vera serenae</l> <l>Aurorae soboles, Mariae succedet IESUS.”</l> <l>His respirantem Michaël affatus Adamum</l> <l>Composuit plenumque spei fideique reliquit.</l> <l>Hunc pater elatis pennis per inane volantem</l> <l>Adamus vultu sequitur, demissus eunti</l> <l>Intima compressis referens solacia palmis.</l> <l>Et subito ut quivit postquam compluribus auctus</l> <l>Fecundus Genitor natis, insignia binis</l> <l>Marmoris excissis expressit nomina pilis;</l> <l>Quarum unâ vultu solis radiisque micante</l> <l>Effigie, venturum orbi signabat IESUM.</l> <l>Ast alia stellam, surgens quo pingitur ore</l> <l>Phosphorus, excidit MARIAM referente columna.</l> <l>Victuros Genitor quondam doctura nepotes</l> <l>Ista secuturae posuit monimenta salutis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Sed modo promissae sudantis origine Stellae,</l> <l>Piërio vatis, Genetrix, occurre labori,</l> <l>Stella eadem Virgo: quantum mihi carmine fas est,</l> <l>Teque tuique decus generis palmasque sonabo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Bis quatuor centumque quater iam conditus orbis</l> <l>Annorum fuerat lustris, et tertia mundum,</l> <l>Infantem non plus tenerum firmaverat aetas,</l> <l>Nahorea cum stirpe ingens virtutibus heros</l> <l>Nascitur Abramus; cuius de semine natae</l> <l>Est soboli promissus honor, generosa quod inter</l> <l>Illorum capita et celsam descendere Matrem</l> <l>Numinis atque ipsum Numen manare videbit.</l> <l>Ille maritali Saram complexus amore,</l> <l>Thaream patris sobolem, quam mater Arani</l> <l>Ex Thara genitore dedit, de patre sororem, </l> <l>Isaco matrem; quem iam languente senecta,</l> <l>Ne deesset promissa suae prosapia Stirpis,</l> <l>Sara viro fuerat ridens enixa puellum.</l> <l>Hic thalami quoque tarda sui consorte Rebecca</l> <l>Germina suspirans, uterum expectare maritae</l> <l>Debuit agnatae lentosque a coniuge fetus,</l> <l>Bisgeminos donec populos partu edidit uno</l> <l>Bisgemina cum prole utero luctante Rebecca.</l> <l>Horum unus venator erat, ferus indolis Esau,</l> <l>Alterius mens pura, Deo dilectus Iacob.</l> <l>Huic Rachelaeis accenso postea taedis,</l> <l>Labanus tamen esse socer non simplice nata</l> <l>Contentus, foedam thalamo praeponere Liam</l> <l>Racheli voluit, totidem quo cogeret annos</l> <l>Formosae servire thoro. Complevit Iacob</l> <l>Hos etiam fecitque sibi non triste fuisse</l> <l>Servitium Rachelis amor; cui ille iugali</l> <l>Foedere coniunctus demum cognovit ( acerbus</l> <l>Hymen!) dilectae sterilem Rachelis amorem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Pandite Pierides, quid Sarae, quidve Rebeccae,</l> <l>Rachelisque notant, de quarum stirpe venire</l> <l>Debuit agnata, velatum corpore Numen,</l> <l>Improles uteri? Si me bona fallere nescis</l> <l>Calliope: steriles ventres vetitamque ferendis</l> <l>Fetibus aetatem nuptae matrique puellae</l> <l>Praelusisse reor: simplex quod nympha, nec apta</l> <l>Ad Sobolem Virgo poterit gravis esse beato</l> <l>Germine, Divinis Patrem supplentibus umbris.</l> <l>Hae pariter sine prole omnes, sed munere tandem</l> <l>Aethereo tardos partus meruere maritae,</l> <l>Prodigio votum sortitae, Virginis huius</l> <l>Ut fieret non vana fides, prius eminus istae</l> <l>Processere nurus, steriles aetatis et alvi.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Tandem feta viris postquam Domus una fuisset</l> <l>In plures divisa tribus; generosa propago,</l> <l>Fortunatorum genuit quot nomina fratrum,</l> <l>Tot populos fecit. Sed te modo dicere Iuda</l> <l>Est animus: debent soboles invicta Leonis</l> <l>Te fratres laudare tui: fortissime fratrum</l> <l>Iuda, sceptra tenes, quae vis non auferet ulla,</l> <l>Donec adorandus caelo, expectantibus illum</l> <l>Gentibus, adveniat Princeps: femorisque paterni</l> <l>Regia durabit soboles, divinus ab ista</l> <l>Donec stirpe Leo, terras voce impleat omnes,</l> <l>Illustresque orbis Mariae non nesciat odas. </l> <l>Iuda, invicte Leo, praedis insistere doctus</l> <l>Fraternos fueris donec praedatus amores,</l> <l>Quo proles germana tui te patris adoret</l> <l>Teque colat domitus flexis cervicibus orbis,</l> <l>Regalis cinget semper te fascia byssi.</l> <l>Et licet adversis tua saepius obruta fatis</l> <l>Progenies; ut cum Phariis intenta caminis</l> <l>In lateres durabat humum, tamen alta labori</l> <l>Gloria non deerat, multo sudore paratis</l> <l>Pyramidum excelsis crevit tua fama trophaeis.</l> <l>Haec pretii nec egena fuit, cui cesserat una</l> <l>Nocte Paraetonium, iustum sudoribus aurum.</l> <l>Civibus ablato Phariis Erythrea metallo</l> <l>Successit Gaza: illius pretiosa profundi</l> <l>Stagna, secuturae ne sit tam prodiga Memphi</l> <l>Tumba, petiturâ collum spoliavit arenâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Tunc ibi bisgeminos, liquidae ceu marmora stantes</l> <l>In muros cessere undae vallesque vadosas</l> <l>Atque sui vacuas, miro molimine pendens</l> <l>Hic didicit spectare Thetis, mirata quod imo</l> <l>Figere sicca pedum, refugâ vestigia lympha</l> <l>Aequoris in fundo, Iuda fugitive, valeres.</l> <l>Gemma fuit Rubei spolium maris, obvia semper</l> <l>Candida Memnoniis calcata asarota pruinis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Successit pelago telluris inhospita vastae</l> <l>Planities, quae tot populis numerosa recepit</l> <l>Agmina; sed steriles escis residesque cupitos </l> <l>Ad fontes, ingrata dabant fastidia arenae.</l> <l>At mirum ! Cereris, quam non tulit arida tellus,</l> <l>Caelo illis annona pluit: facilemque Regentis</l> <l>Virga altusque silex dederant sicca utraque lympham.</l> <l>Tota haec bis quatuor deserta per invia lustris</l> <l>Munificum soboles Axem largique fluenti</l> <l>Irriguam sortita petram, nec vestibus annos</l> <l>Sensit: Olympiadas ter quattuor Coptica texit</l> <l>Lana peregrinum Iudam Phariusque recenti</l> <l>Conspicuus villo Nilum referebat amictus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Viveret ut Iudae soboles, Mareotica flevit</l> <l>Funere natorum, primos quos fuderat alvo</l> <l>Isis: et Isacidis pro libertate negata</l> <l>Niliacus poenas tulit obduratus Osiris.</l> <l>Aegypto excedens, dubio ne libera pubes</l> <l>Erraret bivio, nocturnum caelica lampas</l> <l>Praemonstrabat iter: Phoebo in lumine nubes</l> <l>Praevia, propitiâ Iudam protexerat umbrâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Huic generi (postquam duris lassasset anhelum</l> <l>Imperium caeleste viis, cum cerneret ore</l> <l>Promissae telluris opes, cui lactea rivi</l> <l>Doris erat suetaeque amplos manare per amnes</l> <l>Dulces mellis aquae) collectis viribus obstant</l> <l>Et populi et reges, ne gens Hebraea trophaeis</l> <l>Adderet et palmas domito Iordane madentes.</l> <l>Sed frustra est palmis, etiam regalibus armis</l> <l>Obniti, quas fata volunt: bibit ore repulso</l> <l>Promissas Hebraeus aquas; calcavit Idumen </l> <l>Arentesque siti fauces Iordane rigavit.</l> <l>Tanti erat in Iudae lumbis haesisse Mariam,</l> <l>Qua caeli, terraeque decor prodiret Iesus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Nunc soboles Hebraea vide, praesente priorem</l> <l>Fortunam metire probro, dispersa per orbem</l> <l>Exulis in morem; iam se tibi subtrahit uni</l> <l>Ipse aër; nescis ideo te vivere tantum,</l> <l>Ut sis ludibrium populorum et flebile sortis</l> <l>Naufragium primae? Manifestum ac lugubre nostri</l> <l>Opprobrium generis, sine regis honore tuorum</l> <l>Desperata patrum soboles speculumque ruentis</l> <l>Perfidiae: quam totus honor, quam tota potestas</l> <l>Deseruit superestque nihil quam ut deserat orbis.</l> <l>Impia peccati, scelerum tam longa tuorum</l> <l>Unde fluit Nemesis? Peccati saepius ante;</l> <l>Ast iterum post flagra tui tolerata furoris,</l> <l>Pristina restituit fortunae dona benignus</l> <l>Numinis affectus. Iam tot tibi saecula poenas</l> <l>Multiplicant nec adhuc placati Numinis ullus</l> <l>Apparet radius: vis dicere, turpis Apella,</l> <l>Supplicii causam tanti? Dabo protinus: audi.</l> <l>Frons tua dura fuit semper summoque Tonanti</l> <l>Parere indocilis, cuius tu larga paterni</l> <l>Profluvia ardoris, quo par tibi totius orbis</l> <l>Natio nulla fuit, grandi pensare solebas</l> <l>Morum barbarie. Domini patrisque fideli</l> <l>Deposito cultu, faenum comedentis in auro</l> <l>Conflatae pecudis Pharium venerate Serapim.</l> <l>Si tibi cognato stirpis de sanguine fluxit</l> <l>Ille Deus; patris nutritorisque Canopi</l> <l>Iosippi effigies, cui noctis imagine visae</l> <l>Attribuit simulacra bovis, nutrita repostis</l> <l>Frugibus Aegyptus; quae tanta protervia, veri</l> <l>Numinis, aut fictae deserto Numine vaccae,</l> <l>Ingrato cumulare preces laudesque tribuli!</l> <l>Si tibi cognatus cordi Deus, euge, proterve</l> <l>Isacide, caelo tua largitore superba</l> <l>Vota tulere satis: natum de sanguine Numen</l> <l>Cerne tuo, et supplex venerare; daturus honorem</l> <l>Non alii, fratrum quam venditione, datisque</l> <l>Frugibus Hebraeus quem praesignavit Ioseph.</l> <l>Sed semper stolidus Iuda; modo caecus in ipsum</l> <l>Insurgis solem, cuius levis umbra fideli</l> <l>In servo Aegypti conservatore placebat.</l> <l>Si bove signatum Pharia colis improba vatem</l> <l>Posteritas, cur non signorum ingentibus omnem</l> <l>Implentem radiis orbem, generique faventem</l> <l>Divinum Hebraeo iuvenem verique fatorem</l> <l>Et Numen sub carne latens factisque probantem</l> <l>Esse Deum, nullo cultu, non laudibus ullis</l> <l>Provehis; hunc muto fusoque ex arte deinde</l> <l>In cineres trito renuens praeferre Serapi?</l> <l>Numinis irritor Iuda et munera foedae</l> <l>Proscindens iaculo linguae, totque ore protervo</l> <l>Murmura divinam promens ferientia curam!</l> <l>Flagitiis fuit illa tuis sic laesa potestas,</l> <l>Ut totum extremis temet consumere poenis</l> <l>Fas fuerit. Tamen ipsa tuas miserata ruinas</l> <l>Indomitum castigavit, non perdidit hostem.</l> <l>Attamen ingratum te iam si tanta reliquit</l> <l>Peccati rabies (quamvis gens impia semper,</l> <l>Atque potestatis nostrae delicta timore,</l> <l>Non virtute premens) nec tanta impune resolvit</l> <l>Culpae libertas, desertus Numine maeres</l> <l>Quid Iuda infelix? Forsan Crucis ultio tantum</l> <l>Insontes divina furit? Scio grande fuisse,</l> <l>Idque immane nefas; tamen ignorata Tonantis</l> <l>Maiestas hominumque probris subiecta figura</l> <l>Et summus patientis amor, fortasse ferire</l> <l>Istam iussissent aerumna dispare culpam.</l> <l>Credo alia ratione reos maerere tribules:</l> <l>Non superest illis, laesi quo debeat ira</l> <l>Numinis averti. Gessit prius ille Mariam</l> <l>In lumbis, prius his etiam gestabat Iesum;</l> <l>Quorum etiam fontem poterat reverentia Iudam</l> <l>Servare, ut caelo et terris non tanta deesset</l> <l>Gloria, venturae neu posteritatis amores</l> <l>Extremum raperet fatui discrimen Apellae.</l> <l>Ingrato Isacidae nisi seminis ista fuisset</l> <l>Gloria, sulphurea Sodomae quid nube negasset</l> <l>Ultores flammarum imbres crepitare, remensâ</l> <l>Flagitiis poena saturae carbone Gomorhae?</l> <l>Inde venit, tantis fuerat servata quod olim</l> <l>Prodigiis Tharea Domus: quo nomine iussus</l> <l>Stare dies, aequor scindi, Iordania Doris</l> <l>Ire retro, nubes famulari, panibus aether</l> <l>Praesto esse, ignotoque silex humore resolvi.</l> <l>Hinc domiti Reges et quorum robur in armis,</l> <l>Imbelles timuere tribus. Chananea recepit</l> <l>Terra peregrinum Iudam, qui gentibus illis</l> <l>Mox heres, non hospes erat. Sata pinguia caesis</l> <l>Carpsit Amorhaeis: audax Hevaeus inermem</l> <l>Horruit Isacidam, hostili quem strage ferocem,</l> <l>Aegypto profugum sensit gens barbara vernam.</l> <l>Nunc autem meritas cuius reverentia poenas</l> <l>Suspendet? Solum hoc superest, hoc, frater Apella,</l> <l>Consilium serva, nec te servasse dolebit:</l> <l>Si Maria et dulcis lumbis effluxit Iesus,</l> <l>Et Mariam et dulcem tenero cordi imprime Iesum.</l> <l>Hae<note place="foot" n="6">625 Hae : Haec </note> tibi sunt causae lumbos cur perfide Iuda</l> <l>Deseruere tuos: ut nostro in corde perennent.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Percussis postquam triginta regibus isset</l> <l>Iuda per hostiles non sicca cuspide campos;</l> <l>Ad solium regni demum Iessea vocatur</l> <l>Progenies: cunctisque minor de fratribus aetas,</l> <l>Regali dignata throno, quam maxima parvi</l> <l>Cura fatigabat pecoris; sed viribus audax</l> <l>Magnanimusque urso aut victo certare leoni,</l> <l>Subiectae in sobolem sceptrum transmisit Idumae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Iessides fuit is David, quem stipitis anceps</l> <l>Non tulerat Iudae ramus sed certa propago</l> <l>Isacii generis, tribui non extera quartae,</l> <l>Decretus solio Sanguis femorique paterno </l> <l>Significatus honos, quem Lia ex coniuge nato </l> <l>Asseruit Iudae, extremum victurus Iacob.</l> <l>Aequatus regno primus, Iesseia proles,</l> <l>Stemma coronavit David, non degener aulae</l> <l>Pastor; acerborum post corpora strata leonum,</l> <l>Intrepidus tumido robur conferre giganti.</l> <l>Hic ille est princeps cuius de sanguine fluxit,</l> <l>Longius augusti transfusa canalibus ostri</l> <l>Orbi adventurum Numen paritura propago.</l> <l>Ille quidem thalami plures in foedera nuptas</l> <l>Admisit, fuit una tamen fecunda daturae</l> <l>Hoc lumen sobolis, caeso regina marito,</l> <l>Caede viri princeps, viventis adultera coniux,</l> <l>Bethsabis insignis forma: quae mollis in undis</l> <l>Visa Venus, misit tales in pectus ituras,</l> <l>Quales nec reges possent restinguere, flammas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Aestus erat puroque calens declivior axe</l> <l>Delius ardebat, cum persuaderet opacas</l> <l>Lympha hortos, formae cupidas contingere gaudens</l> <l>Lympha nurus; roseos blande lambentia vultus</l> <l>Balnea formosas urebant frigida nymphas.</l> <l>Sic etiam ad propriae cutis est propensa nitorem</l> <l>Femina, marmoreo si non velit illa lavacro</l> <l>Conciliare decus, tacitos ad amica penates</l> <l>Instruit officia, ut privato fonte nitescat</l> <l>Illatoque natet ferventior imbre puella.</l> <l>Talis erat belli gnavo fortique Geteo</l> <l>Iuncta viro, illustris genere, excellentior oris</l> <l>Effigie, aestivum solis pressura calorem</l> <l>Quae placido niveos artus humore fovebat.</l> <l>Longior hac ipsa Davidem solverat hora</l> <l>Somnus, et augusti spectantem a culmine tecti</l> <l>Excepit Solymaea nurus, cui candida fusus</l> <l>Membra lavaturus speciem non texerat imber.</l> <l>Nescius infusae candor crystallinus undae</l> <l>Mentiri, similes defert ad regia vultus</l> <l>Lumina, nudatae fuerant quae forma maritae.</l> <l>Vidit et ablutae pellectus imagine nuptae</l> <l>Incaluit David. Mirum! Succensus ab ipsis</l> <l>Ignis aquis, ardere facit cruciatque potentem</l> <l>Iessei solii flamma sisti impote patrem.</l> <l>Nuda nurus regi incauto spectata pudorem</l> <l>Abstulit et tantum in lymphis invenit amantem,</l> <l>Fonte Cupidineas gelido iaculata sagittas.</l> <l>Nec sterilis fax ista fuit: quae emergit ab undis</l> <l>Est fecunda Venus. Nudam mox purpura texit,</l> <l>Forte sub hac maculas non apparere iugales</l> <l>Credentem, probro hanc sed non satis esse tegendo</l> <l>Certa; viri innocuâ texit quoque dedecus umbrâ</l> <l>Hinc vivo coniux fuerat quae moecha marito,</l> <l>Occiso regina fuit. Regalis ab undis</l> <l>Sic etiam petitur murex: Solymaeus eosdem</l> <l>Fons generat, Tyrio repunt qui litore vermes.</l> <l>Nec stabili tellure magis solet aequa favere,</l> <l>Quam liquidis fortuna vadis: sic Caesaris ibat</l> <l>Undisono sors laeta freto, sic fonte natantem</l> <l>Regia formosam excepit fortuna maritam.</l> <l>Bethsabeae fors ista fuit, cui regius undae</l> <l>Aestivae accessit titulus, nisi dicere malim,</l> <l>Tincta sibi fuerat quod regia tabe mariti</l> <l>Purpura, cum coniux fallaci Marte perisset</l> <l>Uria, qui decorare cruor regalia posset</l> <l>Ornatura ream thalami velamina nuptam,</l> <l>Quo vivo id nullus valuisset reddere murex.</l> <l>Haec tamen illa fuit, caesi post fata iugalis</l> <l>Regalem pressura thorum, qua coniuge David</l> <l>Protulit in seros Iesseum stemma nepotes,</l> <l>Donec ad excelsae sobolis caelique solique</l> <l>Summum prodigium servata propaginis esset</l> <l>Iessiacae divina caro, maiore deinceps</l> <l>Sublimanda throno; cuius Iessea decorem</l> <l>Si procul et quondam tenui prospexit in umbra</l> <l>Progenies; cognatorum postremus avorum</l> <l>Sanguis inumbrantis divini flaminis, omnes</l> <l>Virginea veteres umbras finivit in Umbra.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Ista Ioachimo Virgo prognata parente,</l> <l>Cui fuerat vinclis coniuncta iugalibus Anna.</l> <l>Anna tamen sterilis coniux, quam nomine specto</l> <l>Prolificam: quam parvam utero dabit Anna puellam,</l> <l>Nominis est proles: quam praefert nomine, praegnans</l> <l>Gratia concedet partum: quae ut clarior esset,</l> <l>In nomen sterilis transivit gratia matris</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Alta Ioachimum felici Nazareth ortu</l> <l>Ediderat Mariae patrem. Pulcherrima clivo</l> <l>Feta rosis tellus surgit: ridentia flore</l> <l>Culmina vernantem dixere a floribus urbem.</l> <l>Hanc alii circum colles montesque coronant:</l> <l>Illa tuos etenim, Tyrium qua prospicit aequor,</l> <l>Explorat, Carmele, specus avidoque recenset</l> <l>Lumine Thesbitis iuga portentosa prophetae.</l> <l>Illa futurarum vatis mens praescia rerum,</l> <l>Natalem Mariae spectabat saepius alto</l> <l>Carmelo sedem, crebro speculatus amoenum</l> <l>Iesseae virgae florem, quo Nazara felix</l> <l>Gestiat et proprios quo floris odore penates </l> <l>Impletura ipsas olim melioris Hymetti</l> <l>Invitabit apes nectar caeleste daturas.</l> <l>Porrigitur vastum sed qua Carmeleus in aequor,</l> <l>Sidonias prospectat aquas, quo parvula ponto</l> <l>Surgebat referens hominis vestigia nubes.</l> <l>Ista supremam meditatus in icone Matrem,</l> <l>Dicebat Vates: “Vernans me Nazareth uno</l> <l>Flore trahit; sed Virgineâ me caerula Thetis</l> <l>Nube vocat: qua parte meos sectabor amores?” </l> <l>His medius stabat quo se converteret anceps</l> <l>Carmeli Vates, sed postea versus ad urbem</l> <l>Et Mariam et natum certam dare Nazareth, inquit:</l> <l>“Florida sidereis Urbs collibus aemula salve,</l> <l>Integer alterius merito Paradise parentis,</l> <l>Serpentum secure dolo: gratissime salve</l> <l>Virginis Aurorae Phoebique sequentis horizon.</l> <l>O natale solum mihi nubis imagine visae</l> <l>Augustae matris! Purae vos tecta puellae</l> <l>Parva quidem salvete, Dei sed grande theatrum</l> <l>Carnem assumpturi!” Nequit gravis ista loquentem</l> <l>Ecstasis Eliam: immoto qui corpore forsan,</l> <l>Sustinuit plures abstracti pectoris horas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Nazara Carmeli prospectu laeta legebat</l> <l>Parte Zabulonios<note place="foot" n="*">757 Zabulonios : Fabulonios</note> alia, qui vertice surgunt</l> <l>Non humili colles; alia regione feracem</l> <l>Graminis et roris guttis Hermona madentem</l> <l>Obtutu<note place="foot" n="*">760 obtutu : obtunc</note> propiore tenet: queis montibus amplam</l> <l>Natali Mariae tecto natura coronam</l> <l>Aposuit, dignam gaudent cui cingere frontem</l> <l>Lumina Caesareum radiis fuscantibus aurum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Fausta Zabulonis<note place="foot" n="*">764 Zabulonis : Fabulonis</note> tellus, quam regia proles</l> <l>Incoluit Virgo! Siquidem post triste subacti</l> <l>Exilium generis, postquam servavit opima</l> <l>Captivos Babylon, tribuum confusa vetustas</l> <l>Fecit, ut impropria sedem tellure locarent.</l> <l>Et fuit eximius Mariae dum limina starent</l> <l>Istius telluris honor; sed Thracia postquam</l> <l>Saevities voluit Scythica confundere Luna</l> <l>Humanae lumen mentis, Regina calescens</l> <l>Sedis honore suae Virgo regione paterna</l> <l>Extulit et volucres domui sacrae addidit alas.</l> <l>Tecta volant: illis et quae meliora<note place="foot" n="7">775 meliora : meliore </note> parabat</l> <l>Obsequia, Adriacis Virgo vicina procellis</l> <l>Tecta facit terrisque locat quibus impiger undis</l> <l>Tarsia Flumigenas transmittit ad ista Liburnos</l> <l>Limina, mirantes volucris portenta sacelli.</l> <l>“Unde profecta? Quibus pennis? Duce, tramite quali,</l> <l>Qua causa in terras venit Domus ista remotas?”</l> <l>Mente prius tacita volvunt, dein voce requirunt.</l> <l>Sed quis Virgineas potuisset dicere sedes,</l> <l>Omnibus ignotos quis divinare penates,</l> <l>Ni prius aethereo monitu quo percitus aeger</l> <l>Mysta loci, spreta tectum docuisset Idume,</l> <l>Numinis illatum imperio, quo corpore Verbum</l> <l>Humano indutum factum caro. Dicta probavit</l> <l>Aequi plena salus laribusque reperta parentis</l> <l>Virginis effigies, in cuius fronte sedebat</l> <l>Maiestas et amor. Nec erat sine Numine cultus</l> <l>Omnibus accrescens aedem subeuntibus horror,</l> <l>Maiestatis erat radius; confessus in isto</l> <l>Limine maiorem solito vim Numinis esse</l> <l>Cunctorum communis amor, fletusque, voluptas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Haec rudis aspectu, tenuis formata sacelli </l> <l>In speciem Domus est, cuius non grande lacunar</l> <l>Composuit pictus radio multiplice fornix.</l> <l>Aedis erant paries massae terrestris ab igne</l> <l>Durati lateres, medium quibus imbre solutae </l> <l>Calcis erat gluten: tamen illita calce vetustum </l> <l>Atria non habuit limen, sed nuda patebat</l> <l>Non superinducto laterum structura colore.</l> <l>Tunc peregrinam autem simplex mittebat in aulam</l> <l>Introitus. Sed quod populis undantibus illo</l> <l>Prospectum non esse satis collecta videret</l> <l>Religio, Romae princeps, Etrusca propago,</l> <l>Pontificum summus, Mediceus origine Clemens</l> <l>Bina Palaestino iubet addere limina tecto.</l> <l>Et quamvis audax muri perfossor acerbum</l> <l>Supplicium torpente manu membrisque tulisset;</l> <l>Successit sed postquam operi reverentior aedis</l> <l>Virgineae faber, imperium sine labe secutus</l> <l>Romuleum, cessit paries legemque subivit</l> <l>Quam sedes Romana tulit Petrique potestas.</l> <l>Inde aditum sacram triplex concedit in aedem</l> <l>Ianua: bina sibi opposito stans limine, nactis</l> <l>Ingressum fuscae facit ora videre puellae. </l> <l>Tertia post aram (post aram octava sacelli</l> <l>Pars superest) humilem praebet spectare caminum</l> <l>Quo Virgo et nati flammam nutrire solebat</l> <l>Maiestas hiemique parans escisque calorem.</l> <l>Aedis ubi frons est lucemque diemque fenestra</l> <l>Una dabat, nostrae praepes qua praeco salutis </l> <l>Virgineae fertur venisse sub ora maritae.</l> <l>Recta focum superans, apta pro sede cavatus</l> <l>Sustinet effigiem paries, cui ardua cedrus</l> <l>Materiam dedit, et facies quem bucera signat,</l> <l>Discipulus formam expressit frontisque decorem</l> <l>Virgineum roseoque genas distinxit amoeno.</l> <l>Iam color accessit fuscus, quem tempore longo</l> <l>Iugiter ardentes populorum munera, cerae,</l> <l>Et crebra induxit fumoso lumine lampas.</l> <l>Hinc color et nato par est, qui dulce sinistra</l> <l>Augustae matris pondus spectatur in ulna. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Iam tamen hoc vestro, quaeso, concedite vati</l> <l>Pierides: memorata mihi cum tecta parentis</l> <l>Virgineae, patrias poscunt tantisper in oras </l> <l>Castalios, queis vena mihi Parnassia turget,</l> <l>Ferre ignes. Vester ne sit mihi spiritus aequa</l> <l>Laude minor, patriis tendam, date barbita saxis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Est sinus, Adriacum geminis quo faucibus aequor</l> <l>Funditur et molles veniens premit aestus arenas</l> <l>Piscosasque vadis replet stagnantibus actas.</l> <l>Circumdantque sinum colles; tamen altior unus</l> <l>Adrius exurgit viridi mons vertice, celsas</l> <l>Attingens nubes, cuius sublimia Titan</l> <l>Occiduus post terga cadit: qua prospicit ortum,</l> <l>Obiicit aut tumidis immania saxa procellis,</l> <l>Aut modica litus non grande tuetur arena.</l> <l>Est ubi mons pelago vicinior, arbore vernat</l> <l>Fructifera: suavisque pirus proceraque surgit</l> <l>Pomiferis trabs densa comis et creber abundat</l> <l>Castaneis ramus: non spica rubensque racemis</l> <l>Dulcibus, aut musto cerebri deest impote Bacchus.</l> <l>Plura per hoc montis, liquidam spectantia Thetim</l> <l>Visuntur castella latus: videt altior artum</l> <l>Intrantis lymphae plebs Moschenicia guttur;</l> <l>Sed propior rupes ipsi est Bersecia collo,</l> <l>Attingens Venetum scabra tellure Leonem.</l> <l>At medium stat nacta sinum Laurana, fidelis</l> <l>Arbore spinosus germen cui vestit echinus.</l> <l>Hanc sequitur tumidas pelagi frangentibus undas</l> <l>Stantibus ad ripam saxis scabrosa Volosca,</l> <l>Tuta ubi velivolis statio est Praeluca carinis.</l> <l>Hunc ovium fecunda sinum premit insula, mollis</l> <l>Velleribus, Venetos venerans Cercyria fasces,</l> <l>Litoreis quae dura petris, quod cernere possint</l> <l>Flumigenae, ponti spatium definit et aestus</l> <l>Maioris frenat rabiem. Sed mitis utraque</l> <l>Parte subintranti fluxum non praepedit undae.</l> <l>Respicit adversa Flumen Cercyria ripa,</l> <l>Austriacis devotum Aquilis, ubi cernere primum</l> <l>Fata mihi voluere diem pronamque Camenis</l> <l>Pieridum Phoebique artes rapuere iuventam.</l> <l>Cernitur hic facilis, gravidae nec inhospita puppi</l> <l>Ripa, laborato statio non improba saxo:</l> <l>Nam fremitu assiduo sulcatis cautibus artum</l> <l>Eluctatus iter, qua se substernit arena</l> <l>Mollior, ut placidum despumavisset in amnem</l> <l>Adriacis miscendus aquis, portum efficit altus</l> <l>Tarsia et immodicis portum subit integer undis.</l> <l>Adversae cupidus ripae ne naviget hospes,</l> <l>Sublicio se ponte premit, quo laetus Eoas</l> <l>Virgineae gaudet matri transmittere nymphas</l> <l>Tersactum locus est cuius, Iordane relicto,</l> <l>Culmine Nazaridis primum deposta parentis</l> <l>Est domus (ah nimium terris lugenda Liburnis</l> <l>Non longae iactura morae! Vix substitit uno</l> <l>Lustri dimidio) quae postea maxima montis</l> <l>Gloria Piceni, Laureti in vertice summo</l> <l>Nobile desertae spolium remansit Idumae.</l> <l>Et licet elato Virgo super aequora tecto</l> <l>Deseruisse reos videatur forsitan istos</l> <l>Desidis obsequii populos; quod supplicis imas</l> <l>Mentis adhuc iaciant flammas, signata penatum</l> <l>Sacra calet fixis quod semper et area labris,</l> <l>Est procul ut credam, genetrix quod deside mota</l> <l>Obsequio Virgo volucres mutaverit orâ</l> <l>Picenâ sedes: nam quae vestigia sacrum</l> <l>Impressit limen, forma non impare servant</l> <l>Atque eadem coctis referunt sacraria muris.</l> <l>Horum fixa tholis iunctumque gravantia templum,</l> <l>Virgineas memorant inopum donaria curas.</l> <l>Propitiam, patrio veluti si limine staret,</l> <l>Affert Mater opem populosque favoribus implet.</l> <l>Hanc iubet Ausonia si fas regione deinceps</l> <l>Stare domum; iuste reliquis aequissima Virgo</l> <l>Praetulit hanc terris, Natus quam praetulit ipse,</l> <l>Fixit ubi solida fidei munimina petrâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Ista Ioachimi sedes, regalis avitum</l> <l>Sanguinis hoc tectum; sed quo pia stirpis egestas</l> <l>Non indigna suae, parvo contenta penatum</l> <l>Limine, pro tenui censu felicius ista</l> <l>Iessei generis proles Davidica vixit</l> <l>Quam Salomon: cui invicto Mavorte paratos</l> <l>Regnorum census pater et possessa reliquit</l> <l>Sceptra: cui inter opes summas numerumque fluentis</l> <l>Ad nutum gazae vitiorum copia maior </l> <l>Venerat, augusti genus infamare parentis.</l> <l>Hic Mariae genitor, Iudae, genitore lucratus</l> <l>Barpanthere, tribum, cui nec Pantheris avita</l> <l>Laus deerat, longo regum venientis eorum</l> <l>Sanguine, quorum alta Davidis origine manans</l> <l>Fama Palaestino longum duravit in ostro.</l> <l>Ter fuerant etenim septem, quorum aequa paterni</l> <l>Stemmatis in Iudae solio permansit origo</l> <l>Davidis soboles, donec postremus (acerba</l> <l>O regum fata!) et fasces sceptrumque catenis</l> <l>Mutasset, Nemesi sic exposcente scelestum</l> <l>Deturbare throno fraudi famulante Tyrannum.</l> <l>Ultima Iessidum Sedecias purpura regum</l> <l>Externo mucrone perit: secretior urbis</l> <l>Valle latens cui porta fugam dedit, ipsa paravit</l> <l>Exitium: Chaldaeus enim pro moenibus illis</l> <l>Excubitor, profugum mox ut cognovit opaca</l> <l>Nocte Ducem, hostili properante satellite Princeps</l> <l>Stringitur infelix captivaque ducitur alti</l> <l>Maiestas solii, cinguntur colla catenis,</l> <l>Regiaque Assyrio pallescit purpura ferro.</l> <l>Aspexitque suas Babylon inimica ruinas, </l> <l>Quam tamen is vidit numquam, cui lumine rapto</l> <l>Barbarus illusit servili in compede victor.</l> <l>Hic vero fuit ille, potens cui subdita bello</l> <l>Facta Tyrus Sidonque fuit, populata Canopi</l> <l>Regna, cui Isacidae vincti caesusque reliquit</l> <l>Et patriam, et fasces multis cum gentibus Ammon</l> <l>Tot spoliis populorum ingens tantoque superbus</l> <l>Limite, Divinos, naturae ignarus honores</l> <l>Postulat et rutilo cultus mentitur in auro</l> <l>Quos posito victae venerentur poplite gentes.</l> <l>Cui tamen insanum mox poena secuta tumorem</l> <l>Pressit: adorari cupido fuit invia silvae</l> <l>Desertae pro sede species, cibus herba, Monarcham</l> <l>Seta bovis texit Tyriumque asperrima tegmen</l> <l>Supplevit, fuit horridior quae tergore, pellis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> At Iudae populus multo iam tempore magnum</l> <l>Exul ad Euphratem, patriae sacrique gemebat</l> <l>Damna reversuri numquam ad sua gaudia templi:</l> <l>Totque malis presso, durum ac servile resolvi</l> <l>Suspirante iugum, quod iam scivere futurum</l> <l>Helciadis monito vatis. Redit aurea tandem</l> <l>Libertas: tempusque fuit cum vindice Cyro</l> <l>Evomuit saturata suas Chaldaea rapinas.</l> <l>Tunc ubi craterum pretiosa et sacra supellex</l> <l>Excisis Solymis templo sublata, videret</l> <l>Assyrias cum rege nurus nutante bibentes</l> <l>Ore; suosque deos ausam Babylona timendo</l> <l>Isacidum praeferre Deo, signante stupendis</l> <l>Articulis scripto nocturna pericula muro;</l> <l>Fatum erat accitis Babilonem perdere Medis.</l> <l>Illius siquidem fretus caligine noctis</l> <l>Cyrus, ab ingenti lymphas effundere stagno</l> <l>Perfossa tellure iubet, quo maximus amnis,</l> <l>Compita bisgeminis lambens Babylonia rivis</l> <l>Effluat Euphrates: magna hic vi lapsus aperto</l> <l>Ad cursum spatio, primae se margine ripae</l> <l>Exolvit fecitque viam qua promptus in urbem</l> <l>Posset Achaemenius miles, Medusque minori</l> <l>Conspirare vado, liquidi victo obice muri.</l> <l>Civibus ignaris tantum valuisse sagacis</l> <l>Consilium Cyri, mirum est : sed perdere Numen</l> <l>Quem statuit, parvo hoste perit: sternitque gigantes</l> <l>Collectis torrente petris turresque superbas</l> <l>Inflatae clangore tubae: sic flumine visa</l> <l>Tutior urbs ipso vidit se flumine victam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Tunc Chaldaea ruit, Medo tunc hoste cruentis</l> <l>Cum rege et populo Babylon tumulata ruinis.</l> <l>Isacidum bissena fuit tunc nacta faventem</l> <l>Victorem captiva tribus: sic Numine stirpis</l> <l>Iesseae moderante vices, cui regia numquam</l> <l>Ascensura thronum quamvis fortuna perisset.</l> <l>At sincera aliquis de stirpe remanserat ortus</l> <l>Ex Davide nepos, quatuor post lustra decemque</l> <l>Quëis servos Chaldaea tulit, quem clara remisit</l> <l>In patriam Cyri pietas; mansitque vetustus, </l> <l>Inde propagatus regum de semine sanguis.</l> <l>Postea centenas ultra servata propago</l> <l>Vixit Olympiadas, donec novus adfuit aevi</l> <l>Alterius Splendor flueretque superstite regum</l> <l>Prole Ioachimo sobolis caelestis origo.</l> <l>Huic sponsam Sepphora dedit: levat altior istam</l> <l>Mons urbem clivumque premit qua parte Cisonis</l> <l>Funditur elapsus lympha Cenerethide torrens.</l> <l>Parte Zabuloniis aliâ Sepphora propinquat </l> <l>Alta iugis tollitque suas prope Nazareth aedes.</l> <l>Una ibi nympha placet, sed quam Levithica fudit</l> <l>Bethlemia de stirpe parens: cumque illa fuisset</l> <l>Iuncta Aronaeo mystae, felicibus Annam</l> <l>Enixa est thalamis, uteri portenta daturam.</l> <l>Aetatis modicae postquam superaverat annos</l> <l>Anna rudes, Anna innocuis non segnis amicam</l> <l>Virtutem praeferre genis, tenera otia parva</l> <l>Apta basis fuerat lustris surgentibus Annae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Illa laboratae non deses in aequore telae</l> <l>Pingebat tenui phrygiata emblemata ferro,</l> <l>Non Cypridis fatuos ignes, nec Adonidis apros,</l> <l>Non cursus Atalanta tuos, nec inhospita saxi</l> <l>Antra Promethei, variis non Protea formis,</l> <l>Herculeosve dabat lino indignante labores;</l> <l>Messiae titulos, palmas, et robur amica</l> <l>Distinguebat acu, nec non speciosa puellae</l> <l>Ora dabat, matris Messiae imitantia formam.</l> <l>Et nescivit adhuc, pulchri cum duceret oris</l> <l>Lumina, quod natam tela formaret in illa.</l> <l>Huic tamen arrisit, pictae blandita puellae</l> <l>Et tenerae fronti labris innexa pependit.</l> <l>Hanc affata etiam quaerit non muta: “Venire</l> <l>Quid tardas electa parens? Tua lumina telae</l> <l>Si tantum praefixa trahunt rudibusque notata</l> <l>Effigies palmis, quantum tua vera placebunt</l> <l>Ora, ubi festivo terras dignaberis ortu?”</l> <l>Praesentemque velut, pictam Virgo Anna puellam</l> <l>Nominat et veluti sibi respondisset, eidem</l> <l>Respondet sensusque inopi dat verba figurae.</l> <l>Accidit ut blandas Annae soror unica voces</l> <l>Disceret Ismerie, peteretque: “Affaris amanter</l> <l>Quem sic, Anna soror, nullum qui verba loquentis</l> <l>Excipiat video.” Siluit tunc Anna, rubore</l> <l>Fassa animi inter nos depictae Virginis ignes.</l> <l>Quae tamen auditae quoque respondere sorori</l> <l>Morigera, “Ismerie soror”, inquit, “imago puellae</l> <l>Quam mea duxit acus, blandas a pectore voces</l> <l>Elicit. En istam: manibus gestare tenellum</l> <l>Cui puerum feci, Messiae fingo parentem.</l> <l>Oh quantum rapit ista meos sublimis amores</l> <l>Mater! Viventem o utinam, quam pingo, viderem!</l> <l>Et quam spectatam in lino nunc alloquor, illi</l> <l>Obsequerer natae, atque humilis venerarer, in imo</l> <l>Fortiter impressos cuius gero pectore vultus.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Anna etiam legis veteres edocta figuras,</l> <l>Et Vatum arcanos monitus mirosque novandae</l> <l>In melius naturae habitus, quos proferet ortus</l> <l>Virgineo Princeps utero: culpaeque sciebat</l> <l>Interitum, quae sola reos subducit Olympo</l> <l>Terrigenas, quam proli excors legavit Adamus.</l> <l>Illa preces iterare frequens crebrosque litare</l> <l>Pectoris affectus; humilis purusque Tonantis</l> <l>Corde flagrabat amor, magnos abiturus in ignes.</l> <l>Anna puellarum commendatissima, qualem</l> <l>Non tulit illa aetas; talisque ea debuit esse,</l> <l>Postea facta parens tantam paritura puellam</l> <l>Cui similem nulla est aetas latura puellam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Hac morum probitate nitens, matura marito,</l> <l>Iam tria completis quattuor septennia lustris</l> <l>Anna recensebat virgo; turbisque procorum</l> <l>Suspiratus Hymen, formam pro dote petebat</l> <l>Virtutemque animi rarumque a pectore censum.</l> <l>Foedera sed quamvis haec connubialia, gentis</l> <l>More suae, sperata Deum cultura iuberet</l> <l>Progenies, tamen illa sui candoris honorem,</l> <l>Et soboli et genti caluit praeferre parata,</l> <l>Grata Deo spretae nosset si munera taedae.</l> <l>At quia perpetua pro virginitate sequendum</l> <l>Defuit exemplum mulierque id nulla pudoris</l> <l>Attigerat culmen, putat hoc insvave Tonanti</l> <l>Obsequium quod nulla dedit: libravit utrumque</l> <l>Nympharum nuruumque decus; sed pectoris anceps</l> <l>Anna voluntatem matris submisit habenis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Tecta paternorum coleret licet Anna penatum</l> <l>Assidua; at patrios non luserat aequa tribules</l> <l>Virtutis formaeque fides (nam grande latentis</l> <l>Est pretium formae: metuentis publica maius</l> <l>Virtutis decus est lustrataque compita clamant</l> <l>Virtutem non esse domi. Nam prodiga cerni</l> <l>Integra Virginitas non est, cui integra quamvis</l> <l>Sit caro, Virginei renuit tamen esse pudoris</l> <l>Integer affectus: prostans cupidumque videri</l> <l>Est venale bonum. Nubes Iovis armiger ales</l> <l>Incolit, at fatuae volitant per compita pennae.)</l> <l>Hoc gratus rumore pudor celebrataque passim</l> <l>Non passim spectata Annae, laudabile taedis</l> <l>Attulit auspicium probitas multisque placebat</l> <l>Anna, et Levitas, matri prodire fuisset</l> <l>Sicubi visa comes, cultu torquebat amantes.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> At prudens genetrix voluit differre procorum</l> <l>Vota, quibus desiderium vehementius Annae</l> <l>Cresceret: et scirent, quod non sit prodiga tantae</l> <l>Virtutis mater, primo contenta rogatu.</l> <l>Augetur dilatus amor crescensque petitae</l> <l>Non timuit nymphae virtus ne perdat amorem.</l> <l>Id quoque subsidium tribuit dilata procantum</l> <l>Ambitio, quod protracti mora temporis, aequo</l> <l>Iudicio prosit, quo plenius ille probetur</l> <l>Ingenii morumque sapor, quo grata puellam</l> <l>Cognatosque trahat thalami ad suffragia sponsus.</l> <l>Tunc autem reliquos, morum stirpisque praeibat</l> <l>Laude Ioachimus, cuius non irrita demum</l> <l>Praevia taedarum docuerunt vota, quod aptum</l> <l>Connubii possit virtus reperire iugalem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>42.</head> <l> Mirum! quod tanta morum caligine mersa</l> <l>Cumque fuit veri ignaris iurata Latinis</l> <l>Saxicolis vilisque agitata cupidine lucri,</l> <l>Impietate Ducum vitiisque infamis Idume,</l> <l>Quiverit hunc thalami numerum componere virtus.</l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="3"> <head>IESSEIDOS LIBER <num value="3">III</num> </head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Iam sancitus Hymen Annae fideique monebant</l> <l>Pacta maritales accendere pronuba taedas,</l> <l>Cum patriâ veniens electae limina Sponsae</l> <l>Urbe Ioachimus praesentia Virginis ora</l> <l>Spectaturus adit: sed mutuus ille duorum</l> <l>Aspectus iuvenum fuerat congressus amantum,</l> <l>Quorum ex adverso vultu, sibi quisque parabat</l> <l>Virtutis speculum et rectam probitatis amussim.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Consuetis utriusque tribus gentisque peractis</l> <l>Officiis (nam Sponsus erat de semine Iudae</l> <l>Davidisque haeres, Annam Levitica patris</l> <l>Sors genuit; Iudae generis fuit ista facultas</l> <l>Hanc ambire tribum: licet ex Davide profectam</l> <l>Ipsam etiam dicant Matris natalibus Annam)</l> <l>Ambarum tribuum faustis deducitur Anna</l> <l>Auspiciis, socerique nurus gratissima tecto</l> <l>Excipitur; dotisque suae si dona fuissent</l> <l>Regia, maior erat sponsae a virtute petita</l> <l>Gaza, Ioachimum quae sola invenit amantem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Istius thalami fructum expectabat uterque</l> <l>Sponsarum sanguis; magno maerore sed istam</l> <l>Spem lusit sterilis votorum ad pondera venter.</l> <l>Annorum siquidem bis deno in gloria cursu</l> <l>Grata maritalem thalamum traduxerat uxor,</l> <l>Opprobrio fecunda suo, prout illius aevi</l> <l>Credulitas gentisque fuit, sed postea talem</l> <l>Edidit ista nurus viditque piissima fructum,</l> <l>Ut fecunda viri quaevis huic credere mater</l> <l>Debeat et sancti laudem concedere ventris.</l> <l>Interea constans thalami tolerabat adulta</l> <l>Dedecus aerumna: placitis caelestibus omne</l> <l>Fassa decus parere, probrum legale ferebat</l> <l>Laeta. Nec indocilem formare hoc dogmate mentem,</l> <l>Forte paraturis sobolem suspenderat astris.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Tergemina Hebraeae fuerant sollemnia legis</l> <l>Festa, Deo sacra, Solymae quibus omnis in aede</l> <l>Instaurare litaturus consueta quotannis</l> <l>Vota iubebatur populus. Donaria sacris</l> <l>Addebant aris, nec fas sine munere cuiquam</l> <l>Tunc Salomoniaco votis incumbere templo.</l> <l>Haec vero duplici fieri sollemnia causa</l> <l>Constituit Numen: tum quo sibi debita cultus</l> <l>Obsequia aequatis ferret gens consona votis,</l> <l>Tum voluit memorem, quantis hanc cladibus olim</l> <l>Solverit et quantis dives sibi reddita signis</l> <l>Patria libertasque fuit. Quo nomine mensis</l> <l>Septimus, arboreis formans tentoria ramis,</l> <l>Divinam referebat opem, cum stipite tectum</l> <l>Et foliis, olim loca per deserta vagantem,</l> <l>In laris et tecti terram Israëla tulisset.</l> <l>Est aliud vero festum quod pascha vocabant,</l> <l>Cum decima et quarta minui sua cornua sentit</l> <l>Luna die, postquam ne sit contractior atrâ</l> <l>Nocte dies, prohibet Phryxeo Delius auro.</l> <l>Tunc autem Pharii memorem Deus esse laboris</l> <l>Noluit immemorem, cum duro pressa Canopi</l> <l>Servilis Iudaea iugo, post terga relictâ</l> <l>Iside, Niliacum fugiens spoliavit Osirim.</l> <l>Septima festivis succedens hebdomas aris,</l> <l>Propitium legis tabulis memorabat amantis</l> <l>Numinis affectum, scripto cum marmore Mosen</l> <l>Instrueret flagrante Orebo, quando ruenti</l> <l>In scelus Isacidae morum praecepta tonarent,</l> <l>Prodigii pavidos caelo informante tribules.</l> <l>Thure Deum venerans sic ter festiva tenebat</l> <l>Iudaeam pietas: ter religiosa quotannis</l> <l>Numinis hoc cultu Solymam conspexit Idume.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Harum luce una cum se sollemnibus aris</l> <l>Sisteret et coram populi maiore corona,</l> <l>Dona Ioachimus sacro daret annua templo.</l> <l>Hunc Mysta accipiens, cum prolis honore carentem</l> <l>Agnovisset, ait: “Coniux, procul esto, profane!</l> <l>His discede aris! Credis te munera grato</l> <l>Ferre marite Deo, cum sic tua seminis illi</l> <l>Plectitur improbitas, a te qui forsan iniquam</l> <l>Se veneraturam non vult descendere prolem? </l> <l>Hinc volo discedat quivis sine honore maritus,</l> <l>Qui sine prole venit: iamque est tot prodita lustris</l> <l>Fama, quod improle serves cum coniuge lectum.</l> <l>Hinc patet adversum patitur tua taeda Tonantem</l> <l>Cuius ab improli nullus defluxerit haeres</l> <l>Connubio, qui ipsum cultor Iudaeus adoret.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Fortem animi sortita virum nisi acerba fuisset</l> <l>Lingua, graves poterat probri sentire querelas;</l> <l>Sed nitidae mentis robur convellere duri</l> <l>Levitae nequiit ruditas: abit inde serena</l> <l>Fronte Ioachimus. Rigidae tormenta repulsae</l> <l>Numinis excusat placito, vultusque ruborem</l> <l>Ingenuo candore premit, dentisque protervi</l> <l>Dura nimis tacitâ tolerat convitia linguâ.</l> <l>Et veluti rostro cum formidata rapaci</l> <l>Mansuetas avido volucris petit ungue columbas,</l> <l>Idalius visis tacitus praedonibus ales</l> <l>Evolat et saevum fugiens ulciscitur hostem -</l> <l>Sic Ioachimus laesi discrimen honoris</l> <l>Non iacit in mystam, sed se meliore tuetur</l> <l>Praesidio, cuius radiis caelestibus aptum</l> <l>Pectus ad aeternam casus componit amussim.</l> <l>Aegeum veluti spumat cum fluctibus aequor,</l> <l>Ut stabilis tumidas suscepit arena procellas,</l> <l>Dissipat albentem spumam - sic saucia curis</l> <l>Mens, ubi divini placiti sua pondera fidum</l> <l>Proicit ad litus, pelagi velut ira, quietam</l> <l>Pectoris humani motus sortitur arenam.</l> <l>Spectantur variis animi maeroribus angi</l> <l>Connivente Deo, cuius sapientia taetras,</l> <l>Saepe secuturi ciet ad suffragia nubes</l> <l>Luminis; innocuum feriunt cum verbera pectus</l> <l>Augurium splendoris agunt: sors tristis inertes</l> <l>Sternit: ubi duros fortuna reciprocat ictus,</l> <l>Splendidius reddit fortunae malleus aurum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Non procul a Solymis locus est, ubi plurima collis</l> <l>Ubertas, herbaeque ferax et pascua tellus</l> <l>Eminet. Hac iunctos fecundis matribus agnos</l> <l>Parte Ioachimus, pecorisque fugacius agmen</l> <l>Pastorum sub virga habuit, quos saepius ipse,</l> <l>Cum Solymaea pius visebat limina, suevit</l> <l>Explorare redux, natosque agnoscere fetus.</l> <l>Illotas voces, irati opprobria Mystae</l> <l>His etiam pressurus agris ad amoena gregalis</l> <l>Pascua contendit pecoris caulasque revisit.</l> <l>Hic ubi rorantes nato iam sole per herbas</l> <l>Spargitur innocuum pecus et crescente pusillam</l> <l>Pascit flore gulam, montis qua parte reducta</l> <l>A grege seiungi poterat, consueta litabat</l> <l>Vota Deo, placida Numen sic voce precatus:</l> <l>“Summe Pater, cui una polo, diffusaque terris</l> <l>Est pietas, expersque tui per cuncta meantis</l> <l>Consilii nulla est tellus, nec egena resistit</l> <l>Imperiis natura tuis! Scis, optime patrum,</l> <l>Quae probri me fama premit: complura peregi</l> <l>Connubii iam lustra, meo nec sanguine proles</l> <l>Vivit, adorandum te laudatura Parentem</l> <l>Me patre posteritas: si te mea criminis urit</l> <l>Improbitas, Pater indulge, sobolemque tuorum</l> <l>Laudatricem operum de me placatus adopta.</l> <l>Ast ego, si qua meis accedet gratia votis,</l> <l>Servitura tuo thalami dabo pignora templo.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Vix ea fatus erat, stantem prope cernit ephebum,</l> <l>Ignotâ iuvenem forma, maiore micantem</l> <l>Lumine naturae quam sit lux alta diei;</l> <l>Hospitis ignoti visu, radioque pavescens</l> <l>Obstupuit supplex, sed quem mox ille serena</l> <l>Fronte salutatum tali sermone praeivit:</l> <l>“Ioachime, polo missus tibi nuntius adsum:</l> <l>Audivit tua vota Deus, conspexit egenis</l> <l>Te largam praebere stipem, sterilisque recepit</l> <l>Et castigatae carnis ieiunia, novit</l> <l>Legalis tolerata probri tormenta, tuasque</l> <l>Suscepit lacrymas; qua re de coniuge gratam</l> <l>Accipies sobolem, qualem sed nulla tulere </l> <l>Saecula, nulla ferent: Hebraeae maximus illa </l> <l>Stirpis honos, ingens populorum gloria, terrae</l> <l>Prodigium, cuius nomen tibi pando – Maria est.</l> <l>Haec tibi divinum Iessea e stirpe nepotem,</l> <l>Promissumque dabit germen, Iudaeque Leonem.</l> <l>Ille Giganteo Lethaeos robore postes</l> <l>Destruet et veterum complebit vota parentum.</l> <l>Utque scias vera me tibi praedicere, perge,</l> <l>Et Solymam festinus abi, dabit obvia coniux </l> <l>Se tibi: templum ambo sacrosque intrate penates.”</l> <l>Haec ut fatus erat, penna se praepete librat</l> <l>Aliger et summis volitans se nubibus abdit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Audiit attonitus iuvenem sic ore loquentem</l> <l>Ioachimus, et aetherei cessante nitoris</l> <l>Intuitu prostratus humi, gratusque Tonantis</l> <l>Expendit promissa. Fidem caelestibus ultro</l> <l>Observat monitis, proprios non amplius ille,</l> <l>Non uteri steriles accusat coniugis annos. </l> <l>Mox repetit Solymam, constans parere monenti</l> <l>Aligero: pecorum caulis, ovibusque relictis</l> <l>Festinat tacitumque premit sua gaudia pectus.</l> <l>Urbis ut ad celebrem, quae dicitur aurea, portam</l> <l>Accessit, videt aversa de Nazareth Annam</l> <l>Festinare via: solito cui laetior oris</l> <l>Occurrens coniux, post mutua lumina pandit</l> <l>Adventusque sui causam, monitusque revelat</l> <l>Aethereos. Cui illa pari se Praepete doctam</l> <l>Asserit, improles thalamos ad vota vocari.</l> <l>Una intrant urbem, sacrisque penatibus agnos</l> <l>Bisgeminos, melior quos nutriit herba, litandos</l> <l>Inducunt, medio quos de grege providus arae</l> <l>Vir tulit; et coniux instructam panibus Anna</l> <l>Librabat sportam - quae proximiore pararet</l> <l>Nocte, litaturis duo mollia liba ministris.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Expletis templo votis, descendit uterque</l> <l>Propria, quae Solymis stabant, ad limina coniux,</l> <l>Tanta ubi sincerae pietati dedita virtus</l> <l>Coniugii fructu, sibi non post multa dierum</l> <l>Intervalla dato, probrum legale redemit.</l> <l>Octavo gravis affulsit cum sole December,</l> <l>Acceptam sensit sobolem vitalibus Anna</l> <l>Indiciis: concepta suo mox vivere proles</l> <l>Observata utero, subitoque animata pusilli</l> <l>Corporis integritas, matrum responsa fatigat:</l> <l>Nonne quaterdeni radiant post semina soles</l> <l>Donec vitalem mas disponatur ad auram?</l> <l>Nonne octodenas, ea sit si femina, noctes </l> <l>Postulat ante animam? Praesens et quomodo fetus</l> <l>Concipitur, seseque movet, solitumque repellit</l> <l>Vivendi initium, consuetaque tempora damnat?</l> <l>Quis novus hic naturae ordo, quae seminis huius</l> <l>Fata, quis istius vitalem germinis horam</l> <l>Accelerantis honor? Sed quae portenta vetustae</l> <l>Nescivere nurus, tanti quondam abdita partus</l> <l>Gloria, venturo patuit felicius aevo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Haec Annae suscepta utero, tot debita votis</l> <l>Filia, naturae solitas infringere leges</l> <l>Digna fuit: prolem hanc sterilis quam taeda parentum</l> <l>Progenuit, divina suum quoque Gratia dixit</l> <l>Prodigium: venterque Annae speciosa reperta est,</l> <l>Hoc opus excelsum fabricantis Numinis aula.</l> <l>Huic vitam infudit posito mox semine, magnae</l> <l>Aptavitque animae corpus tantumque decorem</l> <l>Artubus impressit, cuperet quo caelica quaevis</l> <l>Corpore mens, positis iungi feliciter alis.</l> <l>Nec formosa magis mentes sibi membra laborant</l> <l>Aethereae, cum missa Deo descendit ad ima</l> <l>Membrorum natura expers oculisque videri</l> <l>Terrigenum praesens cupit his non impare forma.</l> <l>Ista caducarum soboles lectissima rerum -</l> <l>Non caelum solisque faces nec nocte micantes</l> <l>Excipio flammas, quodcumque vel axe supremo</l> <l>Nobilius lucet stans coram Numine flamen.</l> <l>Unicus hac maior Deus est: cui Numine summo</l> <l>Est natura minor; conceptae culmine prolis</l> <l>Est minor et sterilis fetu demissior Annae</l> <l>Tota cui famulas subicit natura secures.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Illi anima et ratio simul est, artusque pusilli</l> <l>Mentis mole vigent; neque corporis incrementum</l> <l>Expectat, mox apta suum cognoscere Numen,</l> <l>Eructans plenis divina incendia fibris.</l> <l>Istius excelsae sobolis primo auspice vitae </l> <l>Momento, tenerae multo sublimior aestus</l> <l>Mentis erat quam plena suo si assurgeret igne</l> <l>Quaeque animi virtus, almum fervore vel illo</l> <l>Desuper inmisso, flagrans complexa Tonantem.</l> <l>Civibus aethereis minor est concessus amoris</l> <l>Impetus, aeternum quamvis praesente caloris</l> <l>Ore bibant fontem: nec habent quëis viribus altae</l> <l>Maiora Empyrei laxent incendia mentes,</l> <l>Aeterni saturae quamvis dulcore fluenti.</l> <l>Nec mirum, concepta suo si Numine Virgo</l> <l>Aestuet et primae flagret sic lucis amore;</l> <l>Hac siquidem necdum genita tanto impete cordis</l> <l>Arsit amans Numen, reliquas quae sola creati</l> <l>Orbis divinas vicit vehementia flammas.</l> <l>Gnatae huius, superumque humili cervice colendus</l> <l>Promicuit splendor: caeli huic terraeque coronam</l> <l>Imposuit Numen; tanti cui culmen honoris</l> <l>Non impar sancivit amor pietasque Tonantis.</l> <l>Conscia tantarum Charitum iam noverat infans</l> <l>Concepta ingentes caeli per pectora fusas</l> <l>Divitias. Novit mentem faciente beatam</l> <l>Ex vultu proprio Numen: quis tale relinquat</l> <l>Spectatum sine amore bonum, similesque referre </l> <l>Negligat, aspectae pro lucis imagine flammas? </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Quod caeli hanc regalis apex spectrumque deceret,</l> <l>Inde venit (iam pando tui Regina nitorem</l> <l>Conceptûs Virgo) – primae cum vulnere culpae</l> <l>Saucia mortiferum penetraret pectora virus,</l> <l>Atque hominum genus omne gulae sentire paternae</l> <l>Debuit infaustam Nemesim – quod sola ruinae</l> <l>Istius immunis staret fortuna puellae,</l> <l>Quam sterilis matrona tulit: communia Virgo</l> <l>Sola venenatae nescivit toxica plantae.</l> <l>Illa reis pomi morsu procul, illa nocentis</l> <l>Flagitio Adami non improba, maior acerbae</l> <l>Exitio noxae, semper sine labe, minacem </l> <l>Exterret Nemesim, tectis quae veste flagellis</l> <l>Vitat adoratum Mariani verticis aurum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Sed quo iure reae matris non corruit insons</l> <l>Filia, quam nocui semen formavit Adami,</l> <l>Terrigenûm transfusa lues si manat ab illo</l> <l>Semine, decepti quod polluit esca parentis?</l> <l>Nunc mea Castalio respergite labra fluento</l> <l>Pierides, votisque altas obstringite lauros,</l> <l>Ut sceleris memorare queam memorare paterni</l> <l>Naufragium: tum qua tabula Virgo una profundam,</l> <l>Torrentis non rapta vado superavit abyssum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Omnipotens nostri generis sine semine natum</l> <l>Constituit Caput Adamum, cui libera mentis</l> <l>Arbitria unius legis constrinxit habenis:</l> <l>Arbor erat, vetito voluit quam crescere pomo.</l> <l>At servata minus positae mitissima legis</l> <l>Imperia, aeternae sanxit multiplice poenae</l> <l>Ulcisci aerumna, soli ut neque tale noceret </l> <l>Flagitium authori, cuius Caput ille fuisset.</l> <l>Edita progenies paribus quoque subdita damnis</l> <l>Esset: et illicita quae profluxisset ab esca,</l> <l>Cunctorum aeterno premeretur culpa dolore.</l> <l>Sed deliquit Adam, cunctosque involvit eodem</l> <l>Naufragio, poenaque simul. Stetit una paterni</l> <l>Expers flagitii Virgo; nam crimine lapsus</l> <l>Non fuit Adamus Mariae Caput: inde paterno</l> <l>Non fuit in pacto: caeli, terraeque potestas</l> <l>Huic Dominae concessa vetat pro plebe notatis</l> <l>Legibus involvi, decuitque his esse solutam</l> <l>Reginam Adami, libertatisque parentem.</l> <l>Qui dubius facti est, credetne egisse Tonantem </l> <l>Cum sobolis genetrice suae, quod regia nati</l> <l>Terreni, minus esse decens pro matre putaret</l> <l>Conditio? Matris siquidem sic huius honorem</l> <l>Procurat Deus, ut terreni principis ardor,</l> <l>Frigidus, augustae pro matris honore, sit imber.</l> <l>Lex fuit Arsacidum, solium sublime prementis</l> <l>Regis Achaemenii cunctis subeuntibus aulam</l> <l>Discrimen fatale foret; quâ regia solvi</l> <l>Regalem nuptam voluere oracula poenâ.</l> <l>Omnibus haec stat lex, sed non tibi regia coniux;</l> <l>Una super cunctos es tu, non de omnibus una.</l> <l>Hoc tuba Tarsensis sensu sonat aurea Pauli:</l> <l>“Peccarunt in Adamo omnes”, sed tolle Mariam;</l> <l>Una super cunctos est haec, non de omnibus una.</l> <l>Illa quidem nocui de semine fluxit Adami</l> <l>Virgo; quid hoc refert, si non sit subdita Adami?</l> <l>Illius est soboles, verum est; Caput ille Mariae</l> <l>Non tamen est. Labem ad generis concurrit utrumque</l> <l>Et caput, et semen: sed quem est sortita parentem,</l> <l>Non est nacta Caput: primum natura poposcit</l> <l>Gratia concessit. Voluit natura secundum,</l> <l>Gratia dissensit; vetuitque haec esset Adami</l> <l>Subdita, Adameae fieret ne subdita culpae.</l> <l>Hinc pater ipse nocens, naturae in culmine summus</l> <l>Virginis istius, maius se culmen adorat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Interea faciles uteri decurrere lunas</l> <l>Anna videt, poscitque diem, mirabilis ista</l> <l>Qua soboles visura diem matrisque veniret</l> <l>Pensatura gravi laudis cum faenore probrum.</l> <l>Anna tamen, steriles tumidus dum vinceret annos</l> <l>Venter, adhuc clausos intra sua viscera gemmae</l> <l>Caelestis radios praeclaraque lumina natae</l> <l>Sensit et afflatum maiori Numine pectus.</l> <l>Nescio quod fecundi uteri cum laude, venustae</l> <l>Accessit fronti<note place="foot" n="*">335 fronti : reronti</note> decus: et quod ventre gerebat</l> <l>Lumen, in externum prodibat amabile vultum</l> <l>Effusis radiis - veluti si nube serena </l> <l>Abditus augustos transfundat Delius ignes.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Anna moras uteri longasque in pondere lunas</l> <l>Solatura novem cultu Solymaea frequenti</l> <l>Templa petit ventrisque acceptum a Numine germen</l> <l>Grata Deo defert prolisque reponit honorem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Accidit ut, festas cum lex indiceret aras</l> <l>Et Salomoniacum peteret cum coniuge templum</l> <l>Anna, sacerdotum summus, cui aurea sacri</l> <l>Limina depositi (Legis fuit Arca) patebant,</l> <l>Ingrediens penetrale imum spectaret in Arca</l> <l>Bisgeminum exultare Cherub, passisque moveri</l> <l>Laetitiae pleno vultu prope cerneret alis.</l> <l>Non visum populo ostentum, cui luminis illa </l> <l>Maiestas vetita est, sed Mysta authore relatum</l> <l>Prodigium, populi mirùm praesagia tentat.</l> <l>Omnibus hic unus sensus fuit aureus Arcae</l> <l>Bisgeminus quod fausta Ales mysteria pandat;</l> <l>Quod laeti Aligerûm vultusque ostensaque pennis</l> <l>Gaudia non dubio cogunt expromere signo.</l> <l>Quid tamen illud erat quod vis praesaga duorum</l> <l>Panderet Aligerûm, varium fuit ominis huius</l> <l>Iudicium: dixere alii quod pressa Latino</l> <l>Imperio Iudaea, sui sublime rediret</l> <l>Ad regni solium, pulsoque ultra aequora Varo,</l> <l>Isacidûm laetis fortuna resurgeret alis.</l> <l>Iam prope tempus adest, aiunt, cum Martia Iudam</l> <l>Gens patrium Tyberim clypeis bibitura relinquet</l> <l>Non plus Oenotriis poterit Iovis Ales ab oris</l> <l>Victor Idumaeis nidos componere palmis:</l> <l>Nec Solymae, Ausoniis praestrictas fascibus ultra</l> <l>Exolvet Latias volucris Romana secures.</l> <l>Haec arcana fuit multorum fabula, sed vox</l> <l>Publica nulla fuit. Metuens nam dura Quiritum</l> <l>Imperia, occultus fidas iaciebat in aures</l> <l>Author, in os vocis prohibens migrare periclum</l> <l>Promissum non longe alii distare docebant</l> <l>Messiam, pennis hilaris quod praebuit Ales</l> <l>Indicium, spondensque eadem solacia vultus.</l> <l>Et Simeon Solymae Mystes aetate colendus</l> <l>Occidua, cui certa suis accesserat annis</l> <l>Caelo nixa fides, non se prius aurea seris</l> <l>Lumina clausurum fatis quam surgat avito</l> <l>Sanguine Iessigenûm promissi principis alma,</l> <l>Virgo etiam in partu, Israëlis gloria mater.</l> <l>Credidit hanc primis radiis assurgere lucem,</l> <l>Festivo testante Cherub, seseque supremum</l> <l>Praeparat ad carmen, spectandae encomia natae;</l> <l>Illius ad vultum extremos dum spiret amores,</l> <l>Expiret Solymaeus olor: cui postea nati</l> <l>Virginis eiusdem tamen, obnitente senecta,</l> <l>Accessit caelo hausta fides, meritumque videndi.</l> <l>Mystarum e numero fuerat qui diceret alter;</l> <l>Unius ingressi fanum, festivius Arcam</l> <l>Applausisse viri merito, notumque beatis</l> <l>Aligeris animi decus, hoc celebrasse strepentis</l> <l>Prodigio poenae. Fuerat sed certius Annae</l> <l>Iudicium, fulgentem auro quae credidit arcam</l> <l>Exultare sui penetrantis in abdita templi</l> <l>Maiestate uteri et clausae splendore puellae.</l> <l>“Haec mea Nata”, inquit, “quondam paritura potentem</l> <l>Signatum lege Heroem, duo saxea Legis</l> <l>Religioso Arcae monimenta recondita ligno,</l> <l>Exultare dedit: quôque ipsa sacerrima Mosis</l> <l>Lex gravida est Verbo, soboles mea fiet eadem</l> <l>Prole gravis, partuque suo dabit illa solutum</l> <l>Mosis onus, colloque Deum leviore vereri.</l> <l>Quin etiam lex ipsa suum cervice laborem</l> <l>Cum roget auferri, concepta puerpera legi</l> <l>Proxima, notificans divini gaudia partus</l> <l>Exhilarat fetam tabulis legalibus Arcam.</l> <l>Vitae expers, Vitae indicium si lignea motu</l> <l>Arca dedit, viva petiisse videtur ab Arca</l> <l>Quam gero, vitales animos: vel mortua vivae</l> <l>Cedere non deses praesenti Numinis Arcae,</l> <l>Venturos hilari motu praesagit honores.”</l> <l>His animi gavisa silens affectibus Anna</l> <l>Laeta suum genetrix uteri tunc pondus adorat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> O felix mater cuius de ventre serenos</l> <l>Aurorae divinae ignes spectare superba</l> <l>Saeclorum ambitio votis flagrantibus optat!</l> <l>Ingentem caeli gazis, opibusque puellam</l> <l>Ventre tenes, legis quam prodigiosa salutat</l> <l>Arca - illam maius mirabiliusque futuram</l> <l>Prodigium. Nec passa suis immota teneri</l> <l>Cum vitae tabulis, sed nil vitale daturis,</l> <l>Ad vitae lumen, speculum virtutis et aequi,</l> <l>Ad morum normam, vitalem legis avitae</l> <l>Effigiem, ruitura volat templi Arca Mariam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Nunc impune tuas posses confringere, Moses,</l> <l>Hac montis radice petras, ubi cedere gaudet</l> <l>Numinis inscriptum digito populisque verendum</l> <l>Matris ad augustae priscum fastigia marmor.</l> <l>Haec Iessea etenim proles vix fixerat Annae</l> <l>Materno radicem utero, sublimior altum</l> <l>Orebi, Charitum superavit vertice culmen;</l> <l>Ut subito veteres, alias molita, rogaret</l> <l>Confringi tabulas radix, quae immitia Iudae</l> <l>Conteret et molli tenuabit pulvere saxa.</l> <l>Ostenditque suas Maria praesente ruinas</l> <l>Isacidum vetus Arca; sui dum limine fati,</l> <l>Ceu abitura fugae cupidis se commovet alis,</l> <l>More nigrae moriens, ubi sol apparuit, umbrae.</l> <l>Haec erat augustus coluit quam saltibus olim</l> <l>Iessides: proprio venturae ex semine Princeps</l> <l>Providus exultim applausit, cum regia victus</l> <l>Et pietas damnata probrum scurrile tulisset.</l> <l>A Iesside Typum Mariae venerante recepit</l> <l>Virginis auspicium pietas; Michole furorem</l> <l>Impietas ridente trahit: sic regia Iudae</l> <l>Taeda, pias, Stygiasque faces accendit, et unus</l> <l>Davidis thalamus caluit tam dispare flamma,</l> <l>Hebraei Iessea throni cum Gloria David</l> <l>Sublimes arcae saltu describit honores:</l> <l>Postremi vatis post septem saecula terram </l> <l>Pressuri laetos signavit regia saltus</l> <l>Exempli pietas. Quos verae Numinis Arcae</l> <l>Praesens sed necdum genitus, semestre parentis</l> <l>Pondus Elisides hilaris renovasse feretur.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Delia iam nonis nova cornua laverat undis,</l> <l>Feto Anna gaudente utero. Jam frugibus aestas</l> <l>Transierat fecunda suis pomisque saporem</l> <l>Non sterilis dabat Autumnus, cum septimus astri</l> <l>Principis octavo mensis procederet ortu.</l> <l>Tunc tibi nascentis sterili de coniuge prolis </l> <l>Aspexit Iudaea iubar: lux ista Mariam</l> <l>Edidit ignoransque novae sine more micantis</l> <l>Aurorae ut radiis fulsit Galilaeus horizon;</l> <l>Attonitus non sueto huius fulgore Diei</l> <l>Haeret et ignotae flammas examinat aethrae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Pullatos iam noctis equos mutare serena</l> <l>Luce videbatur soli vicinus Eoo</l> <l>Phosphorus, ante suos quam spargere Delius ignes</l> <l>Inciperet, cum Virgo, Annae lectissima proles,</l> <l>In mundum roseos vultus, imitata rubentem</l> <l>Phosphoron, aeterni lampas praenuntia solis</l> <l>Ut surgens Aurora tulit terrisque superba</l> <l>Non defecturae dederat praesagia lucis.</l> <l>Natus ubi sol orta videt divinaque spectat</l> <l>Lumina, splendorem quem non produxerat ipse</l> <l>Illuxisse stupet sociasque interrogat horas</l> <l>Quae lucis genitura novae, quis nascitur orbi</l> <l>Se non patre nitor? Cui respondêre volucres,</l> <l>Temporis assiduae spatium numerare ministrae;</l> <l>Quod melior splendere suis non subditus horis</l> <l>Delius, ima orbis regione serena daturus</l> <l>Ora palam, tristi mundo praemiserit istam</l> <l>Augustam Aurorae subeuntem munera flammam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Sed refert memorare diem quo prodiga dotes</l> <l>Effudit natura suas et caelica plenis</l> <l>Coeperunt mundo manare charismata rivis</l> <l>In caeli terraeque decus: Mariamque repostis</l> <l>Astra laborarunt Charitum perfundere nimbis.</l> <l>Septima terrigenûm sacrae donata quieti</l> <l>Lux utero egressam vidit festiva puellam,</l> <l>Nascentisque diem iucundum deses agebat</l> <l>Iuda; sed una suo sollers intenta labori</l> <l>Hunc operabatur natura et gratia partum.</l> <l>Et quasi tunc solitas naturâ fundere lymphas</l> <l>Oblitâ, ut vacuum sibi non foret omnibus undis</l> <l>Prospicere, ad tanti fetus operosa calenti</l> <l>Obsequia; occultum fluxus authoris egentem</l> <l>Vox laticem Libani non erupisse ferebat.</l> <l>Illa eademque die siquidem manare negavit</l> <l>(Non incerta fides) lymphae libanitidis humor,</l> <l>Qui campos hortosque rigat - fons inde vocatus</l> <l>Hortorum: a Libano triplici fluit utilis amne;</l> <l>Quorum uno (Assyrios reliquis lavat eminus agros)</l> <l>Laeta Zabulonis tellus, quam Nazareth alto</l> <l>Ornat amoena iugo, recreat sua iugera rivo.</l> <l>Orta fuit quo Virgo die fons iugibus iste</l> <l>Non visis defecit aquis et currere dulces,</l> <l>Obstructos veluti, non sensit ripa liquores.</l> <l>More suo properans siccum pecus ibat ad amnem</l> <l>Et solitas quaerebat aquas: venere iuvenci,</l> <l>Intonsi venere greges armentaque duram</l> <l>Depositura sitim: arenti pecus haesit in alveo</l> <l>Humorisque inopes sitiens lambebat arenas.</l> <l>Delusos maerere greges, errare iuvencos</l> <l>Et gemere absentes longis mugitibus undas,</l> <l>Anxius in vacuae pastor stans margine ripae</l> <l>Suspirat, pecorisque siti se deside torquet.</l> <l>Lux ea nocturno sed ubi praeclara fuisset</l> <l>Coepta tegi peplo; iamque Hesperus ore sereno</l> <l>Per sua dispositas praecederet agmina stellas.</l> <l>Sabbaticus solito torrens ruit integer amne,</l> <l>Altus ut ante vado; similique obstantia lympha</l> <l>Saxa rotante fremit, ripas aequore superbus.</l> <l>Illa eadem vero, fuerat quae Virginis ortae,</l> <l>Prodigii quoque prima fuit lux: septima semper</l> <l>Inde dies vacui retulit miracula rivi:</l> <l>Hoc etenim fluvii cursu natura retento</l> <l>Virginei voluit memorem natalis Idumen.</l> <l>Integroque stetit ferme sua sabbata servans</l> <l>Portentum saeclo, donec missa ignibus Urbe</l> <l>Et templo, fractisque aris domitaque Sione </l> <l>Sterneret infidos ultor Romanus Apellas.</l> <l>Vulgatus rumore idem sit Caesare dignus</l> <l>Spectatore latex; aequo ne teste careret</l> <l>Prodigium fontisque fides, quem laurea captae</l> <l>Ornabat Solymae, Victor Titus ivit ad amnem:</l> <l>Et quasi sabbaticae iam testis idoneus undae</l> <l>Sufficeret, nulla sese plus luce negare</l> <l>Visus erat misitque suas in sabbata lymphas.</l> <l>Sed licet is natae supremae matris honori</l> <l>Compressus torrens hac compede solverit undas;</l> <l>At meliore dein voluit sua sabbata Virgo</l> <l>Religione coli. Siquidem crescente per orbem</l> <l>Et populos, quos nec Latiae novere secures,</l> <l>Vivificae fulgore Crucis toti utilis orbi</l> <l>Sabbaticus quoque crevit honos huiusque diei</l> <l>Propitios soles pietas communis adorat</l> <l>Atque Palaestini presso pro humore fluenti,</l> <l>Virgineo scelerum fluxus premit orbis amori.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Anna suae vero sobolis laetissima partu,</l> <l>Fecundi cui fama uteri, connubia pactae</l> <l>Cognatae plausere nurus fetuque solutam</l> <l>Accurrere gravem donis recreare maritam,</l> <l>Quantumvis animi gaudens legale videret</l> <l>Non sterili tandem generosa puerpera lecto</l> <l>Exclusisse probrum. Laetae solacia matri</l> <l>Sed soboles maiora dabat, cui prodita quondam</l> <l>Aligeri monito susceptae est gratia natae.</l> <l>Ut prolem aspexit genetrix, viditque venustae</l> <l>Frontis ebur collique nives et rubra genarum </l> <l>Coralia augustumque oris decus atque serenos</l> <l>Pupillarum orbes lacrymisque madentia nullis</l> <l>Lumina, ridentem foliis imitantia vernam</l> <l>Labra rosam, suspensa animo stetit Anna, suaque</l> <l>Fixa infante parens: tacita mox mente revolvit</l> <l>Aligeri visi affatus, vultusque puellae</l> <l>Cum caelo auditis gaudet componere donis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Ut longa attonitam tenuere silentia matrem,</l> <l>Illa pio affari sobolem sic incipit ore:</l> <l>“Nata mei lux nata uteri, solique parenti</l> <l>Lux non nata tuae; non te Iessea serenum</l> <l>Sola tribus, nec sola Domus te lumen habebit</l> <l>Isacia: optatas ex te, mea filia, flammas</l> <l>Colliget omne hominum genus aethereique decorem</l> <l>Luminis aurora velut a nascente, sepultus</l> <l>Hauriet atque etiam vivens in prole maligna</l> <l>Attrahet Adamus: toto radiabit in orbe</l> <l>Lux tua, caelestes vincet tua gratia stellas.</l> <l>Messiae praeclara parens, te matre resurget</l> <l>Iudaeae prostratus honor, manabit in omnes</l> <l>Admiranda tui ventris quoque gloria gentes.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Dixerat haec; materna suae iamque oscula proli</l> <l>Concessura parens, revocasse paventia fertur</l> <l>Ora: moram cupidis fecit reverentia labris</l> <l>Conditioque ortae plusquam terrena puellae.</l> <l>Attamen augusti postquam retinacula vultus</l> <l>Maternus superasset amor, natae oscula fixit</l> <l>Et fronti incumbens teneris affectibus Anna</l> <l>Indulsit; lacrymisque pios signasset amores</l> <l>Ni matrem plorare suam spectata negasset</l> <l>Maiestas Natae residensque in fronte serenum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Et Ioachimus genitor suavissima natae</l> <l>Oscula laetitiam cordis dictura paterni</l> <l>Impressurus, ait: “Dulcis mihi, nata, voluptas,</l> <l>Promissum caeleste, meis o reddita votis</l> <l>Progenies! maiore meum quam quiverat esse</l> <l>Consilio votum, venisti aurora salutis,</l> <l>Gloria Iessiacae stirpis, clarissima Iudae</l> <l>Venisti lampas, venturi prodroma solis, </l> <l>Prout mihi sidereus de te praedixerat Ales.</l> <l>O precibus potiora meis data gaudia, maior</l> <l>Omnibus o votis soboles! Si simplice vultu,</l> <l>Prostratusque solo potui deposcere Numen</l> <l>Ut probrum auferret thalami sterilique negatam</l> <l>Connubio ut prolem rerum concederet author,</l> <l>Ne legis me poena premat, quam pulsus ab aris</l> <l>Sustinui tristisque pio mea munera Mystae</l> <l>Damnata aspexi. Quae me nunc gloria tantae</l> <l>Prolis habet? Vicit Numen mea vota, nec unquam</l> <l>Tale meis germen scivissem poscere taedis.”</l> <l>Haec fatus vultuque sequens oculisque puellam</l> <l>Suave arridentem maternis reddidit ulnis.</l> <l>Saepe tamen genitor sobolem dum visit, amabat</l> <l>Dulcibus alloquiis suaves producere natae</l> <l>Amplexus, animaeque sacrum libare calorem:</l> <l>Quasque hominum fetu Virgo formosior omni,</l> <l>Donorum pandebat opes, Charitumque fluentes</l> <l>Pectoribus gazas, teneris quos fusa labellis</l> <l>Gratia thesauros pleni dabat impete cordis,</l> <l>Observat tacitus pater expertusque sciebat</l> <l>Has animi multo spectari faenore dotes.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Fortunata domus, cui contigit unicus iste</l> <l>Connubii fructus, qualem non protulit unquam</l> <l>Ulla thorum complexa fides, nec proferet ulla</l> <l>Par thalami fortuna decus: manet unius Annae,</l> <l>Et Ioachimi steriles haec gloria taedas.</l> <l>Infecundus Hymen, lectum turpare iugalem</l> <l>Ausus, ubi erubuit taedas laesisse maritas,</l> <l>Damna repensurus probri, caelestibus auctus</l> <l>Effecit donis, thalamo ut prodiret ab illo</l> <l>Fecundorum omnis flos maiestasque parentum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Viderat octavum tenuis iam pupula solem,</l> <l>Cum legis veteris ritus sollemne monerent</l> <l>Nominis auspicium fieri; quo munere fungi</l> <l>Consuevit levita sacer cognataque matrum</l> <l>Ambitio dubiis numerabat nomina votis.</l> <l>Lux erat, haec autem medium quae dividit aequo</l> <l>Lumine Septembrem, caeleste datura puellae</l> <l>Iessiacae, atro formidatum nomen Averno.</l> <l>Convenere nurus, partu languentis euntes</l> <l>Matris ad obsequium. Quos et spectabilis inter</l> <l>Adfuit Ismerie nurus, indefessa sororis</l> <l>Ad nutus matrona, fuit cui filia vatis</l> <l>Zachariae sterilis coniux, quae postea summum</l> <l>Elisabeth peperit genetrix praeclara prophetam. </l> <l>Montibus e Iudae, Galilaeam Hebrone petentes</l> <l>Felicem subiere domum, quo didita tanti</l> <l>Fama puerperii pietasque agnata vocabat. </l> <l>Quaesitum genitae nomen fuit: inclita sexus</l> <l>Nomina feminei explorant, quëis maior inesset</l> <l>Stirpis ab Hebraeae generosa Heroide virtus.</l> <l>Sara aliis, aliisque placet Susanna, placebat</l> <l>Ast aliis Esther, aliae voluere Rebeccam,</l> <l>Rachelemque aliae. Materna voce volebant</l> <l>Annam aliae dici; sed postquam certa Tonantis</l> <l>Imperia audissent genitor materque, beati</l> <l>Flaminis edocti monito, nomenque puellae</l> <l>Caelesti accepto Mariam sermone referrent.</l> <l>Nominis haec subito dubios vis edita flexit</l> <l>Cognatorum animos; hilaresque ex aethere lapsum</l> <l>In Mariae augustum nomen conspirat uterque,</l> <l>Talia cui sanguis dederat suffragia, sexus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Excelsum nomen! cuius quia sensit honorem</l> <l>Sanctorum cognata domus, venerabile sanctis</l> <l>Nomen adoravit. Sed, formidabile Diti,</l> <l>Terruit infernas acies, Mariamque superbi</l> <l>Vastatricem Erebi, Styx ipso nomine sensit.</l> <l>Omnipotentis opes summas resplenduit inter</l> <l>Nominis istius maiestas: eruta postquam</l> <l>Haec superûm e gazis nostrum descendit in orbem</l> <l>Gemma, suis totum radiis tremefecit Avernum,</l> <l>Fida sibi gratis penetrans in pectora flammis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Est specus Empyreo distans immanis Olympo</l> <l>Quique magis procul esse nequit felicis ab orae,</l> <l>Convexo quo fervet amor clarusque Tonantis</l> <l>Intuitus flagrat aeternum satiare beatos</l> <l>Caelicolas; orbis medium est, ubi squallet hiantis</l> <l>A primo terrae initio mundique coaeva</l> <l>Vasta Capedo antri, qualem divina paravit</l> <l>Ad poenas ignemque animis peccantibus ira.</l> <l>Una quidem specus, at multis horrenda cavernis,</l> <l>Quas atrae efformant rupes, nexuque coercet</l> <l>Triste minax ex lege silex; ubi flumine pleno</l> <l>Ignis inextincti vomit immortalia tellus </l> <l>Sulphura, Tartareum flammis stagnantia centrum.</l> <l>Hic divinae ingens, nigrique adamantis opertus</l> <l>Fornice Iustitiae carcer, clausurus abysso</l> <l>Immani, quotquot servatae pectore labis</l> <l>Inveniat post fata reos. Si dicere tentem</l> <l>Terrigenum numerum,quos est haustura vorago</l> <l>Infera, maior erit decies quam mille (doloris</l> <l>O, barathrum aeterni, et finis nullius abyssus</l> <l>Horrida!) si vicibus geminentur milia mille.</l> <l>Hoc primum aethereus poenarum iniectus in antrum</l> <l>Aligerûm splendor, quos caelo pectoris amens</l> <l>Elisit tumor, aeterni quëis Numinis alma</l> <l>Iussa coli regina parens. Hoc dulce proterva</l> <l>Non passos cervice iugum, parere puellae</l> <l>Augustae indociles, atrum protrusit in Orcum</l> <l>Caelestes genios et summa sede repulsos</l> <l>Non capiente diem sepelivit culpa profundo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Hic alius Stygio locus est confinis Averno</l> <l>Quem flammae vis nulla premit; quo crimine purae</l> <l>Concessere animae, cum caesus mysticus esset</l> <l>Aethereis necdum reserandis postibus Agnus.</l> <l>Et quia securâ tanti solacia fati</l> <l>Spectabant ventura fide, mittendus Olympo</l> <l>Pro culpa aeternus fieret cum victima Mystes,</l> <l>Continua inter Messiae suspiria, longas</l> <l>Exilii lenire moras, non cassa paratae</l> <l>Spes poterat, secreta licet post tempora, palmae.</l> <l>Adverso veluti soboles cum regia bello</l> <l>Capta, minus validum fraterni robore ferri</l> <l>Victorem sortita suum; data vincula; fratris</l> <l>Solatur germana fides roburque Gradivi,</l> <l>Libertasque graves certo reditura catenas</l> <l>Mitigat et veniens post illa pericula splendor -</l> <l>Non aliter fuit illa patrum, quos Numinis aequa</l> <l>Vis tenuit, captiva cohors, his carceris umbris,</l> <l>Quos Adami terror, multos quoque propria vitae</l> <l>Improbitas, quamvis lacrymis expuncta ligarat.</l> <l>Sanguinis eiusdem, culpae potentior omni</l> <l>Hos fratris spe fovit amor quem robore fortem</l> <l>Emissura domus fuerat Iessea Leonem.</l> <l>Proque secutura fraternam in pignus adepti</l> <l>Libertate fidem, votis promissa petebant</l> <l>Auxilia et duris robur non segne catenis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Divini Herois postquam de stirpe fuisset</l> <l>Davidica prognata parens, detenta profundae</l> <l>Agmina telluris sobolem expectantia Limbo,</l> <l>Aligero referente novae cunabula matris,</l> <l>Laeta diu optatae plausere instructa salutis</l> <l>Initio, Stygias plausu penetrante cavernas.</l> <l>Cocyti saevus festiva tripudia princeps</l> <l>Audiit et misso iubet explorare scelesto</l> <l>Flamine vicinum quo carmine personat antrum.</l> <l>Iussa Acheronteus subito Plutonia missus</l> <l>Exequitur daemon, propiorque accedit amicos</l> <l>Caelitibus patres, quos carceris impare plenos</l> <l>Laetitia exultare videt, Mariaeque canentes</l> <l>Reginae nomen, Mariae depromere matris</l> <l>Messiae titulos Ditis percepit Alastor.</l> <l>Evolat infelix inde explorator, acerbum</l> <l>Horrendûmque fremens, numquam placitura superbo</l> <l>Nomina, quae fari nequit, illaturus Averno.</l> <l>Cumque Stygem penetrasset atrox, inimica Mariae</l> <l>Vipera, sic regem affatur: “Generose profundi</l> <l>Dux Erebi, vidi laetos confinibus Orco</l> <l>Spelaeis animos, recutitae semina gentis:</l> <l>Insolitum facit hos ortae gaudere puellae</l> <l>Natalis comperta dies; sua nomina plenus</l> <l>Isacidum geminat carcer. Sed dicere nomen</l> <l>Horreo; reginam dicunt matremque Tonantis,</l> <l>Quina cui invisum componit littera nomen.”</l> <l>Id quod erat, subito facilis cognoscere Pluto,</l> <l>Horridus exarsit princeps tremuitque furentem</l> <l>Nuntius aspiciens Daemon. Ut stante tremiscunt</l> <l>Sublimes Aquilone cedri, vel nubibus atris</l> <l>Exoriente pavent aestivae turbine messes</l> <l>Formidantque imbres gelidos et fulmina, Ditis</l> <l>Sic reus expavit genius Plutonius ultra</l> <l>Ne se livor agat non grati in damna ministri.</l> <l>Hic ferus umbrarum tali fremit ore Tyrannus:</l> <l>“Illa ergo nata est mulier, cui subditus orbis</l> <l>Dicitur observantque suos caelestia nutus</l> <l>Pectora, quae nostros voluit quoque subdere fasces?</l> <l>Nam memini cum starem altus sortitus Olympum</l> <l>Lucifer, illa suis iurata ea lumina sceptris</l> <l>Necdum nata habuit. Sed me illa meosque sodales,</l> <l>Indociles servile regi, sua iura sequentes</l> <l>Non meruit vernas. Quamvis hostile minantem</l> <l>Sint mea regna ortam semper sensura puellam,</l> <l>Persequar hanc etiam, nec enim loca segnis Averna</l> <l>Occupo, nec nostros evadet femina casses.</l> <l>Quare agite, o comites, superas properate sub auras</l> <l>Et socias, vacuum quae replent aëra, turmas</l> <l>Imperiis armate meis, immitis ut ista </l> <l>Ambitiosarum suprema creaturarum,</l> <l>Imbellisque animi crudeles femina poenas</l> <l>Adverso Plutone ferat. Ruat illius alto</l> <l>Reginae titulo temere insignita potestas.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Nec mora, Tartareus non unus inane satelles </l> <l>In spatium iunctum terris ascendit et omnes</l> <l>Convocat in vacua palantes Daemonas aethra.</l> <l>Altus Idumaeis surgit mons saxeus oris,</l> <l>Herbarum steriles rupes, prope mortua, flammis</l> <l>Vindicibus quondam tumulatae stagna Gomorrhae</l> <l>Hoc saxo Stygiis egressus Alastor ab umbris</l> <l>Consedit spatiumque suis congressibus aptum</l> <l>Invenisse ratus, terris huc evocat omnes</l> <l>Errantes genios, quibus ad rea gaudia caecos</l> <l>Ducere terrigenas, non unam suggerit artem</l> <l>Vafrities, nostris non desidiosa ruinis.</l> <l>Delectis autem pullato squalida vultu</l> <l>Consedit styx tota locis, ubi mortua vivam</l> <l>Spectari poterat Thetis exhalare mephitim.</l> <l>Quod divina reas pessum dedit ignibus urbes</l> <l>Ultio, laeta hominum Ditis vesania poenis</l> <l>Gaudet et emisso Sodomae fetore putrique</l> <l>Pentapolitana laetantur Daemones unda.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Nox<note place="foot" n="*">802 nox : non</note> erat, adversoque suos absconderat ignes</l> <l>Luna polo; tenebrisque niger vestitus horizon</l> <l>Ardua Tartareos ad saxa vocare Cyclopes</l> <l>Incipit: atque dato numerosa per agmina signo,</l> <l>Conveniunt Erebi Larvae, casumque minantes</l> <l>Insedere altas rupes; sed maxima circum</l> <l>Pars vacuum obsesso volitabant aëra saxo.</l> <l>Quis fando evolvat numerum? Quibus omnibus ipsa</l> <l>Thetys arenosis minor est Egea lapillis.</l> <l>Hic montis medium missus Plutone satelles</l> <l>Occupat et simili fauces sermone fatigat:</l> <l>“Tartarei fratres, quos provida iussa secutos, </l> <l>In vacua posuit Dominari Lucifer aura,</l> <l>Ad nova crudeles animos convertite Ditis</l> <l>Imperia: Hebraeis infans iacet edita cunis,</l> <l>Flore ubi nativo sese Galilaea coronat</l> <l>Nazareth et rubeis cingit caput alta rosetis.</l> <l>Hanc, meministis enim, nobis habitanda dedisse</l> <l>Tartara et illustres (turpis victoria!) lauros</l> <l>Dite relaturam praeformidare necesse est.</l> <l>Illius siquidem cum vi detractus Olympo</l> <l>Lucifer, infernas melius ratus ire sub umbras,</l> <l>Imperiosa suam premeret quam femina frontem,</l> <l>Nos idem tenuit sensus. Nunc imminet aequae </l> <l>Tempus vindictae: frangatur tota puellae</l> <l>Ambitio; nullique suum fas dicere nomen,</l> <l>Nulli audire licet: quos est habitura clientes,</l> <l>Hos nostros censete hostes. Insumite vestras,</l> <l>Hic opus est, animi vires Ditisque supremum</l> <l>Tota sit invisae spolium fortuna puellae.”</l> <l>Dixerat haec, Mariaeque omnes in damna rebelles</l> <l>Coniurant mentes et quas concepit inanes</l> <l>Quaeque suas fatuis prodit rugitibus iras.</l> <l>Tanta fuit vero Stygiae violentia vocis,</l> <l>Ut montis sublime iugum clamoribus Orci</l> <l>Intremeret grandesque sua compage revulsi</l> <l>Montis in herbosa starent radice molares.</l> <l>Postea se cunctis iterum diffundere terris</l> <l>Solliciti, quivis notas festinat in oras</l> <l>Spiritus, Hebraeae minitans bella aspera Natae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Ante tamen sedes peteret quam quisque relictas,</l> <l>Pentapolitano surrexerat horrida stagno</l> <l>Tempestas, piceis Daemon quam moverat undis</l> <l>Non vivae turbator aquae; sed reddita vitae</l> <l>Censeri potuit, decimis cum visa procellis</l> <l>Surgere et aethereos incessere fluctibus orbes</l> <l>Et damnata graves replerent litora spummae,</l> <l>Nigrae omnes. Neque enim puros habet ista liquores</l> <l>Thetys, Avernali velut pice turbidus humor.</l> <l>Gurgite turbato, fuerat quoque nubibus atris</l> <l>Par facies fetorque halans non aequoris ipsa</l> <l>Tempestate minor, sed quem tolerare volucres</l> <l>Non possent animae; Stygiam sufferre mephitim</l> <l>Sueta phalanx taetrum laeta admittebat odorem.</l> <l>Edidit infestus maris hoc discrimine Daemon</l> <l>Asphaltite suae specimen virtutis in unda;</l> <l>Quo posito umbrosum rediens lux dispulit agmen.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Interea superûm Mariam venerata potestas</l> <l>Reginae dignos natae praebebat honores,</l> <l>Obsequiis certare humilis: iam grandibus illam</l> <l>Pollentem Charitum donis, quëis copia gazae</l> <l>Angelicae minor est, uno hanc caeleste calebat</l> <l>Flamen adorare inferiorem numine natam.</l> <l>Iamque impensa sibi prudens cognoscere cultus</l> <l>Officia, Aligerûm laudes referebat in unum</l> <l>Muneris authorem, quem solum respicit omnis</l> <l>Gratia, respiciunt proprios ut flumina fontes.</l> <l>Cui aetas infantis erat, sed nubila mentis</l> <l>Non erat infantis ratio: prius ista refulsit</l> <l>In gnata quam nata foret, cui semper in actu</l> <l>Mens proprio sacros ructabat Numinis ignes.</l> <l>Ipsa etiam visa divini cominus oris</l> <l>Maiestate, beatificum ceu praepete nectar</l> <l>De torrente bibit: superis par mentibus illi</l> <l>Concessa est felix animum satiare voluptas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Lex erat Hebraeis iussu sancita Tonantis:</l> <l>Materno egrediens utero si filia lucem</l> <l>Aspiciat, bis dena super sex dena dierum </l> <l>Intervalla sacro non pura puerpera templo</l> <l>Abstineat, donec partum comitante fluoris</l> <l>Sanguinei labe, exacto lustrata duarum</l> <l>Lunarum spatio, ad primum matrona nitorem, </l> <l>Connubii fructum templo illatura rediret.</l> <l>Anna Deo positas observantissima leges</l> <l>Implere, augusta totidem Salomonis in aede</l> <l>Solibus esse nefas dixit non pura videri</l> <l>Legis et exempli rea, dum mirabile natae,</l> <l>Processisse utero vidisset septima germen</l> <l>Hebdomas, et sacri placitum legale probaret</l> <l>Accessum templi; cum iam purgata fluenti</l> <l>Sanguine languorem partus natura tulisset.</l> <l>Expletis igitur pro more, puerpera, binis</l> <l>Mensibus, anniculum sacris altaribus agnum</l> <l>Oblatura parat; qualem sibi opima mariti</l> <l>Pascua de tenero grege transmisere bidentem,</l> <l>Candida cui pellis sed numquam tonsa; nitenti</l> <l>Vellere et ignarum maculae pecus ibat ad aras,</l> <l>Prolificam gaudens comitari saltibus Annam.</l> <l>Attigit ut templo postes, natam Anna recepit,</l> <l>Et manibus iucunda tulit; nam limine cedens</l> <l>Illa maritali famulam sibi iunxerat Ormam,</l> <l>Maturamque viri forma et virtute placentem</l> <l>Eurionem, quae Rubeni promissa marito, </l> <l>Iam pactis vicina thoris et robore constans,</l> <l>Gestandae tenerae laudem est sortita puellae.</l> <l>Proxima Delubro praedulci hanc pondere laeta</l> <l>Exonerat genetrix, cum qua prima occupat aedis</l> <l>Atria, fecundo noviter queis ventre solutae, </l> <l>Altera missuros templi in penetralia mystas</l> <l>Expectare nurus lymphis lustranda solebat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Fons erat antiquo quem mysta Aronius usu</l> <l>Sacratum exhibuit nuptis, verbisque piatum</l> <l>Et cinere (in tenues hunc lege redacta favillas</l> <l>Russa iuvenca dabat). Purae, quëis contigit isto</l> <l>Lustrari, securae ibant ad munda maritae</l> <l>Atria, iucundis quibus inde videre licebat</l> <l>Ad pia donatos transire holocausta bidentes.</l> <l>Ritibus Anna istis imos ingressa penates,</l> <l>Laeta quidem reliquas templi quod quiverit inter</l> <l>Apparere nurus mater fecunda, sed ipso</l> <l>Fetu laeta magis, nequiit qualem hactenus ulla</l> <l>Templo offerre nurus. Cupit inde rapacibus agnum</l> <l>Cernere consumi flammis: fuit hostia caesae </l> <l>Consumptaeque igni pecudis legale statutum</l> <l>Munditiae pretium, sobolisque vicaria merces.</l> <l>Anna sed oblatam sacris dum cedere flammis</l> <l>Spectat ovem, prius igne suo quam staret ad aram</l> <l>Levites, ferretque faces, conspexit ab alto </l> <l>Aethere, splendidius soleat quam ferre sacerdos,</l> <l>Purum delabi lumen, radiisque paratum</l> <l>Inflammare pecus, cuius subtile micanti</l> <l>Luminis aetherei vellus resplenduit auro. </l> <l>Agni avidum istius caelum, quem laeta ferebat</l> <l>Anna sui partus pro munere, noluit ignes</l> <l>Expectare alios, propriis sed vellus adussit </l> <l>Innocuum flammis, oblatae prolis odorem</l> <l>Mirificum, caeso quod suspirabat ab agno. </l> <l>Attonitae par Anna, novae facis atque bidentis</l> <l>Haesit in aspectu, mirata sequentia Natam </l> <l>Prodigia, excelsae cuius famulantia moli</l> <l>Sidera Reginae gratari talibus ardent</l> <l>Obsequiis, Dominaeque suos profitentur amores.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> At spectanti Annae celso de sidere lapsae </l> <l>Portentum flammae, Simeon occurrit, honoris</l> <l>Iam senii rugis, morum aetatisque verendus</l> <l>Canitie Simeon: Mystes tribus iste peractis</l> <l>Postea qui natam lustris haec ipsa prementem</l> <l>Atria templi aris admisit et expectatum</l> <l>Iam tremulis senio palmis accepit Iesum. </l> <l>Mox illi, ut vidit sobolem, mens lumine docta </l> <l>Aethereo Christum pariturae Virginis ora</l> <l>Agnoscit Mariamque silens Dominamque salutat.</l> <l>Postquam autem permissa Annae interiora fuissent </l> <l>Atria, concessit stimulis caelestibus actus</l> <l>In penitas templi sedes, ubi poplite curvus</l> <l>Luminibusque madens tali prece Numen adorat:</l> <l>“Quas tibi, siderei clemens Regnator Olympi, </l> <l>Nunc referam grates, tantum qualive reponam</l> <l>Obsequio donum, mihi quod, quantumlibet imum </l> <l>Non citra votum, citra tamen omne meorum </l> <l>Pondus et intuitum meritorum, nosse dedisti</l> <l>Atque haurire oculis iam caligantibus almam </l> <l>Electamque tuae sobolis pro matre puellam?</l> <l>Nunc laetus<note place="foot" n="*">965 laetus : laetns</note> moriar: patribus tellure retentis</l> <l>Adveniam gratus monitis cum talibus hospes.</l> <l>Et quamvis (alios petit haec fortuna tribules)</l> <l>Iam senii provecta mei caligo beatum</l> <l>Non audet sperare diem, quo limine templi,</l> <l>Haec suspirato suprema puerpera fato,</l> <l>Messiam infantem sistat; satis illa beavit</l> <l>Me genetrix vel visa semel: procul esse micantis</l> <l>Nec solis cognosco faces, ubi conspicor ortae</l> <l>Aurorae roseos orbi splendescere vultus.</l> <l>Quando autem fiet, tantum ut clarissima mater </l> <l>Excipiat fetum? Sitne hanc iuvenilibus annis</l> <l>Emissura facem, senio vel proxima, matri</l> <l>Non impar Annae, maiore datura senilem</l> <l>Prodigio fructum? Scrutari impervia mentis</l> <l>Nolo audax decreta tuae, sed mortuus inter</l> <l>Isacidas, maestae positus telluris in umbra</l> <l>Expectabo diem, placiti tibi venerit aevi</l> <l>Dum tempus, quod iusta tui sententia fixit</l> <l>Consilii, appositum reparandi tempus Adami.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> Haec fatus Simeon videt alti a culmine tecti,</l> <l>Memnonias qua parte faces Phaëtontia templo</l> <l>Flamma infert, rutilis celerem descendere pennis</l> <l>Aligerum. Expavit Simeon turbatus ephebi</l> <l>Caelesti vultu; sed quem prior Angelus istis</l> <l>Solatur numeris: “Salve, grandaeve sacerdos!</l> <l>Quod Messiae almam te conspexisse parentem</l> <l>Laeteris, Simeon, gratus fuit iste Tonanti</l> <l>Laetitiae calor; at monitis maioribus imos</l> <l>Pande sinus, nam spe potiora annuntio missus </l> <l>Prodigia, emensus caeli convexa minister.</l> <l>Aetatis rugosa tuae licet area frontis</l> <l>Non sinat hunc sperare diem, quo visa cupitum</l> <l>Messiam pariet Virgo, tamen ecce Tonantis</l> <l>Te moneo imperio, Simeon: tua funera partu</l> <l>Posteriora isto, Iudae te cernere Regem,</l> <l>Et manibus gestare dabunt: tua bracchia tanti</l> <l>Susceptura iubar solis suprema monebunt</l> <l>Fata tuae extremum iaculum torquere senectae.</l> <l>Hac face funerei tibi praelucente sepulchri</l> <l>Laetior intrabis tenebras, et tristia patrum</l> <l>Agmina, captivi Nato iam vindice Iudae,</l> <l>Te referente dabit laeto resonare canore</l> <l>Nacta manus oculosque fides.” Hic ore silenti</l> <l>Attonitusque haesit mystes, celsusque stupentem</l> <l>Aliger extento volitans per inane reliquit</l> <l>Pennarum obsequio, stellis immixtus Olympi. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>42.</head> <l> At Simeon superi librans effata ministri,</l> <l>E somno velut evigilans pia lumina caelo</l> <l>Figit et erectis grates ad sidera palmis</l> <l>Multiplicat, vitae affatus sic voce datorem:</l> <l>“Quanta, o terrigenûm Rector, metuenda coëgit</l> <l>Te pietas, spem dona tui superantia mystae</l> <l>Tam larga praebere manu! Iam signifer orbis</l> <l>Circulus aetherei visus mihi lampade Phoebi </l> <l>Lustra super ter quina peti. Confine sepulchro </l> <l>Vix poterat multos senium promittere soles.</l> <l>Me primûm illatae templo quod sera puellae</l> <l>Promissum Isacidis manibus contingere germen</l> <l>Fata sinent oculosque peplum fatale seniles</l> <l>Aeterna neque nocte teget, nunc impote fandi</l> <l>Ni videam ex nata Hebraeum prodisse gigantem,</l> <l>Aligero testante tuli. Quid nostra moretur</l> <l>Credulitas faciles praestare loquentibus aures</l> <l>Aligeris, quos veracis non arguit oris</l> <l>Candor et aspecti non fallit regula veri?</l> <l>Nec mea luminibus iam deficientibus aetas</l> <l>Hanc damnat provecta fidem: mea luminis impos</l> <l>Si fuerit pupilla, Dei promissa videbo.</l> <l>Mors non fera prius, non me prius opprimet horror</l> <l>Funeris, Isacio videam quam sanguine cretum</l> <l>Lumen, Ephrataeus quo primum arsurus horizon,</l> <l>Adversa Hebraeis tanget quoque totius orbis</l> <l>Climata caelesti, non circumcisa, sereno.</l> <l>Quas tibi summe hominum Sator et tutella pusillus </l> <l>Debitor exolvam grates, quae munera tanto</l> <l>Congrua fautori referam, promissa quod orbis</l> <l>Laetitia in nostras ventura sit obvia palmas?”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>43.</head> <l> Dixerat haec, surgensque hilaris communia templi</l> <l>Atria perlustrat tacitus, si forte morantis</l> <l>Posset adhuc Annae sobolem solisque propinqui</l> <l>Auroram libare oculis. Post acta soluti</l> <l>Vota puerperii Mystes sed repperit Annam</l> <l>Abscessisse dolens; at quam spectare puellam</l> <l>Praesentem nequiit Simeon, caelestibus illam</l> <l>Auspiciis, votisque replet, quae sola stupendo</l> <l>Germine cunctarum vincet praeconia matrum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>44.</head> <l> Interea pius Antistes, cum terna quotannis</l> <l>Iudaeae populos festiva frequentia templo</l> <l>Sisteret, ut sanctos Mariae advenisse parentes</l> <l>Novit, avitorum tunc tecta subire penatum</l> <l>Urbe sacra solitos, accedere gratus eosdem</l> <l>Gaudebat, placido semper sermone requirens</l> <l>Multa super Nata, Natae super indole multa.</l> <l>Divinumque aperit, memoratque parentibus ille </l> <l>Virginis istius partum, quem caelite viso</l> <l>Edidicit; paribus visis, sincera parentum</l> <l>Quae meruit pietas, non ignorare docetur</l> <l>Plenius, ac tantae sobolis componit honores.</l> <l>Aeternumque suos subiturum numen ocellos<note place="foot" n="*">1064 ocellos : ocellas</note> </l> <l>Aligero monitore refert, licet hosce senectus</l> <l>Grandaeva et languens numquam promitteret annos.</l> <l>Anna reponebat: “Satis est quod spondeat istam</l> <l>Fortunam Deus, humani cui subdita cursus</l> <l>Illius immoto volvuntur tempora fato.</l> <l>Frustra reluctatur senium, cui caelica vitae</l> <l>Vena remansuri parat adiumenta vigoris.</l> <l>O, dilecte Deo mystes, o sorte beatus</l> <l>Hac Simeon, tantum caelo terrisque cupitum</l> <l>Spectature iubar! Numquam se tale videndum,</l> <l>Gestandumque dabit Charitum sine faenore lumen.”</l> <l>Subiecit Mystes: “Spero, hinc ego grande propinqui</l> <l>Solamen referam fati: spem lucis ituro </l> <l>In tenebras fax ista dabit laetusque receptis</l> <l>Immoriar flammis, tumulo non maesta daturus</l> <l>Lumina, ferales frontis decorantia vittas.</l> <l>Te tamen, Anna, rogo cum se festiva reducet</l> <l>Ad templum pietas, divinae lumina Natae</l> <l>Fac tecum allatae videam, faciasque beato</l> <l>Ore frui, foveamque labris caelestibus imas</l> <l>Venturi partus, urunt quae viscera, flammas.”</l> <l>Anna recensitis mystae mitissima votis</l> <l>Annuit, et Natae vultus offerre caduco</l> <l>Crebra seni, maiora simul solacia mater</l> <l>Inde parensque pius mystâ gaudente legebant.</l> <l>Expletis templo votis petit Anna maritam </l> <l>Nazareth et tectis non lenta iugalibus infert</l> <l>Prolis delicium: crescentem sedula natam</l> <l>Observat, primaeque expendit semina flammae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>45.</head> <l> Corpore surgenti semper quoque gratia maior</l> <l>Accessit Mariae, numquam cui illa pusillis</l> <l>In membris pusilla fuit: non exigit ingens</l> <l>Corporis extensi spatium ingens gratia; quaevis</l> <l>Non magna humani capiunt hoc pectora donum.</l> <l>Caelestis Charitum dux est prudentia, qualis</l> <l>Summa fuit parvae quoque Virginis, externorum</l> <l>Cui stat cura operum, dum non violabile rectam</l> <l>Cuiuscumque sciens facti complebat amussim.</l> <l>Omnis in ipsius, motus ignara decori, </l> <l>Abfuit incessu levitas; nec prodiga linguae</l> <l>Libertas teneram poterat damnare puellam,</l> <l>Sollicitam purae celebrando aptare Tonanti</l> <l>Officium vocis: procul est ut dissona menti</l> <l>Aethereae fuerit fandi concessa potestas.</l> <l>Illa etiam sanctam gnava observare parentem,</l> <l>Caelesti licet illa prius maiora tulisset </l> <l>Docta magisterio vitae praecepta, loquentem</l> <l>Demissa audivit, sapiens celare repostum</l> <l>Materno maius radians in pectore lumen.</l> <l>Delicium matris, cuius cognoscere nutus</l> <l>Perfecisse fuit; comitum suavissima, sollers</l> <l>Maternum stipare latus vitaeque fidelem</l> <l>Virtutisque piam matrem observare magistram</l> <l>Non deses. Cuius morum excellentia dulcem</l> <l>Formabat, veluti speculi lux reddita, natam.</l> <l>Haec linguae proferre sonos, haec edere mentis</l> <l>Sensa suae grato verborum melle solebat </l> <l>Matre docente: Deumque infans ubi dicere quivit</l> <l>Nesciret ceu plura loqui, sistebat in isto</l> <l>Os animumque sono, collectaeque impete mentis,</l> <l>Nominis istius vi languida suspirabat.</l> <l>Scire Deum contenta, velut iam discere nollet</l> <l>Plura, Deum proferre, Deumque audire calebat.</l> <l>Iamque aliud visa est quoque fastidire loquentes,</l> <l>Atque aliud praeter solum spectata Tonantem,</l> <l>Fastidire loqui: reliquis iam ora negasset</l> <l>Informare sonis, nisi cognovisset id ipsum</l> <l>Velle Deum, se scire aliis quoque vocibus uti.</l> <l>Attamen huic semper, cuius sibi mystica sacri</l> <l>Nota fuit virtus et significantia verbi,</l> <l>Pectoris ingenti prolata aenigmata flamma</l> <l>Virgineos rapuere animos: auditus “Adonai”,</l> <l>Magno etiam auditum cordis Tetragramaton aestu:</l> <l>Messias quam gratus erat! rata suavius aure</l> <l>Nullum illo resonare melos: si protulit ore</l> <l>Messiam, nullum Virgo mel dulcius isto</l> <l>Nomine iurasset: si corde revolvit eundem,</l> <l>Caelica commotas penetrabant iubila fibras. </l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="4"> <head>IESSEIDOS LIBER IV.</head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Septimus autumni mensis quadruplice Libram</l> <l>Aequidio paribus noctes aequare diesque</l> <l>Viderat horarum spatiis, cum caelicus Annae</l> <l>Initium quarti partus contingeret anni. </l> <l>Anna memor voti, quo vir, quo obstricta Tonanti</l> <l>Ipsa fuit, sterilem quando lugebat uterque</l> <l>Improlemque uterum peterentque extinguere ventris</l> <l>Opprobrium: dum modo propitio si Numine prolem</l> <l>Susciperent, mystis illam sacrisque dicandam</l> <l>Obsequio templi se per promissa ligarant. </l> <l>Tunc, cui iam quartam gravidus detraxerat uvam</l> <l>Vitibus autumnus, Virgo matura monebat</l> <l>Tempus adesse quidem maternis utile votis;</l> <l>Sed non maternis tempus satis utile flammis.</l> <l>A se dulce sui pinguis divellere ventris</l> <l>Non potuit dulce esse Annae; dicebat obortis</l> <l>Sic lacrymis saepe illa: “Tuae, suavissima proles, </l> <l>Matris amor, quo mente feram, quo lumine cernam,</l> <l>Avulsos ad<note place="foot" n="*">19 ad : ab</note> vota tuos quo pectore vultus</l> <l>Orba animae tolerabo parens? Si munere votum</l> <l>Hac alio redimi posset, dabo quidquid in agris</l> <l>Fert laeti fecunda Ceres, dabo cuncta bidentum</l> <l>Vellera et agnorum distentas ubera matres</l> <l>Laeta addam et multo redimam te, filia, censu.</l> <l>Novi equidem quod nostra sinat lex pignora siclis</l> <l>Non multis redimi; pro te sed pauca referre</l> <l>Aera, minusque Deo placitura numismata, carpit</l> <l>Religio. Sit lege mihi supplere minori</l> <l>Fas pretio votum; summo sed debita Patri </l> <l>Hoc pietas fas esse negat. Te, filia, templo</l> <l>Debeo: templum olim Domini, materque futura</l> <l>Aptius in templo, Domini formabere templum.</l> <l>Plura nec imprudens memoro: iam debita templo</l> <l>Est Natae persona meae. Clarissima lampas</l> <l>Divinis<note place="foot" n="*">35 divinis : dvinis</note> resplende aris, praeitura micantes</l> <l>Quos fulgere sacris cernes penetralibus ignes.</l> <l>Iam promissa Deo est soboles; affectibus illa</l> <l>Est numquam cessura meis, matremque Tonanti</l> <l>Non praeferre placet, privataque gaudia Natae</l> <l>Et Natam, voti rea non infida, litabo.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Postea vero animum Natae sic Anna probabat:</l> <l>“Num soboles te cara lares retinere paterni,</l> <l>Num posset quoque matris amor, ne Numinis almi</l> <l>Addicta obsequio templi paterere verendis</l> <l>Te famulam praestare adytis, fanoque dicatis</l> <l>Virginibus sociata rudes aetate placeret,</l> <l>Crescentesque sacris numerare penatibus annos?”</l> <l>“O Domina, o genetrix,” sic illa reponere sueta, </l> <l>“Quid votis optare meis felicius unquam,</l> <l>Quid animis versare queam, quid laetius ista</l> <l>Sorte petam, quam nil adversa matre ligari</l> <l>Numinis obsequio ut valeam?” Rorantibus Anna</l> <l>Haec oculis responsa hausit vultuque madente</l> <l>A lacrymis, tenerae spectabat gaudia Natae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Surgebat celsis Solymaeis turribus olim </l> <l>Altior una Domus, cuius rudis area, magnae </l> <l>Urbis erat spatium; moles augusta, stuporis</l> <l>Prodigium, cuius pretium non solveret omnis</l> <l>Copia praecipui cumulo congesta metalli</l> <l>Quod melior pars orbis habet: confluxit in istam</l> <l>Regnorum si gaza domum, confluxit et omnis</l> <l>Sedulitas artisque labor: nam Iessias aedi</l> <l>Maiestas quas prima, Dei pro sede futurae</l> <l>Immensas congessit opes, haeredis in istud</l> <l>Vertere mirandum sudavit gloria templum.</l> <l>Centum myriadum plusquam millesimus auro</l> <l>Debetur numerus, Latii si pondere totum</l> <l>Distribuas nummi: lunaris massa metalli</l> <l>Maior erat decuplo, demptis maioribus aeris</l> <l>Et ferri cumulis: erat haec sine pondere moles.</l> <l>Nec gemmis aderat numerus, quas Numine plenus</l> <l>Tanto operi Princeps soboli post fata reliquit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Dicite nunc, reges, vestri quo ponitur auri </l> <l>Gaza, colonorum terrae et sudante popelli</l> <l>Fronte laboratus sanguis? Cruor iste cruorem</l> <l>Fundit, ubi potos inopum sudoribus enses</l> <l>Stringitis innocuo plerumque in pectore, saevi</l> <l>Victores, caelique sacras pessumdatis aras.</l> <l>Praestitus in censu, fuso sic sanguine sanguis</l> <l>Bullit, ut hoc regum perfundat pallia nimbo.</l> <l>Iessides immane sacris altaribus aurum</l> <l>Cogit et augusto ne religiosa supellex</l> <l>Deficeret templo, toto quas comparat orbe, </l> <l>Divina insumit decoranda ad limina gazas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Si necdum cessas insulse requirere, vates:</l> <l>Dicite, Pontifices, in templo quid facit aurum? </l> <l>Te fatuum unius dicet sapientia regis,</l> <l>Te nequam alterius pietas, qui talia faris.</l> <l>Aurea sunt vestrae quae spumant pocula cenae,</l> <l>Aurea lanx fumat ventri factura saginam, </l> <l>Aurea sunt, sonipes brutus quae vincula gestat,</l> <l>Aurea pectoribus demissa monilia portat,</l> <l>Auro asper, fulvum mandit sub dentibus aurum,</l> <l>Aureus est, turpis quo stertit adultera, lectus,</l> <l>Largitori auri pietas non offeret aurum?</l> <l>Quas David bellator opes cumulavit, honori</l> <l>Numinis expendit, propriis quoque censibus auctas</l> <l>Heres pacificus, structo pietatis opumque</l> <l>Ingeniique simul moderantis cuncta trophaeo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Augusto spatium templo describitur asper</l> <l>Moria saxoso spectans orientia clivo</l> <l>Astra, tenebrosas mundo pellentia noctes.</l> <l>Hic idem mons est, centenis ante litandus</l> <l>Annis mille super fuerat quo filius almi</l> <l>Thariadae, cum vicinis in vepribus haerens</l> <l>Pro nato iussas aries tepefecerat aras . </l> <l>Hoc montis constructa iugo, spatiosior ipso </l> <l>Sed domus ista iugo; substructis undique muris</l> <l>Latior, aggestis templi stetit area glaebis.</l> <l>Dignus rege labor! Fuerant hic montis et aedis</l> <l>Fundamenta eadem, nec monti creditur ingens</l> <l>Depositum, nisi quae montem quoque sustinet ipsum</l> <l>Terra fidem faciat; nam summo ut vertice staret</l> <l>Delubrum, petiit clivi radicibus unis</l> <l>Pressa secuturae substerni marmora moli.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Sed maiestatem tanti describere templi</l> <l>Quis potis est? Non si pariter mihi fronte serena</l> <l>Nectat adoreas et Smyrna et Mantua lauros,</l> <l>Hoc opus expediam. Nemo cui divite rivo</l> <l>Libera Pierio fluxit facundia nexu</l> <l>Hoc opus exegit; minus est ut nostra subacto</l> <l>Ad metri numerum speret sollertia Pindo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Ne damner dixisse nihil tantamque silendo</l> <l>Praeteriisse Domum, lauro meliore canentem</l> <l>Cingite, Pierides! Fuit hoc quadruplice templum</l> <l>Portarum numero, obiectas in quatuor orbis</l> <l>Respiciente plagas; sed quarum maior in Ortum</l> <l>Versa, peregrinis etiam speciosa patebat.</l> <l>Inde etiam externae sectae cultoribus ampla</l> <l>Non vetita, aprico praestabant atria saxo;</l> <l>Vestibuli cuius Tyriis asarota nitebant</l> <l>Marmoribus, varias quae multicolore lapillo</l> <l>Reddebant rerum formas; contra Euron et imbres</l> <l>Erectis circa xystis, Libanitide cedro</l> <l>Desuper in gyro stantes onerante columnas.</l> <l>Hoc vulgi commune forum; sese obvia templi</l> <l>Hinc sacra porta dabat, quae non subeunda profanis</l> <l>Gentibus, Hebraeos ducebat in atria mystas,</l> <l>Moseique libri populos; fueratque secundum</l> <l>Vestibulum, gradibus ter quinque, aliunde profectis</l> <l>Saxicolis licito sublimius atque superbis</l> <l>Porticibus cinctum, quorum laquearia cedro</l> <l>Pallida marmoreas pressere gravantia pilas.</l> <l>Vestibuli istius medio, caeloque patente</l> <l>Aenea surgebat constans flagrantibus ara</l> <l>Ignibus in tenues vertens holocausta favillas.</l> <l>Hic mare, vas ingens laticis, ter quatuor infra</l> <l>Suppositos pressit fusos ex aere iuvencos.</l> <l>Ista sacerdotum manuumque pedumque nitoris</l> <l>Unda, per occultos urbis transmissa canales, </l> <l>Cedronis bibulis absorbebatur arenis.</l> <l>Aequoris illius laevum paris aeris habebat</l> <l>Concha latus; fonsque iste fuit, quo vota Tonanti</l> <l>Non nisi lota pecus sacros transibat ad ignes.</l> <l>Proxima pandebat templi sancta atria porta </l> <l>Aurea, quae nulli non mystae adeunda patebat. </l> <l>Grande pavimenti planum procera tegebat</l> <l>Nodi ignara abies, sed quam non cernere fecit</l> <l>Aurea quae tecto radiabat lamina ligno.</l> <l>Arte laborati constructus pondere saxi</l> <l>Surgebat paries, cedros indutus ab omni</l> <l>Parte; labor solido rutilabat cedrinus auro.</l> <l>Tectum etiam augusti splendens fulgore metalli</l> <l>Eminuit, reliquo par respondere nitori.</l> <l>Hic auri pretiosa stetit septemplice lampas</l> <l>Lumine, quae totidem circumprotensa lucernis,</l> <l>Assidua noctes flamma lucere diesque</l> <l>Scintillare dabat, victor qua postea Romae</l> <l>Dicitur Assyrio Titus exultasse triumpho.</l> <l>Hic sacra compositis fumans suffitibus ara,</l> <l>Tota aurum, gratis replebat odoribus auras,</l> <l>Quos sibi componi Numen de thure Sabaeo</l> <l>Iusserat; egregii cui miscebantur odoris</l> <l>Galbana, cum myrrhae lacrymis onychaeque fragrantis</l> <l>Addita fumabat sacro pars purior igni.</l> <l>Hic etiam laticem numquam prohibente scatebat</l> <l>Dextrum fonte latus, cui aequoris aenea lymphas</l> <l>Debebant et labra suas, et habere perennes</l> <l>Inde sibi elegit luteris concha liquores.</l> <l>Haec miranda aulae facies, haec gloria solos</l> <l>Excipiens mystas, ubi non nisi flammeus auri</l> <l>Spectari potuit splendor, domus ista nec unquam</l> <l>Calcari potuit, nisi calcaretur et aurum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Pars tamen augusti non haec dignissima templi,</l> <l>Ista nec arcanis legalibus apta fuere</l> <l>Atria: claudebant aliae cernique vetabant </l> <l>Intimius conclave fores, ubi sanctius Arcae</l> <l>Servatae penetrale fuit, quam corniger olim</l> <l>Isacidûm iussis panxit caelestibus Heros.</l> <l>Eripiens adyti visum pandebat ab alto </l> <l>Obiectum portis, oculorum illustre renidens</l> <l>Illicio velum. Bysso huic intexta rubebat</l> <l>Purpura, connexo splendens hyacinthina cocco</l> <l>Tela, ferens varios quos finxerat ore Cherubos</l> <l>Ridentes multoque genas accenderat astro</l> <l>Ingenio pollens, nec parca laboris Arachne.</l> <l>Lilia, narcissos, Cypriae quoque sanguine plenos</l> <l>Tela dabat Veneris flores, ubi mira colorum</l> <l>Spectanti laetas referebat gratia formas.</l> <l>Carbasus haec illa est, Christi quam funere sectam</l> <l>Arcana virtute stupens aspexit Apella.</l> <l>Hâc occulta stetit pars illa sacerrima templi</l> <l>Interiusque adytum, nemo quo fingere gressum</l> <l>Tentasset, nec mysta quidem: fuit annuus uni</l> <l>Pontifici summo ingressus, quae solus adibat</l> <l>Intima praemisso thuris sacraria fumo.</l> <l>Augustale sacrum, celsus cui marmore secto </l> <l>Surgebat paries et marmor odora tegebat</l> <l>Cedrus et affixum cedros absconderat aurum. </l> <l>Lucebat penetrale auro, caeleste viretum</l> <l>Caelatura dabat. Surgebant aurea passim</l> <l>Lilia et insculptus pomi tulit aurea stipes</l> <l>Mala, quibus viridis mater si planta fuisset,</l> <l>Ficta negarentur; palmae volucresque Cherubi,</l> <l>Gemmarum figmenta, manus artisque fuere</l> <l>Luxuriantis opus : nactae laquearia flammae,</l> <l>Accensaeque auro reddebant Castora stellae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Hinc librare licet qualis fuit ista supremi</l> <l>Maiestas adyti; multum si dicere paucis</l> <l>Expedit, haud dubium est. Speculum sincerius ista</l> <l>Maiestate loci, quam lumine cernimus, omnis</l> <l>Non habuit tellus quod verior esset Olympi</l> <l>Effigies et sole gravi conformior aethrae.</l> <l>Hic aulae medium quae prodigiosa tenebat</l> <l>Arca, Dei solium, solidi rutilabat<note place="foot" n="*">225 rutilabat : nutilabat</note> ab auri</l> <l>Lumine; quam simili tectus stipare metallo</l> <l>Bisgeminus passis constans fuit Aliger alis.</l> <l>Tectum erat ex auro, quod ne saturo incuba ventre</l> <l>Foedaret volucris, fixis pungentibus auri</l> <l>Cuspidibus poenale fuit: mucronibus unde</l> <l>Territus auratis, vitare pericula cautus</l> <l>Milvius, aut pica, aut corvus, passerve solebat.</l> <l>Tanta fuit quondam Solymaei gloria templi.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Craterum par gaza fuit, sollemne colendo</l> <l>Apta aris servire Deo, nec degener aedi</l> <l>Augustae numerus: cuncta haec vel purius aurum</l> <l>Argentumque dedit. Nullus vasa alba metallo</l> <l>Calculus absolvit. Complebant aurea multas</l> <l>Myriades, quorum immanem cognoscere molem</l> <l>Optanti refero: quantum modo totius orbis</l> <l>Optima pars auri cumulum proferre valeret – </l> <l>Hac illo minus est: tantae vix credita gazae</l> <l>Fama sacro debet, quod non sit ludicra, vero. </l> <l>Hanc patrio Euphrati miseram populata Sionem</l> <l>Fortunam Chaldaea tulit cessitque superbo</l> <l>In spolium regi, cui formidanda tumoris</l> <l>Poena fuit, bruto similem mugire bisonti.</l> <l>Annorum post dena tamen si quatuor addat</l> <l>Lustra, Semiramiae Cyro domitore columbae,</l> <l>Mollis Achaemenium capta Babylone subiret</l> <l>Cum Chaldaea iugum, captivo victor ademit</l> <l>Serviles Iudae laqueos et compede fracta</l> <l>Assyria patriam libertatemque benignus</l> <l>Restituit princeps direptique omnia templi</l> <l>Vasa reversuris Solymam concessit Apellis.</l> <l>Quae tamen Ausonios iterum decorasse triumphos,</l> <l>Spectavit Romana Tito victore potestas.</l> <l>Funere Messiae postquam foedasset iniquas</l> <l>Infamis Iudaea manus, Tarpeia nefandum</l> <l>Signa adsunt ultura scelus templique relictum</l> <l>E flammis cinerem nocuo cum sanguine miscent.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Inter Idumaeas, Latia quas cuspide miles</l> <l>Collegit Romanus opes, fuit arca micantis</l> <l>Illustris splendore auri, fuit aurea panum</l> <l>Mensa, fuit lampas septem fecunda lucernis</l> <l>Aurea craterumque argenti immanis et auri, </l> <l>Oppressam numquam numerus visurus Idumen.</l> <l>Sic Salomoniacos lusit fortuna labores,</l> <l>Cuius in externos transivit gaza triumphos.</l> <l>Pacificus tamen hoc a maiestate Latina</l> <l>Obtinuit princeps: quod Pax conflaverat olim</l> <l>Libertasque aurum, levius quo ferret ademptas</l> <l>Libertatis opes, Pacis gaudebat in aede,</l> <l>In gremio molis, libertatisque Latinae,</l> <l>Captivae spolium Solymae regale reponi.</l> <l>Vel fati vis ista fuit, migraret in Arcem</l> <l>Ut sobolis defuncta parens, ubi egena potentem</l> <l>Regnorum synagoga fidem populosque legentem </l> <l>Aspiceret natam: moriensque vetusta Sionis</l> <l>Umbra, suo clarum signaret funere solem,</l> <l>Ut Carmeleus decor ubertasque Saronis</l> <l>Et Libani in Latios transiret gloria colles.</l> <l>Grande decus defuncta tuis Iudaea paratur </l> <l>Exequiis; dignam tantus cinis occupat urnam:</l> <l>Caesaris Assyrio raperis tumulata triumpho.</l> <l>Funeris hanc pompam regum stipante senatu,</l> <l>Clauderis Ausonio, mater Synagoga, sepulchro:</l> <l>Cui Pacis templo illatae, quod fama ferebat</l> <l>Aeternum, bene lege novâ Romana precari</l> <l>Visa est maiestas: aeterna in pace quiescat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Sed Mariam iam Musa cane intrantemque sacratum</l> <l>Delubri limen, ter quinûm conspice laetam</l> <l>Ascensu graduum seque imo corde litantem</l> <l>Immensam Authori trimam perpende puellam.</l> <l>Est locus in templo, genti interdicta profanae</l> <l>Area, praeclarum sacris confine tiaris</l> <l>Vestibulum, quo secta suis domicilia muris,</l> <l>Quinque super denis graduum sublimia saxis</l> <l>Obvia lustrati scandebant tecta tribules.</l> <l>Foedus adorabat nequaquam hic Numen Apella,</l> <l>Iustitiae legalis inops, sed munda subibat</l> <l>Turba locum, pietate calens, ubi Codice legis</l> <l>Et Vatum antiquis oracula prodita fastis</l> <l>Auribus hausta rudem Moseo dogmate prolem</l> <l>Formabant et fata palam ventura sonabant.</l> <l>His viduae sanctaeque nurus teneraeque puellae</l> <l>Degebant tectis, precibusque aetatis honestos</l> <l>Addebant mores curis caelestibus aptos. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Appositum voto postquam concurrere tempus</l> <l>Viderat Anna, pio senis accedente mariti</l> <l>Arbitrio, statuit plus non servare potentem</l> <l>Delubri sobolem. Iam ter sua sidera Titan</l> <l>Absolvit, quartumque redux sol ibat in annum, </l> <l>Grandaevo cum fusa utero rorantia coepit </l> <l>Sugere maternis collecta alimenta papillis.</l> <l>“Iam satis,” Anna inquit, “terrenae, caelica proles,</l> <l>Matris habes, meliora tuo inventura calori</l> <l>Pabula. Sacratas templi pete, filia, sedes:</l> <l>Hic divina tuae Numen caeleste parabit</l> <l>Nutrimenta fami: Charitum plenissima suges</l> <l>Ubera, nectareis animam saturantia succis.”</l> <l>His ita perpensis sic est affata maritum</l> <l>Anna: “Deest nostris ultra nil, optime coniux, </l> <l>Pollicitis, sancti quam summo Antistite templi</l> <l>Auspice divinas Soboles concedat in aedes.</l> <l>Ergo age nunc, coniux, siquidem neque filia nostris</l> <l>Obnixa est votis, primo te siste gerenti</l> <l>Imperium mystae promissaque debita nostri</l> <l>Dic thalami et Natam sancta pete sede dicari. </l> <l>Conveniant iustis ut singula ritibus, istud</l> <l>Posce, Ioachime, ut princeps pro more sacerdos</l> <l>Postibus inducat sanctis prolemque benignus</l> <l>Suscipiat sociamque sacris velit esse puellis.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Summus erat, templo quo tempore trimula Virgo</l> <l>Praesentanda fuit, Davidis ab urbe sacerdos</l> <l>Buzides Simon, quem Phoebetide remoto</l> <l>Herodes prima voluit fulgere tiara.</l> <l>Simonis siquidem Mariamnes gratia natae</l> <l>Tanta fuit tantusque decor talisque per omnem</l> <l>Iudaeam formae rumor, lasciva cruenti</l> <l>Cuius amor potuit succendere corda tyranni.</l> <l>Et licet istius castas scelerata potestas</l> <l>Damnaret leges; solii sed honore putasset</l> <l>Quod tantum frontis dignum decus, igne pudici</l> <l>Effecit thalami captivos virginis ignes.</l> <l>Dignus rege decor fuit huic, sed regibus impar</l> <l>Nobilitas. Quae ne<note place="foot" n="*">347 ne : nec</note> thalamos prohiberet amatae</l> <l>Virginis, inicitur patri par regibus altus</l> <l>Pontificalis apex. Sed ubi formare iugales</l> <l>Connubii vult rite thoros, non rite priori</l> <l>Detractae Capiti probrum tulit ille tiarae.</l> <l>Sed rara impuris numquam fuit ista tyrannis</l> <l>Improbitas, calcata quibus legalis honestas</l> <l>Et iuris neglectus honos, ubi ventilat atras</l> <l>Cypris, amorque faces; quëis fortia semper iniquus</l> <l>Sacrorum ad lusum parat argumenta Cupido.</l> <l>Taliter Herodes contra fas legis et aequi,</l> <l>Fascibus exornat sacris mitraeque coronat</l> <l>Simonem socerum, formosae ut iusserat ardor</l> <l>Virginis et regni titulus, quem fortius omni</l> <l>Ducenda in thalamos urebat femina recto.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Hunc Simonem igitur, fuerat cui tempore multo</l> <l>Nota Ioachimi virtus probitasque, requirit</l> <l>Ipse Ioachimus. Quem mox cognovit eundem</l> <l>Esse virum Simon, qualem ille minoribus olim</l> <l>Adiunctus mystis sacris opulenta ferentem</l> <l>Vidit dona aris: nam quos ducebat avitis</l> <l>Proventus fructusque agris Solymaea petentis</l> <l>Fana peregrini voluit templique piorum</l> <l>Esse ministrorum; largus quos ille quotannis,</l> <l>In sua servato vix lucra triente, fovebat.</l> <l>Hunc praesul postquam accepit sua poscere Simon</l> <l>Ora, iubet propriis dignum succedere tectis</l> <l>Admittique virum, praesens qui tabulis altum</l> <l>Affatur mystam: “Solymae sanctissime Flamen,</l> <l>Et templi summe Antistes, me pauca loquentem </l> <l>Te supplex audire precor: mihi filia nata est,</l> <l>Et thalami flos illa mei, quam cedere templi</l> <l>Obsequio mea vota iubent. Nam viximus una</l> <l>Anna et ego sine prole diu tulimusque iugalis </l> <l>Opprobrium commune thori, cui nulla tot annis</l> <l>Accessit soboles. Prolis sed luce carentes</l> <l>Numen honoravit taedas: lux unica maesti</l> <l>Connubii nata est, pro qua stant debita nostri</l> <l>Quod dedimus, templo ut famuletur filia, voti.</l> <l>Iamque ter assuetum Phaëton bissena per astra</l> <l>Consumavit iter, quartumque reversa priores</l> <l>Aetheris ad flammas Phoebi rota denotat aptam</l> <l>Aetatem soboli augusta Salomonis in aede</l> <l>Cui sacra maternis succedat cura papillis.</l> <l>Auspice te, Simon, fieri precor ista: puellam</l> <l>Praesul in augustos infer, sacrate, penates.”</l> <l>Huic contra Antistes: “Thalami te laetor, amice,</l> <l>Evasisse probrum: steriles pensavit Olympus</l> <l>Optata si prole annos, maiore seniles</l> <l>Laetitia afflavit rugas: quod filia voto</l> <l>Si templo promissa tuo, pietate rependis</l> <l>Quae donat pietate Deus: nec nostra reluctans</l> <l>Officia impendam ducendae in templa puellae.”</l> <l>Hic Ioachimus comi sermone reponens</l> <l>Pontifici grates, imae se postibus effert</l> <l>Flaminiae, propriaeque domus ad limina tendit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Inde petit gemino fulgente Nazareth astro,</l> <l>Et matre et nata pater ut se tertius illis</l> <l>Addiderat splendor; completi luminis instar</l> <l>Fulgebat terrena Trias. Venit obvia sancto</l> <l>Anna viro, legis quae natam arcana legentem</l> <l>Observans Solymis hunc advenisse Rebeccae </l> <l>Audierat monitu famulae dominumque salutat.</l> <l>Cui ille in templum ducendae Virginis aequum</l> <l>Praesulis exponit placitum: mox languidus Annam</l> <l>Irrigat, et maestis corrugat vultibus imber. </l> <l>Haec tamen ut sese agnovit, componere prompta </l> <l>Naturae affectus, siccis accusat ocellis </l> <l>Maternas lacrymas, constans postponere templi</l> <l>Obsequio votoque pium genitricis amorem.</l> <l>“Tempus adest iam, nata,” inquit, “quod subtrahet orbae,</l> <l>Divinoque locet tecto te, dulce parentis</l> <l>Pignus: abi tamen et sacri pete limina fani</l> <l>Pars animae non una meae, sed tota parentis</l> <l>Vita calorque tuae. Numquam, lectissima proles,</l> <l>Te querar absentem, numquam divisa relinqui</l> <l>A te posse gemam: quo te mea degere tecto</l> <l>Nata iubet Numen, tecum indivisa manebo</l> <l>Qua melior sum parte parens: non deseret unquam</l> <l>Anna tuos, imo pressit quos pectore vultus,</l> <l>Et tecum semper praesens non visa morabor.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Iam prope lux aderat, quae ter septena dierum</l> <l>Infamis pelago secat intervalla November,</l> <l>Post primam istius lunae vicesima: voto</l> <l>Solvendo praefixa dies. Tunc provida natae</l> <l>Anna puellares Phrygiae quas fecerat artis</l> <l>Illecebrâ tunicas, florum variata figuris</l> <l>Tegmina depromit: nivea cervice fluentem</l> <l>Addidit his roseam ferientemque atria pallam.</l> <l>Singula disponit genetrix et singula prolis</l> <l>Ad cultum Solymis votum positura reponit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Est via quae ternae spatium non molle diei</l> <l>Postulat et Solymis triplici distare beatos</l> <l>Cogit sole lares, felix ubi semper amoeno</l> <l>Nazareth adiectas oblectat vertice valles. </l> <l>Iuncta viro sobolique, viam premit Anna superbas </l> <l>Ducentem ad Solymae turres: descendit ab alto</l> <l>Urbis ut aversae clivo, tum forte minori </l> <l>Contentus torrente Cison occurrit, utrâque</l> <l>Longa tribus geminae lambens confinia ripâ.</l> <l>Una Zabulonis campos rigat, altera montes</l> <l>Fortunata tuos fecundis roribus Hermon.</l> <l>Dulcibus Aurorae lacrymis hic vertice pingui</l> <l>Praevalidi laetas Issacharis umbrat aristas.</l> <l>Perpetuis mox inde patent data culmina diris,</l> <l>Quo nulli veniunt rores, pluviamque negantes</l> <l>Occurrunt tantum nubes: ut gramina perdat,</l> <l>Sidus aquosarum venit imbris inane sororum.</l> <l>Hinc subito planis protenditur area glebis,</l> <l>Una Manasseae telluris portio, fuso</l> <l>Quam Doris Iordana secat; campique relicta</l> <l>Planitie laevaeque iugo Samaritidis aequum</l> <l>Sichima praebet iter; lascivi ubi principis ignes</l> <l>Effusus tota urbe cruor restinxit, et atram</l> <l>Flagitii maculam concisi sanguine regis</l> <l>Germanae lavere manus diraeque – cruento</l> <l>Bisgemini fratres sunt ulti opprobria ferro.</l> <l>Cernitur hic tumulus Iosippi et villa paterno</l> <l>Cunctorum soli fratrum superaddita dono.</l> <l>Hinc Lebnae turres, hinc praetereunda Garizim</l> <l>Fana, profanatae cultu Iovis Hospitis arae.</l> <l>Inde petunt Machmas, ubi cena secunda profectam</l> <l>A patria excepit Triadem: labor inde diei </l> <l>Simplicis Hebraeae primam fert gentis in urbem.</l> <l>Attulit huc omnes vesper, proprioque penatum</l> <l>Limine Iesseos vidit lux sera tribules.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Proxima spondebat solito magis ore serenum</l> <l>Exurgens aurora diem, quo mane puellam </l> <l>Insomnem caeloque animum palmasque ferentem</l> <l>Visit uterque parens maternaque arte paratos</l> <l>Virgineis Natae membris aptavit amictus.</l> <l>Vestis erat quam pinxit acus; nam sedula mater</l> <l>Anna sub umbrosa platano studiosa rosarum</l> <l>Dispositas spectare acies gratasque mariti</l> <l>Delicias horti solita observare, virentes</l> <l>Traxit ad exemplar, sobolis pro tegmine, flores.</l> <l>Pulchrum matris opus: materni stamine fili</l> <l>Nec melior natura fuit: discernere veris</l> <l>Vita et odor poterant Annaeam floribus artem;</l> <l>Par utrique color, fuit et par linea utrisque.</l> <l>Cingula stringebant fixis candentia bullis</l> <l>Virgineum pectus: cingentis pectora zonae</l> <l>Fibula erat duplex adversis morsibus anguis;</l> <l>Ut veteri Stygius numquam quae labe momordit,</l> <l>Illa triumphatus decoraret corda cerastes,</l> <l>Et fera victrici servirent colla puellae.</l> <l>Artubus illa prior chlamis addita et altera parvis</l> <l>Latior ex humeris fluxit diversa laboris</l> <l>Palla, potens reliquas Natae circumdare vestes.</l> <l>Olli caeruleus fuerat color, ipsa serenae</l> <l>Effigies aethrae, qualisque aestate calenti</l> <l>Imbriferae vacuus nubis spectatur horizon.</l> <l>Virgineo capiti molli de flore paratam,</l> <l>Quam mitis dabat Autumnus, generosa corollam</l> <l>Applicuit Mater: nec enim iurata parentum</l> <l>Debuit ista suis privari victima sertis.</l> <l>Flava comas virgo, nivea cervice fluentes</l> <l>Excipiens humeris, colloque albente, capillos,</l> <l>Ceu radiis Aurora novis cum luce quieta</l> <l>Memnoniis abluta comas emergit ab undis,</l> <l>Fulgebat Maria et roseo vernante labellis,</l> <l>Caelestes animi flammas prodebat in ostro.</l> <l>Hoc igitur cultu sacrati limina templi</l> <l>Virgo petit; matrisque latus sanctumque severa </l> <l>Observare patrem Solymis ex aede paterna</l> <l>Egreditur gaudens, communis victima voti.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> His aderat comes, Hebronis pius incola, vates</l> <l>Zacharias, Levita sacer, cui iuncta marito</l> <l>Uxor Elisa thoro, terris quam protulit Annae</l> <l>Ismerie germana soror. Fuit illa iugali</l> <l>Infecunda viro, donec nutante senecta</l> <l>Natura pareret contradicente Prophetam.</l> <l>Illa virum iucunda sequi trimamque videre </l> <l>Anxia cognatam, montes post terga relinquens</l> <l>Sublimis Iudaea tuos, accessit ad urbem</l> <l>Et regum solio claram, sacraeque beatam</l> <l>Maiestate Domus: qua convenientibus una</l> <l>Cognatis, trimâ solvuntur vota puellâ.</l> <l>Sanctorum quinque adfuerant pia cognatorum</l> <l>Pectora: quam rarum decus! uniusque propagis</l> <l>Mira fides, pietasque! Istis comitantibus aedem</l> <l>Augustam ingreditur Virgo, transgressaque plures </l> <l>Delubri postes, tandem pervenit ad illud</l> <l>Vestibulum, quod ter gradibus sublimia quinque</l> <l>Culta Palaestinis aperit conclavia nymphis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Supremo graduum, vestitus epomide sacra,</l> <l>Pontificum summus, cidari byssoque tiarae</l> <l>Insignis, stabat Simon, augusta paratus</l> <l>Sub tecta illustrem proavis inducere Natam.</l> <l>Hic iurata Deo stetit inferiore triennis</l> <l>Virgo gradu; nec matrem ultra, sanctumque parentem</l> <l>Respiciens, ter quinque uno velut impete velox,</l> <l>Alta oculi ad nictum graduum intervalla coëgit.</l> <l>Hic mirati omnes superi vi flaminis actam</l> <l>Processisse rudem pedis aetatisque puellam</l> <l>Et vires superasse suas, quod tardior ipse</l> <l>Vincere magnanimus spatium deberet Achilles.</l> <l>Non aliter quam si volucris conclusa saligno</l> <l>Carcere, reclusi cum prospicit ostia clathri,</l> <l>Libertatis amans, non plus prohibente patentes</l> <l>Prosilit e cavea campos celerique volatu</l> <l>Quam vix luce sequi possis sua rura requirit – </l> <l>Talis erat Virgo, visa est cui maxima semper</l> <l>Libertas servire Deo, data quando potestas</l> <l>Divinos intrare aditus, secura beatas</l> <l>Hic animi libare dapes, terrena parentum</l> <l>Aeternorum avido solvit retinacula gressu. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Illius cognata domus maestique tribules</l> <l>Postremos Mariae cuperent ubi cernere vultus</l> <l>Supremumque audire vale; nec lumina retro</l> <l>Flectere, nec dulces versa aspexisse parentes</l> <l>Visa fuit, superae signans molimina flammae.</l> <l>Et magis aethereo caluit pusilla Tonante</l> <l>Virgo, foret propriae quam vimine clausa volucris</l> <l>Libertatis amans: caveam cum deserit ista,</l> <l>Arbore vicina residens sua vimina saepe</l> <l>Respicit et blanda affatur mala tecta querela.</l> <l>Noluit ista suae Virgo memor esse parentis</l> <l>Consecrata Deo: timuit ne pectoris imum</l> <l>Divideret lumen. “Lucis non secta requirat </l> <l>Hunc acies,” inquit, “certo quae vulnere figit,</l> <l>Pupillae explorat radio dum simplice Numen.</l> <l>Una oculorum acie nostro succumbit amori</l> <l>Omnipotens: collecta uno pia spicula sentit</l> <l>Lumine. Nolo meos oculorum dividat orbes,</l> <l>Aut pater, aut genetrix; uni indivisa reservo</l> <l>Venturo in gremium pupillae spicula Nato.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Ipse etiam tenerae praesul miracula prolis</l> <l>Obstupuit Simon; qui dum ludibria lapsae </l> <l>Componit noctis, somnique ostenta revolvit,</l> <l>Miratur magis. Autumni diuturnior atros</l> <l>Noctis, in Auroram promoverat umbra iugales,</l> <l>Cum placidi Simon detentus imagine somni,</l> <l>Virgineam vidit speciem: formataque nocte,</l> <l>Non mage quam trimam referebant ora puellam.</l> <l>Ignota effigies mystae: cui lumine grandi </l> <l>Mox circumfusae, illibato surgere solem</l> <l>Ventre videt, terrasque suo splendore repleri.</l> <l>Depulso evigilat somno, nocturnaque librat</l> <l>Ludibria; extremae Praesul sed omnia noctis</l> <l>Ludibrium vix esse putat: stupet ille, nec una</l> <l>Perplexa ostenti variat praesagia mente.</l> <l>Aethra novos Phoebi cum mane recolligit ignes,</l> <l>Supremumque vocant templi stata munia Mystam,</l> <l>Impiger augustam Simon procedit ad aedem,</l> <l>Ut repleat sacras solitis suffitibus aras.</l> <l>Inde per auratos visit domicilia postes,</l> <l>Debilior quae sexus habet, monitusque docetur:</l> <l>Sancta Ioachimi quam ducat in atria Natam,</l> <l>Expectare suum, iuncto cum sanguine, culmen.</l> <l>Venit ut adversus graduumque in vertice sistens,</l> <l>Virginis explorat vultus. Advertit eandem</l> <l>Esse, puellari quam nox postrema figurâ</l> <l>Ostendit faciem, qua se lusisse putabat</l> <l>Umbrarum vacuis fallentem Morphea formis.</l> <l>Attonitus mystes, tum quid sibi visio somni </l> <l>Ludicra promittat, quid lux, quae trima puellae</l> <l>Membra superfuso radiorum ornaverat auro.</l> <l>Tum quae progrediens utero daret omnia Phoebus,</l> <l>Clara tenebroso diffundens lumina mundo, </l> <l>Serius expendit: quos menti oblata recondunt </l> <l>Aut docent veros noctis ludibria sensus</l> <l>Dinumerat, lumenque suis exquirit ab umbris.</l> <l>Ast immissa animo penetrare insomnia frustra</l> <l>Molitus, fatis istum committit honorem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Interea Simon noctem hanc dum pectore versat,</l> <l>Herodis generi natalem accedere cenam </l> <l>Constituit conviva socer, cui ille locutus</l> <l>Multa super regni curis, super indole multa</l> <l>Natorum, Augusti quos munere Roma futuros</l> <l>Dixit Idumaeos patris post funera reges.</l> <l>Multa super prolis reditu, Romaque petenda</l> <l>Disseruit. Pariter Simon huic multa reponit</l> <l>Et grato sermone tenet. Sua somnia tandem</l> <l>Pandit et Herodem regni sceptrique paventem</l> <l>Exterret fatis. Qui dum componit obortos</l> <l>Corde metus, capit ista socer responsa Sacerdos:</l> <l>“Novi equidem Simon, nec te nescire putabo,</l> <l>Quam somni sit vana fides. Concepta sub umbris</l> <l>Nil lucis figmenta ferunt: coëuntia casu,</l> <l>Nocturno occurrunt rerum simulacra sopore.</l> <l>Fortuitus formarum error quid dicere veri,</l> <l>Aut casus quae fata potest protendere? Mendax </l> <l>Nos ubi collecta percellit imagine Morpheus,</l> <l>Fallere vult: quivis vero se decipit ipsum</l> <l>Mendaci dum credit. Habet tamen umbra quod almae</l> <l>Filia sit lucis, matrisque a lumine verum</l> <l>Saepe trahit: memini siquidem complura futuro</l> <l>Praelusisse suis figmentis somnia fato.</l> <l>Medicus Astyages somni inter ludicra visae</l> <l>Ex utero gnatae crescentis imagine vitis,</l> <l>Cuius in immensum protensi palmitis umbra</l> <l>Totus erat oriens, Cyro accessura nepoti</l> <l>Imperia agnovit. Vitio nil fata morante</l> <l>Obsistentis avi: cuius quoque somnia, nostrae</l> <l>Vera fuisse docent fractae Babylone catenae.</l> <l>Claraque Iosephi nox est, cui supplice spica</l> <l>Crevit honor dum distractum pro merce, secundum</l> <l>Effecit Phariis livor fraternus Osirim.</l> <l>Quod modo subiciam temet fortasse latebit</l> <l>Antistes, sed ego, cum me sata Marte teneret</l> <l>Roma potens, quando Augusti mihi munere venit</l> <l>Iudaeae regalis apex, audita notavi, </l> <l>Hospitii nostri clarus quae laude ferebat</l> <l>Pollio tum consul: sceptri nocturna Latini</l> <l>Augusto simulacra fidem fecisse, parentem</l> <l>Ventre gravem obiectâ de prole docentia formâ.</l> <l>Illa puerperio decimam cum proxima Lunam</l> <l>Tangeret, aethereis iungi sua viscera stellis</l> <l>Vidit et immensas aethrae diffusa per auras,</l> <l>Et Caelum terramque sua comprendere mole:</l> <l>Sopitoque patri (fuit hic Octavius) uxor</l> <l>Visa fuit rutilo (vide habent an somnia pondus)</l> <l>Surgente ex utero splendere puerpera Phoebo,</l> <l>Quo nunc sole calet mundi totius horizon.</l> <l>Imperiique orbis vatem tunc somnus agebat,</l> <l>Iudaeae fortasse novum sperare Monarcham</l> <l>Ostenso Titane docent omniscia rerum</l> <l>Fata? Sed ede rogo Mystes venerande, puellae</l> <l>Quis pater est, quod stemma viri, quae patria?” Simon</l> <l>Reddidit: “Aprici quae fixa est culmine montis</l> <l>Nazareth, optat ubi fuso torrente rigari</l> <l>Terra Zabulonis, Natae huius origine gaudet,</l> <l>Cui Ioachimus genitor, quem sanguine cretum</l> <l>Hebraeo, primos dat fama propagine reges</l> <l>Tangere Iesseos, ipsumque ad stemma vocare</l> <l>Ingentem Davida volunt. Sed regibus impar </l> <l>Est census: tamen hoc tantis prostrata ruinis</l> <l>Spirat adhuc Iessaea Domus. Nec mitis egentem</l> <l>Esse Ioachimum voluit fortuna: paternis,</l> <l>Unde inopes etiam servat, sibi sufficit agris.</l> <l>Hoc scio, saepe solent altos subvertere fasces</l> <l>Fortunae sortisque vices, non commovet ulla</l> <l>Isacidas Fortuna tamen, nisi caelite signo</l> <l>Admoniti pandant quae sunt ventura Prophetae.</l> <l>Si sacer ignota de Nazareth hactenus omnis</l> <l>Subticuit Vates, quid eam proferre recentis</l> <l>Famae posse putas? Non provenit inde quod altas</l> <l>Afficiat mentes.” “Nil me movet iste,” reponit</l> <l>Herodes, “somnus. Sed quod mihi saepe vetustis</l> <l>Auditum est extare libris, tibi dicere, Simon,</l> <l>Non opus est. Novisti etenim, paritura potentem</l> <l>Nostra quod Iudaea Ducem, quem totius orbis</l> <l>Expectat solium: fasces premet ille superbos,</l> <l>Ut paleas quas aura rotat, diademata regum</l> <l>Subiciet, solusque uno dominabitur ostro.”</l> <l>“Rex, ut ais,” retulit Simon, “haec fama vagatur,</l> <l>Nostraque nec tanti, fateor, Iudaea tepescit</l> <l>Religione ducis. Sed tunc, mihi credito, Princeps</l> <l>Is veniet mundique unus sublime capesset</l> <l>Imperium, scelerum plenis cum strata tyrannis</l> <l>Cervicem natura dabit ratioque petita</l> <l>Ad iugulum, fido sua defensore tueri</l> <l>Iura impos taetra condet caligine mundum. </l> <l>Cum leges fasque omne ruet cedetque trementem</l> <l>Nequitiae ad spolium fugiens Astraea bilancem,</l> <l>Tunc veniet primi reparator idoneus aevi.”</l> <l>Contra ait Ascalides: “Credo felicia victrix</l> <l>Nequities iam signa movet vitiumque faventes</l> <l>Excipit Aeolidas sceleratis puppibus auras.</l> <l>Nulla aequi pactique fides: durosque reliquit</l> <l>Terrigenas virtutis amor. Quid nequius hoste</l> <l>Auditum est nostro, fallax cui Parthia favit,</l> <l>Antigono? Quamvis demum mea perfidus arma</l> <l>Sensit; cui etiam victis ex regibus uni</l> <l>Postea Romanae collo rubuere secures.</l> <l>Insidias fraudesque illas quis dicet, iniquae</l> <l>Mollitur quos mentis Arabs? Pro pace petenda</l> <l>Transmissos Aretas nuper crudele peremit</l> <l>Legatos: ubi lex prohibens offendere sanctum</l> <l>Legati nomen? Sed nil moror extera regum</l> <l>Crimina et infidae gentis probra. Proximus ardet</l> <l>Perfidia sanguis, sese domestica stirpis</l> <l>Extulit impietas, quae ceu saeviret in hostem,</l> <l>Saevit in affinem. Quas me quoque saepe cruento –</l> <l>O fatum crudele! – faces restinguere ferro</l> <l>Impulit et vitam agnata cervice pacisci!” </l> <l>His dictis, memor interitus caedisque suorum,</l> <l>Callidus ingemuit princeps, cui mente solebat</l> <l>Hircani cruor ingratumque haerere peremptae</l> <l>Funus Alexandriae, alterius quoque coniugis insons</l> <l>Umbra aliaeque animae voluit quas una tyranni</l> <l>Ira fuisse reas; fuerantque immitia saevae,</l> <l>Quam ferus Ephratae exhibuit, praeludia scenae. </l> <l>Dirum iterum mulcere ducem non degener infit</l> <l>Turpis adulator Simon: “Extare scelestos</l> <l>Quos ratio virtusque fugit non ambiguo, princeps;</l> <l>Nec tamen imperio virtus caret. Ille domator</l> <l>Perfidiae, facile accepturis vincla tyrannis</l> <l>Imperat Augustus; timet hunc quicumque Latina</l> <l>Non patitur virtute regi: sua frena momordit</l> <l>Orbis et Augusto ratio se Caesare munit.</l> <l>Si vero minus, Herodes, tibi provida rerum</l> <l>Imperium fortuna dedit, non impare, princeps,</l> <l>Flagitium virtute premis: par omnibus ultor</l> <l>Caesar et Herodes superest, nec poscit iniqua </l> <l>Alterius mucrone fides feritasque domari.</l> <l>Invicto salva est istorum robore virtus;</l> <l>Quo gemino veluti rectum se cardine volvit.” </l> <l>His una expensis Mystam socerumque tyrannus</l> <l>Amplexus, proprias gratus dimittit in aedes.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Nunc me sera vocant, subiit quae urgentibus annis</l> <l>Fata Ioachimus maturo plenior aevo.</l> <l>Ferventes necdum soles aestivaque signa</l> <l>Attigerat soboles Annae, mors quando paterni </l> <l>Connubii castas extinxit frigida taedas.</l> <l>Vix faciem quartum Lunae variaverat astrum,</l> <l>Et nitido Mariam crescentem expresserat ore;</l> <l>Cum gravis aetate et vergente in fata senecta</l> <l>Occubuit Ioachimus. Sic Phosphorus orta </l> <l>Conditur Aurora: visâ splendoris Eoi</l> <l>Lucifer occumbit flammâ: non ille propinquum</l> <l>Expectare solet, nec natum cernere solem.</l> <l>Talis erat Ioachimus, caligine priscae</l> <l>Legis olorino morum candore refulgens;</l> <l>Hebraeae cernens Eoa crepuscula noctis,</l> <l>Splendidus expirat, contentus ad usque serenam</l> <l>Fulsisse Auroram legalis Phosphorus umbrae.</l> <l>Iam nocturnorum legis praecesserat ingens</l> <l>Astrorum numerus, quibus obtigit eminus istam</l> <l>Suspirare facem: reliquis o pulchrior astris,</l> <l>Phosphore, signorum fax ultima nocturnorum,</l> <l>Multa Hebraearum stellarum nomina sortem</l> <l>Optavere tuam, geminae sub pondere legis</l> <l>Visa micare quidem, sed quae splendore beari</l> <l>Non valuere, tibi cuius data copia, flammae. </l> <l>Hac ignota abiit lacrymantis Pleias Adami,</l> <l>Eliae plaustrum, puppis Noëtica, Abelis</l> <l>Innocui Cygnus, Lyra Iessias, Ara fidelis</l> <l>Thariadae, Gedeonis ovis, Mosaicus anguis,</l> <l>Estheris diadema, gravis Nilotide spica</l> <l>Messis, Orionius Machabei mucro, litata</l> <l>Iephtias, et caesi Iudaeae gloria, fratres.</l> <l>Lucifer Aurorae genitor, cui fulgor ab ipsa </l> <l>Maior prole fuit, reliquis cedentibus astris,</l> <l>Ipse etiam cadis exanimis: tua lumina Limbo</l> <l>Claudi optant. Nato sed, Ioachime, relictae</l> <l>Prolis in occasum laetus potes ire sereno.</l> <l>Phosphore, gratis obis: expectant sidera lucem</l> <l>Iam defuncta tuam: postremum noctis avitae,</l> <l>Ioachime, iubar, reliquis coniungere legis</l> <l>Sideribus. Carus venies, certissimus ortae</l> <l>Aurorae testis quam suspirare sepultum</l> <l>In tenebris semen flentis non cessat Adami. </l> <l>Hanc Adam vocat ipse, expectat Noa, reposcit</l> <l>Abramus, cupit hanc Moses, hanc experit Isac,</l> <l>Progenitorque tuus David, claroque probatos</l> <l>Iustitiae splendore patres ea flamma fatigat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Est locus, ut fertur, diro confinis Averno,</l> <l>Sanctorum domus: hoc olim confluxit ad antrum</l> <l>Purior Isacidum sanguis, quos criminis expers</l> <l>Integritas Stygiae potuit subducere poenae.</l> <l>Hanc Abramigenae, quique aequis moribus ante</l> <l>Thariaden obiere pii, coluere latentem</l> <l>Invisa tellure specum. Dixere vetusti</l> <l>Christicolae Limbum, communi voce notantes</l> <l>Terrae postremam Cocyti in finibus oram.</l> <l>Hic specus immanis coopertus fornice saxi,</l> <l>Phoebeae radios impar admittere lucis,</l> <l>Completus densa umbrarum caligine squalet</l> <l>Horridus: externo numquam penetrata calore</l> <l>Marmora primaevam duris sub cautibus auram,</l> <l>Nullo umquam Zephyro motam perflante, recondunt. </l> <l>Hoc antri squalore patrum praetriste ferebant</l> <l>Exilium sanctorum animae famulataque caelo</l> <l>Religio clausi damnum tolerabat Olympi.</l> <l>His pia iustorum diuturnis debuit umbris,</l> <l>Authorem promissae libertatis Iesum</l> <l>Expectare fides; cuius nisi nacta cruorem</l> <l>Non erat obstrictas sibi dimissura catervas</l> <l>Infera telluris regio, sine lumine, noctis</l> <l>Continuae caligo, atri vicinia Ditis. </l> <l>Sed licet innocuae Limbi tenebrosa tulissent</l> <l>Electorum animae, nullos dabat ille dolores,</l> <l>Aut poenas carcer; quas nec tetigere reorum</l> <l>Ultrices Erebi flammae, nec forma draconum, </l> <l>Saeva aut spectrorum vis terruit infernorum. </l> <l>Attamen una illis, sed non minor omnibus una</l> <l>Poena fuit, summa caeli regione remotos</l> <l>Empyrei tolerare sitim, vultusque bonique</l> <l>Copia divini fuerit subtracta quod illo</l> <l>Exilii damno, culpâ infelicis Adami.</l> <l>Illis poenarum dulcis comes, aurea summi</l> <l>In maerore mali, miseraque in sorte serenae</l> <l>Laetitiae nutrix nisi praeconcepta fuisset</l> <l>Spes tantum largita sui, quod flebile dulci</l> <l>Exilium patria, tenebras quod luce perenni</l> <l>Mutaret ventura salus, locus ille vocari</l> <l>Debuerat carcer, noxque horrida damnatorum.</l> <l>At quia poenarum hoc expers veniebat ad antrum</l> <l>Illorum probitas, quos olim tristia Limbi</l> <l>Vincula rupturi Herois spes viva tenebat </l> <l>Atque spei mensura fides, venturus in orbem</l> <l>Infera divinus minuebat damna Redemptor.</l> <l>Quot vero solis gyros habitura dolentem</l> <l>Spes foret haec Iudam, maestos torquebat Apellas – </l> <l>Incertae vis saeva morae. Quem vero silenti</l> <l>Lapsurum gutta rorem dixere Prophetae,</l> <l>Isto tellurem Auroramque madescere rore</l> <l>Clamabant vincti; verno hunc quod germine sacrae</l> <l>Signarent voces, illud prodire benigna</l> <l>Optabant tellure rei, quod nube soluta,</l> <l>In pluviam veluti, caelo descenderet iste</l> <l>Divinus Bellator. Aquae sitibundus hiabat</l> <l>Istius ad pluviam Limbus nubesque liquatis</l> <l>Imbribus hunc miseri laticem stillare rogabant – </l> <l>Non aliter quam cum summas vomit aethere flammas</l> <l>Sirius aestivoque ardent Hyperione durae</l> <l>Arvorum glebae, sterilesque humore carentes</l> <l>Titan urit agros, millena petentia nimbos</l> <l>Ora aperit tellus supplex humore rigari,</l> <l>Usa petit tali pluviae solacia suadâ.</l> <l>Tunc etiam grato si quae densatur ab Austro,</l> <l>Agricolae observant nubes, quae signa paratam</l> <l>In rivos abituram aiunt protendere lympham.</l> <l>Talis erat vinctus fidei Abramitidis heres,</l> <l>Fervidus optatae pro Vindice libertatis</l> <l>Sollicitare magis precibus caeleste Tonantis</l> <l>Subsidium, quam fecundas telluris aperta</l> <l>Ora petant nubes, gratosque ex nubibus imbres.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Saepe hos Aligeri caeli promissa docebant</l> <l>Custodes rata stare quidem, tamen usque morantem</l> <l>Statutum nescire diem, quo optata benigno</l> <l>Libertas cum sole aderit: Mosaica legis</l> <l>Nox tota in cursu est. Geminabant saepius illi:</l> <l>“Quid, Custos, de nocte? Manet quid noctis, amice</l> <l>Aliger? Heu, nimium longae da noscere finem</l> <l>Noctis!” “Adhuc tempus modicum tolerate” reponit</l> <l>Angelus. Illi iterum: “Heu modicum! Non praeterit unquam</l> <l>Hoc modicum! Semper modicum, semperque misellis</l> <l>Dicitur ‘Expecta!’ Nimis expectare quid ultra</l> <l>Saecula Servator post tot divine moraris?”</l> <l>Hos iterum alloquitur Custos: “Iam temporis huius</l> <l>Indulta est brevior vobis mora, septuaginta </l> <l>Hebdomadum numero: quater hinc ter denaque restat</l> <l>Hebdomas et vestras victor descendet ad umbras</l> <l>Messias nigroque hilares descendet Averno.”</l> <l>Exclamant maesti manes: “Anne ergo, beate</l> <l>Aliger, hoc modicum est? Quater et ter dena profundi</l> <l>Praeteritura manent antri septennia, nec tu</l> <l>Dicere formidas, modicum est? O saecula quinque </l> <l>Quam magnum modicum est! Vobis, caelestia, vobis</l> <l>Flamina pennigeri, modicum videatur id esse</l> <l>Crediderim, aeterno semper quëis numine plenis</l> <l>Mille anni sunt una dies; tellure sed ima </l> <l>Et Stygii mersis nobis prope limina Ditis,</l> <l>Una dies sunt mille anni. Vis quanta doloris</l> <l>Restat adhuc! Ades o citius, divine Redemptor!</l> <l>Diceris esse gigas equidem, sed passibus eheu</l> <l>Quam nimium lentis nostras descendis ad oras!</l> <l>Sit licet aeternum, sitque admirabile longum</l> <l>Quod moliris iter, non te tamen illa tuosque</l> <l>Longa gigantaeos remoretur semita gressus!”</l> <l>Talibus infernae resonabant vocibus umbrae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Quin etiam si quando aliquam Iudaea dedisset</l> <l>His tenebris post fata animam, cito discere manes</l> <l>Solliciti optabant: Solymaei qualia mystae</l> <l>Dant monita, afflatusque ferat responsa Sacerdos,</l> <l>Quam cito venturum, maestum Israëla molestis</l> <l>Erepturum umbris doceant oracula regem.</l> <l>Dicebantque obita Limbum quëis morte venire</l> <l>Contigit excelsum post Zorobabelis honorem,</l> <l>Quem pressa exilii poena sub Principe Cyro</l> <l>Chaldaeae victore tulit, Daniele quod aequo</l> <l>Vate, ter atque quater denas, nescire negatum est,</l> <l>Hebdomadas cessisse Deum, breviore Daturum</l> <l>Exilii promissa morâ finemque dolorum. </l> <l>Sed modica istius fuerant solacia vocis,</l> <l>Ante pii manes quam praedicere monente</l> <l>Aligero vinctae consolatore catervae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Cum tribus, Assyrius quëis cesserat ignis, ephebis, </l> <l>Has etiam Vates Daniel devenerat umbras.</l> <l>Ille triumphantis dominas Euphratis ad undas</l> <l>Septuaginta, prius fati quam sanxerat ordo,</l> <l>Venturum hebdomadis ignara fallere voce</l> <l>Messiam cecinit: pariter cui saecula quinque ,</l> <l>Lustra super septem, tanti spectabile lumen</l> <l>Promisere Ducis. Sed Vates nesciit, illo</l> <l>Annorum qualis numerus manaret in antro,</l> <l>Discere ubi nullo poterat septennia signo.</l> <l>Annos aeterni spatium non computat aevi.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Post obitum Vatis per saecula quinque volutis</l> <l>Orbibus aethereis, etiam postrema subivit</l> <l>Fata Ioachimus, cuius rarissima terris</l> <l>Non obscura fuit probitas: inferna petentem</l> <l>Antra tamen nox atra tegit, tenebrisque Nepotem</l> <l>Poenali expectat domiturum Tartara ligno.</l> <l>Hunc animi postquam insolito splendore micantem</l> <l>Aspexere rei Isacidae, nova provenit unde</l> <l>Hospitis, inquirunt, virtus: num forte propinquum</l> <l>Nuntiat authorem lucis? Quibus ista reponit</l> <l>Ipse Ioachimus: “Vester felicibus hospes</l> <l>Auspiciis haec antra peto, docturus in orbem</l> <l>Advenisse nurum, certis quam destinat aether</l> <l>Prodigiis matrem, divo Plutonia palmis</l> <l>Pressuro spelaea Duci, nos Dite solutos</l> <l>Qui vehet ingenti caeli ad convexa triumpho.</l> <l>Aerumnis tunc finis erit, nostrisque serenus</l> <l>Lamentis succedet inops maeroris Olympus.</l> <l>Divinum vero Virgo paritura Gigantem,</l> <l>Nata mihi est: illam sterilis complura rogatus</l> <l>Aetatis post lustra Deus concessit, in ipsa </l> <l>Connubii (pars Anna thori est) vitaeque senecta,</l> <l>Et Mariam, caelo nomen dictante, vocavi.”</l> <l>Hac voce ante omnes, fuerat cui proditus olim</l> <l>Nominis istius splendor, spem quando salutis</l> <l>Aligero monitore hausit sobolique futurae</l> <l>Electam in saxo radiantis imagine stellae</l> <l>Signavit matrem. Visus sine semine cretus</l> <l>Exultare parens, Limbi diuturnior, unam</l> <l>Excipias si prolem hospes, livore peremptam </l> <l>Fratris inhumani; vel si cui integra purae</l> <l>Criminis insedit virtus, quae morte paternum</l> <l>Praevenit funus: laeto mox totius antri</l> <l>Ad Mariae nomen plausu insonuere cavernae.</l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="5"> <head>IESSEIDOS LIBER V.</head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> At Virgo augusti servans penetralia tecti</l> <l>Et viduas formare nurus tenerasque puellas</l> <l>Exempli virtute potens, sese omnibus aequam</l> <l>Errare indocilem morum praebebat amussim. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Nacta Phanuelem patrem Solymeia supplex</l> <l>Templa colebat anus, primum cui septima postquam</l> <l>Connubium solvisset hiems, pertaesa secundi</l> <l>Anna thori, thalamos nequicquam urgente iuventâ,</l> <l>Forma, opibus frustra bigamos suadentibus ignes,</l> <l>Assiduo sese divinae mancipat aedis</l> <l>Obsequio, castis replens ea limina votis.</l> <l>Haec erat Anna, suus cui sorte Asteris opima</l> <l>Vir genitus quondam pro dote reliquerat amplum</l> <l>Vectigal, pecorumque greges, et plurima fundi</l> <l>Iugera, nec modici pondus legaverat auri.</l> <l>Illa autem suprema viri post fata, fovendos</l> <l>Coniugis extincti manes non lenta piorum</l> <l>Suscipit officiis operum; gremioque receptam</l> <l>Abrami mentem (probitas cui nota mariti</l> <l>Hanc poterat fecisse fidem) decernit ad aras</l> <l>Libatis dapibus, sacro templi igne piare.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Postquam animus multis opibus, prout contigit Annae</l> <l>Accedit virtutis amans, pia munera grandi</l> <l>Pectore metitur: largis hinc illa litantes</l> <l>Muneribus mystas, inopes stipe, sacra replebat</l> <l>Atria mactandis templo legalè iuvencis.</l> <l>Hac pietate viri tumulum donisque sepultos</l> <l>Talibus ornabat cineres, pietasque pudicae </l> <l>Ista dabat vivae fidei suffragia nuptae.</l> <l>Credidit illa etenim carnis compage solutas</l> <l>Aeternùm durare animas aequique subire</l> <l>Numinis arbitrium iustaque in lance peractae</l> <l>Librari meritum vitae, quod palma vel atrox</l> <l>Excipiat Nemesis: pariterque haerere minores</l> <l>Mentibus exclusis maculas, quas rite repensis</l> <l>Vivorum auferri meritis votisque sciebat.</l> <l>Et quamvis nitidas sacris lustralibus atrae</l> <l>Servarent animas umbrae, nec aperta pateret</l> <l>Tunc vetita Isacidum puris quoque mentibus aura,</l> <l>Quod necdum aetherea venisset ab arce Redemptor</l> <l>Terrigenûm, clausi felix reserator Olympi,</l> <l>Cocyti domitor. Tamen haec prodesse beatis</l> <l>Exulibus poterant vivorum vota, quod illas</l> <l>Isacidae puri tolerarent mitius umbras,</l> <l>Vel quod subsidium supremi Vindicis ista </l> <l>Urgeret pietas, celerem quo tristius Orci</l> <l>Hospitibus deferret opem caeloque locaret.</l> <l>Aut etiam si quas flammis abolere pusillas</l> <l>Pectore servatas labes opus esset, habebant</l> <l>Inde pii flammae ad veniam suffragia manes.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Talibus ut primum cessit perfuncta iugalis</l> <l>Officiis virtus, thalamis optata secundis</l> <l>Anna fuit, quae tergemini florente iuventa</l> <l>Septenni censuque procos urebat amantes.</l> <l>Ast illa: “Extinctas nuper mihi coniuge rapto,</l> <l>Anne novus tentabit hymen accendere taedas?</l> <l>Explevi thalamum primique puerpera lecti</l> <l>Possedi germen: repuli legale marito</l> <l>Coniugii fecunda probrum, signatque parentem</l> <l>Parva nec absimilis soboles. Nec degener ultra</l> <l>Nupta Cupidineos, aliis obnoxia flammis, </l> <l>Ducar in amplexus: tutando primus honori</l> <l>Conveniebat hymen; aliae quas tristis adurit</l> <l>Flamma faces, nequeunt sanctum laudare pudorem.</l> <l>Iam satis est, uteri casta quod laude, Tonanti</l> <l>Non fuit ingratus sanguis meus: editus infans</l> <l>Numinis ad cultum nostri laus seminis ampla est.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Non solum hoc quod dicit, agit; maiora pudicam </l> <l>Commendant exempla Annam: proscribere molles</l> <l>Alterius thalami nexus, casumque secundi</l> <l>Declinare thori, sacra securius aede</l> <l>Proposuit claudenda nurus: prius illa tenello </l> <l>Concessis opibus nato, dulcemque paternae</l> <l>Committens tribui prolem, per compita templi</l> <l>Maesta thori rapto gemuit consorte columba. </l> <l>Illa dies, noctesque piis expendere sollers</l> <l>Obsequiis, ieiuna cibi, caelestibus aptam</l> <l>Deliciis mentem, precibus lassata ferebat.</l> <l>Assiduis pariter lacrymis spectata beatum</l> <l>Suspirare diem, cuius promissa misellis</l> <l>Prosperitas tot iam saeclorum vota ciebat.</l> <l>Illa etiam Vatum libris edocta notabat, </l> <l>Iam prope spectandam terris promittere pacem</l> <l>Aethere fluxuros mellis lactisque canales.</l> <l>Plenius id tacitis didicisse afflatibus Annam</l> <l>Crediderim: populisque, Dei secreta docente,</l> <l>Hac etiam sciri voluisse Prophetide Numen. </l> <l>Hoc afflante eadem didicit, licet illa bis octo</l> <l>Vixisset properata viri post funera lustris,</l> <l>Postremi immunem fati fore, donec amato</l> <l>Thariadae qui notus erat, de sede veniret</l> <l>Empyrea Princeps; vinctum Israëla daturus</l> <l>Multa repromissae post saecula libertati.</l> <l>Hac spe nixa suos numerabat laetior annos</l> <l>Religiosa nurus, numquam cessante piorum</l> <l>Accessu studioque operum temploque fidelem</l> <l>Reddere non deses cura crescente senectam.</l> <l>Fana augusta colens bis septuagesima vidit</l> <l>Solstitia; ingressam spectat cum templa puellam</l> <l>Anna Ioachimi natam sobolemque parentis </l> <l>Alterius, gavisa sibi est quam compare dici</l> <l>Voce Annam. Aspexit tenerae dum Virginis ora</l> <l>Effigiemque magis formae caelestis habentem</l> <l>Quam speciem moriturae, agnoverat Anna susurro</l> <l>Flaminis interni, caeli hanc suffragia Matrem</l> <l>Poscere, felici cuius de sanguine Princeps</l> <l>Prodeat Hebraeus, Diti quoque iura daturus.</l> <l>“O bona sors, quam laeta venis!” ait Anna, silenti</l> <l>Ore quidem; tamen expressit simulacra latentis</l> <l>Laetitiae iucunda oris frontisque serenae</l> <l>Maiestas: “Iam specto tuum, regina, decorem,</l> <l>Iam Dominae cerno ora meae!”, vultuque trienni</l> <l>Blanditur natae Mariaeque in imagine tota est.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Anna super reliquas templi, virtutis et aequi</l> <l>Canitie laudata nurus, abscondita sacris</l> <l>Virginibus veterum reserare oracula Vatum, </l> <l>Non impar nec deses anus, memorare vetustas</l> <l>Crebra prophetarum Christi de matre figuras,</l> <l>Arcanumque decus, cuius sub cortice vocum</l> <l>Virgineus signata tulit praeconia venter.</l> <l>Illa frequens altum et clare ventura sonantem</l> <l>Legit Amosiden; Iesseaque viscera pandit</l> <l>Et virgam et florem; sine semine concepturae</l> <l>Virginis exponit signum; tum cuius ab aevo</l> <l>Est iter aeterno, sobolis primordia ructat.</l> <l>Virginis ut vidit templum accessisse paratos</l> <l>Iudaeae pro rege sinus, clam cognita prudens</l> <l>Subticet arcana et praesentem prodere vulgo</l> <l>Non probat ignaro matrem, sed clausa sub imo</l> <l>Pectore danda palam quondam mysteria celat.</l> <l>Interea observat natam et caeleste pudoris</l> <l>Custodit pignus teneraeque ultronea curam</l> <l>Suscipit infantis, Dominam quam saepe salutat.</l> <l>Par tamen officiis Virgo, resalutat eandem</l> <l>Et Dominam et matrem cupiitque ancilla vocari,</l> <l>Ingratosque sibi titulos condemnat heriles. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Illa magisterio quamvis imbuta Tonantis,</l> <l>Mystica sacrorum nosset praeconia vatum,</l> <l>Doctrinam tamen ore premit supplexque doceri</l> <l>Postulat, auditae patiens humilisque magistrae.</l> <l>Illud Amosidis persaepe reponere docta</l> <l>Effatum: “pariet Virgo”, sibi proprius ille</l> <l>Gnara quod esset honor, numquam demissior ullum</l> <l>Audivit Vatem: quo tunc comprenderat Anna</l> <l>Indicio, sua iam praenoscere fata puellam.</l> <l>Non aliter matura viri quam regia virgo</l> <l>Caesareo iungenda thoro, cum publica tanti</l> <l>Necdum fama volat thalami, sed pectore clausus</l> <l>Stat sponsi securis amor, cum Caesaris audit</l> <l>Forte Palatinas sociali murmure nymphas</l> <l>Divinare faces, quamvis prudentius illa</l> <l>Subticeat sponsi nomen, tamen illius ignes</l> <l>Non nescire, silens oculos demissa fatetur.</l> <l>Ergo quod arcano iam flaminis Anna sciebat</l> <l>Afflatu, Mariam proprii quoque ventris honorem</l> <l>Non dubitat didicisse prius, Dominamque negabat</l> <l>Ignorare decens, famulae quae nota fuissent.</l> <l>Hic simul obstupuit, qualis prudentia parvam</l> <l>Ornaret Nympham, tacito quae pectore tantas</l> <l>Asservabat opes: tantae cui copia lucis</l> <l>Fluxit et aethereus Charitum quam reddidit imber</l> <l>Prodigium et summae specimen mirabile dextrae;</l> <l>Quam demissa suas premeret mens conscia dotes.</l> <l>Sed quam venturi implevit lux praescia fati,</l> <l>Lux eadem quoque nosse dedit, constanter ubique</l> <l>Compositae servare decus moresque puellae.</l> <l>Arcanique tenax Virgo caelestia numquam</l> <l>Lumina secreto cordis prodire recessu</l> <l>Passa, suos animi pressit prudenter amores.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Mens proprium sciens puro demissa colore</l> <l>Apparere nihil, fuerat fidissima tantae</l> <l>Servatrix gazae: paris est nec luminis Argus,</l> <l>Mens humilis quantum vigilat sibi. Vana latentes</l> <l>Lux perdit dum prodit opes: caelestis avarum</l> <l>Et timidum spoliari animum decet esse favoris.</l> <l>Regia quod novit Virgo, quae mentis et ipsum</l> <l>Naturam superans penetrabat acumine verum. </l> <l>Maturante magis, sapiens aetate puellam</l> <l>Mirabatur anus, quod nullus in actibus error,</l> <l>Nulla animi levitas, puris nil labis inesset</l> <l>Moribus, aeternum natura imitante nitorem. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Quae vero vitae ratio Mariamque teneret</l> <l>Quae pietas, quae religio, sacrique caloris</l> <l>Arderet quo flamma gradu, si nescia tantae</l> <l>Virtutis portenta loqui me deseret oris</l> <l>Gratia, nil moror: audebo licet impare lingua</l> <l>Prodere: plus esset vitii de Virgine tanta</l> <l>Nolle loqui exiguum vatem quam nolle silere. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Prima fuit, sed summa fuit qua Virgo calebat</l> <l>Fax, in sidereas mentis pernicibus alis</l> <l>Eniti sedes celsique in nube Tonantis</l> <l>Vestigare iubar, non deficiente volatu</l> <l>Mentibus aethereis misceri et vincere sacras</l> <l>Aligerûm, quibus est prior excellentia, flammas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Dicite, caelestes animae, quas alta polorum</l> <l>Evehit astrorum radiis animata curulis,</l> <l>Forsitan Hebraeae vobis certare puellae</l> <l>Est calor? En veluti teneris vibrat aurea fibris</l> <l>Spicula, pectoribusque ignes flammasque coruscat,</l> <l>Authorisque petit cor inaccessibile vestri!</l> <l>Si ferit illa Deum victumque ardore Tonantem </l> <l>Attrahit atque suos (quanti est hoc pondus amoris!)</l> <l>Orbis communi pro pace paciscitur ignes:</l> <l>Cui vestrûm, aligeri, tantae stat gloria flammae, </l> <l>Quem vestrûm tantus stimulat calor? Ite, beatae,</l> <l>Vel maiora animi ructate incendia, mentes,</l> <l>Vel tenerae ardoris palmam concedite Natae.</l> <l>Et dubitatis adhuc terrenaque membra morantur</l> <l>Virgineis ignes vestros submittere votis?</l> <l>Dicite, num potis est humanis artubus abdi</l> <l>Tam<note place="foot" n="*">211 Tam : Fam</note> sublimem animam cui nil adversa resistat</l> <l>Membrorum gravitas, carnis nil sarcina mentem</l> <l>Ire vetet, comperta Dei propellat amati</l> <l>Quo bonitas? Nihil hoc fieri quo posse negetis,</l> <l>Audio! Vestrarum Charitum nec limite tantam </l> <l>Circumscribi opus est animam, fulgere sed illa </l> <l>Excessu maiore potest, quam summus Olympi</l> <l>Aliger; et talis Maria est, cui pectora pleno,</l> <l>Divinus Charitum complevit gurgite torrens.</l> <l>Haec Verbi decreta parens; Verbi illius, inquam, </l> <l>Quod vestra, Aligeri, lux est qua cuncta videtis:</l> <l>Vosque etiam Verbo melius comprenditis isto,</l> <l>Quam vos in vobis – quanto est spectare volenti</l> <l>Clarior obscuro lux vespere matutina.</l> <l>Deberi visa est tantae iam summa puellae, </l> <l>Aethereâ maior vis pectoris: esset ineptum</l> <l>Effari: Mariae superûm tribuisse beatas – </l> <l>Materiam livoris – opes; Triadique propinquum</l> <l>Nacta gradum Virgo, quod post sua terga relictas</l> <l>Sensisset potiore Deo splendescere mentes.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Crebrius an vester, somnoque immunis ab omni,</l> <l>Aligeri, num fervet amor, Mariamque soporis </l> <l>Desidie mentis fax interrupta resolvit?</l> <l>Non ita caelestes, residis quëis libera somni</l> <l>Est pietas, censete animae, nec regia Virgo,</l> <l>Quando soporiferae concedit lumina nocti,</l> <l>Mente cubat, cordisque suus non sustinet ardor</l> <l>Otia, nocturnae vigilantior ore Dianae.</l> <l>Invadit cum membra sopor, se limite claudit</l> <l>Corporeo, vetitus proprios excedere fines,</l> <l>Exemptumque animae timidus sopire vigorem.</l> <l>Debuit hoc etiam Mariam secernere damno</l> <l>Reginae supremus honor, ne segnior esset</l> <l>Mentibus aethereis, quëis nullo tempore fervens</l> <l>Vis animi sacri studium intermittit amoris.</l> <l>Talis erat, sed maior erat, cui gratia maior,</l> <l>Fax Mariae, quae tantae animae concessa sub ipso</l> <l>Corporis accessu, merito quoque iure stupendos</l> <l>Ipsis Caelitibus semper crescebat in aestus.</l> <l>Reddidit hoc Virgo Delubrum augustius auro,</l> <l>Quam classis quod Eoa tulit, populata superbas</l> <l>Auri gemmarumque plagas: illustrius omni</l> <l>Virgineis facibus Solyme resplenduit astro. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Nec locus aut tempus sacris ardoribus aptum</l> <l>Defuit: arcanae quantumvis conscia flammae</l> <l>Aedes tota foret, solitò maioribus ignes</l> <l>Sed quae Virgineos vidit fervescere votis,</l> <l>Delubri pars una fuit, sacratius illud</l> <l>Divinae penetrale Domus summaque verendum</l> <l>Religione adytum, quo se tangentibus alis</l> <l>Bisgeminos voluit mediam stipare Cherubos,</l> <l>Templi author monitis doctus caelestibus Arcam.</l> <l>Aequa Domus votis; sed qua ratione puellae</l> <l>Fas erat augusti (quo bis totius in anni</l> <l>Curriculo primae vetitum fuit ire tiarae)</l> <l>Ingressum tentare loci? Qua lege potestas</l> <l>Ulla, precatura tenera pro Virgine sacras</l> <l>Reclusit valvas, quas ipsa Aronica tantum</l> <l>Obiecto poterat velo spectare senectus?</l> <l>Ista cui adversa licuit penetralia lege</l> <l>Pandere et horroris plenos attingere postes?</l> <l>Sed Dominum templi mater paritura Virago </l> <l>Hoc vetito immunis, nullum violabat avitae</l> <l>Praescriptum legis, tabulis legalibus impar</l> <l>Adstringi, proprio nisi se demittere vellet</l> <l>Libertas placito, parendique ardua virtus.</l> <l>Haec etenim legum immunem sortita fuisset</l> <l>Quantumvis regina gradum, tamen omnia patrum</l> <l>Isacidum sancita probat, se subdere numquam</l> <l>Deses, ut eximium tantae virtutis honorem</l> <l>Explicet humanosque premat demissa rumores.</l> <l>Hic etiam parere humilem, secreta petendi</l> <l>Quantumvis adyta et vetitis succedere tectis</l> <l>Nulla fatigaret mentis votique cupido.</l> <l>Quin etiam demissa animi se crederet ista</l> <l>Parte Domus ibidemque Arcae fulgore repostae</l> <l>Longius arceri; tamen explorata iubentis</l> <l>Numinis et semper Mariae observata voluntas, </l> <l>Haec implenda suis statuit sacraria votis.</l> <l>Hoc mandante Deo Virgo penetrale subibat</l> <l>Aligero monstrante viam vetitasque sacrati</l> <l>Recludente fores adyti; qui semper eodem,</l> <l>Cum medium nox alta silet, perfunctus honoris</l> <l>Officio, patefacta piae dabat atria Nymphae.</l> <l>Si vati patuit, quoties opus esset, ad Arcam</l> <l>Cornigero accessus, mediaque e sede, Cherubis</l> <l>Quam formare fuit iunctis pro Numine pennis; </l> <l>Audire aethereum dantem responsa Tonantem</l> <l>Si meruit Moses, numquid Genetrice minister</l> <l>Maior et augusto legatus dignior ostro?</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Iessaeae vero, postquam Solymaea beavit</l> <l>Ingressu Delubra, fuit mos iste puellae</l> <l>Continuus: modicum post pensa diurna soporem </l> <l>Naturae intuitu teneros mittebat in artus.</l> <l>Nec tamen (angelici terreno in corpore pollens</l> <l>Libertate animi) somno detenta premebat</l> <l>Internum lumen: nec erat par pectoris ille</l> <l>Membrorumque sopor, flammis cui iugibus ardens</l> <l>Nulla reposcebat somni intervalla voluntas. </l> <l>At medio adversis cum sol radiaret Olympo</l> <l>Antaecis paribusque umbris distantia summam</l> <l>Formabant Solymae lucis confinia noctem,</l> <l>Adveniens caelo iucundus adesse solebat</l> <l>Aliger, ut Mariam suetis pro more praeiret</l> <l>Obsequiis, subiturae imum penetrale puellae</l> <l>Et comes et lumen; fortisque recludere sacras</l> <l>Arcani valvas adyti, quas simplice primus</l> <l>Cuiusvis anni introitu reserabat et idem</l> <l>Tergemino egrediens firmaverat aere sacerdos. </l> <l>Hae subito impulsu tacito patuere reclusae</l> <l>Aligero veniente fores Mariamque Cherubi</l> <l>Excepere hilares, quorum plaudentibus alis,</l> <l>Admissa est proprio nova Numinis Arca sacello.</l> <l>Illa velut summos cum Luna recolligit ignes,</l> <l>Stellarum incedens vultu radiante per axem,</l> <l>Extenuansque umbras, fratris quas proximus auxit</l> <l>Occubitus, templi claro fulgore micantis</l> <l>Intrat in auratos postes legisque repertas</l> <l>Incipit illato Virgo splendore figuras</l> <l>Perdere mansuroque umbras tenuare nitore.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Inter adorati nocturna ea symbola fani</l> <l>Praecipuum fuit Arca iubar, cui arida plantae</l> <l>Materies induta aurum, rude cetera lignum;</l> <l>Ex superinducto lucem lucrata metallo,</l> <l>Latriam ex signo, vivam quo Numinis Arcam</l> <l>Vaticinans cultum antiquis extorsit Apellis.</l> <l>Hoc Mariam referebat opus molemque futurae</l> <l>Virgineae lucis perpende, quod illius umbram</l> <l>Augustum radiorum igni formaverit aurum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Arcae ingressa Domum Virgo oratura Tonantem</l> <l>Invenit de nocte diem: qui lucis ab illo</l> <l>Manabat simulacro imber fususque ministri</l> <l>Aligeri fuit ore nitor, formabat adultum</l> <l>Supremo Phoebi par stantis in aethere lumen. </l> <l>Cernua adoravit venturi insignia fati:</l> <l>Seque figurari rutilo nescire metallo</l> <l>Non potuit, cultaeque umbrari aenigmate capsae.</l> <l>Hac vero Phario servatus flumine Vates</l> <l>Corniger inclusit, celso quae vertice Sinae</l> <l>Descripsit duro legum compendia saxo</l> <l>Non terrena manus. Qui per deserta profectos</l> <l>Pavit Abramigenas, panem servavit ibidem:</l> <l>Hic siccam Aronis dantem vernantia virgam</l> <l>Lilia, venturos posuit signantia casus.</l> <l>Noverat haec Virgo: tum singula mente revolvens,</l> <l>“Messiae matrem haec,” inquit, “ventremque beatum</l> <l>Arca refert”, propriae interpres non degener umbrae.</l> <l>Signa futurum etiam penetrans umbrantia verum</l> <l>Sic loquitur: “Nostra et patrum quid lege cavata</l> <l>Saxa docent inclusa Arcae, nisi robore petrae</l> <l>Messiam insignem, recti praecepta daturum, </l> <l>Et legem quae saxa domet? Sine sede vaganti</l> <l>Isacidae quae lapsus habet mysteria panis?</l> <l>Nutritorem hominum signat, labefacta cibantem</l> <l>Pectora Messiam. Quid flos de stipite sicco</l> <l>Ascendens? Hic Virgineae praeconia matris,</l> <l>Promissum populis non terrae ab origine germen</l> <l>Parturientis habet, cui tota ex aethere proles.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Talia dicebat Virgo, cui divinorum</l> <l>Conscia fatorum quamvis cortina pateret,</l> <l>Seque etiam tantam caelestis diphtera matrem</l> <l>Diceret, illa tamen posset si ancilla probari,</l> <l>Grande sibi, licet inferior foret omnibus una, </l> <l>Censuit esse decus. Crebroque in vota profuso</l> <l>Pectore dicebat: “Quaecumque electa cupiti</l> <l>Messiae Genetrix, Virgo fecunda veniret, </l> <l>Certarem obsequiis cuperemque impendere totas</l> <l>Ad Dominae matrisque huius compendia curas.”</l> <l>Haec ita promebat, non quod divina tulisset</l> <l>Ambiguâ decreta fide, quëis docta tenebat</l> <l>Maternum secura decus, sed prodidit istis</l> <l>Pectoris ardorem votis, animosa mereri</l> <l>Servitiis, quamcumque daret fors ista parentem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Postea Virginei pondus caeleste pudoris</l> <l>Messiam exoptat dicens: “Totius Adami</l> <l>Servator sperate, veni! Tibi nostra calescunt</l> <l>Pectora! Maternam cur non descendis in alvum</l> <l>Progenies promissa Dei? Si lurida ferro</l> <l>Colla Sioneis horrent captiva puellis;</l> <l>Te durus veniente chalybs, te vindice frangi</l> <l>Terrigenûm servile iugum Charitumque tuarum</l> <l>Vincla soluturo putrescere poscit olivo.</l> <l>Maesti Abramigenae, patrum sancta agmina, vultus</l> <l>Expectant, venture, tuos, mitissime caeli</l> <l>Splendor, ut adversos tandem tua ventilet hostes</l> <l>Dextera, quem manibus torquentem cornua noster</l> <l>Aspexit Vates. Propera, lux nostra, venique</l> <l>Inclite Tartareo Dux certature tyranno. </l> <l>Prodeat in campum et bello tota fulguret hasta,</l> <l>Quâ saevum Phlegetonta premas trepidetque potestas</l> <l>Ante tuos inimica pedes. Fortissime surge.</l> <l>Bellator, femorique, Stygem qui terreat, ensem</l> <l>Appende et virga, qua nulla est aequior, orbem</l> <l>Iustitiae aeternâ propera componere famâ.</l> <l>Terrigenûm caelique decor nostrique futurus</l> <l>Adsis cordis amor, nostri pax pectoris, adsis!”</l> <l>Pluraque dicebat, caelo quëis plura rogabat</l> <l>Munera, possessas animi cumulantia flammas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Illa modo ingenitum votis sibi stringere Patrem</l> <l>Ardet et aeternam Verbi modo hypostasin orat</l> <l>Progeniemque Patris, de qua sensisse loquentem </l> <l>Scivit Amosidem, praesenti voce futuri</l> <l>Praesagum fati. “Nobis cum parvulus Infans</l> <l>Natus, et ipse datus nobis est Filius” inquit.</l> <l>Hic haerere magis Virgo prolisque beatae</l> <l>In corpus venturae ingens expendere sollers</l> <l>Prodigium: laetum, fortunatumque parentis</l> <l>Extollit fetum, felicia viscera dicit, </l> <l>Ex quibus haec veniet terras visura propago. </l> <l>Inde Patris Sobolisque unum meditatur amorem, </l> <l>Ex utroque Deum, amborum spirabile Numen.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Codice fatidico quamvis obscura lateret</l> <l>Et modicum apparens veteres vitaret Apellas</l> <l>Lux admirandae Triadis, sub Numinis una</l> <l>Maiestate triplex veluti persona perennet</l> <l>Ignaros. Tamen illa Deum, mirabile! primo</l> <l>Momento sortita oculis, quo segnior Annae</l> <l>Intumuit venter, valuit cognoscere pulsis</l> <l>Tergeminam aeterni splendoris hypostasin umbris. </l> <l>Postea multiplices quos se Deus explicat extra</l> <l>Ponderat effectus operum librataque rerum</l> <l>Mira creatarum spectacula pectore perflant</l> <l>Virgineo accensos meditari Numinis ignes.</l> <l>Non aliter quam caelesti cum fulmine tactae</l> <l>Silvestres fulsere trabes, si flantibus Euris</l> <l>Mota tremat pinus, piceo de stipite maior</l> <l>Flamma venit carpitque alias vis ignea plantas;</l> <l>Tunc unus fit silva rogus, restinguere molles</l> <l>Quem nequeant nimbi, vix si comitantibus Haedis,</l> <l>Imbriferae pronis occurrant Pleiades urnis – </l> <l>Talis Virgo sacro fibras accensa Tonantis</l> <l>Lumine, divinorum operum consueta moveri</l> <l>Flammarique magis forma, numero, ordine, mole,</l> <l>Cuncta sui ceu flabra forent animata caloris,</l> <l>Tota rogo similis, flammis caelestibus ardet. </l> <l>Hanc crebri poenarum imbres multique laborum</l> <l>Indomitam sensere amnes; nec plena dolorum</l> <l>Flumina, nec rapidus torrens Crucis obruit alto</l> <l>Virginei cordis divina incendia rivo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Huic licet aetherei vis tanta fuisset amoris,</l> <l>Non tamen ista fuit sterilis fax: ultra calere</l> <l>Sollicita optabat, semper crescentibus uri</l> <l>Ignibus, extremos donec resolutus abiret</l> <l>In cineres augeri impar, dare corpora leto</l> <l>Non impar, uniri astris cupidissimus ardor. </l> <l>Nec contenta suas vibrare in sidera Virgo</l> <l>Sola faces, Italo similis flagrare Vesevo</l> <l>Vicinos late campos et rura cremanti,</l> <l>His hominum genus omne petit succumbere flammis.</l> <l>Concipiebat enim – vasti quoque pectoris, annos</l> <l>Non egressa rudes Virgo – quae copia summi,</l> <l>Quae moles immensa boni, sine litore quantum</l> <l>Nectaris aeterni pelagus socordia mentis</l> <l>Expetat humanae labra, invitetque calentem</l> <l>Terrigenûm replere gulam, quorum improba vexat</l> <l>Ora sitis, putentis aquae devincta paludi. </l> <l>Ac veluti qui solem audax Iovis armiger ales</l> <l>Respicit, ardenti non claudens lumina Phoebo,</l> <l>Immotâ tanti sidus spectare decoris</l> <l>Laetatur pupillae acie, poscitque pusillas</l> <l>Illi etiam volucres frontem committere lucis</l> <l>Oceano, cupidus parvos sua gaudia fetus</l> <l>Discere et immani vultus aptare sereno – </l> <l>Talis divinae lucis perpendere molem</l> <l>Terrigenas cupiit Virgo, bonitatis abysso</l> <l>Aeternae immergi, quos ad purissima mentis</l> <l>Gaudia divinum pectus pietasque vocabat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Votorum expleta serie quae regia Virgo</l> <l>Nocte dabat, cum pennigero comitante ministro </l> <l>Sacra adyta atque uni concessum limen adiret.</l> <l>Nocturnae astrorum flammae, labentia caelo</l> <l>Sidera festinare levi apparente rotarum</l> <l>Lumine, purpureo pexam iam crine monebant</l> <l>Auroram. Precibus posito tunc fine beatus</l> <l>Aliger ardentem votis et Numinis igne</l> <l>Ad solitum sexus Mariam conclave reducit.</l> <l>Hic etiam internas ceu impos omittere mentis</l> <l>Delicias pia vota novat noctisque diurno</l> <l>Flammea connectit Virgo praecordia penso. </l> <l>Lucifero surgente sacrum iucunda puellae</l> <l>Cura Volumen erat signataque codice Vatum</l> <l>Noscere compositâ divina oracula mente;</l> <l>Inde suum puris manibus dare sueta laborem,</l> <l>Aut telas pingebat acu tinctisque lebete</l> <l>Sidonio aut niveis variabat stamina filis.</l> <l>Germinaque et ficto surgentes cespite flores</l> <l>Formabat, propriae exemplo fortasse parentis</l> <l>Docta, vel alterius tunc erudientis Arachnae</l> <l>Delubri nymphas, pingendi imbuta Minervâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Ex reliquis tela una fuit, bis duplice circum </l> <l>Margine, sed pariter longo, quam fine quaterno</l> <l>Undique linea par Phrygiae distendit in usum</l> <l>Artis. Erat pictus variis cum floribus hortus:</l> <l>Hortus, Adame, tuam qui si nescisset orexim,</l> <l>Staret adhuc et adhuc insontibus illa colonis</l> <l>Gauderet tellus, vitali germine praestans,</l> <l>Spinarum vepriumque expers, ignara sepulchri.</l> <l>Coeperat hoc scitis linum variare figuris</l> <l>Virgo; suus iam floris honor foliisque comisque</l> <l>Frondibus arboribusque suus fuit impare filo</l> <l>Distinctus color; in medio producta petebant</l> <l>Fatalem cor telae habituram licia plantam.</l> <l>Iamque fuit ramis distincta virentibus arbor</l> <l>Et sua protensae poscebant germina frondes,</l> <l>Quëis filo innexum iam Virgo paraverat aurum.</l> <l>Fructibus illa aequum dum pollice circinat orbem</l> <l>Et telam vestigat acu, cum pollice fixa</l> <l>Coepit acus tremere et fatales ducere fructus,</l> <l>Unde scelus morsque erupit, formidine pomi</l> <l>Horret iners Virgo; et qualem reiecerat una</l> <l>Ore animoque cibum, quamvis mendacia telae,</l> <l>Inconstante timet producere toxica dextrâ.</l> <l>Despexitque artem tristis secumque locuta</l> <l>Sic fertur: “Vetita et primaevae conscia culpae</l> <l>Germina damnatasque dapes componere filo</l> <l>Aggrediar? Damnetur opus, tellure furentis</l> <l>Initium sceleris: quid ego paro reddere vitam</l> <l>Funeris authori, danti rea pabula, ramo?</l> <l>Mens horret, nec dextra audet versare nocentis</l> <l>Germinis effigiem: gaudet quo Tartara pomo,</l> <l>Caligant oculi, languescit dextera, pectus</l> <l>Ingeniumque labat, cervix onerosa fatiscit,</l> <l>Stamen et ars titubat, digiti torpore stupescunt.</l> <l>At scio quid faciam, quo nostrae hoc utile telae</l> <l>Perficiatur opus: meliorem stipite fructum</l> <l>Fatali appendam!” Dixit bene gnara futuri;</l> <l>Germine funereo dextra trepidante repostam</l> <l>Sumit acum pomique loco pendentis ab alto</l> <l>Efformat vultum pueri, cui lactea frontis</l> <l>Area, liliolis par candor, eburnea cervix,</l> <l>Aurea caesaries, oculi pupilla, serenus</l> <l>Stellarum fulgor, roseas imitantia malas</l> <l>Labra color Tyrio qualis fervescit aheno</l> <l>Tinxerat, ut veri speciem formaret Amoris.</l> <l>Bracchia vicinis suspenderat utraque ramis</l> <l>Mollibus affigens clavis plantasque manusque</l> <l>Et tenui frontem niveam velamine texit.</l> <l>Armaque suspendit de stipite, qualia ferre</l> <l>Suevit Amor, tela et pharetram nervoque remissum</l> <l>Pendentis pueri pedibus subiecerat arcum.</l> <l>Novit enim quod caelestis sua tela, peritus</l> <l>Corda ferire, vibret; veletque obscura Cupido</l> <l>Lumina, ne sponsae naevos observet amantis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> His ita compositis, venturi praescia fati</l> <l>Virgo laboratae defigit imagine telae</l> <l>Crebra pios vultus suspensique icone rapta</l> <l>Infantis, sic plena animi dicebat: “Amoris</l> <l>O mira effigies, qualem praedicere nostros</l> <l>Observo vates! Uno pro germine, talis</l> <l>Divinam excipies Nemesim, cum pondus acerbae</l> <l>Arboris, ingratum furere in tua funera Iudam</l> <l>Aspicies matrique tuae suprema doloris</l> <l>Materies, vetiti solves mendacia pomi.”</l> <l>Dixerat et pictae meditans emblemata telae</l> <l>Corripitur maerore animi, turbataque vultu</l> <l>“Me miseram! Quid feci?” inquit, “Prior ipsa nefandi</l> <l>Ostendi seriem fati! Prior ipsa, latronum </l> <l>Quod scelerata manus post est factura, peregi.</l> <l>Supplicium tibi prima tuli; quem barbara cuspis</l> <l>Conficiet, iam mollis acus confecit Amorem.</l> <l>Id mea fecit acus, manus id mea, sumeret unde</l> <l>Impia turba tui specimen, flos caelice, fati. </l> <l>Quid faciam? Tristem confundam pollice telam</l> <l>Hoc maestum ne duret opus? Turbabo nocenti</l> <l>Stamen acu, ne forte petat moneatque cruentos</l> <l>Isacidas, similis probrum componere scenae?</l> <l>Sed volo vivat opus: mea te venerabitur isto</l> <l>Stipite religio, mentis dum lumine nota</l> <l>Iam properare trabis verae miracula cerno.</l> <l>Haec quae tela manum tenuit, toto impete pectus</l> <l>Corripit atque mei spolium sibi poscit amoris.</l> <l>Nec tibi concedam, fias mea tela, cruenti</l> <l>Funeris exemplum: quid stipite pensilis infans</l> <l>Designet mihi, nemo sciet: mihi pendeat uni</l> <l>Sufficit, ille meos cordis sciat unicus ignes.</l> <l>Iam reliqua expediam funestis germina ramis.”</l> <l>Moxque rapit chalybem Virgo, quo cetera fingat</l> <l>Mala, nec antiquae terretur imagine culpae,</l> <l>Dum prope securam cernit pendere salutem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Ut labor expletus telae, sacra aede morantes</l> <l>Spectandam venere nurus: placet omnibus hortus,</l> <l>Plantarum florumque placent divortia, pictae</l> <l>Nec laus defuerat pecudi. Bis duplice scindi</l> <l>Flumine surgentem media inter gramina fontem</l> <l>Mirantur; praebensque viro rea pabula laudi</l> <l>Est mulier prendensque epulum fatale maritus. </l> <l>Pomiferis vero suspensus frondibus infans</l> <l>Pendentes animi nymphas tenet: omnibus una</l> <l>Vox tandem erupit, Mariam proferre reposcens</l> <l>Ignotum cunctis appensi aenigma puelli.</l> <l>Rettulit illa nihil prudensque referre vetabat</l> <l>Religio, sed maesta et languida suspirabat.</l> <l>Hic illius erat labor: horum regia Virgo</l> <l>Ingeniosa operum, plures formabat in usum</l> <l>Delubri et patrum telas frontisque tiaras.</l> <l>Famaque filo aderat, siquidem, seu vellere puro</l> <l>Serica misceret, seu lino immitteret aurum,</l> <l>Materiam superabat acus digitusque puellae.</l> <l>Propria Arachnaeos cum posceret hora labores,</l> <l>Talis erat Mariae labor ac, aetate parata,</l> <l>Arte laboratae superassent Pallada telae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Cena levis post fila vocat, sed coepta calenti</l> <l>Et completa prece: aethereae de nube coquinae</l> <l>Virgineae venere dapes, quas cura ministri</l> <l>Aligeri, poscente hora, praeferre solebat.</l> <l>An dubitare placet? Sed si mens haesitet anceps,</l> <l>Sic flectam pendentem animum dubiumque docebo.</l> <l>Aligeros vitalem homini dare promptior escam</l> <l>Ardor habet, quam Thesbitis, famis impote rostro</l> <l>Paulinusque corax caleat deferre paratam</l> <l>Nescio ubi Cererem; primo deserta colenti</l> <l>Niligenae tamen iste tulit Cerealia fidus</l> <l>Fragmina, cura oris proprii quoque deside corvus,</l> <l>Par Carmeleum simili dape pascere Vatem. </l> <l>Si castigatum missam consumere caelo</l> <l>Sanctorum annonam Phoebeius attulit ales,</l> <l>Segnius aethereos rear id fecisse ministros,</l> <l>Summa Dei praesto voluit quos esse potestas</l> <l>Non solitis quëis digna nurus Solymeia curis?</l> <l>Haud etenim Eliae Phariamve colentis eremum</l> <l>Tantus erat patris, pectus qui accenderat, ardor</l> <l>Numinis, ut Mariae sacras ructantia flammas</l> <l>Aequaret corda, Aligerum transgressa calorem.</l> <l>His igitur ne cura cibi potiore Tonantis</l> <l>Abstraheret cultu, certa si prospicit aether</l> <l>Annonâ; ratione venit maiore putandum,</l> <l>Occupet astrorum ne se regina parandis</l> <l>Virgo cibis purosque animis spirantibus ignes</l> <l>Vilia terrestres pariant ne taedia mensae,</l> <l>Aligeros tantae cenas aptasse puellae.</l> <l>Non curata suis si prandia mittere vernis</l> <l>Numen amat, curâ quanto est ea dignior istâ</l> <l>Cui natura suos, proprios cui gratia fasces</l> <l>Credit et ut solium regale Tonantis adorat.</l> <l>Lustra fuere octo desertae habitator arenae</l> <l>E caelo demissa manu quëis deside Iuda</l> <l>Prandia collegit, ne deficiente periret</l> <l>Annona populus, quorum haec ventura latebat</l> <l>In lumbis Virgo. Fortasse negavit eidem</l> <l>Caeli epulas Numen, tantae si Virginis aestu</l> <l>Saepius ingratas pavit dape caelite turbas?</l> <l>Sic duo lustra super, caelesti vivere digna</l> <l>Virgo penu tetigit maturos nubilis annos. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Iam quater et decies Phoebi quadriga calentem </l> <l>Carcinon et toties flammis brumale remissis,</l> <l>Frigoris immodicum, caudatum Pisce premebat</l> <l>Aegoceron, roseos postquam Galilaeus in ortu</l> <l>Aurorae istius radios aspexit horizon.</l> <l>Illius assuetas nymphis Vestalibus aetas</l> <l>Iam matura viro visa est deposcere taedas;</l> <l>Docta sed interno veri monitore maritas</l> <l>Proposuit vitare faces purumque soluti</l> <l>Corporis obstrictae mansurum foedere mentis</l> <l>Conservare decus. Tunc primum candida movit</l> <l>Virgineus vexilla pudor: constantior inde,</l> <l>Difficilem subiit voto praecinctus arenam. </l> <l>Ivit in exemplum sua non uno agmine quondam</l> <l>Signa secuturis Virgo coryphaea puellis,</l> <l>Virginibus tutrix eadem materque futura</l> <l>Quae fuit exemplum. Mariae suprema renidet</l> <l>Laurea tot gemmis, quot habet sua vota secutas</l> <l>Expertes thalami nymphas, quarum illa magistra,</l> <l>Dux, speculum, vitae plusquam terrestris imago. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Augusta siquidem templi dum sede moratur</l> <l>Virgo piaeque animi numerant maiora caloris</l> <l>Incrementa faces, mentem versare per omne</l> <l>Suevit opus, durumque magis disquirere sollers</l> <l>Obsequium quo Numen amet, quaecumque laborum</l> <l>Ardua dilecti nutu subitura Tonantis.</l> <l>“Ut quid ego his tectis”, animo sic saepe locuta,</l> <l>“Numinis ad cultum positis ignava quiesco? </l> <l>Ut quid ego has sedes, Solymae delubra potentis,</l> <l>Desidiosa tero, si me neglecta paventem</l> <l>Torquet religio? Me germen inutile templi</l> <l>Quisque videt, dignumque oculis nihil una supremae</l> <l>Maiestatis ago. Quando tot munera danti</l> <l>Incipiam praebere Deo totumque dicare</l> <l>Id modicum, quod sum? Si sum tamen unius umbra,</l> <l>Vel potius sum caeca rei, vel quod minus umbra</l> <l>Me nihil esse reor: quidquid sum, dicere fas est</l> <l>Esse quid exiguum et punctum minus omnibus unum.</l> <l>Et tamen hoc punctum, cinerem hunc praestantibus ornat</l> <l>Muneribus Numen: quantum est quod deneget illa</l> <l>Se mihi nesciri bonitas nostrisque vocatus</l> <l>Pectoribus placatus adest, cui limite nullo</l> <l>Stat pietas. Nullus recti, nullusque potentis</l> <l>Terminus est dextrae, nullum sapientia finem,</l> <l>Nullum vita timet, rerum est fontalis origo.</l> <l>Quod sibi collibeat nostris immensa Tonantis</l> <l>Maiestas votis, nostra quod laude serenos</l> <l>Explicet obtutus, quae lux venit inde misellis</l> <l>Mentibus, ut maestas tanta pietate repellat</l> <l>Quae nimis officerent animis mortalibus umbras.</l> <l>Quid faciam? Quid munifico pusilla rependam</l> <l>Authori? Saevis equidem mihi membra cremari</l> <l>Ignibus optarem, diris mihi viscera velli</l> <l>Tormentis cuperem, proprio me sanguine sectis</l> <l>Destitui venis fusoque incendia toto</l> <l>Quo caleo, pariter vellem sopire cruore.</l> <l>Accedat tantum qui Numinis igne tyrannus</l> <l>Postulet orbari Mariam, qui Numinis hostem</l> <l>Esse velit, cui sanctarum custodia legum</l> <l>Sit gravis, Antiocho peior. Deus! O Deus, isto</l> <l>Munere si dignam reddas, en corporis artus</l> <l>Exiguos! neque enim fato meliore beari</l> <l>Posse reor, quam flamma meo, vel dura tyranni</l> <l>Me litet Authori cuspis collumque cruenti</l> <l>Carnificis patriâ feriat pro lege securis.</l> <l>O decus Isacidum fratres, Machabaea propago!</l> <l>O asperse caput canis Eleazare, digno</l> <l>Funere felices animae, quëis causa cadendi</l> <l>Numen erat! Veniet tempus, cum castus amator</l> <l>Sanguinis occisusque suis consortibus Agnus</l> <l>Victrices referet tali pro sanguine palmas.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Talia dicenti, consuetus adesse, puellam</l> <l>Aliger accessit. Sua grata fuisse Tonanti</l> <l>Vota refert, cuius prohibet tamen aequa voluntas,</l> <l>Ne ferro confecta cadat. Sic ille locutus:</l> <l>“Grata fuit Patri aetherio tua pectore fixa</l> <l>Virginitas; cuius meritum plus grande probari</l> <l>Si cupias, placituro istum, thalami impote voto</l> <l>Perpetuum servare prior promitte nitorem.</l> <l>Ire per adversos casus saevasque dolorum</l> <l>Quod voveas tolerare neces, non vana cupido est:</l> <l>Poenarum immunem temet non esse futuram </l> <l>Indubita sed morte procul. Te funeris expers</l> <l>Poena manet, sine morte chalybs: quae verus amator</l> <l>Numinis extremâ vitae discrimina luctâ</l> <l>Sustinet, inferiora tuo dabit esse dolori</l> <l>Disponit qui cuncta Deus: sine sanguine maior</l> <l>Omnibus his veniet, sed non sine vulnere palma.”</l> <l>His Virgo Aligeri monitis demissa reponit:</l> <l>“En humilem ancillam! Quidquid divina voluntas</l> <l>Immittet, non maesta feram: quin alme minister</l> <l>Numinis hoc opto, veniat mihi durior ensis</l> <l>Qui pectus, qui membra secet: passura sereno</l> <l>Mille neces vultu, poenas mea gaudia dicam.</l> <l>Laeta etiam stabili pro virginitate tuenda</l> <l>Audivi placitura Deo me vota daturam.</l> <l>Iam dudum mens fixa mihi est, ut tempore nullo</l> <l>(Opprobrium quod nostra putat Iudaea) viriles</l> <l>Ducar in amplexus, sanctorum exempla sequente</l> <l>Proposito: sic Thesbites, quem flamma iugalis</l> <l>Commendat neglecta thori similique praeivit</l> <l>Virtute Helciades, quorum vestigia pressi.</l> <l>Sed quod perpetuum voto firmare nitorem</l> <l>Me doceas, ignota licet foret hactenus altae</l> <l>Semita virtutis, mentem festina parabo.” </l> <l>Nilque morata, statim genibus minor ardua dixit</l> <l>Sic vota: “O cunctarum opifex fortissime rerum,</l> <l>Summe Pater, cuius placitum non falsa meorum</l> <l>Regula votorum est. Arsit concepta pudoris</l> <l>Virginei si flamma mihi, variare sed illam</l> <l>Libertas potuit; tua nunc arcana voluntas</l> <l>Affulsit, quam tota sequor, tibi gratius esse</l> <l>Virgineum pressâ quoque libertate nitorem,</l> <l>Perpetuo, stabili et mansuro in funera voto</l> <l>Si supplex ancilla feram. Nihil ecce moratur</l> <l>Se meus offerri fixus constante deinceps</l> <l>Arbitrio candor, quem nunc promitto, meique</l> <l>Corporis aeternum niveum tibi spondeo florem.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Aliger hic Mariae praesens, caeleste serena </l> <l>Iucundus facie, prolato ad sidera voto</l> <l>Evolat atque hilaris iurati afferre pudoris</l> <l>Primitias, summo coram Solymaea Tonante</l> <l>Exponit vota, aethereas superantia mentes,</l> <l>Quëis simplex natura pares non sustinet aestus. </l> <l>Tunc sic orsus ait: “Rerum suprema potestas,</l> <l>Astrorum, terraeque author, nova gaudia caelo</l> <l>Terra parit, iuste Empyreus quibus invidet aether.</l> <l>Fert animas tellus, quorum de pectore virtus</l> <l>Exiliens in membra novis castigat habenis</l> <l>Terrestres habitus corpusque indemne recenti</l> <l>Prodigio, labi facilis, iurare voluntas</l> <l>Incipit et nostro votis contendit Olympo.</l> <l>Concessit nobis sensûs natura quod expers, </l> <l>Nescia foedari, dote hac excessimus omnes</l> <l>Terrigenas; Solymis hodie tamen aemula tanti</l> <l>Muneris est Virgo. Qualis, proh, Virgo! Stupete,</l> <l>Caelestes animae! Nostrûm non contigit ulli</l> <l>Par virtutis apex, par nulli admensa favoris,</l> <l>Qui vos, Caelicolae, solus facit esse beatos,</l> <l>Divini ubertas, par nulli affluxit amoris</l> <l>Aetherei torrens, quali Solymaea Virago</l> <l>Aestuat, assiduis cumulans praecordia flammis.</l> <l>Illa quidem carnis vestitam pondere mentem </l> <l>Nacta, sed huic carni data tanta licentia, quantum</l> <l>Virtuti servire potest. Cui integra desit</l> <l>Si virtus et motus abest: ratione movetur</l> <l>Non sensu, una rei cavit quae crimen Adami.</l> <l>Purior est nobis: tanti tamen illa nitoris</l> <l>Non contenta gradu, sua, caeli maxime rector,</l> <l>Accessit voto thalamos fugitura iugales</l> <l>Integritas. Alias ibit, scio, fusus in oras</l> <l>Tantus in exemplum candor, caelestibus istâ</l> <l>Spiritibus virtute animas faciente sorores.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Hic Numen contra solio sic infit ab alto:</l> <l>“Gaudete, aethereae mentes, nunc illa resurgit</l> <l>Luciferi vacuas sedes habitura propago:</l> <l>Descendet mox axe puer quem saucia spectat,</l> <l>Terrigenis factura parem, sumenda nocentis</l> <l>Adami pellis. Thalamique hunc nescia mundo</l> <l>Virginitas fecunda dabit, meaque edita terris</l> <l>Viscera conclusam pandet mortalibus aethram.</l> <l>Interea pro voto virginitatis habebit</l> <l>Virgo aequum Solymaea decus statuamque trophaei,</l> <l>Laude suo numquam carituro insignia facto. </l> <l>Ardua tollatur, qua parte retorquet Eoos</l> <l>Phoebus equos, saxi moles, sub lumine nostrae</l> <l>Urbis in occiduis facibus non sole receptis</l> <l>Occiduo, bisseno astrorum ardore refulgens,</l> <l>Sessurae quondam caelo diadema puellae</l> <l>Emineat; mundique iam Regina vocetur,</l> <l>Virginitatis honor, decus et tutela pudoris.</l> <l>Huic ego bis duplices ignotos hactenus addam</l> <l>Assertos gazae, pro frontis honore pyropos;</l> <l>Huic totidem radiis lucentibus esse smaragdos,</l> <l>Sardoniches quatuor totidemque adamantia fronti</l> <l>Lumina inesse volo. Non haec communia dextrae</l> <l>Dona meae, sed quae aeternum latuere repostae,</l> <l>Virginei coetus Maria pro Principe gemmae.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Exequitur mandata cohors festina piorum</l> <l>Aligerûm, dum surgentem qua parte diurnam</l> <l>Aethra rapit lucem, molem aptat, iaspide iustam</l> <l>Componente basim. Stantis pretiosa columnae</l> <l>Materies ignota mihi est: non illa Carysto,</l> <l>Non excissa Paro fatalisque excedere cunctas</l> <l>Quasve Tyrus niveas secat aut Sydonia rupes, </l> <l>Idaeusque chalybs: hic dat ruitura trophaeis</l> <l>Marmora. Quae caelo semper statura paratur,</l> <l>Non fragilis laus est: quae aevo nequit esse superstes,</l> <l>Vilescit superis ruituri gloria saxi. </l> <l>Mole dein summa, sed mole venustius ipsa </l> <l>Conspicuum diadema stetit bis nobile seno</l> <l>Stellarum numero. Lumen quod habentibus ingens</l> <l>Numinis e gaza sumptis fulgere lapillis,</l> <l>Dotis inaequales longe stupuere Cherubi. </l> <l>Tale fuit primum Mariae quod iussit honori</l> <l>Stare Deus vota pro Virginitate trophaeum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Apta maritali thalamo iam venerat aetas</l> <l>Tangebatque sacros Hymenaei cura ministros;</l> <l>Connubioque parem patrum iam vota calebant</l> <l>Quaesitura virum, et pavidi ne accederet impar</l> <l>Augusti vultus tantique decoris amator,</l> <l>Ingenio sollerte cavent. Studiumque decentis,</l> <l>Explorata dabat probitas et gratia taedae</l> <l>Regiaque ad dotis cumulum accessura propago.</l> <l>Cumque nefas propria fuit olim stirpe diremptas</l> <l>Connubiis miscere tribus Mariaeque tribulis </l> <l>Progenies Iudae medio Davide fuisset,</l> <l>Hinc erat augusto Iudae de sanguine natis</l> <l>Virginei spes facta thori; nec segnibus iste</l> <l>Sanguinis eiusdem caluit rivalibus Hymen.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Ut vero thalami Mariam vox attigit, haesit</l> <l>Anxia Virgo, suum constans servare pudorem</l> <l>Et voti memor ingenti se pectore munit</l> <l>Seque animo taedis obnixa iugalibus armat. </l> <l>Sed quid agat mystisque thorum suadentibus illa</l> <l>Quid referat, concepti anceps obstacula voti</l> <l>Prodere? Suspensae menti dum affulgeat aequa</l> <l>Responsi ratio, responsum examinat omne.</l> <l>Illa sed afflatâ caelo data lumina mente</l> <l>Excipiens, inter prospecta pericula Numen</l> <l>Consultura sacro statuit depromere templo.</l> <l>Ancipites animos voti monitura Tonantem</l> <l>Aligeris aperit primum demissa ministris</l> <l>Pectus et arcanum quali ratione, requirit,</l> <l>Adversis thalamis possit contendere votum. </l> <l>Aliger huic contra: “Nihil est quod corde vacilles</l> <l>Grata Deo Virgo! Taedas votumque tuentem</l> <l>Astra viam invenient: tu tantum supplice templum</l> <l>Ore pete et sacra signante doceberis Arcâ</l> <l>Quid facias.” Paret Virgo, stellataque caelo</l> <l>Cum medium nox torquet iter, sacraria cunctis</l> <l>Interdicta subit, solito caelestis ephebi</l> <l>Obsequio, taedam manibus lucemque ferentis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Vultibus oppositis geminos tulit arca Cherubos</l> <l>Custodes laterum, quorum fiebat ab alis</l> <l>In medio nexis, augustae sedis imago</l> <l>Aurea: pressa autem pedibus responsa daturi</l> <l>Auxiliatoris summi fuit Arca scabellum.</l> <l>Ista Throni facies, dubios consueverat unde</l> <l>Eventus rerum consultum pandere Numen.</l> <l>Hoc ingressa adytum Virgo cumulata ferebat</l> <l>Vota Deo: tum divinum deposcere lumen</l> <l>Orsa, maritales mystis urgentibus ignes,</l> <l>Quid faceret: votumque tenax non prodere; quali</l> <l>Polliciti constans premeret connubia curâ.</l> <l>Unde ait: “O terrae et celsi moderator Olympi,</l> <l>Te mea Virginitas voto statura benignum</l> <l>Propitiumque vocat patrem; te authore profecta</l> <l>Cui ego vota mei numquam ruitura pudoris,</l> <l>Meque unà tibi, numquam aliis placitura dicavi, </l> <l>Nunc mea si thalamis aetas matura, tuorum</l> <l>Pontificum nutu veniat socianda iugali</l> <l>Foedere, qua potero Virgo pupilla potentes</l> <l>Imperii mystas voto inclinare pudori?</l> <l>Damnabunt docti vota imbecillia patres,</l> <l>Nec licuisse mihi quidquam decernere spreto</l> <l>Praesidis ignari placito, dicentque puellam</l> <l>Iudicio graviore senum monitoque parentum,</l> <l>Non proprio debere regi, quibus omnia fas est</l> <l>Quae calor ignarae statuit resecare iuventae.</l> <l>Obicient legale probrum, quale innuba suffert</l> <l>Virginitas, nec vota thori divortia sancti</l> <l>Aequa fuisse, tibi quëis servitura Tonanti</l> <l>Posteritas perit. Inque modum telluris avarae</l> <l>Vivere me dicent, spicas et poma negantis.</l> <l>Hic ego Virgineae tibi si fore grata reponam</l> <l>Dona pudicitiae, doctis certare volentem</l> <l>Patribus illudent: tum quae mihi pectora versat</l> <l>Vana superstitio, quae non audita fatigat</l> <l>Religio, mystaeque graves scribaeque requirent</l> <l>Imbellemque sibi sexum contraire querentur.</l> <l>Cogar et hinc sacro quod me pudor abripit aestu,</l> <l>Non bene morigerae probrum tolerare puellae.</l> <l>Te, cui cunctorum, o Numen, subiecta voluntas</l> <l>Servit, egens animi supplex ancilla precatur:</l> <l>Consilii me luce tui, pater optime, serva</l> <l>Connubii expertem defendendoque pudori</l> <l>Sacratas templi votis appone tiaras.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Dixerat haec, rutilaque involvi nube Cherubos,</l> <l>Et medio densae condi caliginis Arcam</l> <l>Spectat et ignitos fundentem oracula sedem</l> <l>Eiectare globos, prae nubibus impote cerni</l> <l>Auxiliatoris solio. Quo talia tectus</l> <l>Dein responsa Deus, genius vel protulit ales:</l> <l>“Hebraei generis Virgo, Davidica proles</l> <l>Plena Deo, oratus moneo parere meorum</l> <l>Pontificum iussis. Voto mea cura pudori</l> <l>Invigilat; tibi si templi connubia praeses</l> <l>Suaserit, Antistes quod velle videbitur, illud</l> <l>Imperium caeleste puta. Sociabere sponso,</l> <l>Cui tua Virginitas et nupti exempla pudoris</l> <l>Custodita dabit: vir erit cum Virgine Virgo.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> His simul auditis fertur rutilante locuta</l> <l>Prona pavimento: “Rerum Pater optime, summas</l> <l>Ima fero grates, oculis dignate pusillam</l> <l>Delubri ancillam! Ignaram quod caelite verbo</l> <l>Erudias, quo tuta loco vestigia figam,</l> <l>Ostendasque simul flammae pro mole paternae</l> <l>Quanta meus tibi cura pudor. Parebo, nec uno</l> <l>Deprensi veri discedam a tramite puncto.</l> <l>Connubium iubeant mystae; dabo prompta sacratis</l> <l>Vocibus assensum, mansuro flore marita.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Interea templi proceres, quos Virginis acre</l> <l>Urgebat probitas naturaeque addita virtus</l> <l>Maior et aetherei vultus formaeque venustas,</l> <l>Solliciti quid agant circa caeleste puellae</l> <l>Depositum, quo grande loco statuatur adultae</l> <l>Prodigium formae, multo sermone requirunt. </l> <l>Mens eadem est cunctis: Numen si principe parvam</l> <l>Nutrivit templo, eiusdem quaesita voluntas</l> <l>Ostendet quo Virgo statu matura locetur.</l> <l>Sic de pupilla sanxerunt Virgine mystae:</l> <l>Namque Ioachimum, postquam is templi atria Natam</l> <l>Intrantem vidit, lunaris imagine sphaerae</l> <l>Vix quater expleta, fatum commune resolvit.</l> <l>Orba viri mulier, gravis et castissima mater,</l> <l>(Cui alios censere thoros placuisse iugales,</l> <l>Arbitror esse nefas) reliquos transegerat annos</l> <l>(Lustra fuere duo) Solymaeis innuba tectis.</l> <l>Anna maritales inclusos urbe penates,</l> <l>Et soboli et templo magis opportuna colebat.</l> <l>Ante tamen natam completis fervidus annis</l> <l>Quam caperet Hymen, etiam vis ultima matrem</l> <l>Eripuit sobolisque suae tutela migravit</l> <l>Ad templi mystas, quorum tunc plena potestas</l> <l>Et dare connubiis leges, votumque solebat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Quëis autem viduis praecessit funera lustris</l> <l>Anna quod aut pietas aut quod dictabat honoris</l> <l>Divini studium, primis absolvere curis</l> <l>Fervebat: multam votis producere noctem</l> <l>Et precibus praeire diem, stipe pectus egenis</l> <l>Pandere propitium manibusque afferre levamen.</l> <l>Hic Annae labor, haec pietas: ieiunia castâ </l> <l>Continuata Domo sanctaeque indemnia legis</l> <l>Iussa. Probatarum<note place="foot" n="*">988 probatarum : probatorum</note> nuruum vestigia, qualis</l> <l>Iudith, Achaemeniis qualis vel fascibus Esther,</l> <l>Qualis fuit Sarai, totum fuit Anna; sed una</l> <l>Et merito, atque uteri fructu prior omnibus Anna.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Nec decor in vultu reliquis minor: ore triumphans</l> <l>Pulchra Manasseis profugos dans civibus hostes</l> <l>Cervicem dum fronte scidit; sed pulchrior Anna</l> <l>Exemplar quae fronte tulit formamque puellae,</l> <l>Qua Pluto cadit. Egregii fuit oris Edissa</l> <l>Sceptra ducis curvare potens; sed fortius Anna</l> <l>Ore sibi similis Natae curvavit Olympum.</l> <l>Pulchra fuit Rachel, pro qua septennia sudans</l> <l>Quinque laboravit sponsus; formosior illa,</l> <l>Cuius ut effigiem genitam natura videret,</l> <l>Tota laborabat motu totius Olympi,</l> <l>Temporis immani spatio, tellure gemente.</l> <l>Sed quid ego haec? Non est sanctorum gloria pulchrae</l> <l>Frontis honos; animi species mentisque character</l> <l>Divinus totum est, verum quod poscit honorem.</l> <l>Laus tamen est Annae, quod nullam a corpore laudem,</l> <l>Nullam a fronte tulit, quam non calcaret et omnes</l> <l>Naturae premeret subiectas gratia dotes.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> Fata vocant Annam: foret his felicior Anna, </l> <l>Horrida Divinus si iam solvisset Averni</l> <l>Claustra Nepos: tunc festivo super astra volatu</l> <l>Iret ovans caperetque ingens sua praemia virtus.</l> <l>Sed veteri Adamo necdum spoliata columba</l> <l>Debuit infernae damnum tolerare cavernae,</l> <l>Quam complevit Adam. Septem post lustra secundus</l> <l>Donec Adam celso vinctos inferret Olympo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>42.</head> <l> Sed tibi sanctarum ter maxima Matronarum, </l> <l>Si modo Pieria tumulum signare Camena</l> <l>Est animus, modicae munus ne despice venae.</l> <l>Hic iacet Anna, parem ventris cui germine matrem</l> <l>Nulla tegit tellus: animo complexa quod omnes</l> <l>Isaciae tenuere nurus fecundaque fructu,</l> <l>Cui similem salvo solius pignore Natae,</l> <l>Nullae aliae meruere nurus. Hac clauditur urna</l> <l>Femineus cinis, in cinerem dare digna reversos</l> <l>Quae fuit, invicti mole et virtute Nepotis,</l> <l>Terrigenas claris caelo fulgere pyropis.</l> <l>Seu fuit huic regum, aut Levitica stirpis origo,</l> <l>Posteritas divina fuit. Cum coniuge vixit </l> <l>Si sterilis donec proles excelsa veniret,</l> <l>Hoc voluit natura pati: consultiùs unum</l> <l>Admisit, sed sola dabat quam gratia partum.</l> <l>Septenis<note place="foot" n="*">1034 septenis : septennis</note> post fata sinum felicis Abrami</l> <l>Incoluit lustris: meruit festiva Nepotis</l> <l>Ad superos post signa rapi caeloque beari</l> <l>Mater prole minor. Scandit prior aethera mater</l> <l>Caelum ascensurae prodiret ut obvia Natae,</l> <l>Matrem ubi sublimem proles sublimior ornat.</l> <l>Haec quicumque legis si vis tibi cernere Natam</l> <l>Propitiam, Matrem supplex orator adora. </l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="6"> <head>IESSEIDOS LIBER VI.</head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Ut Solymi statuere patres ventura docentem</l> <l>Fata super Maria quam nubilis attigit aetas</l> <l>Implorare Deum, caeli responsa rogantem</l> <l>Supremum faciunt placitis concurrere Mystam.</l> <l>Mysta Theophilides fuerat novus iste, repulso</l> <l>Quem socero saevus primae splendore tiarae</l> <l>Extulit Herodes. Simonis filia, coniux</l> <l>Regia, tentatae caedis suspecta, marito</l> <l>Reiicitur thalamo. Sternit crudelis eodem</l> <l>Et socerum telo, sacram cui vertice lunam</l> <l>Excutit; immitis celsas ita flebile mentes</l> <l>Fulminat Herodes vanasque ulciscitur umbras</l> <l>Veris funeribus, praeceps ad acerba tyrannus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Ipse Theophilides, postquam sibi mira puellae</l> <l>Gratia, donorum cumulus morumque venustas</l> <l>Indole terrena maior rumore patebat,</l> <l>“Numinis hoc,” ait, “est donum” magnumque parari</l> <l>Hebraeis hac luce decus cognoscere felix</l> <l>Terrenum hunc solem, de quo decernere caeco</l> <l>Consilio “frustra est, inquit: qui protulit orbi,</l> <l>Et templo inclusit, faciet comprendere quales</l> <l>Hoc Charitum caeleste penu disponat ad usus. </l> <l>Est generis fatum nostri, spem saepe fugacem</l> <l>Feminea rediisse manu, virtute stetisse</l> <l>Fortunam: aeternùm nostris ita Iuditha vivit</l> <l>In fastis celebratque memor Iudaeus Edissam:</l> <l>Audit adhuc animosa suos Debbora triumphos. </l> <l>Vivit adhuc clavo non exanimata vetustae</l> <l>Gloria Rachelis<note place="foot" n="*">29 Rachelis : Iachelis</note>, dulci quae lacte vigentem</l> <l>Nutrit adhuc famam servatque audacia laudem.</l> <l>Quis novit qua sorte recens nos nympha levabit,</l> <l>Quanta potest nostris spes inde venire ruinis?</l> <l>Hic arcana ergo mens est nutusque Tonantis</l> <l>Expectandus”, ait. “Sortis vocale futurae</l> <l>Consultum, quid pandat ephod, quid lumine clari</l> <l>Ostendant onyches, veri responsa probemus!” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Accessere patres dictis operique propinquam</l> <l>Constituunt, memori incertae quam sedis Apellae</l> <l>Festivam faciunt frondosa mapalia lunam. </l> <l>Septimus hic anni mensis, cum legis avitae</l> <l>More sub umbrosis properatis arbore tectis, </l> <l>Gestantes manibus citreos per compita fructus,</l> <l>Palmarumque elates thyrsumque insigne virentem,</l> <l>Ornatum pomo, cui dat sua nomina pinguis</l> <l>Media vel Persis. Laeto festa annua coetu</l> <l>Isacidae repetunt, mugit cum plurima templo</l> <l>Victima odorataeque replent sacra atria nubes.</l> <l>Bis quater exortum numerant ea gaudia solem. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Horum uno, Mariae causa, delubra supremus</l> <l>Ingressus praesul, nudos ablutus in illo</l> <l>Fonte pedes, cui portando bissena iuvenci</l> <l>Colla dabant, Cyprio Temescia colla metallo. </l> <l>Lotus abit sumitque sacras pro tegmine bissos,</l> <l>Legales tunicas: feminum velamina primùm</l> <l>Induitur, plenos Veneris celantia lumbos. </l> <l>His super adiicitur duplicis toga stamine lini</l> <l>Texta, petens humiles demissa sindone talos,</l> <l>Quam picturatae castigat purpura zonae.</l> <l>Alterius tunicae, summi quae propria mystae, </l> <l>Accedit labor, aërii cui lana coloris</l> <l>Materies Phrygiaque errabant cuspide sparsae</l> <l>Per gyrum formae, quas excipiebat onustus</l> <l>Fructibus, emittit malus quos Punica, limbus. </l> <l>Textilis haec pomi facies, hyacinthon et ostrum</l> <l>Ardentemque tulit coccum et vocalibus auri</l> <l>Intermixta globis, media qua tibia findit</l> <l>Parte pedem, extremum tunicae compleverat orbem. </l> <l>Additur huic humero thorax, insigne supremae</l> <l>Maiestatis ephod: hyacinthus, purpura, coccus</l> <l>Et mixtum filis stamen variantibus aurum, </l> <l>Pro sacrae istius venit sub tegmine telae.</l> <l>Stamen erat byssus digitis glomerata secundis</l> <l>Posterior, cordisque prior connexa duabus</l> <l>Pars fuerat gemmis colli in radice, viriles</l> <l>Qua surgunt humeri. Fuit illis fibula, duplex </l> <l>Auro insertus onyx; utroque incisa micabant</l> <l>Nomina (lex uno) veterum bissena parentum, </l> <l>Caelatoris opus: fulgebat pectore mirae</l> <l>Virtutis logion bissenis nobile gemmis,</l> <l>Nominibus tribuum sculptis, quas singula patrum</l> <l>Seminis unius fraterna vocabula signant.</l> <l>Pectoris hoc tegimen, sed pectore longius: imae</l> <l>Exibant vinclis lumbos stringentibus orae. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Hunc autem thorax gemmis decoratus ad usum</l> <l>Pontificalis erat. Dubias cum discere rerum</l> <l>Urgeret fortuna vices peterentque precantes</l> <l>Re super ancipiti divina oracula mystae,</l> <l>Sacro indutus ephod capiebat verba minister</l> <l>Vel monitu interno, vel voce loquentis ad aures</l> <l>Numinis, eventus non infitiante futuros. </l> <l>Tale super Maria, quid responsura docerent</l> <l>Pallia, proni orant mystae, primusque sacerdos</l> <l>Insuper apposita capiti, quae candida solum</l> <l>Bissus erat, cidari, nisi fronte quod aurea fulsit</l> <l>Lamina et in medio scriptum Tetragrammaton auro. </l> <l>Consurgit cum veste orbem referente solumque</l> <l>Incessu graviore premit sumitque Sabaeas</l> <l>Thuris opes, fumante Deum culturus acerra. </l> <l>Arsit ut incensum, puros ascendere fumos</l> <l>Certantes cum luce videt nubisque serenae</l> <l>In morem vacuâ sese vapor extulit aurâ.</l> <l>Creditur hinc suaves placatum Numen odores</l> <l>Excipere et placido vultu data dona tueri.</l> <l>Atria ter circum, ter circum altare, ter imi</l> <l>Circa adyti velum laxavit aromata mystes, </l> <l>Cum solitum superaret ephod onychesque nitorem, </l> <l>Fausta locuturi signum fecere Tonantis.</l> <l>Cumque caput proni cuperent sermone doceri</l> <l>Numinis, effatis aperit se talibus aether:</l> <l>“Conveniat Iudae soboles, innupta iuventus</l> <l>Amplaque odorato stans occupet atria templo;</l> <l>Unicuique suus sicco sit cortice stipes.</l> <l>Inclita cum Iudae fuerit collecta propago, </l> <l>Altius exactum cunctis sit vertice lignum:</l> <l>Cui humore carens baculus mox flore virescet, </l> <l>Atque Semiramius cui fronte quieverit ales,</l> <l>Hunc ego dilectae nymphae designo maritum.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Responso attonitus praesul laetusque loquentem</l> <l>Audivisse Deum et mystae sine more stupentes</l> <l>Virginei data signa viri, magis inde puellam</l> <l>Suspiciunt, cuius felix hymenaeus Olympum</l> <l>Cogeret e siccis producere lilia virgis</l> <l>Et sponsum Assyria<note place="foot" n="*">123 Assyria : Assyriae</note> vellet signare volucre.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Lux festiva fuit, nono quam mense <note place="foot" n="*">125 mense : mente</note>colebant</l> <l>Isacidae, memores ignis, cum compede rupta</l> <l>Chaldaea, Medo ferrum solvente triumpho,</l> <l>Oblatos aris pecudes crassoque madentes</l> <l>Fonte, priùs nebulis Phoebo splendente solutis,</l> <l>Viderunt flamma caelo veniente cremari.</l> <l>Laeta dies populo, lapsae pro munere flammae</l> <l>Vota reponenti, pariter fuit apta remotos</l> <l>Dispersosque procul Iudae sociare nepotes </l> <l>Ex quibus electum Mariae spectata docerent</l> <l>Signa virum, mirum dictu! Venerisque decorus</l> <l>Pronubus adverso Veneris foret ales amori,</l> <l>Et florente suas accendi stipite taedas</l> <l>Miraretur Hymen. Omnes it iussus in urbes</l> <l>Rumor Idumaeas, Iudae qui illustre vocaret</l> <l>Stemma, thori cupidam pubem: manibusque revulsas</l> <l>A radice diu virgas afferre monebat</l> <l>Sacra Palaestinae patrum templique potestas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Iam signata dies iunctos cogebat adesse</l> <l>Et Solymaea procos accedere templa tribules.</l> <l>Parent laeti omnes; primumque ingressa iuventus</l> <l>Vestibulum, divina patrum mandata secuti,</l> <l>Expectant summae iussa ulteriora tiarae. </l> <l>Octoginta aderant iuvenes, quorum ultima septem</l> <l>Par lustris aetas, rudior quinquennia quatuor</l> <l>Attigerat pubes: regali sanguine Iudae</l> <l>Nati omnes, ipsa Davidis origine multi.</l> <l>Et quoniam antiquos capta Babylone reversae</l> <l>Non habuere tribus quibus excessere penates,</l> <l>Sed quo quisque loco potuit nova limina fixit,</l> <l>Iudaeae pars quaeque parem dare stipitis impos</l> <l>Unius sobolem, non certa sede diremptos</l> <l>Servabat mixtos omni regione tribules.</l> <l>Inde fuit tota Iudae quod sparsus Idume</l> <l>Spiraret sanguis, quavis ex parte profectos</l> <l>Spe thalami, reduces domus acceptura maritos,</l> <l>Transmisit Solyma iuvenes. Hic adfuit Amos,</l> <l>Carmeli flos pulcher Amos, quem Rutha Phalego</l> <l>Ediderat formosa viro; fuit alter Abellus</l> <l>Abramo genitus, tenerae cui mille per agros</l> <l>Errabant pecudes: David quoque venit ab alta</l> <l>Planitie Libani, Rachel post fata mariti</l> <l>Cui patrias servabat opes, gratamque vovebat</l> <l>Mater amata nurum. Misit Galilaea Manassen,</l> <l>Iephtemque Mosemque et pulchrum frontis Adamum,</l> <l>Et Noam, cui Lia parens; Hebronia proles</l> <l>Et gemmis digitosque gemmasque incluserat auro. </l> <l>Hic Samuel cum fratre Isaac, quos fuderat uno</l> <l>Anna puerperio, Iudae fecunda marito, </l> <l>Ephratea nurus, similes aspectibus ambo, </l> <l>Fronte pares ambo, comae par utrique, nisi uno</l> <l>Quod Samuel luscus, prout apparebat, ocello.</l> <l>Accessit Salomon Mambraea valle colonus</l> <l>Impiger, octoni cui iugeris amplus aratro</l> <l>Findebatur ager; multi huic per prata vagantes,</l> <l>Ad iuga compositi pingues palearia tauri.</l> <l>Beniamin, Issachar, Enoch, Hebronia pubes</l> <l>Prompta manu – fundaque ! – venit si quando cruento</l> <l>Ore lupus pecorique instat; cupidusque iugalis</l> <l>Advenit fidei Simeon, quem matre Rebecca</l> <l>Clarus avis dedit Elias, sed lege Philippi</l> <l>Defuncti Soboles; sterilis post fata iugalis </l> <l>Cognatum siquidem thalamo donante Rebecca</l> <l>Fraternum semen genito Simeone revixit.</l> <l>Adfuit et Samson cui Hermonea Salome,</l> <l>Orba viri genetrix, terra Hebronitide sponsam</l> <l>Reppererat, sed mox pactae connubia nymphae</l> <l>Fila scidit Lachesis praestoque ingressa puellae</l> <l>Mors thalamum fato sponsum delusit amantem.</l> <l>Misit Ioannem Bethel, cui mater Edissa</l> <l>Iuncta viro forti Sauli, qui castra secutus</l> <l>Herodis, post multa Arabum certamina felix</l> <l>Et dives spoliis, patrio consederat arvo.</l> <l>Et Gedeon non vile genus cui regis in aula,</l> <l>Mater nobilium non ultima matronarum</l> <l>Sara fuit: genitorque operum praefectus in aede</l> <l>Numinis, adiunctis altam quam surgere muris</l> <l>Iusserat Ascalides. Daniel dilecta parenti</l> <l>Labano soboles, donis instructa paternis,</l> <l>Nil prohibente patris flammas Esthere novercâ;</l> <l>A Iordane procul, Sephone ex urbe profectus</l> <l>Pervenit Solymam. Tobiam, Nathanaelem,</l> <l>Quosque referre mora est, patriâ migrare subegit</l> <l>Prodigiosus Hymen; cunctisque accessit Ioseph.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Regia progenies, altae virtutis Ioseph</l> <l>Exemplum; cuius, sed avo propiore Mathane</l> <l>Progenitor Salomon, vera a Davide propago</l> <l>Inde parens Iacobus, uti soror Anna recenset</l> <l>Sanguinis eiusdem proavos. Dedit Anna Mariam,</l> <l>At soboles Iacobe tua est Iosippus; et istum</l> <l>Iosippum fratris prolem sicut Anna Nepotem,</l> <l>Sic habet et generum: Mariae est cognatus Iacob,</l> <l>Cui eadem nurus et neptis, pro duplice nexu</l> <l>Foederis et stirpis. Sed quae fortuna beatos</l> <l>Connubii accendit sponsis felicibus ignes,</l> <l>Expediam. Novies quatuor vel circiter annos</l> <l>Vixit Iosephus, thalamique experte iuventa,</l> <l>Dimidium tetigit caelebs et candidus aevi,</l> <l>Connubii procul affectu; cui sola calebat</l> <l>Flamma pudicitiae constans, quam nulla voluptas</l> <l>Pressit et adversa nullus face perdidit Hymen.</l> <l>Maior Iosepho Parii casto hospite Nili</l> <l>Lascivae fugiens lusit qui vota maritae,</l> <l>Est modo quem canimus, proles Davidis, Ioseph.</l> <l>Ille quidem turpis flammae, dans pallia, victor,</l> <l>Sed thalami superavit amor; cui nectere lauros</l> <l>Debet uterque pudor, soboles est regia Ioseph.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Saepe istum genitor mittendae in saecula prolis</l> <l>Admonuit multaeque illo caluere puellae, </l> <l>Multae illum matres generum nymphaeque tribulem</l> <l>Optavere virum; sed nec flexere puellae,</l> <l>Nec movit pater indubium viridante pudoris</l> <l>Extremum vitae flatum signare smaragdo.</l> <l>Saepe pater dixit: “Vita cur caelibe nostrum</l> <l>Stemma premis? Viridem perdis quid inane iuventam,</l> <l>Connubii spernisque fidem prolemque daturam</l> <l>Reiicis aeterno laudes et vota Tonanti?</l> <l>Anne vides nostros sanctosque, vetusta secutos</l> <l>Legum scita patres, casto eduxisse cubili</l> <l>Progeniem, quorum celebris per publica Iudae</l> <l>Ora volat virtus? Fideique illustrior illa</l> <l>Numen adorabat pietas votisque faventem</l> <l>Implorare Deum parvos docuere nepotes.</l> <l>Quod probrum est homini, virtus nequit esse probatae</l> <l>Mater honestatis veraeque puerpera laudis.</l> <l>At nescis, veniet sterili quae poena marito?</l> <l>Vidi ego, sed dolui vidisse; ah! cetera sanctus</l> <l>Et multis virtute prior, non visa iugalis </l> <l>Incrementa thori, probro non simplice maerens</l> <l>Sustinuit Ioachim, templo quem mysta repulsum</l> <l>Ex ara cui dona dabat, vel solius ergo</l> <l>Improlis thalami, longum lugere subegit.</l> <l>Hoc tamen est citra culpam: qui cetera felix</l> <l>Coniuge, si thalamum demas: exinde beatus</l> <l>Et thalamo sobolisque datae laetissimus ortu,</l> <l>De qua mira canunt. An non maiore notandus</l> <l>Opprobrio, Iosippe, venis, dum prolis habendae</l> <l>Nec tibi vota calent, castos ubi spernis amores. </l> <l>Crede, nec est virtus, quae non imitabile cunctis</l> <l>Transit in exemplum; quae si transiret in omnes,</l> <l>Laus foret humano virtutem crescere damno.</l> <l>Finge alios animi eiusdem votique tenaces</l> <l>Eiusdem, quo virginitas communibus orbis</l> <l>Moribus accedat: modico post tempore splendor</l> <l>Humani generis nullo nascente peribit.</l> <l>Forte putas, Iosippe, Deo concepta placere</l> <l>Quae perdunt homines vota? At magis illa Tonanti</l> <l>Vota probanda reor, dominam quae totius auget</l> <l>Orbis naturam. Ingenito si lumine mentis</l> <l>Uteris humanae, ratione resistere nulla</l> <l>His poteris, quae connubii de lege ferebam.</l> <l>Adde, quod adversa domuique mihique tibique</l> <l>Virginitate noces, prolis quëis gaudia sanctae</l> <l>Subtrahis acceptamque nurum blandosque nepotes.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Ista Mathanides genitor, meliora reponit</l> <l>Iosippus: “Si nos mentis ratione velimus,</l> <l>Non vulgi rumore loqui, probiore movetur</l> <l>Consilio, cui vita thori socialis honestas</l> <l>Recta quidem, fundens sobolem, quae Numinis aequa</l> <l>Religione calens sacros prolatet honores.</l> <l>Pace tua tamen, o genitor, cumulantia prolem</l> <l>Connubia innupto fraus est praeferre pudori.</l> <l>Religio si grata Deo, gratamque fatebor,</l> <l>Suscepta quae prole venit meritumque parentes</l> <l>Natorum pro laude manet; tamen arbitror huius</l> <l>Vile voluntatis munus quod propria suasit</l> <l>Commoditas et segne Dei studiosa voluptas.</l> <l>Dent alii sobolem: si me pro prole dicabo</l> <l>Quod vitium est? Laus est patribus divisa iugali</l> <l>Foedere, per sobolem dare servitura Tonanti </l> <l>Viscera; forsan erit distracto in pignora patre</l> <l>Vilior integritas? Divisi in semina floris</l> <l>Nec pretium est, nec suavis odor: pecus integra sacras</l> <l>Ducitur ingratum numquam libamen ad aras.</l> <l>Nec sterilis thalamus, casti neque nescia lecti</l> <l>Virginitas probro esse potest: quod maxima vulgi</l> <l>Pars sequitur, rationis inops plerumque tuetur</l> <l>Credulitas. Superat probrum mortale pudoris</l> <l>Immortalis honos et recti gloria facti.</l> <l>Si mystam opponis, mystae mandantis ab ara</l> <l>Cognatum migrare tuum non arguo Zelum;</l> <l>Qui sacer est, nullus reus est me iudice mystes.</l> <l>Nec tamen ignoro, Nemesis quod Numinis aequa</l> <l>Non ferit hunc qui labe caret; sine crimine nulli</l> <l>Dedecus accedit; male quod morata voluntas</l> <l>Non regit et ratio quos vera redarguit actus,</l> <l>Probri materiam cumulant poenasque lacessunt.</l> <l>Nec moror, adversus vulgi quod praedicat error</l> <l>Virtuti satis est, unus si accesserit illi</l> <l>Laudator Deus: et renuens contenta vel uno</l> <l>Esse Deo, propria virtus se cuspide mactat.</l> <l>Sat mihi servati si corporis innuba virtus</l> <l>Numinis accedat placito, quod respicit unum</l> <l>Quaecumque esse animi nostri vult optima virtus.</l> <l>Dicitur Helciadae vati quod culta fuisset</l> <l>Virginitas, data signorum miranda potestas</l> <l>Et portentoso Memphim dare vota sepulchro.</l> <l>Thesbites etiam rutilis superare quadrigis</l> <l>Sidera, et ignivomos nivei candore pudoris</l> <l>Astra supergressos fertur meruisse iugales.</l> <l>Nonne etiam noster Iudae qui vota fatigat</l> <l>Promissus princeps, pariturae matris honore</l> <l>Virgineo, puros hausturus ab ubere rores</l> <l>Fertur et integris fixurus labra papillis?</l> <l>Matre illibati si de candoris amante</l> <l>Divinus nobis caelo promittitur Heros,</l> <l>Cui placet intacto nasci de ventre, pudorem</l> <l>Virgineum casto thalami non praeferet igni?</l> <l>Quis novit si forte meus placiturus eidem</l> <l>Candor, ab aeterno quod currere dicitur aevo,</l> <l>Acceleret festinus iter veniatque cupitus</l> <l>Spe citius, solvens vinctum Israëla Redemptor?</l> <l>Mi pater, humani nec virginitate timendus</l> <l>Defectus generis: nulla est, quae clauditur auro,</l> <l>Gemma gravis pretii, quae non, collata pudori</l> <l>Virgineo, levis est. Nostrae caeleste refulgens</l> <l>Naturae, par sideribus, sed vitrea honestas,</l> <l>Gaza ingens fragilisque simul, sine Numine nostris</l> <l>Corporibus servari impos. Quis posse putabit</l> <l>Tam rara genus humanum virtute perire? </l> <l>Addo, quod eventu tali, quia caelibe vita</l> <l>Praestaret thalamus, ne hominum natura ruinae</l> <l>Proxima supremo molem telluris agone</l> <l>Desereret, praeceptum esset, quod habebat Adamus,</l> <l>Connubii augendaeque novae per foedera prolis.</l> <l>Me vero donec talis iactura timeri</l> <l>Debeat, innuptum genitor dilecte relinque.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Talibus auditis placido pater ore silentem</l> <l>Alloquitur: “Flectat saltem te, nate, paternus</l> <l>Sanguis et antiquae proavis a regibus ortae</l> <l>Stemma domus, quam tu postremo haerede labentem</l> <l>Innixamque parum valida radice relinquis.</l> <l>Sanguinis ille leo nostri Iesseia proles,</l> <l>Si canitur nostra venturus origine Princeps,</l> <l>Quid Iosippe tuos fraudas hac luce futuros</l> <l>Seminis haeredes? Bona sit; rerum attamen isto</l> <l>Ordine virginitas non est bona.” Dicere contra</l> <l>Iosippus voluit, sed respondere paratum</l> <l>His interpellat genitor: “Spes sola beati</l> <l>Germinis illius nostro de stemmate, terris</l> <l>Promissi quantum decus est? Velle auspice tanto</l> <l>Aeternae pacis libertatisque carere</l> <l>Vix culpa, Iosippe, vocat.” Mox voce reponit</l> <l>Iosippus: “Magni nostra hinc censenda propago,</l> <l>Infitias nolo ire pater. Dabit aequus Olympi,</l> <l>Sed sine me promissa Deus; nec fata morari</l> <l>Me penes est: si me tanti voluisset habere</l> <l>Adiutorem operis, caelo submissa caleret</l> <l>Non mihi virginitas; nostrum concurrere tantis</l> <l>Si femur adscisset fatis, me nulla soluti</l> <l>Coniugio, genitor, superasset flamma pudoris. </l> <l>Est mihi germanus Cleophas aliique, capaces</l> <l>Quos facit immensi sanguis Iesseus honoris.</l> <l>Caelibe me restant multi hac pro laude tribules.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> “Si tamen et vinclis te connubialibus esse</l> <l>Innexum Omnipotens vellet,” pater inquit Iacob,</l> <l>“Quid faceres?” Iosippus ait: “Divina voluntas</l> <l>Lex mihi suprema est: illi contraire repugnat</l> <l>Aequa boni ratio. Quod vellet Numen, id esset </l> <l>Regula virtutis! Vitii se mergit in umbra</l> <l>Quisquis ab hac summa morum deflectit amussi.”</l> <l>Cui pater: “Est Solymis Virgo (sanctamque sororem</l> <l>Esse genetricem laetor tantae indolis Annam)</l> <l>Consobrina tibi est. Plenis iam nubilis annis,</l> <l>Committenda viro. Nymphas bona sparsa per omnes</l> <l>Huic collecta nitent: species, pudor, unus avorum</l> <l>Nobiscum sanguis, probitas et gratia; demum</l> <l>Virtutis verae simulacrum: tanta stupentes</l> <l>Prodigia, eximios templi deposcere mystas</l> <l>De thalami eventu caeli responsa coëgit.</l> <l>Auditum: dandam esse viro, cui sanguine Iudae</l> <l>Sit genitor sacroque simul cui limine stanti,</l> <l>Allatus manibus siccus – mirabile! – stipes</l> <l>Exeat in florem et fronti Babylonius ales</l> <l>Insideat. Iosippe, puto dabis; ista iubentis</l> <l>Connubium signa esse Dei!” “Nihil ambigo,” profert</l> <l>Iosippus. Cui mox genitor: “Tibi templa petenti,</l> <l>Quo cupio Iosippe migres, si talibus aether</l> <l>Occurrat signis teque hoc sponsum omine dicet,</l> <l>Connubium tantae poteris non velle puellae?”</l> <l>Iosippus contra: “De me quod talia speres,</l> <l>O genitor, frustra est: ostendent astra maritum</l> <l>Nymphae illi virtute parem. Nil praeter avitum</l> <l>Stemma mihi videor non impar, caetera longe</l> <l>A tanta virtute absum. Dilecte quiesce</l> <l>Quaeso, pater, nec nostra ultra connubia tenta.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Huic iterum genitor: “Nec plus tua vota morari,</l> <l>Nec suadere thorum meum est. Hoc deprecor unum,</l> <l>Nate, aliis temet coniunge flagrantibus oris</l> <l>Virginei formam pueris. Spes irrita siccae</l> <l>Expectare mihi pro te suffragia virgae</l> <l>Omnis erit; nihil Assyriae tibi conferet albus</l> <l>Nutritor reginae ales, nisi signa iubente</l> <l>Numine premat avis, vel siccus pronuba stipes.</l> <l>Si fatum volet arentis te germine fustis,</l> <l>Aut ave Chaldaea sponsum, Iosippe, notari,</l> <l>Certabisne Deo, aut iusso pugnabis amori?”</l> <l>Rettulit haec natus: “Frustra dulcissime perdis</l> <l>Verba, pater. Mihi nec Solymam, nec visere templum</l> <l>Est animus, nec signa novi spectare mariti.</l> <l>Cerne, pater, capitis canos utcumque capillos,</l> <l>Durata qui fronte rigent et lacte madentes</l> <l>Inter stabo procos? Me dura laboris et artis</l> <l>Instrumenta meae, serrae pauperque dolabra</l> <l>Dant inopem flagrem ditemque praeire iuventam</l> <l>Decrescens et inops!” Pater excipit: “Ista fatebor,</l> <l>Sunt hominum quae vota movent, staremque libenter</l> <l>Iudicii pro parte tui, componeret istos</l> <l>Si mundi fortuna thoros talesque pararet</l> <l>Mortalis thalamos ubi calculus. Inspicit urnae</l> <l>Excessum terrena fides; humana sequuntur</l> <l>Lumina mortales oculi. Non subditur autem</l> <l>Hic placitis hominum, sed stat caelestibus Hymen,</l> <l>Alite Chaldaea et florenti stipite, signis.</l> <l>Arbiter hic Deus est, mentis qui cuncta gubernans</l> <l>Lege suae, humani nimis imbecille videntem</l> <l>Confundit pupillam oculi. Quae stirpis origo</l> <l>Regia sit nostrae, audisti: gregis anxius infans,</l> <l>Nec fratrum dignus numerum componere David,</l> <l>Incerta humani si norma sequenda fuisset</l> <l>Consilii, pastor vixisset. At impare longe</l> <l>Fratribus evectum fortuna, totius ostro</l> <l>Arbiter aeternus regum decoravit Idumae.</l> <l>Sic Deus istius pariter vult pronubus esse</l> <l>Connubii: talem, fili mihi crede, puellae</l> <l>Decernet, frons est hominum quo caeca, maritum.”</l> <l>Hic Iosippus ait: “Credo, pater, ista, nec ullus</l> <l>Adversae fidei locus est: seu Virginis iste</l> <l>Ex hominum placito, sive aethere profluat Hymen,</l> <l>Nostra nil refert.” “Tamen, o Iosippe, parentis</l> <l>Vox est: te sacro durum non exime templo,</l> <l>Ut mihi virginei thalami, post visa reversus</l> <l>Signa (viae lentum nam ne vetat ire senectus)</l> <l>Eventum referas, almum quo Numen adorem. </l> <l>Te neque nate decet cognatae prolis abesse</l> <l>Coniugio. Vires utinam sinerent, ego praesens</l> <l>Dilectae thalamis nymphae sponsoque faverem.</l> <l>Namque (dolens recolo) moriens soror Anna petivit,</l> <l>Depositae templo immemorem non esse puellae.</l> <l>Astra licet nymphae thalamos studiosa iugales</l> <l>Expediant; et nostra illam quoque cura decebit!”</l> <l>Vocibus his tandem cessit Iosippus et urbem</l> <l>Delubrumque seni facilis promittere patri.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Cum reliquis igitur decimae prope tenvia lunae</l> <l>Cornua, quae soli fas est calcare tribuli</l> <l>Atria, Iosephus populis gentile profanis</l> <l>Interdicta subit, sacrae penetralibus Arcae</l> <l>Oppositus vultum, extrema qua parte remotus</l> <l>Religioso oculos poterat componere velo. </l> <l>Iamque aderant alii, quorum convenit eodem</l> <l>Vestibulo iuvenum numerus, qui stipite sicco</l> <l>Innixi, ambustus cuius se scipio verno</l> <l>Flore coronaret, tacito circum ore legebant.</l> <l>Interea accedunt mystae summusque sacerdos</l> <l>Non aberat, caesae pecudis legale daturus</l> <l>Obsequium; qua re proprio spectandus amictu</l> <l>Aptat ephod humeris cidarimque in vertice figit.</l> <l>Apposita femori bisso tunicaeque per oras</l> <l>Extremas vocali auro pendente sonorus</l> <l>Progreditur templique arae pro margine pronus</l> <l>Supplicat et iugulato explet sua sacra iuvenco.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Ritibus exactis templi, regione propinqua</l> <l>Alterius portae quae presserat atria lectum</l> <l>Stemma, sacerdotum pendens a legibus agmen,</l> <l>Maximus ingreditur praesul laetusque tuetur</l> <l>Egregios iuvenes signum caeleste petentes.</l> <l>Tum quoque depressas manibus sustollere in altum</l> <l>Imperat humoris vacuas et floris inanes</l> <l>Virgarum frondes. Nec opus fuit ire per omnes,</l> <l>Ne fraus ulla foret, ramorum lumine recto</l> <l>Explorare fidem, siquidem sobolescere virgas,</l> <l>Proxima bis quinti mensis tum bruma vetabat.</l> <l>Suscipiunt mandata hilares: quem quisque gerebat</l> <l>Extulit, inferiore levans a pectore fustem.</l> <l>Tollendi Iosippum autem non repperit unum</l> <l>Stipitis ambitio, invisum quem dextra premebat. </l> <l>Clam tenuit fustem, spem templo inferre professus</l> <l>Connubii nullam, nec habendae vota maritae. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Tum sacer antistes vultu conversus in altum</l> <l>Suspirat votis et verba precantia fundit</l> <l>Admonuitque Deum effati, spectabile gemmis</l> <l>Quod respondit ephod, virga florente daturum</l> <l>Atque Semiramia capiti incumbente volucri,</l> <l>Quaesitum Mariae taedarum in foedera sponsum.</l> <l>Vix pia supremus complebat verba sacerdos,</l> <l>Ecce arcana adyto valvis quo clauditur Arca</l> <l>Pictaque non visos obnubunt carbasa postes,</l> <l>Prodit Amyclaeis nive maior oloribus ales, </l> <l>Et Cyprias longe superans candore iugales:</l> <l>Lotus lacte ales, suetusque in margine pleni</l> <l>Gurgitis et liquido lactis considere rivo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Fausta fuit viridi Noëtica fronde columba</l> <l>Vim pelagi cessare docens; felicior ista</l> <l>Terrigenis, quos iam sceleris commune vorârat</l> <l>Eluvium, siccae frondi coniuncta renatis</l> <l>Ad fidei robur foliis, meliore volatus</l> <l>Augurio, certam, quae se non altius effert</l> <l>Humanae pupilla spei, signante salutem.</l> <l>Aeternae o mentis lusus! Quae naufraga regna</l> <l>Emersura freto, ramum mordente columbâ</l> <l>Praemonuit; sic damnatam non impare stirpem</l> <l>Indicio novisse dedit, quod labe paterna</l> <l>Naufraga posteritas, domitis iucunda procellis,</l> <l>Ad placidas vitae secura rediret arenas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Proxima iam niveis superaverat atria pennis</l> <l>Ales et inde avidos sua signa videre tribules</l> <l>Adveniens gestire facit totoque volantem</l> <l>Ore sequi: primum lentis illa atria circum</l> <l>Pervolitat pennis factoque ter orbe per amplum</l> <l>Vestibuli spatium, pennas immota propinquat</l> <l>Frontibus. Extremoque aulae pro limine stantem</l> <l>Spectat Iosephum: mox se reperisse mariti</l> <l>Virginei vultus, ala plaudente docebat.</l> <l>Hunc petit, atque caput pedibus premit: ille sedentem</l> <l>Vertice ter pulsam terque ad sua colla reversam</l> <l>Fuste fugat. Virgam sed qua fuit icta volucris</l> <l>(Quam non ante velut reliqui, prout mysta iubebat</l> <l>Sed tunc cum volucris fuerat pellenda, levârat) –</l> <l>Mirandum! – florere videt siccumque repente</l> <l>Humore et verno vestiri cortice ramum.</l> <l>Ignarus quid agat, pallet, timet atque trementi</l> <l>Corpore Iosippus curas consumit inanes.</l> <l>Consilium quo signa premat vitetque iugales</l> <l>Virginis agnatae taedas inquirit et omnem,</l> <l>Si qua parte locus latebrae, circumspicit aulam.</l> <l>Ut tamen occurrit menti, caelestibus ista</l> <l>Auspiciis peragi et divinum Numen apertis,</l> <l>Singula dum librat, cernit disponere signis.</l> <l>“O Deus,” affatur tacitus, “quocumque volentem</l> <l>Stringe iugo, quocumque lubet, duc tramite – pergam,</l> <l>Arbitrii lux fida mei. Quacumque iubentem</l> <l>Ire sequar placitique tui fulgore tuique</l> <l>Imperii me lege regam nutusque tuebor.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Iosippum interea, signo noto omnibus, ales</l> <l>Deserit et leve commotis petit abdita pennis</l> <l>Limina, quae sponsum designatura reliquit. </l> <l>Plaudebant hilares mystae totamque per aedem</l> <l>Sancitum caeli auspiciis hymenaea sonabant. </l> <l>Iosippum spectare omnes perque atria laeto</l> <l>Murmure felicem, tantis vulgare maritum</l> <l>Electum signis, cuius superantibus omnem</l> <l>Fortunam voluit Numen concurrere taedis. </l> <l>Excipiunt humilem vultu summumque minores</l> <l>Ante patrem statuunt mystae; cui praesul amico</l> <l>Ore favet caeloque dato gratatur honori. </l> <l>Ille ut erat faciem demissus, fronte serena</l> <l>Compositus, qua compressis in corde procellis</l> <l>Prodidit effigiem mentis, cui ore locutus</l> <l>Dicitur: “O alme antistes, mihi vota mariti </l> <l>Est numquam mens passa iugi. Vixi impare castis</l> <l>Pectore connubiis, nec<note place="foot" n="*">574 nec : neq</note> me, nisi fervidus isto</l> <l>Iussisset genitor, vidissent stare tribules</l> <l>Vestibulo, vitantem omnis nexusque facesque</l> <l>Foederis, octavo quamvis persaepe probatum,</l> <l>Dissimilem numquam servant me tempora lustro.</l> <l>Quid modo spectato iubeat Deus alite, quid me</l> <l>Flore repente, olim virga tellure recisa,</l> <l>Erumpente velit” (virgamque ostendit, ab ima</l> <l>Parte tui siccam, qua flos eruperat autem</l> <l>Veris erat facies) “quamvis prodentia sponsum</l> <l>Virginis esse ferant cognatae signa, minister</l> <l>Numinis o venerande, doce placitumque iubentis</l> <l>Pande, mihi fixum cui stat parere, Tonantis.”</l> <l>Huic praesul: “Qua gente venis, quo patre domoque,</l> <l>Quae regio tibi, quod nomen?” “Pater,” inquit, “Iacob</l> <l>Est mihi, Davidis soboles, mihi nomen Ioseph</l> <l>Urbe Sepphorea genito.” Cui mysta reponit:</l> <l>“Te, bone vir, notis Deus ad connubia signis</l> <l>Praeparat et sacra quae venit in aede, puellae</l> <l>Esse iubet sponsum; nec te qui flore virescit</l> <l>Ancipitem stipes, nec avis librata relinquit.</l> <l>Nec dubitare potes, vera haec a Numine missa</l> <l>Prodigia: infernae valet hic quae fraudis inesse</l> <l>Suspicio? Numquam niveae, tibi vertice qualis</l> <l>Consedit, furvo veniunt a Dite columbae,</l> <l>Sed coraces nigri et simili fuligine tincti</l> <l>Fetentes faciunt Erebi ludibria capri. </l> <l>Aridus enato quod flore repullulet, uno</l> <l>Temporis in puncto stipes, premit omne sagacis</l> <l>Ingenium Stygis. Ac veluti consurgere tantum</l> <l>Daedala naturae virtus nequit, exeat usta</l> <l>Actutum de fronde viror, minus ipsa reorum</l> <l>Spirituum labes: natura his omnia posse</l> <l>Concessit quod sola potest, rude caetera robur.</l> <l>Nec nostrum nos fallit ephod, quo scimus iisdem</l> <l>Fata maritales taedas decernere signis.</l> <l>Quare age, Iosippe, et postquam te crastina Phoebi</l> <l>Exolvet strato lampas, comitatus amicis</l> <l>In sacra templa redi, nexisque in foedera dextris</l> <l>Connubio iungam stabili precibusque piabo.”</l> <l>Haec effatus abit mystes, templumque relinquit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Te quoque delubro pariter, Iosippe, profectum</l> <l>Multa animo, quas signa notent caelestia taedas,</l> <l>Volventem; eximiam primae quod flore iuventae,</l> <l>Certantem aetheriis geniis virtute puellam, </l> <l>Aetatis tibi non modicae, cui totus egenis </l> <l>Par census, manuum labor; aeternique pudoris</l> <l>Constanti nuptam exhibeant; tandem omnia curae</l> <l>Divinae aptantem Cleophae domus hospita fratris</l> <l>Collegit, quem tunc cum prole et coniuge flammae</l> <l>Fonte haustae, Solymis pietas festiva tenebat.</l> <l>Ut consumpta dies, quid lux oritura laboris</l> <l>Latura est, plenus curarum lumina somno</l> <l>Oppressus positis stratis indormit Ioseph.</l> <l>Cui facile ut primum mentem vis alta soporis</l> <l>Invasit, variae venêre ad somnia formae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Prima fuit facies simulans spectare verendum</l> <l>In templo mystam. Quo mox accedere visus</l> <l>Ipse manumque sibi praesenti extendere Sponsae</l> <l>Iussus, humi fixo cunctatur lumine dextram. </l> <l>Cumque iterum palmas ad foedera posceret Hymen,</l> <l>Dat pavidam retrahitque manum fususque per omnem</l> <l>Humor abit frontem pariterque trementia molles</l> <l>Ora rigant lacrymae, taedas non velle fatentes.</l> <l>Nec tamen evigilat, sed semisopitus in auras</l> <l>Corpore sublatus medio, suspiria anhelo</l> <l>Ore trahit: vultus fletu et sudore madentes</l> <l>Sicut erat maestus tergit, dein corpore toto</l> <l>Prima tepentis adhuc implet vestigia spondae. </l> <l>Ut simulacra reses repulit fallacia somnus, </l> <l>Sopito veris accessit caelica formis</l> <l>Visio Iosepho: caelo descendere vidit</l> <l>Aligerum. Postquam fictis sibi corpus inani</l> <l>Aethere densâsset membris, spectabilis ille</l> <l>Ales erat vigilique etiam par luce teneri.</l> <l>Quiverit impressis animo licet ille figuris</l> <l>Sopito effigiem talem proponere, qualis</l> <l>Corporis est vultus, sed semisopita valeret</l> <l>Hunc etiam Sponsi legere ut pupilla, videri</l> <l>Non habilem clausit iuvenili in corpore mentem.</l> <l>Non erat hic Morpheus, pigri ingeniosa soporis</l> <l>Progenies, humani imitator strenuus oris, </l> <l>Apparere potens fallentis imagine vultus,</l> <l>Lucis inops, nimius fraudis; sed fallere prorsus</l> <l>Impos, ab ignavo nisi cui patre languida somno</l> <l>Frons cadit et lassa vigor a cervice recedit.</l> <l>Mentitur Morpheus, solida sed fronte Tonantis</l> <l>Aliger accessit: chlamidis florente colorum</l> <l>Vere licet tectus, faciem iuvenile venustam</l> <l>Praetulerit; simplex fuerat sed flamen et aura.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Luce fuit circum, qua solem aequabat, amictus;</l> <l>Labra genasque rosae similis; cui eburnea cervix,</l> <l>Frons spatiosa nives gutta Sidonide mixtas</l> <l>Exhibuit. Iuveni, qui formosissimus heres</l> <l>Regius, aut si quis fortassis pulchrior illo,</l> <l>Par fuit Aligeri spectato in corpore vultus.</l> <l>Splendida caesaries lectoque in tenuia molles</l> <l>Fila pilos imitante auro; quibus addita lucis</l> <l>Sphaera potens, valuit Phoebeae prodere partem</l> <l>Esse comae raptosque suo de vertice crines. </l> <l>Vestis erat nivea pendens cervice, sub imum </l> <l>Fusa genu scapulasque super collecta, decoris</l> <l>In cubitos fluxit manicis laxasque paratis</l> <l>Numinis imperio dextris non strinxerat oras. </l> <l>Pectora munierat Tyrio quae prodit aheno</l> <l>Purpura, subtextum filis mordentibus aurum,</l> <l>Renibus adstrinxit gemino quam balteus orbe.</l> <l>Hinc sinuosa chlamis, nec parti longior uni, </l> <l>Crura valens picto referire rubentia limbo,</l> <l>Permutare situm facilis reflantibus auris,</l> <l>Ut levia adverso variantur suppara vento. </l> <l>Totius unus erat tunicae color, ignea qualis</l> <l>Sole repercussi facies solet esse pyropi.</l> <l>Vincla fuere pedum, veluti Cyllenia, Serum</l> <l>Stamine turgentes circum stringentia suras;</l> <l>Inque modum socci medio sistentia crure</l> <l>Aurea velabant celeres talaria plantas.</l> <l>Ala duplex humeros ornabat, concolor auro</l> <l>Intermixto aliis formis: pars qualis echini</l> <l>Sidonii sanguis, pars qualis lilia tingit, </l> <l>Quique rosas violasque color, qualisque smaragdis</l> <l>Est facies, qualisque Afris est fructibus ardor.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Taliter efficto sibi puro ex aethere vultu</l> <l>Missus Iosepho se nuntius exhibet ales.</l> <l>Qualia sopitae menti ludibria clausae</l> <l>Pupillae languore patent, caelestis amavit</l> <l>Spectari genius talique est voce locutus:</l> <l>“Ostensum signis noli, Iosippe, morari </l> <l>Coniugium, cui te Numen, cui culta probavit</l> <l>Integritas: nulla hic aderit iactura pudoris,</l> <l>Nec thalamus communis erit prolisque cupido.</l> <l>Virginitate tua maius servare pudoris</l> <l>Prodigium dabitur: Virgo magis illa maritum</l> <l>Vitaret quam tu Sponsam, nisi Numinis uno</l> <l>Imperio, Sponso tibi custodique futuro</l> <l>Cederet. Amborum de virginitate iugali</l> <l>Exurget nexus, cuius contingere vota</l> <l>Nonnulli poterunt, sed fructum apprendere nulli.” </l> <l>Dixerat haec visus dictisque evanuit Ales. </l> <l>Hausta viro facies auditaque verba loquentis</l> <l>Aligeri somnoque gravis sua somnia clare</l> <l>Vidit Iosephus. Tanta qui luce potitus</l> <l>Librat an haec vigili, seu nocte appareat atra</l> <l>Sopito rerum species; dubioque sopore</l> <l>Depresso didicit, non has potuisse figuras</l> <l>Insomni monitusque animo non sensibus haustos.</l> <l>Ille fidem nocti praestat verumque Tonantis</l> <l>Aligerum credit data verba tulisse ministrum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Nox erat et necdum niveos ostenderat orbi </l> <l>Nectaris aetherei saturos Aurora iugales,</l> <l>Haec animo tacitus secum dum fatur Ioseph:</l> <l>“Omnibus adversus thalamis custode severo</l> <l>Ostia servabam mentis, chalybemque serasque</l> <l>Apposui, ne quis fibris irreperet ardor.</l> <l>Nescivi tamen et thalamis procul esse maritas</l> <l>Posse faces animumque unum illaesumque pudorem.</l> <l>Si quoque novissem, tantae quo fine puellae</l> <l>Connubium peterem, merito mihi cedere tantae</l> <l>Quo possent virtutis opes, sperare nequivi.</l> <l>Numinis imperio cogor signisque: quid ultra</l> <l>Consilii mentisque tuae, Iosippe, requiris? </l> <l>Naufragium tutae numquam passura pavesce</l> <l>Vela pudicitiae. Siquidem te caelica mergi</l> <l>Immunem promissa dabunt, Iosippe, iugales</l> <l>Virginis electae laquei curaeque quid obstant?</l> <l>Imperat hoc Numen, satis est: sit pectore fixus</l> <l>Immotusque calor, quaecumque pericula tandem</l> <l>Obveniant mandante Deo iuga casta subire.</l> <l>Sufficient <note place="foot" n="*">742 Sufficient : Sufficiet</note> vires oneri quod praecipit aether.</l> <l>Haec mea iam Virgo est: erit haec mihi nobile summae</l> <l>Depositum veluti gemmae, quam credit egeno</l> <l>Numen Iosepho. Placet huic custode teneri</l> <l>Iosippo Mariam: poterit mihi stringere maior</l> <l>Nulla animum, posthac quam Virgo coniuga, cura.</l> <l>Si pupilla Dei Virgo est, ego deside numquam</l> <l>Obsequio caelestem oculum servare paratus,</l> <l>Fidus ero custos. Felix si lumine nupta</l> <l>Respiciat me Virgo suo, si cura Tonantis</l> <l>Est Virgo, mecum curam si dividat author</l> <l>Omnipotens, laus quanta mihi est? Pulcherrima caeli</l> <l>Portio si Virgo est, terrae si gloria, Iudae</l> <l>Splendor et Isacii melior si sanguinis<note place="foot" n="*">755 sanguinis : sanguis</note> heres,</l> <l>Caelicus indutus carnem si dicitur Ales,</l> <l>Si non effigies, sed virtus ipsa, stuporis</l> <l>Materies, et forma Dei (de Virgine dici</l> <l>Haec etenim saepe aure tuli) quo munere Numen</l> <l>Te decoret, Iosippe, vide! Caeli aliger esse </l> <l>Quisque cupit nymphae famulus, pro coniuge cedit</l> <l>Quae Iosippe tibi. Dicar quidcumque: maritus,</l> <l>Vir, custos, sponsus, servum tamen esse fidelem</l> <l>Me sibi comperiet Virgo, dominaeque probari</l> <l>Verna meae aut gazae tutor caelestis amabo.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Iam nova Virginei Iosippo flamma calebat</l> <l>Addita connubii, pigros ut ferret Eoi</l> <l>Solis equos tardare diem tempusque cupiti</l> <l>Foederis, astrorum lux importuna teneret.</l> <l>“Memnonias,” inquit, “cur tandem, Aurora, fenestras</l> <l>Non aperis, cur non, Titan oriture, relinquis</l> <l>Eoum superasque salem, cur sidera lentis</l> <l>Volvuntur casura globis? Necdum aethere signa</l> <l>Atlantea cadunt et necdum Taurus ab alto</l> <l>Praecipitat meliusque sui vi ponderis astrum</l> <l>Sublevat adversa pandens nova lumina sphaera?” </l> <l>Talia, ubi necdum desissent noctis opacae</l> <l>Scintillare faces, animo volvebat Ioseph. </l> <l>Mitior illorum calor est leviorque cupido,</l> <l>Virginitas quorum moritura iugalibus ardet</l> <l>Ad prolem thalamis; multo minus aestuat ille</l> <l>Pacta iuventa tuis accensus amoribus, Hymen,</l> <l>Iosippo aeterni numquam violanda pudoris</l> <l>Quam caleat concepta fides. Quas pronuba caeli</l> <l>Gratia vult taedas ardere, potentius urunt,</l> <l>Quam terrena quibus dat parca alimenta voluptas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Iamque Aurora novis Phoebi surgentis Eoo</l> <l>Aequore fulgebat radiis Taurusque feroci</l> <l>Stabat horizontem supra non integer ore,</l> <l>Uno oculi splendore minor. Nec Pleias ulla</l> <l>Visa polo, cum germanum Iosippus amice</l> <l>Affatus Cleopham cunctas ex ordine promit</l> <l>Connubii curas nocturnaque visa recenset.</l> <l>Cui frater: “Quanta, dulcis germane, videtur</l> <l>Sorte favere Deus! Mariam (quàm grandia spargit</l> <l>Rumor et eximiae quas urbs Solymaea puellae,</l> <l>Quas laudes Iudaea canit!) tibi praeparat aether,</l> <l>Tot Charitum nimiam donis, Iosippe, maritam.</l> <l>Connubii praecide moras, caelestibus esto</l> <l>Aequus prodigiis! Signata amplectere taedis</l> <l>Tempora, divinis frater cave nutibus obsta;</l> <l>Immo, Dei vultum te respicientis adora.</l> <l>Horum ego qui suasor tibi sum, nec inutile iungam</l> <l>Obsequium: cum causa volet, tibi copia semper</l> <l>Fratris erit rebusque tuis, mihi si qua facultas,</l> <l>Opportunus ero. Tantum te Virgine dignum</l> <l>Ne prohibe, ventura Deo germane relinque.</l> <l>Et quoniam sacro, prout te supremus ibidem</l> <l>Praemonuit mystes, hodie te stare decebit </l> <l>Vestibulo dextrâque fidem gemmaque pacisci;</l> <l>Aureus in nullos qui transiit hactenus orbis</l> <l>Articulos emptoque rubens amethystus in auro,</l> <l>Iam tuus est, Iosippe. Thori quod iussa iugalis</l> <l>Non invita dabit, deero nec fidus ituro</l> <l>In templum comes. Agnati quoque sanguinis idem</l> <l>Est animus: venient, festi quos annuus ignis</l> <l>Excivit Solymam propriis e sedibus ardor.</l> <l>Hic venerandus adest grata cum coniuge mystes</l> <l>Melchi Hebronites, qui sanguine tangit Elisam,</l> <l>Cui eadem nobis, eadem sponsaeque propago!</l> <l>Quam doleo Solymam non accessisse, mariti</l> <l>Zachariae amissae luctu prostrata loquelae.</l> <l>Bis Phaëtonteo sese iam lumine Phoebe</l> <l>Exuit, in tacitis quod maesta penatibus haerens</l> <l>Elisabeth, prodire palam quo nescio fato</l> <l>Saucia non audet. Vel quo discrimine vocis</l> <l>In templo cum thura daret, verbi impote lingua</l> <l>Zacharias fari vetitus, dat noscere nemo.</l> <l>Fert tamen hoc rumor: steriles quae vixerat annos</l> <l>Hactenus Elisabeth, seram et sine prole senectam</l> <l>Attigit. Ex muto (factum mirabile!) mysta</l> <l>Nunc utero fecunda tumet; partusque senilis</l> <l>Forte maritali tecto prodire modestam</l> <l>Non patitur matrem. Reliquas tamen urbe frequentes</l> <l>Cognatasque nurus cognatorumque virorum</l> <l>Pectora spectabis: nemo horum negliget absens</l> <l>Optatis, germane, tuis data tempora taedis.”</l> <l>Dixerat haec Cleophas germanique apta loquentis</l> <l>Iosippo vox visa fuit placitumque supremi</l> <l>Numinis apposite rem disponentis adorat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Lampas Idumaeos iam se Phoebeia supra</l> <l>Extulerat montes, cum procurante videret</l> <l>Germano fraterna peti non simplice coetu</l> <l>Limina, cognatas matres aliquosque probata</l> <l>Aronis de stirpe viros, quëis praebita solis</l> <l>Libertas, thalamos Iudae cum prole pacisci. </l> <l>Hic agnatae aderant, Solymae quas miserat urbi</l> <l>Nazara, sive Hebron nuptas: hic Melchias aevi</l> <l>Iam matura parens, hic Ephrataea Rebeccae</l> <l>Progenies, geminae, tempus queis nubile, natae. </l> <l>Hic Galilaea Esther cum Bethlemitide socru,</l> <l>Iosippo cognatae omnes, ad proxima cuius</l> <l>Foedera, sidereis sed praecurrentibus ibant</l> <l>Aligeris, carmen Sponsis plausumque daturis.</l> <l>Ingressi templum concessa tribulibus intrant</l> <l>Atria venturumque ad pacta iugalia mystam</l> <l>Supremum expectat optantque ardentius omnes</l> <l>Cognatae augustos vultus cognoscere nymphae. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Interea Virgo, praesto quam ex aethere lapsus</l> <l>Visu hominum procul atque intra sua tecta morantem</l> <l>Scire dedit genius quae sors, quae regia stirpis</l> <l>Nobilitas pietasque viri, quem caelica lectum</l> <l>Signa palam, vitae comitem dixere maritum,</l> <l>Divinis, hac mente frequens, parere vovebat</l> <l>Imperiis, haesura viro, quicumque pudoris</l> <l>Virginei custos, signum sortitus adesset.</l> <l>Ut primum monita accepit, pro foedere dictam</l> <l>Advenisse diem mystasque indicere sacri</l> <l>Accessum templi, non segnis paruit, altâ</l> <l>Pectoris orsa humiles taedas accendere flammâ. </l> <l>Illa ut semper erat contecta decentibus artus</l> <l>Induviis, quas externi studiosa decoris</l> <l>Non confecit acus, filum sed candida duxit</l> <l>Simplicitas. Non quas Tyrio versavit aheno</l> <l>Docta manus, vel nere Phrygum suevere puellae,</l> <l>Sed rudibus contenta stolis, quas ipsa probaret</l> <l>Et cuperet, si membra darent mortalia, virtus.</l> <l>Egreditur tectis Virgo decorata modesto</l> <l>Tegmine, quod pecudes et quod Solymaea dedere </l> <l>Vellera, quëis pretium Virgo dabat, omnibus essent</l> <l>Ut Serum et regum non inferiora potentum</l> <l>Velleribus, quae Sidonio saturata veneno</l> <l>Sanguineas altis acuunt in regibus iras. </l> <l>Mitior haec agnis Virgo, quam veste gerebat</l> <l>Effingebat ovem; mitisque lacinia fili</l> <l>Apta fuit, miseris pronae quae viscera nymphae,</l> <l>Stamine mansuetae pecudis contexta, notaret.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Huic animi virtus chlamidi par: illa pudico</l> <l>Non festina ibat, sed vera modestia passu</l> <l>Quo graderetur, adit templi sponso ante petitum</l> <l>Vestibulum, comitata sacris, quas illius ingens</l> <l>Gratia pellexit, decoranda ad foedera nymphis. </l> <l>Florentes inter iucundior Anna puellas</l> <l>Ibat anus, cuius meritis viduoque pudori</l> <l>Scire datum (rapto thalami consorte, bis octo</l> <l>Lustra enim templo precibus lacrymisque dicarat)</l> <l>Per praesentia pacta, per hos ipsos Hymenaeos,</l> <l>Promissus Iudae pacis quod surgeret author.</l> <l>Ibant una omnes, sed mox ex omnibus unam</l> <l>Iosippi Sponsam, quamvis nullo hactenus haustam</l> <l>Lumine, novisses Mariam: quam frontis et oris</l> <l>Gratia, simplicitas, maiestas, forma beatis</l> <l>Proxima spiritibus, ne non discernere posses,</l> <l>Non fecere parem reliquis, quas protulit orbi</l> <l>Formosus Iudae sanguis speciesque Sionis.</l> <l>Gratia sidereo vultu decorata pudicis</l> <l>Moribus accessit, veluti si dentibus Indis</l> <l>Purpura, Sidonio vel gemmeus incubet ostro</l> <l>Fulgor et Eoum pictis laquearibus aurum.</l> <l>Hanc spectare omnes cupidi, spectare sed illa</l> <l>Quemquam oculis demissa pavet. Processit Ioseph</l> <l>Obvius; illa pii vultum venerata iugalis</l> <l>Custodisque sui, de quo sibi pluribus aether</l> <l>Prospexit signis, famulae se voce suumque</l> <l>Hunc dominum appellat, consobrinumque salutat.</l> <l>Iosippus contra, aethereae certare puellae</l> <l>Officiis propensus ait: “Lectissima Virgo,</l> <l>Non me praesentes audacia poscere nexus,</l> <l>Nulla maritales accendere pronuba taedas</l> <l>Flamma fuit peregrina mihi. Quin si qua fuisset</l> <l>Fax animi, desiderium fortasse tuarum</l> <l>Caepisset Charitum, at tantae virtutis habendae</l> <l>Nulla mihi ratio spem, nec fortuna dedisset.</l> <l>Post tamen, ut nosti Virgo, lex unica nostri</l> <l>Connubii Deus est. En me tibi, nympha, fidelem</l> <l>Iosippum, nec dico virum tantaeque maritum</l> <l>Coniugis, aeterni sed quo mansura voluntas</l> <l>Obsequii nunc incipiat, volo dicere servum.</l> <l>Cognatam dominamque colam teque aetheris astrum</l> <l>Suspiciam, te depositum caeleste tuebor.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Fixit humi Virgo maestum testantia pectus</l> <l>Lumina, non gratos quando castissima Sponsi</l> <l>Flamma reponebat titulos, tinxitque pudicus</l> <l>Virginis ora rubor, faciesque, ut purpura lacti</l> <l>Si puro adveniat, Tyrii si sanguis echini</l> <l>Influat Arctois nivibus, si candida tingat</l> <l>Vellera Sidonium primo cum bullit ahenum,</l> <l>Muricis utque ebori sanies infusa rubebat. </l> <l>Nec lacrymis tenuit Virgo, lacrymisque decorem</l> <l>Auxerat, Eois veluti quae crescit in hortis</l> <l>Pulchrior a guttis rosa roscida matutinis.</l> <l>Attoniti stabant cognati, utriusque stupentes</l> <l>Ad laudem Sponsi; quëis tunc non plura locutis</l> <l>Pacta probaturum suadent accedere mystam. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Iste Theophilides fuerat, qui lumine sponsos</l> <l>Adverso sed amicè tuens, divina mariti</l> <l>Ostensi per signa ingens librabat honoris</l> <l>Pondus, adorandae nacti connubia nymphae.</l> <l>Tum Mariae perpendit opes, cui caelica dotis</l> <l>Contigit ubertas, divinae lucis in unam</l> <l>Collatis gemmis; quas promicuisse serenis</l> <l>Virtutum radiis Solymae sacraria narrant. </l> <l>Haesit ut in vultu iuvenum, penetrare futurum</l> <l>Connubii eventum tentat fructumque daturos</l> <l>Communem thalamos ignaro in pectore versat.</l> <l>Tandem ait: “O Sponsi, vobis immota voluntas</l> <l>Coniugii si lege calet, componite dextras.”</l> <l>Admoniti parent animumque fatentibus adsunt</l> <l>Ad commune iugum dextris; nexisque pudicè</l> <l>Articulis, purae fidei consortia firmant.</l> <l>Iosippus Mariae, dederat quam fratria gemmam,</l> <l>Porrigit ad fidei signum sponsamque relato</l> <l>Gemmato in digitos pro more paciscitur auro. </l> <l>Pronubus Ausoniis hic Virginis annulus oris</l> <l>Splendet adhuc urbisque umbras, Perusina, penates</l> <l>Condecorat fortuna tuos; quo munere quondam</l> <l>Connubii signata fides, modò Virginis isto,</l> <l>Perpetua ipsius vobis devincta metallo</l> <l>Est pietas. Istâ nescit nisi fausta pacisci</l> <l>Virgo, suae fidei falsae non iudice gemmâ. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Antistes vero, tactis communia palmis</l> <l>Vota videns, iubet esse ratum quod mutuus ardor</l> <l>Composuit foedus, vitae cui prospera poscit</l> <l>Talibus auspiciis: “Vestro, precor, este beati</l> <l>Coniugio semperque animis concordibus ite</l> <l>Quo virtus probitasque vocat. Sis nupta fideli</l> <l>Grata viro, fecunda utero partusque benigna</l> <l>Expediat Lucina tuos serosque nepotes</l> <l>Aspicias longaeva parens, quos sanguinis ordo </l> <l>Quartus et ulterior proprio de stipite natis</l> <l>Ob sobolem laetis numeret descendere ramis.</l> <l>Sis pia, sis prudens felixque attingere primas</l> <l>Isacias virtute nurus: sollerte Rebeccam</l> <l>Vince animo, placidis Abigail moribus esto,</l> <l>Fecundis Liae thalamis, Rachelis amore,</l> <l>Et constante oris forma vultuque placeto!</l> <l>Prole, pudore, fide, pietate, propagine cunctas</l> <l>Una Palaestinas praeeas, rogo, nupta maritas!”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Ritibus expletis templi, pro more paternos</l> <l>Virgo alias desponsa lares subitura fuisset;</l> <l>Nec foret eiusdem sponso data copia tecti,</l> <l>Limine festivus donec sollemne puellam</l> <l>Exciperet proprio sponsus. Sed utroque parente</l> <l>Orba petit Virgo, sacris penetralibus istum</l> <l>Expectare diem, donec sollemnior aequo</l> <l>Tempore componat solitos Hymenaeus honores,</l> <l>Utque foris liceat sponso custode morari. </l> <l>His precibus mystas, istis quoque Virgo fatigat</l> <l>Et sponsum votis, talem sed utrisque paratis</l> <l>Indulgere moram, non se prius intulit aedis</l> <l>Sacrae adytis, Iosippum ista quam voce teneret:</l> <l>“Te Dominum, Iosippe, meum rerumque mearum</l> <l>Quem statuit Deus, ingratum nequit esse tuenti</l> <l>Divini iustum placiti<note place="foot" n="*">1004 placiti : aplciti</note>, si nupta iugalem</l> <l>Observo demissa meum. Iosippe, rogandus</l> <l>Es mihi, cum fatis cedant mihi tecta paternis</l> <l>Debita, ubi muris sublimibus eminet alta</l> <l>Nazareth: haec hortus iungit sibi laetus opaca</l> <l>Arbore, quas inter (memini bene) sueverat umbras</l> <l>Anna parens multis tempus consumere votis</l> <l>Prona caput, lunata genu rectisque potentem</l> <l>Implorare Deum palmis. Iosippe, quid obstat</l> <l>Nos colere externo vacuos herede penates?</l> <l>O quantum ista mihi domus appositura caloris</l> <l>Aetherei, quantos divini luminis haustus,</l> <l>Quantum virtutis, spectanti utriusque parentis</l> <l>Praeclaros pietate lares? Memorata docebunt</l> <l>Me loca divino instructas iterare frequentes</l> <l>Igne preces, ubi lucis inops pupilla paternae</l> <l>Maternaeque legam pariter vestigia flammae.</l> <l>Insuper et veteris praeconia dicere famae</l> <l>Accepi sanctum Domini similemque Tonanti</l> <l>Heroëm venturum illuc urbisque futurum</l> <l>Municipem nostrae. Fieret quae copia tanti</l> <l>Regis adorandi, quales contingeret isto</l> <l>Divinae ambrosiae latices haurire profundo!</l> <l>Nec procul esse aiunt tempus quo Nazareth almum</l> <l>Excipiet fecunda Ducem frontemque coronet</l> <l>Illa suam tanto mittent quem sidera flore. </l> <l>Hoc mihi stat votum: cum me deducere templo</l> <l>Mens fuerit, domui potius, Iosippe, paternae</l> <l>Restituas sedesque illas dominusque paterque</l> <l>Ipse colas, proprioque probes ea limina voto.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Haec ubi dicebat Virgo, Iosippus amica</l> <l>Aure tulit, quae sidereo stillantia melle</l> <l>Verba dabat castosque loquens afflabat amores. </l> <l>Ut dixisse satis visa est, hoc ille resolvit</l> <l>Ora sono: “Dominum non es tibi nacta iubentem</l> <l>Virgo, sed acceptis, mea quo connubia tendunt,</l> <l>Adictum obsequiis comitem; placitique vigebit</l> <l>Me penes aequa tui ratio semperque tuorum</l> <l>Fixa meis inerit verborum flamma medullis.</l> <l>Quod cupis, et ratio tuaque explorata voluntas</l> <l>Efficit esse ratum: nobis generosa petetur</l> <l>Nazareth et patrii dabitur tibi copia tecti.</l> <l>Calcatos repetes utroque parente penates,</l> <l>Amborum pressura piae vestigia flammae.</l> <l>Horum audita sacros probitas compellet ad aestus</l> <l>Iosippum quoque: quantumvis ubicumque morari</l> <l>Sors tecum mihi laeta dabit, scio, nulla sequendae</l> <l>Aequior occurret, quam tu probitatis imago.”</l> <l>Hac voce erubuit Virgo dictâque vicissim,</l> <l>Quam purus dictabat amor, cessere salute.</l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="7"> <head>IESSEIDOS LIBER VII. </head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Foedere completo solitos desponsa penates</l> <l>Virgo subit, dum vota sui generosa pudoris,</l> <l>Scilicet ut fanum, donec sollemnior Hymen</l> <l>Tradendaeque viro tempus legale veniret,</l> <l>Incoleret, mystae faciles sponsusque tulisset.</l> <l>Iosippum Solyma nil vero morante paternus</l> <l>Lar rapuit, pactae genitor quo vincula taedae</l> <l>Aure tulit missaeque polo portenta columbae</l> <l>Florentisque omen virgae; quo denique nuptae</l> <l>Virginis et sparsae maiores murmure famae</l> <l>Percepit virtutis opes animamque calentem</l> <l>Numinis aethereumque micans per lumina pectus,</l> <l>Exiliens thalamo (tunc imbecillia strato</l> <l>Membra fovere senex aevo languente solebat)</l> <l>Et nexas genitor sustollit ad aethera palmas,</l> <l>Et sic ore refert: “Superi vim cuncta moventis</l> <l>Flaminis agnosco, patriis cum aethera numquam</l> <l>Difficilem monitis durum non ante probavi,</l> <l>Quam Solymae templum ut peteres te, nate, rogasse.</l> <l>An non ista Deo afflatus, Iosippe, monebam?”</l> <l>Cui ille: “Hae, genitor, solo mihi Numinis ardent</l> <l>Imperio taedae. Tamen et cognata puellae,</l> <l>Me quibus adstrinxit caelum, connubia tantas</l> <l>Eliciant animi flammas, ut solius ergo</l> <l>Virginei affatus, merces cuicumque futura</l> <l>Esset (vera fero, genitor) non parva labori.</l> <l>Non hominis, sed forma Dei est: qua purius ullum</l> <l>Sumere membra nequit caeli mortalia flamen.</l> <l>Felix Anna parens, felix Iesseius isto</l> <l>Germine Davidis sanguis: confluxit in unam</l> <l>Stemmatis istius probitas et gratia nympham.</l> <l>Meque reor caelo gratum consortia tantae</l> <l>Sortitum nuptae; pro qua mihi nulla dolorum</l> <l>Stat fixum vitare pericula, nulla iugalis</l> <l>Constanti non ferre animo discrimina curae,</l> <l>Obsequium ut pactae referam non triste puellae.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Fertur huic contra sic esse locutus Iacob:</l> <l>“Nate, meae poterat qualis prior esse senectae</l> <l>Gloria, quam, Iosippe, tuis quae gaudia taedis</l> <l>Grandaevo venere patri? Miracula caelo</l> <l>Delapsae sunt haec sortis. Iesseia regum</l> <l>Progenies Virgo cunctanti accedere sponso</l> <l>Quod potuit, cuius flammis thalamisque calebat</l> <l>Isacius iuvenum, celsusque a stemmate sanguis. </l> <l>Forte tamen nullum tantae flagrasse puellae</l> <l>Vultu crediderim, cuius caelestis imago,</l> <l>Praeclaraque etiam Davidis origine maior</l> <l>Effecit virtus, quivis ut dotibus esset</l> <l>Virgineis impar; fieretque ut propria nullus</l> <l>Vota verecundus non accusaret amator.</l> <l>Si te, nate, pari voluit formidine pressum</l> <l>Connubialis amor, castosque proinde morari,</l> <l>Quiverit aligeris Virgo si par Hymenaeos,</l> <l>Nil mirum, Iosippe, fuit, sed summa vetabat</l> <l>Quam dare Virgineae frontis reverentia dextram</l> <l>Composuit celsis descendens calculus astris.</l> <l>Venturum inde orbi quondam mens augurat ingens</l> <l>Hac taeda flagrante iubar, sed quale sit illud </l> <l>Non capio: sublime quidem quodque, ominor, altum est,</l> <l>Quo tamen et fandi vires animique labascunt.</l> <l>Memnona liquentem cum iam pars ultima noctis</l> <l>Proderet Auroram, tenerae mihi visa maritae</l> <l>Est facies (hanc novi etenim, quam saepe videndam</l> <l>Praebuit Anna soror) cuius procedere clarum</l> <l>Vidi utero lumen, radiis vincentibus omnes</l> <l>Astrorum Phoebique faces: spectata puellae</l> <l>Ora fuere illo plusquam terrena sereno.</l> <l>Hanc prope te Iosippe etiam, magnoque micantem</l> <l>Lumine conspexi; totam licet illa per aethram</l> <l>Lux diffusa foret, sed te potioribus ille</l> <l>Ornabat radiis splendor, taedarum Hymenaei</l> <l>Luce propinquantem. Spectatur purior unda</l> <l>Ut fonti vicina suo, te foedere iunctum</l> <l>Fulgenti nymphae reliqua festivius aethra</l> <l>Fortunati uteri flammas ambire videbam.</l> <l>Illusit tali mihi noctis imagine Morpheus,</l> <l>Si tamen illusit: certi quoque ludicra veri</l> <l>Somnia pondus habent, ego sed non assequor illud,</l> <l>Nec mea Chaldaeum quaerent insomnia vatem.</l> <l>Nec meminisse piget vocis quae nocte coactis</l> <l>Accessit formis: molli penetrante susurro</l> <l>Pectora, sed claros, rerum portenta docentes</l> <l>Accepi numeros: nato quae contigit uxor,</l> <l>Prolis erit sine patre parens. Haec omnia noctis</l> <l>Somnus erat, sed fallaces tua fata per umbras,</l> <l>Quaerere non animus. Iam tu, Iosippe, paterno </l> <l>Utere, quo sponsam tibi fas inducere tecto.”</l> <l>“O genitor,” Iosippus ait, “sperare quod optas</l> <l>Desine, nec nostris laribus succedere nuptae</l> <l>Est votum: sic me templo pervicit euntem</l> <l>Et prece permovit, cuius dulcissimus oris</l> <l>Afflatus faceret saevas mitescere tigres,</l> <l>Et lenire feros nymphae divina leones</l> <l>Vox potis est. Haec me Solymis exire paratum</l> <l>Noluit hoc nescire: acri sua vota calere</l> <l>Igne, Galilaeo stantem poscentia clivo</l> <l>Nazareth et cultos matris pietate penates.</l> <l>Hic domus est mecum posthac ubi nympha morari</l> <l>Expetiit, matrisque piae sanctique parentis</l> <l>Certa secuturo morum vestigia gressu</l> <l>Carpere et eximiae fidei monumenta tueri.</l> <l>Assensi voto facilis: nec virginis ille</l> <l>Esse videbatur sermo, sed herile loquentis</l> <l>Numinis imperium. Tanta huius gratia linguae,</l> <l>Talis erat virtus; homines qua voce ligari</l> <l>Non modo posse reor, flecti sed posse Tonantem.”</l> <l>“Quandoquidem proprios nymphae servare,” reponit</l> <l>Ore pater, “stat, nate, lares, errantia numquam</l> <l>Crede Deo plenae Iosippe arbitria nuptae.</l> <l>Tu modo sollemnes legis poscentia ritus</l> <l>Connubia ad curas revoca laetisque puellam</l> <l>Auspiciis, grato cognatorum comitatu</l> <l>Eductam Solymis, hilarem compone paternis,</l> <l>Quëis propria dicit flagrare cupidine, tectis.</l> <l>Non aderit frater Cleophas, nec fratria taedis</l> <l>Desidiosa tuis: eadem flagrabit utrique</l> <l>Cura tuus Iosippe Hymen pluresque faventes</l> <l>Viscera concedent natarum affinia matres.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Interea solito, quem res ea postulat, aestu</l> <l>Fervet Iosephus, dum quod foret utile grato,</l> <l>Ducendae Solymâ Sponsae perpendit honori.</l> <l>At varias inter moderatur singula curas,</l> <l>Delubro et sacra revocandae ex urbe puellae</l> <l>Simplicitas placitura: levi non pascitur aura</l> <l>Plaudentis populi, vacuas neque ponderat umbras,</l> <l>Qualis erat Mariae veri sata semine virtus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Iamque dies aderat, caeli meliore notandus</l> <l>Sidere, quo Mariae Iosippique ante professus</l> <l>Rite pateret Hymen, sponsos qui clauderet uno</l> <l>Limine. Conveniunt frater lectique tribules</l> <l>Cognataeque nurus adeuntque patentia templi</l> <l>Atria, sufficiens Hymenaeo sanguis, utrique</l> <l>Proximior sponso, festivis vultibus omnes. </l> <l>Germanum praeter Cleopham Mariamque iugalis </l> <l>Consortem thalami, regum praeclarus avito</l> <l>Sanguine Ephrataea Salomon advenit ab urbe,</l> <l>Dives agri Salomon, cui formae insignis Edissa</l> <l>Iuncta thoro, geminum leviori a semine pignus</l> <l>Ediderat. Quorum Anna viri matura parentes</l> <l>Laeta sequi, proprias cupiens accendere taedas</l> <l>Cognatis facibus, templum iucunda petebat.</l> <l>Hic aderat Galilaea nurus Debbora vetusto</l> <l>Stemmate Iessidum illustris, fecunda virili</l> <l>Prole, nec aeris inops, defuncto coniuge nulli</l> <l>Nota viro; cuius primus amor septena creârat</l> <l>Pignora, pars quorum duplex nata, utraque praesens.</l> <l>At solus fratrum necdum quadruplice lustro</l> <l>Formosus Simeon aderat, qui postea dictae</l> <l>Arsit Ephrataeae thalamis illustribus Annae.</l> <l>Nazareth Alcmena cum coniuge miserat Arnum,</l> <l>Abramum Sepphora dedit: comes ibat Abelus,</l> <l>Filius et soboles materni nominis una;</l> <l>Mater erat Glaphyre, partus extincta labore.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Collecti templo cognati sanguinis omnes</l> <l>Iessigena sacros pacta pro Virgine mystas</l> <l>Laeti adeunt. Fidi nil connubiale morati</l> <l>Reddere depositum mystae, sublimius ipso</l> <l>Templo opus, educunt Mariam traduntque stupendam</l> <l>Sponso inopi, gazae stellas superantis abyssum.</l> <l>Illa ut erat iam docta visos venisse professas</l> <l>Connubii decorare faces, mora nulla, paratos</l> <l>Corporis induitur cultus tunicaeque laborem</l> <l>Praestantis, fato quam concessura reliquit</l> <l>Anna parens propriaeque manus absolverat arte.</l> <l>Palla fuit nivei sub tegmine candida fili,</l> <l>Quo latuit bombyx Serum rediviva voluptas</l> <l>Licia, bombycis pariter labor. Addidit Anna</l> <l>Et decus et pretium telae; florumque colores</l> <l>Et flores expressit acu, nec gratia flori</l> <l>Defuit: illa rosas maioraque nomina pinxit</l> <l>Hortorum duxitque manu adiecitque rubentes</l> <l>Plantarum fructus. Nullumque carere colore</l> <l>Passa fuit proprio, nullum recto ordine germen,</l> <l>Ingenitaeque foret quod non sub imagine formae.</l> <l>Serpebant passim violae florumque pusilla</l> <l>Turba, nec extremus fluxit sine Chloride limbus.</l> <l>Hanc induta togam Virgo, licet illa relictum</l> <l>Matris amaret opus, tamen aversata superbum </l> <l>Tegmen, Virgineo coepit suffusa pudore</l> <l>Pandere: “Contristant quantum haec terrena prementem</l> <l>Ornamenta animum!” Matris concessit amori</l> <l>Hoc tamen et sancti quo iussa migrabat, honori</l> <l>Connubii, taedis aequos ut ferret amictus.</l> <l>Maternis etiam propriae superaddidit artis</l> <l>Indumenta stolis: puro velamine pectus</l> <l>Protexit cordisque nives; cervice rubebat</l> <l>E frutice aequoreo, molli sed factus ab aura</l> <l>Purpureus lapis, eximium quale esse modestae</l> <l>Cervicis pretium solet ornatusque puellae.</l> <l>Vertice crinalem zonam, quam fecerat ipsa</l> <l>Puniceo textam filo, pendente per artus<note place="foot" n="*">191 artus : actus</note> </l> <l>Stamine, fluxuros frontis pressura capillos</l> <l>Aptavit: capiti tandem de flore coronam</l> <l>Hiberno, quales Solymis ubi mollior aura</l> <l>Non prohibet brumale solum, concessa puellis </l> <l>Imposuit praeses, longi matrona pudoris. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Ut labor ornandae consumptus Virginis et iam</l> <l>Taliter ad sponsum servantem limen iturae</l> <l>Occurrunt comites nymphae seseque relinqui</l> <l>A tanta virtute dolent laetasque precantes</l> <l>Vltima delubri contingunt atria taedas. </l> <l>Virginibus comitata sacris et matribus orbis</l> <l>Coniugii, obsequio templi quae sponte secundos</l> <l>Mutavere thronos, cunctis dicentibus una:</l> <l>“Vade, soror felix, in milia crescere mille</l> <l>Te cupimus semenque tuum sobolesque futura</l> <l>Hostiles turbet cuneos portasque recludat!”</l> <l>Sanctior eximiùm sancto nova nupta marito</l> <l>Traditur: occurrit festivis vocibus Hymen.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Anna fuit, non Anna parens, post funera rapti</l> <l>Anna sed illa viris lustris inclusa bis octo</l> <l>Templi adytis, numquam sacros egressa penates,</l> <l>Sed prece, ieiunis Numen fano abdita labris</l> <l>Implorare pia, ut votorum conscia quaevis</l> <l>Noxque diesque foret testisque diserta suorum.</l> <l>Haec castigato poenis, domitoque tot annis</l> <l>Corpore promeruit sibi mox implenda patere</l> <l>Venturi promissa Ducis; matremque stupendum</l> <l>Electam ad partum Mariam cognovit anilis</l> <l>Religio: quare hanc abeuntem affata seorsim:</l> <l>“Filia vade,” inquit, “mater cum prole beata</l> <l>Ad templum festina redi! Mihi lumina claudi</l> <l>Supremo nequeunt fato, te donec onustam</l> <l>Pondere divino Dominam reverenter adorem.</l> <l>Hac ego pupillae aeternum caligine lumen</l> <l>Progeniemque tuam templo aspectura reservor.”</l> <l>Hoc sola excepit Virgo, quae gnara silendi</l> <l>Luminibus pressis uteri praeconia sistit.</l> <l>Cumque vale dicto nymphis comitantibus aede</l> <l>Egreditur, cognatae animae sponsique sodales</l> <l>Attoniti mirari illam, ceu aethere ab alto</l> <l>Sideris elapsi effigiem (commenta fuisset</l> <l>Credulitas Argiva deam; sed fingere Numen</l> <l>Debuerat melius, quam sit vel Iuno, vel ignis</l> <l>Vesta parens, vel flava Ceres). Sic illa tribules</l> <l>Affecit spectata suos, ut mira venustas</l> <l>Virginis impuros a corde fugaret amores</l> <l>Afflaretque pios quales Venus improbat aestus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Tradita Iosepho Virgo est, quam rite serenis</l> <l>Cognatorum oculis plausuque et murmure laeto</l> <l>Eductam Solymaea domus, materna puellae</l> <l>Portio Nazareth hinc genitoris sede recepit.</l> <l>Ut patris subiere lares, mora commoda iunctis</l> <l>Sanguine suscepta est, donec peregrina pudico</l> <l>Colloquio compressa fames noctisque quietum</l> <l>(Nam sero venere) viae languore levaret.</l> <l>Una illis quam Virgo dabat (pendebat ab ore</l> <l>Virgineo nam tota domus vultusque legebat)</l> <l>Materies sermonis erat: venturus Olympo</l> <l>Messias cunctos tota suspenderat aure</l> <l>Convivas: decies veluti septena prophetae</l> <l>Hebdomas ad finem properet Iudaeque superbum</l> <l>Culmen, Idumaeo, externae telluris alumno</l> <l>Cesserit Ascalidae, quae sunt prope limina stantis</l> <l>Tempora Messiae; sed prudentissima Virgo</l> <l>Parca loqui, plura aure tulit quam voce dedisset.</l> <l>Illa dein sponsi placito conclave remotum</l> <l>Sola petit, solitis nocturna silentia votis,</l> <l>Teste procul, modico non neglectura sopore.</l> <l>Utque brevis concessa quies, ubi cuspide recta</l> <l>Vertice fulgentes superas terrena feriret</l> <l>Vmbra faces, assueta thoro consurgere Virgo,</l> <l>Evigilans solitis aeque distantibus horis</l> <l>Inter utrumque diem, caelo sua vota litabat.</l> <l>Tunc erat una precum flamma maiore suarum</l> <l>Religio suscepta, quibus gaudere maritae</l> <l>Flore pudicitiae thalamis adversa petebat.</l> <l>Promissique memor, quo se pro Numine verax</l> <l>Aliger obstrictum voluit docuitque sub ipsis</l> <l>Connubii flammis, illaesi corporis albas</l> <l>Solvendas non esse nives. Demissa Tonantem</l> <l>Polliciti monuit (prece nam caeleste moneri</l> <l>Numen amat) genibusque minor sic illa precata est:</l> <l>“Summe Pater, si prona tibi parere severas</l> <l>Conubii subii leges, subiecta iugale</l> <l>Imperium non sponte sequor, iurata pudoris</l> <l>Mens, thalamis obstricta, pari me iure puellam</l> <l>Esse iubet, prohibetque: tui, Pater optime, tutam</l> <l>Auxilii spes una tenet: Chaldaea potentem</l> <l>Si fidei Abramum non laesit flamma, tribusque</l> <l>Si tibi servatis carbo vice roris ephebis</l> <l>Assyriae fornacis erat, nec desine nostri</l> <l>Connubii pariter flammam compescere, fortis</l> <l>Ancillae tutella tuae.” Vix dixerat ista, </l> <l>Cum solitus templo Mariam caelestis adire</l> <l>Adfuit oranti genius viridemque corollam</l> <l>(Laurus erat) miranti adfert, cui symbola castae</l> <l>Aliger exponit Mariae gratissima plantae.</l> <l>Taliter hanc affatus ait: “Tua vota benignus</l> <l>Admisit iussitque tui rata dona pudoris</l> <l>His foliis te scire Deus: nec bruma nec aestas,</l> <l>Cernis, huic ramo gravis est; utraque virorem</l> <l>Perpetuum laurus potis est servare sub aura.</l> <l>Te modo non aliter, Virgo, florere vel extra</l> <l>Connubii leges, aut intra vincula casti</l> <l>Foederis, ignaram thalami, isto munere primam</l> <l>Designo, quamvis duce te venientia plures </l> <l>Saecula flore pari sunt aspectura maritas.</l> <l>Ista tibi semper foliorum vivida laurus</l> <l>Virginitatis erit mansurae in funera testis.</l> <l>Nec tamen illaeso carnis candore futuram</l> <l>Te sterilem cernes: thalami sine semine venter</l> <l>Non improlis erit: fies sine coniuge mater,</l> <l>Immensique utero flos egredietur honoris.</l> <l>Huic domui vero tanti quae conscia doni</l> <l>Et laudis, semper laurus vicina virebit.</l> <l>Hinc ego divino iussu, qui proxima tangit</l> <l>Limina, fecundo plantis et fructibus horto,</l> <l>(Haec eadem materna precum gratissima quondam</l> <l>Area) quae nunc exhibui viridantia lauri</l> <l>Immittam folia et veluti pro semine terrae</l> <l>Infigam. Tu consumptis ubi nata tenebris</l> <l>Lampas aget Phoebea diem, de semine fixo<note place="foot" n="*">313 fixo : sixo</note> </l> <l>Extantes cubito lauros crevisse videbis.</l> <l>Et quia divini, multo post tempore, fati</l> <l>Aequa petit series aliis regionibus istam</l> <l>Stare domum, vacuamque tuo se limine cernet</l> <l>Nazareth, ex illa plures radice revulsas</l> <l>Committam terris habituris hospita frondes</l> <l>Atria, quae gentes, nemo at Iudaeus adoret. </l> <l>His nova progenies populorum, regia quondam,</l> <l>Simplicibus figenda tholis donaria mittet.</l> <l>Quae domus est, templum fiet, cui plurima circum</l> <l>Laurus et urbs ista desumet ab arbore nomen.</l> <l>Staturam glebis lauro florentibus urbem</l> <l>Una Domus faciet, plures factura volando.</l> <l>Porro enata meis, primo cum solis in ortu</l> <l>Planta fidem dederit verbis, secura marito</l> <l>Fare, pudicitiae summa virtute calenti,</l> <l>Aeterno thalamos aspergat flore iugales,</l> <l>Cui iustus quoque parcat Hymen.” Haec fatus in auras</l> <l>Ales abit motisque volans per inane lacertis,</l> <l>Parrhasiam festinus iter convertit ad Arcton.</l> <l>Transit aquas quas Creta secat, dein Cecropis urbes</l> <l>Transvolat Epirumque petit; nec Chaonis arvis</l> <l>Expectatus adest; penetratur et ardua saxis</l> <l>Illyris, Adriacâ fixit vestigia ripâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Tunc ibi flumen erat, quod nunc quoque cernitur; urbis</l> <l>Belligerae quondam nomen, quae fortia saepe</l> <l>Arma hosti non laeta tulit, quam crebrius olim</l> <l>Infido petiit vicinus Dalmata ferro.</l> <l>Huic Cilici a Tarso primos venisse colonos,</l> <l>Dicta fuit veteri quod nomine Tarsia, credam,</l> <l>Ampla olim; modo sufficiens signare vetustam</l> <l>Ruderibus molem. Quibus illi ut fama maneret, </l> <l>Aeternum posuit moriens fortuna sepulchrum.</l> <l>Hic oculis vitreas mensus sacer Aliger undas</l> <l>Lustrataque urbe agnovit de Flumine quondam</l> <l>Venturum, quem laurus amet Daphneia vatem,</l> <l>Qui Mariam non segne canat. “Phoebeia,” fatur,</l> <l>“Non satis est arbor. Faciam et Mariana poëtae</l> <l>Surgat huic laurus!” Prensumque a pectore triplex,</l> <l>(Namque sinu divus veniens a Nazareth Ales</l> <l>Virgineam occuluit laurum) sublatus in auras,</l> <l>Vitiferos lambit qua lympha Perilia lucos</l> <l>Pampineasque malo defendit ab hospite ripas</l> <l>Blandaque gramineae serpit pro margine glaebae,</l> <l>Immittit folium. De quo, ceu semine iacto,</l> <l>Haec regio lauru, totusque is lucus abundat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Sed memoranda illo mutata Perilia rivo.</l> <l>Huic sponsus Goliacus erat, quem saga potenti,</l> <l>Quod thalami primos Natae contemneret ignes,</l> <l>Carmine mutavit saxo; quod nomine collis</l> <l>Monstrat adhuc proprio: dedit et sua nomina colli.</l> <l>Nympha gemens puerum, dum verba minantia iactat</l> <l>Et sagam compellat anum, irritavit eandem.</l> <l>Haec illam arte pari puerum qua perdidit ante,</l> <l>In fontem, lingua primum manante resolvit.</l> <l>Illa tamen veluti sagae convicia fundens</l> <l>Garrit adhuc et adhuc labens sua murmurat unda,</l> <l>Atque eadem gaudet velut ante Perilia dici.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Hinc vicina petens Ales fastigia, duro</l> <l>Tersactum ascensu, cum se librâsset in altam</l> <l>Clivi planitiem, subito praevidit eundem</l> <l>Esse locum, Galilaea domus ventura per auras,</l> <l>Parte ubi quinquennis spatii maiore moretur.</l> <l>Hic subito auratâ iactat folia abdita telâ,</l> <l>Insita venturum laurus quo limen obumbret.</l> <l>Inde venit, tali quod crescat origine nata</l> <l>Laurus adhuc; licet amissos mons ille beatos</l> <l>Deploret postes, alios compage penates</l> <l>Fert similes, eadem sacri quibus area tecti,</l> <l>Quos semper viridis caelo data laurus opacat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Inde procelloso spumans Aquilone per aequor,</l> <l>Ipso Aquilone magis velocior, evolat ales</l> <l>Spiritus, Adriacumque Thetin lateque frementem</l> <l>Par subito superare salem, subsistit in ipsis,</l> <l>Navigiis statione favens quibus obvia arenis</l> <l>Surgit Dalmaticis obnoxia fluctibus Ancon,</l> <l>Picenis etiam dignum caput urbibus Ancon.</l> <l>Picentes populi, nomen gentile quod illis</l> <l>Picus habere dedit, qui Martia signa secutis</l> <l>Castrensi fuerat visus considere pilo.</l> <l>Hic Bromio dites Cererisque novalia colles,</l> <l>Arvaque Palladio versant praepinguia succo;</l> <l>Aetheris hos adiit genius laurique feracem</l> <l>Fecit humum: foliisque solo per gramina sparsis,</l> <l>Invaluit Picena sacrâ Peneide tellus.</l> <l>Pluribus haec arvis foliorum credita virtus,</l> <l>Utpote debuerat quae sistere pluribus arvis</l> <l>Huc olim ventura domus. Sed maior in uno</l> <l>Colle fuit, quod mox Lauretum copia lauri</l> <l>Fecit Aventinae dici par nomine silvae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Interea non parca precis Iesseia Virgo,</l> <l>Curva genu primos surgentis ab aequore solis</l> <l>Optabat radios. Quamvis iam certa pudoris</l> <l>Perpetui, casto voluit sua vota marito</l> <l>Pandere, communique thorum signare smaragdo,</l> <l>Dignius ut certae fidei candore parentem</l> <l>Virginei nactus flos intemeratus honoris</l> <l>Candidus exurgat purusque uterique paternum</l> <l>Materna nascens imitetur origine lumen.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Cum iam nata diem lampas Phoebea dedisset,</l> <l>Convenere omnes Solymâ quos urbe profectos</l> <l>Virgineis castus tectis collegerat Hymen;</l> <l>Discessumque parant, ad propria quisque reverti</l> <l>Sollicitus, neque enim caluit diuturnior istis</l> <l>Hospitibus mora. Tunc postremùm utrinque modestis</l> <l>Certatum, veros animi prodentibus ignes</l> <l>Verborum officiis. Oris parcissima Virgo</l> <l>Debuit hic non pauca loqui, dum comiter usa</l> <l>Composito ad normam summae virtutis amico</l> <l>Alloquio, affectus, vitii procul arte, benignos</l> <l>Protulit et cunctis propter regale propinquo</l> <l>Sanguine honestatas facti data gratia taedas.</l> <l>Abscedunt dictis hilares, tacitique maritae</l> <l>Virginis ora animo versant altasque pudoris</l> <l>Contemplantur opes morumque encomia formant. </l> <l>Tum bona Iosippi sors, tum caelo auspice pactum</l> <l>Connubium spiransque sacros Hymenaeus amores</l> <l>Materies sermonis erat divinaque mirae</l> <l>Flamma pudicitiae, par immortalibus ardor</l> <l>Aligeris et taeda pios populata iugales</l> <l>Non aliâ, quam celso ardet quae Numine flammâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Virgo autem aspectis, quae terrae immiserat Ales</l> <l>Aethereus lauri foliis – mirabile! – plantas</l> <l>Ad cubitum crevisse videt propriosque decenti</l> <l>Ordine, quos nocte incoluit stipare penates:</l> <l>Et quae praeteritus nullâ domicilia vesper</l> <l>Viderat umbrari lauru, cubitalibus umbris</l> <l>Virgineam signat consurgens Delius aulam.</l> <l>Tunc edocta suo caelum vigilare pudori</l> <l>Accedit demissa virum, fortassis eisdem</l> <l>Fluctibus immersum et fluctus superare precantem,</l> <l>Atque ita praesentem verbis affata ferebat:</l> <l>“Nos iunxit, Iosippe, Deus dominumque mihi te</l> <l>Et sponsum dedit. Et tecum quod foedere iungar</l> <l>Consilium caeleste fuit dominumque probanda</l> <l>Imperiis ancilla sequor. Donare marito</l> <l>Nec meliore unquam poterant me sidera, nec te</l> <l>Inferiore nuru. Quantumvis dotibus impar,</l> <l>Officiis ero non impar amplectar heriles</l> <l>Ut nutus, Iosippe tuos, Mariamque daturus</l> <l>Iussa voca ancillam, nec erit vox gratior ulla.</l> <l>Nostra etiam sponsam faciunt cum foedera, pandam</l> <l>Affectus arcana mei. Nec enim utile, nec fas</l> <l>Id sponsum nescire! Huius licet indice sponso<note place="foot" n="*">457 sponso : spons</note> </l> <l>Notitiam nemo alter habet; cognoscere solum</l> <l>Te decuit statuique tibi me prodere soli.</l> <l>Virginitas promissa mea est votoque Tonanti</l> <l>Obstricta.” Hic tacuit Virgo, demissaque vultum</l> <l>Erubuit seseque putat satis esse locutam</l> <l>Et sponsum docuisse satis. Verba inde mariti</l> <l>Expectare humilis, voti suffragia dictat.</l> <l>Iosippus quae verba ferat, non concipit; haesit</l> <l>Par utriusque animus vocemque repressit utrique.</l> <l>Tandem sponsus ait Mariaeque ita voce reponit:</l> <l>“Virgo, tui sexus flos aeternumque pudoris</l> <l>Exemplum, quod prima dabis; me coniuge nulla</l> <l>Floris erit iactura tui. Iurata Tonanti</l> <l>Floreat, o Virgo, flos hic tuus, adsit Olympo</l> <l>Ut citius flos ille, cui inter lilia pasci</l> <l>Summus amor, primus divina ab origine splendor.</l> <l>Nec tibi me celare volo: quibus una recusat</l> <l>Esse caro sit, mens eadem. Nam pectore toto</l> <l>Perpetuum decerno mei servare pudorem</l> <l>Corporis et thalamos penitus nescire iugales.”</l> <l>“O concesse mihi divino Flamine sponse!”</l> <l>Rettulit exultans Virgo, “Quam optabilis Hymen!</l> <l>O custos, Iosippe, mei secure nitoris!</l> <l>Tu mihi vir, tu frater eris, tu portus honoris.</l> <l>Et quamvis nulla est quae mersa iugalibus<note place="foot" n="*">482 iugalibus : iugalib</note> unquam</l> <l>Virginitas emersit aquis, te coniuge portum</l> <l>Invenit secura suum. Quam provida caeli</l> <l>Cura, nivem mediis non passa liquescere flammis!</l> <l>Naufragiique locum nuptis effecit asylum!</l> <l>Nunc igitur si pura Deo petit esse voluntas</l> <l>Gratior, hoc Iosippe precor, nunc munere factum</l> <l>Pensabit parvo Numen; quas pectore flammas</l> <l>Aeterni gerimus, statuamus vota pudoris!”</l> <l>Cui cito Iosephus: “Plenis haec vota medullis</l> <l>Concipio reddoque” oculosque intentus in altum</l> <l>Et manibus nexis, quod protulit ore, vovebat.</l> <l>Collectas pariter Virgo dat in aethera palmas</l> <l>Et stabili votum novat immutabile flamma.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Sidereae mentes carnisque ignara potestas</l> <l>Inventum mortale stupet maiusque beatis</l> <l>Caelitibus robur, quibus hanc sine corpore palmam</l> <l>Carpere laus minor est: plus est si victor acerbo</l> <l>Hoste tenus veniens socia de carne triumphet.</l> <l>Aut potius tantas caelo cecidisse pudoris</l> <l>Terrigenis mirantur opes interque maritos</l> <l>Integra quod fervoris inops nix albicet ignes.</l> <l>“Quo fine incipiet terreno in pulvere tanta</l> <l>Spectari virtus? Quid tanta in labe iugalis</l> <l>Protendit candor? Donum terrena voluntas</l> <l>Quo merito caeleste gerit? Num forsitan instat</l> <l>Progenies non carnis inops, sed carnis abhorrens</l> <l>Principium venientque novi sine semine partus?”</l> <l>Talia dicebant superi, queis dicere necdum</l> <l>Virgineae dederat Numen mysteria taedae.</l> <l>Attamen ut veteris perimendae gratia noxae</l> <l>Innotuit, didicere omnes a Virgine nupta</l> <l>Auspicium, saeclique decus prodire futuri. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Interea totam caeli suspenderat aulam</l> <l>Causa ingens, cuius divini plena favoris</l> <l>Quando per effectum tandem se proderet orbi</l> <l>Lecta prior saeclis sententia quadraginta,</l> <l>Ancipites superûm mentes hominumque tenebat.</l> <l>Pars Astraea fuit, Pietas pars altera, quaeque</l> <l>Fautores pars nacta suos. Sed flectere Numen</l> <l>Incepit Pietas; iussa est Astraea tribunal</l> <l>Complere orantique aurem praebere sorori.</l> <l>Risit ad haec Astraea: prior quaeque hactenus egit</l> <l>Atque reis poenam scelerum implacata poposcit,</l> <l>Nunc rea iudicium cur sit subitura, requirit. </l> <l>Audiit: in culpas hominum nimis impare poena</l> <l>Grassari immitique nimis mortale furore</l> <l>Exercere genus. Delusi fructus Adami</l> <l>Supplicio minor est, totum quod conficit orbem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Ut ventum ad Patrem, rerum cui summa potestas, </l> <l>Tum Pietas, grato semper quam respicit ore</l> <l>Ipse pius mitisque Pater, sic maesta profatur:</l> <l>“Iam dudum stat fixum animo tibi, maxime caeli</l> <l>Terrarumque author, lapsos miserabile prima</l> <l>Mortales culpa, venia superante vel ipsum</l> <l>Peccati damnum dignari et reddere paci</l> <l>Perpetuae quos dura tibi collisit Enyo.</l> <l>At nimia irarum deciesque quaterna recensens</l> <l>Tempora centenas solis complentia Zonas,</l> <l>Eheu plectendis raptorum Astraea parentum</l> <l>Reliquiis, poenasque omnes crudelis in uno,</l> <l>Cui tu pollicitus veniam consumit Adamo.</l> <l>Quid sceleri, o genitor, ventura piamina quondam</l> <l>Designasse iuvat, prius hic si criminis ingens</l> <l>Quam veniat domitor, cunctos premat effera Ditis</l> <l>Ultio terrigenas miserosque Orcina Tyrannis</l> <l>Solvenda numquam concludat compede manes?</l> <l>Vidi ego (proh qualis tristem dolor, atraque mentem</l> <l>Invasit nubes!) me refragante nocentes</l> <l>Involvi poenis, saevo glomerata profundo</l> <l>Agmina sorberi, quorum numerantibus atrum</l> <l>Aeternis spatiis ignem, tormenta nefandis</l> <l>Succedunt semper non deffectura caminis.</l> <l>Iam satis irarum, Pater, est et stragis abunde,</l> <l>Iam satis immodicis Astraea furoribus ulta est</l> <l>Infelix pomum, natorum viscera torsit</l> <l>Iam satis acceptus fatali stipite fructus.</l> <l>Hactenus Astraeae longum implacata potestas</l> <l>Strage hominum grassata ruat! Venientia cedant</l> <l>Saecla mihi! Neque enim, genitor, mihi peior origo</l> <l>Nobilitasque minor, nec summis fascibus impar</l> <l>Condicio. Sine, quos homines Astraea flagellat,</l> <l>Mitius ipsa regam: si culpae audacibus illa</l> <l>Te populis metuendum, ego Numen amabile pandam.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Dixerat haec Patri primum, conversa deinde</l> <l>Affatam Astraeam Pietas ita voce ferebat:</l> <l>“Diva soror talique volens te nomine dico;</l> <l>Ducis enim summi genus immortale parentis,</l> <l>Teque etiam nostris facilem quod vocibus optem:</l> <l>Dum iusti tibi flamma calet, vis debita iusti</l> <l>Perdere iura mei. Siquidem iam pluribus orbem</l> <l>Saeclorum lustris tua degener ira fatigat</l> <l>Exercetque furor. Divina poposcerit aequi</l> <l>Id ratio, non obnitor. Sed sola Tonantem</l> <l>Iustitiae si fama levat, laus integra non est,</l> <l>Altera si patris hunc miserantis fama relinquat.</l> <l>Iam tua Tartareas pervenit ad usque cavernas</l> <l>Fama, soror. Qua lege vetor procul aethere summo</l> <l>Et nomen proferre meum, fiet unus utrique</l> <l>Cum genitor, mihi par tecum et communis origo?</l> <l>Quae iusti haec virtus, ego sola ut culmina caeli</l> <l>Terrigenis ignota teram, tu Ditis averni</l> <l>Regna premas, terras et maiestate severa</l> <l>Contineas atque ipse meus tibi serviat aether,</l> <l>Aligerum in poenas ubi tantum – ah! – iuris habebas?</l> <l>Si tibi me fati voluit tunc esse potestas</l> <l>Exilem totumque Stygis susceperis una</l> <l>Arbitrium. Non opto tui mihi portio regni</l> <l>Accedat: licet ut ratio viresque sinebant,</l> <l>Haec etiam Pietas admitti in regna petivi;</l> <l>Sed taceo, vicisti etenim. Sit subdita sceptris</l> <l>Illa vorago tuis. Terris regnare quod optem,</l> <l>Quae tandem invidia est? Ista me parte relinque,</l> <l>Si neque fata meis veniunt obnixa querelis.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Hos praesens Astraea tulit, sed pectore questus</l> <l>Immodico: tali contra quae voce locuta est:</l> <l>“Quae mea noxa, soror Pietas, commissa quod Orco</l> <l>Urantur scelera? An miseris, prout asseris, insto</l> <l>Crudelis, non aequa reis? Grave, flebile, triste</l> <l>Est homini fateor, sed non crudele quod aequum est.</l> <l>Constantem noxam stabilis si poena sequatur,</l> <l>Id iusti ratio est. Frustra implorare faventem</l> <l>Desine me contra votis caelestibus urnam!</l> <l>Dum non iusta petis, vide sis quo fonte nocentes</l> <l>Emacules labemque premas, mox horrida ponam</l> <l>Flagra, tuosque, soror Pietas, Astraea benignos</l> <l>Curret in amplexus positisque ante ora flagellis</l> <l>Luminaque vultusque parique calentia flamma</l> <l>Pectora perpetuo iunget concordia nexu.</l> <l>Posce, soror, patrem, diram cui tollere labem</l> <l>Fas uni. Perimat culpas, donetque soluto</l> <l>Supplicium sceleri; quamvis nihil hiscere contra</l> <l>Ausuram cernes hominum suspendere poenas,</l> <l>Inde reluctantem tantum quod lancibus aequis</l> <l>Digni operis pondus nequeant pro labe referre.</l> <l>Si vero, quod iam summus Dominator Olympi</l> <l>Constituit, novus Adam mortalisque futurus</l> <l>Unigena, aequata culpis qui lance rependat</l> <l>Par pretium, lethale reum mittatur in orbem.</l> <l>Ille unus nostras, cernis quae pondere distant</l> <l>Dissimili (quam ferre manu pro more solebat,</l> <l>Ostendit libram) et quantum gravis una profundum</l> <l>Inclinata petit, potis est componere lances.</l> <l>Illius apposito (quae culpam haud aequet, inanis</l> <l>Humani levitate operis sublime levatam</l> <l>Indigitat lancem) meritorum pondere, partem</l> <l>Adversam leviore dabit descendere noxâ;</l> <l>Inde cadet vis tota mihi roburque nocendi</l> <l>Nostraque ab hac iusti mollescet imagine cuspis.</l> <l>Hinc simul et iustum et miserantem fama Tonantem</l> <l>Per cunctas late celebrabit didita terras.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Audiit omnipotens Dominator iuge sororum</l> <l>Dissidium partisque volens utriusque calentes</l> <l>Rixarum sedare animos, nocitura quieti</l> <l>Caelicolum, veteri componere iurgia censet</l> <l>Consilio et causam placito definit eodem,</l> <l>Cui aperit gratam talis sententia mentem:</l> <l>“Et tua vox, Pietas, aequa est neque damnat acerbus</l> <l>Te vindex, Astraea, chalybs. Utrique faventem</l> <l>Expectare licet quaesiti iudicis urnam.</l> <l>Vivere vult Pietas Adamum, vivat Adamus;</l> <l>Vult Astraea mori Adamum, moriatur Adamus.</l> <l>Sed prior ut vivat novus extinguatur Adamus</l> <l>Unigenamque meum aeterno splendore micantem</l> <l>Suscipiat terrena caro, cui funeris expers</l> <l>Prima manet, sed origo dabit succumbere letho</l> <l>Altera, complentem vacuam pretioque prementem</l> <l>Sanguinis, inde gravem casuram in funere lancem</l> <l>Iamque reperta parens carnem praebebit iturae</l> <l>In terram soboli tempusque advenit eundi.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Hic haerere sibi gratis amplexibus ambas</l> <l>Cernere erat Divas, laetos venisse perennis</l> <l>Laetitiae pacisque dies, quae dissona ab ipso</l> <l>Vix pelago emerso sociaret pectora mundo. </l> <l>Hic reliqui caeli proceres quibus utraque nomen</l> <l>Diva dabat, cuius partes causamque tueri</l> <l>Adversi voluere, uno per caelica iuncti</l> <l>Atria discurrunt animo plausuque beatam</l> <l>Extollunt hominum sortem, quibus aequa Tonanti</l> <l>Immenso soboles simili se corpore nectet,</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Tum pater omnipotens, quo nubila pellere vultu,</l> <l>Aetheris ingratas tempestatumque sonantes</l> <l>Praecipitare solet laetus qua fronte procellas,</l> <l>Affulsit. Qualis Borean Eurumque nivalem</l> <l>In vernos aethrae risus et tenuia mutat</l> <l>Murmura, quo miram placidus cum pandere rerum</l> <l>Fatorumque parat seriem, vult ore videri</l> <l>Aligeris. Pleno radiorum lucis et auri</l> <l>Vertice mirandum eluxit; quem cernere laeti</l> <l>Caelicolae iucundi haerent novitate sereni. </l> <l>Splendidiore tamen et qualem natura parenti</l> <l>Texuit, absimili reliquis ornatus amictu,</l> <l>Consedit: chlamidis niveus, purissima qualis</l> <l>Argenti est facies, fuerat color: aequore lotae</l> <l>Materiam Lunae radii partimque quieta</l> <l>Vibrati de nocte dabant; et licia doctae,</l> <l>Pulchro operi formare labor studiumque magistrae</l> <l>Naturae. Subtegmen erat de vertice solis,</l> <l>Maturo quo vere solet se cingere, grato</l> <l>Mane micans radiorum auro; argentoque Dianae</l> <l>Immixtum, specie mira complebat Olympum.</l> <l>Insertae chlamidi gemmae fulgore pyropos</l> <l>Vincebant, vel stellae illae fortasse fuere</l> <l>(Nam bene nec meminit, neque scivit dicere velox</l> <l>Fama polo veniens). Umbras addebat Eoae</l> <l>Lux dubia Aurorae, primo cum lutea vultu</l> <l>Memnonias aperit thalamis egressa fenestras.</l> <l>Hoc potuit Natura, sed ut venientia formis</l> <l>Signaret fata et docta describeret arte</l> <l>Venturam mundi faciem, sese impare natam</l> <l>Ingenio dixisse ferunt. Sed Gratia tantum </l> <l>Fingendum suscepit opus, quae sola futuros</l> <l>Calebat rerum eventus quaeque una referre</l> <l>Divinam in cycladem rerum simulacra novarum<note place="foot" n="*">695 novarum : novorum</note> </l> <l>Sciret, venturique urnam comprenderet aevi.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Haec subito Idalii sumptis fulgoribus astri</l> <l>Describit radiis Agnum septena gerentem</l> <l>Cornua et hunc ferri qua nescio cuspide caesum</l> <l>Insontem mitemque Agnum iugulique madentem</l> <l>Sanguine, qua mediae se porrigit area telae</l> <l>Exprimit et caesae pecudi dat lumina septem.</l> <l>Huic etiam septem ceris signisque volumen</l> <l>Grande tenere dedit; potuit sed littera clausi</l> <l>Nulla patere libri. Tum se curvantia circum</l> <l>Quatuor et bis dena senum capita alba, coronis</l> <l>Cincta prius, modo humi stratos regalibus Agnum</l> <l>Culminibus stipare humiles, eidemque superbo</l> <l>Calcandos praebere apices, insuetaque flecti</l> <l>Figere genua solo, cultum praebentia finxit. </l> <l>Agni etiam miras, stantes ante ora, quaternas</l> <l>Viventum expressit facies: fuit una leonis</l> <l>Forma fuitque hominis frons altera parque iuvenco</l> <l>Tertia, postremo aequatis per inania pennis,</l> <l>Atque volaturae similis fulgebat adunco</l> <l>Regina alituum rostro; quibus omnibus ante,</l> <l>Pectus ocellorum plenum fuit orbibus et, qua</l> <l>A tergo poterant cerni, par copia lucis,</l> <l>Par oculorum ordo atque frequens pupilla micabat.</l> <l>Numinis ista fuit Charitum quam pinxerat una</l> <l>Cycladis effigies oculis mortalibus impar</l> <l>Spectari: nisi quod Sporadum pulcherrima Patmos</l> <l>Hausta animo fertur divinae symbola telae</l> <l>Significasse, sacro Neptuni filia spirans</l> <l>Exule, nullo unquam felicior hospite Patmos.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Hac igitur rerum specie vultuque serenus</l> <l>Omnipotens genitor nova producturus amoris</l> <l>Saecula, caelestem genium e primoribus unum</l> <l>Proximiusque sibi adstantem et maioribus aptum</l> <l>Officiis Gabriela vocat. Mox iussa secutus</l> <l>Aliger accedit (suetus descendere caelo</l> <l>Divina in terris patrare potentia magni</l> <l>Disponit cum molem operis) soliumque verendae</l> <l>Maiestatis adit, iussis par omnibus Ales.</l> <l>Hunc Pater aethereus placido sic excipit ore:</l> <l>“Ad nova fata imum terrae mittendus in orbem</l> <l>Fide minister ades: iacet inter roscida tellus</l> <l>Culmina, ubi clivis surgit vernantibus Hermon,</l> <l>Isacidum regio. Adverso se vertice tollunt</l> <l>Celsa Zabulonis iuga, Phoenicumque superba</l> <l>Litora, Sidoniusque alia pro margine pontus</l> <l>Aestuat, Hebraeas aequor quod terminat oras.</l> <l>Limitibus conclusa istis urbs eminet alto</l> <l>Una iugo, florum fecit cui copia nomen,</l> <l>Nazareth. Hic domus est servantis avita puellae</l> <l>Limina, connubio iunctae; castumque marito</l> <l>Iosippo nomen, cui regia stirpis origo,</l> <l>Uno eodemque illi virgo de stemmate nupta.</l> <l>Nomen huic Mariae, lecta haec ex omnibus una</l> <l>Aeterni Unigenae Mater, cui prima vetusti</l> <l>Probra piaturo sceleris. Sumendus ab illa </l> <l>Est sanguis parque aerumnis de sanguine corpus.</l> <l>I celer et tenues perfer mea dicta per auras</l> <l>Atque piae pectusque humili te siste puellae.</l> <l>Laetus avere iube Nympham, quam munere nostro</l> <l>Dic verbi electam fieri sine semine Matrem.</l> <l>Flaminis aeterni dic adveniente quod umbra,</l> <l>Grata mihi Virgo sit susceptura coaevam</l> <l>Progeniem, Iudae accedet cui regia fatis</l> <l>Purpura, quodque premet solio nec excidet unquam,</l> <l>Perpetuaeque geret decus immortale coronae.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Ille celer casti vultus assumit ephebi</l> <l>Aptatis, librent quae membra gravantia, pennis.</l> <l>Officio dignam chlamidem, quae luce micantis</l> <l>Aut auri, aut solis poterat perfusa videri,</l> <l>Induitur, laxata sinus, pendentibus oris.</l> <l>Apta Noto perflante rapi, chlamis ibat in artum</l> <l>Stamine puniceae stringentis pectora zonae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Nox habuit Iudam mediisque iacebat Idume</l> <l>Altius antipodas Phoebo feriente, tenebris</l> <l>Cum volat aetherei patris legatus ab aula</l> <l>Ales; et immensos tractus radiantis Olympi</l> <l>Metiri incipiens, primum occurrentia caelo</l> <l>Empyreo propiora locorum immania lucis</l> <l>Intravit spatia, extremum gaudentibus astris</l> <l>Astrorumque ipsis cupidis motoribus, axem,</l> <l>Numinis ingenti non lente ardere ministro,</l> <l>Magna adeo in terras insuetaque dona ferenti.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Mortales, oculi vires fugit illa stupendis</l> <l>Semita plena globis mole excedentibus ipsum,</l> <l>Uraniae si certa fides, et lumine solem.</l> <l>Et tamen illius quamvis immania lucis</l> <l>Corpora, mortalis pupillae cernere nulla</l> <l>Arte potest acies; cuius suprema videndi</l> <l>Longe infra positos, fixos quos dicimus ignes,</l> <l>Nocturno<note place="foot" n="*">786 Nocturno : Noctutno</note> attingit radiorum lumine, virtus. </l> <l>Quantum autem a fixis tellus sit dissita stellis,</l> <l>Ne ratio fallat numeri, sollertia mentis</l> <l>Humanae minor est; quae dein protenditur ultra,</l> <l>Empyreo tenus aethra micans maioribus astris,</l> <l>Seipsam nosse vetat, nullo unquam prodita signo.</l> <l>Hoc scio: perpetuum lux aspicienda beatis</l> <l>Caelitibus, divinae Urbis quae fulgurat illic </l> <l>Per iucunda suburbia, non cum simplice molis</l> <l>Atque loci excessu maior spectabitur, omni</l> <l>Quae posita est infra, vitae mortalis ad usum.</l> <l>Et tamen has caeli immodicas, non temporis uno</l> <l>Plus puncto sphaeras emensus Numinis Ales,</l> <l>Cum paribus noctem tenebris iudaea secabat, </l> <l>Virgineae subiit Gabriel conclave maritae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Illa ut erat sacrae degens penetralibus aedis</l> <l>Sueta prius laxare brevi retinacula somno</l> <l>Et medio umbrarum cursu, pro more coërcens,</l> <l>Virgineâ corpus non segne reposcere spondâ, </l> <l>Ut precibus votisque aptet vatumque legendis</l> <l>Isacidum effatis. Adstricta tenebat eandem</l> <l>Connubio legem: vates tunc gratior illi</l> <l>Lectus Amosides, referens: “Thalamo abdita Virgo</l> <l>Concipiet parietque virum.” Cui ista legenti</l> <l>Multa subire animum, votis cumulanda solebant.</l> <l>Talia dicebat, non quod se matris honori</l> <l>Electam, veluti dubia aut incerta fuisset,</l> <l>Sed tantae studiosa decus librare parentis,</l> <l>Cui Virgo demissa animi componere prudens</l> <l>Terrigenum sortem, trabeas regumque secures,</l> <l>Pulvere componi stellas caelumque sciebat; </l> <l>Despectu proprii cineris flagrare Tonantis</l> <l>Igne, puellam humilem sic exultantis, amabat.</l> <l>Inde fuit; cum se famulas demitteret infra,</l> <l>Reginae ad culmen sese festina ferebat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Per varios postquam se virginis extulit ardor</l> <l>Crevitque affectus, quorum mihi nomina non sunt,</l> <l>Improvisus adest, forma turbante puellam</l> <l>Aliger, et roseo vultu chlamidisque decoro</l> <l>Tegmine perculsae referens nova nuntia nymphae</l> <l>Inquit: “Ave Maria, Charitum te copia plenam</l> <l>Efficit et tecum omnipotens amat esse Tonantis</l> <l>Maiestas sexumque tuum felicior omnem</l> <l>Una praeis mulier.” Virgo his adversa salutem </l> <l>Ore datam sub corde agitat nilque ipsa reponit.</l> <l>Illa novum, prius idque suis numquam auribus haustum</l> <l>Librat Ave mirumque iubar mediaque coruscum</l> <l>Nocte diem pulsasque procul tota aede tenebras.</l> <l>Hanc superae lucis fuso splendore paventem</l> <l>Haerentemque animo ac versantem in pectore multa</l> <l>Talibus aethereus confirmat vocibus Ales: </l> <l>“Ne timeas, neu corda pavor turbata fatiget:</l> <l>Pone metum Virgo, laetus tibi nuntius adsum.</l> <l>Hinc iterum dico: felix et plena beatae</l> <l>Lucis ave Virgo! Sola es cui tanta favoris</l> <l>Copia divini, tantus cui decidit uni</l> <l>Caelestis cumulus gazae, quam dotibus auctam</l> <l>Innumeris, Pater aethereus sibi prolis ab aevo</l> <l>Aeterno genitae, corpus mortale daturam</l> <l>Eligit in matrem: unde tibi, Patrique supremo</l> <l>Una utriusque venit soboles communis Iesus.</l> <l>Et quoniam ille tuo manans a sanguine, vera</l> <l>Progenies Davidis erit; succedet avitis</l> <l>Fascibus, aeternus Iudaeae regibus haeres.</l> <l>Hunc dabit Hebraei Numen sublime sedere</l> <l>Maiestate throni patrisque aeterna Tonantis</l> <l>Dicetur soboles, aliis cui regibus impar</l> <l>Prosperitas. Non ille suo peritura tenebit</l> <l>Imperio regna, invictis sed fascibus aevum</l> <l>Immortale fluet, damni cui impote frontem</l> <l>Augustam cinget regalis fascia bysso.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Virgo ubi divinae prolis praeconia viso</l> <l>Aligero restante tulit, “Promittitur,” inquit, </l> <l>“Quis mihi natorum commendatissimus infans,</l> <l>Si mea perpetui numquam solvenda pudoris</l> <l>Vota obstant? Sum iuncta viro, sed nupta iugalis</l> <l>Nescia sum thalami.” Gabriel huic ore reponit:</l> <l>“Virginitas illaesa tua est, illaesa manebit,</l> <l>Virgo uni fecunda Deo: purissimus umbram</l> <l>Te super efficiet caelique ut opaca beatus</l> <l>Spiritus adveniet nubes, tibi pronubus ardor.</l> <l>Nullaque Virginei passuram incommoda ventris</l> <l>Illapsu tacito implebit gravidamque suprema</l> <l>Prole dabit Matrem, veluti si mane quietus</l> <l>Gramine nil laeso tellurem irroret Olympus. </l> <l>Virginei vero voluit quia germinis author</l> <l>Spiritus esse Deus; quaecumque micabit ab illa</l> <l>Luce, uteri lux nata tui, caeleste, beatum, </l> <l>Sanctum pignus erit, verum ex Numine Numen.</l> <l>Sitque Deo tantorum operum quod summa potestas</l> <l>Aspice, cognataeque uterum perpende maritae:</l> <l>Cum sterili frontem senium sulcasset Elisae,</l> <l>Longaevos laxare sinus potuisse Tonantem!</l> <l>Iam sexta indicio luna est, qua ventre receptum</l> <l>Portat onus miransque gravem se prole parentem</l> <l>Aspirante Deo, natum paritura recenset</l> <l>Sex lunas Hebronis anus. Divina voluntas</l> <l>Id totum quod velle potest, divina potestas</l> <l>Efficit et cunctorum operum non redditur impos.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> His iterum dictis humilis sic Virgo locuta est:</l> <l>“Dive Ales, summi mihi de virtute Tonantis</l> <l>Indubitare nefas: me quamvis muneris huius</l> <l>Arguat immeritam quod sum, caelestibus ecce</l> <l>Effatis parebo tamen. Parva obsequar alto</l> <l>Imperiis dignata suis ancilla Tonanti.”</l> <l>Hic subito aeternus praecordia Virginis ardor</l> <l>Ingressus complere uterum, purissima proli </l> <l>Membra parat, quae sanguis ipso ex flore puellae,</l> <l>Subsidium vetita praestare libidine, Nato</l> <l>Utile divino transfert in viscera semen.</l> <l>Nec semen tamen illud erat: pro semine purus</l> <l>Ros venit cordisque rubens ac floridus imber.</l> <l>Una eademque mora perfecto corpore Verbum</l> <l>Fit caro, si dicenda mora est non sectile punctum. </l> <l>Uno oculi nictu sanguis transfusus in alvum </l> <l>Virgineus, vegetos animae formatus in artus, </l> <l>Atque una aeternam sortitus hypostasin in arta,</l> <l>Solvenda numquam Numen compage recepit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Haec fuit illa dies veterem quae vidit Adamum</l> <l>Surgere de lento ducentem viscera caeno,</l> <l>Divinaque animam sorbentem authoris ab aura</l> <l>Et dantem primae lateris fecunda maritae</l> <l>Ossa, soporati munus natale parentis.</l> <l>Haec eadem lux est, hominem superinduit alter, </l> <l>Qua melior veterisque novus reparator Adamus,</l> <l>Virgineae telluris honos, quem viscera matris</l> <l>Intactae, superi flatu fudere favoni.</l> <l>Mirandum duplex hominis molimen! Utrumque</l> <l>Divini flatus virtus animavit Adamum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Virgo autem ingenti cordis perfusa sereno</l> <l>Laetitiae superante modum, videt aurea caeli</l> <l>Atria divinumque Patrem geminasque paterno</l> <l>Personas splendore pares; quarum una parentis</l> <l>Lapsa sinu ventre augusto suscepta maritae </l> <l>Virginis, immodicos hominum subitura labores,</l> <l>Aeternam tenui subiecit hypostasin aurae. </l> <l>Fatorum immensam seriem natique dolores</l> <l>Poenalemque trabem agnovit: post visa reorum</l> <l>Lucra et Avernales praedas, data basia patris</l> <l>Excipit et clauso Virgo est sibi reddita caelo. </l> <l>Illa sibi ostensâ, non per simulacra, sed ipsa</l> <l>Numinis effigie propria raptuque beato</l> <l>Mersa voluptatis pelago, quam nullus adaequat</l> <l>Ingenii mentisque labor, felicibus hausit</l> <l>Divinum labris nectar. Non segne fluentis</l> <l>Ambrosiae iucunda vado, torrentis et instar</l> <l>Virgineum penetrante animum, superare vetantis</l> <l>Lassa viatorum tumidas vestigia ripas,</l> <l>Cui fugiens siccas imber cito reddit arenas.</l> <l>Par divinus erat Mariae caliginis expers</l> <l>Intuitus summique boni concessa voluptas</l> <l>Ad modicam fluxura moram, prohibente perennes</l> <l>Nectaris aeterni carnis compage recursus.</l> <l>Et licet illius potuisset copia lucis</l> <l>Amissa ingenti Mariam torquere dolore,</l> <l>Cum tamen aspecti bene docta volumine veri</l> <l>Sic statuisse Deum nosset; cedente beato</l> <l>Lumine, non animi, non pectoris impos utrique</l> <l>Par sorti, ipsius placitis accedit Olympi.</l> <l>Quantumvis autem postquam sibi reddita, magno</l> <l>Conatu luctata animi formare prioris</l> <l>Fortunae exemplar, speciem sed imagine quavis</l> <l>Divinam fabricare impar, languentis amoris</l> <l>Impete, continuis feriebat sidera votis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Interea motis Gabriel penetraverat alis</l> <l>Iudaeae saltus ipsamque Hebronis ad urbem</l> <l>Progressus gravidae tectum subit Ales Elisae</l> <l>Cognataeque nurus uteri caeleste revelat</l> <l>Depositum. Iamque illa aderat quae luminis anceps</l> <l>Praevolat hora diem, quando Levitica coniux</l> <l>Ad solitas effusa preces, offerre senilis</l> <l>Sueta Deo fortunam uteri, praecurreret ista</l> <l>Phoebeas pietate faces. Tum caelicus hospes</l> <l>Aethereae nimius lucis, suaque ora paventi</l> <l>Adfuit et summae memorans portenta parentis,</l> <l>Virgineam prolem soboli componit anili.</l> <l>Nam gravidam senas numerantem in pondere lunas </l> <l>Sic affatur anum: “Elisabeth sortita senile</l> <l>Ventris onus, nostris licet adversante marito</l> <l>Pollicitis praebere fidem, quod vestra iugalis</l> <l>Ad thalami fructum langueret inutilis aetas,</l> <l>Ignaro quantum naturae in damna potestas,</l> <l>Et virtus divina valet. Maiore puellam</l> <l>Prodigio, expertem thalami, non impote prolis</l> <l>Ventre, tribus cognata dedit. De sanguine Iudae</l> <l>Nata nurus, Iudae promisso Principe ventrem</l> <l>Iam plena incedit, socio quam foedera iungunt</l> <l>Iosippo, sobrina tibi est: hanc seminis expers</l> <l>Implevit puro soboles divina marito.</l> <l>Iamque petituram vestra haec montana puellam</l> <l>Aspicies fetamque Deo, nil iussa morantem</l> <l>Numinis, hos ipsos cernes intrare penates;</l> <l>Accessusque sui munus caeleste probabis</l> <l>Tuque puerque tuus: nec te reditura relinquet,</l> <l>Ni prius et pueri vocem mutique loquelam</l> <l>Audiat, improvisa sonantem oracula patris.”</l> <l>His dictis liquidum migravit in aethera praeceps</l> <l>Aliger atque sui pavidâ discessit Elisâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Divini fuerat Mariae cum copia vultus, </l> <l>Torrentis rapidae concessa simillima lymphae,</l> <l>Cui tumet, atque eadem siccus patet alveus horâ;</l> <l>Legit ibi ostensi Virgo sibi codice fati,</l> <l>Velle Deum, peregre se protinus ire per alta</l> <l>Hebronis iuga, cognati succedere tecti </l> <l>Hospitio demum pariturae tempus Elisae,</l> <l>Et praecursoris lucem expectare prophetae.</l> <l>Imperium grave: quis cupidae patris aede morari</l> <l>Montanum potuisset iter suadere puellae?</l> <l>Quis lunis haerere tribus, quis adesse parenti</l> <l>Occiduae, Hebraeis parientem Phosphoron umbris?</l> <l>Quis male moratae plebis quaesita cavere</l> <l>Sollicitam, quae causa novae teneraeque maritae</l> <l>Subsit opis vacuo procul â consorte vagari</l> <l>Tergeminasque domo externa consumere lunas,</l> <l>Quoque prius caruit, tumido cum ventre reverti?</l> <l>Quid demum movisset, onus caeleste ferentem</l> <l>Ire procul patrio per non sibi cognita tecto</l> <l>Compita, ni caeli iussis parere fidelis</l> <l>Et cum dura iubet neptis didicisset Abrami</l> <l>Humanosque supra cum vult Deus ire timores.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Quarta super decimam celebranda instabat avita</l> <l>Religione dies, plenum cum crevit in orbem</l> <l>Aequidio vicina soror Phoebeia verno;</l> <l>Qua nec Erythraei, libertatisque tribules</l> <l>Immemores, caeso cenis paschalibus agno</l> <l>Annua adorato renovabant gaudia templo.</l> <l>Tunc prope montanum meditari regia Virgo</l> <l>Cepit iter panditque pio sua vota iugali.</l> <l>Mox animum flectente Deo gratissima nuptae</l> <l>Vir responsa dedit fecitque hoc paschatis ardor,</l> <l>Quod potuit socio Solyma tenus ire marito.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Procedit comitante viro et festinat eundo</l> <l>Nullibi passa moram, nisi ubi Solymaea diebus</l> <l>Urbs tribus a patria distans occurrit, amicum</l> <l>Forsitan et lassae et templo pia vota daturae</l> <l>Virginis hospitium, temploque inferre volentis</l> <l>Delubri Dominum. Inde hunc, quia ventre gerebat</l> <l>Ipsa magis templum; Matrisque habitata Tonanti</l> <l>Integritas, qua coniugii labor omnis et aestus</l> <l>Abfuit, antiquos superabat honore penates.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Ritibus expletis Solymis et in urbe relicto</l> <l>Inde reversuro mox ad sua limina sponso,</l> <l>Augustae Virgo portas egressa Sionis</l> <l>It vidua comitata nuru, quae nupta Rubeni</l> <l>Stirpe Zabulonis genito, post rupta iugalis</l> <l>Vincla thori per fata, supplere Rebecca</l> <l>Praeteritos voluit cultu pietatis amores.</l> <l>Hanc animi prudens, peregre Iosippus iturae</l> <l>Addidit uxori sociam, perfuncta decenti</l> <l>Obsequio donec rediens Hebrone veniret. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Est in conspectu Solymae pulcherrima tellus,</l> <l>Alta iugis, montana vocant: Chananea gigantum,</l> <l>Subdita Levitis regio, qua nobilis olim</l> <l>Surgebat, forti tandem expugnata Calebo </l> <l>Regia, Idumaeis cunctis prior urbibus Hebron;</l> <l>Nec Memphi cessura quidem, licet ista Canopi</l> <l>Prima latratorem pinnis servarit Anubim,</l> <l>Urbs montana feris regnata gigantibus Hebron,</l> <l>Thariadaeque habitata seni: decorata sepulchris,</l> <l>Quorum prima colit soboles Hebraea parentum</l> <l>Nomina, Mambraeae spectatrix proxima plantae. </l> <l>Clara sacerdotum sedes, ubi iunctus Elisae </l> <l>Mysta gradusque sui senior praeclarus honore</l> <l>Zacharias, mutae tolerans dispendia linguae,</l> <l>Aethereae fidei reus, expectabat anilem</l> <l>Ipse senex genitor sterili de coniuge prolem. </l> <l>Quos oriens Solymae Titan aspexit, eosdem</l> <l>Sol moriens Hebrone videt: tanta inter utramque</l> <l>Fit mora, quae totas Phoebi neque computat horas. </l> <l>Emenso iam sole diem cognata subivit</l> <l>Limina Virgo, novo Solymis quae sole recessit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> Illa ingressa domum praegnanti occurrit Elisae,</l> <l>Virginis adventum cui ante domesticus auras</l> <l>Implevit rumor. Maria illam voce salutat</l> <l>Sic prior: “Elisabeth salve, cognata senili</l> <l>Fortunata utero, quam fecundare beata</l> <l>Prole pium voluit Numen! Tua gaudia praesens</l> <l>Spectatura adsum: obsequiis animosa probari</l> <l>Advenio et sobolis faveo venientis honori.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>42.</head> <l> His dictis animi plenus, velut auribus hausto</l> <l>Virgineo rumore, puer materna fatigat</l> <l>Viscera et exiliens, soboles semestris, Elisam</l> <l>Erudiit matrem, praesens quod sanctior Arca</l> <l>Adforet, Hebraeus quam Rex olim ipseque Regum</l> <l>Ex pastore Parens, silvestris imagine ligni</l> <l>Expressam venerans saltu, sua sera praeivit</l> <l>Gaudia, quae vivae praesentis Numinis Arcae</l> <l>Exhibet et clauso blanditur saltibus Agno.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>43.</head> <l> Hoc motu attonitam divus subit ardor Elisam</l> <l>Implevitque animum, quo mox agnovit eandem</l> <l>Esse nurum, quam visuram sua tecta minister</l> <l>Numinis asseruit Gabriel. Hinc talibus illa</l> <l>Certa notis sacrique magis secura recenti</l> <l>Flaminis afflatu, promisso hanc Principe plenam</l> <l>Miratur Matrem cognataque viscera purae</l> <l>Optatum domitorem Erebi gestare puellae. </l> <l>Moxque peregrinae caeli sic illa profatur</l> <l>Reginae: “Unde mihi, matrum dignissima Virgo,</l> <l>Accessitque meo talis cui gratia facto,</l> <l>Ut genetrix electa Dei mea limina tangat </l> <l>Atque hera subiectae subeat domicilia servae?</l> <l>Ecce tuus nostras sermo vix attigit aures, </l> <l>Meque salutantem audivi, conclusa senili</l> <l>Cum soboles utero motu se prodere coepit</l> <l>Ad voces animosa tuas plausumque referre.</l> <l>O felix concessa fides! Promissa Tonantis</l> <l>Grandia securo eventu tua ferre meretur</l> <l>Credulitas. Quin certa suae ne vocis haberes</l> <l>Quo titubes, utero pignus caeleste recondis.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>44.</head> <l> Tunc fecunda Dei Virgo, maiore beati</l> <l>Flaminis afflatu pollens, mirabile spectans</l> <l>Quo caelum superosque alte transcendit honoris</l> <l>Divinae Matris culmen; seque impare nactam</l> <l>Servitio, tanti recolens fastigia ventris,</l> <l>Hoc sublime suo fudit de pectore carmen:</l> <l>“Extollit mens laeta Deum festivaque laxat</l> <l>Viscera et in Dominum fertur servare potentem. </l> <l>Respiciens ancillam humilem dedit ille beatam</l> <l>Dicendam cunctis populis saeclisque puellam.</l> <l>Ille animi largus donorum ingentia fudit</l> <l>Nomina quae potuit rerum suprema potestas.</l> <l>Sitque suum toto sanctum, sit amabile mundo</l> <l>Nomen; ab hoc siquidem populum se mitis in omnem</l> <l>Effundit pietas, legis praecepta timentem. </l> <l>Ostendit quod robur habet sua dextera, postquam</l> <l>Aut affixit humi, tenues vel sparsit in auras</l> <l>Vota superborum. Ruit hoc ultore potestas</l> <l>Grande tumens solioque humiles extollere mentes</l> <l>Certa illi est virtus. Ipso ieiuna repletur</l> <l>Largitore fames vacuoque relinquitur ore</l> <l>Dives opum, caeli cui sunt fastidia nectar.</l> <l>Ille pius vernamque suum servumque recepit</l> <l>Israëla Deus, propriae pietatis omissae</l> <l>Immemor, Abramo velut est patribusque locutus</l> <l>Et sua per seros transmisit verba nepotes.”</l> <l>Dixerat haec animoque humilis versabat inanem</l> <l>Heredem Adami cinerem summumque Tonantis</l> <l>Mirabatur opus, proprio quo pulvere vilem</l> <l>Naturam Verbo, foret ut divina, ligavit. </l> <l>Elisabeth vero defixa in Virgine vultus</l> <l>Et Matre et fetu stupefacta immobilis haesit:</l> <l>Atriaque postesque sacerdotisque penates</l> <l>Praesentem sensere Deum: par omnibus horror, </l> <l>Et pietas tantaeque inerat reverentia matris.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>45.</head> <l> Arbor erat (palmamque illam celsaque vigentem</l> <l>Fronde fuisse ferunt) annoso vivida trunco,</l> <l>Flore tenus, nulli quoniam vicina marito. </l> <l>Esse ferunt vacuas vesco nam germine palmas,</l> <l>Has nisi vicinus palmae quoque nomine stipes</l> <l>Respiciat, faciens diversum a coniuge sexum;</l> <l>Quam fieri blandis fecundam aspectibus aiunt</l> <l>Fetiferumque occulto afflatu ducere semen,</l> <l>Mutua dum pronis mittunt sibi basia ramis. </l> <l>Proxima Zachariae stetit ista penatibus arbor,</l> <l>Sed consorte carens, cuius sublime cacumen</l> <l>Ornabant vacui fructus sine pondere flores. </l> <l>Iste tamen, sed qua nescitur origine natus</l> <l>Indigenas tenuit rumor (nec cassa fefellit</l> <l>Fama fidem) palmam sterilem tunc sera daturam</l> <l>Germina, cum propria peregre tellure profectam,</l> <l>Aethereo gravidam spectabit Numine Matrem.</l> <l>Talis fama fuit, sed nulli credita fama,</l> <l>Immensum quod claudi utero non posse putaret</l> <l>Aeternum patier Matris praecordia Numen,</l> <l>Nec petere humanas fletu lacrymisque papillas.</l> <l>Quamvis parva fides laturae germina plantae,</l> <l>Religio non parva fuit: certare puellis</l> <l>Et pueris par ardor erat, cui pulchrior horto</l> <l>Surgeret aut rosa narcissusve rubensque papaver</l> <l>Aut viola et lectos in sertum cogere flores</l> <l>Et sterili laetum munus suspendere plantae.</l> <l>Mirandum dictu! Portentique ardua, quamvis</l> <l>Non incerta fides: fecunda ubi Numine Virgo</l> <l>Festinans Hebrona subit cognataque visit</l> <l>Atria et umbrantem Levitica limina palmam</l> <l>Praeterit, occulta vi terque quaterque moveri</l> <l>Observasse ferunt et flores mittere, grato</l> <l>Hospita tecta super subiectaque limina nimbo.</l> <l>Insolitùm sparsos flores motumque stupentes</l> <l>Indigenae, erecti vultum, mirantibus altum</l> <l>Palmae apicem sortiti oculis, pro floribus ortos</l> <l>Successisse vident fetus tenerosque per orbem</l> <l>Numquam speratos escam promittere fructus.</l> <l>Cumque Deo plenam studio pandentis Elisae</l> <l>Audissent montana procul venisse puellam, </l> <l>Non fecit matrona fidem, sed publica plantae</l> <l>Vincebat populos fama: infecundaque fructu</l> <l>Facta gravis, puero stabat pro Numine palma. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>46.</head> <l> Vocis inops vero genitor, sua gaudia verbis</l> <l>Fari impos, blando vultu cupiente latentem</l> <l>Laetitiam clarere palam, multiplice matrem</l> <l>Divinam obsequio, famulatu aptisque colebat</l> <l>Muneribus: cui vel flores aestivaque poma,</l> <l>Lecta vel aprico de colle rubentia fraga</l> <l>Mysta senex, lactisve recens de flore colostrum,</l> <l>Butyrum, mellisve favos niveasque columbas,</l> <l>Aut teneros offerre agnos festivus amabat. </l> <l>Quodque magis stupeas, cognatae Virginis ille</l> <l>Visus erat mutâ lambens vestigia lingua. </l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="8"> <head>IESSEIDOS LIBER VIII. </head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Delia fraterno vultum ter pinxerat auro</l> <l>Terque secuta humilem bis acutae cuspide frontis</l> <l>Argentoque diem, cognatis hospita tectis</l> <l>Laxabat divina moram quo tempore mater. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Frondosi colles, montana cacumina, valles</l> <l>Frugiferae, liquidi fontes, Hebronia Tempe, </l> <l>Dicite, quae toties pedibus dignata beatis</l> <l>Caelestes spirantem auras ac Numinis ignes</l> <l>Spectastis Mariam, visa quis Virgine vester</l> <l>Plausus erat? Numquid laetum resonantibus auris</l> <l>Emissisque piis caeli per inane susurris,</l> <l>Laetitiae pleno vos an Davidica Virgo</l> <l>Exultare choro et saltus glomerare notavit?</l> <l>Parcite, Iudaeae montes, si vestra fuisset</l> <l>Forsitan hic socors pietas, aequantibus haedos</l> <l>Saltibus, aut hilarem si non saliistis in orbem,</l> <l>Atque leves imitari agnos si languida vobis</l> <l>Segnities fuit! Hyrcanis o rupibus Hebron</l> <l>Asperior! Vestra, Armenii glaciale Niphatae</l> <l>Durities superat tergum! Non Caucason ultra</l> <l>Dicam brumali tantum languere veterno,</l> <l>Vos veluti, si non assurrexistis eunti</l> <l>Virgineae matri, Iudaeae gratia, colles.</l> <l>Hunc dare supremae si neglexistis honorem</l> <l>Reginae montes, Hebronia desine tellus</l> <l>Mirari, divum regio, tua tristibus armis</l> <l>Terreat immodicus caedis si culmina miles. </l> <l>Est tua iam tellus si barbara, si crudelis,</l> <l>Caeli ac terrae odium lacerat tua rura tyrannus,</l> <l>Haec tua desidiae culpa est sprevisse Mariam. </l> <l>Si tantam reducem sors esset habere parentem, </l> <l>Per tua festinam gradientem culmina, quantum</l> <l>Gauderes regalis Hebron, clamore repleres</l> <l>Quam laeto deserta tuos, Iudaea, penates?</l> <l>Erroresque tuos propter male cognita caeli</l> <l>Munera, quantumvis sera pietate piares. </l> <l>Ast aeternum exul, numquam statura priori</l> <l>Iudaeae fortuna loco; iam saecula quinque</l> <l>Sed bissena super numerat quod Numinis almam</l> <l>Et Matrem et Prolem tellus infida reliquit.</l> <l>Atque ideo infelix, nisi quod tibi sola supersit</l> <l>Spes fidei extremae, cuius finale serenum, </l> <l>Vespertina velut reliquo lux sole vagantes</l> <l>Erroris nimios ad ovile reducet Apellas. </l> <l>Praeveniant has fata moras! Neque barbarus ultra</l> <l>Divini ad tumuli vigilet sacraria custos!</l> <l>Patria Virgo tibi regio, tuaque hospita palmas</l> <l>Tendit Hebron, praesens succurre, habitura deinceps</l> <l>Maiores ultro, referes ubi Numen amores.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Iam ter completis variantibus ora Dianis,</l> <l>Tempus erat, aeterna pii post pondera ventris,</l> <l>Laetitiam quando vatum postrema parenti</l> <l>Nata tulit soboles. Lampas cum Carcinon altis</l> <l>Attigerat Phoebea rotis, sublime datura</l> <l>Solstitium, vidit tandem montanus horizon</l> <l>Iudaeae ingentem puerum, mirantibus ortam</l> <l>Indigenis prolem. Quando dixere “Quis iste</l> <l>Tot rerum signis caelum quem praedicat infans?”,</l> <l>Mutus erat genitor, natus patris ora resolvit</l> <l>Ignarus fandi puer et per aperta parentis</l> <l>Ora loquebatur Numen docuitque silentum</l> <l>Labra locuturo fieri iucunda Tonanti.</l> <l>Lingua loquax facunda sui, non gnara silendi,</l> <l>Aetherei fructus vacuo sermone perorat:</l> <l>Quae nisi divinas nescit vox esse diserta</l> <l>Ad laudes, vox ista Dei est, velut ora soluti</l> <l>Ista fuere diu muti praeconia mystae.</l> <l>Huic fidei Nemesis dubiae pro crimine mentis</l> <l>Auditum cum voce rapit: sat congrua culpae</l> <l>Poena, quod aure fides audit panditque loquendo.</l> <l>Utraque erat fidei rea castigata facultas.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Zacharias vates mutus, sine voce maritus,</l> <l>Vocis Idumaeas late replentis arenas</l> <l>Provectus senio genitor, quod dicere nomen</l> <l>Non valuit sobolis, vocem excipiente tabella</l> <l>Scripsit: “Ioannis proles nata nomen habebit.” </l> <l>Vocis ut impressit nomen, vocem ipse recepit, </l> <l>Tanta vel â scripto manabat gratia nato. </l> <l>Prima illi laudare Deum sermone recepto</l> <l>Cura fuit, cui tale data pro voce reponit</l> <l>Carmen Amyclaeos par fato imitatus olores: </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> “Te celebrent, te voce sonent, tua nomina puri,</l> <l>O Deus, Isacidae summo tenus aethere tollant,</l> <l>Quod nimium maerentem animis invisere Iudam</l> <l>Captivamque gravi voluisti compede plebem</l> <l>Solvere sperataeque diu caeleste salutis</l> <l>Protuleris robur servi Davidis in aede,</l> <l>Quod Patres cecinere pii, pridemque sepulto</l> <l>Ore prophetarum seri didicere tribules.</l> <l>Hoste triumphato pacem dabit ille, nec ultra</l> <l>Tartareis in nos odiis exercita vincet</l> <l>Saevities maestoque patrum servata profundo</l> <l>Agmina propitia victor pietate reducet.</l> <l>Huic memora aeterni pacti stat firma voluntas,</l> <l>Prout tua Thariadae sancto servoque fideli</l> <l>Promisit iurata fides, factura vetusti</l> <l>Servitii immunes libertatisque receptae</l> <l>Munus in obsequium sanctum castumque timorem</l> <l>Vertet. Inoccidua quem religione colemus, </l> <l>Et sua nullus erit qui nesciat orgia Phoebus. </l> <l>Tu vero puer, optatae cui praescia sortis</l> <l>Mens data, venturi fundes oracula veri</l> <l>Praesagus vates: te praecursore fragosi</l> <l>Subsident montes scabro descendere plano</l> <l>Colle solum durasque dabis mollescere rupes</l> <l>Veracique viam Domino sermone parabis. </l> <l>Ignaros vitae exemplis et moribus asper,</l> <l>Noxia quo redimi possint errata, docebis.</l> <l>O oriens splendor, per eam quae fervet in imis</l> <l>Visceribus pietas, qua nos invisere celso</l> <l>Dignaris solio, densis lugubre sedentes</l> <l>Irradia tenebris, pressis ut funeris imbris</l> <l>Excipiat nostros pacis bona semita gressus!”</l> <l>Talia fatorum praesaga mente sacerdos</l> <l>Dicebat genitor, Maria praesente loquentis</l> <l>Excipiente sonos, nec non meditante daturas</l> <l>Cognatae sobolis, nati praeconia, voces.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Hactenus optatum quartae nova cornua lunae</l> <l>Virginis urgebat reditum iustasque monebat</l> <l>Tempus abisse moras, cognata puerpera postquam</l> <l>Divinam sobolem missum praecurrere vatem</l> <l>Enixa, implesset nati rumore puelli</l> <l>Ardua Iudaeae et valles. Accedit Elisam</l> <l>Feta Deo Virgo docuitque trimestre moranti</l> <l>Accessisse datam redeundi ad propria legem. </l> <l>Illa ut erat fusis lecto infantaria membris, </l> <l>Se cubito tenus erexit lacrymisque modesta</l> <l>Ora rigavit anus discessuramque parentem</l> <l>Numinis affata est matrum sibi more novarum</l> <l>Lumen adhuc duplicis iussam vitare diei </l> <l>Lege dati partus. Quare sibi muneris instar</l> <l>Venturum orabat, cognatis cedere tectis</l> <l>Parceret atque duos praesens daret hospita soles.</l> <l>Accessit votis Virgo donatque petitam</l> <l>Cognatae prolique moram, nato utile vati</l> <l>Momentum, uberius sacros hauriret ut ignes</l> <l>Virgineo ventri facientis pondus amici. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Interea monito Elisabeth dat verba marito,</l> <l>Apta viae quae dona forent escasque parantis</l> <l>Officium non lentus agat provisor: iturae</l> <l>In propria excelsae cessura cibaria matri</l> <l>Sedulus adferri iubeat flammisque probari.</l> <l>Zacharius monitus properat gravidaeque paterna</l> <l>Tecta petiturae Nymphae mandavit edulem</l> <l>Opportuna viae replere ad prandia peram. </l> <l>Multa senex famulaeque dabant et plura dedissent.</l> <l>Parca cibi sed Virgo levi non munere spreto</l> <l>Corporis exhaustas consueta resumere vires</l> <l>Exigua dape, suaderi non pauca tenere</l> <l>Difficilis, multum quod erat grato ore relinquit.</l> <l>Huic facilis Ceres et decerptus ab arbore fructus</l> <l>Sufficiens annona fuit; Bacchoque relicto</l> <l>“Aestivae,” dixit, “poterit sine pondere dulcis,</l> <l>Sive patens rivus, sive obvius esse siti fons.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Ut satis ingrato partus fastidia lecto</l> <l>Elisabeth umbras thalami perpessa levasset, </l> <l>Prodiit in lucem longaeva puerpera, quando</l> <l>Virgineum solventis iter lux prima diei</l> <l>Affulsit. Virgo verborum comibus usa</l> <l>Officiis, oris prudens animique puella, </l> <l>Fert grates donorum ergo acceptique trimestris</l> <l>Hospitii sobolique novae caeleste precata</l> <l>Pectus et augmentum Charitum geminoque parenti</l> <l>Munus idem sublime rogans, ad limina tendit.</l> <l>Elisabeth vero famula demissior omni</l> <l>Cognatam venerata nurum Dominamque suique</l> <l>Hanc apicem sexus, florem gemmamque vocabat. </l> <l>Cognatique laris dignatae limine summas</l> <l>Quo caeli convexit opes et munera, grates</l> <l>Verbi humilis depromit anus staturaque tanti</l> <l>Seque suosque penes vivet quod gratia facti. </l> <l>Dixit idem genitor. Fortassis plura tulisset</l> <l>Natus Ioannes, vocis nisi lingua negasset </l> <l>Officium. Quod voce tamen linguaque nequivit, </l> <l>Ostendit signis: Mariae dum basia danti</l> <l>Ultima plusquam infans arrisit et impote lingua</l> <l>Labra movet tacitus, veluti quas nescio voces</l> <l>Formaret, facunda quibus si vis foret, Agnum</l> <l>Forte sonaturas mundi peccata levantem. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Ultima cognati iam presserat ostia Virgo</l> <l>Hospitii, cum tota domus multaeque propinquis</l> <l>E tectis venere nurus, quibus omnibus una</l> <l>Virgineo mens ore frui, vel tangere dextram</l> <l>Postremumque vale divinae dicere matri.</l> <l>Illa fovendo omnes vultu verbisque benigna </l> <l>Tecto discedit, discedentemque videre</l> <l>Dum poterant, oculis, lacrymis votisque sequuntur. </l> <l>Haec primis Phoebi radiis Hebrone recedens, </l> <l>Postremis Solymam aspexit sacrosque penates</l> <l>Sole recens orto, subiitque calentia flammis</l> <l>Templa suis; niveoque tulit quod ventre, caducas</l> <l>Obtulit aeternum patri libamen ad aras. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Intranti templum, summis penetralibus Arca</l> <l>Custodesque Arcae gemini plausere Cherubi;</l> <l>Commotisque alis auditi insueta referre</l> <l>Gaudia et adverso se respicientia vultu</l> <l>Flamina, ter sanctum Sabaoth clamore vocabant. </l> <l>Cognovit peregrina parens notasque sub alto</l> <l>Pectore celabat causas, non inscia fetu</l> <l>Exultare suo, fano interiore reposta</l> <l>Symbola praesentis veri. Sed gaudia summi</l> <l>Attonitos adyti sine more audita litantes</l> <l>Reddebat mystas, post quae vox ista secuta est:</l> <l>“Ecce venit saliens altis in montibus iste</l> <l>Frugiferos cursu velox transcendere colles,</l> <l>Par capreis, levibusque sequentibus ubera cervis:</l> <l>Haec proles dilecta mihi est.” Ea fluxit ab imo</l> <l>Vox adyto: hanc stantes vicina per atria mystae</l> <l>Vestibuloque omni procul audivere stupentes</l> <l>Fatorumque rudes populi spectantque vel ipsos</l> <l>Responsi dubios templi pendere ministros. </l> <l>Ancipites tandem tenuit sententia mystas</l> <l>Iam prope promissum terris hac voce referri</l> <l>Adventare Ducem, qui necdum notus in altis</l> <l>Montibus exercet stabili vestigia gressu,</l> <l>Nec capreis forsan cervisque fugacibus impar</l> <l>Currere, vel celeres post terga relinquere dammas<note place="foot" n="*">217 dammas : daunas</note>. </l> <l>Talis erat Graium cytharis cantatus Achilles,</l> <l>Quem divina Thetis posito custode bimembri</l> <l>Ire per umbrosos iussit, iuga Thessala, montes, </l> <l>Pelion et nemorosum Othryn, quo coepta laborum</l> <l>Dura rudimenta, occisis famosa leaenis,</l> <l>Centaurisque domo, fluviis campoque fugatis.</l> <l>Montibus occultas in castra patentia tandem</l> <l>Protulit heroas, caderent queis Pergama, vires.</l> <l>“Talis erit Princeps quem suspiramus et istud</l> <l>Annuit ex imae prodire penatibus aulae</l> <l>Credita vox, quando salientem in montibus altis</l> <l>Et capreis cursu et cervis certare ferebat</l> <l>Montanisque iugis duratum in proelia robur</l> <l>Adferet et bello victos sevire Tyrannos</l> <l>Coget et oppressae solium exaltabit Idumae. </l> <l>Talis erit, talis veniet; sed quando, vel unde,</l> <l>Ignaros nos fata volunt: qui cursibus aequat</l> <l>Alipedes, vel spe propior iam creditur heros.” </l> <l>Haec ita iactabant mystae Solymaeaque Pallas</l> <l>Ad sua fallaces traxit commenta Pelasgos. </l> <l>Virgineis vero prolatae oracula vocis</l> <l>Certius innotuere animis, quae gnara quis ille</l> <l>Se portante redux saliens in motibus ibat, </l> <l>Vera Dei soboles: sed nil effata, relicto</l> <l>Ad sua festinans remeat domicilia templo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Cedenti Solymis Mariae iam tertia fulsit, </l> <l>Atque viae postrema dies, cum saucia curis</l> <l>Virgo animi purum validis turbare serenum</l> <l>Triste legebat iter, tacito dum pectore versat:</l> <l>“Iosippo quid mentis erit, tribus hospita lunis</l> <l>Tecta ubi trivisse expendet fetuque trimestri</l> <l>Agnosci facilem, tumidum sine coniuge ventrem</l> <l>Aspiciet? Quantus mentem huic prosternet amaror?</l> <l>Omnipotens caeli genitor! Me forte putabit</l> <l>Coniugii laesisse fidem spretoque profectam</l> <l>In montana viro votoque pudore tegentem</l> <l>Foedam animi labem, tantum voluisse marito</l> <l>Impavido patrare nefas? Et forsitan eidem</l> <l>Dicar moecha uxor, legale tonantia saxa</l> <l>Digna pati. Signo quo monstratura Tonantis</l> <l>Progeniem celare utero sexusque virilis</l> <l>Ignarae aeterno susceptum Flamine Verbum?</l> <l>His ego si tumidum vellem defendere ventrem,</l> <l>Censerer delira nurus. Sunt callida, dicent,</l> <l>Quae faciunt magis esse ream commenta; supremus</l> <l>Scilicet hanc inopem, obicerent, fabrique iugalem</l> <l>Legisset matrem Omnipotens, cui principis aulae</l> <l>Regia debetur genetrix regnique potestas.</l> <l>Quid faciam? Sed me pavidam quae somnia terrent?”</l> <l>Inquit, “An ignoras utero caeleste teneri</l> <l>Pignus et aetheream sobolem? Qui fecit onustam</l> <l>Germine divino, laesae sine crimine famae</l> <l>Et probri vacuam potis est servare parentem.</l> <l>Ille modum, famae tantos componere fluctus</l> <l>Inveniet, nostri custos et testis honoris. </l> <l>Huic ego me fidei nimium secura reservo.”</l> <l>His animosa viae reliquum iucunda peregit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Attigerat casto tandem servata marito</l> <l>Tecta. Lares patrios Iosippum ingressa salutat;</l> <l>Temporis et veniam reditumque morata precatur:</l> <l>Atque iterum parere avidam dominique virique</l> <l>Obsequio sisti promptamque reponere cassos</l> <l>Servitii, cui longa data absentia, menses. </l> <l>Iosippus reducem gratus non impare sponsam</l> <l>Excipit affatu seque ad sua tecta reversam</l> <l>Ut dominam, non ancillam, cui tempore lapso</l> <l>Absenti nequiisse suo prodesse labore, </l> <l>Se maerere inquit; tempus optare, priores</l> <l>Quo redimat vacuas studiis servilibus horas.</l> <l>Hoc erat initium reditus, cui deinde pudoris</l> <l>Successit dubii maeror tristemque mariti</l> <l>Concussit praegnans animum sine coniuge nupta. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Iosippus reducem ut vidit, se cernere quamvis</l> <l>Virgineo maiorem uterum pectusque putasset.</l> <l>Ille utroque tamen potius se lumine falli</l> <l>Credidit, illaeso quam non conforme pudori</l> <l>Flagitium vel mente insons admitteret uxor. </l> <l>Saepius advertit gravidam, sua lumina constans</l> <l>Accusare prius, mores quam carpere sponsae</l> <l>Virgineos: Mariae pravos ne crederet ignes,</l> <l>Est oculis ablata fides sensusque facultas. </l> <l>Cumque gravem sponsam suscepta prole loquuntur</l> <l>Deque secuturo partu gratantur amici,</l> <l>Obstupuit maestus nimiusque trementia maeror</l> <l>Pectora pervasit, tacitusque haec corde volutat:</l> <l>“Anne etiam, mihi quod misero evenisse putabam, </l> <l>Luminibus totus cernit fallacibus orbis?</l> <l>En utero grandi passim iam dicitur uxor, </l> <l>Qualem ipse aspicio! Proprii tibi luminis anceps</l> <l>Sit, Iosippe, fides; alienae lucis inepte</l> <l>Fingis idem vitium. Si credis, adultera sponsa est.</l> <l>Non credes populo? Mariae sed moribus aequa</l> <l>Et maior praebenda fides. Erroris abunde</l> <l>Esse solet populo, Maria est erroribus impar.</l> <l>At Iosippe vide, quod tunc erroris abunde</l> <l>Esse solet populo, variis dum affectibus errat:</l> <l>Privatos deme affectus, quorum inscia nuptae</l> <l>Est soboles manifesta tuae. Vox publica certa est,</l> <l>Certior est Mariae candor. Sed ventris apertus</l> <l>Est tumor! Exurgat venter, sed adultera non est!</l> <l>Qua ratione gravis fieret, nisi moecha fuisset?</l> <l>Nescio, moecha tamen non est. Si pondere venter</l> <l>Materno premitur, dicam sine semine prolem</l> <l>Humano gestare suam. Si posse negaris<note place="foot" n="*">321 negaris : negalis</note> </l> <l>Id fieri, par infitior pecasse Mariam!”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Taliter adversis labefactus pectora telis</l> <l>Certabat reducis pro virginitate maritae</l> <l>Iosippus nullaque subactus harundine, certam</l> <l>Virgineae fidei nequiit deponere mentem.</l> <l>Qualis in Ionio Malee scopulosa profundo</l> <l>Tot spumas obnixa caput decimasque procellas</l> <l>Reicit, unde suam ascensu dimensa ruinam</l> <l>Aequora victa cadunt et quos misere, resorbent</l> <l>Ad casum elatos spumoso gurgite fluctus.</l> <l>Et licet opposito veluti mota impete puppis,</l> <l>Quam venti ventisque caput contrarius aestus,</l> <l>Vim geminam sensit, paretque incerta duobus, </l> <l>Hoc animi motu poteras, Iosippe, videri.</l> <l>Sed non talis eras, semper conversus ad unam, </l> <l>Criminis ignara certans pro Virgine partem. </l> <l>Et prosterni<note place="foot" n="*">338 prosterni : posterni</note> impar, socii laus fixa pudoris</l> <l>Immotam statuit Iosippi in pectore sedem.</l> <l>Ille nec audaci dubii turbata recursu</l> <l>Corda labare sinit fortisque insultibus arcem</l> <l>Pectoris invictam servat validusque tuetur,</l> <l>Ne quid Virgineae subeat mentemque triumphet</l> <l>Iudicium culpae, divinae infamia matris. </l> <l>Hanc etiam ut fetu plenam gravidamque fatente</l> <l>Dum nequiit non scire utero, maioribus umbris</l> <l>Perfusum tali pectus sermone serenat:</l> <l>“Quod rea connubii non sit, quam ventre tumentem</l> <l>Cerno nurum, certum statuo; tamen ista puellae</l> <l>Unde gravi soboles, pacto non assequor ullo. </l> <l>Sed pariter certo nostri, nisi somnio, fetum</l> <l>Connubii non esse sciens, prolemne iugalis</l> <l>Ignorans thalami, genitor mea viscera dicam?</l> <l>Ludere sed verum nequeo: tamen esse fatetur</l> <l>Se patrem, propriae fetum si coniugis, uno</l> <l>Nutriat effusum tecto. Commune maritis</l> <l>Nec vetitum legale sinit convivere, postquam</l> <l>Quae peperit, puro patuit peperisse marito. </l> <l>Quid faciam? Tectis abigam infamesque puellae</l> <l>Reiectae tabulas et acerba repudia scribam?</l> <l>Sed procul hoc: potius nostris illaesa nitescat</l> <l>Efficiam sua fama malis: peregrinus abibo.</l> <l>Nec deerit, quae iusta meae fortasse probetur</l> <l>Causa fugae; nec lege vetor, qui legibus una</l> <l>Esse vetor: famae hanc teneat, me legis honestas.”</l> <l>Tum subdit: “Quid ais, Iosippe? Vagusne relinques</l> <l>Hoc caeli terraeque decus Charitumque profundum</l> <l>Divinarum aequor superaeque immobile pectus</l> <l>Virtutis, certus fidei certusque pudoris,</l> <l>Incertusque uteri? Lentus perpende quid isthic</l> <l>Tutus agas. Quaecumque sit haec, sine Numine non est</l> <l>Haec soboles, nec te legis damnabit omissae</l> <l>Religio, si non timeas dimittere nuptam,</l> <l>Quam constat non esse ream. Committe Tonanti </l> <l>Quidquid id est certusque puta, vis illius ista est.</l> <l>Et memini (nec adhuc illum revolutus ad axem,</l> <l>Vel semel est Phaëton) post connubiale reversus</l> <l>Auspicium, cum tecta patris suaque ora subivi, </l> <l>Talibus extrema monitum se noctis in umbra</l> <l>Asseruit (sive illa forent insomnia, sive</l> <l>Caeli aliquod flamen) nato quae contigit uxor,</l> <l>Prolis erit sine patre parens: nil dixerat ultra.</l> <l>Saepe patrum veris ludunt insomnia formis.</l> <l>Si nacta est sine patre uterum, quid labis in illa est,</l> <l>Qua thalami iusto poterat sine foedere solus</l> <l>Lascivire pater? Nulla est iniuria lecti,</l> <l>Si nemo est vetiti damnet quem flamma cubilis.</l> <l>Credere nec fas est quemquam, vel barbara qualem</l> <l>Fudisset genetrix, voti licet improbus esset, </l> <l>Virgineae caperet quem non reverentia frontis, </l> <l>Atque pavor tentare nefas: ea fulget honoris</l> <l>Integritas talisque sui pudor eminet oris,</l> <l>Ut nisi caelestes animi non spiret amores. </l> <l>Solus ego, cui nota meae mage gratia nuptae,</l> <l>Credere flagitium, iudex temerarius, ausim?</l> <l>Anne vides quamvis ferme spectatur adulto</l> <l>Non ignara utero, meque ad sua pondera pressis</l> <l>Interdum pendere labris maestumque tuentem</l> <l>Advertat prudens animi. Tamen illa serenum</l> <l>Oris habet sine nube decus: tranquilla, pavoris</l> <l>Inscia maiestas cordis, micat area frontis</l> <l>Laeta, hilares oculi, quae nescio gaudia vultus</l> <l>Non silet et verno similis florescit aprico.</l> <l>Denique par semper virtus: cui crimen inesset</l> <l>Tantane lascivo staret fiducia ventri?”</l> <l>Libranti haec oculis solito se tempore somnus</l> <l>Immittit curisque suis indormit Ioseph.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Postquam non molli patuissent clausa sopori</l> <l>Lumina, sidereae mentem irradiare cubantis</l> <l>Accessere faces, superum<note place="foot" n="*">410 superum : superumque</note> praeambula pectus</l> <l>Flamma subit multoque videt se lumine cingi.</l> <l>Hic stetit intra animum splendor somnoque sepultum</l> <l>Passus Iosephum. Volucrem post praevia noctis</l> <l>Lumina mox genium spectat, consurgit ab Indo</l> <l>Aequore quam Phaëton igni maiore micantem</l> <l>Dicentemque sibi: “Proles Davidica, Ioseph,</l> <l>Ne metuas Mariam pacti servare iugalem:</l> <l>Pondus enim, quod ventre gerit, non moecha recepit,</l> <l>Sed Virgo aeterno flatu fecunda, beatum</l> <l>Complexa intumuit germen, paritura potentem</l> <l>Felicis vitae authorem, patremque salutis.</l> <l>Ille, quibus dura ceu compede victus anhelat</l> <l>Exolvi populus, noxas et crimina tollet,</l> <l>Atque ideo natus puer hic dicetur IEsus.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Iosippus somnum ut pressit pectusque priori</l> <l>Deiectum languore levat libratque quid ille</l> <l>Aethereo e coetu veniens patefecerat Ales:</l> <l>An fuerit Morpheus, vel vera loquentis imago</l> <l>Aligeri tacitus dubio sub corde volutat.</l> <l>Is demum monitorem alto de vertice caeli</l> <l>Demissum agnoscit: neque enim Stygis ulla potestas</l> <l>Utile fert pacis monitum lumenque, quod ultra</l> <l>Phoebeum aspexit, nequiit depingere mimus</l> <l>Naturae somnus<note place="foot" n="*">434 somnus : somnos</note>: restat divinitus ista</l> <l>Sortitum simulacra, quibus se prona voluntas</l> <l>Subicit et pressis sequitur data nuntia curis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Nox erat et necdum furvam spoliaverat aethram </l> <l>Sideribus pictâ coniux Tithonia pallâ,</l> <l>Cum monitum caeleste viro testesque pudoris</l> <l>Sopito auditae voces. Huic sole propinquo</l> <l>Ardebat gravidae mens visa retexere nuptae </l> <l>Eiusdemque uteri se credulitate labantem</l> <l>Arguere et fidum comitem maiore deinceps</l> <l>Sollertem obsequio et quocumque labore futurum</l> <l>Spondere et docilem quavis pro sorte ministrum. </l> <l>Phoebus ubi prima cunctas face presserat umbras, </l> <l>Accedens pacti sociam frontemque serenus,</l> <l>Os oculosque viro demissior, aequa profari</l> <l>Candidus attentae dictis premit ora maritae: </l> <l>“Quod mihi te, Virgo, sociali foedere iunctam</l> <l>Sors potuit prius aequa pati, mirabar abundé, </l> <l>Tanta quod absimili nupta est concessa iugali.</l> <l>Nunc autem quid agam, vel quid loquar? Immortalem</l> <l>Ventre geris paritura Deum promissaque maesto</l> <l>Visceribus claudis, pietatis viscera Iudae.</l> <l>Teque tacente sacer docuit me Numinis Ales</l> <l>Ambiguum, pavidum, tuus et quo germine crescens</l> <l>Grandescat venter. (Taceo, neque enim ulla pudoris</l> <l>Me flexit non recta fides). Te coniuge felix</l> <l>Dicebar, cum te Dominam sponsamque recepi, </l> <l>Invenisse ratus superantem sidera gemmam:</l> <l>Tanta fuit, quocumque prior tua gratia censu. </l> <l>Hactenus ut propriae servire ad commoda nuptae</l> <l>Concessum, te nunc mundi totius amorem, </l> <l>Prodigium lucemque sequar, dominamque meique</l> <l>Te Domini matrem, custos sincerus habebo.</l> <l>Iamque tui pondus ventris demissus adoro.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Haec postquam Iosippus, ait mox talia Virgo:</l> <l>“Quod tibi commissam voluit, dominoque viroque</l> <l>Custodique Deus quantis, Iosippe, benignum</l> <l>Laudibus extollo Numen! Talemque favoris</l> <l>Non potui meruisse gradum, pietate quod ista, </l> <l>Qua praestas, nuptam foveas praesisque pudoris</l> <l>Tutelâ patrisque fide: minus aequa putarem</l> <l>Obsequiis me posse tuos pensare labores. </l> <l>Hoc promitto, gravi ne sim tibi foedere nupta, </l> <l>Ancillae faciet iussis parere voluntas. </l> <l>Quod vero, Iosippe, inopi thalamique virilis</l> <l>Indocili, sumptis utero – mirabile! – membris,</l> <l>Flaminis aeterni afflatu praecordia complet</l> <l>Progenies aequaeva Dei. Sine corporis ullo</l> <l>Dum sensu postquam modicos aptatus in artus, </l> <l>Qualiter ignoro, sanguis meus. Ille paternae</l> <l>Naturae par splendor, homo, mea viscera, factus</l> <l>Implevit. Stupeo nimium, Iosippe, pusillam, </l> <l>Exiguam meriti donatam hoc munere nuptam!</l> <l>Nec te suscepti celassem arcana Tonantis,</l> <l>Sed nequii tantam (quis enim mea dicta probasset</l> <l>Vera satis?) sperare fidem. Me vana profari</l> <l>Somnia dixisses: silui, secura quod ipse</l> <l>Omnipotens operi proprio non deforet author.</l> <l>Teque ideo, sapiens gaudet prout illa voluntas</l> <l>Ordine quaeque suo contexere, nocte silenti</l> <l>Erudiit factoque fidem cui mente dedisti</l> <l>Sopitus, nemo vigilans me teste dedisset.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Haec et plura suae dixit referentia prolis</l> <l>Susceptae seriem: media quod noctis opacae</l> <l>Distaret cum parte dies, caeleste tulisset</l> <l>Alatus legatus ‘Ave’, sociale volantum</l> <l>Aligerûm saeptus turmis flammisque vibratae</l> <l>Circumquaque velut lucis turbata fuisset. </l> <l>Utque metum crescentem animi, mentisque pavorem</l> <l>Ponere iussisset Gabriel sobolemque Tonantis</l> <l>Aeternam, membrorum avidam compage teneri</l> <l>Rettulit atque sui thalamum deposcere ventris,</l> <l>Seque viri ignaram cum fando reponeret, Ales</l> <l>Numinis, ignaramque viri “Divina parentem</l> <l>Progenies habitura tuos desiderat,” inquit,</l> <l>“Virgo, sinus!” Seque imperiis servire Tonantis</l> <l>Dixit ut ancillam; subito sua viscera proles</l> <l>Implevit divina, artus fabricante beato</l> <l>Flamine, censo animi, nequiit quem dicere, raptu. </l> <l>Hic defixit humi vultus et lumina Virgo</l> <l>Et siluit rubefacta genas colloque caducam</l> <l>Ut rosa sub lucem, caput inclinata pependit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> At pius attonitus sponsae sermone maritus</l> <l>Versat opes animo ingentes, quae coniugis alvum</l> <l>Condecorant et quae semper felicibus illam</l> <l>Maiorem reddunt geniis: tamen hisce silentem,</l> <l>Ulterius Mariam Iosippus vocibus orat:</l> <l>“Quis tibi sensus erat, Virgo, dum Numinis alma</l> <l>Progenies uterum membris induta replevit?”</l> <l>Hac illum Virgo suspirans voce secuta est:</l> <l>“Ardua res dictu est, qualem, Iosippe, requiris:</l> <l>Mersa Deo, procul a sensu, procul omnibus orbis</l> <l>Quisquiliis exempta fui vidique sereno</l> <l>Intuitu, qua quisque potest visâ esse beatus, </l> <l>Et felix, mentem aeternam, sine corpore Numen</l> <l>Immensi splendoris opes et hypostasin illam,</l> <l>Cui mea coniuncta est uteri caro. Dicere possum</l> <l>Haec rapto spectasse animo, sed dicere lumen</l> <l>Quod vidi, nequeo: nostrae sublime diei</l> <l>Lumen, erunt tenebrae, visae si confero luci.</l> <l>Ut mihi sublatum hoc lumen, mihi cumque fuissem</l> <l>Reddita, quod video brutis commune serenum</l> <l>Caligo visa est et noctis densior umbra.”</l> <l>Cui iterum sponsus: “Viso quot Numine vultus</l> <l>Spectasti?” Cui illa: “Latent me cuncta, nec ulla</l> <l>Id mens aut ratio servat, cui lumen ademptum est.</l> <l>Hoc scio, quod summus dulci complexus amore</l> <l>Me Pater est, cuius sobolem, sed origine sola </l> <l>Diversam, pusilla gero; Flamenque beatum</l> <l>(Numen idem cum patre, eadem cum prole potestas,</l> <l>Vis utrique eadem, sed fluxus originis impar;</l> <l>Quod varium mens prima petit) me nomine sponsae</l> <l>Dignatum, cuius puro molimine castus</l> <l>Intumuit venter, modicos digestus in artus</l> <l>Suscipiens animam sanguis, vis illius una est.</l> <l>Officium sponsi sponsus – mirabile dictu! –</l> <l>Non pater implevit, divini flatus amoris.</l> <l>Haec Iosippe tibi, quo non mortalis honore</l> <l>Me cumulavit Hymen, sponsusque, ut dicere scivi</l> <l>Mortali sponso cordis soli abdita dixi.”</l> <l>Hic tacuit flexaque solum cervice legebat,</l> <l>Stant veluti curvo matura papavera collo. </l> <l>Pergit Iosephus: “Gemma ô pretiosior omni</l> <l>Virgo, tibi quid gratus agam, quae culmine dicam</l> <l>Digna tuo? Felix socia te Virgine vivam</l> <l>Et moriar coniux. O felicissima matrum,</l> <l>Nacta immortalem fecundantem intima sponsum</l> <l>Viscera, mortali fetus experte marito. </l> <l>O divinarum Charitum plenissima mater!</l> <l>O flumen, cui ipsa Dei vitalis abyssus</l> <l>Irriguum sine more fluit reducesque ministrat</l> <l>In caelum lymphas; unde et sistentia Iudae</l> <l>Labra tuos bibitura, parens excelsa, liquores, </l> <l>Lucis inexhaustum per te contingere fontem</l> <l>Vitalique vado mergi feliciter optant. </l> <l>Me quoque, Virgo, tuis Charitum sociale fluentis</l> <l>Connubii cum taeda ligat, sine, deprecor,aegras</l> <l>Nectaris aetherei repleam dulcedine fauces.</l> <l>Affligunt me vota tuum spectare peractis</l> <l>Mensibus infantem parvoque in corpore summum</l> <l>Numen adorare! O felix si iungere labris</l> <l>Labra queam, cordis divini hausturus amores. </l> <l>Obsequiis autem summis cumulabere posthac</l> <l>Tuque puerque tuus: tantae quodcumque parentis</l> <l>Imperium numquam residem fecisse videbit!”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Laeta viri divina parens pietate fideque</l> <l>Optabat reliquos uteri decurrere menses,</l> <l>Se genetrice novo tandem ut festinus in ortu</l> <l>Respiciat sua clamantes exordia Titan.</l> <l>Iuda etenim belli studiis exercitus istum</l> <l>Assiduo authorem pacis clamore vocabat. </l> <l>Huic pacis Domino demum Pax totius orbis</l> <l>Praelusit, latiis mundo donata triumphis.</l> <l>Pax etenim terrarum extra confinia Martem</l> <l>Proscriptum, centum vinclis ubi strinxit ahenis, </l> <l>Trans mare Pacificum vexit, quod nomine tali</l> <l>Innotuit, postquam Martem portante carina</l> <l>Pax ipsum Antaecis spumans sulcaverat<note place="foot" n="*">591: sulcaverat : salcaverat</note> aequor.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Prominet Oceano in magno multo aspera saxo</l> <l>Insula nec statione potens, nec mercibus ullas</l> <l>Invitare rates: nihil hic, quod inhospita tellus</l> <l>Frugis inops possit praebere in pabula, vivit. </l> <l>Horrida<note place="foot" n="*">596: Horrida : Horrita</note> lustra, profunda cavis<note place="foot" n="*">596: cavis : cevis</note> in rupibus antra,</l> <l>Umbrosaeque specus: totum hoc est insula, nigros</l> <l>Perpetuum reddens atro de litore fluctus. </l> <l>Respicit haec saevos interlabente Brasilos</l> <l>Oceano, matrum saturos patrumque Brasilos</l> <l>Eiusdemque gulae saxis prospectat iisdem</l> <l>Auriferis nudos stantes Patagones arenis. </l> <l>Parte sed adversa tellus ignota latebat,</l> <l>Pervia adhuc nulli, allato cui lucida signo</l> <l>Incubat Antarctos, noster qua caecus horizon,</l> <l>Europae regio et nostro fugit ore videri. </l> <l>Nonacris ursinos odio Iunonis acerbae</l> <l>Conversa in rictus, eademque ubi circulus axi</l> <l>Ultimus extremo sphaeraque brevissimus instat, </l> <l>Fulget Hyperboreis dono Iovis addita stellis.</l> <l>At soror et coniux Iovis, inter sidera pellex</l> <l>Quod niteat, maiore odio commota precatur</l> <l>Oceanum et Tethyn<note place="foot" n="*">613: Tethyn : Techyn</note>, septem prohibere triones</l> <l>Gurgite caeruleo, pelagoque repellere lenta</l> <l>Sidera, ne puro tingatur in aequore pellex.</l> <l>Paruit Oceanus semperque a fluctibus Ursam</l> <l>Reicit. Haec vetita quod non mergatur in unda</l> <l>Adversus nobis spectabilis esse recusat</l> <l>Axis: perpetuo siquidem stat foedere fixum,</l> <l>Alter ut emergat casu quo mergitur alter,</l> <l>Seque levet tantum, quantum se deprimit alter.</l> <l>Iam vero Arctoo numquam se cardine ponto</l> <l>Inclinante tenus, non se levat aemulus axis,</l> <l>Sed sua caeruleo sub gurgite sidera celat. </l> <l>Pax ibi nacta specum, vasti quam filia Nerei</l> <l>Insula habet mediam, septis poenalibus aptam; </l> <l>Eligit hanc, ingens ubi contabesceret exul. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Sed prius a Nili victa meretrice superbus</l> <l>Atiades (iuste cecidit Memphitica pellex,</l> <l>Ne paritura humilis, scortum regnare videret</l> <l>Virginitas) cunctis Latii sub iura redactis</l> <l>Gentibus, optatae migrare in Pacis olivam</l> <l>Acceptas utroque volens sub cardine palmas.</l> <l>Invisum populis statuit deponere laetus</l> <l>Ad secura Deae reducis solacia ferrum</l> <l>Extremaque iubet Martem sic lege feriri.</l> <l>Fas ultra humani sitiens<note place="foot" n="*">637 sitiens : fitiens</note> quod sanguinis, asper</l> <l>Gradivus: vita cives spoliavit et urbes</l> <l>Civibus ac opulentorum populator iniquus</l> <l>Regnorum, nimius caedis nimiusque cruoris</l> <l>Latro, nurus castas thalamosque impune iugales</l> <l>Foedarit, nulli terrae nec frugibus aequus.</l> <l>Excidiis populorum audax, incendia vastis</l> <l>Urbibus et rapidos maturis messibus ignes</l> <l>Imperat. Ille famem, pestem advocat ille, supremos</l> <l>Sed quorum is prior est, animis terrestribus hostes.</l> <l>Naturae legumque odium, virtutis et aequi</l> <l>Hostis inhumanus, toto proscribitor orbe! </l> <l>Ito, ubi nec terrae possis, nec obesse quieti</l> <l>Terrigenûm, duris oneratus membra catenis!</l> <l>Idibus Aprilis, cum bis centesima, mittas</l> <l>Si modo sex, quartum referebat Olympias annum</l> <l>Consule silvano, sed quem collega praeibat</l> <l>Augustus nonùm consul, maiore Quiritum</l> <l>Laetitia, quam si Romana cuspide caesas</l> <l>Audissent gemino solis sub tramite gentes. </l> <l>Talis erat scelerum immani data poena Gradivo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Pax vero abreptum subito ferroque gravatum,</l> <l>Frustra reluctantem, nec vincla subire volentem</l> <l>Impulit in puppim ventisque faventibus ultro,</l> <l>Aequatore maris nimio post terga relicto,</l> <l>Venit in Ammericen, ubi iam sibi cognita vasto</l> <l>Surgebat pelago poenalibus insula saxis,</l> <l>Quae Martis dicta est et adhuc ea nomina servat.</l> <l>Huc ubi perventum scabroso in murice Martem</l> <l>Deposuit; notique admotus faucibus antri</l> <l>Clamorem immensum misit, quo pontus et omnes</l> <l>Intremuere undae. Stridore remugiit aër</l> <l>Oris inhumani, motae ceu turbine nubes.</l> <l>Horribilem iussus non sponte subire cavernam</l> <l>Obnixusque diu, tandem sepelitur amaro</l> <l>Carcere, quem duri repetita volumina ferri</l> <l>Cautibus innexum, soli stellisque negatum,</l> <l>Immotum statuunt, stridentem et acerba frementem. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Pax vero alma suos iuste sic ulta dolores</l> <l>Ibat ovans undasque Austro perflante secabat </l> <l>Laeta, triumphanti similis iucunda redibat</l> <l>Candida securis extollens vela carinis.</l> <l>Illa omnes Marte expulso dare iubila gentes</l> <l>Imperat et pacis parto gaudere sereno,</l> <l>Caesaris auspiciis maiestatisque Latinae. </l> <l>Nec Romae lux parva fuit, quod Crassus inultâ</l> <l>Non ultra erraret Parthis victoribus umbrâ</l> <l>Ventidio cecidit Pacorus, qua clade priorem</l> <l>Assyrio Crassi maculam delevit Oronte,</l> <l>Et pacem statuit, nisi quod renovare vetusta</l> <l>Scortator Pharius cupidus discrimina, rumpit</l> <l>Iuratam sanctè, sed non sine vulnere pacem.</l> <l>Quem tamen Augustus repetit, missisque Latinis,</l> <l>Quae victor posuit Crassi pro caede trophaeis.</l> <l>Dardanidae timidus reparavit foedera Parthus. </l> <l>Iam fera captivo fasces Germania Rheno</l> <l>Perdiderat vehemensque animi belloque subactus</l> <l>Teuto palam fecit Latias nescire retundi,</l> <l>Ne tandem hostili rubeant cervice secures. </l> <l>Iam Capitolinis Ister glacialis ab urnis</l> <l>Et cum Moeno Albis Druso victore fluebat.</l> <l>Nec iuga strata gelu, vetuit neque Noricus ensis</l> <l>Vindelico dare frena Lyco dominumque quieto</l> <l>Implorare Tibrim: auriferis hunc dives arenis</l> <l>Pronus adorabat fracto iam Pannone Dravus. </l> <l>Sequana iam victus, Latii iam pondere ferri</l> <l>Pressus Arar, iussusque iugo Laurente pacisci</l> <l>Tranquillis manare vadis puraque cruoris</l> <l>In mare praecipitem Rhodanum propellere ripâ.</l> <l>Getulas urbes, genus insuperabile bello,</l> <l>Massylas gentes praetentaque Syrtibus arva</l> <l>Infrenes Numidas consul lateque furentes</l> <l>Barcaeos domuit Lybicaeque quietis eidem</l> <l>Addidit authori titulum Getulia Cosso. </l> <l>Cumque per extremos victor volitaret Iberos</l> <l>Atiades, profugosque daret sibi Cantaber hostes</l> <l>Vindius, aprico iussos dare pectora campo, </l> <l>Et venalitiam domitos gestare coronam;</l> <l>Armatusque ruens patriis e montibus Astur,</l> <l>Agmine tergemino audax ostentare Latinis</l> <l>Frontem aquilis horumque etiam virtute fugatus</l> <l>A muris quaesisset opem, nec laricia asyli</l> <l>Par esset servare fidem. Belli ultima laurus,</l> <l>Nullas passa faces, Latiis statura trophaeis, </l> <l>Bellorum Augusti tetigit stans Lancia metam. </l> <l>Hinc armis secura quies quaesitaque simplex</l> <l>Composuit totum maiestas Caesaris orbem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Hinc fuit ut Latium toto quos axe remotos</l> <l>Non vidit ferrum, caperet reverentia molis</l> <l>Romanae, cui sponte datam, nec iure coactam</l> <l>Armisono misere fidem: nec tendere dextram</l> <l>Sarmata, nec deses Scytha, nec Phaetonte calentes</l> <l>Eoo fecere moras<note place="foot" n="*">729 moras : morans</note>; nisi longius anno</l> <l>Quam triplici protraxit iter, nam quarte profectos</l> <l>A Gange et patrio praesens ab Hydaspe ferentes</l> <l>Obsequium, Romae messis spectaverat Indos.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Tunc nova telluris facies et ubique serenus</l> <l>Ridebat partae pacis post gaudia vultus.</l> <l>Tum secura graves implebant horrea messes</l> <l>Et Bacchus sine lite fuit: Discordia terris</l> <l>Exul inhumanum satiabat imagine sola</l> <l>Bellorum rabidum, pugnae caedisque furorem.</l> <l>Nec tamen hanc vis tota odii, nec saeva nocendi</l> <l>Destituit rabies: regio deserta furentem</l> <l>Spectavit Lybicos multo maiore veneno</l> <l>Irritare, genus dirae Phorcinidis, angues:</l> <l>Aspidas atque via tractos fumante chelidros,</l> <l>Dipsadas et siccae cui est color aequus arenae, </l> <l>Ammodyten, iaculosque leves, quibus ardua pinus</l> <l>Scanditur, unde neci faciles, ceu praepes arundo</l> <l>Desiliant, ac tela oris fatalia figant. </l> <l>Serpentumque alias, ardens quibus Africa pollet, </l> <l>In rabiem funesta egit Discordia formas. </l> <l>Maius erat scythalis virus maiusque cerastis, </l> <l>Maior arenosis basilisci sibilus oris</l> <l>Auditus, praestans etiam infamare remotas </l> <l>Ante venena nocens crudelis spiritus auras. </l> <l>Si Cato Cyniphios signis laurentibus aestus</l> <l>Tunc invicto animi nisu et virtute probasset, </l> <l>Victa reliquisset Virtus vestigia, pestes</l> <l>Impatiens tolerare novas, armante recenti</l> <l>Funere Marmaricos Martis cultrice colubros. </l> <l>Talis erat Lybicas augens Discordia mortes, </l> <l>Dissidiis postquam fuerat fatalibus impos</l> <l>Humanos turbare animos; patrisque Gradivi</l> <l>Exilium et duras flebat gemebunda catenas. </l> <l>Plorandum tamen est, quod non diuturnior aegra</l> <l>Lumina confecit maeror; cui nexus amoris</l> <l>Et pacis, revocato iterum Mavorte solutus</l> <l>Ad prima ingratos laxavit gaudia rictus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Ira, et Avarities regum, queis tertia fertur</l> <l>Accessisse comes, cordis caligo superbi,</l> <l>Ambitio, quarum par est fortuna, lucroso</l> <l>Saepe quod his felix Martis cadit alea talo.</l> <l>Crescere proscripto non plus sua lucra Gradivo, </l> <l>Exclamant; quare hunc tota tellure requirunt,</l> <l>Inventumque specu eripiunt ferroque solutum</l> <l>Ad privata aptum revocant compendia Numen. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Immitis primum Ira “Meus,” dicebat, “inanis</l> <l>Est sine Marte furor: regum quos summa voluntas,</l> <l>Seu fas, sive nefas iubeat, non flectit inermis,</l> <l>Vis armata domat. Regum est iniuria cives</l> <l>Adversos impune pati! Consultius aegris</l> <l>Mittitur e membris sanguis, quam cuspidis usu</l> <l>Si vetito, totum pereat sine vulnere corpus. </l> <l>Regnorum decus est iratos sanguine misso</l> <l>Cum vestire potest hostilis purpura reges. </l> <l>Flamma opus et ferro est: nihil est crudele, timeri</l> <l>Quo valeat princeps: nulla est iniusta cruoris, </l> <l>Bellorumque sitis, regum quae mitigat iram. </l> <l>Imperii nullos partos sine sanguine fasces</l> <l>Orbis habet: simili si saepe rigentur ab imbre</l> <l>Quo primum nati, surgunt in culmina flores.</l> <l>Regnorum natura eadem. Nil denique refert, </l> <l>Dicatur quis plebis amans rex, sive tyrannus. </l> <l>Infelix regum sine Marte precaria regnat</l> <l>Purpura. Toto igitur Mars est quaerendus in orbe;</l> <l>Uni concessum siquidem secura tueri</l> <l>Regna et non pavidis sceptra inconcussa monarchis.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Desiit Ira loqui, quam sic sermone secuta est</l> <l>Turpis Avarities: “Et ego sine faenore deses</l> <l>Vivam opibus contenta meis? Sine Marte quid ultra</l> <l>Accedat nostris partis per proelia gazis?</l> <l>Sint mihi terrarum ingentes sine limite tractus,</l> <l>Sint urbes, sint regna mihi! Nisi semper ad istas</l> <l>Accedat vis maior opes, me reddit egentem</l> <l>Quod nequit augeri pretium. Crescente beari</l> <l>Imperio, non stante queo; neque principe dignos</l> <l>Sola parit veniens ab avis opulentia, census. </l> <l>Divitiae veteres, quibus est innata cupido</l> <l>Augmenti nova lucra petunt, exempla peritae</l> <l>Proferre illorum, quibus et fortuna Gradivo</l> <l>Maiestasque stetit. Neque enim nisi censibus auctis</l> <l>Regia servatur ducis intemerata potestas. </l> <l>Dardaniae clari, spoliis Orientis onustas</l> <l>Advexere rates; solius Roma pavebat</l> <l>Ausoniae ditata opibus: quo tutior esset, </l> <l>Externas quaesivit opes: spoliavit Iberos,</l> <l>Assyrios, Numidas, Parthos, nudavit Anubim</l> <l>Et Tyberim, Nilo, Rhodano Rhenoque bicorni</l> <l>Pannonicoque Istro, fluviisque ferentibus aurum</l> <l>Pactolo atque Hebro Medoque explevit Hydaspe.</l> <l>Et me par fortuna vocat: si praeside regni</l> <l>Marte legam validas mea sub vexilla cohortes</l> <l>Hunc ego, quantumvis magni Pax exulis arma</l> <l>Et meritum non grata premit (nam dissona vero</l> <l>Ni loquimur, praesens Pacis per compita risus</l> <l>Armati labor est fructus munusque Gradivi.</l> <l>Qui tamen hanc peperit per tot discrimina constans,</l> <l>Ingratam genitor probat inter vincula natam.)</l> <l>Exilio et tenebris tristem corpusque gravantis</l> <l>Orbibus implicitum ferri, in mea regna reducam, </l> <l>Ingens imperii decus, oeconomumque profectae</l> <l>A patre fortunae: quod enim ultra crescere possit</l> <l>Se tota huic debet regalis copia gazae.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Immodica imperii censusque immensa cupido</l> <l>Gradivi laudem postquam sic fata fuisset,</l> <l>Ambitio malesana istam sic voce secuta est:</l> <l>“Fata instant, pereo tristis, nisi grandior ornet</l> <l>Me cumulus titulorum; quae me prisca vocari</l> <l>Gloria nominibus multis facit, alget inanis</l> <l>Vox, nisi quaesitae maiora vocabula famae</l> <l>Accedant. Resides animos ferrique paventes</l> <l>Spernit honor dextras, plorans neque pectoris imas</l> <l>Dissimulat pupilla faces, non caeca superbas</l> <l>Regnorum quas orbis habet spectare secures</l> <l>Roboris ignaras nostri, quae nomina mille,</l> <l>Mille meis possent titulos praebere triumphis. </l> <l>Me, Macedo, tua fama trahit, tua gloria, Caesar, </l> <l>Et tua, Pompei; mentem tua, Scipio, laurus</l> <l>In sublime rapit: vobis dedit Africa nomen,</l> <l>Armenia, Assyriae, Pontus, prostrata Saguntus,</l> <l>Atque Numantini cineres sparsere serenos</l> <l>Nominis aeterni radios, laudumque perennes</l> <l>Inscripsere notas, victuri praemia Martis. </l> <l>Par laudis famaeque mihi praecordia calcar</l> <l>Affectumque fodit; summae petit ardua famae</l> <l>Non socors animus: vilis stupidusque probatur</l> <l>Qui sanguis pulchri flammis non bullit honoris. </l> <l>Marte uti me fata volunt, quo numine solo</l> <l>In decus et nomen claris ascenditur ausis. </l> <l>Quae modo pax mundi est, blandiri mollibus aptam</l> <l>Esse satis notum est animis, sed fortibus hostem. </l> <l>Pro titulis famaque nihil studiosa valensque</l> <l>Moliri soboles, fatis praesentibus ortam</l> <l>Desidiem putet esse deam, quae ignava Gradivum</l> <l>Expulit atque alio proscriptum detinet orbe.</l> <l>Ingenii agrestis dea servilisque propago!</l> <l>Hanc ipsam extorrem faciam! Petere ardua montis</l> <l>Caucasei cogam! Reduci concedat apertos</l> <l>Mavorti campos, urbes et rura, serendis</l> <l>Pro laudum titulis et honorum messe iubebo!”</l> <l>Haec tulit insana Ambitio; plausere loquenti</l> <l>Ira et Avarities iunctisque in mutua dextris</l> <l>Foedera, captivum statuunt exolvere Martem. </l> <l>Quod pepigere nefas, modico post tempore factum est.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Pax tamen interea niveis devecta quadrigis</l> <l>Visebat vacuas Martis formidine gentes</l> <l>Et laetis populorum animis ostendere verum</l> <l>Laetitiae fontem, Hebraeae de ventre puellae</l> <l>Emanaturum Numen festiva parabat. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Mos erat antiquo in Latio populisque probatus</l> <l>Albanis ritus sibi postea maxima sacrum</l> <l>Quem Roma asseruit, clausas servare verenda </l> <l>Religione fores, Martis dum libera ferro</l> <l>Urbs erat et mitis tranquilla per oppida miles,</l> <l>Tradita bisgemino quarum custodia Iano. </l> <l>Has centum aerati vectes centenaque ferri</l> <l>Robora centenoque chalybs munimine clausit. </l> <l>Ast ubi seu Dacis Numidisque inferre volebant</l> <l>Martem, aut Hircanos, nigros vel tendere ad Indos</l> <l>Auroramque sequi Parthosque reposcere signa,</l> <l>Tunc Capitolina trabea cinctuque Gabino</l> <l>Insignis, pleno patrum praesente senatu,</l> <l>Clausa patere dabat stridentia limina consul. </l> <l>Iste prior pugnas, post ipsa probare solebat</l> <l>Belli audax pubes: certumque volentia Martem</l> <l>Aera sonora palam votum populare rogabant. </l> <l>Longo autem belli postquam lassata furore,</l> <l>Sed victrix palmisque ducum praelustris, easdem</l> <l>Roma iterum clausura fores, regnantis ubique</l> <l>Dat pacis signum: victrici tempora lauro</l> <l>Praecincti caput, haec iucundi templa petebant</l> <l>Romulidae lituumque hilari clangore togatus</l> <l>Aptabat consul ferrata repagula saevis</l> <l>Postibus et portam trudens aptabat utramque</l> <l>Tunc certare omnes duros superaddere vectes. </l> <l>Et centum aeratis limen munire catenis. </l> <l>Tunc factus populi plausus totamque per urbem</l> <l>Foeda relegato clamata opprobria Marti.</l> <l>Bifrontis Iani postremo claudere portas</l> <l>Contigit Augusto; pacis quo vindice postes</l> <l>Terrigenis laxare suos dum praebarat aether</l> <l>Ausonius<note place="foot" n="*">910: Ausonius : Autonius</note> vidit claudi sua limina Bifrons. </l> <l>Atiadae praesenti aderat tunc ipsa paternum</l> <l>Pax hilaris stipare latus: prior ille patentes</l> <l>Concussit valvas iunctimque haerere coactis</l> <l>Belli ferratis centum dat vincula portis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Undique compositae secura per otia pacis</l> <l>Iussus erat mundus describi. Urgente tributum</l> <l>Victore Augusto, quo Caesare totius orbis</l> <l>Fluxerat in tabulas numerus censusque Latinas. </l> <l>Caesareum, cui se victae submittere gentes</l> <l>Debuerant, etiam, Syriam moderante Quirino</l> <l>Edictum Iudaea tulit: generisque tribusque</l> <l>Propria scribendos urbs invitabat Apellas. </l> <l>Cuique sua notas accedere origine sedes</l> <l>Ardor erat: captiva suos Iudaea tribules,</l> <l>Quos habitare prius tribuum sine limite certo</l> <l>Dispersos tulit; ad propriam gentile referre</l> <l>Nomen et aera tribum famamque et nomen avorum</l> <l>Servantes vidit. Genti sua nota cuique</l> <l>Urbs erat atque sui generis primarius author. </l> <l>Quaevis<note place="foot" n="*">930 quaevis : quaenis</note> bellorum post tot discrimina, clades, </l> <l>Excidia, importata aliis domicilia terris</l> <l>Postque novos reditus ignota ad tecta paterni</l> <l>Climatis, authorem stirpisque tribusque tenebat</l> <l>Posteritas memor, idque aequa ratione Tonantem</l> <l>Disposuisse patet: cunctis dum nota vetustae</l> <l>Gentis origo foret, propriam missurus in orbem</l> <l>Progeniem, titulo carnis de Virgine sumptae, </l> <l>Davidis sobolem materno ventre probaret. </l> <l>Stemma suum tunc quisque palam gentemque professus</l> <l>Implebat tabulas, laeto quas Roma legebat </l> <l>Auspicio ut rerum domina constaret in urbe</l> <l>Unigenam Mariae esse genus Davidis Iesum:</l> <l>Unde sui generis, frustra obnitente protervo</l> <l>Isacida tantum non agnoscente tribulem</l> <l>Prodiret secura fides Mariamque Latinae</l> <l>Assererent vero regum de sanguine cerae. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Ut primùm Romana Ducum parentis Idumae</l> <l>Movissent edicta lares, cognata remoti</l> <l>Isacidae iussis cumulabant oppida donis.</l> <l>Asseris tribui, Tyriis vicina colonis</l> <l>Caede rubens Pharia, Machabeo robore clara, </l> <l>Urbs Cadessa fuit, gentis quae nomina libro</l> <l>Excepit. Beniaminum Bethava notavit, </l> <l>Luza Ephraimum, Danem numeravit Ioppe.</l> <l>Progenies Gaddis patriam petiere Saronem</l> <l>Nomina dicturi. Tabulas Issachar iturus</l> <l>In Latias Arbelem ibat multusque Zabulon</l> <l>Natorum clara legione vocabula dixit.</l> <l>At Nephtalidae Cidissum auxere penates</l> <l>Et numero et censu. Dorae tribus ampla Manassis</l> <l>Deposuit nomen. Praeses Macherunte Latinus</l> <l>Rubenum inscripsit. Litus complexa, per aequor</l> <l>Ascalis ire potens, urbs quae produxit iniquum</l> <l>Herodem Simeonidas suscepit et albo</l> <l>Intulit; et Levi soboles, cui limite certo</l> <l>Nulla fuit tellus, aliis immixta ferebat</l> <l>Cum tribubus censum: Iudae generosa propago</l> <l>Scribebant Hebrone genus, nisi regia Iesse</l> <l>Quos tetigit cognata domus, quorum inclita regis</l> <l>Patria Iessigenae signavit nomina Bethlem. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Iosippo ut primum Romani fama tributi</l> <l>Et populare suas solvendi venit ad aures</l> <l>Obsequium census Ephrateamque propagem</l> <l>Stemmatis ad propriam sedem fontemque cieri</l> <l>Audiit electum Bethlem, pro coniuge partum</l> <l>Opperiente brevi post tempore (conscia ventris</l> <l>Delia iam nonum siquidem crescebat in orbem)</l> <l>Sollicitus tenerae fatur sic voce maritae:</l> <l>“Feta Tonante nurus, praesenti nuntia brumae</l> <l>Importuna fero: Romanus nomina Caesar</l> <l>Nostra petit debentque novum data nomina censum</l> <l>Et proprios coram tribuum distinguere vultus</l> <l>Postulat Ausonius qui colligit aera minister. </l> <l>Bethleme est nobis communis utrique petita</l> <l>A Iesse genitore domus, quae murice regum</l> <l>Tecta olim, nunc tecti expers. Illa urbe Latinis</l> <l>Imperiis nos stare decet: tribus altera quosvis</l> <l>Sanguinis externos illuc vetat ire nepotes. </l> <l>Nos vero decimus proavitis sistere tectis</l> <l>Debebit mensis; te illius propria Phoebes</l> <l>Quam vereor ne laedat hiems, ignota petentem</l> <l>Limina! Teque etiam memini dixisse beatum </l> <l>Divinumque uteri solem sua lumina mundo, </l> <l>Extremo decimae lunae splendore daturum. </l> <l>Quae foret – ah! – proprios extra fortuna penates</l> <l>Divini infantis? Tuque ipsa puerpera posses</l> <l>Quale inter duros fortassis habere tribules</l> <l>Obsequium? Talis rerum me terret imago.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> His monitis haeret tacitus, quem pectore multa</l> <l>Versantem affatur prudens his vocibus uxor:</l> <l>“Te precor adversos animi componere fluctus,</l> <l>Iosippe. Augustus dum scribit nomina Caesar, </l> <l>Divinum paritura dabo terrena gigantem</l> <l>Si genetrix, agit ista Deo mandante Latinus</l> <l>Isacidûm Princeps, numerum ut puer augeat iste</l> <l>Ingentem nactus scribam; qui talis ut esset, </l> <l>Hic prius Augustum felicem reddidit infans, </l> <l>Numinis ignarum tanti, cui ista ferendum</l> <l>Ad censum properat soboles interque nocentum</l> <l>Scribi hominum turbam splendor divinus anhelat. </l> <l>Pone metum, Iosippe! Viam, quam tanta potestas</l> <l>Mandat, solstitiis quamvis brumalibus, ibo. </l> <l>Ibo, licet nono gravidam iam Delia cornu</l> <l>Respiciat partusque meos effaeta videre</l> <l>Promittat, nil iussa moror, nec principis aequo</l> <l>Imperio obnitor; Deus est, qui Caesare mundum</l> <l>In tabulas cogente, iubet Bethlemia rura</l> <l>Visere: qualiscumque meum divina gubernet</l> <l>Cura uterum, non maesta feram: dabit illa parenti</l> <l>Et soboli, quantum ipsius suprema probabit, </l> <l>Quae semper iusta est, rerum adiumenta voluntas.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Gavisus grato sponsae sermone maritus</l> <l>Mox iussum meditatur iter triplicisque diei</l> <l>Gressurus maiore via, quod longa petebat</l> <l>Excessus mora, solvendi commune quod aeris</l> <l>Edictum, tum quod tardus dubiusque monebat</l> <l>Ad propriam sedem reditus certique poposcit</l> <l>Cura puerperii. Totum ratione sagaci</l> <l>Evolvit quantumque sua bene providus esse</l> <l>Pauperie potuit, tales disponit ad usus.</l> <l>Castibus at cunctis quoniam prohibebat egestas</l> <l>Esse parem, sua ubi rerum pusilla facultas</l> <l>Aptari nequiit, matri sobolique paranda,</l> <l>Ut Virgo admonuit, curis caelestibus addit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Unde dapes sponsi solitas vitamque petebant</l> <l>Hortus erat plantis modicus, sed edulibus herbis</l> <l>Sufficiens tectisque ipsis non dissitus hortus. </l> <l>Arboribus tenuis subiectum bucula gramen</l> <l>Et rude carpebat pecus: inde domestica Ioseph</l> <l>Auxilia et parcum mensae vectigal habebat. </l> <l>Bos etenim grato distendens ubera passu</l> <l>Butyrum cum lacte dabat, vel lacte coactos</l> <l>Caseolos: aurita pecus seu ligna tepenti</l> <l>Importando foco tenuisque annona rotatis</l> <l>Cum fuerat subigenda petris, non grande subibat</l> <l>Pondus et altricum remeabat baiula frugum. </l> <l>Praecipuum vero proprii fortuna laboris, </l> <l>Malleus et culter, runcina, dolabra, securis</l> <l>Iosippo vectigal erat pretiumque fabrilis</l> <l>Quale laboranti poterat contingere lucri,</l> <l>Aeris tota fuit regalis copia tecti. </l> <l>Accessere tamen census, quos regia Virgo</l> <l>A docta quaerebat acu; licet ille novarum</l> <l>Vota fatigaret nuruum labor, attamen aeris</l> <l>Parva legebatur merces, divina puellae</l> <l>Fila et Virgineae non aequans segmina telae. </l> <l>His tamen exiguis operum proventibus aequus</l> <l>Aedis erat capitum numerus: materque faberque</l> <l>Tota domus duo sunt: iidem parentque iubentque.</l> <l>Caelica venisset dum Virginis integra matris</l> <l>Ad cumulum proles, quae dum feliciter ivit</l> <l>In numerum, non auxit opes, sed amare repertam</l> <l>Matris egestatem facilis; quin fluxa bonorum</l> <l>Ludibrium quam vile esset fortuna, docebat. </l> <l>Huic tamen accessit Domui: peritura deesse</l> <l>Cui voluit si dona Deus; cumulavit egenos</l> <l>Divinarum ampla Charitum ubertate penates. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Hic si ficta iuvat veris componere: pauper </l> <l>Baucis erat quoque grata deis gratusque Philemon</l> <l>Pauperie, thalami nexu, probitate, pudore</l> <l>Ac aetate pares paupertatemque ferendo</l> <l>Effecere levem. Postquam admisisse supremos</l> <l>Postibus angustis, stipula cannaque palustri</l> <l>Protectis, humiles mortalis imagine vultus</l> <l>Concessit sors laeta Deos. Ubi mersa paludem</l> <l>In luteam de monte vident, quae sicca stetere</l> <l>Tecta prius, spectant proprii pia limina tecti</l> <l>Et superesse stupent aliarum labe domorum. </l> <l>Illa vetus dominis et iam casa parva duobus, </l> <l>Vertitur in templum. Pelignus talia vates</l> <l>Dum commenta dabat, veram Iudaea parabat</l> <l>Commenti formam: minor ipso est fabula vero. </l> <l>Virginis haec eadem nam sedes parva, volucre</l> <l>Vertitur in templum, non carnis imagine falsa</l> <l>Aeterni postquam facta est domus hospita Verbi. </l> <l>Hanc, inopes quondam, caeli de monte iugales</l> <l>Conspexere pii vacuas migrare per auras, </l> <l>Aspera dum cernunt aliarum fata domorum</l> <l>In cineres vertisse trabes Martemque propinquos</l> <l>Incendisse lares. Manet illa aevumque manebit</l> <l>In reliquum: lateres nudos cinxere columnae, </l> <l>Cultaque votivis nigrescunt limina flammis. </l> <l>Artant dona tholos, stellis laquearia fulgent, </l> <l>Gemma tegit postes aurataque tecta videntur,</l> <l>Caelataeque fores adopertaque marmore tellus. </l> <l>Quaeque prius pauper, regum nunc dives abundat</l> <l>Muneribus domus et summis se molibus aequat, </l> <l>Reptantesque ruunt illius ad oscula gentes. </l> <l>Numinis haec meruit digna mercede recepti,</l> <l>Baucidis et fictas superare Philemonis aras. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> Cum propria postquam fuerat luctatus Ioseph</l> <l>Pauperie, Latiis nec iusta numismata iussis</l> <l>Suppeterent, tamen ille viae se credere certus</l> <l>Hoc statuit pigramque bovem rudiusque tributo</l> <l>Permutare pecus, quamcumque immiserit ultra</l> <l>Axe Deus perferre lubens cum coniuge sortem. </l> <l>At divina uteri mater nonae indice lunae</l> <l>Certa nec aethereo ventris momenta docente</l> <l>Aligero monitore carens, prope temporis esse</l> <l>Illius spatium quo caelica prodeat alvo</l> <l>Progenies, abitura parat quae lina tegendo</l> <l>Artandoque inter telarum vincula nato</l> <l>Quaeque suos usus tunc sunt habitura reponit. </l> <l>Iamque aderat quo sede dies exire paterna, </l> <l>Seque virumque remota procul petere arva monebat,</l> <l>Cum vacui curam laris ingentemque latentis</l> <l>Prodigii sedem terrena volentia numquam</l> <l>Dimitti qua membra Deum subiisse tenebat</l> <l>Tunc occulta fides, cognatae stirpis Abramo</l> <l>Tobia genito patre commendasset Ioseph, </l> <l>Urbe migrat propriisque notat vestigia plantis.</l> <l>Nulla etiam gravidi Virgo fastidia ventris</l> <l>Passa, per Isacios ibat laetissima colles </l> <l>Plena Deo mater. Sed ubi fortasse labaret</l> <l>Planta, vehi tardo coniux orabat asello</l> <l>(Hunc etenim torvamque bovem praesentis agebat</l> <l>Servitii pretiique fidem) pressitque modestum</l> <l>Interdum pecus, oranti non dura marito. </l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="9"> <head>LIBER IX. IESSEIDOS </head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Tertia Phoebeos ad frena redire iugales</l> <l>Memnonius Ganges et Arabs aspexit Eous,</l> <l>Iosippo propria postquam de sede profecto</l> <l>Simplicis hospitium lucis Solymaea dedisset</l> <l>Religio. Petit immodicam congressibus urbem</l> <l>Et templum portante Deum cum coniuge sponsus.</l> <l>Summa fuit templi ratio, quo cordis utrumque</l> <l>Urgebat calor: exiguis promentibus ingens</l> <l>Obsequium donis sacraeque morantibus aedis</l> <l>Parte humili, attonitis templi nova reddita mystis</l> <l>Vox fuit, arcana prorsus de sede, supremo</l> <l>Ex adyto: “Bethlem gaude, primoribus una</l> <l>Ex populis tellus: ex te prodire videbis,</l> <l>Qui Dux augustas premat Israëlis habenas, </l> <l>Initii gnaro cui non egressus ab aevo.</l> <l>Ille idem in censum properat numerumque Latinae</l> <l>Lege potestatis.” Praecepta tribulibus aures</l> <l>Vox tenuit mentemque pavor sensumque relatae, </l> <l>Communis tribuum, stat vocis habere cupido.</l> <l>Fit populi murmur mystes aperire rogantis,</l> <l>Quid fati vox ista ferat: sed clarus egeret</l> <l>Qui nullo est praesens, referunt, interprete sermo.</l> <l>Messiam, dixere, sui documenta parantem</l> <l>Adventus, misisse istam, ne ignotus adesset, </l> <l>Isacidis famam. Sed qui magis apta reservat</l> <l>Indicia, ingenti cum maiestate verendus, </l> <l>Augustumque latus Solymo observante senatu, </l> <l>Stipatus populis et tanto principe dignae</l> <l>Robore militiae septus regnique toparchis, </l> <l>Praeferri solitas volet a lictore secures. </l> <l>Hic laeti gestire omnes plenamque Monarchae</l> <l>Vicino spondere fidem; tum ferre Tonanti, </l> <l>Iam prope spectando coram pro principe, laudes. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> At ferus Herodes, cuius cito venit ad aures</l> <l>Vox populique fides pectusque; illata momordit, </l> <l>Quod dextra hunc fortem, iusti quod lege severum,</l> <l>Cui femori est ensis, cui pectus aheneus ambit</l> <l>Iustitiae thorax, torquet Polycletide virga</l> <l>Aequius, ipsius quod sit quoque regula recti,</l> <l>Quod digitis sceptrum. Contectus casside frontem</l> <l>Iudicii recta librat terrena staterâ</l> <l>Atque parem mirando operum molimine, dicunt, </l> <l>Esse Deo. Hebraeis promissum fascibus aiunt</l> <l>Fata, nimis Solymae, populoque haerentia fata.</l> <l>Intremuit iustum metuens Heroa tyrannus.</l> <l>Novit enim Solymi possessor iniquus honoris</l> <l>Quod gemino nec Phoebo aether, neque regna duobus</l> <l>Regibus aequa satis, vel tunc mage, pectore quando</l> <l>Adverso vitiis unus, virtutibus alter</l> <l>Praestat et oppositis regnum moderantur habenis.</l> <l>Haec et plura animo versantem et plura timentem</l> <l>Deserit Herodem timor et praesente superbus</l> <l>Imperio fingit se nil ventura vereri. </l> <l>Callida sic regum sunt pectora, velle videri</l> <l>Impavidos cum plura timent, et fronte serena</l> <l>Emendant, obscura tegunt quam nubila mentem.</l> <l>Fata, rudis veluti, Herodes nocturna popelli</l> <l>Somnia deridet. “Quis” ait, “mihi regna protervis</l> <l>Eripiet signis? Propriae si pellere regem</l> <l>Externum nequeunt vires, mihi Romula pubes</l> <l>Praesto est Augustique potens et amica voluntas. </l> <l>Quae regio est missura ducem, quem Dardana virtus</l> <l>Non premat et validae non occupet horror Idumes?”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Sed Virgo et voces adyti et diversa ferentis</l> <l>Excipiens populi sensum taciturna latebat</l> <l>Atque ipso praegnans Duce, quem Iudaea petebat,</l> <l>Isacidis ignota parens. Nec prodere sese</l> <l>Sustinuit sapiens Virgo, sat gnara superbum</l> <l>Indigenas sperare Ducem quem mater opumque</l> <l>Regnorumque potens utero regina tulisset. </l> <l>Intacti vero referentem pondera ventris, </l> <l>Propria mendacem cito condemnasset egestas. </l> <l>Ut taceam insidias et regis barbara semper</l> <l>Consilia Herodis, melius quae posse silendo</l> <l>Effugere indemnemque uterum praestare, sciebat. </l> <l>“Tempus erit, mea quando nihil valitura iacebunt</l> <l>Auxilia et mulier regis conatibus impar</l> <l>Caelestes poscam curas” aiebat, “opemque</l> <l>Maiorem humanâ sobolis tutela vocabit.</l> <l>Nunc exile tuae, Deus, irradiare memento</l> <l>Ancillae pectus mentemque, ut nutibus illa</l> <l>Aequa tuis semper, celsi super ordine sistat</l> <l>Consilii, placitoque orbem moderante quiescat.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Ut satis indultum votis, excedit uterque</l> <l>Delubro coniux: Bethlem suspirat uterque.</l> <l>Urbem hanc pollentem rerum paradison amoena</l> <l>Temperie Iudaeus habet. Par credita nulli</l> <l>Est tribui ubertas: quovis sub sidere tellus</l> <l>Florida, continui plaga veris, odoris inanes</l> <l>Festiva hortorum facies non sustinet auras. </l> <l>Haec mage flava Ceres, praestantior arva Lyaeus</l> <l>Occupat et pressis melior despumat ab uvis.</l> <l>Hic orituri olim terrena e matre Tonantis</l> <l>Praescia, communi ne vultu occurreret, omnem</l> <l>Explicuit festivi oris natura decorem. </l> <l>Hic regum domus, hic patria est et stirpis origo</l> <l>Iessiacae, hic prima postremus origine fructus</l> <l>Nobilior: proprio hic manavit purior unda</l> <l>Fonte, sua melior venit propagine botrus,</l> <l>Postremo matris generosius ubere nectar</l> <l>Profluxit, quia virgineum; de matre virilis</l> <l>Flammae experte viro venit vir fortior omni,</l> <l>De foeda stirpis specie speciosus amoris</l> <l>Surculus exivit, locupletior omnibus infans</l> <l>Stemmatis extrema de paupertate refulsit. </l> <l>Fortunata domus tali completa triumpho,</l> <l>Fine suo, quam authore sui felicior aevo.</l> <l>Regum prima domus, quam si postremus honoris</l> <l>Sublimavit apex, cuius finivit elenchum</l> <l>Verbi immensa eadem, mentis quae effata paternae</l> <l>Complet maiestas. Generis Iessea venustas</l> <l>Ultima: postremam stirpis sortita coronam</l> <l>Frons immortalis, cuius finale suorum</l> <l>Praeteritas regum non fert diadema ruinas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Nunc, Bethlem, laetare! Tuis iam postibus haeret</l> <l>Admittique suis Davidis postulat heres</l> <l>Non falsus rectis: aperi tua limina, Bethlem,</l> <l>Iesseumque datis portis admitte nepotem!</l> <l>Proh dolor! Immitis Bethlem, crudelia tecta!</l> <l>Infelix regio, tantus tibi spernitur hospes:</l> <l>Reicis urbe sua depulsum ad bruta Tonantem.</l> <l>Iosippus siquidem Solymis digressus ab oris</l> <l>Molle legebat iter facilique labore diurnum</l> <l>Nactus Ephrataeis labens sub moenibus astrum</l> <l>Hic sibi quaesitum doluit commune negari</l> <l>Hospitium. Supplex orat vergente pudica</l> <l>Ad partum sponsa et tecti quodcumque precatur</l> <l>Neglecti vacuum stabulique exile vel antri</l> <l>Deserti spatium, sed ubique immitia supplex</l> <l>Orator responsa tulit. Demum urbe recedens</l> <l>Numinis arbitrium sic disponentis adorat. </l> <l>Non procul urbe ipsa, veteri sublustris hiatu</l> <l>Iosippo deprensa fuit praesentibus apta</l> <l>Visa malis statio: speluncae imitata figuram</l> <l>Et spelunca fuit; qui tunc melioris egenus</l> <l>Hospitii, reduces Phoebi excipiente quadrigas</l> <l>Oceano; nullo dignatis hospite, proli</l> <l>Divinae aptatis (huic servabatur inanis</l> <l>Illa specus) Boreae flatus vitavit in antris.</l> <l>Speluncam faber ingreditur pecudumque duarum</l> <l>Servitium gravidamque tegit specus una puellam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Nox erat et varios vultus telluris opacae</l> <l>Vix dederant tenues caeli discernere stellae;</l> <l>Umbra antri sed maior erat, quod nulla subire</l> <l>Vel modica externae possent ludibria lucis. </l> <l>Vir parvum ut strueret collectis frondibus ignem</l> <l>Ignis abest. Postquam nigro commissa mapali</l> <l>Uxor erat, volat ut potuit repetitque propinqua</l> <l>Hospitia et modicae deposcit semina flammae. </l> <l>Ut sibi concessus torris, cum munere laetus</l> <l>Ad stabulum celeri vertit vestigia planta. </l> <l>Ardor ut illatus specui, ramalia sparsim</l> <l>Iosippus proiecta levat, cremiisque per antrum</l> <l>Deprensis motâ Vulcanum suscitat aurâ.</l> <l>Ut flamma effulsit, deserti apparuit atra </l> <l>Effigies antri pecorumque boumque per imam</l> <l>Fusa loci faciem vestigia foeda iacebant. </l> <l>Inde statim patuit, species quod bucera vili</l> <l>Haesisset tecto, ut faeno praesepe refertum,</l> <l>Et veluti disiecta vagè stramenta notabant.</l> <l>Vir pecudi adductae gaudens non deesse relicti</l> <l>Graminis et palearum escam, grave olentia tecti</l> <l>Protinus aptatis everrit pondera ramis. </l> <l>Purgatoque loci spatio, quod straminis illic</l> <l>Repperit, ad fessae componit strata maritae. </l> <l>Illa tamen durum sponsi spectare laborem</l> <l>Difficilis, non mansit iners, nec deside prompti</l> <l>Auxilii dextrâ; retrahit neque vilibus aptum</l> <l>Obsequium curis, tolerans et fortis in omni</l> <l>Fortunae congressu, animi plenissima Virgo. </l> <l>Dura velut validis tentata sub ictibus incus</l> <l>Ignivomis ferri studiis immota resistens, </l> <l>Dum chalybis pondus tolerat fabrûmque lacertos, </l> <l>Regum delicias maiestatisque coronas </l> <l>Fabricat, imperiique et honoris signa: superbi</l> <l>A molli numquam veniunt incude labores. </l> <l>Talis erat Virgo, talis Iosippus, honores</l> <l>Promeriti aeternos, nec non sublimia nacti</l> <l>Casibus ingratis animi pro laude trophaea. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Ut tepefacta foco mediae nox humida brumae, </l> <l>Et rude correctum spelaeum hiemisque repulsus</l> <l>E membris rigor et multam iam sidera noctem</l> <l>Errassent, urgere graves sopor incipit artus. </l> <l>Concessura velut somno sua lumina mater, </l> <l>Stramine consedit, cubito cervice reclinis</l> <l>Supposito. Pressa duplici quoque luce soporem</l> <l>Visa pati: natura leves admittere somnos</l> <l>Cogere forte nurum potuit, natura sed altos</l> <l>Virgineae mentis nequiit prohibere volatus. </l> <l>Debuerat modicam membris praestare quietem,</l> <l>Numquam animo: procul est, ut mox paritura sopori<note place="foot" n="*">191 sopori : sapori</note> </l> <l>Pectoris immodicas potuisset subdere flammas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Segnis adhuc aberat, noctem quae parte secaret</l> <l>Hora pari et medio nobis adversa diurnam</l> <l>Climata respicerent gradientem tramite luce, </l> <l>Qui nobis vero summae caliginis index</l> <l>Est Phoebi ascensus, cum membra prementia stratum</l> <l>Figit humi genibus Virgo, praesaga propinqui</l> <l>Numinis; reliquas una prece colligit horas. </l> <l>Nox caeli medium cum iam prope curreret axem, </l> <l>Ex antro caelum fieri videt atque sereno</l> <l>Sole magis rutilans spelaeum seque beatis</l> <l>Agminibus cinctam obstupuit. Raptoque supremas</l> <l>Ad sedes animo, Numen videt et divinae</l> <l>Fit praesens Triadi: Patrem Prolemque tuetur </l> <l>Atque Deum quem spirat amor communis adorat. </l> <l>Hic propriae sobolis conspexit hypostasin aevo</l> <l>Mole nihilque ipsum quod circumscriberet, una</l> <l>Maiestate parem reliquis. Tum plenius omne</l> <l>Susceptae sobolis fatum casusque futuros</l> <l>Edidicit meliusque afflatis vatibus hausit</l> <l>Divinum lumen; maior quoque mentibus ipsis</l> <l>Aethereis est venturi data copia veri. </l> <l>Nec mirum: decuit siquidem superaret ut alta</l> <l>Reginae addictos matrisque scientia servos. </l> <l>Notitia crescente faces mentisque calorem</l> <l>Auxit et aeternis arsura incendia flammis. </l> <l>Hic proprium vitae cursum fatumque legebat:</l> <l>Hic gladios, hic mucrones, hic mentis acerbos</l> <l>Quos olim passura fuit spectabat agones. </l> <l>Laetitiae sed magna fuit tunc causa dolorum </l> <l>Cernere diluviem: placitumque est Numinis ultro</l> <l>Amplexa et gaudens, nullis mucronibus impar</l> <l>Ad quaecumque patens exponit vulnera pectus.</l> <l>Hac habita rerum specie, torrentis et instar<note place="foot" n="*">225 instar : instas</note> </l> <l>Virgineo raptim fusis in pectore caeli</l> <l>Deliciis utero prodit pulcherrima Verbi</l> <l>Progenies, qua maiorem prius edere Numen</l> <l>Rerum infinitis non quiverat argumentis. </l> <l>Terrarum, caelique décor, promissus ad orbis</l> <l>Imperium princeps, nullo non maximus aevo, </l> <l>Virginea matris parvus puer exit ab alvo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Hic velut e somno evigilans sibi reddita Virgo</l> <l>Non aliquo puri partus concussa dolore </l> <l>(Nam veluti speculum splendor, sic ista parentis</l> <l>Viscera transivit soboles, vel graminis imber</l> <l>Innocuus, vel floris odor qui surgit in auras</l> <l>Inviolata horti specie), sed Numinis ore</l> <l>Aspecto felix, postquam remorantibus undis</l> <l>Virginea explevit divinus pectora torrens</l> <l>Siccatoque ruens lucis stetit impetus alveo, </l> <l>Compages veterem sensum terrena recepit.</l> <l>Utque prius fuerat, gemino se poplite curvam</l> <l>Repperit atque stupens in vilibus invenit herbis</l> <l>Fusum utero coram gelidos torquere Tonantem</l> <l>Artus maternoque oculos componere vultu. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Nunc ego divinas matris qua dicere flammas</l> <l>Voce ausim, quo arcana sono complectar amoris</l> <l>Prodigia? Aethereae minus hac arsere profectae</l> <l>Ad visenda hominis Verbi cunabula mentes. </l> <l>Non ego, si linguae centum sint oraque centum,</l> <l>Sintque mihi centenae animae, vel vertice laeto</l> <l>Nectat adoratas et Smyrna, et Mantua lauros,</l> <l>Non mihi si Phoebus cytharam, describere viso</l> <l>Quae fuerint, Virgo, tibi corda calentia nato, </l> <l>Sufficiam: sacro mater mirabilis aestu!</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Hic ubi se nimio cordis correpta calore</l> <l>In sobolem effudit genetrix, quae Virgo priore</l> <l>Attulit ad partum curâ, dare tegmina membris</l> <l>Linea festinat; sed quod leviora putasset,</l> <l>Nocturnam arcebat proprio velamine brumam </l> <l>Admovitque sinum puero cordisque dedisset,</l> <l>Dum sibi dissecto licuisset pectore, sedem. </l> <l>Mater erat: sed quae mater? Date nomina, matres, </l> <l>Quarum soli utero totus se debeat infans!</l> <l>Nulla venit, cedunt omnes. Mihi sola relicta est</l> <l>Quae Virgo est mater: totam sibi postulat ista</l> <l>Una parens sobolem, nulli fecunda marito, </l> <l>Cui pars accedat prolis patrisque potestas. </l> <l>Una sibi totum genuisse puerpera natum</l> <l>Creditur haec Virgo; totum si possidet una, </l> <l>Totus amor prolis non est divisus ab una. </l> <l>Plus amat una istum quaevis quam femina natum,</l> <l>Plus dedit una isti siquidem quam femina nato, </l> <l>Naturae hic amor est. Sed cui praeluxit amori</l> <l>Gratia, caelicolûm quivis est spiritus impar. </l> <l>Talis amore parens natum fovet: evehit istas</l> <l>Immodico nisu natura et gratia flammas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Matris ubi gremio tepefactis incubat infans</l> <l>Divinus membris, animis hunc talibus orsa est</l> <l>Affari genetrix: “Proles aequaeva Tonantis,</l> <l>Nunc etiam modicae soboles pulcherrima matris,</l> <l>Ah quantum praesens facies tua distat ab illa, </l> <l>Quae modo divini gremio splendere parentis</l> <l>Visa mihi est? Summa quem maiestate verendum</l> <l>Aspexi et colui, quamvis praesentis adorem</l> <l>Hos quoque mente pari vultus, tamen abdita membris</l> <l>Maiestas, nobis facie quam dispare fulget!</l> <l>Una eademque hora stipulas stellasque prementem</l> <l>Terrenaeque sinu matris gremioque rigentem</l> <l>Aspicio modo te magnum, cui nulla valeret</l> <l>Componi moles, sint caelum aut sidera, vidi.</l> <l>Nunc modicum et qualem brevitas palmaris adaequet</l> <l>Intueor, quem rapta Deum cui Patris origo</l> <l>Aeterna est, nunc vero hominem, cui aegra recensque</l> <l>Est matris caro. Nunc humili vilescis amictu,</l> <l>Astrorum solisque decor patrisque venustas.</l> <l>Te felix mater! Sed tu felicior esse</l> <l>Matre alia quavis poteras: ut vilior esses</l> <l>Sum tibi lecta parens, immensa ô lucis abyssus!</l> <l>At quia sic placitum Patri pretiumque superbi</l> <l>Ponere pro culpa tam grande decebat Adami,</l> <l>Consilium sublime sequor, neque pigra tuorum,</l> <l>Nate operum summo genetrix occurro labori</l> <l>Meque humilis servae fidei pro viribus apto.” </l> <l>Talia dicebat genetrix, assurgere plures</l> <l>Cordis in affectus pluresque accendere mentis</l> <l>Docta faces, quas nec socors, nec languida tentet</l> <l>Musa sequi: superos ea cura fatigat olores.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Virgineae vero monitus cum voce maritae, </l> <l>Vagituque sacri infantis didicisset Ioseph</l> <l>Grande puerperium, tenui quo lassa remotus</l> <l>Membra dabat somno, velox assurgere strato</l> <l>Accurrit pronusque legens humana Tonantis</l> <l>Ora, pios animi tacitus non sustinet ignes. </l> <l>Suspirat flexoque genu flexaque repostum</l> <l>In vili stipula Numen cervice tuetur,</l> <l>Et palmas ferit et puerum demissus adorat</l> <l>Et sic ore refert: “Ades ô aeterna propago</l> <l>Et soboles immensa Dei! Tam paupere strato</l> <l>Figere et exiles quem cogere quivit in artus</l> <l>Terrigenum vetus error. Ades promissa iacentis</l> <l>Spes Iudae! Quantum stupeo, sublime salutis</l> <l>Consilium nostrae! Stygias tibi frangere culpae,</l> <l>Ah, duras nimium stat paupertate catenas.</l> <l>Isacidûm Dux natus ades, rupturus aviti</l> <l>Servitii crudele iugum. Mea se tibi, magne</l> <l>Pectora subiciunt, infans, dicique beatus</l> <l>Tunc potero, quoscumque tibi si rectus ad usus</l> <l>Inveniar poscesque meos servire labores.” </l> <l>Haec et plura tulit Iosippus et inde pudicae</l> <l>Observat voces, si quas daret ore, maritae.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Interea Aligeri medium sub noctis opacae<note place="foot" n="*">333 opacae : apacae</note> </l> <l>Curriculum secreta novi miracula partus</l> <l>Per campos vulgare hilares, pastoria primum</l> <l>Procurant gratos audire mapalia cantus. </l> <l>Est a turre gregis regio cognomen adepta,</l> <l>Laeta soli facies, tellus vestita benigno</l> <l>Cespite, villoso pecori qui dulcia profert</l> <l>Gramina et intonsa laetum praecingitur herba. </l> <l>Molle pecus, positis coram grege frondibus, acto</l> <l>Ad fetum lanâ variare peritus Iacob,</l> <l>Sudatis socero pactis pro duplice ternis</l> <l>Coniuge servitii lustris, post bina reversus</l> <l>Connubia et geminas uno de patre maritas, </l> <l>Hic ductas collegit oves pavitque superba</l> <l>Arte coloratos sparsis ramalibus agnos. </l> <l>Hic bibitura pecus saturo iam ventre placentem</l> <l>Praesto erat ad lympham, qualem de fonte petitam</l> <l>Vitrea ducebat Doris gregibusque patebat</l> <l>Appulsis humili ripa, quae sidere quovis</l> <l>Sufficiens subter stratis manabat arenis. </l> <l>Tunc etiam divina uterum ponente puella, </l> <l>Non fuit haec ovium fidis inamoena magistris </l> <l>Ad pecoris pastum regio, nec avara prioris</l> <l>Floris erat tellus, cuius vicinia Bethlem.</l> <l>Errabant per prata greges, custodia quorum</l> <l>Tityrus et Corydon, calamosque inflare Menalcas</l> <l>Non simplex; aliisque prior pastoribus Aegon.</l> <l>Mane per apricas, queis forte pepercerat, herbas</l> <l>Bruma levis (tunc solstitium brumale vehebat</l> <l>Imbrifer Aegoceros) intonsae vellera, laetae</l> <l>Ducebantur oves et nota cubilia velox</l> <l>Reddebat contra nocturna pericula vesper. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Tempus erat quo nox medium superaverat axem;</l> <l>Et tenuem, quovis facilem rumore fugari</l> <l>Languida pastorum carpebat<note place="foot" n="*">367 carpebat : corpebat</note> turba soporem</l> <l>Cum tactas resonare cheles ductosque per auras</l> <l>Exultare choros rutilaque micantia luce</l> <l>Agmina mirantur taciti et cervicibus altùm</l> <l>Porrectis, spectare eadem redeunte per orbem</l> <l>Motibus oppositis sese glomerantia gyro.</l> <l>His visis trepidare greges, trepidare magistri</l> <l>Ipsi ovium, donec summa formidine pressis</l> <l>Pelleret his unus terrorem vocibus Ales: </l> <l>“Custodes ovium, turbatas ponite mentes!</l> <l>Laeta fero, totum oblectent quae nuntia Iudam.</l> <l>Huic promissa olim partu prognata recenti</l> <l>Est soboles. Urbs vero huius Davidica Bethlem</l> <l>Hospitium natale Ducis: properate volentes, </l> <l>Ite citi, bona turba, viri, vicinaque Bethlem</l> <l>Festinate hilares ad moenia. Proxima regem</l> <l>Hic vobis spelunca dabit tenerumque maritae</l> <l>Virginis ostendent vobis praesepia natum, </l> <l>Quem stringunt humiles, plebeia vincula, panni, </l> <l>Numinis augustam prolem.” Sic dixerat ille, </l> <l>At comitum spectata phalanx uno incipit ore:</l> <l>“Duratura almo semper sit fama Tonanti, </l> <l>Et bona quos potis est homines laudare voluntas, </l> <l>Pax repleat!” Plaususque dato per inania motis</l> <l>Ad sua veloces remearunt sidera pennis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Tunc propior exurgit Corydon, cui maior ovilis</l> <l>Copia centenique suis sub matribus agni</l> <l>Balabant: centum mixti iunicibus ibant</l> <l>Alta sequi dociles pingues armenta iuvenci.</l> <l>Hic socios et adhuc lecto remorante supinum</l> <l>Advocat Aegonem, fato cui nuper ademptus</l> <l>Grandaevus genitor Mopsus non pauca relinquit</l> <l>Bucera passa iugum capita; ut se quisque tepenti</l> <l>Proripit e strato, attoniti stupidique recenti</l> <l>Prodigio, quid habere velint moneantque requirunt.</l> <l>Quid clarus de nocte dies signatque sereno</l> <l>Quid maius quoque sole iubar splendorque, reposcunt.</l> <l>Ut primum collecti animi, mox agmina quisque </l> <l>Caelicolûm spectasse refert, memorantia natum</l> <l>Hebraeis promissum ingentem Heroa suasque</l> <l>Ad cunas, illos superûm sermone cieri. </l> <l>Omnibus ire statim calor est omnesque petendam</l> <l>Bethlem et divini censent praesepe puelli.</l> <l>Post alios vero senior sic voce profatus</l> <l>Est Aegon: “Nobis, socii, quodcumque per umbras</l> <l>Spectari licuit, non est sine Numine signum. </l> <l>Nec vacuum est quodcumque monent caelestia noctis</l> <l>Gaudia promissi partum referentia regis. </l> <l>Et memini, non mentis inops, mihi saepe locutos</l> <l>Maiores pecorum doctosque aetate magistros</l> <l>Adfore mox tempus, caeli quo cardine verso</l> <l>Siderei pateant postes deturque videri</l> <l>Iudaeae sperata salus seque imus Olympo</l> <l>Misceat et veterem luctum novus exuat orbis. </l> <l>Ille idem vatum tabulis signatus ab urbe</l> <l>Fertur Ephrataea fatis authoribus Heros</l> <l>Venturus: parete viri, caelestibus acti</l> <l>Prodigiis notoque solo notisque viarum</l> <l>Flexibus, illustrem Davide invisite Bethlem,</l> <l>Segnities nec nostra fidem condemnet, eamus.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Moti omnes dictis et protinus ire parati</l> <l>Stant animosi omnes, velut acceptura patentem</l> <l>Solvi ardet cum turba canum venatica praedam.</l> <l>Delecti plures: annis prudentior Aegon </l> <l>Et Corydon aetate pari; labentibus annis</l> <l>Iam propior Daphnis geminique ivere, Menalca</l> <l>Patre uno partu Sara Hebronitide nati, </l> <l>Primus erat Thyrsis, formosior alter Alexis.</l> <l>Et Lycidas ibat, pastorum nota voluptas:</l> <l>Seu calamos inflare leves, adhibere foratas</l> <l>Seu inter posito voluisset carmine buxos, </l> <l>Gratus erat Lycidas; posito seu fallere cantu</l> <l>Aestivas vellet platani sub frondibus umbras</l> <l>Argutoque rudes sermone ciere cachinnos, </l> <l>Doctus erat Lycidas: si Phyllida Thyrsin amantem</l> <l>Luderet et Galateae iras moresque referret, </l> <l>Aptus erat Lycidas ea ruris ad otia pastor. </l> <l>Constituit reliquos cum fratre praeire Palaemon;</l> <l>Frater erat Dorylas, annis crescentibus ambo</l> <l>Silenusque pater, quos praeter (nomina vero, </l> <l>Cur factum ignoro, mihi non suggessit Apollo)</l> <l>Tres fuerant alii, proprio sine munere nemo: </l> <l>Pars lactis sinum, massam pars lacte coactam,</l> <l>Pars etiam tenerum subtractum matribus agnum.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Laeti ibant omnes; necdum apparebat Eoa</l> <l>Parte poli, roseo perfusas lumine coniux</l> <l>Tithoni reserare fores, cum moenia pastor</l> <l>Nota videt, sed quod nullus sibi nocte pateret</l> <l>Ingressus, clausis errant per compita portis. </l> <l>Dumque ibi pastorum vario se tramite turba</l> <l>Divideret, flammam attoniti videre micantem</l> <l>(Vel caeli fax una fuit, vel flammifer Ales)</l> <l>Incultam signare specum. Quo lumine moti</l> <l>Conveniunt unaque domum quam visa notabat</l> <l>Lampas, laeti adeunt omnesque patentibus antris</l> <l>Succedunt. Ibi Iosippum cum coniuge nixum</l> <l>Genua vident pignus votis caeleste colentes. </l> <l>Iosippi matrisque fidem cultumque secuti</l> <l>Pastores, humili promunt sua poplite curvi</l> <l>Obsequia et prona puerum cervice salutant</l> <l>Et caeli regem, et Dominum Israëlis adorant. </l> <l>Pastorum vero prudens sub corde volutat</l> <l>Obsequium Genetrix et nescia profluat unde</l> <l>Credulitas peregrina, stupet fideique requirit</l> <l>Rure satae authorem. Verum testantibus astris</l> <l>Una omnes didicisse ferunt, natale puelli</l> <l>Principium: pannos humiles, praesepe, locumque </l> <l>Desertosque lares subitoque volantia iussos</l> <l>Ad notam vertisse, aiunt, vestigia Bethlem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Mirante astrorum studium curamque parente,</l> <l>Quod sua non solitis iam prodere viscera signis</l> <l>Inciperent orbique datam vulgare salutem,</l> <l>Munera de calathis promunt corbesque resignant</l> <l>Vimineos: pecorum fructus, agrestia dona, </l> <l>Balantumque duplex matris raptum uberibus par</l> <l>More humiles servos, gestusque imitante clientum,</l> <l>Miranti tribuunt matri. Tum vocibus istis</l> <l>Cunctorum senior sequitur data munera pastor:</l> <l>“Magna parens, alia neque enim te voce referre</l> <l>Fas mihi, quae tantam terris enixa salutem, </l> <l>Augustas inter maior celebrabere matres!</l> <l>Haec dona tibi damus: pecorum ne despice parvos</l> <l>Fetus agrestesque dapes. Nisi bruma rigeret,</l> <l>Plura tulissemus ruralibus edita ramis</l> <l>Germina: ferventi nobis est uva racemo </l> <l>Praecoqua et apricis sunt fraga frequentia clivis,</l> <l>Sunt cerasa et pomi species insigne rubentis;</l> <l>Multa coronatum sunt mala gerentia florem</l> <l>Et succum inclusis dulcem stillantia granis:</l> <l>Hos aliosque tibi matrum dignissima fructus</l> <l>Ferre vetabat hiems, nobis neque poma molestae</l> <l>Quae fuerant brumae plus commendata supersunt.</l> <l>Quod ferimus, genetrix, metiri nolo pusillis</l> <l>Obsequium donis; etenim si pectora spectas, </l> <l>Magna damus, quia tota damus. Tu protege nostras,</l> <l>Mater, oves; nam magna tibi de prole potestas</l> <l>Imperiumque venit: te nostra Palilia posthac</l> <l>Laeta ovium fetu, votis et carmine dicent.</l> <l>At tu, parve infans (ad quem sua lumina torquens</l> <l>Rettulit haec Aegon) terris mutare superbas</l> <l>Astrorum dignate faces, ne despice vilem</l> <l>Obsequii cultum, cum quo tibi nostra sacramus</l> <l>Aeternum corda; et magnum te dicere Pana</l> <l>Propitium pecori volumus, pecorumque magistris. </l> <l>Tu vero (Iosippo humilis fari incipit Aegon)</l> <l>Et pueri et matris fortunatissime custos,</l> <l>Cui utriusque potens praesto fluit impete magno</l> <l>Gratia, sidus eris nobis illustre, salubri</l> <l>Pestiferas radio pellens ab ovilibus auras. </l> <l>Ne pecori noceat scabies, ne Sirius herbis, </l> <l>Haec tua erit virtus tuaque ista potentia Ioseph;</l> <l>Nam memini, genetrix isto<note place="foot" n="*">518 isto : iste</note> te nomine dixit.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Haec Aegon ubi dicta dedit, grata ora resolvunt</l> <l>Et socii vocemque piis affectibus addunt, </l> <l>Prout fas cuique animi tacitum proferre calorem. </l> <l>His dum se cuncti exercent, iam sparserat orbi</l> <l>Eoas Aurora faces laetusque sereno</l> <l>Instabat iam sole dies et ovile petebat</l> <l>Custodem pro more suum, cum providus Aegon</l> <l>Discessum indixit sociis; qui cedere tecto</l> <l>Velle videbatur primus, sed lentus abibat.</l> <l>Hos Virgo et sponsus, postquam data munera grati</l> <l>Extollunt, divina animis et voce precati,</l> <l>Ad pecoris curam possessaque rura remittunt.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Sidereo genetrix sobolis laetissima vultu,</l> <l>Pastorum iucunda fide, donisque levatâ</l> <l>Pauperie; petrae legale subire periclum</l> <l>Innocuam prolem cultri praesaga dolebat. </l> <l>Isacii ritus olim sancita iubebant, </l> <l>Postquam utero natus Phoebi iubar hauserit infans </l> <l>Bis quater e mersis Moseâ solibus uti</l> <l>Ad vulnus petrâ maribusque virile ferire</l> <l>Praeputium patrisque datam cum semine labem</l> <l>Sanguine diluere et carnis lenire furores. </l> <l>Conscia sed puri partus nulloque receptam</l> <l>Traduce progeniem, Virgo sua viscera novit</l> <l>Non hac lege premi; nec quae famulantia stringunt</l> <l>Servitia, artari valeat sub legibus author.</l> <l>At quia forma humili non dedignatus herile</l> <l>Occultare genus, patrio quod ducit Olympo</l> <l>Filius, agnovit mater non impare servis</l> <l>Hunc ratum servire iugo, diuturna paratum, </l> <l>Libertate sibi dempta, iuga solvere Iudae. </l> <l>Subicit infantem cultro primamque Latini</l> <l>Sanguine divino lucem discriminat anni. </l> <l>En tibi, Roma, novus scribi quo murice Consul</l> <l>Postulet, Hebraeo fusus spectatur in antro!</l> <l>Si tamen istius pretium tibi vile cruoris</l> <l>Creditur, adveniet tempus cum sanguinis isto,</l> <l>Non modo conscriptos laetaberis imbre Quirites</l> <l>Perfusos primas anni signare Kalendas;</l> <l>Idem divinus fieri petet iste tuorum,</l> <l>Nobilior Tyriâ dominorum purpura, sanguis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Legalis ritûs accitus ab urbe minister,</l> <l>Vicinum cultro armatus pervenit ad antrum</l> <l>Impiger et Mosea acie non degener uti </l> <l>Levites. O corda prius scissura parentis</l> <l>Lex, quam membra sui nil tale merentia nati!</l> <l>Perge tamen, Levita sacer, legisque cruentum</l> <l>Munus obi: felix nimium, si quem tua tangit</l> <l>Cultri acies, acies cordis conversa sequatur. </l> <l>O dignus caeli culter, quem sidera primae</l> <l>Lucis, inocciduo semper splendore coronent!</l> <l>Sed minus est quod stellae ornent, quem clarior Agni</l> <l>Virginei pinxit maiori lumine sanguis.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Effusum pueri sequitur pro more cruorem</l> <l>Nominis auspicium. Mater, quod nuntius Ales</l> <l>Grande tulit caelo iussitque imponere nomen</l> <l>Tale dedit sobolemque illo signavit IEsum.</l> <l>Mellea, qua totus cultri consumptus amaror,</l> <l>Haec Mariae vox dicta fuit iamque acre doloris</l> <l>Moseum nil marmor habet sublataque legis</l> <l>Asperitas medico quod IEsus stillat olivo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Iosippus vero, visa est cui pauperis antri</l> <l>Digna minus facies, tantus quo degeret infans;</l> <l>Deffectum ut curae tutor noxamque caveret</l> <l>Desidiae, modicos studio quaerente penates, </l> <l>Urbem saepe petit. Fructu sed semper inani, </l> <l>Depulsusque redit cive excusante referta</l> <l>Hospitia et modicum pretii indignante tribulem. </l> <l>Iamque revertendi cupidum tectoque iugali</l> <l>Flagrantem, census tantum quem pendere caesar</l> <l>Iusserat Augustus pretii popularis egentem, </l> <l>Sollicitum tenuit: quem sufficiente putabat</l> <l>Expositae venum pecudis componere lucro. </l> <l>At venale sui pretium non quivit egeno</l> <l>Reddere Iosippo pecudum par: copia vilem</l> <l>Fecit et ignavam emptores accersere mercem. </l> <l>Sed fatis actum est, ne bos venerata Tonantem</l> <l>Plebis inhumanae fortasse subesset iniquo</l> <l>Servitio et Mariae vector prolisque beatae</l> <l>Cultor non miti Domino serviret asellus. </l> <l>Unde aliter censum divinae provida mentis</l> <l>Ecce per Eoos submittit cura Dynastas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Incola odoratae locuples et messis et auri,</l> <l>Memnoniae telluris Arabs radiare stupebat</l> <l>Axe novum, terris visum non hactenus astrum, </l> <l>Occiduam radiis quod respiciebat Idumen. </l> <l>Stella novae lucis nocturno pulchrior ibat</l> <l>Aethere, quam plenae perdentis cornua lunae</l> <l>Lampas et ad flammas solis manifesta vibrabat</l> <l>Lumina, Phoebeo liquida face clarior auro.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Quae fugit humanos vultus speculique superbas</l> <l>Ferre acies invisa potest, confinis Olympo</l> <l>Empyreo est regio: sed quantum ascendit ab ipso</l> <l>Ultima convexo noctis per sidera Noto, </l> <l>Sede beatorum tenus est immensa, nec ullo</l> <l>Conatu dimensa oculi, quae Numinis usque</l> <l>Semita procurrit solium, Divûmque penates.</l> <l>Multiplici sole, innumeris micat ignibus omne</l> <l>Hoc spatium; immanis stellarum haec pompa beatis</l> <l>Pervia caelicos: natura, mole, nitore,</l> <l>Ordine conveniens aeternae moenibus urbis, </l> <l>Cui memorata nitet flammarum immensa vorago. </l> <l>Hinc siqua interdum nobis nova sidera fulgent</l> <l>Attonitis caeli studio pollentibus, adsunt:</l> <l>Quae postquam ignotae lucis novitate stupentes</l> <l>Fecere Uranidas, subducto lumine gaudent</l> <l>Ad sublime magis spatium caelumque reverti.</l> <l>Inde faces famulas reor advenisse faventem</l> <l>Spectatas stipare Iovem Mediceaque quatuor</l> <l>Lumina: pro lucis modico, nisi forsitan aegram</l> <l>Pupillae fugere aciem non visa, priusquam</l> <l>Illorum ad facilem aspectum sollerte parasset</l> <l>Ingenio Etruscus speculi adiumenta repertor. </l> <l>Inde tamen venere illae, quae pectus Oloris,</l> <l>Quae matrem Andromedae, quae Ophiuchi reptile sidus</l> <l>Ornavere faces: quae post sua prodita terris</l> <l>Lumina molitae reditum magis alta polorum</l> <l>In spatia, humanos oculi lusere labores. </l> <l>Inde etiam (neque enim certum est tellure vaporum</l> <l>Hanc nimia pallere facem) si quando protervum</l> <l>Vult hominum genus ense Deus poenisque ferire, </l> <l>Lividus egreditur flammisque minacibus ardet, </l> <l>Dicturus caedes atque horrida bella cometes. </l> <l>Hic reliquos inter, Soboles quos Numinis ignes,</l> <l>Cum caelum veluti pellem extendisset, in illo</l> <l>Aetheris accendit vacuo sua fata deesse</l> <l>Signantem stellam. Flammis ex omnibus unam</l> <l>Nam passus stellarum opifex, hanc iussit in ista</l> <l>Stare olim mutanda imis regionibus aethra. </l> <l>Impressitque sui speciem: praesepia, panni, </l> <l>Ipse infans hic lumen erat: concedere terris</l> <l>Hoc voluit caecisque ostendere gentibus astrum,</l> <l>Divinus materno utero cum prodiit author, </l> <l>Ut caeli studiosus Arabs, dictante recenti</l> <l>Sidere mortales Verbi deprenderet ortus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Chaldaei, cui mula loquax oracula vatis,</l> <l>Memnoniis celebrata plagis, natale ferebant</l> <l>Principis Hebraei signum, cui tota subesse</l> <l>Debeat Isacidûm tellus, illustre futurum</l> <l>Sidus, Iesseum designans luce monarcham.</l> <l>Memnonidae aspecta radiante per aëra stella,</l> <l>Gentilis subito vatis meminere, ferentes </l> <l>Quem longa Isacidum series suspirat avorum, </l> <l>Hactenus invisam regem protendere flammam. </l> <l>Prae reliquis ternos, omni ex Oriente, peritos</l> <l>Excivit nova stella duces, qui grande laboris</l> <l>Atque viae pretium duxerunt, sideris huius</l> <l>Indicio, tanto coram procumbere partu.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Sethon Adamiden signatis insuper aiunt</l> <l>Aere notis, successuros docuisse nepotes, </l> <l>Quae fidei documenta pater divinitus haustae</l> <l>Crediderat; venisse Ducem quae signa referrent</l> <l>Proxima Messiam, stellam fore luce recenti</l> <l>Immodicam: quam prima facem de Memnone nata</l> <l>Aspectura esset soboles. Totoque vetusta</l> <l>Haec durans Oriente fides, pervenit ad istos, </l> <l>Quae viso illustri completa est sidere, reges. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Pergit Arabs carpitque viam cui praevius ibat</l> <l>Stellae idem radius, donec splendore refulgens</l> <l>Eximio complesset iter parvumque dedisset</l> <l>Noscere divini pueri venientibus antrum. </l> <l>Quos, regum genus egregium, divinitus actos</l> <l>Ipsa probavit hiems Solymis succedere tectis;</l> <l>Consilio hanc omnes animisque volentibus aedem</l> <l>Devenere, procul regnis, quae florida quondam</l> <l>Adverso veniens sol respiciebat Olympo.</l> <l>Lumen ad usque humilem caulam caeleste secutos,</l> <l>Nec sidus regione viae caelumque fefellit:</l> <l>Aurea nunc etiam stellantis regia caeli</l> <l>Evehit et numerum Divorum altaribus augent. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Ingreditur modicam, notam stella indice, regum</l> <l>Maiestas peregrina domum claraque micantem</l> <l>Paupertate specum. Persaepe rudesque tuentem</l> <l>Infantis pannos, non est remorata potentem</l> <l>Memnonidem pietas, ne cultum et munera nato</l> <l>Externus praeberet Arabs verique latriae</l> <l>Numinis ignarus, prior ex Oriente Sabaeis</l> <l>Muneribus staret pius ad praesepia cultor. </l> <l>Multa dedere quidem fuerantque hanc pondera thuris</l> <l>Aurique myrrhaeque; tamen maiora reversi</l> <l>Dona ferunt, laeti rebus meruisse caducis</l> <l>Divinas Charitum fidei cum lumine gazas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> His genetrix, Arabi munus sermonis adepta, </l> <l>Explicat augustae cupidis mysteria prolis</l> <l>Et Numen sub carne latens aperitque mariti</l> <l>Ignaram tumuisse utero monitamque ministri</l> <l>Praepetis alloquio, natam descendere caelo</l> <l>Divinam pueri sobolem: velut ante vetustis</l> <l>Vatum effata libris veri praesaga sonabant. </l> <l>Et simul exposuit doctis oracula vatum</l> <l>Regibus et firma pro credulitate retexit</l> <l>Numinis arcanas voces ventura docentis. </l> <l>Virginis affatu instructi mortale fideles</l> <l>Numen adorarunt reges et grata precantem</l> <l>Virgineum extenta palmâ videre puellum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Acceptis regum donis, Iosippus et uxor</l> <l>Divinam extollunt curam, quod solis Eoi</l> <l>Hactenus infidas gentes, cunabula natae</l> <l>Visere mandasset sobolis donisque levare</l> <l>Terrenorum inopem matrem prolisque suumque</l> <l>Custodem pariter, nomen genitoris habentem. </l> <l>Protinus ad censum legisque tributa Latinae</l> <l>Memnoniae numerantur opes: pars iuvit egenos,</l> <l>Pars etiam templum, totus cui thuris Eoi</l> <l>Cessit odor; modicumque suis praesentibus addunt</l> <l>Subsidiis, vel forte fugae divinitus ante</l> <l>A matre acceptae. Quantum concessit egestas, </l> <l>Nixa Deo quantum fuerat spes ausa, reservant. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Iosippus vero, implendo postquam aera tulisset</l> <l>Caesaris edicto, templo Panchaea daturus</l> <l>Thura petit Solymam, quem sexta petebat ibidem</l> <l>Esse, quaterdenûm numerum impletura dierum</l> <l>Hebdomas, ut sobolem nuptae pro more iugales</l> <l>Expertae thalamos Virgo lustranda referret. </l> <l>Hinc ea, ne positam posset transgressa videri</l> <l>Legem (quantumvis salva quoque lege piari</l> <l>Non opus huic matri, iacto quae semine prolem</l> <l>Non dedit) abstinuit fano, se donec ab orta</l> <l>Prole, quaterdecies nova lux Phoebea vocaret. </l> <l>Adfuit haec matremque monet, cui muneris ergo</l> <l>Bisgeminus picta turtur cervice gemebat. </l> <l>Et quibus Unigena aeternus matrisque propago</l> <l>Una siclis redimenda fuit, Iosippus Eoa</l> <l>Munifica regum oblata de merce coactum,</l> <l>Primigeni pueri pretium legale parabat. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> His ita compositis, Solymaei limina templi</l> <l>Pura petit genetrix puro comitata marito</l> <l>Atque uteri pignus fano illatura ferebat.</l> <l>Ventum erat ad limen, sed necdum turture mystis</l> <l>Deposito immundum leges superare vetabant</l> <l>Vestibulum, donec mysta accedente liceret</l> <l>Calcare alterius, quo non nisi munda valebat</l> <l>Ire parens, plani spatium. Purissima gressum</l> <l>Fixerat, immundas inter non ferre superba</l> <l>Stare nurus Virgo. Volucer datus atria tandem</l> <l>Munda dedit pretioque siclorum quinque redemptus</l> <l>Unigena: extremum sacris altaribus alter</l> <l>Arsit et implevit partus libamina turtur. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Iam templum ingressae dicam quae fama puellae</l> <l>Accessit sobolisque suae pro Numine cultae</l> <l>Prodigium. Simeon mystes, aetate senectae</l> <l>Confectus Simeon, Messiae encomia suetus</l> <l>Fari Hillelides (doctor quo patre creatus</l> <l>Gamaliel; quali se profecisse magistro,</l> <l>Discipulum, fama est, cuius conversa furentis</l> <l>Saevities molli cecidit vicina Damasco)</l> <l>Is Levita sacer, nomen virtutis adeptus, </l> <l>Iustitiae rectique tenax, maiore repletus</l> <l>Lumine praevidit, sua non resecanda severae</l> <l>Fila deae, donec fida quem mente colebat </l> <l>Praesentem aspiceret mortali luce Tonantem. </l> <l>Moseis eadem postquam delata fuisset</l> <l>Ritibus ad templum soboles matrisque puellae</l> <l>Virgineas premeret caelestis sarcina palmas,</l> <l>Iste movente Deo veniens occurrit eidem</l> <l>Infanti mystes laetoque trementia vultu</l> <l>Ora movet tacitus primum, dein lumine claro,</l> <l>Esse illam, quam iussa diu est longaeva senectus</l> <l>Expectare facem, fatorum in limine vidit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Triste gemens Simeon gemino quod pressa doleret</l> <l>Infelix Iudaea iugo, quam propria labes</l> <l>Et vitium, externa tum maiestate Latinus</l> <l>Saxorum cultor stansque in cervice premebat</l> <l>Impius Ascalides, poterat cui esse salutis</l> <l>Unica spes, veniens humano in corpore Numen.</l> <l>Integer hoc vitae mystes fideique probatis</l> <l>Moribus insignis, votis deducere caelo.</l> <l>Assiduus, meruit pridem succedere grandi</l> <l>Promisso, quo non fallax, sua sciverat isto</l> <l>Numinis aspectu praeiturus funera, vates. </l> <l>Ipse idem Mariam sacra ad nymphaea ferentes</l> <l>Cum templi superare gradus trimaeque puellae</l> <l>Cerneret augustam effigiem, prospexit eodem</l> <l>Lumine, divinae formam vultusque parentis. </l> <l>Unde Ioachimum patrem sortitus amicum</l> <l>Atque Annam sermone frequens, dum fata sinebant,</l> <l>(Nam fatis cessisse, senex deflevit utrumque)</l> <l>Multa super natae donis, super indole, multa</l> <l>Scitatus, propriae fidei incrementa parabat.</l> <l>Attamen ignarus, tantus quo tempore princeps</l> <l>Gentibus ad lumen praesens veniret Idumae</l> <l>Ad libertatem, Simeon, studiosus avorum</l> <l>Scrutator vatum, stare hunc in limine sensit.</l> <l>Iam siquidem Iudam summis sine fascibus esse </l> <l>Vidit et Hebraeas stringi a raptore secures;</l> <l>Iam prope Chaldaeae scriptas super aggere ripae</l> <l>Hebdomadas numero compleri et cedere novit,</l> <l>Ut veniens quaecumque sibi lux credita talis</l> <l>Iam fuerit, nati quae proderet ora Tonantis. </l> <l>Ac veluti Massylus eques, ubi strenua, vinclis</l> <l>Libera, circumquaque latrans et odora canum vis</l> <l>Dente minax tutas inter nemora avia cogit</l> <l>Ad iaculum prodire feras; ubi tacta moveri</l> <l>In saltu virgulta videt strepitumque propinquae</l> <l>Arboris advertit fugientes cominus apros</l> <l>Ire putat iaculumque parat, venabula torquet </l> <l>Et necdum visâ numerat iam vulnera praedâ –</l> <l>Haud aliter Simeon venturi proxima regis</l> <l>Signa videns votis flagrat dum prodeat ultro</l> <l>Caelestis soboles et amantis praeda Prophetae. </l> <l>Ex Ephrataea visus tandem iste tenellus</l> <l>Rhinoceros, factus perfecto flore pudici</l> <l>Praeda sinus prodire specu temploque videri</l> <l>Luce palam: quem conspiciens complectitur ulnis</l> <l>Longaevus Simeon suspiratumque tot annis, </l> <l>Extremo senio tenus, inter bracchia Numen</l> <l>Sustinet et dulci puerum sic voce salutat: </l> <l>“Expectata diu venisti caelica tandem,</l> <l>O soboles! Famulumque sines lethale resolvi</l> <l>Nunc me, nate, tuum pacemque datura tuorum</l> <l>Verborum stat plena fides, pupilla salutem</l> <l>Praesentem dum sera videt clareque tuetur</l> <l>Lumen ut illius cunctis se flamma revelet</l> <l>Gentibus Hebraeaeque ingens sit gloria plebis.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Hic iterum mirata parens, miratus Ioseph,</l> <l>Artubus humanis praesens testantia Numen </l> <l>Prodigia et populo coram, queis proditur infans</l> <l>Esse Deus, signis haerent; tacitaque revolvunt</l> <l>Mente, modis puerum quantis iam praedicat aether. </l> <l>Quos simul affatus Simeon sic ora resolvit:</l> <l>“Felices quibus est tantae data copia lucis</l> <l>Et constans oculorum isto de sole voluptas</l> <l>Atque animorum ardor: felicia viscera proli</l> <l>Digna reperta tuae, ô mater semperque beata</l> <l>Digna Deum nutrire parens!” Dein pandit eidem</l> <l>Talia praesagus Simeon: “En parvulus iste,</l> <l>Iste tuus, genetrix, infans dabit esse ruinis</l> <l>Plenam Israëlis plebem, sed quo auspice multi</l> <l>Horum inter casus fato meliore resurgent. </l> <l>Hunc velut expositam iaculis fodientia metam</l> <l>Tela petent: illum probris et morsibus illum</l> <l>Et linguae iaculis plebs inconsulta lacesset.</l> <l>Inde tuo, durae velut si cuspidis ictu</l> <l>Saucia membra gemant, luctu commota fatisces,</l> <l>Ut pateant multorum animi tacitasque revelent</l> <l>Edita de matre et nato suffragia<note place="foot" n="*">854 suffragia : suffragie</note> mentes.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Dixerat haec Simeon, cui mox divinitus acta</l> <l>Successit Solymaea nurus testataque partus</l> <l>Virginei caeleste genus, praesentia regem</l> <l>Promissum pueri membra assumpsisse docebat. </l> <l>Haec fuit Anna decem sex supra a funere rapti</l> <l>Coniugis in templo lustris superaddere sueta</l> <l>Ieiunae pia vota gulae precibusque vocare</l> <l>Aeternum pacis caeli de sede satorem.</l> <l>Haec erat, ad funus sacros ingressa penates, </l> <l>Virginibus venerata nurus, cui longior aetas, </l> <l>Et pietas, vivendi aliis exemplar ut esset, </l> <l>Observata dabat: praestans sublimibus Anna</l> <l>Moratae vitae exemplis et prima fuisset</l> <l>Idea virtutis, si non coluisset eandem</l> <l>Virtutum Regina domum Mariaeque suprema</l> <l>Demeret hanc illi morum excellentia<note place="foot" n="*">870 excellentia : exbellentia</note> famam. </l> <l>Viderat hanc Anna et coluit rectique tenellam</l> <l>Observabat anus dantem documenta puellam. </l> <l>Hanc etiam (supero patuit quod lumine) regis</l> <l>Esse puerperio, maestam expectatus Idumen</l> <l>Qui torquet, matrem electam, cum trima subisset</l> <l>Delubrum: unde sacrae maior reverentia nymphae</l> <l>Et studium obsequii vehemens accesserat Annae. </l> <l>Momento, divina sui cum pignore ventris</l> <l>Quo templum subiit genetrix, advenit et Anna</l> <l>Vota animi factura Deo – mirabile! – nuper</l> <l>In templo notae videt inter brachia nymphae, </l> <l>Natum ubi fulgere Ducem. Quem vertice prono</l> <l>Intuita, afflictae tandem affulsisse ferebat</l> <l>Messiae optatum Iudaeae et gentibus astrum.</l> <l>Praesentem vero populum, puerique trahentis</l> <l>Corda decus famamque sui testesque videntem</l> <l>Imperii, visum vario sermone teneri, </l> <l>Mens non una ligat: vocesque prophetidis alter</l> <l>Somnia grandaevumque alter Simeona putabat</l> <l>Delirare senem, puero, cui mater egena</l> <l>Servilisque pater, qui armis et finibus amplam</l> <l>Cessuram vili domino balbutit Idumen. </l> <l>Pars tamen et mystam longae probitate senectae</l> <l>Et celebrem virtute nurum viduique probatam</l> <l>Laude thori monitisque parem caelestibus Annam, </l> <l>Credebant non vana loqui. Plerisque sed aequum</l> <l>Iudicii lumen, recutitae propria gentis</l> <l>Sustulit improbitas terrenorumque cupido;</l> <l>Quos nimium caecae damnata in faenora mentis</l> <l>Fert acies, nec fata sequens reflectit ad aevum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Ritibus expletis parvaeque in templa ferendae</l> <l>Praecepto sobolis, pavidus discedit uterque</l> <l>Urbe statim coniux: Galilaeis fallere tectis</l> <l>Herodis rabiem similes fugientibus ibant. </l> <l>Horum etenim timidas iam forte impleverat aures, </l> <l>Tergemini regis Solymaeam adventus in urbem, </l> <l>Divini pueri manifesto sidere cunas</l> <l>Scitantis. Novere etiam pandentibus ipsis</l> <l>Regibus, Eoas iussis caelestibus oras</l> <l>Mutata tentare via, ne dira tyranni</l> <l>De puero edocta auderet crudele nefandum</l> <l>Saevities. Herodem etiam novere secutum</l> <l>Urbis adulantis murmur quaesitaque vatum</l> <l>Carmina natalem pueri referentia Bethlem.</l> <l>Tum viduae afflatique Deo templo edita mystae, </l> <l>Iamque etiam in totum diffusa oracula vulgus, </l> <l>Sollicitam nati trepidamque pavere monebant, </l> <l>Molirique fugam suspecta ex urbe parentem,</l> <l>Unde petita istud complexa est Nazara sidus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Interea Eoos reduces Bethleme Dynastas</l> <l>Herodes tardare dolens, faustaque recepti</l> <l>In templo pueri multorum voce, tyrannus</l> <l>Offensus saevire parat totaque requiri</l> <l>Tollendum ferro<note place="foot" n="*">924 ferro : terro</note> infantem praecepit Idume.</l> <l>Mox tamen aethereus iussis crudelibus Ales</l> <l>Nuntius occurrit pressisque sopore mariti</l> <l>Hoc animum sermone docet monitorque fidelis</l> <l>Instruit, ut volucres iustus pavor adderet alas:</l> <l>“Surge age Iosippe et puerum puerique parentem</l> <l>Tolle domo ignotumque hospes fac vise Canopum</l> <l>Et procul Isiaci fias novus accola Nili.</l> <l>Dumque ego te Phariis monitum discedere regnis</l> <l>Iussero, Niliacis deges securus arenis. </l> <l>Causa fugae furor est et mors quam regia nato</l> <l>Cuspis et immitis Solymi parat ira tyranni. </l> <l>Rumpe moras longumque viae nec linque laborem!</l> <l>Mutandae sedes; ne te hic aurora morantem</l> <l>Inveniat, cave! Praecipites sunt regibus irae</l> <l>Alatique pedes, tutum et placabile numquam</l> <l>Regnandi ambitio. Non est formidinis expers</l> <l>Aut sceleris ventura dies: mora nulla, recede!”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> Iosippi praeclara fides! Vix ardua iussa</l> <l>Dixerat aethereus, Pharias ut abiret in oras, </l> <l>Aliger, exurgit trepidans monitaque pericli</l> <l>Coniuge compositis dubio non aethere iussae</l> <l>Quae poterant apta esse viae, non visus abivit.</l> <l>Tunc altus sopor urbis erat; quare ille nec unum</l> <l>Vicinum quem tecta dabant affatus amicum,</l> <l>Ne qua viae fieret mora, vel deprensa pateret</l> <l>Causa fugae, tellusque fugae praefixa. Volentem</l> <l>Terga sequi, ignarum biviis ut falleret hostem,</l> <l>Urbe volat; puerum et matrem per devia ducit</l> <l>Et Solymae adverso gressus in pulvere figit</l> <l>Curarum plenus pavidusque, immitia donec</l> <l>Regna vagus vertat, tota submotus Idume. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>42.</head> <l> Proxima nocturnas ubi lux compresserat umbras, </l> <l>Nazaridum celsa iam regius urbe satelles</l> <l>Saevus adest. Mariae sponsoque habitata requirit</l> <l>Limina, maternum opperiens ad funera pignus.</l> <l>Rex etenim auditis viduae mystaeque superbis, </l> <l>Queis pueri aspecto vultu delubra replerant, </l> <l>Auspiciis, versuta pecus submittit, amice</l> <l>Qui Viduam in templo et limen Simeonis adirent</l> <l>Fatorum cupidi et caeli responsa petentes</l> <l>Discere et infido demum sermone rogarent, </l> <l>Infantis qua gente foret, cui pacta marito, </l> <l>Quave tribu, quave urbe parens. Quibus aequa profari</l> <l>Nulla mora est et cuncta, nihil crudele timentes</l> <l>Expediunt, rapido nil servitura tyranno, </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>43.</head> <l> His ita compertis immitia iussa satelles</l> <l>Accipit et ferro volat incursare quietas</l> <l>Nazaridas. Doctusque sacro de limine, portas</l> <l>Invadit miransque datis occurrere nullum</l> <l>Vocibus, explorat cunctos violenta recessus</l> <l>Saevities, si posset heros reperire latentes</l> <l>Cum puero regisque metum mucrone levare. </l> <l>Ut rabies quaerendo omnis consumpta, propinquos</l> <l>Exagitant, adduntque minas, ubi mater, ubi infans</l> <l>Poscentes, crudele genus feritasque cruenta</l> <l>Carnifices. Quibus ingratum vox omnibus una</l> <l>Responsum fuit: occiduo Phaëtonte maritum, </l> <l>Et matrem cum prole sinus implente parentis</l> <l>Observasse domi; sed quo nox ultima patrem, </l> <l>Quo puerum matremque tulit, par possidet omnes</l> <l>Et stupor et taciti par ignorantia facti. </l> <l>Attonitus dictis miles, calet omnibus ultro</l> <l>Tentatis urbi vicina per arva laresque</l> <l>Rurales, illos si forte domestica rerum</l> <l>Prodire in campos et rura subegit egestas,</l> <l>Quaerere regalem praedam: tamen omnia frustra</l> <l>Experti speque abiecta vestigia torquent</l> <l>Ad Solymaea, quibus digressi tecta, docentque</l> <l>Iussam ausis tentare necem frustrato ut omnis</l> <l>Quaesiti labor infantis remque ordine pandunt. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>44.</head> <l> Hic princeps augere metum famamque putare</l> <l>Non falsam Hebraei pueri, quem fata furenti</l> <l>Eriperent regnumque fuga facesque pararent.</l> <l>Depositurus erat rabiem, ratus esse potenti</l> <l>Nequicquam obniti fato, nisi dira priores</l> <l>Principis irati flammas acuisset Erinnys.</l> <l>Haec etenim pudori dotes, praeconia et altae</l> <l>Semina virtutis bene contemplata, pavori</l> <l>Succubuit, ne frontis honor regalis adeptus</l> <l>Imperium scelus omne, Stygis quo vipera gaudet, </l> <l>Opprimat et solum vitio discriminet Orcum. </l> <l>Haec itaque Herodis natum crudelibus ausis</l> <l>Pectus, ad infantis suprema pericula versat.</l> <l>Qui sobolem partesque thori cognataque ferro</l> <l>Corpora discerpit, quid erat suadere protervo</l> <l>Ascalidae imbellis fatum complere puelli?</l> <l>At quia lugebat Furiarum pessima prolem</l> <l>Virgineam caelo tutam, diffidere pravis</l> <l>Consiliis validisque minus pro more futuris</l> <l>Incipit irasci insidiis. Sine crimine tandem</l> <l>Ne foret, immitem scelere hoc animavit Erinnys</l> <l>Sic affata Ducem: “Iudaeae summa potestas</l> <l>Egregium decus est, unus quam terreat infans</l> <l>Quem neque vi possit, duro neque perdere ferro!</l> <l>Anne vides veluti, princeps, te subdita laudat </l> <l>Proculcetque fides? Puerum tua sceptra petentem</l> <l>Occulit et tacitis hunc regno extollere votis</l> <l>Plebs infida cupit lumenque orientis adorat?</l> <l>Perfidiae neque causa deest: Iesseius ille</l> <l>Creditur, Hebraeum solium qui postulat heres, </l> <l>Davidis soboles iusteque putatur avitos</l> <l>Poscere ab externo possessos principe fasces.</l> <l>Hunc populi suspirat amor, tibi plebis apertum</l> <l>Est odium! Nisi te ferro tuearis, inane</l> <l>Regis nomen habes<note place="foot" n="*">1029 habes : habet</note>: perdit fortuna paratum</l> <l>Sanguine, ni pariter servetur sanguine regnum. </l> <l>Ut regnes, dura efficiet mollisque potestas,</l> <l>Ut pereas, nec solius te purpura regni</l> <l>Deseret invitum: solio qui decidit, alte</l> <l>Praecipitat: gravis haec, extremi funeris expers</l> <l>Esse ruina nequit. Detracto murice, fatis</l> <l>Proximus est princeps; augusto vertice frangi</l> <l>Regalis nescit, fracto nisi vertice, splendor. </l> <l>Nunc audi quid agas: puerum, Davidica Bethlem</l> <l>Cuius habet cunas, eadem servabit amatum, </l> <l>In spem Iessiaci generis regnique nepotem.</l> <l>Edictum fer tale volo, quo tota gravetur</l> <l>Ephratae regio: puerum Davidis ab alma</l> <l>Stirpe ortum accepisse refer partusque recentis</l> <l>Esse locum Bethlem latebrasque morantis ibidem</l> <l>Rumor habet; te servandi quia sanguinis alti</l> <l>Cura tenet, puerum regali limine sistant, </l> <l>Regales habiturum aedes, ne casus eundem</l> <l>Invidus extinguat: quod si parere recusent,</l> <l>Bima cadat soboles ferro Ephrataea minore. </l> <l>Hinc tibi securo regni, vel proditus ultro</l> <l>Tutelae sub iura tuae, regalibus infans</l> <l>Succedit tectis, quem suscepisse profusae</l> <l>Laetitiae ad speciem signis, monstrabis abundè </l> <l>Servandae augustae sobolis te laude teneri. </l> <l>Interea, prout ipse tuis dabis utile rebus</l> <l>Consilium, poteris securis fraudibus uti:</l> <l>Nam puerum facilis labor est extinguere, nulla</l> <l>Funeris invidia. Quod si male provida Bethlem</l> <l>Prolem scire neget, ferro tunc utere princeps:</l> <l>Ephrataea omnes fac lugeat ora puellos,</l> <l>Quos inter tunc iste cadet qui quaeritur infans.</l> <l>Haec animo par ira tuo; nec fata verere, </l> <l>Sollicitos nam fata iuvant. Dicenda nec ista est</l> <l>Saevities, sed fama Ducum qui frontis honorem, </l> <l>Quando opus est, fas semper habent mucrone tueri.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>45.</head> <l> Advertit propriis dare Erinnyn idonea votis</l> <l>Consilia Herodes, cui erat feralibus ausis</l> <l>Par ardor. Scripti signavit protinus astum</l> <l>Edicti, quo tota alto ceu fulmine tacta</l> <l>Intremuit regio et Bethlem funusque daturae</l> <l>Ephrataeae ululant percussae pectora matres:</l> <l>“Quis puer hic, aiunt, soboles quae sanguinis ista</l> <l>Iessiaci, nostrae prolis tradenda periclo</l> <l>Quaeritur? Ignaram pueri quae territa urbem</l> <l>Pernicies? Non is puerum, vult iste cruentus</l> <l>Parricida suo speciem praebere furori,</l> <l>Quo genus Hebraeum iugulet nosterque parabit</l> <l>Initium ferale error primumque recentes</l> <l>Destinat ad caedem fetus, ut postea vulgus</l> <l>Impius in reliquum ferro grassetur et igni!”</l> <l>Nulla timoris erant, luctusque ignara parentum</l> <l>Tecta, quibus teneri torquebant ubera nati. </l> <l>Non alius status urbis erat, quam Marte secundo</l> <l>Hostis Arabs, aut Assyrius si moenia victor</l> <l>Scanderet et victis instaret acinace muris.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>46.</head> <l> At populi fremitum, matrumque immota querelas</l> <l>Sustinet Herodis rabies: dare funera saevus</l> <l>Imperat atque omnes scrutari cuspide cunas. </l> <l>Saevit atrox ferrum primusque effusus in urbem</l> <l>Ardor Ephrataeam; fusa hinc per rura, per agros,</l> <l>Oppida barbaries plusquam vicina fatigat.</l> <l>Quis matrum lacrymas, luctus, puerosque virile</l> <l>Servandi studium, natorum infausta praeire</l> <l>Impavidas quam fata sequi, quis inania iusto</l> <l>Aequabit lamenta sono? Non si mihi Sulmo</l> <l>Arcanos reseret, non si mihi Mantua fontes. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>47.</head> <l> Mater erat Dorcas, simili sibi pignora sexu</l> <l>Terna tulit primis pacti quae coniugis annis.</l> <l>Hannus erat coniux, agri ditissimus Hannus,</l> <l>Laeta cui tandem sobolem connixa gemellam</l> <l>Dorcas, utrumque marem primumque vocavit Abelum.</l> <l>Alter erat Samuel, sed quem legalè cruentus </l> <l>Occidit culter puerumque a lege gementem</l> <l>Praeputii dolor extinxit; maestaeque remansit</l> <l>Dorcadi tunc solus spes posteritatis Abelus. </l> <l>Iam Phaeton bissena anni compleverat astra</l> <l>Crescenti puero, sed qui ne cresceret ultra,</l> <l>Obfuit Herodes. Illo mandante satelles</l> <l>Irruit in matrem pignusque quod ipsa reductâ</l> <l>Parte domus, conata feras eludere leges, </l> <l>Abdiderat, proferre iubet. Negat illa recentem</l> <l>Esse sibi puerum; sed semen inutile ferro</l> <l>Femineum ostentat Dorcas: pro stirpe virili</l> <l>Tercentum vocat ore deos, Martemque Iovemque</l> <l>Neptunumque Thetinque Chaosque Erebumque profundum</l> <l>Tergeminamque Hecaten, tria virginis ora Dianae, </l> <l>Si Gradivigenis forsan venerata Latinis, </l> <l>Terreret Calabros iurata potentia vernas. </l> <l>His tamen intrepidis, crines effusa vocatos</l> <l>Testatur moritura Deos et veste recincta</l> <l>Pectora nuda manu pulsat: per conscia veri</l> <l>Sidera perque ipsum Capitoli immobile saxum </l> <l>Tarpeiosque lares tortorum immite furentum</l> <l>Flectere corda parat genetrix, cumulata sed illic</l> <l>Mille parum cautis, periuria matribus obsunt. </l> <l>Fit iurata fides regalis vilibus irae</l> <l>Mancipiis suspecta magis, violentior unde</l> <l>Ad secreta ruit quaerenda cubilia miles. </l> <l>Dorcas ut advertit saevos propiore ministros</l> <l>Iam latebris instare loco, ne forte tumultu</l> <l>Territus in proprium, quem tunc sopor altus habebat, </l> <l>Discrimen ploraret Abel, orare severos</l> <l>Blanda fuit, vacuo prolis discedere tecto</l> <l>Carnifices pretiumque dabat non vile. Sed illi</l> <l>Nec prece nec pretio moti. Mucrone furentes</l> <l>Qualibet occultam sobolem scitantur ab umbra. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>48.</head> <l> Compactus tabulis paries fuit ultimus unus</l> <l>Integer et nullo sectus discrimine portae, </l> <l>Cui superesse domûs potuit pars nulla videri. </l> <l>Parva tamen retro fuerat secreta locandis</l> <l>Area servandisque opibus, quas abdere vellent, </l> <l>Atque una patuit tabula locus ille refixa.</l> <l>Hoc latebris apto spatio celavit Abelum</l> <l>Dorcas. Effugisset Abel hac arte cruentum</l> <l>Mucronem, strepitu victo nisi limina somno</l> <l>Clamore implesset, seque ad sua fata parasset. </l> <l>Et licet insonti puero comes addita nutrix,</l> <l>Fida quidem custos mollisque ministra soporis,</l> <l>Securi tamen atque aliquid crudele vereri</l> <l>Ignari infantis, sollers quantumlibet omnes</l> <l>Ire per illecebras, nequiit suspendere fletum. </l> <l>Tunc rabidus miles puerum qua flere notavit</l> <l>Parte furit, sobolem poscit tabulasque refigit, </l> <l>Inventum rapuit. Veluti si mitia campi</l> <l>Gramina tondentem mollem lupus involet agnum, </l> <l>Sic teneram pueri rabies petit effera praedam. </l> <l>Cuspide mox raptum iugulat, dein pectus acerbo</l> <l>Transadigit versare perito viscera ferro. </l> <l>Ut simul et pueri gemitum vocemque supremam</l> <l>Excepit genetrix, subito labefacta dolore</l> <l>Lapsa solo est, iam certa mori. Miserabilis Hannus, </l> <l>Et dubius sua quo vertat valitura parentis</l> <l>Auxilia, ut sobolem genitor, dum Dorcada fidus</l> <l>Ingeminat coniux, fatum complevit uterque.</l> <l>Ense puer cecidit, periit sine cuspide mater:</l> <l>Hanc animi dolor, hunc regnandi insana cupido, </l> <l>Hanc mentis pietas, illum perversa tyranni</l> <l>Sustulit ambitio. Tanta pietate parentis</l> <l>Exitus infelix; tanta impietate triumphat</l> <l>Filius: hanc melior rapuit, felicior istum</l> <l>Causa, recens nato quod sit data victima Verbo. </l> <l>Hannus utrumque una maestus collegit in urna;</l> <l>Unum utroque etiam signavit nomine marmor. </l> <l>Hic Dorcas genetrix et Abelus filius, ambo</l> <l>Exanimes a morte iacent: ruit illa dolore,</l> <l>Hic ferro; duplexque dolor patrisque virique</l> <l>Mollius hoc saxum quam sit dolor ipse, paravit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>49.</head> <l> Quis reliquos matrum casus obiectaque ferro</l> <l>Pectora, quis raptos ipsis tortoribus enses, </l> <l>Quis patrum oppositas Solymis mucronibus iras,</l> <l>Quis gemitus posset, quis femineos ululatus</l> <l>Effari? Non si pleno me fonte rigasset</l> <l>Docta Hypocrene, si totum Helicona dedisset</l> <l>Phoebus et ex ipso melior me culmine Pindi</l> <l>Umbraret laurus, tantae nec caedis acervos</l> <l>Dicere, nec nuruum luctus lacrymasque valerem.</l> <l>Haec si Pelignus mutatis addere formis</l> <l>Tentasset vates, habuit qui cognita necdum</l> <l>Naso Tomitanus natorum haec funera, duro</l> <l>Plurima manasset Niobe Bethlemia saxo. </l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="10"> <head>LIBER X. IESSEIDOS </head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> At peregrina domus, proles, Iosippus et uxor, </l> <l>Obscurae reliquum noctis, qua cesserat urbe</l> <l>Nazaridum, celerabat iter. Quos mane sinistro</l> <l>A latere exurgens Titan feriebat euntes. </l> <l>Calcato torrente, patrum cui voce Cisoni </l> <l>Nomen inest, quae rura vetus tenet incola Moab</l> <l>Emenso Iordane premunt camposque pererrant</l> <l>Ignotosque lares; lentoque bitumine crassam</l> <l>Retro Asphaltiten (ubi adhuc fumantibus undis</l> <l>Testantur spissae Sodomaea incendia nubes)</l> <l>Incedunt, dextro lateri, medio aequore Bethlem</l> <l>Opposita, Solymasque arces regemque caventes. </l> <l>Qui licet adversi potuissent litore ponti,</l> <l>Sidoniis Nilum Tyriisque petentibus ingens</l> <l>Qui ratibus patet, in mollem breviore Canopum</l> <l>Festinare via, sed quod minor illa pericli</l> <l>Visa foret caedisque minor, qua regia ludi</l> <l>Posset saevities; fugientes transtulit Arnon</l> <l>Monte cadens, amnis dictus par montibus Arnon. </l> <l>Hinc Madianiten voluitque subire recessus</l> <l>Petrosos Arabum; cavitque ignota viarum</l> <l>Ludibria, aethereo sed non sine flamine Ioseph. </l> <l>Huic etenim ignaro postquam pede pressa locorum</l> <l>Devia, fallaces correxit semita gressus</l> <l>Aligeri monstrata fide. Dextrum ille dolosi</l> <l>Nam bivii dum torquet iter, non dexter in urbes</l> <l>Tendebat, queis caeca infantum caede furebat</l> <l>Ambitio, praesens ne, quod fugiebat, adiret </l> <l>Discrimen puer. Opposito vitare furorem</l> <l>Pulvere, sidereus monuit non segnè minister. </l> <l>Ille sequens monitorem, alio mox tramite tutum</l> <l>Carpit iter, secura premens vestigia, pravae</l> <l>Concussus terrore viae puerique periclo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Dum graditur lenti neque quid vitale ferentis</l> <l>In longum protensa maris prope litora, spectat</l> <l>Illam Arabum primam Petraei nominis urbem, </l> <l>Unde Deo adversa veniens ab origine coniux</l> <l>Rutha dedit claros mater Iesseia reges. </l> <l>Nec tamen hanc subeunt, soliti vitare superbas</l> <l>Divitiis fastusque urbes, nisi forsitan escas</l> <l>Cum peterent; licet his plerumque vel obvia villae</l> <l>Ruralis fornax, parvi aut domus hospita tecti</l> <l>Redderet acceptos alimenta aequantia nummos. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Aspiciens Arabae Iosippus moenia Petrae</l> <l>Haec fertur versasse animo: “Iam cessimus oris,</l> <l>Immitis Iudaea, tuis, evasimus enses</l> <l>Regis inhumani. Nos hac subsistere terra</l> <l>Quis prohibet tutisque Petrae considere tectis?</l> <l>Nos multo iam sole vagos annona reliquit </l> <l>Annonaeque fides, pretium. Si tecta subire</l> <l>Haec liceat, servire meum dabit ista laborem</l> <l>Hospitibus non dura suis urbs, unde petito</l> <l>Concidet haec rerum praesens angustia lucro. </l> <l>Urbs domui cognata meae sanctisque Boozi</l> <l>Dignatae thalamis (nostrae quae stirpis origo est,</l> <l>Saepe pater dixit) tellus est patria Ruthae </l> <l>Germanaeque nurus Orphae. Cui forsan ibidem</l> <l>Crescit adhuc soboles, veniens sed sanguine longo, </l> <l>Siqua tamen superest, ignota latebit utrosque</l> <l>Posteritas, nimium distans a fonte propago. </l> <l>Cognatis si Petra famem fugientibus olim</l> <l>Non ingrata fuit, nobis metuentibus iram</l> <l>Principis, humanum fas desperare vetabit</l> <l>Hospitium nosque hospitibus quaesita labore</l> <l>Lucra dabunt non esse graves urbisque protervos. </l> <l>Nos ultra nec terror agit, neque caelicus Ales</l> <l>Admonuit fortasse aliter, cui barbara regis</l> <l>Immodici irarum satis est eludere vota</l> <l>Aegypti Nilique via. Sat forte iubenti</l> <l>Paruimus tutoque infans servatus asylo, </l> <l>Externa evasit Solymas regione secures.” </l> <l>Talia dicentem nox occupat, ipsaque mentis</l> <l>Perplexae tenebris maiores adicit umbras. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Non procul inde, urbi Petrae subiecta patebat</l> <l>Planities frugum sterilis, nisi pauca recisis,</l> <l>Quod spectata procul, properata mapalia ramis</l> <l>Gramineo pasci signabant flore bidentes. </l> <l>Caetera campus habet nulli mansuetus aratro:</l> <l>Rarae herbae tellus, plantarum degener, unam</l> <l>Si palmam excipias, sabulo quae surgere felix, </l> <l>Factura haud numerum, si, expers ne graminis esset, </l> <l>Altera non eodem crevisset in aequore coniux. </l> <l>Huc tulit errantem, simul hic sub frondibus altis</l> <l>Iosippum obscurus subigit consistere vesper. </l> <l>Hospitium tunc palma dabat, quae fusa per orbem</l> <l>Frangebat nimiam foliis pendentibus aethram. </l> <l>Haec etenim tantus melius tegeretur ut hospes, </l> <l>Vertice curvato celsas demisit in imum</l> <l>Atque solo tenus, hospitii pro pariete frondes </l> <l>Et faciles carpi dabat ad solacia fructus. </l> <l>Hoc plantae gratam sese formantis in aedem</l> <l>Obsequium, iam prodigiis assueta iugalis</l> <l>Virginitas, mirata nihil servire quod optet</l> <l>Authori natura suo matrisque papillas</l> <l>Torquentem puerum Numen quod stipes adoret. </l> <l>Laeta videt tectoque velut sub frondibus illis</l> <l>Hospita consedit tutos sortita penates. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Composito necdum curae titubante prioris</l> <l>Arbitrio – num rura petat quae Nilus inundat, </l> <l>Aut animae secura suae iam viscera sponsae</l> <l>Illa Arabum regione premat – contraire supernis</l> <l>Difficilis iussis animo pugnabat Ioseph. </l> <l>Haec meditans nuda corpus componit arena</l> <l>Et caput innixus dextra compressa quieti</l> <l>Lumina componit recipitque in membra soporem. </l> <l>Ut bona pars noctis somno data, cernit eundem</l> <l> <corr>Iosippus</corr> caeli genium, divina recentis</l> <l>Qui tulerat mandata fugae. Cui ille iubentis</l> <l>Numinis interpres fari sic incipit Ales: </l> <l>“Non ego te, Iosippe, viae committere dixi, </l> <l>Ut Pharii tantum regni tutumque Canopi</l> <l>Aggredereris iter; nec, quod satis esse putabas</l> <l>Ut secura Arabum tellus Petraeque tenerent</l> <l>Impavidum cives. Te Memphin et Isidis arva, </l> <l>Te volui spectare Pharon iussique fluentem</l> <l>Nilon ut amne bibas! Quare his, ubi lutea noctem</l> <l>Adveniens Aurora premet, te proripe terris </l> <l>Subditaque Isiacae, iubeo, pete rura iuvencae.” </l> <l>Caelicus his dictis memorique in corde repostis</l> <l>Deserit interpres Iosippum delapsus in auras. </l> <l>Ille ubi proiectos somno collegerat artus, </l> <l>Mox legit apparens quae nocte locaverat Ales</l> <l>In memori sibi mente notas veteremque figuram</l> <l>Aligeri monitusque novos: ipsoque iuberi</l> <l>Edidicit, celebres sistris crepitantibus oras</l> <l>Atque ipsas Nili petere arva rigantis arenas. </l> <l>Necdum Aurora polo formosi arriserat ore</l> <l>Luciferi, cum divinis meditante marito</l> <l>Parere imperiis Genetrix vigilaret et altum</l> <l>More suo, puero super humanaeque salutis</l> <l>Ordine multa super, tacitis affectibus iret.</l> <l>Cumque Deo sese per verba precantia servam</l> <l>Offerret, voluit sponsae mox visa patere</l> <l>Somnia Iosephus, turbare sed otia mentis</l> <l>Virgineae divina timet noctisque minores</l> <l>Expectat tenebras, donec perfusa supernis</l> <l>Roribus a votis animo flagrante rediret. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Coeperat Eoas coniux Tithonia flammas</l> <l>Spargere et a tergo positis de montibus auras</l> <l>Irradiabat (erant Galaad, iuga pascua, montes)</l> <l>Memnoniis lotus consurgens Lucifer undis.</l> <l>Vespere demissos, alto modo stipite ramos</l> <l>Hospita palma legens collectaque vertice tota</l> <l>Ramorum coma nocturnum dimovit ituris</l> <l>Hospitibus tectum ostenditque novo ore micantem </l> <l>Et matutino ridentem Phosphoron auro. </l> <l>His monita exurgit toto stans corpore Virgo,</l> <l>(Flexa genu prius) et Iosippi audita revolvens</l> <l>Somnia, nil sistendum inquit, sed iussa Canopi,</l> <l>Dissita quantumvis urgebat quaerere regna. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Inde autem Pharium bibituris obvia Nilum</l> <l>Est via deserti, sitiens et inhospita tellus,</l> <l>Urbe carens. Cives domuum concordia nectit</l> <l>Hic nullos, ubi nec steriles qui nectat arenas</l> <l>Humor adest; Lybicis regio par syrtibus ingens.</l> <l>Unde suus deesset ne istis quoque Syrtibus Ammon</l> <l>Iuppiter, Isacidis alius cum cornibus Ammon</l> <l>Aere stetit fusus populo cultore iuvencus. </l> <l>Apis erat, cuius cultum, formamque prophanis</l> <l>Gentibus edoctus, Pharia tellure profectus,</l> <l>Stultus adoravit deserto in pulvere Iuda,</l> <l>Latriae veri signatus Numinis heres. </l> <l>Aegyptum fugiens, dulci manantia lacte</l> <l>Hyblaeosque hortos longe superantia mellis</l> <l>Rura petens, quatuor bis lustra recensuit ista</l> <l>Erroris nimium genus Israëlis arena. </l> <l>At quia nec liquidos tellus dabat arida fontes,</l> <l>Nec sterilis natura cibos, quam nullus ibidem</l> <l>Commendat, pecudum fetus, nulla herba calenti</l> <l>Germinat in sabulo, ne<note place="foot" n="*">170 ne : nec</note> stirps Hebraea periret, </l> <l>Hac veniente dati fontes caelumque recenti</l> <l>Pane pluit, quem roris uti medicata coacti</l> <l>Fragmina, cunctorum (sat erat voluisse) saporum</l> <l>Illecebras, quaevis populo lux orta ferebat. </l> <l>Illius annonae certis, migrantibus aequus</l> <l>Adfuit Isacidis fabulosa per invia ductor,</l> <l>Nube vagas praeeunte tribus, monstrante corusca</l> <l>Luce viam si nocte ibant; eademque diei</l> <l>Umbraque duxque fuit, celso cum sole mearent.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Haec etiam penetrante vago deserta Tonante</l> <l>Virginea cum matre, Deum quae protulit alvo</l> <l>Messiam, pro quo Iudae numerosa propago, </l> <l>Desertas inter rupes sterilemque ciborum, </l> <l>Arentesque plagas, tantis servata migrabat</l> <l>Prodigiis; an non praesto caeleste fuisse</l> <l>Obsequium rear et dominis, cum talia servis,</l> <l>Hisque etiam infidis largus praestaret Olympus?</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Delius aestivum necdum sublimior axem</l> <l>Attigerat, ver illud erat cum frugis inanes </l> <l>Plusquam hominum peregrina Trias calcaret arenas. </l> <l>Verna alibi quamvis poterat tunc esse dierum</l> <l>Temperies, hic et sabulo cedente, molesta </l> <l>Et vacua humoris tellure, vibrantibus ignem</l> <l>Phoebeis sine nube rotis, procul hospitis omni</l> <l>Commoditate laris, tolerare ardentius anni</l> <l>Debuit implacida tempus regione, timendâ</l> <l>Inde magis, nulla hic aestum quod frangeret umbra.</l> <l>Hinc hominum nulli non quivit acerba videri</l> <l>Haec via deserti: nemo haec sabulosa viator</l> <l>Aequora quaesivit, nisi quos caeleste subegit</l> <l>Imperium; veluti Phario dare terga Serapi</l> <l>Iussa fugax duodena tribus, velut ista cruentas</l> <l>Ascalidis vitare manus, hoc pulvere iussa </l> <l>Tuta ibat divina domus, genialiter octo</l> <l>Hic habiti lustris relegens vestigia Iudae. </l> <l>Istorum cuivis anno lux esset ut una</l> <l>Aequa, quaterdenos numerant hoc aequore soles. </l> <l>Deserti mora tanta fuit, prius ampla superbi</l> <l>Quam caeli Charites tetigissent arva Canopi. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> At profugo ne quid curae caelestis haberent</l> <l>Israële minus, licet his sine nectare caelum</l> <l>Non foret et grata nubes glomeraret ad umbram, </l> <l>Plus, ubi iussit opus, superûm famulare calebat</l> <l>Obsequium: seu fallacis, vestigia plantae</l> <l>Sincerâ torquere viâ, seu quaerere labris </l> <l>Nescio quo laticem rivo, seu fercula caenae</l> <l>Ponere: et allatas dubium quo cespite sectas, </l> <l>Vectori Mariae virides est visus asello</l> <l>Porrigere ad pastum laetus caeli Aliger herbas. </l> <l>Interdum seu luce viam lenire sedendo,</l> <l>Seu veniente etiam voluissent nocte, reperta</l> <l>Gaudebant dape, cui mortalis nulla valebat</l> <l>Commendare loco talem sollertia mensam. </l> <l>Qui nulli visa regione reponeret escas, </l> <l>Cassus erat penetrare labor; nec ab axe profectae</l> <l>Nesciri potuere dapes, nec inhospita tanti</l> <l>Deserti spatia, adveniens ubi nulla reliquit</l> <l>Signa pecus, quo nulla animae viventis imago</l> <l>Pressa pede extaret, talem praebere ciborum</l> <l>Annonam poterant, nisi prospicientis Olympi</l> <l>Id faceret: generosa penus, mittente beatis</l> <l>Iudaeae profugis Cerealia dona Tonante. </l> <l>Forte viae raram quamvis pressisset eremum</l> <l>Hospes et illa suâ pius advenientibus esset</l> <l>Immemor annonâ; quis tanto errore viarum,</l> <l>Mox igni abstractam Cererem, quis pocula vivi</l> <l>Perderet in sabulo lymphas aequantia fontis?</l> <l>Quisve recens distante procul tellure resectum,</l> <l>Pone reliquisset gramen vectoris ad escam?</l> <l>Quis tantum laticis, torrente flagrantia rivo </l> <l>Ora pigrae pecudis quae non tulit unda sitire?</l> <l>Qua ratione peti dulcis potuisset ab istis, </l> <l>Constanterque etiam frigens Achelous arenis?</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Ventum erat ad montes, ubi cautibus ordine longo</l> <l>Productis arens Pharanis et ampla secatur</l> <l>Planities: sicci et steriles sine gramine montes, </l> <l>Excelsae rupes mixtaque rubedine nigro</l> <l>Horrendae aspectu, quas dum ferit igneus astri</l> <l>Maioris radius, veluti praepinguis olivi</l> <l>Rore superfusi splendent: genuina pavonis</l> <l>Effigies, vel quod potior fert fama, timoris</l> <l>Ipsius domus et plenae formidine rupes.</l> <l>Haec etiam tacitis terroribus horrida, gratum</l> <l>Nacta locum montana Fames colit; unde petendae</l> <l>Pro tumido potius fuerant Erysichtone poenae</l> <l>Saevior haec siquidem et letho breviore resolvens</l> <l>Corpora, quam Scythica fuerat de rupe Promethei</l> <l>Accersita fames; vacuandis sanguine venis</l> <l>Tardior et vitae fatali segnior haustu. </l> <l>Hic quod edas, hospes, nihil est, nisi mandere saxa</l> <l>Dente velis, neque enim invenies quae carpere<note place="foot" n="*">261 carpere : carpore</note> possis</l> <l>Ore, vel extremis quae gramina stringere labris. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Iamque propinquabant saxis, ubi nulla patebat</l> <l>Dura ad incessi superanda obstacula montis</l> <l>Semita, proiecto ut poterant advertere vultu;</l> <l>Cum velut ex antri cuiusdam limine ternos</l> <l>Aspiciunt prodire viros, qui recta tenentes</l> <l>Iudaeae ad profugos vestigia, poscere visi</l> <l>Hos, veluti certam sabulosa per invia metam.</l> <l>Accedunt propius; peregrino in Numine blandos</l> <l>Defigunt primum vultus oculosque coruscant</l> <l>In puerum et motâ, ignotum quae, dicere linguâ</l> <l>Verba videbantur. Mariam dein voce salutant</l> <l>Atque virum, metamque viae sermone requirunt.</l> <l>Iosippus contra “Pharus est, quo tendimus” inquit.</l> <l>“Quare agite, ô iuvenes, siquidem vos inde profectos</l> <l>Non dubito, monstrate viam, quae recta Canopum</l> <l>Respicit adversasque istas quo tramite rupes</l> <l>Vincere, quove modo saxa haec superanda, docete.” </l> <l>Horum unus subito: “Bone vir, cerne, iste petrarum</l> <l>Porrigitur qui longe ordo, penetrabilis uno</l> <l>Est solum angusto, quantum suffecerit isti</l> <l>Iumento, calle (ostendit praesentis aselli</l> <l>Servitium) peregrina queat quam prodere nulli</l> <l>Occultam fortuna viam. Quae semita nobis</l> <l>Tota patet, siquidem summi Nilumque regentis</l> <l>Induperatoris famuli sumus. Ecce, viator,</l> <l>Aspice; spectasti qua nos prodire, fidelis</l> <l>Illuc perge, hospes: reliquis sublimior ille</l> <l>Bisgeminus, qui se caelo componit acuta</l> <l>Fronte silex, sero ille suâ te protegat umbrâ. </l> <l>Ulterius nec perge hospes, sed crastina primos</l> <l>Cum radios Aurora dabit, securus in imos</l> <l>Cum puero et genetrice pater te mitte recessus, </l> <l>Angustae, ut dixi, montis sub rupibus ipsis</l> <l>Initium visure viae, cui nullus eunti</l> <l>Obvius occurret, qui te pecudemque moretur.</l> <l>Ut noscas quam longa via est; petet illa laborem</l> <l>Unius solis, clarus sed vesper apertam</l> <l>Planitiem dabit, unde alius fortasse dierum</l> <l>Quinque resumendus pulvis, vada donec avorum</l> <l>Isacidum memoranda fugâ, spumantis Erythrae</l> <l>Attigeris montesque inter liquidumque profundum</l> <l>(Si tamen occiduum fueris Tithana sequutus)</l> <l>Invenies medium quod ducat ad oppida litus.</l> <l>Phoebopolis primos Nilo dabit addita muros.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Protinus obsequium gratesque referri paranti</l> <l>Iosippo sequitur iuvenis: “Considite, quaeso,</l> <l>Nobiscum, peregrini, istâ quae substat arenâ</l> <l>Et pera allatas una consumite fruges</l> <l>Et lympham. Nam nota mihi est Hebraea propago:</l> <l>Saepe mei, vestrae fines telluris obivi</l> <l>Lege Ducis pluresque mei sum nactus amantes</l> <l>Isacidas: vos oro, rudem ne spernite mensam!”</l> <l>Vir contra obnixus stabat iuvenemque futurae</l> <l>Admonuit famis et vetuit consumere longae</l> <l>Opportuna viae. Iuvenis cui: “Sume, viator,</l> <l>Quod tulimus, nec contra fames instare putata</l> <l>Te cruciet: nos nulla cibi torquebit egestas.” </l> <l>His dictis escas promunt sabuloque reponunt.</l> <l>Et subito in vacuam iuvenum tria corpora migrant</l> <l>Attenuata aethram veluti cum sole subactis</l> <l>Nubibus umbra fugit. Nec erat quod cernere possent</l> <l>Virgo et Iosephus, nisi quod sibi cesserat escae</l> <l>Subsidium: Cererem atque novos de stipite fructus</l> <l>Et gelidam, quam fons aliquis dedit aurifer undam. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Hic fixo in terram vultu, mox inde vicissim</l> <l>Se tacite explorant oculis Iosippus et uxor. </l> <l>Ille prior sic ore refert: “Submisit egenis</l> <l>Nunc etiam miro iuvenum, qui gemmea calcant</l> <l>Astra, ministerio annonam Deus: ecce benigni</l> <l>Patris quam certa est inopes servare voluntas!”</l> <l>Cui Virgo: “Ô Iosippe, nimis sua tenuia largum</l> <l>Servitia oblectat Numen: me propter inanem</l> <l>Obsequii ancillam non haec dulcissima caeli</l> <l>Cura venit. Deus iste infans haec munera poscit </l> <l>Atque tuus Iosippe labor meritumque requirit.</l> <l>Nunc age, festinemus iter, sub rupibus altis, </l> <l>Prout iuvenes monuere, instans nos vesper inumbret.” </l> <l>Ille morae modicus, iuvenum quas ante reliquit</l> <l>In tenues auras abiens praestantia, parcè</l> <l>Libatis dapibus, postquam collegit in usum</l> <l>Extantes epulas, Mariam sobolemque ferenti</l> <l>Certa secuturo vestigia signat asello. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Primus utrumque viae tenuit caeleste revolvens</l> <l>Prodigium sermo: “Iuvenis velut illa loquentis</l> <l>Vox ardens” (solam genetrix apprendere Virgo</l> <l>Hanc potuit; vultus autem spectare pudica</l> <l>Nescivit) “tum quod rectè se principis esse </l> <l>Summi atque augusti famulos dixere suaque</l> <l>Lege Pharon Nilonque regi: quin totius orbis</l> <l>Arbiter et regum Dominus laxare supremas</l> <l>Regnorum est princeps is, vel premere aequus habenas. </l> <l>Insuper et propriae frugis cum praebita nobis</l> <l>Copia communis; vacuas, famis, inter arenas</l> <l>Instantis moniti sese minui impote tutos</l> <l>Dixere annona: quid enim cupiantque petentque</l> <l>Indociles luctae, premitur qua corporis aegra</l> <l>Conditio? Mens quorum etiam repleta beatae</l> <l>Ubertate domus, quam visi copia veri</l> <l>Dives alit lucisque novo quos nectare semper</l> <l>Implet, ut insipidae non optent pocula lymphae. </l> <l>Isacios quod saepe sibi patuisse penates</l> <l>Rettulerint; virtute virûm iucunda quod illis</l> <l>Principis imperio penetrata fuisset Idume, </l> <l>Perspicuum est. Sunt forte iidem, quorum ora fideli</l> <l>Thariadae spectata, unum sub triplice quando</l> <l>Flamen adoravit vultu, cum gloria prolis</l> <l>Promissae effulsit, sterili ridente marita. </l> <l>Horum unus fuerat, cui colluctatus Iacob</l> <l>Victor erat; sumpto Azariae nec nomine ductor</l> <l>Est alius, qui Tobiam Babylone reversum</l> <l>Et patrem et sobolem Medus quod reddidit aere</l> <l>Debitor; et genitorem oculis, natumque puella</l> <l>Coniuge, non suscepta operum mercede beavit. </l> <l>Nec Iudae adversas acies vocesque superbas</l> <l>Infidi Assyrii, nocturnis caedibus ultus</l> <l>Alter erat, sed certa trium fuit una virorum</l> <l>Dextera. Et horum uno sterilis monitore sacerdos</l> <l>Zacharias prolem vetula de coniuge vidit.”</l> <l>‘Nuntius ille mei’ fuerat dictura ‘puelli’</l> <l>Virgo, sed ore premens vocem se noluit isto</l> <l>Non humilis iactare gradu. Dum talia coniux</l> <l>Fatur, uterque viae potior pars retro relicta est. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Hesperiis mergebat equos iam Phoebus in undis</l> <l>Et currum temone tenus tangente rotarum</l> <l>Quadrupedumque simul spumosa aspergine solem,</l> <l>Cum pecudis lento Virgo devecta labore</l> <l>Attigerat montes; poteratque notare latentem</l> <l>Bisgemina sub rupe viam, quam visus Olympi</l> <l>Corpore terreno tectus promiserat Ales. </l> <l>Cumque aptum nocti spatium perquirit Ioseph,</l> <l>Ecce solum nacti manare foramine saxi</l> <l>Spectat aquae liquidum murmur, quam proxima fonti</l> <l>Suxit humus, modicum mittens e cespite<note place="foot" n="*">395 cespite : exspite</note> gramen. </l> <l>Grata loci facies, qualis tellure<note place="foot" n="*">396 tellure : tollure</note> vaganti</l> <l>Desertâ non visa prius, sed gratior inde,</l> <l>Lympha sitibundo manans quod adesset asello</l> <l>Sufficeretque illis gramen quod velleret umbris. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Proxima Memnonias aperire Aurora parabat</l> <l>Sole novo pulsante fores et luminis illud</l> <l>Exiguum lux talis erat, quam sola nequiret</l> <l>Stellarum radiis dare scintillantibus aethra. </l> <l>Illa peregrinis ad iter conspecta maritis</l> <l>Sufficiens lux parva fuit: subiere profundas</l> <l>Angustasque loci fauces utrumque profectis</l> <l>Praesidio stipante latus, quod celsa dedere</l> <l>Saxa, hominum primis tentatum umbrantia callem. </l> <l>Montis in adverso spectare cacumine solem</l> <l>His licuit tantum, nisi se medio axe serenum</l> <l>Spectandum daret a celsa regione, per ortum</l> <l>Sive per occasum distans, ne tectus opaca</l> <l>Nube putaretur, voluit non mollibus uti</l> <l>Testibus, oppositis feriens iuga saxea flammis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Iam cava petrarum caelo occurrebat aperto</l> <l>Semita, maiores saxis declivibus auras</l> <l>Quae profugis captare dabat, cum prona diei</l> <l>Extremae pariter lampas mersura quaternos,</l> <l>Mollius occiduo lumen daret axe iugales. </l> <l>Ut patuit liber superatis rupibus aether, </l> <l>Vesper erat lentique virum torquebat aselli</l> <l>Cura, procurandum siquo de cespite gramen,</l> <l>Siqua foret lymphas sudantis gratia saxi. </l> <l>En iterum – res mira! – vagus dum plurima lustrat</l> <l>Iosippus loca, guttatim sub rupe cavata,</l> <l>In scrobis effigiem non parco humore madentem</l> <l>Auditus stillare liquor pariterque trahentis</l> <l>Occultum laticem, prodire crepidine petrae</l> <l>Virgarum non molle genus: de marmore fisso</l> <l>Aspera stirpe filix et amaris intuba fibris</l> <l>Et tamarix non laeta comis herbaeque minores, </l> <l>Quas poterat saxosa pati fissura, virebant. </l> <l>His subito evulsis, qua se protendere dexter</l> <l>Iosippi potuit labor, immansueta trahebat, </l> <l>Grata tamen vectori animam recreantia lasso</l> <l>Pabula vicinâque gulam irritantia lymphâ. </l> <l>Iosippo sopor et pro more brevissima matri</l> <l>Hic noctis libata quies; cui corporis ipse, </l> <l>Mentis erat caelum penetrans vigilantia, somnus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Cum prope consumpta iam nocte rediret Eoo</l> <l>Orbe rubens astrum, sua quod post terga diurnum</l> <l>Festinare docet curru radiante planetam,</l> <l>Admoniti celerare viam, prius ore feriret</l> <l>Quam rutilo nascens montana cacumina Titan, </l> <l>Aggrediuntur iter nova per deserta novasque</l> <l>Quas aeterna famesque sitisque insedit arenas.</l> <l>His impensa triplex, sed non sine Numine, victum </l> <l>Procurante dies: sterili tellure patere</l> <l>Et soboli et matri nutritorique marito</l> <l>Praecipiente penum genius qua providus Ales</l> <l>Prospexit tantis caelestia iussa secutis</l> <l>Exulibus, caeli pluviâ nitentibus escâ. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Flammivomus postquam demum sol triplice gyro </l> <l>Utrumque adversis spatiis lustrasset Olympum, </l> <l>Litus Erythraeum veteri memorabile calcant</l> <l>Prodigio, fugiens olim quo Iuda reliquit</l> <l>Aegypti servile iugum, cum marmore fusus</l> <l>E liquido veluti murus protexit euntes</l> <l>Et medium attraxit sicca ad vestigia pontum,</l> <l>Ultorem Pharii instantis post terga tyranni.</l> <l>Hic intacta parens, horum non nescia Virgo, </l> <l>Sic tacito ut vidit liquidam Thetin ore salutat:</l> <l>“Oppressum quondam servare potentia Iudam,</l> <l>Aequora, salvete, aetherei parere Tonantis</l> <l>Praecepto molles undae! Tot milia vestro</l> <l>Niligenûm tumulasse freto, tot milia vestro</l> <l>Isacidûm servasse vado per saecula tantam</l> <l>Fama feret victura fidem vestrique levabit</l> <l>Astra super meritum facti, quod Numinis aequae</l> <l>Imperio, salvo Iuda pressistis Anubim. </l> <l>Me miseram! Parere Deo vel surda iubenti</l> <l>Lympha docet: quid iam magnum est, quod iussa paternum</l> <l>Deserui limen, terrae Nilotidis hospes, </l> <l>Quam ratio data mensque regit, rationis inanem</l> <l>Cui cerno parere Thetin: dignissime gemmis</l> <l>Sal Erythraee tuis; gemmae tibi ne qua deesset </l> <l>Ambitio, nostri servati seminis olim</l> <l>Pro merito, meus hic ornat tua litora Iesus.”</l> <l>Talia versabat genetrix animoque ferebat</l> <l>Has oculis dum lustrat aquas actisque moratur,</l> <l>Nerine gemmata, tuis; meliore superba</l> <l>Tunc concha et gemma, aeternae quam lucis abyssus</l> <l>Protulit atque tuis etiam commisit arenis. </l> <l>Dicere tunc etiam poterat, quod pectore numquam</l> <l>Ad propriam Virgo concepit humillima laudem:</l> <l>Post sobolem, pretii et lucis ne prima deesset</l> <l>Gemma tibi, fecunda premit tua litora Virgo.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Desertos sabuli campos rubeique profundi</l> <l>Aequora transgressum, alterius sub luce diei</l> <l>Virgo dedit natum Nilo peregrina Tonantem. </l> <l>Huius in adventu subito Mareotica templa</l> <l>Responsis horrent divûm; Memphitica tellus</l> <l>Et septemgemini lugent mysteria Nili. </l> <l>Mirantur templis consueta oracula tristes</l> <l>Subticuisse popae et repetens quaesita cruentus</l> <l>Numine pallescit non respondente sacerdos. </l> <l>Hinc neque sincerum fundebat caesa cruorem</l> <l>Victima; se iugulum dantis non sponte iuvenci</l> <l>Ater erat sanguis fatique iganrus aruspex</l> <l>Tabida turbato versabat viscera vultu. </l> <l>Ipsa Deûm facies non corpore recta, sed aris</l> <l>Concussis confracta, solum prono ore tenebat. </l> <l>Isin humi stratam flentes gemuere ministri</l> <l>Fractaque spectabant maesti lunaria frontis</l> <l>Cornua: cum spicis nitido flaventibus auro</l> <l>Et regale decus iacuit frugumque quasilli:</l> <l>Sanctaque Bubastis variisque coloribus Apis, </l> <l>Quique premit vocem digitisque silentia suadet, </l> <l>Procubuit numquamque satis quaesitus Osiris. </l> <l>Tectaque praeduris serpens Nilotica squamis</l> <l>Corruit et truncis iacuerunt singula membris. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Tunc etiam Phariae peplum fatale Dianae</l> <l>Exhibuit tristi fatorum arcana ruinâ,</l> <l>Et se (quod nulli fas ante) retexere sensit</l> <l>Fatorum authorem; cuius sapientia praesens, </l> <l>Sola incomperti mentem comprendit Osiris. </l> <l>Strata vetustorum stupuit simulacra deorum</l> <l>Aegyptus: tunc quemque suo pro numine maestum</l> <l>Vidisses ululantem aliquid lugubre profari,</l> <l>Plorantem ante aras, querulo delubra boatu</l> <l>Replentem cautoque Deos clamore vocantem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Hermopolis coluit numen, venientia longe</l> <l>Prospiceret quod fata, canis<note place="foot" n="*">523 canis : acanis</note> pro more vagantes</l> <l>Eminus observantis apros, cervice canina:</l> <l>Cecropidae dixere Epaphon, sed Nilus Anubim.</l> <l>Mercurius, Teutusque idem appellatus et Hermes.</l> <l>Postquam tota fuit divûm turbata ruinis</l> <l>Niligenûm regio, fatorum inquirere mentem</l> <l>Constituunt et nulla dabant responsa iacentes</l> <l>Ore solum amplexi divi, sed solus Anubis</l> <l>Stabat et immotis Hermes latrabat ab aris. </l> <l>Nescio cur aliis in prona cadentibus ora</l> <l>Integra stantis adhuc duravit numinis huius</l> <l>Effigies, nisi forte canis quod imagine culto, </l> <l>Prudenti rectoque animi mentisque perito</l> <l>Doctori Aegypto Teuti titulisque colendo</l> <l>Pluribus Hermeti voluit committere Numen</l> <l>Adventum effari sobolis: mortalibus olim</l> <l>Ipse etenim quae fatus erat mysteria, sacrae</l> <l>Non vacuum lucis poterant ostendere pectus. </l> <l>Nec Patrem Verbumque Patris, commune duorum</l> <l>Nec tacuit Flamen; nostra non ille videndum</l> <l>Membrorum compage Deum, non ille reorum</l> <l>Ignes poenalisque locum ignoravit Averni. </l> <l>Non Divorum altas lauros sedesque beatas,</l> <l>Non fidei praecepta novae perituraque falsos</l> <l>Non tacuit sortita Erebi mendacia cultus. </l> <l>Ille aequi rectique tenax caeloque recepti</l> <l>Dogmatis interpres, quamquam ille probavit Enocho</l> <l>Instructore fidem didicit quodque ille nepotum </l> <l>Adami monitis populis non degener author</l> <l>Suadebat, nec thure pio fraudare Tonantem, </l> <l>Nec placiti metas divini exire docebat.</l> <l>Ipse eadem, ne venturos ignota laterent</l> <l>Divini cultus verique arcana nepotes,</l> <l>Cum tabulis necdum pretiumque aevumque daturam, </l> <l>Artis erat rudibus vocem signare figuris;</l> <l>Sculpta loqui docuit magicis animalia linguis, </l> <l>Cuius adhuc Phario vivunt in marmore formae. </l> <l>Sanctus erat populis Hermes, quem fama superstes</l> <l>Indigetem post fata tulit mixtumque beatis</l> <l>Heroem memoresque suae virtutis adeptus</l> <l>Niligenas, maius vixit mortalibus aevum.</l> <l>Indocilis sed vera sui transgressa magistri</l> <l>Dogmata posteritas, plures non posse docentis</l> <l>Esse deos, postquam placuit sibi numine multo</l> <l>Caeca superstitio et finxit sine fine deorum</l> <l>Nomina: Mercurium, pariter quem dixit Anubim, </l> <l>Credidit esse Deum, dignum cui thura Sabaeo</l> <l>Confectis positae caleant suffitibus arae.</l> <l>Ingeniique sagax arcanorumque repertor</l> <l>Quod fuerit, canis ora refert: et nescia signi</l> <l>Roma diu explosit, veneretur inania laudis</l> <l>Quod portenta, canum amens religione Canopus.</l> <l>Cum tamen Ausoniis dementia maior in aris</l> <l>Plauserit: hic febris, meretrix, rubigo pavorque, </l> <l>Qui – divi! – gravium capiebant thura Quiritum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Hunc reliquis postquam stratis Aegyptus Anubim</l> <l>Audit stare deum, pleno petit agmine supplex</l> <l>Niligena et sacra redimitus fronde sacerdos </l> <l>Thura cremans responsa rogat causamque ruinae</l> <l>Et deiectorum scitatur damna deorum. </l> <l>Ter prius exoluit rictum, ter more canino</l> <l>Exeruit linguam, movit ter colla, ter amplam</l> <l>Rugavit frontem, demum vocem edidit istam:</l> <l>“Non ego sum numen, sed servus Numinis Hermes:</l> <l>Discite nunc falso quamvis a numine verum:</l> <l>Quae proavis olim, nunc fata nepotibus edo.</l> <l>Est Numen, verum Numen, cui corporis expers</l> <l>Est Soboles cum Patre eadem, nec praeter eosdem</l> <l>Est aliquis Deus, amborum nisi pectore ab uno</l> <l>Qui procedit Amor. Nostrum Trias iste gubernat</l> <l>Produxit quod sola, genus, terrasque fretumque</l> <l>Sideraque caelique faces moderatur et omnes</l> <l>Quos eadem finxit virtus aeterna labores, </l> <l>Una regit nullusque sui stat terminus aevi.</l> <l>Nunc eadem Patris Soboles aequusque parenti</l> <l>Splendor in humanos descendit corporis artus,</l> <l>Factus homo; iamque ille tuas, Aegypte, per urbes</l> <l>Ignotus transit similis mortalibus hospes. </l> <l>Tempus erit, quo tota illum Mareotica tellus</l> <l>Utiliusque suo veneretur Osiride Memphis. </l> <l>Et tu prae reliquis peregrino electa Tonanti</l> <l>Thebais, aspicies quondam quos Numinis huius</l> <l>Accendet pietas, morum probitate severos</l> <l>Splendere Heroas, quorum domicilia ramis</l> <l>Texta graves hominum damnare potentia curas</l> <l>Ostendent quam vilis opum sit caeca cupido. </l> <l>Ut vero inciperes iam suspirare salubrem</l> <l>Numinis istius cultum, nostratia visus</l> <l>Oppida iam calcat membrisque exilibus infans</l> <l>Ignotus, tacitum vibrat de pectore lumen </l> <l>Caelestesque faces, quales neque flumine toto</l> <l>Obruet adversus septeno gurgite Nilus. </l> <l>Inde fuit, sua quod saevus praestantia Typhon</l> <l>Ora impos tolerare, tuus nequissimus hostis</l> <l>Typhon, saxa Deûm fragiles mentita figuras</l> <l>Deseruit stravitque; meum neque dispare casu</l> <l>Stravisset marmor, veri sed dextra Tonantis</l> <l>Me tenet et placitum subigit caeleste fateri. </l> <l>Neve meos vultus celebret vesana deinceps</l> <l>Posteritas, communi etiam me iungo ruinae.”</l> <l>Dixerat haec Hermes et motâ corruit arâ</l> <l>Oppressitque suo praesentem pondere mystam.</l> <l>Fit populi clamor, compressi dura gementis</l> <l>Fata popae et sanctum cecidisse stupentis Anubim.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Interea placido vicina per oppida Nilo</l> <l>Nacta viam, peregrina trias non lenta petebat</l> <l>Phoebopolim Titanis uti de nomine claros, </l> <l>Sic pariter celebres Titanis numine muros. </l> <l>Non procul urbanis crescebat caedua tectis</l> <l>Silva, secans medio proceras tramite frondes:</l> <l>Qua si plaustra trahi vel clitellaria vellet</l> <l>Ire pecus, fuit aequa rotis tergumque gravato</l> <l>Commoda vectori plano de cespite mollis</l> <l>Semita, proiectas servans a frondibus umbras. </l> <l>Hic varium plantae genus, at sine fructibus omnes,</l> <l>Nescio quo fato steriles totamque caduca</l> <l>Luxuriem folia implebant et floris inanes</l> <l>Densa comis tantum laxabant bracchia trunci. </l> <l>In forma tamen et foliis servata cuique</l> <l>Nota fuit species: amplas discernere malos,</l> <l>Sublimes cedros, annosas discere quercus,</l> <l>Quisque rudi poterat de cortice; grande cacumen</l> <l>Cupressis alnisque fuit, fulvoque colore</l> <l>Fraxinus atque levis nodoso stipite cornus</l> <l>Seque comis pleno prodebat vertice palma. </l> <l>Iuncta viae quaedam serae servata bipenni</l> <l>Arbor erat, longum ramis testantibus aevum,</l> <l>Lapsa retro multi pariunt quod tempora saecli. </l> <l>Nulla ipsi par arbor erat, neque dicere possum</l> <l>Qualis erat, quae sola, sua dum fronde virebat,</l> <l>Tota fuit species: potuit neque rara videri</l> <l>Si fuit una, suo semper veneranda triumpho. </l> <l>Haec etenim (si vera mihi dictavit Apollo)</l> <l>Arbor erat, primo fructum quae protulit horto,</l> <l>Quem vetuit libare Deus; quem credula coniux</l> <l>Censuit esse Iovis cerebrum, quo Pallas in auras</l> <l>Prodeat et cunctas ista dape conferat artes.</l> <l>Ipsa loci facies, semper sine nube sereni</l> <l>Temperies caeli; ripas non ferre volentis, </l> <l>Sed grata terram certoque tumore rigantis</l> <l>Ascensus Nili; tenui contenta labore</l> <l>Sacra voluptati tellus, ignota madere</l> <l>A caelo regio, semper vernantibus arcis</l> <l>Et numquam fugiente rosa; brumaeque nivisque</l> <l>Nimborumque expers, potis est suadere Canopum</l> <l>Esse infelicis lacerum Paradison Adami. </l> <l>Hinc communis amat Phariis quoque dicere rumor</l> <l>Niligenas primos hominum totius adeptae</l> <l>Unde animam et mentem fluxerunt semina carnis.</l> <l>Hic ubi turbato Nilus modo gurgite manat</l> <l>Fonte procul, communis erat fons, quatuor olim</l> <l>Fluminibus: Tigri, Euphrati, quique alluit Indos</l> <l>Aurifero Gangi et Nilo; cui prima remansit</l> <l>Fontis aquae virtus, vincla indignante quotannis</l> <l>Amne per Aegyptum lympha stagnante refundi. </l> <l>Solius haec Nili lex est, qui forte propinqui</l> <l>Atque suum caeco ascensu surgentis in amnem, </l> <l>Haurit adhuc laticis fluxuram in iugera mammam. </l> <l>Et licet Euphrati pariter det fama, solutis</l> <l>Riparum effundi Chaldaeae in gramina vinclis,</l> <l>Copia sed Nili est maior, quod origine surgens</l> <l>Hunc repleat propiore latex lapsique sub aestu</l> <l>Solstitii, ignaro pluviarum imbrisque Canopo</l> <l>Aethere labentum vice surgere cogat aquarum.</l> <l>Inde venire potest toties quaesita, nec unquam</l> <l>Explorata satis crescentis copia Nili. </l> <l>Fons idem vero, postquam crocodilifer haustu </l> <l>Hoc prius intumuit gurges, mox ordine verso</l> <l>Cum satis et campi et segetes et prata biberunt,</l> <l>Occultis refluas absorbet hiatibus undas. </l> <l>Hinc venit, ut ripis posthac moderatior aestum</l> <l>Contineat solita contentus margine Nilus. </l> <l>Quod modo diversa fluvii se parte resolvant, </l> <l>Hoc varium natura tulit cum supplice Pleias</l> <l>A Nemesi exorata, dato confunderet imbri</l> <l>Antiquam terrae faciem primosque labores</l> <l>Numinis, aversis alio converteret undis.</l> <l>Tigrin et Euphratem Taurus vomit, India Gangem, </l> <l>Nilon agunt montes Lunae, vel montibus ipsis</l> <l>Subiectae, capitis quibus est data fama, paludes. </l> <l>Sed reor hic solus quod agros virtute rigandi</l> <l>Servatâ, antiquo Paradisi a gurgite fluxum</l> <l>Excipiat, fervente vagum quo dissipat amnem,</l> <l>Credendum hinc, Phario silva est ubi proxima Nilo, </l> <l>Fixus erat generis primis authoribus hortus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Caelicus has olim flammas spirante machaera</l> <l>Excubitor pulso sedes obsedit Adamo, </l> <l>Ingressum mucrone vetans. Sed vindice postquam</l> <l>Diluvio tellus omnis confusa iaceret, </l> <l>Hoc etiam primus decor et fortuna reliquit</l> <l>Caeli vestibulum; vacuis crescentibus illo</l> <l>Telluris gremio pertaesis germina plantis,</l> <l>Esset ut incassum posthac custode teneri. </l> <l>At quoniam laesi sic Numinis ira petebat, </l> <l>Arbor ut illa eadem, fuerat quae conscia primae</l> <l>Materiamque dedit culpae, foret ara salutis </l> <l>Et veniae mater; cui exitiale piandum</l> <l>Restaret fixo meliori germine pomum,</l> <l>Planta eadem veteri permissa est vivere trunco, </l> <l>Quae malum fatale tulit; seu propria ligni</l> <l>Vis fuerit par tali aevo; seu Numine vivam</l> <l>Asservante trabem, donec decreta veniret, </l> <l>Quae malè decerpto succederet hostia pomo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Venit ut haec, Solymae celsas antistite summo</l> <l>Procurante trabes tectumque parante superbo</l> <l>Isacidûm templo, sollerter ab usque Canopo,</l> <l>Exceptas primum Nilo, dein aequore vectas, </l> <l>Litore Idumaeo deponens institor alnos, </l> <l>Materiam templo dictos mittebat ad usus. </l> <l>Tunc reliquas inter malus funesta securim</l> <l>Sustinuit Solymisque illata et inutilis omni</l> <l>Visa operi, multos iacuit despecta per annos,</l> <l>Utilis immiti donec sublata reorum</l> <l>Supplicio cessit Christo, regale datura </l> <l>Victori solium; quod Averni ex faucibus ergo</l> <l>Divina ascendit rapiendae victima praedae.</l> <l>Tale autem dedit illa, solo cum fixa vireret</l> <l>Indicium: siquidem procera cacumina malus</l> <l>Haec eadem, Mariae Aegyptum cum prole petenti</l> <l>Incurvari humilis lunato vertice terram</l> <l>Amplexa est: iam tum sibi deposcente beatum</l> <l>Virginis illius germen, meliore pianda, </l> <l>Quam fuerit rapti fructus quae purpura, venâ.</l> <l>Infantis cupidus, quem propter saecula stipes</l> <l>Multa tulit, vultum tunc praetereuntis adorat</l> <l>Et modico optatis sperat post tempore votis</l> <l>Amplexuque frui; duram tunc illa bipennem</l> <l>Planta, graves ictus ferri passura vocabat. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Vir stupet et Virgo se demittentis in imum</l> <l>Stipitis obsequium. Sed mater protinus illam</l> <l>Noverat esse trabem, post bis tria lustra, saluti</l> <l>Qua pretium humanae, suus ille sacerrimus infans</l> <l>Non exile dabit, ligno figendus eodem. </l> <l>Tunc animo concussa licet, poenalibus ora</l> <l>Aplicuit ramis lacrymisque ligavit obortis,</l> <l>Quos divina suo soboles moritura cruore</l> <l>Perfundet; queis tunc rubicunda fluenta daturis</l> <l>Pro nati venis, vacuabat lumina mater. </l> <l>Tunc etiam proprii cupiebat Virgo cruoris</l> <l>Par meritum, fieret condigna ut victima, sontes</l> <l>Restaurare potens et caelo reddere, laesus</l> <l>Aeternae sobolis rubeat ne sanguine stipes. </l> <l>Mollia maternis at vero bracchia pannis</l> <l>Constrictus puer et palmis cui tangere plantam</l> <l>Dempta triumphalem libertas, respicit illam</l> <l>Et cupidus dulces metitur lumine ramos. </l> <l>Decerpit frondem genetrix orique puelli</l> <l>Admovet; ille labris oculisque tenacius haeret, </l> <l>Quam blande saxis hederae, vel vitibus ulmi. </l> <l>Prodigii studio sed ne mora longior aequo</l> <l>Susceptum differret iter, post praebita cultus</l> <l>Officia, elato demissas vertice frondes</l> <l>Erigit et primas arbor recta occupat auras. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Non procul hinc Nili ripas sortita superbit</l> <l>Phoebopolis, turres iactans et stantia regum</l> <l>Atque magis semper tenui surgentia saxo</l> <l>Marmora, queis hydri, loti volucresque canesque</l> <l>Sculptaque servabant magicas animalia formas. </l> <l>Nosset ubi necdum Memphis contexere biblos</l> <l>Flumineas vocemque rudi signare figura</l> <l>Mansuram, saxo caesis avibusque ferisque</l> <l>Niliacae signata dabant arcana Minervae. </l> <l>Talibus illustrem monimentis Virgo subivit</l> <l>Phoebopolim, tecto modico suscepta, quod ante</l> <l>Quaesiit externo sollers sermone maritus. </l> <l>Hunc labor indigenis lignique perita secandi</l> <l>Commendare manus rectaeque modestia frontis</l> <l>Evaluit, modicae pretium ne deforet arti:</l> <l>Ne sibi nec puero, aut matri vitale deesset</l> <l>Subsidium, cui nulla magis fortuna placebat, </l> <l>Quâm posset proprio si forte labore vibratâ</l> <l>Et pueri et matris superare incommoda serrâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> At Virgo Pharii quae non idiomatis expers, </l> <l>(Hoc etiam callere datum caelique solique</l> <l>Prodigio) facilisque loqui quo Coptus et urbes</l> <l>Niliacae sermone orant; et nectare linguae,</l> <l>Et morum caelesti habitu et flexisse sereno</l> <l>Siderei vultus vidit Nilotidas astro. </l> <l>Virgineo pariter tenues si pollice telas</l> <l>Matribus aptaret, varias seu dante figuras</l> <l>Lina feriret acu. Gratus fuit omnibus ille</l> <l>Virginibus nuptisque labor, servata sonoris</l> <l>Coptiadum praebens nuruum velamina sistris. </l> <l>Divinus vero, vultu cui omnis amorum</l> <l>Ludebat Charitumque chorus, qui denique pulchrae</l> <l>Filius Aurorae, roseos a matre colores, </l> <l>Effigiemque trahens (taceo quod lucis habebat </l> <l>A patre splendorisque nitens intrinsecus aurum)</l> <l>Religiosa tulit cunctorum corda puellus. </l> <l>Fecunda hunc matres innuptaque corpora nymphae</l> <l>Naturae dixere decus; sed summa volentes </l> <l>Effari, dixere minus, qui Numinis unà</l> <l>Et decus et lux est caelique aeterna venustas.</l> <l>Phoebopolis, Memphis, Babylon, Aegyptia, Thebae, </l> <l>Hermopolis, Tanais clarumque authoris adepta</l> <l>Nomen Alexandria, puer persaepe penates</l> <l>Hic petiit vestros designabatque futuris</l> <l>Iside contempta patris cultoribus aras. </l> <l>Saepius hunc vultu et palmis fortasse tenella</l> <l>Membra, favente pia vobis genetrice tulistis;</l> <l>Pauperiemque suam donis patriisque levastis</l> <l>Fructibus, ignarae vester quod mysticus esset</l> <l>Ille, Pharo numquam non lamentatus Osiris.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Dixerat una olim Musis certare proterva</l> <l>Pieris immani pavidos pugnare giganti</l> <l>Aegypto latuisse Deos, quorum ipse Typhoeus</l> <l>Corpora mentitis fertur celasse figuris:</l> <l>Duxque gregis, dixit, sit Iuppiter, unde recurvis</l> <l>Fictus erat quondam Lybicus cum cornibus Ammon.</l> <l>Delius in corvo proles Semeleia capro, </l> <l>Fele Diana fuit, Maia satus ibide tectus,</l> <l>Pisce Venus, niveâ Divûm regina iuvencâ.</l> <l>Fatum est, Nile, tuum, Numen quod credidit exul</l> <l>Se mendax verumque tibi: iam, Nile, deorum</l> <l>Te latium dicam, neque enim meliore profectum</l> <l>Tale gerit causa tellus Saturnia nomen. </l> <l>Te profugi novere dii et mentita ferarum</l> <l>Forma tuas coluit ripas, quibus oris imago</l> <l>Tam fallax ac numen erat; novus exul arenas</l> <l>Iam versat quoque, Nile, tuas, humana sed oris</l> <l>Si facies neget esse Deum, meminisse, Canope,</l> <l>Te cupio: si tecta feris peregrina colebas</l> <l>Numina, quid prohibet, Numen sub carne latere</l> <l>Humana? Totum fuit id si fabula mendax,</l> <l>Nec fera, nec numen, nulla hic mendacia: verus</l> <l>Hic puer et Deus est, quem tu lare protegis, exul.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Lustrasset quamvis totam peregrina Canopum</l> <l>Cum puero genetrix, semper praestante marito</l> <l>Tutelae praesentis opem longoque viarum</l> <l>Servitia errori, tamen esse errantibus istis</l> <l>Phoebopolis voluit sedes diuturnior astris.</l> <l>Moenia subiectae duris haec fustibus olim</l> <l>Isaciae struxere tribus: haec saxa levavit</l> <l>Aptavitque gemens, haec Numinis hospita pressus</l> <l>Tecta laboravit Iuda ignarusque futuri</l> <l>Exulis appositos sua fixit ad otia muros<note place="foot" n="*">858 muros : muras</note>.</l> <l>Et bene stat, summi titulum quod praeferat astri, </l> <l>Phoebopolis: vestrae hanc luci Phoeboque, tribules</l> <l>Oppressi, posuistis; et haec pharaone soluti, </l> <l>Postea praesentem voluistis moenia solem</l> <l>Visere, quo vestros legeret sciretque labores.</l> <l>Et vidit legitque tuorum, Iacobe, nepotum</l> <l>Serviles hac urbe manus tribuumque notavit</l> <l>Duratos lateres; qui non ingratus amatam</l> <l>Ut foret in plebem, rediit sua spargere Iudae</l> <l>Lumin poenalique iugo, manifestior inde</l> <l>Ut fieret, celso fixus de culmine luxit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> At septemgeminum divina invisere Nilum</l> <l>Quod voluit Soboles et Phoebi maius in urbe</l> <l>Indulgere mora spatium, non segnè repensa</l> <l>Accessit tanti adventus clarissima merces. </l> <l>Nam constructa illic regumque labore superba, </l> <l>Sculpta avium formis in acumen euntia saxa, </l> <l>Quatuor obiectu laterum, ferientia quatuor</l> <l>Adversas ventorum acies, sibi sede Latina</l> <l>Sacrata accepit pueri matrisque potestas,</l> <l>Phoebea virtute prior, cui regia primùm</l> <l>Thebaeum pietas posuit pro munere marmor.</l> <l>Harum unam ex imo nunc Vaticana levatam</l> <l>Suspiciunt propylaea petram, quae subdidit huius</l> <l>Alta triumphali pueri fastigia signo.</l> <l>Altera stat matri, quam pridem hierarcha Latinus</l> <l>Surgere Flaminiae voluit pro robore portae.</l> <l>Debita adhuc sponso latet: at fortasse sepultum</l> <l>Marmor adhuc, Iosippe, tuum, semel eruet ardor</l> <l>Romuleus lucique dabit, positurus honori,</l> <l>Nutritor divine, tuo: nam gloria crescet</l> <l>Maior adhuc Iosippe tibi, quod nomine praefers,</l> <l>Filius accrescens: prodet lapis ille figuras</l> <l>Forte novas sculptasque novus leget Oedipus ibes:</l> <l>Hospitiique istis reddatur gratia saxis, </l> <l>Quam fortasse dato misit iam marmore Nilus.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Phoebopoli iam gratus erat prius almus adiret</l> <l>Quam sua tecta infans; cui is praemisit ad oras, </l> <l>Seu certi adventus signum, seu nominis aeque</l> <l>Fragrantis specimen, fuerint seu praevia dignae</l> <l>Praemia mercedis, sudantes balsama virgas. </l> <l>Hos etenim dans iura duci regina Latino</l> <l>Non tulit Hebraeo frutices Cleopatra superbas</l> <l>Engaddi florere solo. Iubet illa marito</l> <l>Non fidei, sed labe thori; iubet ille fideli,</l> <l>Non animi, sed spe regni, qua flectitur omnis</l> <l>Ambitio, Herodi, soli concessus Idumae</l> <l>Ut videat te Nile frutex. Valuitque superbum</l> <l>Pellicis imperium, Engaddi quod colle revulsa</l> <l>Ditavit<note place="foot" n="*">908 ditavit : didavit</note> radice Pharon; iuvitque propinquam</l> <l>Phoebopolim quaesitus odor, quae crescere parva</l> <l>Stirpe Palaestinas pretiosa ad vulnera frondes</l> <l>Vidit et afflata redolebat suavius aura.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Gleba urbi vicina fuit, quam fonte rigari</l> <l>Perpetuo (verum loquitur si fama superstes)</l> <l>Isidis afflictae fecit sitis, atque loquendi</l> <l>Tota ferè nimio consumpta labore facultas.</l> <l>Amisso, referunt, charo nam coniuge divam</l> <l>Isida, cognatus quem post data vulnera Typhon</l> <l>Inclusum angusta pelago demerserat arca, </l> <l>Membra perempta sui tota tellure vagantem</l> <l>Quaesivisse viri. Quam dum pius attulit error</l> <l>Phoebopolim, consedit humo quae moenibus urbis</l> <l>Ulteriore situ, ditissima Mempheos arva</l> <l>Accedente iacet celsaque sub arbore flevit. </l> <l>Arbor erat palma: umbroso dea stipite flammis</l> <l>Phoebeis protecta, sitim restinguere pura </l> <l>Suspirabat aqua. Neptem miseratus Olympi</l> <l>Rector, in hanc densos fudisset Iuppiter imbres,</l> <l>Sed fatum Aegypti vetuit, cui imbribus arva</l> <l>Nulla madent, Niloque satis fecunda tumente</l> <l>Numquam implorato contemnit Oriona nimbo. </l> <l>Omnipotens visa, quam lympha implere parabat, </l> <l>Non magna scrobe, Pellaea tellure latentis</l> <l>Venam aperit fontis gelidoque humore capaces</l> <l>Isidis ad potum repleri mandat arenas. </l> <l>Nec mora, secretus lympharum immania claustra</l> <l>Permeat hydrophylax, liquidas qui fontibus undas</l> <l>Distribuit; cui mox melioris originis una</l> <l>Iussa salire altùm non viso lympha meatu, </l> <l>Sicca Paraetoniae tetigit vestigia divae. </l> <l>Crevit et in fontem: quem mox arentibus Isis</l> <l>Admovit labris, calor unde sitisque soluta est.</l> <l>Isis opem surgentis aquae mirata, Tonanti</l> <l>Grata fuit votis numenque precata rogavit, </l> <l>Funderet ut liquidas fons ille perenniter undas. </l> <l>Annuit Omnipotens: tunc qui scrobe totus in una</l> <l>Fons fuit, intumuit subito sulcoque receptus</l> <l>Funditur et longo fecundat iugera rivo.</l> <l>Isidis hic fons est gratumque in gentibus illis</l> <l>Tale habuit nomen palmaeque sub arbore manat.</l> <l>Hic locus Isaciae fecundus munere lymphae, </l> <l>Aptus odoratis, quae dant opobalsama, virgis</l> <l>Visus erat: quantum Scythico bis torta lacerto</l> <l>Praepes arundo volat, longum his radicibus hortum</l> <l>Plantat, ubi orbatae spolium deponit Idumae</l> <l>Feminei aeterno luxus Cleopatra trophaeo. </l> <l>Hebraei vero fruticis fons Isidis agrum</l> <l>Intrabat medius; cuius crescentia gratum</l> <l>Marginis adversae sensere fruteta liquorem.</l> <l>Phoebopolitanis quod non ea dissita longè</l> <l>Lympha foret tectis, pro matre et prole maritus</l> <l>Has ipsas pro more undas hausturus adibat. </l> <l>Perpetuum fontis decus est lavisse tenelli</l> <l>Numinis exuvias<note place="foot" n="*">963 exuvias : exavias</note> et lina tegentia corpus </l> <l>Humoremque manu matris fundente, per ipsum</l> <l>Corporis arcentem maculas fluxisse puellum. </l> <l>Unde sibi fuerat positum quod ab Iside nomen</l> <l>Deposuit, sumpsitque novae sibi vocis honorem</l> <l>Iside despecta et se fontem dicere IEsu </l> <l>Constituit vetuitque suas accedere quemquam</l> <l>Hoc sibi dixisset gratum nisi nomen, ad undas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Viderat augustum ter crescere coniuga flumen</l> <l>Virginitas tumidumque suo prodire ter alveo, </l> <l>Gurgite turbato, riparum compede stringi</l> <l>Nilum indignantem, crudelis vivere postquam</l> <l>Desiit Ascalides, aliique in fata puelli</l> <l>Immites donec (neque enim rex solus iniquus</l> <l>Infanti) diro periissent funere mystae.</l> <l>Afrorum postquam rabie maiore leonum</l> <l>Pavisset naturae hominum rex degener iras, </l> <l>Quas brutali animo dominandi saeva cupido, </l> <l>Aut male suada Erebo veniens impressit Erinnys, </l> <l>Caede tot infantum desperatique parentum</l> <l>Fletibus et populi lacrymis. Vix caede peracta </l> <l>Infelicem animam carnique haerere negantem, </l> <l>Consumptae innumeris a vermibus, exhalavit.</l> <l>Aequa Dei virtus! Tanta qui strage virilem</l> <l>Saeviit in sexum, qua vir fuit ille, severam</l> <l>Est magis expertus Nemesim, perpessus edaces</l> <l>In sexu, coesi sexus pro crimine vermes. </l> <l>Verme perit modico, numerum cui copia fecit</l> <l>Immodicum; parvos quod iniquas ille secures</l> <l>Torserit in pueros, nec vermis copia vindex</l> <l>Debuit esse minor, fuerit quam barbara prolis </l> <l>Innocuae caedes, nulli numerabile lethum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Hostibus extinctis odium quibus acre calebat</l> <l>Infantis, pressum somni languore maritum</l> <l>Alloquitur Iosippum Ales demissus Olympo:</l> <l>“Surge, pater, propriosque redux invise penates;</l> <l>Nam fato intentos pueri, fatum abstulit hostes.” </l> <l>Vocibus Aligeri domito Nili advena somno</l> <l>Auditosque sonos vultumque loquentis Ephebi </l> <l>Imperiumque viae, quod se prius ille daturum, </l> <l>Sopito visus reditumque spoponderat Ales, </l> <l>Mente pia versat susceptaque verba per umbras</l> <l>Praeceptum caeleste putat. Votoque pudicae</l> <l>Agnoscentis idem monitum caeleste maritae, </l> <l>Propria deserto meditatur tecta Canopo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Tempus erat, quo non pridem per rura solutus </l> <l>Segnior admisit riparum vincula Nilus,</l> <l>Phoebus in autumnum cum declinaret et umbras</l> <l>Laxaret Meroe Libraeque in sidere Titan</l> <l>Non foret augmentum sortitis noctibus impar. </l> <l>Composito tandem consuetae margine ripae</l> <l>Flumine, sat madidis visis a gurgite campis</l> <l>Arboribusque satisque gravem spondentibus annum, </l> <l>Turba dies bis quatuor agit Nilotica, laetis</l> <l>Utraque post epulas animosa iuventa choreis:</l> <l>His patrios laudare deos undaeque potentem</l> <l>Frugiferumque Pharo mos est extollere Nilum. </l> <l>Religio tunc caeca suas laxabat habenas:</l> <l>Thura crematuris aperit sacraria mystis</l> <l>Vana superstitio, damnatis ritibus aras</l> <l>Incursare docet donisque implere deorum</l> <l>Atria et effictis in Numina fidere signis. </l> <l>Tunc nulla Isiacae friget sine thure iuvencae</l> <l>Ara, nec amisso deerat suus ignis Osiri. </l> <l>Isi, decus Nili, tua solum altaria maesto</l> <l>Niliades clamore colunt et iusta perempto</l> <l>Unà tecum omnes ululant lamenta marito:</l> <l>Surdus inauditis cumulatur honoribus Apis,</l> <l>Munusque Anubis habet, non est sine ritibus Horus, </l> <l>Indigenae divam celebrant Bubastida nymphae. </l> <l>Et canibus suus est cultus: crocodilon et ibim</l> <l>Vota humana petunt: nullum est sine supplice monstrum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Haec erat autumni facies, Iessea moneri</l> <l>Cum soboles audit Nilo externaque relictâ</l> <l>Emigrare Pharo Galilaeaque tutus in arua </l> <l>Ire iubebatur pueri securus Ioseph. </l> <l>Nec mora, laetus abit brumaque instante molestum</l> <l>Non accusat iter, sed quas Iordane recedens</l> <l>Deserti pressit, rediens vitavit arenas.</l> <l>Doctus erat siquidem postquam Solymaea reliquit</l> <l>Regna, procelloso deserti pulvere molles</l> <l>Emensus campos, quantum gravioribus acta</l> <l>Surgat arena Notis et siccis occupet auras</l> <l>Planities sabulosa undis imitantibus ipsum</l> <l>Fluctuat Aegaeum, et densis ferit astra procellis.</l> <l>Ille quidem nec flabra graves spirantia ventos, </l> <l>Nec tulit undantes commoti pulveris aestus;</l> <l>Nam Zephyro sabuli campos aequante petebat</l> <l>Aegyptum Iesseus honor, dum nulla furentes</l> <l>Sustinet aura Notos; tamen insurgentibus ipsis</l> <l>Interdum Zephyris poterat comprendere motae</l> <l>Quid fidei faciant ventis hiemalibus aurae. </l> <l>Molle velut vernis crispatum fluctibus aequor </l> <l>Exiles placata ferens ad litora spumas</l> <l>Indicium non molle facit, vehementibus Austris,</l> <l>Vel quas hibernis Aquilonibus excitat undas, </l> <l>Non aliter verno vidit cum surgere flatu</l> <l>Desertum, hibernis Iosippus motibus illud</l> <l>Composuit veritusque viae brumale periclum, </l> <l>Pulvere suspectas alio mutavit arenas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Phoebopolitana festos celebrante per urbem</l> <l>Plebe iocos (Niloa vocant) dixere salutem</l> <l>Hospitibus gratumque vale; quos, barbara quamvis</l> <l>Pectora Niligenae, votis faustisque secuti</l> <l>Vocibus, implacidi dant tristia signa recessus </l> <l>Et numerant causas et verba morantia gratos</l> <l>Isacidas, brumale auras instante rigentes</l> <l>Obiciunt. Sed nulla fuit quae Numinis esset</l> <l>Imperio suadela prior. Data gratia postquam</l> <l>Est verbis animisque, piis affectibus addunt</l> <l>Niliacae quoque dona nurus, nec simplice peram</l> <l>Farre replent, Nilo sed despumante paratas</l> <l>Sollemnes iungunt medicatis panibus escas. </l> <l>Festivasque dabant, quas tunc Memphitis edebat</l> <l>Terra dapes; moderante pium sed Virgine plebis</l> <l>Obsequium, modicae sumente opsonia caenae</l> <l>Et reliquae annonam, cui felix cura, Tonanti</l> <l>Committente viae, Nilum Iessea reliquit</l> <l>Progenies patriamque redux petit exul Idumen.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> Quartus erat mundi hanc lucem qui viderat annus, </l> <l>Astra quaterque suo duodena repleverat igne</l> <l>Delius, aeternum postquam splendescere lumen</l> <l>Aspexit summisque rotis pharetrata premebat</l> <l>Aemonii iam terga senis, cum Virginis infans</l> <l>Figere divinis poterat vestigia plantis. </l> <l>Visque inerat maior quam annis membrisque pusillae</l> <l>Par foret aetati: profugae qui dulce parentis</l> <l>Portabatur onus, rediens hoc pondere matrem</l> <l>Solverat et refugas pedibus versabat arenas.</l> <l>Iam poterat parvus terram calcare viator</l> <l>Materna ducente manu, quo saepe relicto</l> <l>Auxilio propriis firmus quoque viribus ibat. </l> <l>Saepe pater materque sinu componere lassum</l> <l>Expetiit; sed saepe puer matrisque patrisque</l> <l>Non admisit opem, facili, si quando gravabat</l> <l>Semita, contentus dextra; quorum ille coruscus</l> <l>Et medius geminis communis amoribus ignis, </l> <l>Pulvere quot gressus fixit, tot misit utrique</l> <l>In pectus radios et amantum spicula, flammas.</l> <l>Per medium veluti decurrens Phoebus Olympum</l> <l>Aequus utrique polo est, quoniam fulcitur utroque; </l> <l>Sideribus reliquis crebro Phaëtontia lampas</l> <l>Opposita tellure latet; pro cardine nulla</l> <l>Invidia est, cui sol numquam sua lumina celat. </l> <l>Sic Mariam et Iosippum inter dum pergit amoris</l> <l>Flammeus hic Titan, reliquis sua lumina stellis,</l> <l>Saepius abscondit (qui iugiter arserit igne</l> <l>Numinis aethereo, non est, velut ista calebat</l> <l>Coniuga virginitas). Phoebum qui sustinet axis</l> <l>Quique polus medium librat, Titanide numquam</l> <l>Desertum se luce dolet: numquam occidit istud</l> <l>Invisumque latet sponsis librantibus astrum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>42.</head> <l> Aegypti demum extrema regione profecti</l> <l>Respiciunt litus, quo se Pelusia frangit</l> <l>Thetis et adversa Cyprum mare spumat in area. </l> <l>Praetereunt Casium, clarum Iove praeside montem, </l> <l>Pompeio fatale iugum, Ptolomee iubebas</l> <l>Quo tantum truncare caput; qua fronte piandam</l> <l>Censuit infelix omnem Pharsalia culpam. </l> <l>Succedunt tumulo Magni, quem forte docebat</l> <l>Fama recens, tantis sed fama sonora triumphis, </l> <l>Pulvis erat bibulaeque cinis commixtus arenae. </l> <l>Et titulum ambusto duxit quem stipite Cordus, </l> <l>(‘Hic situs est Magnus’) spumans turbaverat aequor </l> <l>Raptaque erat primo scriptoris gratia fluctu. </l> <l>Hinc decimo emensi totam Casiotida Phoebo </l> <l>Atque plagas quas nunc etiam Hagarena profanat</l> <l>Posteritas, curvo videre in litore turres</l> <l>Ascalis alta tuas, male fortunata nefandum</l> <l>Enixa Herodem; licet tibi regibus apta</l> <l>Tecta daret, sed quae propriis tumulata ruinis</l> <l>Vile iacent nullum positoris habentia nomen;</l> <l>Cum tamen a morum et scelerum feritate profecta</l> <l>Duratura tuis stat adhuc infamia muris. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>43.</head> <l> Inde propinqua petunt humiles stagnantia ripas</l> <l>Torrentis vada, Iudaeae quem montibus ortum, </l> <l>Labentem saxis, vitis Sorecia botris</l> <l>Propitium bibit et grato se gurgite replet. </l> <l>Protinus emenso veniunt torrente sub altas, </l> <l>Fonte suo optatas rupes, quo Virginis alma</l> <l>Et soboles posuisse sitim ferturque beata</l> <l>Inde bibisse parens siccisque labore diurno</l> <l>Surgentem labris laticem admisisse maritum.</l> <l>Mansit honor fonti: siquidem sermone Philippi</l> <l>Hoc pius Aethiopum regina semivir hausit</l> <l>Fonte fidem, formare potens eodemque perustos</l> <l>Marmaridas vero; et fecundae munere lymphae</l> <l>Divino ingentem populum generare puello. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>44.</head> <l> Inde viae spatio non longo errantibus anceps</l> <l>Occurrit bivium: lateri fuit obvia dextro </l> <l>Iudaea et Solyma; ursisset si Nazara, laevus</l> <l>Aequus erat pulvis. Sponsis certabat uterque</l> <l>Iudaeae et Galilaeae ardor: Iudaea vocabat</l> <l>Ad templum, at puerum regni ne perderet heres, </l> <l>Qui patris evasit gladium veritosque paterno</l> <l>Successisse odio, qui successisset et ostro</l> <l>Et quod idem nocte apparens sub luce corusca</l> <l>Ancipiti sponso vetuisset Numinis Ales, </l> <l>Tuta metu infantis flexit Galilaea viaeque</l> <l>Ambiguum laeva recte pro parte diremit. </l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="11"> <head>LIBER XI. IESSEIDOS</head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Septima post Iani Latias exorta Kalendas</l> <l>Lux alium solem melioraque sidera Iudae</l> <l>Apparere dedit. Mutata ubi patria iusso</l> <l>Exilio tellus, reducis cum pignore salvo,</l> <l>Nazara virgineae mirans videt ora maritae. </l> <l>Illa diu vacuas dominis absentibus aedes</l> <l>Laeta subit. Quantumque tulit virtusque pudorque</l> <l>Officiosa, piis reditum gratantibus ultro</l> <l>Matribus occurrit causamque petentibus urbe</l> <l>Excessus taciti, monitum caeleste recondens </l> <l>Non aliud, quam sic Numen voluisse reponit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Post reditum, cunctis quo non illustrius oris</l> <l>Tectum nacta parens, semper crescente, paterna</l> <l>Hoc coluit virtute heres opibusque replevit</l> <l>Aethereis, quarum tangi livore putasses</l> <l>Caelicolas, aequanda datis sibi dona stupentes</l> <l>Terrea sortiri Galilaeae limina nuptae. </l> <l>Huic Domui, quamvis cocto pro pulvere vili</l> <l>Maius erat pretium, quam si caelestibus unà </l> <l>Sideribus terraeque auro iungatur Erythrae </l> <l>Baccarumque Indi pretiosa superbia ponti;</l> <l>Ex quo felices venientem in membra Tonantem</l> <l>Parvaque senserunt animantem viscera muri. </l> <l>Numen ibi humano postquam se corpore texit,</l> <l>Nec caelum plus lucus habet, nitidissimus aulae</l> <l>Candor ubi Empyreae voluit spectabile divis</l> <l>Caelitibus lumen pariter splendescere terris</l> <l>Terreno e caelo, quo sponsus uterque petitis</l> <l>Plenius affulsit spectato Numine flammis. </l> <l>O felix Domus! Aeterni cui contigit imbre</l> <l>Nectaris impleri, nec tantum haurire minutis</l> <l>Hanc pluviam guttis, ipso sed fonte rigari.</l> <l>Prodigiosa Domus! Quae connubiale duorum</l> <l>Virgineo in thalamo foedus sancivit amantum,</l> <l>Quorum alter Deus est, luteae sed stirpis et impar</l> <l>Altera, supremo sed par dare membra Tonanti</l> <l>Est caro: queis rutilas non affugientibus umbris</l> <l>Flaminis aeterni accendit lux pronuba taedas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Assidua istius servabat lumina tecti</l> <l>Virgo, redux Pharias postquam calcavit arenas.</l> <l>Sedulus hic lateri materno adstare solebat</l> <l>Divinus puer et matris quo iussa vocabant</l> <l>Praesto esse atque suus qualem nutritor agebat, </l> <l>Observare artem fabroque vibrante securim, </l> <l>Vilia caesarum trabium segmenta legebat </l> <l>Aptabatque loco, de quo poscente camino </l> <l>Ad parca exceptus rutilaret edulia stipes</l> <l>Hibernisque daret tenuem pro noctibus ignem. </l> <l>Nec tamen haec Solymis interpellante vetusta</l> <l>Religione, sacris accedere templa diebus</l> <l>Abstinuit divina Domus, legalibus acta</l> <l>Imperiis; solitusque puer matrisque virique,</l> <l>Dulcis utrique, tener, latus observare viator. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Ex quo Niliacum post terga reliquit Anubim</l> <l>Sacra Domus propriosque adiit revocata tribules</l> <l>Occurrit primus Solymaeis ritibus ingens</l> <l>Festorum paschalis apex; ubi menstrua lampas</l> <l>Quatuor atque decem lumen solare diebus</l> <l>Integra collegit tangens superansque priorem</l> <l>Aequidiem, verno Hebraeis quae sole ferebat</l> <l>Initium noti fastis popularibus anni. </l> <l>Paschae autem festos, hilari complebat Idume</l> <l>Hebdomas una dies, faciens memorare solutos</l> <l>Aegypto et profugos divisa per aequora patres.</l> <l>Tunc ea divinam, servandis legibus aequam </l> <l>Religio monuit matrem Solymaea Tonantis</l> <l>Limina et augustas venerari protinus aras. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> At quoniam regnans, imitari strenua patrem</l> <l>Herodem soboles, Solymo saeviret in ostro;</l> <l>Unde profecturi potuit iactura timeri</l> <l>Infantis, vix ausa parens offerre periclo</l> <l>Praesenti puerum: tribuum pietate calenti </l> <l>In dubium vertit sobolem committere templo. </l> <l>At quia totius Solymam tunc ibat Idumae</l> <l>Religio, tanto fieri vix posse putabat</l> <l>Accursu tribuum, quos inter milia matrum</l> <l>Miliaque infantum rex ut discerneret unam</l> <l>E cunctis sobolem, patrio quae victima ferro</l> <l>Quaesita, extinctas ignota reduceret iras</l> <l>Augere adducto statuit sollemnia nato.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Tempus ubi legale alios movisse tribules</l> <l>Innotuit proprios templo mutare penates,</l> <l>Id quoque tergemino Phoebo lassata (dierum</l> <l>A Solymis totidem nam pulvere Nazara distat)</l> <l>Delubrum subiit cum prole et coniuge Virgo.</l> <l>Ut sacros tetigit postes, lethale profanis</l> <l>In cute vestibulum, tribuum completa frequenti</l> <l>Atria concursu, poterant ubi cernere parvo</l> <l>Pariete divisos, aris dare munera mystas,</l> <l>Caelica confestim veniens vox omnibus aures </l> <l>Occupat et numeris delubrum talibus implet:</l> <l>“Advenit revocata fuga Nilotide proles</l> <l>Quam genui et reducem Pharia regione recepi.”</l> <l>Hic rapti cunctorum oculi, qua parte sonare</l> <l>Verba putabantur; quaesitus ab omnibus author</l> <l>Vocis, at humanae faciles cognoscere carmen</l> <l>Non esse hoc linguae; dicti mysteria quaerunt.</l> <l>Mystarum labor effati deprendere sensum</l> <l>Ingeniumque fuit; quibus ad commune reductis</l> <l>Arbitrium mens talis erat: quod ab aethere lapsae</l> <l>Prodigium vocis Pharii voluisset Anubis,</l> <l>Excussum memorare iugum, veterisque laboris</l> <l>Servitium versare animo non deside plebem</l> <l>Admonuit, Iudamque Deo paschalibus aequum</l> <l>Stare sacramentis, quem summa potentia Nilo</l> <l>Subtractum voluit, signo praesente reposci. </l> <l>Virgo tamen verbis quae vox audita ferebat</l> <l>Non male perspectis, alio quam caetera carmen</l> <l>Turba revolvebat sensu. Signare profectam</l> <l>Credidit a Nilo sobolem, cui inde vocatae</l> <l>Dux eadem custosque fuit. Sed nescia partus</l> <l>Virginei, Solymaea fides non censuit istos</l> <l>Demissos caelo numeros comprendere tanti</l> <l>Versa retro Phario pueri vestigia rivo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Patria Iosephus nactae domicilia sponsae</l> <l>Urbe redux memorat quae se populumque propinquo</l> <l>Mystis vestibulo paschalia vota ferentem</l> <l>Implevit vox fausta palam, nec Numinis oris</l> <l>Ancipites numeri. Tum quid tota urbe referret, </l> <l>Iudicium attentae repetit populare maritae. </l> <l>Illa quid hic dicat vix invenit: haeret in uno</l> <l>Sed sobolis vultu modicaque in carne latentis</l> <l>Maiestate Dei, quam tot portenta Tonantis </l> <l>Adverso fidei Iudae dant noscere prolem. </l> <l>Nec se Iosippo celat, sic ore locuta:</l> <l>“Nosse, marite, potes Pharia tellure relicta</l> <l>Quae vox natalem nos visere iussit Idumen. </l> <l>Eiusdem vox ista Dei est Aegyptia noctis</l> <l>Somnia confirmans, ubi te Iosippe vocatum</l> <l>Nostra valere dato suscepit Nazara Nilo. </l> <l>O Iudae domus! Ô generosa fidelis Abrami</l> <l>Posteritas! Quantum ô vestram terrena puelli</l> <l>Sollicitat caligo fidem! Promissa salutis</l> <l>Vos lampas iam luce ferit neque segnis amato</l> <l>Isacidae proprium suffert celare nitorem!</l> <l>Sed luctu maiore premor, quod discere primas</l> <l>Infantis gens dura faces et tenuia nati</l> <l>Lumina Messiae, maiori luce micantem</l> <l>Signorum, petet opprobriis inimica Sionis</l> <l>Progenies; duraque suum cervice<note place="foot" n="*">140 cervice : cerviae</note> repellet</l> <l>Difficilis virtute regi Iudaea magistrum. </l> <l>Is morum verique sator, caeloque profectae</l> <l>Assertor fidei, validus connectere certis</l> <l>Verborum praecepta notis, signataque miris</l> <l>Prodigiis effata dabit poteritque videri</l> <l>Non fallax fictusve suis sermonibus author;</l> <l>Et tamen errandi caeca et scabiosa voluptas</l> <l>Efficiet, ne divino ferat ore doceri </l> <l>Despiciatque adversa sibi caelestia verbi</l> <l>Semina et aethereum laceret gens cara satorem. </l> <l>Ille diem caecis, quod non sine Numine praeco</l> <l>Adveniat, vel falsa loquens oracula vates, </l> <l>Corporibus reddetque animas: vocalia mutis</l> <l>Ora dabit, surdisque sonos comprendere mittens</l> <l>Auribus auditum: sola huius voce volabit</l> <l>Claudus et insueto praestabit tibia gressu.</l> <l>Ille minas pelagi nigrasque Aquilone procellas</l> <l>Imperio premet increpitans: pro turbine lenes</l> <l>Emittet Zephyros, timidis bona flabra carinis. </l> <l>Sicca Galilaeo figet vestigia fluctu </l> <l>Obsequium praebente vado liquidoque meabit,</l> <l>Dura velut premeret saxa, aut crystalla; profundo</l> <l>Retia caeruleas ponti glomerantia praedas, </l> <l>Nequicquam iactata, unam frustrantia noctem, </l> <l>Praecipiente ipso Pelagus tentare, silentum</l> <l>Squamigeros clausisse greges mirabitur impos </l> <l>Plena nataturis non plus educere pinnis</l> <l>Retia piscator, sociisque extracta lacertis</l> <l>Innumeros notare dabunt per litora pisces.</l> <l>Desertae cernent valles et inhospita Iudae</l> <l>Culmina, ieiunas dape deficiente, sequentum</l> <l>Milia quinque virum (numerum nec fecerit infans</l> <l>Nec mulier) saturare animas: ubi quinque per omnem</l> <l>Partiti populum panes pleneque soluta</l> <l>Esurie, collecta gulam superantia stabunt</l> <l>Undecimo plusquam Cereris fragmenta canistro. </l> <l>Tartareos hostes, homini insidiantia semper</l> <l>Orci mancipia, humanis figentia sedem</l> <l>Corporibus, nutu eiciet tristemque iubebit</l> <l>Aut Erebum petere, aut sorbendos aequore foedos</l> <l>Infestare sues. Morborum nomina mille</l> <l>Momento extinguet, currentibus undique turbis,</l> <l>Indubiam nullo non impetrante salutem. </l> <l>Gaudebit cognatus Hymen se prima fuisse</l> <l>Nactum prodigia, absumpto conviva Lyaeo</l> <l>Cum sitiet, cui post, nulla quod vite pependit, </l> <l>Sex gemina ignoto replebitur hydria musto.</l> <l>Plura dabit facietque palam testantia Numen</l> <l>Signa, sed adversum portentis omnibus orbem</l> <l>Inveniet divina fides votisque cupitum,</l> <l>Praesentem opprobriis lacerabit Iuda tribulem.</l> <l>Nec furor hic sistet: post tot ludibria ponet</l> <l>Supplicio maiore animam: suffixa probroso</l> <l>Placatum sceleri Numen dabit hostia ligno. </l> <l>Hoc fugiet moriente dies: caligine Titan</l> <l>Abscondet rutilas tunc plena et Delia flammas.</l> <l>Ipsa eadem terso quae iam nitet aurea vultu</l> <l>Lampas, ab hoc oris labem maculasque parabit</l> <l>Deliquio, tanti non depositura doloris</l> <l>Effigiem, peracerba sui quam funera lugens</l> <l>Induit authoris; facinus crudele relictis</l> <l>A luctu maculis exprobratura cruento</l> <l>Isacidae, Messiae odium pro laude fatenti. </l> <l>Intremet et tellus reddetque hunc tertia vivum</l> <l>Turbato custode dies; tamen impia cunctis</l> <l>Perstabit signis turpem Synagoga fateri</l> <l>Perfidiam palmasque ipso cum Dite ferire.” </l> <l>Hic siluit Virgo lacrymisque rigavit obortis</l> <l>Ora et praesentem pia strinxit ad oscula natum. </l> <l>His autem quae tunc genetrix praesaga ferebat</l> <l>Attonitus, tacito versabat pectore Ioseph</l> <l>Consilium sublime Patris, cui funere cari</l> <l>Unigenae, stat fixa animi sententia, culpas</l> <l>Tollere et aeternum ligno componere foedus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> Iam duo lustra super bis annua presserat astra</l> <l>Delius, humanos postquam immortale sub artus</l> <l>Illapsum coepit per tempora crescere Numen,</l> <l>Lux nova paschalis, teneris non utilis agnis</l> <l>Ad solita oppressam cum festa vocaret Idumen. </l> <l>Divinus<note place="foot" n="*">220 divinus : divinis</note> cum matre puer communia Iudae</l> <l>Gaudia completurus adit socioque parentis</l> <l>Nomen habente viro sacros consumat honores. </l> <l>Ut tenor expletus legis, Galilaea reversi</l> <l>Rura petunt, lux iamque prior confecta parabat</l> <l>Colligere hospitio lassos; queis tecta subire</l> <l>Caelestis soboles, longum expectata vetabat. </l> <l>Haec etenim, postquam Solymis exire parenti</l> <l>Mens fuerat, petiit sibi permittente licere</l> <l>Matre profecturis actutum in propria iungi</l> <l>Cognatis patrumque pio sermone teneri. </l> <l>Hic animo suspensa parens, ignara quid altae</l> <l>Vota velint sobolis; sed mox “I, nate” reponit. </l> <l>Iosippus vero “Fili,” inquit, “colligat uno</l> <l>Fac, rogo, venturus tecti nos limine vesper.” </l> <l>Cui iuvenis contra: “Efficiam, Iosippe, paternum</l> <l>Quod iubet imperium.” Ratus hoc se nomine dici</l> <l>Iosippus securus abit sociaque iugali</l> <l>Virgine progressus. Pelago cum coepit anhelos</l> <l>Mergere Phoebus equos, ad diversoria notas</l> <l>Nocte vocante tribus, demissae ad vota maritae, </l> <l>Neglecto elegit somnum captare mapali. </l> <l>Sed prius incultam quam commigraret in aedem</l> <l>Coniuga virginitas, oculis lustraverat omnes, </l> <l>Qua poterat spes esse vias, ut in urbe relictus, </l> <l>Inter amica redux posset cerni agmina natus. </l> <l>At frustra dimensa oculis omnis via: nullo</l> <l>Explorata dabat Messiam semita signo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Iamque soporiferis faciem velaverat umbris</l> <l>Vesper et ablato poterat iam lumine nemo</l> <l>Eminus agnosci. Luctu turbata parentis</l> <l>Viscera cognatos, variis quos copia fecit</l> <l>Dispergi hospitiis, visa de prole requirunt. </l> <l>Accepit quod patrum aliqui docuere: propinquis</l> <l>Urbe migrare suis iunctum vidisse, parentum</l> <l>Verba auscultantem iuvenem et pia multa ferentem;</l> <l>Qui tamen ignaro comitatu avulsus et ultra</l> <l>Non visus; quo versa solo vestigia pressit, </l> <l>Nil erat, unde parens poterat turbata doceri.</l> <l>Sic ignari omnes respondent omnia votis</l> <l>Dissona maternis: quo se converteret illa</l> <l>Non habuit, torquens animum sed saevus amaror</l> <l>Obruit et quovis ferri crudelior ictu</l> <l>Anxietas tristisque repertum ingressa mapale</l> <l>Consedit depressa animo maestosque volutat</l> <l>Pectore, divinus fatum quod pertulit infans. </l> <l>Et prope par animi, casu conflatus acerbo</l> <l>Iosippum tenuit dolor, importuna vocantem</l> <l>Sidera, nocturnis solem remorantia flammis.</l> <l>Quaerendi studio iuvenis, lentum ille putabat</l> <l>Plus solito, Arctorum currus agitare Bootem.</l> <l>“Exorere ô citius, nove sol” aiebat, “et ortu</l> <l>Fac alium reperire tuo, materna secantem</l> <l>Amissumque mihi lacerantem pectora solem.</l> <l>Fortunati ignes, felicia lumina, stellae, </l> <l>Quae numquam rutilum qui vestra est vita, doletis</l> <l>Occubitu Titana premi. Sublime vagantes</l> <l>Non maerent hac sorte faces; amissa reliquit</l> <l>Nos tamen augusti facies clarissima Phoebi. </l> <l>Ah tanti, vacuam stellae quae pingitis aethram, </l> <l>Vos moveat iactura boni. Monstrate latentem</l> <l>Insigni radio iuvenem, nova flamma coruscet</l> <l>Maiores solito tectis felicibus ignes, </l> <l>Degit ubi nostri lampas divina sereni. </l> <l>Servo memor vestrum, quale exhibuistis Eois</l> <l>Regibus obsequium; nec erat descendere caelo</l> <l>Difficile aut durum terraeque propinqua secare</l> <l>Climata, Memnonidas donec famulare sequentes</l> <l>Lumen, Ephrataeum deduxissetis in antrum, </l> <l>Natus ubi noster, qui nos modo separat, infans</l> <l>Gentibus indulsit primos praesepis amores. </l> <l>Sic nobis signate viam certoque docete</l> <l>Lumine, queis habitat noster regionibus ardor.</l> <l>Ibimus has omni posito terrore per umbras, </l> <l>Vestra secuturi radiorum praevia, stellae.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> At genetrix, cui maternus referebat amato</l> <l>De puero peiora timor, vix voce dolorem</l> <l>Prodiderat, sed multa gemens altumque Tonantis</l> <l>Consilium, quo cuncta infans amissus agebat, </l> <l>Contemplans: matrem quod vellet habere severis</l> <l>Forsitan absentem fatis, quid triste pavebat. </l> <l>Iam vel aberrantem per devia iamque volentem</l> <l>Vivere matre procul, iam vel suscepta salutis</l> <l>Humanae initia, aut caelum petiisse, paterna</l> <l>Sede reversurum, postquam praescripta vocaret</l> <l>Poenarum mortisque dies. Vel forsan iniquus </l> <l>Inventum Solymae patriis si manibus heres, </l> <l>Herodes soboles, caesum crudele litasset.</l> <l>Sollicitum tali feriebat imagine pectus,</l> <l>Hisque timor formis matrem torquebat amantem. </l> <l>Certa tamen, quidcumque fuit, sublime fuisse</l> <l>Consilii caelestis opus, divina valeret</l> <l>Quod neque virginei falli sapientia nati.</l> <l>Hoc luctus conata suos componere vero, </l> <l>Non potuit quae mater erat, cui dulcia prolis</l> <l>Lumina, totus amor: possetque ea perdita luctum</l> <l>Tollere, maternum si tollere vellet amorem. </l> <l>Excitat hunc absens soboles, magis unde gemebant</l> <l>Viscera maternae pro mole paventia flammae. </l> <l>Illa ut summus amor, vel prout miranda parentis</l> <l>Urgebat pietas, vel ne materna vacaret</l> <l>Cura minus, toto sibi dulce requirere pignus</l> <l>Proposuit vitae spatio, non simplice donec</l> <l>Victa dolore cadat; moriensque beatior isto</l> <l>Funere, divinae sobolis consumet amorem. </l> <l>Nec iam vana suis Aegyptia sacra triumphent</l> <l>Commentis, ubi quaesitum non cessat Osirim</l> <l>Flere Isis; veram siquidem Iudaea dedisset</l> <l>Historiam amissum Mariae quaerentis Iesum;</l> <l>Inquiri tanto si suave fuisset eidem</l> <l>Virgineae matris nutritorisque labore. </l> <l>O excelsa parens, materni imitabile numquam</l> <l>Prodigium affectus, cui non imitabile puri</l> <l>Ventris erat germen! Si tantum absentia nati</l> <l>Lumina deploras, quid erit cum funeris author</l> <l>Iuda sui saxo te non absente ligatum,</l> <l>Innocuum caedet flagris crudelibus Agnum?</l> <l>Quid cum divinum plusquam centena cruorem</l> <l>Plaga vomet totidemque videbis hiantia praesens</l> <l>Vulnera, lassatis rabies cum caeca lacertis, </l> <l>Ipsa etiam saevis penetrabit ad ossa flagellis?</l> <l>Quid, sua Romanus scribet cum funera praeses</l> <l>Iudaeo clamante crucem? Quid stipite pressum</l> <l>Cum maesta aspicies? Quid ubi nudata cruento,</l> <l>Te coram, ô genetrix, pendebit victima ligno?</l> <l>Disce minora pati, te, dum graviora videbis, </l> <l>Extinguat ne tortor amor! Sed flectere matris</l> <l>Quis potis est, qualem nec mors avellet amorem?</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Nox erat et verno ridebant astra sereno;</l> <l>Intuita haec genetrix “Heu, quam fulgentius astrum</l> <l>Orba gemo!” dixit. Mox caeco inclusa mapali,</l> <l>Cum bona pars noctis caeli convexa rotasset, </l> <l>Suppositâ ad somnum sustentat lumina dextrâ.</l> <l>Tunc etiam tristis nimium languentia fabri</l> <l>Membra sopor tenuit; medio quem corpore nixum</l> <l>Ligneus excepit paries lectumque profusis</l> <l>Terra dabat pedibus iunctis qui pectore palmis</l> <l>Compositus tristem perflabat corpore somnum. </l> <l>Hos demum absentis sobolis maerore levari</l> <l>Omnipotens voluit, terras invisere misso</l> <l>Aligero. Qui iussa sequens, neglecta mapalis</l> <l>Tigna subit, sopito adhibens haec verba marito:</l> <l>“Mane redi Solymam, faciet quaesitus ibidem</l> <l>Se reperire puer, vestrum cui limen adepto</l> <l>Semper erit constans sponsis parere voluntas.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Iam leve sopitam, rostrati cantibus oris</l> <l>Pervigil Auroram terris instare monebat</l> <l>Cum strepitu motis volucer Phoebeius alis,</l> <l>Cum sopor oppressus noctis concepta marito</l> <l>Somnia narrabat subitoque adversa referre</l> <l>Prolis habendae ergo Solymam vestigia dictat.</l> <l>Nec mora, nocturnus qua visus imagine Morpheus, </l> <l>Admonita est uxor, cui iam Solymaea propinquo</l> <l>Sole remetiri<note place="foot" n="*">373 remetiri : remitiri</note> quaerendae compita proli </l> <l>Mens immota dabat; nocturna sed ista valebant</l> <l>Somnia suscepto fructum spondere labori,</l> <l>Certior inventi fieret quod copia nati.</l> <l>Nocturnas necdum lux plena removerat umbras, </l> <l>Summa nec adverso feriebat culmina Titan</l> <l>Lumine, sed circum montana cacumina quidam</l> <l>Luteus aequabat rorata crepuscula fulgor,</l> <l>Cum Solymaea rudi relegat quo compita coniux</l> <l>Prodit uterque casa: paribus vestigia curis</l> <l>Cunctabunda premunt; quos occurrente diei</l> <l>Simplicis occasu, Solymae domus hospita texit. </l> <l>Tertia surgentis numerabat lumina Phoebi</l> <l>Matre procul soboles, cum vota calentia Virgo</l> <l>Depositura petit Solymi sacraria templi, </l> <l>Ora vel amissus si fors daret obvia natus.</l> <l>Viderat hic illam, commune prophetidis Annae</l> <l>Sortitae fatum neptis Debbora, virili</l> <l>Prole Phanuelis veniens, amitae secuta</l> <l>Exemplum, dum cruda viri post funera, spreto</l> <l>Connubio bigamos templo sacrarat amores.</l> <l>Illa, ut erat purae pridem devincta parenti</l> <l>Religiosa nurus, Mariam sermone salutat.</l> <l>Virgo sui referens amissi impervia gnati</l> <l>Lumina, Debboram visa de prole docentem</l> <l>Audit et augusti pressisse patentia templi</l> <l>Atria cognoscit: genetrix afflicta resumptâ</l> <l>In pectus maiore anima, domicilia fani</l> <l>Singula vestigat: socio est par cura marito.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Est locus a dextra templi regione, virorum</l> <l>Exedra, grandaevi quam post paschalia mystae</l> <l>Orgia, fatidicos soliti explanare prophetas, </l> <l>Et legum clarare umbras tempusque volentes</l> <l>Scire beaturi Iudaeam Herois, adibant. </l> <l>Dispositis vatum tabulas versare periti</l> <l>Accubuere locis: sedes data prima magistris,</l> <l>Perfectae necdum subiecta sedilia pubi,</l> <l>Ima dein studii cupidae subsellia turbae. </l> <l>Occupat hic aptum supra duo lustra biennis</l> <l>Progenies divina locum et data tempora fandi</l> <l>Nactus, inops veluti studii petit ante doceri</l> <l>Doctrinae totius apex legemque reposcit</l> <l>Scire dator legis. Qui seu responsa rogaret,</l> <l>Sive daret, puero attonitos dicente disertos</l> <l>Verba stupere dabant plusquam terrena magistros. </l> <l>Materies sermonis erat promissus Apellis </l> <l>Messias; tempusque illius adesse relatis </l> <l>E patrum tabulis Iudae lux missa docebat. </l> <l>Ut postes tetigit genetrix, ubi caelica proles</l> <l>Quaesitorum acie responsorumque fatigans</l> <l>Legales cathedras mentis iuvenile beatae</l> <l>Edebat specimen subsistere censuit illo</l> <l>Limine, dictorum librato pondere donec</l> <l>Prodiret natus. Quam talem irrumpere coetum</l> <l>Quantumvis ardor prolis suaderet amatae,</l> <l>Virgineus pudor et morum censura vetabat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Ut sua defluxit doctis congressibus hora, </l> <l>Excessu legis procerum, promiscua plebis</l> <l>Inter, adest Mariae natus; cui obvia mater,</l> <l>Sed procul a turba, maesta sic voce profatur:</l> <l>“Quale opus est hoc, nate, tuum non suave parenti?</l> <l>Nate, meo et patris tanto quaesite dolori!”</l> <l>Cui soboles divina infit: “Quae causa laboris</l> <l>Est vestri? Quis quaerendi vos possidet ardor?</l> <l>Forsitan ignaros pietas vos esse volebat</l> <l>Me placito numquam obniti, nec deesse paterno?”</l> <l>Tunc faber agnovit, vere ac sublime locutum</l> <l>Cum Solymae haesisset, iuvenem, dum “Colligat unum</l> <l>Vespere nos tectum” admonuit; se patria dixit</l> <l>Iussa secuturum semper: divina parentis,</l> <l>Non sua, tunc fuerat quod vota implere voluntas.</l> <l>Paruit is Iosippo etiam maestaeque parenti,</l> <l>Aetherei dum iussa puer genitoris obivit,</l> <l>Conscius his semper placitum caeleste probari. </l> <l>O divine puer, cuius cum patre voluntas</l> <l>Est eadem, nostra hoc animi nutantia facto</l> <l>Arbitria informas, dum sic contraria matrum</l> <l>Lamenta aethereis monstras postponere iussis! </l> <l>Hic tamen alta patris postquam mandata secutus,</l> <l>Terreni dictata uteri non degener audit </l> <l>Imperia et iussos aequa capit ore labores. </l> <l>Ille etenim donec spargendis apta veniret</l> <l>Seminibus veri et monitis caelestibus aetas, </l> <l>Virgineae constans humilisque haerere parentis</l> <l>Vocibus et iuncti materno foedere fabri, </l> <l>Non fuit istorum – mirum! – tam vile iubentum </l> <l>Obsequium, cui non subito se tanta pararet</l> <l>Maiestas nutusque velut sequeretur heriles</l> <l>Astrorum princeps hominumque aeterna potestas</l> <l>Serviles curas praecepta iubentia servat.</l> <l>Ille leves patris, lignis fabrile dolatis</l> <l>Augebat census: duram tractare securim</l> <l>Et terram versare potens mercede refusa, </l> <l>Aut iuga simplicibus terrae opportuna colonis, </l> <l>Aut sola scissuris aptabat aratra iuvencis.</l> <l>Quodque crucem referebat opus, iucundus agebat,</l> <l>Unde trabes tectis et postibus altaque botris</l> <l>Fulcra, suae mortis iam laetus imagine panxit.</l> <l>At reliquum cunctis ignavus et omnibus optans</l> <l>Apparere rudis, decor et sapientia mentis</l> <l>Aeternae, sexti complevit tempora lustri. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> O, quanta his visis materni causa stuporis</l> <l>Ista fuit soboles, sua qualis origo fuisset</l> <l>Prima, satis gnarae! Quae se de matre priusquam</l> <l>Egressa est, patri nata est sine tempore proles. </l> <l>Et tamen insanos hominum calcare tumores</l> <l>Erudiens exemplo humilis, non cognita mundo</l> <l>Arcana evolvit; veram mortalibus esse</l> <l>Extolli cupidis, orbi vilescere laudem.</l> <l>His facibus, divini operis felicibus orsis</l> <l>Praeluxit iuvenis, donec perflantibus auris</l> <l>Doctrinae et signorum, avidum immortalè beari</l> <l>His ipsis totum flammis succenderet orbem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> At prius extinctus custos matrisque iugalis</l> <l>Virgineus, virtutum ingens fato additus heros</l> <l>Iosippus, quem post seri fastidia morbi</l> <l>Sic postrema animi cum corpore lucta resolvit.</l> <l>Iam senii ter quina gravis Iosippus agebat</l> <l>Lustra pater, prope tricenis in foedere lapsis</l> <l>Et sponsae et sobolis curam sortitus ab annis:</l> <l>Pervigil, obsequii largus patiensque laboris, </l> <l>Fidus ubique comes, custos, nutritor et actor, </l> <l>Cui Mariae et prolis caluit castissimus ardor. </l> <l>Immortalis amor certae tulit omina mortis</l> <l>Deliquium lethale minans, succumbere iussâ</l> <l>Naturâ nimio quem non dabat ipsa, calori. </l> <l>Qui fieri potuit, summos Iosippus ut inter</l> <l>Divinorum aestus animorum algente moratus</l> <l>Connubio, tantos non exarsisset in ignes?</l> <l>Virginei pudor et virtus excelsa mariti, </l> <l>Assiduos inter Mariae sobolique serenos</l> <l>Intuitus – mirum! – radiis utriusque calescens, </l> <l>Aligerûm primis si non certasset ephebis. </l> <l>Flamma animi iam tanta fuit, transiret in artus</l> <l>Ut calor immodicus cordis; sed terrea deses</l> <l>Ferre caro peregrina cavis incendia venis, </l> <l>Languebat manifesta mori stratoque iuvari</l> <l>Debuit excessus membris mortalibus impar. </l> <l>Compositum strato corpus vehementior istâ</l> <l>Presserat extrema cordis luctator arenâ</l> <l>Eripuitque animum placidus, sed lethifer ignis.</l> <l>Tunc generosorum pugilum spectare supremos</l> <l>Incepit primum soboles divina labores, </l> <l>Tunc et Virgo parens, quorum iucunda beatae</l> <l>Praeludit, dum fata instant, praesentia palmae. </l> <l>Iosippusque suum prior his absolvit agonem</l> <l>Auspiciis; sponsae siquidem sub Virginis umbra, </l> <l>In Iesu amplexu feliciter expiravit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Quo tendis, Iosippe, abiens? Ad sidera dignus</l> <l>Forte volas heros et scandis in astra, paternas,</l> <l>Cuius eras Nestor, opes habiturus alumni?</l> <l>Tutorisne pii merito te suscipit aequus</l> <l>In sua regna Pater, servo devincta fideli?</l> <l>Hoc poterat decuisse quidem rectumque putari,</l> <l>Sed tamen aeterni certus fati obstitit ordo,</l> <l>Qui caeli clausos immoto cardine postes </l> <l>Vectibus et centum aeratis connexa tenebat</l> <l>Ostia, nullo hominum merito superanda, priusquam</l> <l>Clausa triumphanti prostrato Dite pateret</l> <l>Ianua Victori, annorum per milia quatuor</l> <l>Intentata, suis demum reseranda triumphis. </l> <l>Quo tendes igitur Iosippe? Parentis Abrami</l> <l>Excipiet te forte sinus vicinaque Diti</l> <l>Umbrarum spatia, ingratas sine lumine sedes</l> <l>Accipies? Quamvis fortassis Olympias una</l> <l>Sit super, humanae scandant dum sidera mentes </l> <l>Et laeto Messiae, illis revocere triumpho</l> <l>E tenebris, iunctum inficias te his patribus ibo. </l> <l>Plura patris nomen, quo te divina colebat</l> <l>Proles, plus etiam iunctae tibi gratia sponsae</l> <l>Plusque sui tutoris honor virtusque meretur, </l> <l>Quam loca te caeci caperent ut tristia limbi. </l> <l>Sed potius quaedam ignotae regionis amoena</l> <l>Temperie Charitumque domo, sociatus Enocho</l> <l>Thesbitaeque comes vati, expectare decebat</l> <l>Messiae victricem animam, dum rupe sepulta</l> <l>Membra resumpturi palmas sequereris Alumni. </l> <l>Conveniens fuit ista tuae data praevia menti</l> <l>Laurea, sidereo donec sublimis honore</l> <l>Divina solem luce accedente praeires. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> Interea genetrix Virgo, mortale mariti</l> <l>Quod fuerat, tumulo claudit signisque pudoris</l> <l>Virginei, lauri foliis et floribus ornat.</l> <l>Huic ego tale suo scripsissem in marmore carmen:</l> <l>“Ne sacros turbes cineres, adverte viator!</l> <l>Virginis hic matris sponsus iacet. Omnia dixi.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Sublato fatis purae consorte maritae</l> <l>Et tria caelesti complente decennia prole,</l> <l>Libera coniugii Virgo, patriaeque solutus</l> <l>Iure potestatis natus (spontanea quamvis, </l> <l>Iosippo veluti patri parere voluntas,</l> <l>Virtutis non legis erat) maerore paterni</l> <l>Funeris humano laxabat viscera<note place="foot" n="*">565 viscera : viscere</note> luctu. </l> <l>Tristitiam cumulabat amor, quem providus omni</l> <l>Fatorum eventu pro matre et pignore castus</l> <l>Promeruit, vigilans, utriusque ad commoda sponsus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Post fata haec heres Cleophae, cognata parenti</l> <l>Virgineae soboles, Simon Cananea propago, </l> <l>Posteritas Iudae, propria de stirpe Salomen</l> <l>Florentem nympham, statuit sollemne iugali</l> <l>Consociare thoro, accitis ad pacta propinquis</l> <l>Connubia, utroque ex sexu. Quos adfuit inter</l> <l>Et Maria et proles, quam tunc trigesima solis</l> <l>Viderat, annorum percurrens sidera lampas. </l> <l>Iamque illum divina fides sortita satorem</l> <l>Incepisse datum Galilaea per oppida semen</l> <l>Surgere et optatis fructum promittere sulcis,</l> <l>Laeta oculis vidit; iam legerat ipse laboris</l> <l>Ad partem socios, doctos quos ante, paratam</l> <l>Mitteret in messem. Sed quod constantior esset</l> <l>Hausta fides, certum, propriae quo effata probaret</l> <l>Vocis, adhuc deerat robur; quod tempore taedae</l> <l>Cognatae accessit; primum sua verba secutis</l> <l>Servatorem orbis sese referentia signum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> Iste datum postquam magnus conviva premebat</l> <l>Non procul a genetrice locum, quod pauperis esset </l> <l>Connubium sponsi, plus non spumante daturo</l> <l>Laetitiam Baccho, materna voce rogatus</l> <l>Iussit, ut optatum laticis daret urna Lyaeum.</l> <l>Mater enim (cui in miseros data viscera matris,</l> <l>Tunc confessa palam) sensit quae prima pudorem </l> <l>Pauperiemque domus convivarumque cavere</l> <l>Murmur et opprobrium sponsi studiosa, potentem</l> <l>Prodigii affatur sobolem, sic voce locuta:</l> <l>“Nate, deest vinum!” Post haec audita ministris, </l> <l>Certa velut voti, “Vobis quae filius,” inquit, </l> <l>“Dixerit iste meus, faciles parete iubenti!” </l> <l>More autem gentis positae sex ordine stabant,</l> <l>Fonte piaturae, si quid vitabile forsan</l> <l>Progenies recutita manu contingeret, urnae:</l> <l>Has latice impleri vivo divinus Apella</l> <l>Iusserat; unde haustum senior conviva liquorem</l> <l>Laudat et eximia natum de vite Falernum</l> <l>Sero venire stupet. Dein venerit unde, requirit.</l> <l>At famuli, quibus ad fontem sexta hauserat undam</l> <l>Hydria, se puri laticis libata tulisse</l> <l>Pocula contendunt. Iterumque petitus eodem</l> <l>Vase, merum fuit, hospitibus mirantibus humor. </l> <l>Altera tentatur, dein tertia, quarta deinde, </l> <l>Quinta etiam, demum rigidum quoque sexta vocatur</l> <l>Amphora ad examen: tenues vibrantia guttas</l> <l>Vina dabant cunctae, lympham subigente Lyaeo. </l> <l>Hoc matris fecit pietas impensaque primo</l> <l>Exhibuit matri sobolis reverentia signo. </l> <l>O mater! Tua si necdum opportuna roganti</l> <l>Auxilia, occurrit pietas matrisque benigno</l> <l>Prospicit affectu, quid erit cum vota ferentes</l> <l>Aspicies populos, aut quid, cum thure calebunt </l> <l>Lucebuntque tuae votivis ignibus arae?</l> <l>Qualia, proh, cognata orbi dat taeda futurae</l> <l>Argumenta spei! Felix te matre nocentis</l> <l>Posteritas Evae, felix cui tanta potestas, </l> <l>Tanto hominum, quibus aequa faves, accessit amori. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Hoc taedae auspicio domituro Tartara iacta est</l> <l>Alea Messiae. Sed non Rubiconis ab undis</l> <l>Victor agit celeres ad proxima proelia currus;</l> <l>Prima Galilaeis commutans Massica lymphis,</l> <l>(Hic suus est Rubicon, rubeos ubi iussa liquores</l> <l>Unda dedit) Stygio movit nova bella tyranno, </l> <l>Fortior Aeneadae, postquam Iordane recedens</l> <l>Hoc mergenda prius signasset crimina rivo. </l> <l>Mater ubique comes: nihil hanc avellere dulci</l> <l>Evaluit nato, nisi cum sapienter abesse</l> <l>Suadebat ratio, aut virtus natique voluntas.</l> <l>Praesentem hunc epulo taedae lustralibus illum</l> <l>Inspersum conspexit aquis caeloque profectas</l> <l>Accepit patris voces, cum talia dixit:</l> <l>“Haec mea progenies, placidis accedere constans</l> <l>Cara<note place="foot" n="*">641 cara : charo</note> propago meis!” Caeloque locutus aperto</l> <l>Intonuit, manifesta suae dans signa loquelae. </l> <l>Hic etiam niveâ sua colla premente columbâ</l> <l>Augurium caeleste capit; nova candidus ales</l> <l>Formaturus erat quod saecula, dictus in orbis </l> <l>Principio liquidum pennis umbrasse profundum. </l> <l>Tunc etiam eiusdem genetrix praesaga notavit</l> <l>Flaminis officium, propria virtute parantis</l> <l>Ad nova fecundas vitae primordia lymphas. </l> <l>Illa docente suo longinqua sonantia nato</l> <l>Cum turbis deserta petit; non segnis eidem</l> <l>Cunctorum commune famis longumque referre</l> <l>Luctamen. Veluti nuper Galilaea Falernum</l> <l>Hac orante bibit, desertum hac supplice panes</l> <l>Vidit et illius maternis viscera curis</l> <l>Composuit, larga Cereris sine semine fruge. </l> <l>Haec eadem Solymis natum sua fata sequentem,</l> <l>Credere nolentis populi vulgique ferocis</l> <l>Aspexit livore premi. Et clamantia laetum</l> <l>Agmina, ubi stratas vector calcabat asellus, </l> <l>Regia dum subiit Iudaeae moenia, palmas, </l> <l>“Hosanna” audivit. Demum tristissima fati</l> <l>Maternum sine more dolens ludibria vidit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Illa Sioneae forsan quoque praescia caenae, </l> <l>Divini praesens epuli spectavit inane</l> <l>Panis prodigium repletaque pectoris illo</l> <l>Igne, alium sensit Cereris, pro fruge saporem.</l> <l>Utque fuit supremi epuli graviore sedere</l> <l>Digna loco natique latus stipare, vel ipsis</l> <l>Discipulis mensae accubitum sortita priorem,</l> <l>Prima fuit, sacra pavit quam filius esca. </l> <l>“Accipe, mater, idem”, inquit natus, “quale dedisti</l> <l>Tu prius assumpsique tuo de sanguine corpus.</l> <l>Quique tui fueram ventris, modo pectoris hospes</l> <l>Esse peto aeternique novum do pignus amoris.”</l> <l>Tunc ea, luminibus tacitos referentibus ignes,</l> <l>Ad natum conversa oculos manibusque modesta</l> <l>Supplicibus, divina suae quam dextera prolis</l> <l>Frangebat, gratam est avidis affectibus escam. </l> <l>Panis ubi sumpta effigies, mirabile nati</l> <l>Inventum, quo se cordi commiscet amanti, </l> <l>Sola videt penetratque animo; decuitque videre</l> <l>Haec primam quae ventre tulit miracula. Vidit</l> <l>Plura tamen, quem ventre tulit: spectavit ibidem</l> <l>Triticeae siquidem totam sub imagine frugis</l> <l>Progeniem susceptam utero totamque videbat</l> <l>Sub tota Cereris forma, sed qualibet aequè</l> <l>Parte tenebatur totus – mirabile! – natus.</l> <l>Attonitae similis tacito sic pectore fatur:</l> <l>“Hactenus intacti, qualis mihi contigit uni</l> <l>Mirabar fortunam uteri, nec hypostasin ultra</l> <l>Plus posse aeternam iuncta sibi carne, putabam.</l> <l>Nunc ultra processit amor, mortalibus unus</l> <l>Qui datus est cunctis natusque est omnibus, idem</l> <l>Servator voluit cunctis quoque pectore nasci,</l> <l>Arida terrigenûm replens praecordia IEsus.</l> <l>Utque magis pateat donum, pars singula totum</l> <l>Possidet authorem doni, nulloque figurae</l> <l>Dissidio, panis successor dissidet Agnus. </l> <l>Mira situs ratio et panis sine pane figura</l> <l>Ingenium Sophiamque premet mentisque valebit</l> <l>Nulla, sui vacuum virtus comprendere panem. </l> <l>Sola fides istam continget amoris abyssum. </l> <l>Te vero quod, nate, tuae das cernere matri, </l> <l>Ingentique, isto mea tenvia munere pensas</l> <l>Obsequia, hoc matri tribuis, sed caetera segni</l> <l>Ancillae. Si materno te lacte rigavi, </l> <l>Tu meus es iam, nate, cibus; si corporis auram</l> <l>Vitalem, divinus homo me matre tulisti, </l> <l>Tu mea nunc vita es, tu pectoris intimus ardor, </l> <l>Tu cordis qua spiro aura es: qua vivo. Parentis</l> <l>Esca tuae meliorque tuae tu matris origo, </l> <l>Divina incipiam de te quod vivere vita, </l> <l>Cui mea, mortalis quod sis, adiecit egestas<note place="foot" n="8">714 egestas : agestas </note>.”</l> <l>Haec animo genetrix versabat, et omnia miris</l> <l>Impleri sensit cordis penetralia flammis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Factus ut est epulo finis traherentque sequentem</l> <l>Astra diem, fieret summus quo victima mystes</l> <l>Sanguineumque sacer pugil expleturus agonem, </l> <l>Figeret aeternum mortis pro laude trophaeum,</l> <l>Surgit et accubitum cenae modulatior oris</l> <l>Cantus et aethereae gratus dapis excipit hymnus. </l> <l>Ante tamen quam multa patrem oraturus in hortum</l> <l>Prodiret, Mariae hoc fertur sermone locutus</l> <l>Filius et maestam sic fato aptasse parentem. </l> <l>“Mater amata, vale, divini postulat ordo</l> <l>Decreti iam carne mori lethumque subire.</l> <l>Macte animi generosa parens, nunc robore mentis,</l> <l>Nunc opus est virtute regi: mors, flagra, dolores</l> <l>Illotae tribuum voces, convicia, funes, </l> <l>Sentibus implexum duris diadema, cruoris</l> <l>Eluvium, dein poenalis nato imminet arbor.</l> <l>Haec mihi, cui morior, dabit Israëlis amati</l> <l>Saevities parietque suo livore salutem</l> <l>Quam refugit, pressura suas hoc funere noxas. </l> <l>Hoc totum lux prima dabit, sed tertia vivum</l> <l>Proferet et reducem tumulo tua, mater, habebunt</l> <l>Lumina mortalem non plus lacrymantia natum.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Huic genetrix maesto nimium sic ore reponit:</l> <l>“Nate, mihi supremus amor, suprema voluptas</l> <l>Supremusque dolor! Quis matrem occumbere ferro,</l> <l>Atque odium populi pro te sufferre rogantem</l> <l>Nate dabit? Levior proprii mihi funeris esset</l> <l>Impietas, quam, nate, tuae tristissima mortis</l> <l>Cernere maternis discrimina praevia fatis.</l> <l>At quia vile mei pretium, neque iusta piandis</l> <l>Poena foret noxis maternus sanguis, amori</l> <l>Cedo lubens horae, quae te moriente salutis</l> <l>Adveniet, cuius nocuum spes torquet Adamum. </l> <l>Si ventura movet generis te gloria nostri, </l> <l>Ah nate, ah, pretium sceleris depone tuosque</l> <l>Sanguinis immenso numera pro foenore rivos.</l> <l>Laeta tuae mortis fructum, sed maesta dolensque</l> <l>Triste feram pretium: patiar crudele meisque</l> <l>Luctibus immoriar, quorum praesaga laborant</l> <l>Viscera, quae saevus fati iam concutit horror.</l> <l>Quo tuus impellit patrisque aeternus amoris</l> <l>Imperat excessus, soboles mea, vade, tuoque</l> <l>Sanguine formosus maculam lavet oris Adamus. </l> <l>At veluti natum genetrix tam dira ferentem</l> <l>Nulla umquam aspexit, talem te prima videbo;</l> <l>Sic veluti matrem nullus tam triste dolentem</l> <l>Filius aspexit, talem me primus habebis. </l> <l>Barbara si patulum feriet tibi lancea pectus, </l> <l>Me gladius caedet. Cuspis tamen illa futura </l> <l>Qualis, adhuc dubito. Fuerit quaecumque, sed illa</l> <l>Et dolor et vulnus fiet crudele sub illa.” </l> <l>Haec memorans largo fletu simul ora rigabat</l> <l>Inque recedentem ad suprema pericula natum,</l> <l>Dum licuit, vultus oculosque immota ferebat.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Tempus erat, tacitum caeli cum lumine plena</l> <l>Egit iter, gemina frontis sine cuspide luna,</l> <l>Cum prodire domo matrem nox ipsa vetabat. </l> <l>At noctem superasset amor, nisi filius ipse, </l> <l>Iam sua fata sequi tectoque exire paranti</l> <l>Dixisset: “Cras me, genetrix dilecta, videbis.</l> <l>Nunc sine te mediis patris iussa ordiar umbris.” </l> <l>Ingemuit duxitque imo suspiria corde</l> <l>Poenarum praesaga parens; parere monenti</l> <l>Sed voluit nato. Cognatis addita noctem</l> <l>Matribus explevit, matrum maestissima Virgo. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Hortus erat, quem saepe patrem oraturus adibat</l> <l>Servator, crebris hortus fecundus olivis, </l> <l>Mons ubi qui simili deducit ab arbore nomen,</l> <l>In longam sese facilemque extendit aratri</l> <l>Planitiem. Quem tunc etiam, postquam ultima morti</l> <l>Orgia praemisit, sua fata sequentibus intrat</l> <l>Discipulis patremque solum complexus adorat.</l> <l>Hic ille ingenti poenae mortisque pavore</l> <l>Percitus intremuit totus visaque propinqui,</l> <l>Quae mentem obsedit perculsus imagine lethi, </l> <l>Crudelem referente necem populique furorem</l> <l>Praemeditans, sic tristis ait: “Pater optime, mortem</l> <l>Quam video calicemque mihi quam saeva propinat, </l> <l>Fac rogo, ne gustem. Quod si tua fixa voluntas</l> <l>Id iubeat, summus quamvis me funeris huius</l> <l>Horror habet, placitis mentem compono paternis.”</l> <l>Talia sopitis ter vota precantia fudit</l> <l>Discipulis multoque solum sudore rigavit:</l> <l>Sudor erat sanguis, trepido qui corpore manans</l> <l>Tingebat roseis tellurem et gramina guttis.</l> <l>Divini verò fuerat vis tanta cruoris, </l> <l>Ut iacto veluti terrae de semine natus</l> <l>Flos novus et toti species mirabilis orbi</l> <l>Barbara vicini praeferret symbola fati. </l> <l>Subiecta primum sacer est tellure receptus</l> <l>Ut cruor, immisso tellus pro sanguine florem</l> <l>Reddidit, esse decens rata si pro sanguinis hausto</l> <l>Divini pretio, donum non vile referret. </l> <l>At quia purpurei caedis feralis imago </l> <l>Causa fluoris erat, manans servavit eandem</l> <l>Effigiem sanguis, quo vivae occulta latebant</l> <l>Semina virtutis, similes, in floris ituras</l> <l>Luxuriem, mortis formare potentia poenas. </l> <l>Dicitur Oebalio sic olim sanguine flores</l> <l>Terra dedisse novos et cum Telamonius heros</l> <l>Ense suo moriens Aiax Sigeia tinxit</l> <l>Litora, confestim viridi de cespite fusus</l> <l>Flore pari cruor emicuit foliisque receptum </l> <l>Et ducis et pueri servavit littera nomen. </l> <l>Mansit honor flori; siquidem celebranda redibant</l> <l>Annua, praelata Graiis Hyacinthia pompa</l> <l>Et moriturus in hunc sua nomina transtulit Aiax</l> <l>Atque suos gemitus Hyacintho inscripsit Apollo. </l> <l>Causa dabat melior maiorque in sanguine virtus</l> <l>Messiae sudantis erat, quae sanguine natis</l> <l>Floribus imprimeret gemini simulacra doloris. </l> <l>Primus erat proprius poenarum gurgite spumans</l> <l>Immani torrens; alter maerore labantem</l> <l>Et dulcem non uno animi mucrone petitam</l> <l>Respexit matrem: stat flori impressus uterque.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Mole velut Cyprias, ita sacro sanguine cretus</l> <l>Flos praeit iste rosas, suavi fragrantior aura.</l> <l>Hunc simplex folium vestit, nisi pura videri</l> <l>Quod faciunt sinuosa suae curvamina sphaerae. </l> <l>Succedit folio teretis pars nacta cylindri</l> <l>Effigiem, notam flagris imitata columnam: </l> <l>Cera stylo partim color est et muricis humor.</l> <l>Hunc super, implexus veluti de sentibus orbis</l> <l>Horreo et inde pari fibrarum triplice filo, </l> <l>Queis ferri color est, surgunt in vertice clavi.</l> <l>Sub folio vero maiore latere videntur</l> <l>Dispositi in gyro, foliorum in acumen euntes</l> <l>Mucrones veluti septem, materna dolorum</l> <l>Symbola, quorum animo tunc praemeditata tyrannis, </l> <l>Pectora dilectae dirùm scissura parentis,</l> <l>Purpureos nati corpus solvebat in imbres. </l> <l>Area maioris folii decorata rubescit</l> <l>Quinque velut guttis, vel mavis dicere, granis</l> <l>Coralii: totidem plagarum haec signa, cruento</l> <l>Queis lacerandus erat divinus stipite natus.</l> <l>Protinus ut vidit certum de sanguine florem</l> <l>Athleta aethereus “Sunt instrumenta doloris</l> <l>Ista mei” dixit. “Viridi me cespite dura</l> <l>Terret humus, fati dum, quod mihi restat, acerbum</l> <l>Floribus ostendit mortisque intendit agonem.” </l> <l>Hinc visas horrere magis, magis impote poenas</l> <l>Aversari animo, donec submissus Olympo</l> <l>A Patre sidereus maerentem his vocibus Ales</l> <l>Erigeret nimiumque fugaret corde pavorem: </l> <l>“Alma Dei soboles” inquit, “virtusque Tonantis, </l> <l>Mortalis natura tibi quem suggerit, Heros</l> <l>Caelestis, depone metum supremaque constans</l> <l>Fata subi. Tibi quantus honor, quae copia laudis, </l> <l>Gloria quae Patri adveniet, quae tristibus Orci</l> <l>Exulibus ventura salus, quantum orbis habebit</l> <l>Roboris exemplum? Caeli ventura sub auras</l> <l>Posteritas tua fata canet caeloque beandus</l> <l>Adami sanguis, dulcem te morte perempta</l> <l>Authorem vitae servatoremque sonabit!”</l> <l>Dixerat haec Ales floresque e sanguine natos</l> <l>Respiciens, qui praesentem cumulare timorem</l> <l>Poenarum visi effigie; telluris ab imo</l> <l>Evulsos omnes et adhuc radice cruentos </l> <l>Colligit atque alio plantandos orbe reservat,</l> <l>Sic fatus: “Grati flores et lilia summo</l> <l>Digna virere polo, vestro ne sitis amara</l> <l>Progenies spectata Patri, vos gentibus olim</l> <l>Longinquis, nec non post tempora multa, suarum</l> <l>Poenarum factura fidem, dabo crescere terris, </l> <l>Queis Iudae vox nulla sonat: servabit in illis</l> <l>Vos melior fortuna locis, quos forte parentis</l> <l>Vestri odio, Solymae saevus discerperet ardor.”</l> <l>Haec effatus abit superansque immanè remotam </l> <l>Maiorem a Solyma zonam, pervenit ad Indos, </l> <l>Dives ubi occiduis Phoebi laetatur arenis</l> <l>Marsinga et sacrum Didymi Calamina cruorem</l> <l>Hausit, ubi fixos voluit vernare minister</l> <l>Aliger Hebraeos, horti miracula, flores. </l> <l>Haec ita divino venit de sanguine nata</l> <l>Floris in occiduos Indorum gratia fines.</l> <l>Nomine flos caruit, donec telluris avarus</l> <l>Scrutator pelagique audax sulcator ibidem</l> <l>Divitias cumularet Iber iisdemque repertus, </l> <l>Voce nova voluit flos Granadilla vocari. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Interea Christus fati terrore subacta</l> <l>Surgit humo lethi intrepidus seseque per umbras</l> <l>Obvia quaerenti figit vestigia turbae.</l> <l>Inciderat saevos, horum sed amator in hostes, </l> <l>Barbaraque infandae iam proditionis adeptus</l> <l>Oscula iam Solymae, laqueis praetoria vinctus</l> <l>Calcabat, matre ignara. Cui nuntia postquam</l> <l>Fama tulit capti casus et vincula nati</l> <l>Verberaque sannasque coronatique dolores</l> <l>Verticis et quanto venalis proditor auro</l> <l>Innocuam invasit sobolem, ceu cuspide pectus</l> <l>Fixa, altum siluit pressoque obmutuit ore:</l> <l>Hunc contra nil visa loqui, quem pectore forti</l> <l>Sustinuit, materna scidit qui viscera mucro: </l> <l>Non aliter, grandem quam siqua sorte molarem</l> <l>Altior excipiat Ganges: iacet ille profundâ</l> <l>Mersus aquâ labensque super non fluctuat unda,</l> <l>Sed silet immissumque tegit sine murmure pondus. </l> <l>Exigui vero fluvium si gurgitis aequa</l> <l>Sors premat, in spumas totus se commovet amnis </l> <l>Et fluctus ciet et modicum se murmure prodit.</l> <l>Tranquillo semper labuntur regia cursu</l> <l>Flumina, quantumvis grave sit magnumque quod altas</l> <l>Incidit in lymphas: talis fuit ista parentis</l> <l>Virgineae virtus animique immota potestas.</l> <l>Subtracto aut veluti solari lumine Phoebe, </l> <l>Postquam interpositae nimio telluris opaco, </l> <l>Tot velata umbris maeret fraterna negari</l> <l>Ora sibi, pro more volat, tantumque nigrello</l> <l>Est dolor in vultu, sed qui praecesserat, idem</l> <l>Est vigor in motu: genetrix augusta gemebat</l> <l>Prole quidem capta, ast eadem permansit in illa</l> <l>Vis animi, semper iustis sua vota Tonantis</l> <l>Arbitriis librare tenax nutuque moveri.</l> <l>“Et quamvis sobolem” aiebat, “quae vincula stringunt </l> <l>Quaeque dolenda nimis popularibus imminet arbor</l> <l>Vocibus et matrem cruciet, nec funera prolis</l> <l>Laeta feram, tamen aequa tuum, supreme monarcha,</l> <l>Velle sequor placitique tui me legibus apto.</l> <l>Filius hic tuus est, plusquam meus, ille paterni</l> <l>Totus honor splendorque uteri. Si talibus illum</l> <l>Exerceri odiis tua fert patiturque voluntas</l> <l>Numquam errans, mihi nolle grave est, quae fata paterno</l> <l>Stant placito: o rectum, cui non haerere verendum est.</l> <l>Quin genitor si summe iubes me pectora nati</l> <l>Ense ferire mei, credentem imitabor Abramum</l> <l>In sua funesto tendentem viscera ferro.” </l> <l>Talibus internos animi componere fluctus</l> <l>Virgo quidem potuit, ne quas fatalis amaror</l> <l>Pectoris indignas divina Heroide voces</l> <l>Mitteret, aut moris laudata lege decori</l> <l>Solveret. At summos cordis lenire dolores</l> <l>Non potuit, nec posse Deus permisit, ut uni</l> <l>Martyris aureolae, quae solum deerat, acerbis</l> <l>Virginea aerumnis aptaret tempora zonae. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Auditis nati poenis, quas cominus ipse</l> <l>Vidit Ioannes rediensque in tecta dolenti</l> <l>Nuntius exposuit matri. Pressisset opacas</l> <l>Lux ubi prima umbras, moriturae prolis amato</l> <l>Discipulo stipata, gemens lacrymasque profundens, </l> <l>Aede migrat Virgo, fidus cui iunxerat ardor</l> <l>Cognatas etiam vacua ad solacia matres. </l> <l>Festinat tectoque tenus progressa Latini</l> <l>Praesidis, ad populi fremitum strepitumque sonantum</l> <l>Flagrorum et male compositae convicia plebis</l> <l>Acurrit gemebunda, sui praesaga doloris. </l> <l>Et quae poenarum sensu, quibus impigra natum</l> <l>Urgebat feritas, poterat moritura videri, </l> <l>Cernere sub manibus natum crudelibus optat. </l> <l>Spectavit, stetit: o virtus heroa, virile</l> <l>Robur, stare isto MARIAM potuisse sub ictu.</l> <l>Qualis hic afflictae penetrans praecordia matris</l> <l>Ensis erat? Tamen exanimem non reddidit, Orci</l> <l>Fila potens resecare mucro; sed saevior inde</l> <l>Horridiorque fuit, quod citra funus, acerbas,</l> <l>Viscera non citra plagas materna feriret.</l> <l>Illa doloris erat cuspis, non funeris ensis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Marmor in aede fuit, facies vix alta columnae</l> <l>Lumborum tenus, Ausonios ubi solvere fasces</l> <l>Mos erat et saxo tereti servile ligari</l> <l>Corpus ad opprobrium sceleris virigsque feriri.</l> <l>Mancipiis tritum et vernarum infamibus horrens</l> <l>Suppliciis marmor, scelerato sanguine quorum</l> <l>Livida signa dabat. Facinus crudele! Reorum</l> <l>Servorum in morem nudatam corpore strinxit</l> <l>Divinam sobolem tenuitque immitè cruentis </l> <l>Sulcandum virgis, donec non sanguine tantum</l> <l>Virgineo, multa flagris sed carne ruberet. </l> <l>Sic cute deformem, sic totum in vulnera paenè</l> <l>Conversum praesens aspexit mater et illam</l> <l>Acre dolentem animo suspexit filius: uno</l> <l>Intuitu quorum dulci se nectare replet</l> <l>Vasta cupido animi, tunc his sibi versa referre</l> <l>Lumina maeror erat; sed nulla referre nequivit</l> <l>Amborum communis amor, qui luce petitas</l> <l>Alterius numerabat uti sua vulnera poenas. </l> <l>Gnara fuit genetrix se corde micare beatis</l> <l>Exundante opibus. Vetiti se germinis illa</l> <l>Immunem aspexit scelerisque tyrannide prima</l> <l>Servatam, venturi olim, modo sanguine verò</l> <l>Praesentis fati. Vidit quod solius ergò</l> <l>Tunc custodita pro libertate parentis</l> <l>(Cuius solus amor valuit superare profusa</l> <l>In cunctos hominum superumque Tonantis amores)</l> <l>Intuituque sui potius quam totius ergò</l> <l>Humanae sobolis, dulcis crudelia nactus</l> <l>Verbera sustineat; tanto graviore ferebat</l> <l>Supplicium poena, rabiem quod funeris omnem</l> <l>Plus sibi, quam toti mundo prodesse notaret.</l> <l>Insuper et natum novit cum patre Tonantem</l> <l>Maiestate parem, flagri servile ferentem</l> <l>Opprobrium, penetrare potens magis omnibus una, </l> <l>Quam foret indignus tanto splendore nefandus</l> <l>Iudaeae furor. Adveniens hinc ille doloris</l> <l>Dictu impos matris fibras torquebat amaror. </l> <l>Illa crucis merito siquidem<note place="foot" n="*">1011 siquidem : siquidam</note> magis omnibus una</l> <l>Emicuit tantasque sacri sortita cruoris</l> <l>Divitias, ut nec superos, nec labe solutos</l> <l>Terrigenas Ioseph dederit tot fructibus arbor</l> <l>Impleri, quantum nulli numeranda, nec ipsis</l> <l>Caelitibus matri divinae copia plantae</l> <l>Advenit. Poteritne parens tam grata cadentem</l> <l>Tantarum Charitum iustè non flere datorem?</l> <l>Tantus vero fuit, quo prole calebat, amoris</l> <l>Impetus; ut simili, procul est, ardore micaret</l> <l>Flamma, suum authorem qua complectuntur ovantes</l> <l>Aligeri: quicumque ignis comprendet abyssum</l> <l>Virginei, materna illi quoque plaga patebit </l> <l>Pectoris: hac levior vatum est facundia poenâ.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Quis dolor est, divina parens, conferre dolori</l> <l>Quem potis est natura tuo? Sunt luctibus omnes</l> <l>Fetae urbes: nurus haec sobolem gemit, illa parentem,</l> <l>Ista virum deflet; morbis cruciantibus alter, </l> <l>Carceris hic gravibus poenis, discrimina famae, </l> <l>Tristis opum iactura alius rerumque rapinis</l> <l>Pauperie torquente dolet. Licet ipsa dolorum</l> <l>Patria sit tellus qua vivimus, omnibus illa</l> <l>Est tamen aerumnis impar producere matris</l> <l>Tristius exemplum, non insuperabile luctu</l> <l>Virgineo: nec te excipio Sipyleia mendax</l> <l>Facta parens Niobe natorum funere marmor. </l> <l>Vera tamen fuerit Niobe, sed marmore verti</l> <l>Non amor hanc sobolis, sed mentis caeca subegit</l> <l>Ambitio insanusque tumor, Latoia postquam</l> <l>Sacra sibi fieri poscens agnovit amara, </l> <l>Auxilio prolis sese Titanide victam.</l> <l>Purus amor sobolis quam sic lugere dedisset,</l> <l>Poenarum ut nati vehemens extinguere maeror</l> <l>Hanc posset, virtus animi nisi firma stetisset,</l> <l>Una fuit Virgo. Poenarum filius esse</l> <l>Rex voluit, propriae fluxit cui purpura venae;</l> <l>Pallore emicuit genetrix, Regina dolorum:</l> <l>Si dispar color est, dolor est communis utrique.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Ecce novum matris volat in praecordia telum.</l> <l>Verbera perpesso dicta est sententia nato, </l> <l>Tormentum fatale trabis: lictoribus ibat</l> <l>Iam medius mortisque suae urgebatur onustus</l> <l>Supplicio. Montis tergum poenale reorum</l> <l>Scandentem sequitur mater genuina doloris</l> <l>Effigies, quam pinxit amor, maeroris imago. </l> <l>Ut ventum ad metam pondusque immite ferenti</l> <l>Depositum, exuitur tunicam, inconsutile tegmen, </l> <l>Matris opus, natique simul dum corpore crescens</l> <l>Texta chlamis, quae sortitus non pertulit ullos, </l> <l>Carnificum sorti nisi ut invisa veniret. </l> <l>Sternitur in trunco nudus clavisque foratas – </l> <l>Supplicium crudele! – manus in stipite laxat. </l> <l>Excipit et plantas par ferrum altumque levato</l> <l>Fixa triumphali pendebat victima ligno. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Viderat haec mater, neque enim sua lumina flexit, </l> <l>Quam nati studiosa sui effecitque tuendo,</l> <l>Ut trabe suspensae sobolis nova vulnera, cordi</l> <l>Virgineo nova plaga foret, cui pectora sensu</l> <l>Paenè pari fuerant laceratae prolis imago.</l> <l>Arbore poenali nato confixa pependit</l> <l>Pressa animi maerore parens. Quae ferrea ligno</l> <l>Progeniem cuspis, matrem quae fixit amoris</l> <l>Cuspis erat; quamvis eadem fixisset utrumque</l> <l>Placabat pendens offensum victima patrem </l> <l>Filius, illa suo stabat comes hostia nato. </l> <l>Fixa trabi<note place="foot" n="*">1076 trabi : trahi</note> moritur soboles; consumitur imis</l> <l>Illa nec immoritur poenis, restaret ut unum</l> <l>Titane occaso, Phoebes mortalibus astrum.</l> <l>Quantumvis fidei Titan occumberet author, </l> <l>Lux fuit haec fidei, duri caligine lethi</l> <l>Quae lacrymarum ipso in pelago tranquilla micabat.</l> <l>Inde maris sidus dictam modo iure putabo,</l> <l>Quae Solymas inter salvo splendore procellas</l> <l>Enituit tantique inter discrimina fati,</l> <l>Mortis inaudita cum tempestate solutus</l> <l>Occubuit Phaëton, stellis fugientibus unum</l> <l>Hoc sidus clara fidei tunc luce refulsit.</l> <l>Hinc sibi promeritis Neptunia flectit habenis</l> <l>Regna potens Virgo pelagoque immite furenti</l> <l>Imperat, audacem frenis torquentibus aestum. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Nec sola haec maestae, nati sub morte potestas</l> <l>Accessit matri: est alius qui hoc funere crevit</l> <l>Matris honor; tacita moriens quem voce parenti</l> <l>Exposuit soboles, patris memorabile donum.</l> <l>“Tu siquidem”, extremis proles huic vocibus infit, </l> <l>“Fida meae mortis comes atque invicta mearum</l> <l>Poenarum aspectu martyr fortisque fuisti;</l> <l>Te penes humanae arbitrium finale salutis</l> <l>Esse pater voluit, fati mortisque potentem</l> <l>Te Dominam elegit. Tua cui materna, supremum</l> <l>Luctanti dederis suffragia, deseret illum</l> <l>Nec genitor nec ego, sed labe solutus, Abrami</l> <l>In gremium, grates tibi ferre paratus, abibit.” </l> <l>Laeta tulit donum genetrix, cui pectoris ingens</l> <l>Terrigenas servare aestus pietasque calebat.</l> <l>Utque fuit maerens altique in tabe doloris, </l> <l>Ostendit pressis animi solacia palmis.</l> <l>Respiciens post tergum oculis videt arbore fixum</l> <l>Vicinum lateri fatis concedere Dismam.</l> <l>Latro fuit Dismas: illum miserata, quod ante </l> <l>Pendentem adversa trabe correxisse sodalem,</l> <l>Illotas soboli voces foedo ore vomentem</l> <l>Audisset, subito natum hic Virgo precata est: </l> <l>“Hunc dona mihi, nate, reum mortisque soluta</l> <l>Sentiat esse tuae tibi cuncta piacula poena. </l> <l>Congruit et meritum: non te subsannat ut alter</l> <l>Teque illudentem socium multo increpat ore;</l> <l>Seque reum fassus, vacuum te criminis infit. </l> <l>Iste meae fructus virtusque sit ista receptae</l> <l>Prima potestatis!” Cui mox “Servabitur ille!” </l> <l>Filius arcana respondit voce. Loquentem </l> <l>Ut Virgo recepit, veluti maerore subacto, </l> <l>Tristia Virgineae correxit nubila frontis. </l> <l>Nec mora mutatur Dismas patrataque plangit<note place="foot" n="*">1124 plangit : plangis</note> </l> <l>Crimina, concutitur scelerum maerore doletque</l> <l>Et veniam petit et fixum trabe Numen adorat</l> <l>Seque animi memori poscit post fata teneri.</l> <l>Talibus hunc subito verbis affatur Iesus:</l> <l>“Non prius obscurae sese caligine noctis</l> <l>Involvet tellus, quam tu mea regna beatus</l> <l>Possideas.” Tanta est hoc fati in limine mater. </l> <l>Illa meos oro talis consumet agones. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Stabat adhuc genetrix mortisque sub arbore stanti,</l> <l>Dulce uteri pondus, sed onus tunc vile cruenti</l> <l>Stipitis ex illo torsit sua lumina natus</l> <l>Saepe throno, neque summa inter tormenta, parentis</l> <l>Immemor afflictae: cui dum sua deesse videret</l> <l>Officia; extremo fati maerore, fovendam</l> <l>Natorum obsequiis matrem commendat amato</l> <l>Discipulo fratremque illum moriturus adoptat. </l> <l>Chara quidem matri soboles, sed charior illa, </l> <l>Quin etiam seipsa, quam mundi errata piantem</l> <l>Stipite suspensam extremum certare gemebat. </l> <l>O Zebedeide felix, dum fata Magistri</l> <l>Deploras praesens, tanto censeris eidem</l> <l>Dignus honore, omnis recte cui caelicus Ales</l> <l>Invideat tantique gradus pro laude calescat. </l> <l>O nimium dilecte Deo, modo pectore Verbi</l> <l>Arcanos veri effatus, modo matris ab ore</l> <l>Aeternâ statura fide documenta tulisti. </l> <l>Hinc MARIAE et prolis puris de fontibus hausta,</l> <l>Hospita ructantem sensit mysteria Patmos. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Ultima restabat matri, contorta doloris</l> <l>E pharetra cuspis, qua nulla potentior, unum</l> <l>Excipias mortis perimens si corpora telum.</l> <l>Iamque suis omnem pharetram vacuaverat armis</l> <l>Ipse dolor, cui sola necis remanebat arundo;</l> <l>Hanc etiam matris damno torquere paratum</l> <l>Non patitur vibrare Deus, ne sole sepulto</l> <l>Extinctae tellus Phoebes splendore careret. </l> <l>Saevius hoc reliquis vulnus fuit arbore fixus</l> <l>Emittens animam natus: tunc omnibus illi</l> <l>In membris rigor et pavor extremumque minatus</l> <l>Deliquium pallor fugiensque ad viscera sanguis.</l> <l>Illa tamen stabat, nec erat constantia saevo</l> <l>Ense minor leviorque animi fiducia, vitam</l> <l>Iusta resumpturae tumuli post ultima prolis. </l> <l>Nec supremi huius luctus crudele parenti</l> <l>Defuit augmentum, divinum scindere pectus</l> <l>Ausa ubi completis Longini lancea fatis. </l> <l>Et licet extincto iam cuspidis illius ictus</l> <l>Non foret ad sensum nato, vim pertulit hastae</l> <l>Ad sensum genetrix: soboles hic fixa cruentum</l> <l>Sustinuit vulnus, genetrix confixa dolorem. </l> <l>Una duplex potuit pectus lacerare sarissa. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Hic aderat locuples Arimathaea urbe senator</l> <l>Iosippus (gratum genetrici et amabile nomen)</l> <l>Auditam Christi monitis sperare salutem</l> <l>Instructus, soboli quem procurare supremum</l> <l>Funeris officium, pietas materna poposcit. </l> <l>Nec mora, festinans (aderat audacia facto,</l> <l>Non timuisse palam Christum hac virtute fateri)</l> <l>Ingressus Solymam, impavidus petit ora Latini</l> <l>Praesidis atque animi ferventior orat humandi</l> <l>Corporis arbitrium. Concedit posse rogatus</l> <l>Funereo Praeses tractum cruce condere saxo.</l> <l>Ille volat Tyriaeque accepta sindone telae, </l> <l>Mox pretio myrrhae lacrymas aloesque probatum</l> <l>Unguem emit, multas aequantia pondera libras</l> <l>Culminaque assumpta repetit poenalia merce.</l> <l>Ut citus advenit (neque enim mora torsit euntem,</l> <l>Lumine iam prono) stantem sub stipite matrem</l> <l>Reclinemque trabi caput amplexumque morantem</l> <l>Repperit et sacro tristem dantem oscula ligno</l> <l>Quae nequiit nato; et lacrymis maesta ora rigantem</l> <l>Aspersa tellure videt corpusque tuendo</l> <l>Exanime, augustum quid nescio contemplantem.</l> <l>Hanc Arimathaeus grato cum praesidis heros</l> <l>Accedit placito corpusque indemne daturam </l> <l>Myrrham aloë mixtam telamque ad funeris usum, </l> <l>Sindonis immodicum stamen velumque ferebat. </l> <l>Grata parens vidit servantes membra liquores</l> <l>Linaque sidonis, quae mox e stipite natum</l> <l>Deponi poscit nec religiosa virorum</l> <l>Adstantum segnis pietas: pars forcipe clavos</l> <l>Demere cumque opus est ferrum auxiliare referre, </l> <l>Pars dare consilium positisque incumbere scalis, </l> <l>Suppositura manus oneri pars bracchia tendunt. </l> <l>Pars superiore trabes ascensu et fune ligatum,</l> <l>Ne praeceps abeat sensim demittere corpus.</l> <l>Admovet et palmas genetrix onerique ferendo</l> <l>Aptat: ibi numero triplex, sua dulcior omni</l> <l>Nectare, clavorum pervenit ad oscula cuspis</l> <l>Implevitque sinum; gratum de gentibus ortae</l> <l>In munus ventura novae cimelia sponsae:</l> <l>Quae sponsi genetrix nurui asseruanda recepit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Ut cruce depositum, nudum pia sindone mater</l> <l>Prima tegit corpus gratumque ita velle roganti</l> <l>Illatum gremio pondus: tum pectore prono</l> <l>Sternitur in vultus animamque per oscula quaerit</l> <l>Absentem pressumque manu linoque cruorem</l> <l>Servatura legit, tali dein voce locuta:</l> <l>“Hac ego materno video te luce micantem</l> <l>Nate sinu? Fili, iubar immortale paterni</l> <l>Deliciumque sinus, quamvis mihi luminis expers</l> <l>Sic quoque delicium. Genitor sine funere lumen</l> <l>Te dedit aeternum: quod sis mortalis, id unum</l> <l>Quod potui moritura dedi: tibi vulnera feci</l> <l>Plagisque pinisque cruentatumque flagellis</l> <l>Corpus, ego infelix et amara noverca<note place="foot" n="*">1230 noverca : novera</note> paravi.</l> <l>Quae mater? Non iam mater, sed flebile matris</l> <l>Ingratae simulacrum: sum tibi barbara nutrix</l> <l>Quae mortem cum lacte dedi peperique, sepulchrum</l> <l>Ut premeres: genetrix o tanti prodiga nati!</l> <l>At scio certa tua est eadem cum Patre voluntas</l> <l>Atque ea iusta quidem generique piissima nostro;</l> <l>Nec tamen iniustus meus est dolor: omnis in isto</l> <l>Terrarum et caeli luctu natura laborat,</l> <l>Non flebo mater, dum sic meus occidis author</l> <l>Et natus, pupilla tuae luxque una parentis?”</l> <l>Hic tacuit, tum caelo oculis affixa profatur:</l> <l>“Aeterno quae grata tibi veniebat ab aevo,</l> <l>En pater, expletis cecidit iam victima fatis!” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Talis erat genetrix, cursu cum praepete Titan</l> <l>Iret in occasum, vicinus in aequore mergi.</l> <l>Hinc monitus Phoebo iam significante diei</l> <l>Deliquium, frigens materno Virginis effert</l> <l>E gremio corpus tumuli curator Ioseph.</l> <l>Quod Tyria tectum tela sparsumque Sabaeo</l> <l>Unguine compositamque aloen et balsama spirans,</l> <l>Pergit hiante suae morti componere saxo.</l> <l>Funeris est mater comes extremumque fatiscens</l> <l>It contenta novo committere membra sepulchro. </l> <l>Hinc Arimathaeo gratis pro funere dictis</l> <l>Vocibus Heroi, Solymam cum prolis amato </l> <l>Et plorante unum dulcemque vocante Magistrum</l> <l>Discipulo, consueta urbis sub tecta recedit</l> <l>Expectatque gemens donec sol tertius axe</l> <l>Prodeat et fidei constans, Acheronte subacto</l> <l>Signa triumphantis videat victricia nati.</l> </div> </div> <div type="poesis-liber" met="hexameter" n="12"> <head>LIBER XII. IESSEIDOS</head> <div type="poesis-caput"> <head>1.</head> <l> Gaudia nunc matris detersaque lumina fletu</l> <l>Prosequor et viso sobolis mutata sereno</l> <l>Funera, maternas animi cumulantia poenas.</l> <l>Iam stratos Erebi postes conclusaque ferro</l> <l>Infera, depresso Victor Plutone tenebat</l> <l>Limina Messias; victique per atria Ditis</l> <l>Invisum Stygiis umbris vitale micabat</l> <l>Lumen; ubi Abrami gremio Limboque retentis</l> <l>Mentibus ingenti vultus splendore beati</l> <l>Spectandus, MARIAE soboles apparuit Heros. </l> <l>Mancipia invisi veluti concussit Averni</l> <l>Aeternùm damnata timor, sua fidus Abrami</l> <l>Sic optata diu mansurae exordia lucis</l> <l>Spectavit, diuturna premens suspiria coetus.</l> <l>Intremuit visis regni possessor inertis</l> <l>Messiae radiis seseque profundius intra</l> <l>Pallentes recipit sedes claususque cavernis</l> <l>Terrori mixta Victori obmurmurat irâ.</l> <l>At contra sancti Isacidae, maerentia limbo</l> <l>Agmina, suscipiunt laetùm ferientibus auras</l> <l>Vocibus Heroem; iucundi accedere plenis</l> <l>Ad sua speravere diu quae gaudia votis. </l> <l>Non aliter quam Sicaniae sub collibus Hyblae</l> <l>Imbre ruente cavis vetitae discedere tectis,</l> <l>Solis aprica redit facies cum luce serena</l> <l>Ad pastum glomerantur apes et mellis egentes</l> <l>Sollicitae saturare favos, felicia florum</l> <l>Exultim per prata volant ferventque negato</l> <l>Pleiade nimbosa, festivae occurrere Phoebo.</l> <l>Tunc data libertas cunctis vinclisque soluti</l> <l>Adscripti Caelo manes, seu triste ferentes</l> <l>Exilium, poenae immunes, seu dira teneret</l> <l>Lustralis quas flamma, animae; tunc omnibus idem,</l> <l>Praeterquam aeterno damnatis igne, patebat</l> <l>Poenarum vacuus fidei consortibus aether. </l> <l>Tunc etiam ostensa, quae viso Heroe micabat</l> <l>Divina Verbi specie, videre perennis</l> <l>Auspicium vitae, clarus queis lumine tanto </l> <l>Adveniens maestis Titan affulsit in antris</l> <l>Ut Stygia aeterno mutarit Averna sereno. </l> <l>Hic mora ter denis, ubi sex adieceris, horis</l> <l>Messiae consumpta fuit: quae dispare primo</l> <l>Censetur numero, coepisset surgere postquam</l> <l>Hora novae (post funus erat quae tertia, in umbris</l> <l>Quam genuit mediis nox intempesta) diei;</l> <l>Membra Arimathaeo statuit sua condita saxo</l> <l>Aethereus non plus moritura resumere Victor:</l> <l>Poenarumque suo socium decorare triumpho</l> <l>Corpus et exactos duplici bis dote labores</l> <l>Reddere et aeternum staturo adiungere nexu. </l> <l>“Tunc, mihi charae” inquit, “Limbo consurgite mentes,</l> <l>Iam satis umbrarum est; et queis sine corpore vestrum</l> <l>Cernere fas fuerat regem, modo carnis amictum</l> <l>Exuviis, quae morte iacet prostrata, videte.</l> <l>Par aliquos vestrum decorabit gloria, postquam</l> <l>Membra prior vitae redeuntis imago resumam. </l> <l>Tinctus Adame meo rubuit cui sanguine nuper</l> <l>Culmine poenali vertex, longo ante sepultum</l> <l>Tempore suscipies corpus donumque meretur</l> <l>Hoc tua Abrame fides parendique ardua virtus.</l> <l>Sollicitos tumuli, Pharioque ex amne referri</l> <l>Promissa tellure tenus, queis frigida natis</l> <l>Ossa iubere fuit fati suprema voluntas,</l> <l>Corporibus donabo patres membrisque reponam. </l> <l>Fecunde Isacide, fortis luctator Iacob,</l> <l>Hoc luctae tibi munus erit; Iosippe, pudori</l> <l>Ista tuo veniet merces: haec prima laboris</l> <l>Servataeque ergo stirpi te gloria poscit.</l> <l>Par erit Isaco, veniet par splendor Abeli. </l> <l>Nec te docte meos, David, resonare triumphos, </l> <l>Te nec Amoside vates, praeconia fati</l> <l>Cui data clara mei; nec te, cui triplice Phoebo</l> <l>Naufraga squamigerum puppis dedit esse sepulchrum,</l> <l>Vera figura meae mortis, mercede beati</l> <l>Corporis excludam. Par est tolerantia Iobi</l> <l>Huic merito; Simeon mystes Solymaeus habebit</l> <l>Munus idem; Tobiam isto dignabor honore. </l> <l>Te quoque, Ioachime, decet par gloria, matris</l> <l>Fortunatae meae genitor; nec te, Anna, tulissem</l> <l>Corpore discretam, talis nisi laurea primam</l> <l>Respiceret natam, sexus cui debita vestri</l> <l>Palma prior carnique prior coniuncta beari</l> <l>Aequa petit nulli par excellentia mentis. </l> <l>Tuque meae carnis felix nutritor, Ioseph,</l> <l>(Huic etenim fatis victo, telluris amoena</l> <l>Parte quiescenti, limbo procul, adfuit Ales</l> <l>Numinis, admonuitque virum Victoris alumni</l> <l>Dite soluturis animas accedere palmis)</l> <l>Corpus immodicos pro me perpesse labores</l> <l>E tumulo iussis faciam clarescere membris. </l> <l>Mecum omnes nunc ite, animae, quas cognita Iudae</l> <l>Ad regna educam laetoque<note place="foot" n="*">92 laetoque : laethoque</note> sub aethere sistam,</l> <l>Donec in Empyrias sedes aeternaque regna </l> <l>Post decies quatuor modica intervalla dierum</l> <l>Me duce, visurae semper patris ora, petatis.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>2.</head> <l> Tunc illo praeeunte omnes per viscera terrae</l> <l>Elapsi spatiumque emensi immane profundae</l> <l>Telluris; magnae altricis nihil ossibus ausis</l> <l>Marmoreis contra obniti liquidamque secantes</l> <l>Ceu auram duros silices, stringentia vastos</l> <l>Marmora regnorumque tractus; qui temporis uno</l> <l>Exigui puncto, caeli convexa tuentes</l> <l>Regnatam<note place="foot" n="*">103 regnatam : regnaram</note> externis Solymam videre Latinis. </l> <l>Hinc montis poenale iugum guttisque rubentes</l> <l>Sanguineis petras, ubi ligni illustre trophaeum</l> <l>Stabat adhuc, quo fracta Erebi Ditisque potestas, </l> <l>Deveniunt titulisque trabem sublimibus ornant. </l> <l>Circumfusa isti limbo venientia plantae</l> <l>Agmina tam grandis merito dignata triumphi</l> <l>Signa colunt roburque Crucis victricis adorant. </l> <l>Inde brevi spatio (quamvis et longius esset</l> <l>Si spatium, mora nulla viae est, queis propria mentis</l> <l>Esse agiles natura dedit, ventura beatis</l> <l>Corporibus pro dote comes) vicina sepulchri</l> <l>Claustra petunt spectantque novi venerabile saxi</l> <l>Depositum myrrhaeque madens aloesque Sabaeo</l> <l>A succo et nivea velatum sindone corpus. </l> <l>Hic ipse enumerat (necdum sibi iunxerat illas</l> <l>Membrorum exuvias) turbis praesentibus Heros</l> <l>Divinus, plagarum orbes illataque ferro</l> <l>Vulnera et exanimes pandit descripta per artus</l> <l>Saevitiae monumenta. Stupent ad singula mentes</l> <l>Tartareo reduces antro; pro labe solutam</l> <l>Mirantur pretii molem, mirantur amoris</l> <l>Prodigium, tantus quod tam crudele subisset </l> <l>Humana fatum pro libertate Redemptor.</l> <l>Mirandam fati seriem rectamque paternae</l> <l>Iustitiae virgam observant et laude potentem</l> <l>Humanaeque nimis cupidum ardentemque salutis</l> <l>Messiam extollunt vultuque insigne profundo</l> <l>Numen adhuc membrorum expers, dein corpus adorant. </l> <l>Tum vero vacuis animam connectere membris </l> <l>Aethereus cupiens Heros; per multa profusum</l> <l>Poenarum loca divinum deferre cruorem</l> <l>Et venas implere iubet: quae iussa sequentes</l> <l>Aligeri, seu quod Solymae profluxerat ostrum, </l> <l>Seu quod perfossis Calvarum in culmine plagis</l> <l>Manavit, tellure legunt venisque reponunt. </l> <l>Tunc simul extinctos divina accedit ad artus</l> <l>Victoris Messiae anima emendatque peremptum</l> <l>Lumine, cui tenebrosa poli sunt sidera, corpus.</l> <l>Tunc animata statim, ceu presso excita sopore</l> <l>Membra reviviscunt: fato deperdita carnis</l> <l>Integritas redit et plagas quas corpore toto</l> <l>Impressit Iudaea furens, exclusit abactis</l> <l>Plagarum pariter vitae nova gloria signis. </l> <l>Vulnera quina tamen, summum complentia fatum,</l> <l>Quae fecit maiora furor, superesse decori</l> <l>Aeterno voluit: simul ut pro labe repensi</l> <l>Extaret pretii nota; libertasque salusque</l> <l>Fontibus his prognata, referret origine viva,</l> <l>Divinas, documenta ortus et symbola, plagas. </l> <l>Cuncta stupent sanctorum animae: mirantur honorem</l> <l>Corporis; humanae quae lux, quae gratia formae</l> <l>Ardentesque notant oculos; qui spiritus illi, </l> <l>Qui vultus vocisque sonus, qui gressus eunti.</l> <l>Quaeque prius refuga fuerant pallentia vitâ</l> <l>Ora, referre rosas cernunt; sed Cypria tinxit</l> <l>Non quas Diva rosas; alius color arsit in illis</l> <l>Decolor hortorum quibus est terrena venustas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>3.</head> <l> Ut primum aeternae, proprios induxit in artus</l> <l>Primitias vitae, mox ad sua corpora mentes</l> <l>Ire iubet; quas sicca etiam sub membra reverti</l> <l>Non vacuus promissor erat: mora nulla, sepultos</l> <l>Quaeque suos cineres movet atque ossa arida nectit</l> <l>Corporis in molem. Exanimes queis fusa per artus</l> <l>Vita, subit resides massas animatque vetustum</l> <l>Possibilemque mori carnis transgressa vigorem.</l> <l>At reliquae vero mentes, quibus arida necdum</l> <l>Ossa levare fuit, nec fas assurgere membris;</l> <l>Felices aliàs animae, quibus inde molestum</l> <l>Et nil triste venit, quarum est suprema voluptas </l> <l>Libertasque ratum statuit quod Numen habere,</l> <l>Exultant pariter, sociis in carne resumpta</l> <l>Mentibus applaudunt, tantumque nitoris habentes</l> <l>Corporis exuvias, tantumque micare sepultos</l> <l>Mirantur cineres. Aderitque ubi Numinis aequa</l> <l>Fatorum series, paribus sua stringere membra</l> <l>Dotibus expectant, abituro in sidera caeno. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>4.</head> <l> Haec ubi momenti spatium portenta dedisset, </l> <l>Divinus spelunca exit tumulumque relinquit</l> <l>Messias, eademque fuit queis gloria, mentes</l> <l>Corporibus nexas, maestae ad spectanda parentis</l> <l>Ora vocat; primo certus relevare dolentem</l> <l>Intuitu matrem pupillarumque madentes</l> <l>A lacrymis revocare suis splendoribus orbes. </l> <l>Hanc omnes spectare avidi, qui aut morte subacti</l> <l>Non longa, vidêre nurum, vel qui ante vetusto</l> <l>Funere prostrati, divinum lumen adepti</l> <l>Fatidicis cecinere sonis miracula summae</l> <l>Virginis, optabant caelestem cominus Arcam,</l> <l>Quem prius aflatis animis novere, tueri. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>5.</head> <l> Nox erat et quartis plausit Phoebeius ales</l> <l>Excubiis, cum suetae etiam praeire canoras</l> <l>Noctis aves, summo dare vota precantia Patri, </l> <l>Et rerum colere authorem, qua solvere matrem</l> <l>Religione dolor rapti sibi funere nati </l> <l>Tristitiaeque ingens potuit non sistere torrens, </l> <l>Fundenti pro more preces pars noctis abacta est. </l> <l>Interea chorus Aligerûm dare nuntia matri</l> <l>Laeta volat; primumque calet praeire, frequenti</l> <l>Illius accessu Gabriel studiosior Ales. </l> <l>Illam nocturnis laxantem viscera votis</l> <l>Inveniunt: digna est matri reverentia postquam</l> <l>Praestita, tale melos coniunctis vocibus edunt: </l> <l>“O caeli Regina, potens laetare! Reversum</l> <l>Ad vitam, prout ipse tulit, spectabis ovantem,</l> <l>Quem fuerat meriti tua ventre tulisse potestas. </l> <l>Iamque suos artus indutus, ovantibus unà</l> <l>Quos Styge deduxit, caelum donavit amicis.</l> <l>Aspicies hos laeta, tui queis grande videndi</l> <l>Est desiderium vultus Dominamque calendi.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>6.</head> <l> Haec ita siderei postquam cecinere ministri, </l> <l>Confestim nixamque genu flammisque calentem<note place="foot" n="*">214 flammisque calentem : flamisque colentem</note> </l> <l>Aethereis, lux clara ferit rectumque corusca</l> <l>Irradiat, pressa quam nox adduxerat, aura.</l> <l>Dum stupet haec Virgo, formam Victoris adeptus</l> <l>Apparet natus mediaque in luce refulsit</l> <l>Divinus Stygis eversor; cui florida vultus</l> <l>Maiestas orisque decor Phoebeia opacans</l> <l>Lumina, frontis honor nil plus mortale timentis,</l> <l>Totaque mirando facies perfusa sereno. </l> <l>Os humerosque viro similis, cui victa decoram</l> <l>Effigiem Libitina dedit lumenque iuventae</l> <l>Perpetuum et laetos oculis afflavit honores.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>7.</head> <l> Agnovit sobolem genetrix (nil gloria vultum</l> <l>Mutavit, sed perfecit: nam quae abdita mente,</l> <l>In corpus mortale prius prodire negata</l> <l>Lux fuit; expletis concessa emergere fatis, </l> <l>Transiit in luteos artus), fuit utque precante</l> <l>Flexa genu, talis mansit, sic ore locuta: </l> <l>“Venisti tandem tuaque expectata parenti</l> <l>Exolvit promissa fides: datur ora tueri</l> <l>Nate tua, Stygis impavidos et cernere vultus. </l> <l>Sic equidem ducebam animo rebarque futurum,</l> <l>Tempora dinumerans, nec te mea cura fefellit.</l> <l>Tertia iam properat terras lustrare diei</l> <l>Nate tuo nimium felix a funere lampas,</l> <l>Te modo cum Stygiis reducem venisse cavernis, </l> <l>Eversorem Erebi, simul et spolia ampla ferentem,</l> <l>Atque tuis lucem fatis debentia cerno. </l> <l>Praeda triumphalis, spolium immortale, vetusta</l> <l>Rapta Stygi probitas! Te vaticinate dolores</l> <l>Mysta meos video Simeon, Iosippe mearum</l> <l>Curarum te fide comes spectoque parentem</l> <l>Laeta Ioachimum: vobis nova vita seniles</l> <l>Difflavit rugas; mutati vertice cani.</l> <l>Caeterà ut aspexi mortales, forma beato</l> <l>Est eadem vultu; nisi quod compluribus aucta</l> <l>Dotibus aspiciam quae quondam corpora vidi.</l> <l>Vosque mei nati reliqui salvete sodales</l> <l>Exciti tumulo patres et gloria Iudae!”</l> <l>Dixerat haec Virgo, prono quam vertice cuncti</l> <l>Reginam summo Charitum splendore micantem,</l> <l>Propitiique sibi matrem Victoris adorant. </l> <l>Tum natus: “Tua me, genetrix, tua tristis imago</l> <l>Saepius occurrens, Erebi certamine victo, </l> <l>Vultum immortalem materno offerre dolori</l> <l>Praesentem voluit: primam te cernere nostras,</l> <l>Inferni decuit populati insignia, palmas.</l> <l>Calcavi Stygios postes; concessit Olympum</l> <l>Iam genitor, quantumque meis satis expedit isto</l> <l>Orbe relinquendis fideique ad bella parandis</l> <l>Discipulis, suscepta quater mihi dena dierum</l> <l>Est mora. Flammiferis demum mea redditus astris</l> <l>Adducam patri spolia et caeli ostia pandam.</l> <l>Et quia me duri pressi victoria fati,</l> <l>Nunc pavido nomenque meum non ferre potenti</l> <l>Terribilem dici effecit, commune laboris</l> <l>Munus habe, perpessa mei commune doloris</l> <l>Supplicium genetrix: domitus tibi serviat Orcus,</l> <l>Teque Erebi paveat rabies inimica, tuique</l> <l>Nominis aeternos reverentia torqueat hostes. </l> <l>Haec tua vis primumque tui regalis honoris</l> <l>Auspicium; donec caeli terraeque potestas</l> <l>Adveniat supparque meae lux aurea fronti.</l> <l>Nunc vero domiti quo se mea latius Orci</l> <l>Gloria diffundat vitaeque necisque statera</l> <l>Quod mea sit, certis et mundum testibus istam </l> <l>Docturis fundabo fidem: tamen ante serena</l> <l>Quam Caeli convexa petam, te plura docebo.</l> <l>Nunc tibi quod notum est, opus est aliisque patere,</l> <l>Me tumuli vacuo immortalem vivere saxo.”</l> <l>Plura tulit natus, nato quoque plura fuere</l> <l>Quae retulit mater: fari aut comprendere tentet</l> <l>Quis MARIAE tamen, aut victoris verba Tonantis?</l> <l>Hic immortalis vultus splendore parenti</l> <l>Exhibito fatique omni maerore soluta,</l> <l>Fronte pari reliquos abiens solatur amicos.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>8.</head> <l> At Dismas latronum unus, cui contigit atras</l> <l>Felici penetrare domus, interque profundas</l> <l>Regnatas Diti Paradison repperit umbras,</l> <l>Quamvis ille sui necdum sortitus honorem</l> <l>Corporis, evasit tenebras tamen atque petito</l> <l>Aethere divini est consors mens fata triumphi.</l> <l>Ut primum aspexit Victoris lumina Verbi</l> <l>Et speculum aeternae mentis dans cuncta videri,</l> <l>Se prece servatum stantis sub stipite matris</l> <l>Agnovit: statuitque simul Titania nactum</l> <l>Regna, sub ora piae cum laude venire patronae.</l> <l>Tertia lux postquam Stygio hunc revocavit ab antro, </l> <l>Protinus ex aura tenui, velamine carnis</l> <l>Densato, nuper fixi trabe, cruraque fracti</l> <l>Effigiem simulante rei (mens libera namque</l> <l>Membrorum simulacra modis componere miris</l> <l>Quaeque valet) MARIAE, ne sit mortalibus impar</l> <l>Luminibus, spectandus adest, humilisque potentem</l> <l>Fatorum Dominam, genua incurvatus adorat.</l> <l>Atque ait: “Ille ego sum, mater, qui fata nocentum,</l> <l>Solibus ante tribus, damnatus lege subivi, </l> <l>Poenarum nati socius. Meque inter et ipsum</l> <l>Te mediam aspexi, et quamvis mihi nulla caleret</l> <l>Credulitas Dominique mei regisque Deique,</l> <l>Nescivi, subito qua lumine doctus, eundem</l> <l>Agnovi Dominumque meum regemque Deumque</l> <l>Et scelerum veniam et sua mitti in regna petivi.</l> <l>Venit utrumque mihi – pietas miranda! – tuique </l> <l>En modo felicem reddit me gloria nati.</l> <l>At quoniam me, Virgo, tuae iam prolis aperta</l> <l>Forma docet, qua ceu speculo modo singula cerno,</l> <l>Et quae scire mea refert contemplor; eidem </l> <l>Notitiamque mei, genetrix pia, debeo fati. </l> <l>Hic didici, divina, tua prece, mater, acerbam</l> <l>Effugisse Stygem; stantemque in limine Ditis,</l> <l>Me tua quod tristi pietas revocabit ab Orco. </l> <l>Gratus nunc venio et qualem tua magna potestas</l> <l>Ferre valet, qui primus opem tantumque recepi</l> <l>Auxilium (ah quale auxilium! cui tota beati,</l> <l>Qua felix modo sum, se gloria debeat aevi)</l> <l>A me prima huius veniat, volo, gratia doni.</l> <l>Te mihi propitiam quod mors extremaque ligni</l> <l>Hora dedit, tibi semper ego immortalia laudis</l> <l>Dona feram totoque canam praeconia caelo.</l> <l>Atque ubi fatorum iussus successerit ordo, </l> <l>Cum te, summa parens, reginam acceperit aether, </l> <l>(Novi etenim, par materno tibi surgit honori,</l> <l>Proximior nato sedes) cum laude per omne</l> <l>Duraturi aevi spatium, te Numinis almam, </l> <l>Quae laus prima tibi est, matrem miserisque faventem</l> <l>Patronam, fati Dominam, genetricis habentem</l> <l>Viscera, terrigenas servare calentia, dicam.” </l> <l>Aspectu gavisa parens, ac voce beati</l> <l>Significante crucem caelo mutasse latronis,</l> <l>Haec ita grata animi Dismae pro laude reponit,</l> <l>Suspirans primum, in caelum pia lumina vibrans: </l> <l>“Nate, meae vires, mea tota potentia solus!”</l> <l>Tum vero Dismae faciem conversa profatur:</l> <l>“Non ego te, Disma ruiturum in Tartara poenis</l> <l>Eripui, non aeratis ego nexibus Orci</l> <l>Exolvi Stygioque orans a Dite reduxi,</l> <l>Sed pia te Nati virtus graviumque profusus</l> <l>Poenarum pretium sanguis plagaeque dolorque</l> <l>Servarunt. Si porro meus quid profuit illo</l> <l>Articulo favor et casta pro morte precantem</l> <l>Si matrem audivit soboles, fuit integra nati</l> <l>Haec pietas, cui me totam quoque debeo, Disma.</l> <l>Quod modo te vero videam splendoris adeptum</l> <l>Perpetui dulcem patriam, tibi gratulor, hospes</l> <l>Aeternum felix; cuius rudis incola terrae</l> <l>Mater, inexpletùm sitiens ad lumen anhelo. </l> <l>Me tibi sed postquam Nati sociaverit ardor, </l> <l>Tecum erit una simul Numen celebrare voluptas.”</l> <l>Vertice tum prono geminatum protulit “Amen”</l> <l>Dismas atque leves corpus difflavit in auras.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>9.</head> <l> Publica iam vacui volitabat fama sepulchri,</l> <l>Quae reducis victo Messiae in corpus Averno,</l> <l>Indubiam, proprio multorum lumine nixam </l> <l>Non potuit celare fidem. Iam lumina matris</l> <l>Implebant vivae referentes gaudia prolis</l> <l>Discipuli sanctaeque nurus; quas Magdalis inter</l> <l>Una fuit, prima aligeros, quae deinde loquentem</l> <l>Vultu immortalem vidit dare verba Magistrum. </l> <l>Et Zebedeides, nuruum praenuntia postquam</l> <l>Verba tulit iuvenis, cursu certare sodali</l> <l>Impiger, exilis quem terruit ostia servans</l> <l>Ancilla, ingressus tumulum post terga relicto</l> <l>Discipulo seniore, videt sine corpore solum,</l> <l>Funere completo, simplex et inutile linum. </l> <l>Laetus uterque redit, molitus uterque laborem</l> <l>Ocius ad matrem, non dissona ferre relatis</l> <l>Indicia et vitae testes vidisse fateri</l> <l>Corporis effigie extantes, sine corpore telas.</l> <l>Successere hilares tectis matremque salutant,</l> <l>Quaeque hausere oculis referunt veramque reperta</l> <l>Membrorum vacua, geminabant sindone famam.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>10.</head> <l> Hic genetrix quamvis spectati certa fuisset</l> <l>Alloquio nati propriaque a luce tulisset,</l> <l>Ne dubia audiret viventis murmura prolis;</l> <l>Cum tamen usa foret moderati semper honesti</l> <l>Lege parens, suspecta novae praeconia vitae</l> <l>Victricis sobolis fieri se authore profecta</l> <l>Noluit; atque humilis tantum celavit amorem</l> <l>Primùm apparentis nati, sat gnara potentem</l> <l>Rectius immensa prout est virtute, daturum</l> <l>Signa triumphatae mortis manifesta Tonantem. </l> <l>Verba tamen matrum Zebedeidaeque repertum</l> <l>Indicium vitale probat gaudetque sepulchri</l> <l>Allata vacui fama tumulumque vetantis,</l> <l>Sed procul humano, revolutae robore petrae.</l> <l>Ipsa etiam nuruum socia pietate patentem</l> <l>Laeta videre specum; non quo sibi certior esset</l> <l>Intuitu quaesita fides, urgente sed antri</l> <l>Religione, solum nati funebre requirit. </l> <l>Nacta loci faciem, laetùm lacrymantibus orbam</l> <l>Prole subit speluncam oculis et protinus illo</l> <l>Fixa genu spatio, quod non animata sacravit</l> <l>Progenies, flexos inclinat ad oscula vultus,</l> <l>Et saxum labiis premit avellique recusat, </l> <l>Aspera prolixo perfundens marmora fletu. </l> <l>Atque ait: “O par sideribus Solymeia rupes,</l> <l>Saxa beata, necem passi complexa Tonantis</l> <l>Divinos artus! Spolium sortita quod unum</l> <l>Huic mortale dedi, sed Numine plenum</l> <l>Quamvis exanime humano sine flamine corpus</l> <l>Servastis, triplicem numerans a stipite lucem.</l> <l>Fortunate lapis, Iudaeae pectore petra</l> <l>Mollior, humanis exclusam cordibus istam</l> <l>Celasti quae fida facem: te muneris ergo</l> <l>Perpetuus celebrabit honor, seu turpis Idumen</l> <l>Vastabit Scytha, seu veniens sua fana Gradivus</l> <l>Ausonia flagrare dabit face; sanctior isti</l> <l>Stabit honor saxo, decus et reverentia stabit</l> <l>Barbaricosque inter vivet sua gloria fasces.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>11.</head> <l> Hic caput attollit genetrix telaeque volumen</l> <l>Pone iacere videt (nati quae membra superstes</l> <l>Mortua velabat sindon) hanc versat et ori</l> <l>Admovet et lacrymis rigat et sic ore profatur:</l> <l>“Dulces exuviae! Cur, ah, non debita matri</l> <l>Tegmina? Quis prohibet, divini staminis heres</l> <l>Ne fiam? Cruor hac pinxit sindone prolis</l> <l>Effigiem, meus est: sed quo mihi iudice tela</l> <l>Accedet, mea quae non est? Hanc legibus aequis</l> <l>Picturam nam tela trahit: mea sed tamen haec est;</l> <l>Artis enim summus valor est magnumque coloris</l> <l>Est pretium, sed tela rudis, quam pinxit amoris</l> <l>Ingeniosa manus, summumque hoc stamine lucet</l> <l>Artis opus: pretium supremo aequare colorem</l> <l>Nec valet excessu, nam sanguis Numinis ille est. </l> <l>Arti igitur linum cedat pretioque cruoris. </l> <l>Ergo mea haec tela est, aequo istud iudice stamen</l> <l>Possideo, quod lege fero: venit ista parenti</l> <l>Portio, divini spolium venerabile fati. </l> <l>Haec mea sed necdum tela est: succedere mater</l> <l>Orba nequit spirante nuru, cui posthuma proles</l> <l>Est uteri labor, extincto ventura iugali.</l> <l>Haec pariet totumque orbem generosa replebit</l> <l>Posteritas; fatumque unum numerosa sequetur,</l> <l>Quae caelum et terras teneat divina propago. </l> <l>Sponsae igitur cedat fecundo tela pudori, </l> <l>Qua semper memorem oblectet genitoris amati</l> <l>Progeniem, patrios discentem ex sindone vultus.</l> <l>At modo quis servanda vetat funebria matri</l> <l>Stamina, dum nurui commendatura potestas</l> <l>Adveniat? Nullum prae matre fidelior huius</l> <l>Depositi tutela premet: dabit esse relictae,</l> <l>Matris certa fides indemnia pignora telae.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>12.</head> <l> Haec effata pii componit licia texti</l> <l>Implevitque sinum rediensque in tecta calebat</l> <l>Igne novo, referens divinae insignia flammae. </l> <l>Christicolis demum sindon ea tradita natis</l> <l>Durat adhuc: visa neque patris imagine socors</l> <l>Natorum est pietas: stat adhuc Allobrogis orae</l> <l>Palladium, stratos servans liventibus artus</l> <l>Tela notis, istâque domus stat regia telâ, </l> <l>Sollicitae valuit tantum custodia matris. </l> <l>O genetrix, quantum nati tibi debet amica</l> <l>Posteritas! Ipsumque etiam tua provida quantum</l> <l>Obstringit natum cura, immortalis ut esset</l> <l>Illa sua, in lino quam mors obsolvit imago. </l> <l>Sitque meus labor hic sacrae subtexere telae:</l> <l>“Hoc amor invenit, mors fecit, Virgo reliquit.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>13.</head> <l> Funeris interea domitor mandavit amatis<note place="foot" n="*">472 amatis : amatas</note> </l> <l>Discipulis perferre nurus quae nuntia praesens</l> <l>Implebat; quibus immortalis imagine vultus</l> <l>Saepius oblata, mortis calcata probabat</l> <l>Iura, sepulchrales flammis vitalibus umbras</l> <l>Cessisse et certis pressa nece vivere signis. </l> <l>Ille suis coram voluit iam saepe videri </l> <l>Discipulis, dubioque sui vitale triumphi</l> <l>Ostendit Dydimo latus atque a cuspide hiantem</l> <l>Agnosci vivam digito dedit indice plagam. </l> <l>Sex etiam deno stadiorum pulvere distans</l> <l>A Solyma, geminis comes ille sodalibus ivit,</l> <l>Ignotas voces vatumque effata resolvens,</l> <l>Ipse etiam ignotus, donec sub pane latere</l> <l>Assiduus, cerni fracto se pane dedisset.</l> <l>Iam montes Galilaea tui, iam litora norant</l> <l>Piscosumque tulit lymphae Cenerethidis aequor</l> <l>Vultum immortalem; quo praecipiente natantes</l> <l>In plagas venere greges liquidoque meanti</l> <l>Praebuit obsequium solido ceu marmore Nereus. </l> <l>Iam Cephae dederat Claves regnique futuro</l> <l>Duraturi aevo et fidei variabile nullis</l> <l>Casibus imperium, successorumque perennem</l> <l>Pastorum seriem dixit, nihil impare summae</l> <l>Iure potestatis, totum quae colligat orbem. </l> <l>Saepe sui vultus charae data copia matri,</l> <l>Multa suae fidei summosque domantia fasces</l> <l>Evoluit fata et cunctis celebranda cruentae</l> <l>Arboris et mortis populis opprobria, dixit.</l> <l>Quaeque fidem nactae servarent dogmata gentes,</l> <l>Plenius edocuit, puroque accenderat astrum</l> <l>Virgineae fidei vero, quo deinde nitorem</l> <l>Primae etiam peterent veri de lampade stellae.</l> <l>Luna velut claro solis perfusa sereno, </l> <l>Astrorum decus est et Phoebo absente videtur</l> <l>Esse alius Titan, noctis qui dissipat umbras,</l> <l>Stellarumque choros potis est damnare pusilli</l> <l>Luminis, obscura modicum distantis ab aethra – </l> <l>Sic genetrix divina suo splendore minores</l> <l>Eiusdem fidei lucisque excesserat ignes. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>14.</head> <l> Dena quater fuerant elabi visa dierum</l> <l>Tempora, inoccidui postquam Iudaea tulisset</l> <l>Phoebi immortales flammas, surgentis ab ipso</l> <l>Fatalis tumuli, quamvis non crederet, antro.</l> <l>Cum regem domitorem Erebi signata vocasset</l> <l>Ad caeli convexa dies festosque pararent</l> <l>Caelicolae, tantum Victorem admittere plausu,</l> <l>Ipse relinquendam terris fideique suorum</l> <l>Sollicitam matrem, discessus verba, valeque</l> <l>Supremum dicturus adit, quam talibus oris</l> <l>Officiis, signisque aequi compellat honoris: </l> <l>“Nunc, genetrix dilecta, vale! Discedere terris</l> <l>Me Patris mandata volunt: completa salutis</l> <l>Humanae est series, genitoris iussa peregi.</l> <l>Tempus adest, quo terrigenis mea regna patere</l> <l>Efficiam clausosque invicto robore postes,</l> <l>Primus ego experiar pandamque tot invia saeclis</l> <l>Ostia et exulibus sanctis a Patre paratas</l> <l>Ostendam aeternas, replebo novo hospite sedes. </l> <l>Te vero genetrix, ima tellure morari</l> <l>Poscit adhuc genitor, donec tibi debita, maius</l> <l>Surgat in augmentum reginae gloria, donec</l> <l>Caelica mortalis consumet praemia virtus.</l> <l>Tu praesens plebisque meae fideique satorum</l> <l>Mater eris, Nati interpres, secura recentis,</l> <l>Quod Cruce percussum, tu sis mea foederis Arca.</l> <l>Fulgida tu veri lampas rectique magistra;</l> <l>Et cuius gregis ipse fui formator et author,</l> <l>Tu columen, tu praeses eris, tu regula morum,</l> <l>Ipse tuis adero semper dulcissima curis</l> <l>Mater et arcana cordis me parte locabo,</l> <l>Aeternam cuius sedem iam pectore fixi. </l> <l>Nec te solus ego auxilio praesente fovebo;</l> <l>Adveniet quod mecum unà, Spirabile Flamen</l> <l>Demittet Genitor, quod te maiore rigabit</l> <l>Donorum affluxu. Expecta cum fratribus istum</l> <l>Flaminis adventum; nec erit mora longa, ruentem</l> <l>Turbinis in morem divinum pectora flatum</l> <l>Excipient rutilisque ardebunt vertice linguis.</l> <l>Interea vero tantorum ob acerba dolorum,</l> <l>Te superare tui petiit quae terrea nati</l> <l>Conditio, grates refero, sed maior Olympo,</l> <l>Quò propero, tanti expectat te gloria facti. </l> <l>Hic ego te, signata tui cum venerit hora </l> <l>Excessus ipse excipiam augustoque locabo</l> <l>In solio vultumque Patris regina videbis. </l> <l>Unde autem spectare meos ad sidera possis</l> <l>Ascensus, mons est densis umbrosus olivis<note place="foot" n="*">559 olivis : oblivis</note>,</l> <l>Saepe mihi iuga trita precis pro more: diurna</l> <l>Cum face caeli ardebit apex (Aurora loquentem</l> <l>Tunc habuit), genetrix, illo te culmine sistam.” </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>15.</head> <l> Curva genu natum dicentem audivit eoque</l> <l>Ima situ genetrix abituro verba reponit:</l> <l>“I fili quò te Genitor tuaque ardua virtus</l> <l>Aeternaeque vocant palmae. Tua praemia fili</l> <l>Non moror: addo tuis, Victor divine, triumphis,</l> <l>Maternos ancillae humilis laetosque pusilli</l> <l>Pectoris affectus. I, Patris gloria, nate, </l> <l>Et caeli clausos aditus portasque reclude.</l> <l>Quod tua me vero, fili, Patrisque potestas</l> <l>Mortalem servare velit, subiecta paternis</l> <l>Imperiis, quidcumque meus praescripserit author, </l> <l>Non invita feram, cuius me legibus apto</l> <l>Ancilla: hac prima flagrant mihi viscera flamma. </l> <l>At vero, caelo et terris, prout didita semper</l> <l>Messiam te fama canet; quod viribus Orcum</l> <l>Pressisti et dura solvisti compede vinctos</l> <l>Isacidas, nostrum genus extremumque remotos</l> <l>Patris ad obsequium, consumpta labe vocasti</l> <l>Saxicolas; caelique aditus reserare beatos</l> <l>Quod divine paras servator, debita laudis</l> <l>Munera, cunctorum exilis tibi serva rependo. </l> <l>Quod crucis opprobrium passus, quod germinis ergo</l> <l>Corpus Adamei divino sanguine tinctus, </l> <l>Servitii crudele iugum, cervice reorum</l> <l>Abstuleris, scelerum domitor Ditisque superbi</l> <l>Victor (ab ignaro veniunt haec gaudia Iuda) </l> <l>Semper honos nomenque tuum tutique deinceps</l> <l>Servatae aeternum stabit tua gloria genti. </l> <l>Cuius nunc ego, terrigenum divine Redemptor,</l> <l>Auspicium leve, plus cunctis obstricta refundo.”</l> <l>Filius audivit dicentem et vertice prono</l> <l>Annuit effatis generosae matris, et ore</l> <l>Iucundus tacita tectum genetrice reliquit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>16.</head> <l> Tunc neque Messiam soliti observare sodales</l> <l>Ignorare suum poterant tellure recessum, </l> <l>Queis prior ipse locum apparens signavit et horam</l> <l>Qua Caelum subiturus erat, praesentibus una</l> <l>Se comitaturis olearum ad culmen amicis.</l> <l>Namque prius quam se divina potentia nati</l> <l>Numinis inferret caelo, cum matre fideles</l> <l>Bethaniam educit socios, visurus amatas</l> <l>Illius hospitio claras cum fratre sorores</l> <l>Servator; quas ille sui super aethera raptus</l> <l>Commonitas vicina iubet fastigia montis</l> <l>Actutum premere, excessu gaudere magistri,</l> <l>Virtutisque suae suprema exempla tueri.</l> <l>Is prior ante tulit gressum montisque laborem</l> <l>Moliri visus prior est, se donec amoeni</l> <l>Planitie clivi, suppressa in rupe locaret. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>17.</head> <l> Iamque propinquabat spatio quo Delius ultra</l> <l>Altius ire nequit. Nuruum comitata modesto</l> <l>Obsequio quoque mater adest, quo culmine montis</l> <l>Iam collecta stetit fratrum, studiosa magistri</l> <l>Posteritas; aliique, fides quos aequa vocatis</l> <l>Fratribus, instruxit rerum praeferre caducis</l> <l>Illecebris omni carituram fine salutem. </l> <l>Circumstant Messiam omnes; cui proxima stabat</l> <l>Dein grato amplexu, atque pari dignatus amoris</l> <l>Indicio socios, sublatus in aera, cunctos</l> <l>Prodigii novitate tenet, quibus ille levatis</l> <l>Ex alto formans bene signa precantia palmis,</l> <l>Nube levi tectus lucemque imitante vapore</l> <l>Aethereo saeptus, sese subducit amicis</l> <l>Luminibus, vacuo nequicquam haerentibus axi. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>18.</head> <l> At mater postquam tacito lustrasset Olympum</l> <l>Intuitu, spectare auras si forte secantem</l> <l>Posset adhuc sobolem; cum spes ablata videndi</l> <l>Tota foret nati, tunc primum a prole calentes</l> <l>Figit humi vultus: nati vestigia saxo</l> <l>Pressa videt. Neque enim prius illa retorsit ab alto</l> <l>Lumina, quam sobolem postquam spectare potestas</l> <l>Cassa fuit. Tunc signa pedum lacrymisque rigavit</l> <l>Et labris pressit vultusque in marmore fixit.</l> <l>Dicebatque: “Piae rupes, felicia saxa,</l> <l>Signa cavata mei servare valentia nati!</l> <l>Ah, potius: durae rupes, immitia saxa,</l> <l>Non potuisse mei magis igne liquescere nati </l> <l>Et tota in laticem verti! Tamen approbo vestram</l> <l>Duritiem, tanto quam conservare sub aestu</l> <l>Par fuerat, facti memorem qua redderet orbem, </l> <l>Iudaeamque male fidei reprehenderet iste</l> <l>Divinus, victura pedum per signa Viator.” </l> <l>Ut vultum replevit saxo, conversa per axem</l> <l>Lumina vibrabat Virgo spatiumque legebat</l> <l>Quod praepes secuit natus, suspensa suorum</l> <l>Fine simul serieque operum prolisque liquescens</l> <l>Et desiderio et voto. Sed deinde morantem</l> <l>Ne forte adverso sufferret pectore matrem</l> <l>Turba redux, sequitur Solymam sociale petentes</l> <l>Discipulos nuribusque piis stipata recedit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>19.</head> <l> Urbis ut augustae subiere fidelia muros</l> <l>Pectora, iucundi tectis communibus omnes</l> <l>Conveniunt et sueta terunt domicilia, panis</l> <l>Conscia conversi cenacula, dicta Sionis</l> <l>Stare iugo et celsas Davidis tangere turres. </l> <l>Hic media illorum genetrix divina, relictus</l> <l>In terris nati splendor, pupilla videntis</l> <l>A longe fidei; matrem quam dicere cuncti,</l> <l>Observare omnes soliti absentisque magistri</l> <l>Doctrina et virtus; sobolis promissa, beatum</l> <l>Expectare docet Flamen Natique potentem</l> <l>Sollicitare fidem votis donumque monebat.</l> <l>Inde fuit quod dena illis consumpta rogando</l> <l>Pollicitum caeleste dies auditaque crebro,</l> <l>Unanimi repetita sono, cui fecerat imus</l> <l>Pupillas manare calor, vox illa: “Paterni</l> <l>Flamma veni cordis veniensque a pectore nati</l> <l>Ardor ades, fax alma veni: promissa voluntas</l> <l>Numinis, accensâ servis illabere flammâ.”</l> <l>Vota Sioneis flagrabant talia tectis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>20.</head> <l> Laetus ab Eois decies sol prodiit undis, </l> <l>Occiduo toties mersisse sub aequore lassos</l> <l>Fertur equos, quando his pietas collecta Sionem</l> <l>Vocibus implebat: decimo lustraverat ortu</l> <l>Iam Solymam et porta tantum distabat Eoa,</l> <l>Quantum supremo medius quo fervet ab axe</l> <l>Delius: hic subito commota furentibus auris</l> <l>Alta domus tremere et ruere omnia visa repente;</l> <l>Atque improvisus vibratus ab aethere turbo</l> <l>Cum sonitu venit atque omnes pius occupat horror. </l> <l>Suspiciunt, iterum, atque iterum fragor intonat ingens.</l> <l>Aurae inter fremitum, tecti sub parte suprema</l> <l>Spectatis rutilare vident laquearibus ignes,</l> <l>Lumina vocales flammis referentia linguas.</l> <l>Obstupuere animis omnes; sed maxima Virgo</l> <l>Agnovit sonitum, voces linguasque facesque</l> <l>Praesentis sponsi et nati promissa notavit.</l> <l>Tum memorat: “Chari comites, advertite, quaeso,</l> <l>Quem casum portenta ferant: descendit Olympo</l> <l>Promissum Flamen, praesens est illius ignis. </l> <l>Nunc animos tanto, socii, componite dono!”</l> <l>Hic votis ardere omnes omnesque beati</l> <l>Flaminis accessum implorant: tum fusa per auras</l> <l>Lumina discretis linguas imitantia formis, </l> <l>Cunctorum capiti insidunt penetrantque calore</l> <l>Pectora: tunc omnes, fandi suprema potestas</l> <l>Spiritus, afflato memorique in mente reposto</l> <l>Cunctorum proprio populorum idiomate complet.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>21.</head> <l> At genetrix licet alma prius nec muneris huius</l> <l>Esset inops, neque erat peregrini idiomatis expers,</l> <l>Quam Coptus Phario audivit sermone loquentem, </l> <l>Praesepis venerator Arabs, quam sensit et Indus</l> <l>Voce sibi nota pandentem arcana iacentis</l> <l>In stipula verbi; tamen adveniente recentis</l> <l>Ad robur legis, divino Flamine, matris</l> <l>Largo possessas cumulavit faenore dotes. </l> <l>Haud aliter, fontis saturo quam si influat aethrae</l> <l>Lympha cado, cui servandi nullum extat inane</l> <l>Humoris spatium, positi variare liquoris</l> <l>Desuper adveniens, poterit nova gutta saporem, </l> <l>Non tamen efficiet, pleno quin vase redundet</l> <l>Humor, et in partes circum simul effluat omnes. </l> <l>Sic pariter Charitum iam pleno corde replevit</l> <l>Flaminis adventus MARIAM, divinior esse</l> <l>Quae poterat non plena magis: torrentior esse</l> <l>Sic poterat neque plena magis, ut Numinis illo</l> <l>Imbre superfuso flueret fieretque refusae</l> <l>Virgineae torrens non unus copia lymphae.</l> <l>Inde fuit quod linguarum flammaeque peractis</l> <l>Prodigiis, haurire dedit prior omnibus illa</l> <l>Divinos veri latices et fundere plenos</l> <l>Flaminis accepti rivos, praesentibus orsa</l> <l>Christicolis: quo fonte ipsi quos spiritus idem</l> <l>Afflavit, primi lymphas hausere sodales. </l> <l>Hac authore novae praeconia legis eadem</l> <l>Iussa tonare die: nati doctrina per omnem</l> <l>Intonuit Solymam; doctis praeconibus ipsa</l> <l>Officium fidae praestare valente Magistrae. </l> <l>Lux eadem summum, MARIA suadente litantem</l> <l>Vidit Discipulum Cepham; sibi credita primum</l> <l>Qui tunc supremae retulit mysteria cenae:</l> <l>Quae matri et reliquis positam cingentibus aram,</l> <l>Facta est partitio communis victima pane. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>22.</head> <l> Author erat fidei soboles; ea provida veri</l> <l>Illius sed mater erat, quae turgida lacte</l> <l>Pectora divino, nati quo cresceret orta</l> <l>Progenies, vitae certos deplebat ad haustus, </l> <l>Semper plena magis; cui Axe liquante perennes</l> <l>Affluxus Austri divini flamine, crevit</l> <l>Copia diffusae fidei per pignora mammae. </l> <l>Hac pendere omnes, rerum hac evolvere casus</l> <l>Auspice, Christiadum primos hac praeside patres,</l> <l>Ritibus ambiguis certas praefigere leges</l> <l>Consuetos, quodque illa tulit non vertere passos</l> <l>In dubium, auditas matris, pro Numine voces</l> <l>Amplexos, veri numquam cortina fefellit.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>23.</head> <l> Incertos tenuit patres variisque subegit</l> <l>Obniti primum arbitriis nova gentibus aucta</l> <l>Religio, poteratne rata pro lege vetustam</l> <l>Praeputii servare fidem? Senioribus anceps</l> <l>Consilium, nec qua Mosen ratione refigant</l> <l>Inveniunt. Pleno patrum librare senatu,</l> <l>Rem statuit princeps Cephas, cui matris ab ore</l> <l>Sed prius edocto placuit contraria Mosi</l> <l>Ingratos prohibens legis sententia cultros. </l> <l>Vox nati vox matris erat vocisque peritum</l> <l>Omnia complectens spirabat pectore Flamen.</l> <l>Denique mater erat nati cultoribus astrum,</l> <l>Quale Lycaonio libratum cardine puppes</l> <l>Respiciunt, vel quale Pharus Nilotica lumen</l> <l>Accendit; vel quod geminos ait esse pavescens</l> <l>Navita Tyndaridas, talis fuit illa parentis </l> <l>Virgineae pietas et opis secura potestas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>24.</head> <l> Hoc avidi videre omnes quod fama ferebat, </l> <l>Sed maius rumore ipso caeleste parentis</l> <l>Prodigium; cupidusque illam qui dictus ab igne</l> <l>Mysta (urbis, tulit Antiochi quae nomina regis)</l> <l>Aspexit, quando populos transivit et oras</l> <l>Terra Syrissa tuas; cum perrexisset in urbem,</l> <l>Dilecto sobolis peregre sociata sodali</l> <l>Mater Amazoniam, summa et caelestis Amazon. </l> <l>Sermonae prius urbs, Ephesi modo nomine dicta est.</l> <l>Hac visa Antistes proprii tunc nominis implens</l> <l>Mensuram, caeli flammis Ignatius arsit. </l> <l>Hanc Solymis, Graio veniens de litore iudex</l> <l>Intuitus, non mortali de stirpe creatam</l> <l>Dixisset, Pandionia sed Pallade maius</l> <l>Numen, Eleusinae matris cultumque Dianae</l> <l>Promeritam, suscepta Dei nisi vera doceret</l> <l>Credulitas non esse Deas. Quae si Dea non est;</l> <l>Divinae, dixit, Virgo sed proxima formae. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>25.</head> <l> Iam duplicem postquam Christus terrae ima reliquit,</l> <l>Lustra dabant numerum, verae queis lucis egenti</l> <l>Prima patrum voluit sudare industria Iudae.</l> <l>Sed fidei steriles animos praebere labori</l> <l>Exiguam, caeli quam ferret in horrea, messem,</l> <l>Cum spectaret amans Iudaeae cura, salutis</l> <l>Semina damnatis subtracta novalibus agros</l> <l>In resides, meliore volat dispergere frugum</l> <l>Proventu cultisque deos percellere saxis. </l> <l>Ante tamen quam diserta migraret Idume</l> <l>Messiae divina fides populisque remotis</l> <l>Suave daret vitii posita lethale prementis</l> <l>Libertate iugum, explorant materna fideles</l> <l>Consilia heroes securaque lumina poscunt.</l> <l>Illa sciens Nati imperium, superare iubentis</l> <l>Discipulos totum, qui circumfunditur orbe, </l> <l>Oceanum solisque vias Lunaeque meatus</l> <l>Voce sequi; vastosque iacens procul insula ponto</l> <l>Audiat hoc clamore Deum noscatque potentem</l> <l>Cunctorum authorem scelerisque piamina discat;</l> <l>“Ite viri,” dixit, “populoque inferte salutem</l> <l>Qui procul est caeloque graves praedicite messes!”</l> <l>Nec mora, conveniunt patres et sorte feroces</l> <l>Partiti populos, sua quisque beante calescit</l> <l>Regna replere fide convellere saxea Ditis</l> <l>Obsequia ignotoque orbem componere vero. </l> <l>Tunc MARIA suadente, parem quo sentiat omnis</l> <l>Terra sonum, ne divisis non aequus inesset</l> <l>Doctrinae sermo, caelesti Flamine docti</l> <l>Per data communem credendi symbola normam</l> <l>Expediunt, verae fidei quod symbolum aiunt. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>26.</head> <l> Iam tunc quisque suos meditari et volvere fines, </l> <l>Et terras versare animo: iam pectore ferri</l> <l>Intrepido medias, Christo quas addat, in urbes.</l> <l>Alter Achaemenias suspirat et alter Iberos,</l> <l>Armenias alius rupes et Caspia regna,</l> <l>Messagetas alter, saevos considerat alter</l> <l>Humano sine more Scythas: crudelibus optat</l> <l>Misceri Hircanis alius; metitur arenas</l> <l>Hic Lybicas; Indis, solioque sedentibus aureo</l> <l>Alter amat certare<note place="foot" n="*">824 certare : certere</note> sophis; examinat ille</l> <l>Maurorum attegias, nigros hic pectore versat</l> <l>Aethiopas Medumque alter iam tranat Hydaspem.</l> <l>Hic Nomadum populos rituque imbuta ferino</l> <l>Pectora, Niligenas alter Memphimque salutat. </l> <l>Hic Italas poscit gentes, huic Sequana cordi est. </l> <l>Riphaeos alter saltus amnesque volutat</l> <l>Bistonis ora tuos, Graiis ille incubat actis:</l> <l>Optataeque illis, coram quas cernere necdum</l> <l>Absentes poterant, veniunt ad somnia gentes. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>27.</head> <l> Postquam ferre fidem populis iam certus eundi</l> <l>Quisque parat, matrem accedunt humilesque precantum</l> <l>More petunt, natum maternis congrua votis</l> <l>Auxilia et iussis vires exposcere coeptis. </l> <l>Illa animos addit cunctis et Numine firmat</l> <l>Propitio, tantoque aperit non posse potentem</l> <l>Deesse operi natum, quos ille sequetur euntes. </l> <l>His hilares dolor invadit, quod nulla profectis</l> <l>Sors ultra matris promitteret ora tueri.</l> <l>Queis illa: “Ite, viri, me non meus ante relinquet</l> <l>Spiritus, extremi quam vos ex partibus orbis</l> <l>Collectos videam. Vestrum sed tardior unus</l> <l>Adveniet, summum tumulo facturus honorem, </l> <l>Me tamen haud visa, saxi licet author aperti.”</l> <l>Ille fuit Dydimus, quem tertia funeris Indo</l> <l>Vexit ab amne dies; cupidusque sepulta tueri</l> <l>Virginis ora, cavâ marmor grave sustulit urnâ,</l> <l>Christiadum praesente choro, sed matris inani</l> <l>Invento obstupuit saxo, signante superna</l> <l>Acceptis penetrasse animam domicilia membris.</l> <l>Postremum materna illis bene voce precata, </l> <l>Ferre iubet cunctis vitae praeconia terris. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>28.</head> <l> Prolis ab excessu senas augusta legebat</l> <l>Mater Olympiadas, quibus illa calente salutis</l> <l>Cunctorum affectu, caelestis imagine vitae</l> <l>Moribus expressa terrenos languida nexus</l> <l>Vivendique moras Nato succensa ferebat.</l> <l>Atque pedem filo veluti mordente ligata, </l> <l>Candida contendit pro libertate columba,</l> <l>Illa quidem mitis, neque vincula rumpere praeceps, </l> <l>Sustinet et mollis tolerat retinacula lini, </l> <l>Donec missa volet: talis mortale trahebat</l> <l>Exilium genetrix animumque gravantia talis</l> <l>Vincula sustinuit, donec spectare dedissent</l> <l>Terrea divinos reslouta vetantia vultus.</l> <l>Interea aeterni crescat quo gloria Nati</l> <l>Ardet inexpletùm, seu quos Synagoga premebat, </l> <l>Hortari ad robur, seu quos vis aegra timoris</l> <l>Impeteret, pressa mentis formidine stantem</l> <l>Virtutem suadere, pios vitamque calebat</l> <l>Formare ad mores: ea demum credita cunctis</l> <l>Numinis effigies verique serenus horizon. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>29.</head> <l> Tunc etiam cum plus oculis mortalibus absens</l> <l>Spectari nequiit natus tellure relictis, </l> <l>Visebat loca, progeniem referentia signis. </l> <l>Saepe etenim poenale iugum, fatale cruento</l> <l>Numinis excessu subiit visura theatrum. </l> <l>Quam dulces fudit lacrymas, quam dulcia fixit</l> <l>Oscula, divinum saxis memorantibus aestum!</l> <l>Inde sacras tumuli rupes montisque cavata</l> <l>Marmora, comprendi nimis impote mater adibat</l> <l>Affectu, Natique locum, rorantibus ultro</l> <l>Luminibus, genibus positis labrisque premebat. </l> <l>Fecundos oleae coles, nemora alta virentis</l> <l>Aeternùm, Tritoni tuae Diva innuba plantae, </l> <l>Ascensu tentare frequens, mirabile nati</l> <l>Impressum pedibus marmor duransque perenni</l> <l>Prodigium signo, vultu praesente legebat.</l> <l>Lustrales fluvii ripas, Iordanis arenas, </l> <l>Virgo memor prolis pressit monumenta vocatae</l> <l>A Patre delectae Sobolis, Paphiaeque volucris</l> <l>Effigie, lota Nati cervice morantis</l> <l>Flaminis, expendit meditans; gavisa sub illo</l> <l>Gurgite terrigenum noxas impune resolvi. </l> <l>Bethlemis stabulum, quod clam non nemo piorum</l> <l>Isacidum templo aequarat pretioque redemptum</l> <l>Excoluit factaeque nova sub lege fideli</l> <l>Visendum exhibuit, turbae celebrare quotannis</l> <l>Ingressu voluit Mater, brumalia quando</l> <l>Solstitia aeternum referebant paupere natum</l> <l>Hoc solem iacuisse specu tropicumque, parentis</l> <l>Virgineos habuere sinus, ubi fixit eundem</l> <l>Frigidus Aegoceros, astri cognomen inertis.</l> <l>Saepe etiam patrios voluit lustrare penates </l> <l>Et sacrae conclave domus, ubi Numinis Ales</l> <l>Nuntius assumpta iuvenilis imagine frontis</l> <l>Almum dixit Ave Verbique aeterna potestas,</l> <l>Humanae suscepit onus servile figurae. </l> <l>Hic memor illius, quo se sublime levavit</l> <l>Tunc animi excessus, viditque augusta Tonantis</l> <l>Ora patris viditque Patris quod ventre gerebat</l> <l>In propria Verbum forma, liquefacta labansque</l> <l>Pectore, divini vultus splendore calebat. </l> <l>Discipulis eadem culto mutata sacello</l> <l>Limina, pro mystis sortita libantibus aram </l> <l>Et Dominae simulacra suae, cui insidet ulnis</l> <l>Virgineis idem, qualem hic conceperat, infans. </l> <l>Hos mortalis adhuc maiestas matris honores</l> <l>Promeruit, quales humilis non passa fuisset</l> <l>Virgo sibi fieri, caelo nisi prodita gratae</l> <l>Iussa accessissent sobolis; quo Virgo suarum</l> <l>Auspicium laudum, quas tota perennè reponet </l> <l>Posteritas, fato necdum resoluta videret. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>30.</head> <l> Vitales genetricis adhuc morientia flatus</l> <l>Viscera captabant illamque Hebraea tenebat</l> <l>Praesentem tellus: condi<note place="foot" n="929">929 condi : candi</note> sibi templa petentem</l> <l>Quando Numantino surgens urbs clara sepulchro,</l> <l>Cui propria Augustus concessit nomina Caesar, </l> <l>Hanc simul aspexit: veteris quae gratia facti</l> <l>Vivit servatque lapis quem pressit, honorem. </l> <l>Hesperidas Christi siquidem praecepta docenti</l> <l>Una eademque potens – mirandum! – pluribus horâ</l> <l>Apparere locis Virgo, dedit ora tueri</l> <l>Hic sua; marmoreae stantem quam vertice pilae, </l> <l>Aspexit Zebedeo ortus genitore Iacobus. </l> <l>Huic etenim oranti fluvialis margine ripae,</l> <l>Quam Tartessiacis implens fecundat Iberus</l> <l>Dives aquis, alto vestigia figere saxo</l> <l>Visa parens (sed quo caeli sub climate caesum</l> <l>Marmor, adhuc nescit, qui illud caeleste fateri</l> <l>Gaudet Iber) teretem divinus praeco columnam</l> <l>Stare videt tollitque oculos saxumque prementem</l> <l>Calce, stupet MARIAM, geniis cingentibus almam</l> <l>Caelicolis matrem, cui circumfusus, Eois</l> <l>Maior erat Phoebi radiis, pro cyclade splendor</l> <l>Dein sobolis charum sic est affata sodalem:</l> <l>“En Iacobe mei, Solymis prout ante ferebam, </l> <l>Polliciti completa fides: potiore novatam</l> <l>Tellurem cum messe coles, tibi nostra daturum</l> <l>Lumina promisi: qui te modo sustinet, hic est</l> <l>Plus reliquis fecundus ager fideique receptae</l> <l>Virtutisque ferax, mea quem materna fovendum</l> <l>Suscipiet pietas aderitque ad vota potestas. </l> <l>Quare age, in hoc ipso, quo me tua lumina cernunt</l> <l>Stare loco, victura meis altaria sacris</l> <l>Attolle et mollire domum qua cinge faventes, </l> <l>Propitiasque meum nomen celebrantibus aras.”</l> <l>Dixit et ascensu nubis non visa recessit.</l> <l>Hinc vehemens hac matre calet telluris Iberae</l> <l>Religio, cui ipsa datum non segnis amorem</l> <l>Mater, opis vacuo numquam calet imbre referre. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>31.</head> <l> Non Solymaea modo illius praesentia certum</l> <l>Auxilium contenta fuit protendere fidis</l> <l>Christicolis: aequor donorum prodiga sulcat.</l> <l>Illa feras Asiae gentes invisit amato</l> <l>Discipulo comes et subiit Latoidos aris</l> <l>Famosas Ephesi turres, cui sanctius illa</l> <l>Condita Virgineae starent delubra parenti, </l> <l>Quam venatrici voluit quae stare Dianae</l> <l>Cassa fides: templis tamen hic praesaga colendam</l> <l>Signabat puram Virgo Latonia matrem. </l> <l>Hospitis urbs vero tantae dignata benigno</l> <l>Accessu tantique memor non deses honoris</l> <l>Posteritas, pleno patrum acclamante senatu,</l> <l>Verbiparam, stabili dixit pro laude, parentem,</l> <l>Numinis hanc matrem postquam non posse vocari,</l> <l>Haeretico fremuit praesul Bizantius ore.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>32.</head> <l> Postquam Asiae gentes Ephesumque piasset inani</l> <l>Saxorum cultu, populisque ad vera subactis</l> <l>Dogmata constantes fidei pastoria patrum</l> <l>Servaret doctrina greges; quae singula matris</l> <l>Auxilio, princeps volucrum quem denotat ales</l> <l>Discipuli labor absolvit; praesaga suorum</l> <l>Fatorum genetrix Natumque secuta vocantem,</l> <l>Versa Sioneis reddit vestigia tectis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>33.</head> <l> Excipit Ionios Ephesus Sarmonia fluctus, </l> <l>Audaces pelagi tuta statione carinas,</l> <l>Aegeas Lytiasque gravi sub merce procellas</l> <l>Sulcantes servare potens, implere paratas</l> <l>Assyrios Austri primo sub flamine portus.</l> <l>Hinc Solymam reditura parens augusta per altum</l> <l>Ire parat; quam puppe sequi, qui stipite fixae</l> <l>Successit soboli natus, non degener unquam</l> <l>Materni lateris comes et collega calebat. </l> <l>Virginis haec proles, proprio quam funere Phoenix</l> <l>Aethereus matri moriens ardensque reliquit. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>34.</head> <l> Tempus erat, non quod nigris Aquilonibus undas</l> <l>Asperat Aeolisque tumentia flatibus ora</l> <l>Solvit hiems. Ver illud erat, sollemnia mortis</l> <l>Festa triumphatae, cum sub iuga missus Averni</l> <l>Maereret princeps perque annua sacra teneret</l> <l>Victoris memores Messiae gloria gentes. </l> <l>His Ephebi sacris mater sollemne peractis, </l> <l>Aequoris Ionios meditans rate vincere fluctus, </l> <l>Legit Ioannem socium pluresque relinqui </l> <l>Nolentes, materna omnes quos traxerat oris </l> <l>Gratia, Discipulum patrem MARIAMque secuti,</l> <l>Praeponunt patriis pelagi discrimen arenis. </l> <l>Sed nullum discrimen erat, queis praefuit illa</l> <l>Virgo maris Regina potens; qua praeside tutum</l> <l>Naufragiis damnata dabant quoque caerula litus. </l> <l>Quos<note place="foot" n="*">1015 Quos : Quas</note> Asiae vero gentes Ephesusque superba</l> <l>Sortitique fidem populi, pro matre deinceps</l> <l>Mortali numquam spectanda lumine, luctus, </l> <l>Quos gemitus fudere, volet qui discere, matris</l> <l>Ponderet excelsae dotes, concessit amoris</l> <l>Cui simul augustum natura et gratia sceptrum. </l> <l>Haec Solymae iam visa redux, velut aethere lapsum</l> <l>Suscipitur sidus, cuius splendore subactae</l> <l>Pallentes animarum umbrae quas caeca premebat</l> <l>Effuso Synagoga metu, dare docta pusillae</l> <l>Ad fidei stragem, poenas, ludibria, mortes. </l> <l>Hac siquidem praesente calor pressique fatiscens</l> <l>Crevit amor veri, cui tunc nova praebita virtus</l> <l>Supra Moseas rutilum caput extulit umbras. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>35.</head> <l> Quatuor et denis vivens expleverat altam</l> <l>Aetatem lustris, non impletura sequentem</l> <l>Mater Olympiadem, cum succedente propinquo</l> <l>Vincula flagrarent rumpi vitalia fato.</l> <l>Iam prope stabat atrox, rabidam quo poscat Idumen</l> <l>Ad meritas, Nemesis, Christi pro funere poenas,</l> <l>Sanguineo mala saeva minans armata flagello:</l> <l>Iamque potens belli divini sanguinis ultor</l> <l>Surgebat Romae princeps, Solymaea Latinis, </l> <l>Perfidiam ulturis subiturus moenia signis. </l> <l>Spectaret Latias, urbi Temploque vocatas</l> <l>Ne caeli Regina faces coetusque suorum</l> <l>(Quisque fuit, pietas haesit cui vera) clientum</l> <l>Sollicitam pro matre gerens aeterna Tonantis</l> <l>Immensi soboles fidaque propagine curam,</l> <l>Sacrilega tellure monet migrare propinquo</l> <l>Immeritos plecti excidio bellique ruinis,</l> <l>Felici statuit matrem subducere letho. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>36.</head> <l> Quae fuit haec lethi species visque ultima corpus</l> <l>Exanimans? Qua tabe peti morboque resolvi</l> <l>Hanc decuit? Num febris edax absumpserat aegra</l> <l>Viscera lethalique artus extinxerat igne?</l> <l>Num stomachi dolor, aut lateris pleuritide costas</l> <l>Pressit et iliacum vexans praecordia virus?</l> <l>Virgineos petiit nephritis barbara lumbos, </l> <l>Aut sua convulsi traxerunt funera nervi? </l> <l>Omnibus his nato damnatis iudice morbis, </l> <l>Nulla fuit tantae, membrorum visa parenti</l> <l>Apta lues: neque enim laedi materna probabat,</l> <l>In sua caelestis vertit quae viscera, Natus.</l> <l>Nullam intemperiem morbi sentire decebat</l> <l>Membra, mali istius radice carentia, culpâ.</l> <l>Divinos meruit verti qui sanguis in artus,</l> <l>Quae ratio livore petet purumque cruoris</l> <l>Virginei subiget quae lex tabescere florem?</l> <l>Nec sua tergeminas lassabant licia divas</l> <l>Nullaque Virgineis inerant fastidia filis. </l> <l>Quin etiam, fatis quod se didicisse ferebant, </l> <l>Nullius hanc morbi ruituram funere, semper</l> <l>Hoc versare datum credunt sub pollice stamen. </l> <l>Hac maestae non lege deae, quod staminis esset</l> <l>Aurea materies, series fili aurea, qualis</l> <l>Non fuit ulla hominum; siquidem tunc aethere lapsa</l> <l>Aurea Phryxeae pecudis de vellere lana</l> <l>Implebat sine more colum: qua sorte sorores</l> <l>Iucundae, pensis hilares filisque vacabant. </l> <l>At non Taenaridum fuerat laus ista sororum</l> <l>Aureas exonerare colus Phryxeaque lanae</l> <l>Cocyti nigris deducere vellera fusis,</l> <l>Sed Charitum fuit iste labor, queis parte serena</l> <l>Aethereis Eoi iussis considere, Numen</l> <l>Augustae matris vitalia pollice fila</l> <l>Caelesti torquere dedit; quo munere<note place="foot" n="*">1081 munere : numere</note> factum est, </l> <l>Solum virgineos numeraret gratia soles.</l> <l>Ut sensere autem missae de corpore tempus</l> <l>Advenisse animae, ferro cunctante resecti</l> <l>Divisa in calathos glomerarunt licia fili. </l> <l>Atque ea tergeminae cum sufficientia pallae</l> <l>Stamina torta vident, Charites velamina texunt</l> <l>Hinc tria; Virgineoque ornant se velleris auro. </l> <l>Unde ipsi Euphrosynae, Aglaiae, blandaeque Thaliae,</l> <l>Phryxeae accessit non simplex gratia lanae. </l> <l>Quanta parens! Cuius filum vitale venustus</l> <l>Fit Charitum ornatus: quarum caelestis origo</l> <l>Et decor effulsisse isto de stamine gaudet. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>37.</head> <l> Post ubi morborum quaevis apparuit impar</l> <l>Et non digna animam membris extrudere tabes</l> <l>Virgineam; carnis vitales rumpere nexus</l> <l>Dignior, illa suo resecandi vincula telo, </l> <l>Iussa capit divinus Amor, par funeris author.</l> <l>Is licet in matrem rutilas vibrare sagittas</l> <l>Assiduus, iactis plenam exornasse pharetram</l> <l>Visus erat telis, MARIAE quae corda petebant</l> <l>Necdum morte tenus. Maior tamen omnibus una</l> <l>Postremùm restabat adhuc, sine funere numquam</l> <l>Pectora divinae subitura parentis, arundo.</l> <l>Haec ea cuspis erat, quae sola immane profundum</l> <l>Ac medium tetigit divini pectoris ardens</l> <l>Centrum, ubi supremo saturata ardore, stupendo</l> <l>Incaluit flammarum aestu, quo solvitur omnis, </l> <l>Cera velut, commixtae animae cum corpore nexus. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>38.</head> <l> Sed prius extremo MARIAE quam funus ab arcu</l> <l>Missa sagitta daret, Numen fatalis adesse</l> <l>Deliquii voluit testes tumulique paratos</l> <l>Officio caros moriturae matris alumnos;</l> <l>Gentibus aetherei danda pro lege Magistri</l> <l>Ultima regnorum passos divortia fratres.</l> <l>Aligeris data cura, procul Iordane profectos</l> <l>Praecones fidei Solymaeis reddere tectis</l> <l>Ignaros quo fata vocant modicaque diei</l> <l>Parte per immensos aethrae transferre meatus. </l> <l>Confestim non segne leves penetrare remotos</l> <l>Immani spatio populos, caelestibus acti</l> <l>Imperiis abeunt genii verique satorem</l> <l>Quisque suum, sed non una regione repertum</l> <l>Nube tegit raptumque solo et denso aere septum</l> <l>Sustulit et campos felix transire liquentes,</l> <l>Exonerat gravidam Solymaeo in pulvere nubem.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>39.</head> <l> Praescia fatorum genetrix, cui nuntius Ales</l> <l>Iam tempus fluxisse tulit, quo iussa caducas</l> <l>Terrigenum tolerare vices; modo florida semper</l> <l>Caelica Reginae titulo sibi debita pandi</l> <l>Atria dicebat: flamma maiore liquescens</l> <l>Amplexum Nati voto crescente petebat. </l> <l>Iam quoque sidereus postremi praevia teli</l> <l>Spicula vibrabat MARIAE ferientia pectus</l> <l>Arcitenens; membrisque sacro languore solutis</l> <l>Virgineos spondae lethali affixerat artus. </l> <l>Nixa thoro genetrix, omnis vi libera morbi, </l> <l>Uno animi languore labat flammisque liquescit</l> <l>Numinis: his facibus, vitae fugientis agonem</l> <l>Dum peragit, totam moriens illustrat arenam. </l> <l>At quia divelli membris, prius illa sciebat</l> <l>Luctantem non posse animam, quam prolis amatae</l> <l>Discipuli, sparsi regnis, fatale cubantem </l> <l>Atque una extremo consumi ardore viderent. </l> <l>Illa venire viros optat terrisque serendae</l> <l>Doctrinae heroum vultu praesente resolvi.</l> <l>Adveniunt multumque prius caeleste stupentes</l> <l>Consilium, quod eadem immane absentibus hora, </l> <l>Nota daret Solymae fratrum simul ora tueri;</l> <l>Cuncti adeunt matris limen stratoque repertam</l> <l>Divino languore premi, prono ore salutant. </l> <l>Illa altum pupillae acie purisque vibratis</l> <l>Luminibus, veluti fatum complentibus omne</l> <l>Discipulis lethi iaculum finale rogaret;</l> <l>Fixa polo siluit: placidis dein vocibus usa</l> <l>Et vultum conversa, omnes ex nomine caros</l> <l>Ad sua submissos appellat funera fratres, </l> <l>Atque ait: “Est gratum, o socii, Natique propago</l> <l>Fida mei, quod vestra animi virtute levari</l> <l>Iam moritura queam et pulchro sudore madentes</l> <l>Aspiciam sparso fidei pro semine frontes. </l> <l>Me natus migrare iubet fatique supremas</l> <l>Expecto vires: vos prout coepistis, opimas</l> <l>Durate ad messes: vestri praeclara laboris</l> <l>Natus erit merces.” Tentabat dicere plura,</l> <l>Sed tacuit: quam tunc graviore sagittifer Ales</l> <l>Accendit iaculo, medio quod pectore fixit. </l> <l>Tunc languere magis Virgo labefactaque amoris</l> <l>Vulnere dissolvi et contortae cuspidis igne</l> <l>Deficere extremoque oculos componere fato.</l> <l>Postremi necdum fuit ista potentia teli, </l> <l>Tunc lacrymis peregrina patrum praesentia matrem</l> <l>Invocat et donec poterat sentire loquentes, </l> <l>(Hoc potuit sed morte tenus) se quisque potenti</l> <l>Insinuat Charitum Dominae fideique labores</l> <l>Commendat precibus migrantis in astra patronae. </l> <l>Annuit illa patrum votis spondetque futuram</l> <l>Interpellato memorem ad suffragia nato.</l> <l>Illi plura loqui matrique audire calenti</l> <l>Quisque suas, almae quas prolis in horrea messes</l> <l>Intulit, effari: sacro quae regina lavacro</l> <l>Abluit, ut gemino, quo sol oriturque caditque</l> <l>Litore, utroque velut, superum qui sustinet orbem, </l> <l>Cardine, divini pateant praeconia veri, </l> <l>Exurgatque datum caeli cum faenore semen. </l> <l>“Immansuetae” aiunt, “posuere ferocia gentes</l> <l>Corda volente Deo princepsque propago quietum</l> <l>In nos suspiciunt animum subdique volentem. </l> <l>Et quamvis rabidus pia crescere semina Pluto</l> <l>Immisso terrore vetat prohibetque calentes</l> <l>Igne suo everti peregrinis legibus aras,</l> <l>Nequicquam tamen ille furit desertaque sacra</l> <l>Impia fert casso Stygius livore satelles. </l> <l>Iam Christum vox multa sonat: veneratur IESUM</l> <l>Indus, Iber, Samothrax, Auson, Scytha, Parthus, Achaeus,</l> <l>Medus, Achaemenius, Maurus, mutator Eoae</l> <l>Mercis Arabs, Colchi, Brachmanes, Susa, Canopus. </l> <l>Iamque tui famuli, genetrix, Tiberimque Tagumque</l> <l>Eridanum, Euphratem, Rhodanum, bibimusque ruentem</l> <l>Amne Tigrim; Colcho Eoum cum Phaside Gangem, </l> <l>Nomine gaudentem duplici libavimus Istrum, </l> <l>Et septemgemini numeravimus ostia Nili,</l> <l>Saxosumque sonans Hypanis iam suavia nati</l> <l>Sub iuga, iam Tanais, iam barbarus ivit Araxes,</l> <l>Quique sitim nostris oppressit faucibus amnis, </l> <l>Lustrandis eadem successit gentibus unda.”</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>40.</head> <l> Laeta fide properâ populorum laetaque patrum</l> <l>Fecundo sudore parens, tulit ore sereno,</l> <l>Ut potuit languorque sacri permisit amoris</l> <l>Aethereo lectas veri de semine fruges. </l> <l>Paupere compositam strato, dum quisque relatis</l> <l>Solatur fidei palmis memorantque salutis</l> <l>Felix auspicium positumque volentibus ultro</l> <l>Suave iugum populis, MARIAM nova vota fatigant.</l> <l>Ardebat cui prolis amor, sub pane latentem</l> <l>Expetiit natum, summi felicia fati</l> <l>Gaudia: suscepit Cepha praebente morantem</l> <l>Sub dapis effigie sobolem; velata sed uni</l> <l>Non erat hic soboles matri, cui vera remoto</l> <l>Exhibita est facies velo aeternumque vocantis</l> <l>Ad solium, audivit verba invitantia Nati. </l> <l>Vix dape consumpta, iaculum fatale coruscat</l> <l>Caelicus Arcitenens matrisque in pectore figit</l> <l>Fervidus atque animam membris exire lacessit. </l> <l>Tunc simul extremus MARIAM liquefecit amoris</l> <l>Impetus et purae dissolvit vincula carnis. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>41.</head> <l> Praesto erat hic Natus matremque ad pectora stringit</l> <l>Corporis immunem; circumdat lumine numquam</l> <l>Occiduo, quo sideream fulgere decebat</l> <l>Reginam amplexuque tenet; neque copia deerat</l> <l>Magna ministrorum MARIAE paeana canentum. </l> <l>Tum subito natus, prius ad rutilantia stellis</l> <l>Sublimem quam regna ferat, terrae abdita pandit, </l> <l>Aligerum famulante choro: patefecit Averna</l> <l>Reginae subitura iugum Ditisque superbi</l> <l>Mancipia, in leges Dominae ventura retexit. </l> <l>Hic Stygius trepidare metu MARIAMque vereri</l> <l>Increpitus, tenet ora Draco matrisque subactus</l> <l>Imperiis, ausus contra nihil hiscere, spumat</l> <l>Ad rabiem pressoque oris labra torquet hiatu.</l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>42.</head> <l> Lustrales pariter flammas et patris amatos</l> <l>Ostendit manes, non parvo errata calore</l> <l>Tenvia reddentes, donec vis ignea totum</l> <l>Absumat quod labis inest caeloque reponat. </l> <l>Carceris istius matrem dedit esse potentem</l> <l>Mox etiam natus, tali sermone locutus: </l> <l>“En genetrix dilecta, audit quoque flammea leges</l> <l>Ista vorago tuas: poenis exolvere mentes</l> <l>Te penes est, quacumque petes, modo siqua voluntas</l> <l>Est tibi, vel plures animas hoc carcere solvi, </l> <l>Posce, parens.” Harum genetrix miserata dolores, </l> <l>Supplicis in morem placida sic voce requirit:</l> <l>“Nate, peto cunctos.” “Cunctos dabo” filius inquit,</l> <l>“Et tota ad Patrem turba haec captiva volabit.”</l> <l>Tum subito Aligeris iussa excipientibus infit:</l> <l>“Ite, leves genii, flammisque exolvite mentes, </l> <l>Lustralis quas poena tenet: satis igne piata</l> <l>Haec quoque materno lux accessura triumpho</l> <l>Laeta adsit caramque sequens petat astra patronam.” </l> <l>Nec mora; flammivomo genii captiva profundo</l> <l>Agmina deducunt vacuantque gementibus antrum</l> <l>Terrigenis, rutili actutum qui luce beata,</l> <l>Aeternas grates, facti pro laude rependunt. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>43.</head> <l> Interea laeto matris nil triste profati</l> <l>Occubitu socii, cui nil lugubre timeri</l> <l>Fas erat, immensum norant cui natus honorem</l> <l>Reginae et solium caeli sublime dedisset, </l> <l>Sed matrem celebrare omnes matremque vocare</l> <l>Solliciti, summa funus pietate procurant. </l> <l>Tangere quisque manu, aut casto minus ore tueri</l> <l>Depositum caeleste timet; diffusa per artus</l> <l>Tanta erat exanimes maiestas, tanta decoris</l> <l>Gratia Virgineique sacros spirantis amores</l> <l>Corporis exundans fulgor mirandaque vultus</l> <l>Nativa Charitum residens in sede venustas. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>44.</head> <l> Palladiae frondis gaudet qui nomine collis, </l> <l>Molliter acclivi radice extendit aprico</l> <l>Se Solymam versus spatio, quo stabat avitum</l> <l>Exanimo cineri et MARIAE pro funere marmor. </l> <l>Constituunt illo matrem componere saxo</l> <l>Discipuli patresque ipsi dare colla beatis</l> <l>Artibus exoptant; quorum tot plena triumphis</l> <milestone unit="page" n="510"/> <l>Canities, palmis fidei laurisque superba</l> <l>Tempora, maternum certant producere funus. </l> <l>Qui mox fronte sitis tot lauri umbrata corallis, </l> <l>Virgineo subdunt Victores colla feretro. </l> <l>Dicite quae tanto splendore elata potestas, </l> <l>Maiestasque fuit? Portare cadavera regum, </l> <l>Par ubi vel virtus, vel apex certavit honoris, </l> <l>Qualis erat, dum colla humili praebere calebat</l> <l>Numinis ancillae, divini purpura caetus? </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>45.</head> <l> Finierat castos ritus complexa sepulchri</l> <l>Religio; revoluta sacros iam texerat artus</l> <l>Petra; sui meliore parens cum parte, profundo</l> <l>Telluris gremio, aeternum Plutonis averni</l> <l>Imperium, Nato sceptrum praebente teneret. </l> <l>“En tibi, mater” ait Natus, “iam subdita parent</l> <l>Tartara; nobilior titulo tibi debitus aequo, </l> <l>Poscit honor solii reginam: proxima Patri</l> <l>Et mihi, stat rutilis sedes instructa pyropis, </l> <l>Quem genitor tibi, supremum testatus amorem, </l> <l>Sessurae caelo aptavit, fulgentior ipso</l> <l>Sole thronus, quo te genetrix modo postulat almus</l> <l>Ipse sedere Pater superosque capessere fasces.</l> <l>Nec melior pars una tui discreta caducis</l> <l>Artubus astra petet; surget pars altera, menti</l> <l>Aeterna compage comes; nec differo nexum:</l> <l>Protinus acceptis venies ad sidera membris.”</l> <l>Tum subito Styge deserta, sublime volantes,</l> <milestone unit="page" n="511"/> <l>Divina cum prole parens caelique ministri</l> <l>Aligeri, simul immodico lustralis Averni</l> <l>Agmine (materno spolio) penetrante latentis</l> <l>Adversos terrae silices et viscera dura, </l> <l>Deveniunt Solymam laeti acceduntque sepulchri</l> <l>Virginei marmor; tumuloque iacentia matris</l> <l>Membra vident, sine tabe, animam expectantia membra.</l> <l>His subito Natus mortem depellit et artus</l> <l>A fato resides vitali lumine complet </l> <l>Atque prior matrem caeli ad sublimia tollit. </l> <l>Nec mora, perpetuas regni acceptura coronas, </l> <l>Tota simul, revocato animae cum corpore nexu, </l> <l>Lustrali pariter flammarum ardore solutis</l> <l>Spiritibus comitata piis, resonante per omnes</l> <l>Aetheris augusto genetricis nomine tractus,</l> <l>Sidereas Virgo volat exaltata per auras. </l> <l>Mox Patris amplexu felix lucisque recepta</l> <l>Immensae solio superos vidit altior omnes,</l> <l>Donorum Charitumque potens regina, levandis</l> <l>Terrigenûm, matris sensu studiosa ruinis,</l> <l>Naturae imperium, caeli ac telluris amores, </l> <l>Augustae nomen, fasces et culmen adepta. </l> </div> <div type="poesis-caput"> <head>46.</head> <l> Haec tibi Pieridum modulatâ celsior omni</l> <l>Laude Parens, quae nostra rudi fuit ore Thalia</l> <l>Ausa loqui, si digna tuo sunt lumine, prona</l> <milestone unit="page" n="512"/> <l>Fronte fero: tibi conatu sudavimus isto. </l> <l>Imparis ingenii damnet si parva laborem</l> <l>Gratia, nil moror: affectu sperare faventem</l> <l>Te Dominam, grandi non mentis acumine prodest. </l> <l>Istud erat quod respexit Iesseidos author.</l> <l>Id vero quo nunc, Genetrix, te respicit, hoc est:</l> <l>Ut sibi supremis placidum sit habere Tonantem</l> <l>In fatis: tua si numquam mortalibus anceps</l> <l>Est pietas, crepero non sit sub agone potestas</l> <l>Mollior, extremae sit vis tua laurea luctae.</l> <l>Hoc voveo, et voti qui et vitae terminus esto.</l> </div> <trailer> <emph>Ad omnipotentis Dei et purissimae Virginis Matris MARIAE, numquam satis laudatae, honorem.</emph> </trailer> <trailer>FINIS.</trailer> </div> <milestone unit="page" n="nnn"/> </body> </text> </TEI> Vicic, Kajetan (?-ante 1700) [1700]: Jesseidos libri XII, editio electronica, 13523 versus, verborum 84448, ed. Gorana Stepanic [genus: poesis - epica] [numerus verborum] [vicic-k-jess.xml]. |
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.