Caput XVI / DE REVELATIONIBVS CAELESTIS BEATITVDINIS

Immensam quidem et inenarrabilem esse gloriam illam sanctorum quoque nobis exempla certis manifestisque argumentis ostendunt.

Iacob in quiete scalam uidit de terra ad cęlum usque extensam angelosque per eam ascendentes ac descendentes. Vidit Dominum scalę innixum sibique benedicentem et euigilans ait: Vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam! Simulque obstupefactus: Quam terribilis est — inquit — locus iste! Non est hic aliud nisi domus Dei et porta cęli! Somnians ergo imagines menti oblatas uidit, et tanta demum admiratione correptus fuit. Quid, si beatos spiritus et inuisibilem Deum, non in imagine, sed in ueritate, in qua ab iis, qui in cęlesti regno sunt, uidentur, conspexisset?

Idem cum uiro luctatus marcescente, tacto ab eo foemoris neruo claudicauit. At ubi in uiro Deum agnouit, gloriatus est dicens: Vidi Dominum facie ad faciem, et salua facta est anima mea. Contempsit exteriorem corporis lęsionem, dum ex pręsentia Dei intus in mente exultat dumque animę salute lętatur, non sensit detrimentum. Sed quanto magis tunc exultasset, si claram, non adumbratam faciem Dei uidisset et salutem tam animę quam corporis perpetuam perennemque fuisset assecutus.

Moysi Dominum in flamma rubi apparuisse legimus atque ad se accedenti dixisse: Non appropies huc! Solue calciamentum de pedibus tuis! Locus enim, in quo stas, terra sancta est, et ego sum Deus patris tui, Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Iacob. Expauit ille tanti nominis

-- 3-616 --

horrore perculsus nec iam aspicere flammam audebat, ad quam ausus fuerat accedere. Quam magna igitur cęlicolarum felicitas, quibus nec accessus denegatur nec uisionis diuinę fruitio subtrahitur!

Sub aliis quoque creaturarum formis latens Creator Moysi apparebat et, ut testatur Scriptura, loquebatur ad eum facie ad faciem, sicuti solet loqui homo ad amicum suum. Et tamen ad ipsum Moyses: Si inueni gratiam in conspectu tuo — inquit — ostende mihi faciem tuam, ut sciam te et inueniam gratiam ante oculos tuos! Et iterum: Ostende mihi gloriam tuam! Quibus uerbis indicauit, tametsi figuram ignis aut nubis cerneret et inde uocem emissam audiret, non tamen se faciem illam uidere, quam in paradiso beati uident. Unde respondit Dominus: Non poteris uidere faciem meam. Non enim uidebit me homo, et uiuet.

Post hęc Moyses de monte Synai descendens, cum ad populum uerba faceret, apparuit (sicut scriptum est) facie cornuta ex consortio sermonis Domini. Ea cornua quosdam lucis radios fuisse exponunt. Et Apostolus gloriam uultus eius appellat, qua luce ita illorum, ad quos loquebatur, uisum pręstringebat, ut nisi uelatus aspici non posset. Et si tantus glorię splendor in hominis adhuc mortalis uultu effulsit, quanto fulgentiores futuros putamus uultus eorum, qui induent immortalitatem, qui non momentanea et brevi, ut olim Moyses, sed perpetua et ęterna mansione cum Deo erunt et faciem, quam ipse uidere non poterat, clare aperteque spectabunt.

Sunt tamen quidam, qui Moysi Deum clare et secundum naturam suam quandoque apparuisse asseuerent, ex eo quod dicitur: Palam, et non per ęnigmata et figuras Deum uidet. Dictum est autem, non quod Dei essentiam uiderit, sed quod colloquiis eius usus sit simplicibus et apertis, non per somnium neque per ambages uerborum aut res aliud quam ostendunt significantes, ut tanto cęteris prophetis pręlatus uideatur, quanto minus obscura oracula meruerit accipere.

Helias curru igneo per turbinem in cęlum raptus uideri potuit beatus, quoniam non est morte solutus, ne sicuti

-- 3-617 --

cęteri omnes ante Saluatorem ad inferna descenderet. Sed quanto illi beatiores erunt, qui resumpto corpore obuiam Christo in aera rapiendi sunt, nec*corr. ex ne ut ille per turbinem, sed per resurrectionis gloriam, nec ut ille in cęlum, sed supra cęlum, nec ideo beati futuri, quia ad inferna non descendent, sed quia diuino semper fruentur conspectu. Vis nosse, quantum inter se differant? Et ipsi in fine moriendum est Antichristo perimente, deinde resurgendum Christo resuscitante, ut ad solidam hanc, de qua loquimur, consummatamque perueniat felicitatem.

Ezechiel propheta uidit super firmamento sedentem in throno et, cum multa alia, quę uiderat, enarrasset, postea intulit: Hęc uisio similitudinis glorię Domini. Quantę autem admirationis quantiue mysterii sint ea quę uidit, legere possumus, explicare non possumus. Et si tam stupenda glorię similitudo, qualis, quęso, ipsa gloria? Et si similitudinem uidens territus, ut ipse fatetur, cecidit in faciem suam, quomodo sustinuisset eius, qui sub illa similitudine latebat, maiestatis conspectum? Nisi forte eodem spiritu confirmatus, qui iacentem errexit, de quo ait: Et ingressus est in me spiritus et statuit me supra pedes meos. Ex quo coniectare libet, quanto illi fortiores sint, qui gloriam ipsam uidentes exultant, si hic similitudinem tantummodo eius uidens tam uehementer timuit.

Porro, ut iam perfectioris gratię utamur documentis, ipse Dominus noster Iesus Christus coram Petro et Iacobo et Ioanne in monte transfiguratus refulsit, ita ut splendorem illius cernentes futurę beatitudinis dulcedinem degustarent et bonum est nobis hic esse dicerent. Nondum plene gloriam eius uidebant, sed tantum quoddam glorię simulacrum. Et tamen, ubi ipsum sic coruscantem uiderunt, ibi cum ipso quamprimum permanere exoptarunt. Moysen et Heliam circa eum stare conspiciunt et ecce, quos nunquam antea uiderant, diuino fulgore mentem illuminante agnoscunt. Exclamat Petrui: Domine, si uis, faciam hic tria tabernacula: tibi unum, Moysi unum et Helię unum. Cur

-- 3-618 --

quartum sibi fieri non petiit? Quia sub eodem tabernaculo cum Domino habitare concupiuit, cuius aspectum tantę suauitatis esse persensit. Sed cur ab eo Moysen et Heliam seducebat? Ut ostenderet sufficere sibi solum Christum. Cęterum, ut imbecillitatem humanę naturę agnoscamus, nubis lucidę superuentu et de nube diuinę vocis sono conterriti apostoli, in faciem conciderunt. Maiora itaque restabant, quę nondum sustinere poterant et quibus nunc gloriosi fruuntur.

Christum tamen cum glorię suę sublimitate Stephanus, primus martyr, ante uitę finem uidisse creditur. Sic quippe de illo legimus: Cum esset plenus Spiritu sancto, intendens in cęlum uidit gloriam Dei et Iesum stantem a dextris Dei et ait: Ecce uideo cęlos apertos et Filium hominis stantem a dextris uirtutis Dei. Plenus igitur Spiritu sancto sit oportet, qui uult uidere Christi gloriam. Cuius uisę iocunditate captus Stephanus, cum lapidaretur, non, ut mortem euaderet, orauit, sed ut per mortem cum Christo uiuere inciperet, dicens: Domine Iesu, suscipe spiritum meum!

Paulus quoque apostolus gloriam Dei uidisse creditus, sed ad tertium usque cęlum raptus, idque utrum in corpore an extra corpus sibi contigerit, nescit. Et cum ita sit, manifestum est ad uidenda, quę uidit, et audienda, quę audiuit, non sensibus corporis usum, sed alio quodam sensu longe puriore diuinioreque. Et audiui — inquit — arcana uerba, quę non licet homini loqui. Profecto, si aure audisset, et lingua eloqui ualuisset. Sed supernę glorię bonum maius est, quod ut iis instrumentis aut percipi queat aut exprimi possit.

Ioannes in Apocalypsi se in cęlo fuisse testatur, non tamen cum corpore, sed in spiritu. Ibi uidit sedentem in throno, uoces audiuit, sensit tonitrua, lampades conspexit et quatuor animalia Deum laudantia et uigintiquatuor seniores, honorem officiumque deferentes sedenti in throno. Vidit sanctam ciuitatem Hierusalem tanquam sponsam ornatam uiro suo Christo. In qua neque luctus neque clamor neque dolor neque mors erat, sed gaudium, pax, quies uitaque

-- 3-619 --

sempiterna. Cuius muri ex lapide precioso, ipsa aurum mundum, templum eius Deus omnipotens et Agnus. Claritas Dei illuminat illam, et lucerna eius est Agnus. Non intrabit in eam aliquid coinquinatum aut abominationem fadens et mendacium. Vidit fluuium aquę uiuę procedentem de sede Dei et Agni, de quo in Psalmo dicitur: Fluminis impetus lętificat ciuitatem Dei. Vidit lignum uitę reddens fructum et folia ad sanitatem eorum, qui seruient Deo et faciem eius intuebuntur et nomen eius frontibus incriptum gerent. Non egebunt — inquit — lumine lucernę neque lumine solis, quoniam Dominus Deus illuminabit illos, et regnabunt in secula seculorum. Quam pręclare apostolus reuelatam sibi supernę glorię descripsit dignitatem! Audimus quidem uerba consyderamusque mysteria et miramur. Sed ubi sunt, quęso, illa ineffabilia? Profecto, si omnium insuper hominum linguę hac de re sola quotidie loquantur, semper bonum illud residuum erit, quod dici non potest quodque omnem exuperat fandi pariter et scribendi facultatem.

Idem apostolus, iam fere centenarius senex, cum supremus uitę dies urgeret, sepulturam sibi parari iussit, quam, dum palam intrat, ingenti lumine diuinitus operitur. Lux recessit, sed ipse non comparuit. Locus, in quo se animam redditurus collocauerat, manna adhuc scaturire cernitur. Illum itaque cum corpore ad cęlum assumptum credimus, tum quia nusquam terrarum reliquię eius ostenduntur, tum etiam quia non incongrue assumptus uidetur. Nam quemadmodum Beata Virgo carae et spiritu sanctificata post Filium, quem genuit, supra cęlum ascendit, sic decuit, ut etiam iste adoptiuus filius carne et spiritu sanctificatus sanctam sequeretur matrem et integer eo perueniret, quo ipsa, cui commendatus fuerat, integra abiit. En, quanto largior Noui quam Veteris Testamenti gratia! Tulit Deus cum corpore Enoch, tulit Heliam, sed ut differret mortem eorum, non ut auferret. Ioannes uero ita sublatus est, ut amplius mori non posset. Illi futuram in fine corporum resurrectionem expectant, hic multo ante pręuenit, prius resurgens quam esset sepultus, prius cęlum

-- 3-620 --

penetrans quam putaretur mortuus. Nec mirum, si feruens oleum membris illis nocere non potuit, quę tanto priuilegio mox donanda erant.

In Petri apostoli martyrio a multis angelos uisos tradunt coronas illi rosarum liliorumque porrigentes atque etiam iuxta stantem Christum apertumque librum manu tenentem, in quo ea scripta conspiciebantur, quę Petrus ad populum fando expromebat. Et dum plebs eum subtrahere neci uellet, ne oblatam sibi gloriam impedirent, petiit. Sed quota hęc beatitudinis eius pars, quę tantum ad fidelium consolationem uel infidelium conuersionem se ostendit, cum ille etiam inuisibilibus intra se iam frueretur bonis! Quę plenius liberiusque amplecti affectans crucifigi optauit et tam immane supplicium gratanter subiit; neque mors ei grauis, sed dilatio mortis erat.

Pauli apostoli caput a corpore dissectum, ter per humum prosiliit, ter Iesu Christi nomen inuocauit, tres fonticulos, qua saliendo terram contigit, scaturire fecit. De uulnere eius lac primo, deinde sanguis emanauit. Quorsum tot miracula in morte sancti huius, nisi ut hęc tam magnifica oculis nostris obiecta pensitantes, quanto illa in cęlo magnificentiora sint eius pręmia, quę oculus non uidere potest, cogitemus.

Andreas quoque apostolus, cum in crucem Egeę proconsulis iussu actus esset, deliberantibus turbis, ut ipsum per uim irruentes erriperent, non acquieuit, dissolui cupiens et esse cum Christo. Cum igitur iam biduum de cruce ad illos uerba fecisset, uitę ęternę promissis omnes errigens, si religionem a se prędicatam constanter tenuissent, postremo animam Deo commendans, luce de cęlo lapsa circumfulsus expirauit. In quanto ergo lumine uiuunt sancti, si etiam moriendo luce sepiuntur!

Sic et Odilo, abbas Cluniacensis, qua die defunctus est, Gregorio monacho multa luce refulgens apparuit seque ęternę beatitudinis pręmio potiri dixit. Sic quadraginta martyrum apud Sebasten, Armenię oppidum, combustorum ossa in fluuium proiecta sub aquis ueluti micantium

-- 3-621 --

stellarum imagines lucere visa sunt et ab episcopo, qui ea quęsitum ierat, latenter collecta reuerenterque seruata. Sic supra Nicolai, Rhemensis episcopi, et sororis eius tumulum, quos capta urbe effera Vandalorum gens Christum confitentes peremerat, et lampades ardere uisę et angelorum cantus auditus. Sic denique multorum uel in sepulchris corpora uel in uisu apparentes imagines, dum miro fulgore splenduissent, fidem fecere illos ęterni luminis beatitudinem in cęlesti gloria consecutos; contra eorum prauitatem atque dementiam, qui ad ultimum usque Iudicii diem et bonis differri dixerunt paradisum et infernum malis. Quod si ita esset, profecto plus glorię cadauera sanctorum, nunc suaui odore fragrantia, nunc ingenti luce conspicua haberent quam ipsę animę nescio ubi neque quo ueterno consopitę.

Diui quoque Hieronymi corpus, cum spiritum reddidisset, subita lux circumfulsit, uisi sunt angeli et Christi uox audita, quę illum ad possidendum cęleste regnum inuitaret. Lux cum spiritu abiit, odor suauissimus cum corpore remansit. Eadem hora Cyrillus, episcopus Hierosolymitanus, animam eius angelicis manibus gestatam cęlum uersus tendere conspexit. Eodem die sancta hęc anima miro radians fulgore Augustino Hippone apparuit. Turoni etiam duo monachi lucentem globum aera transire et inde dulciter canentium choros audiri dum admirantur, intellexerunt Hieronymi presbyteri animam tunc apud Bethlehem defuncti ab angelis ad paradisi quietem ferri, et hoc quidem pro laboribus, quos ipse in uita exhausit, Dei laudibus et hominum utilitati semper intentus. Tot pręterea signa de illo, tot miracula enumerantur, ut mihi certe uel pręcedere reliquos beatos apud Deum dignatione uideatur uel paucos habere pares.

Pauli etiam, primi eremitę, beatam animam angelico ministerio ad cęlum tolli uidit Antonius abbas. Mox defunctum esse deprehendit, et questus est, quod se in itineris comitem non assumpsisset, nihil dubitans, quin e corpore statim ad beatitudinem translatus esset. Idem Antonius

-- 3-622 --

non modico locorum interuallo discretus Ammonis abbatis obitum cognouit, cum animam eius multo candore illustrem et in sublime tendentem conspexisset.

Ad hęc Pafnutii, Benedicti, Stephani, Egidii, Spei abbatum; Tiburtii, Valeriani, Maximi, Marcellini, Petri, Iustini, Pastoris, Quintini, Seueri martyrum; Decimi Leonis, papę; Amatoris, Antisiodorensis episcopi, Germani, Capuani episcopi, Onophrii solitarii in Aegypto, Speciosi in monte Cassino monachi compluriumque aliorum, quos enumerare longum esset, felices animę, quo die corpora sua reliquerunt, eo ad cęlum tolli uisę sunt et, dum tollerentur, melos interdum lętantium angelorum auditum; Deo uolente felicitatis, ad quam euocabantur, testimonium in terra residere, ne alios pigeret eorum uitam imitari, quos beatos esse certo iudicio agnouissent.

Augustinum quoque quo die corpus eius mandatum sepulturę fuit, monachus quidam procul inde manens et in spiritu raptus uidit infula et pontificalibus indumentis insignem sedere intra nubem candoris eximii. De oculis eius promicantes radii totam illuminabant ecclesiam et ubique incredibilis odoris fragrantia nares oblectabat. Post hęc a Bernardo abbate uisus est, dum per noctem sermones eius a fratribus in ecclesia legerentur, limpidissimas ore aquas uomens, quibus totum ecclesię pauimentum supramodum inundabat. Vere enim ille quasi quidam inundans fluuius Ecclesiam Dei salutaribus documentis irrigauit et lumine ingenii Scripturarum obscura clariora fecit. Sanctitatis etiam uirtutumque suarum odorem tam late effudit, ut nomen eius et in terra celebre sit et in cęlo. Palam igitur factum est, quibus potissime meritis ad ęternitatem uitę peruenerit inęstimabilemque mercedem.

Quo die abbas quidam duos lectos ineffabili ornatu comptos multoque nitore splendentes ab angelis ferri uiderat atque audierat in altero Hugonem, abbatem Cluniacensem, collocandum, in altero Anselmum, archiepiscopum Cantuariensem, cognouit ambos tunc simul uita ista defunctos et in lectis uerę felicitatis requieuisse, de quibus dictum est: Exultabunt sancti in gloria, lętabuntur in cubilibus suis.

-- 3-623 --

Erasmo episcopo, martyri, post ingentia pro Christo fortiter tolerata supplicia uisi sunt sancti apostoli et prophetę coronam sibi de cęlo afferre. Qua uisione delectatus orauit uitę huius finem eoque impetrato spiritum exalauit. Nunc itaque martyrii gloria coronatus exultat et in conspectu Dei optimi maximi clarus atque inclytus incedit, eorum utens consortio, a quibus coronari et ad cęlum usque deduci meruit.

In Dominici quoque, prędicatorum patris, obitu, ad quantam ipse migrasset beatitudinem, testatum est duorum uisione, Guali, prępositi conuentus Brixiensis, et Rhaonis fratris. Alteri somnianti apparuit cęlum apertum et angeli Dominicum eo de terra transferentes et Iesus Christus multa cum iocunditate eundem suscipiens ac susceptum Marię matris offerens amplexibus. Alter, cum missam celebraret, sensibus corporis consopitis tantum, spiritu uigilans, illum cum reuerendo quodam uirorum comitatu ab urbe Bononia processisse uidit aurea corona micantique fulgore conspicuum, quem nondum uita audierat defunctum. Quanti ergo esset apud te, Domine, Dominicus tuus, neminem latere uoluisti. Quoniam pręuenisti eum in benedictionibus dulcedinis, posuisti in capite eius coronam de lapide precioso. Cęlum illi sicut protomartyri tuo Stephano patere fecisti et, sicuti Ioannem, apostolum tuum, ita et hunc, seruum tuum, Virgini Matri uirginem commendasti, ut pariter ostenderes, quantum ipse meruisset et prędicandi officio et proposito castitatis.

Francisci etiam patris (a quo Minorum ordo coepit) ut uita, ita uitę finis nobilis ac magnificus fuit. Quo expirante quidam fratrum animam eius in stellę specie de ore eius emicuisse cęlumque petiisse uidit. Eadem illa hora minister Terrę laboris grauiter ęgrotans, cum iam deficiente spiritu et languescente lingua obmutuisset, repente in uocem prorupit dicens: »Expecta me, pater, expecta me!« Et interrogatus patrem Franciscum se uidere dixit multa cum luce cęlum uersus tendentem. Hoc dicto de corpore exiit et uerba re comprobauit, illum continuo sequens, quem cernere

-- 3-624 --

se aiebat. Nunc cum illo cęlestibus fruitur diuitiis, quocum simul terrenas contempsit. Cęterum Franciscus, sicut hic multis humilior, ita illic clarior. Quod ne dubitaremus, in uisu apparens figuram stellę fulgentis prę se tulit. Nam etsi alii quoque sancti stellis comparentur, stella tamen a stella differt in claritate; sic et ipse in glorię dono. Nec mirum, si illic proximus accedit Christo, qui hic stigmata portauit Christi.

Martini episcopi uultus, cum obisset, splendidus apparuit, ut non mori eum, sed ad immortalitatem transire fidem cuiuis faceret. Angelici pręterea cantus circa ipsum auditi. Eadem hora Seuerinus, Coloniensis episcopus, animam eius ab angelis ad cęlum ferri uidit. Seuerus etiam monachus ipsum in quiete conspexit, niueo tegumento, uultu rutilo, radiantibus oculis, librum manu gerentem summa cęli petere. Et euigilans audiuit eundem tunc decessisse. Ambrosio quoque missam Mediolani celebranti et in spiritu rapto uisum est se exequiis eius interesse. Et cum ad se rediisset, nunciauit astantibus Martinum, Turonensem pręsulem, obiisse. Tot itaque testimoniis declarata est eius beatitudo, ut, si pietatis iustitięque opera, quę fecerat, laterent, beatus tamen crederetur. Rursum tanta eius probitas fama celebris fuit, ut, si nulla in morte signa apparuissent, in sanctorum tamen numero ab omnibus habendus esset.

Nicolaum, Myreę episcopum, adhuc infantem uitę ęternę prędestinatum esse signis quibusdam miraculisque apparuit, sed pręcipue uisione Sabatii, religiosi uiri, in secessu mentis abducti. Aiebat enim se in cęlo uidisse diuersorium quoddam regio luxu instructum, auro gemmisque fulgens. In quo et sedile erat, tam opere quam materia imprimis insigne atque ita coruscans, ut solis radios uincere uideretur; audisse autem ea Nicolao puero pręparata et in cęlesti reposita regno. Pręscius quippe futurę uitę eius Deus pręmium ei decreuerat ante pugnam, coronam ante uictoriam.

Thomę quoque, Cantuariensi archiepiscopo, adhuc uiuo sedem contiguam sedibus apostolorum a Deo concessam

-- 3-625 --

se uidisse dixit quidam, qui mortuus mox reuixerat. Inde, dum Thomas pro iuribus ecclesię sibi commissę staret, ab impiis cęsus martyrio coronatur. Dumque illi exequię a clero agerentur, angelorum accinentium uox audita testis beatitudinis eius fuit fidemque fecit haud uana fuisse de illo uisa hominis rediuiui, quę apostolis annumerandum significarant.

Gregorio, pontifici maximo (qui unus ex columnis est Ecclesię Christi) dum missale sacrificium offerret et iuxta ritum ad plebem conuersus »Pax Domini sit semper uobiscum« diceret, angelica uox cunctis audientibus respondit: »Et cum spiritu tuo!« Exinde mos inoleuit, ut pontifici ea uerba repetenti nihil a clero respondeatur, ut scilicet dignum se exibeat, cui angeli respondeant, non homines. Pręstare enim cęteris uitę sanctitate debet, qui pręstat officii dignitate. Beatitudinis uero Gregori hoc quoque testimonium additur, quod Petrus, eius discipulus, pluries capite ipsius Spiritum sanctum in figura columbę consedisse uiderit. Cumque id prodidisset: »Ne credite — inquit — nisi me nunc mori conspexeritis.« Hac tanti ueri assertione usus est, ut inuidiam nonnullorum reprimeret, qui scripta pontificis lacessentes delenda ignique tradenda censebant. Sciebat autem moriturum se, ut primum secretum illud uulgasset. Ipso igitur Petro, sicut prędixerat, moriente expauefacti aduersarii illum, quem paulo ante petulanter mordere non dubitarant, uenerari coeperunt sanctumque ac beatum dicere. Itaque Gregorii beatitudinem, et qui sciebat, moriendo probauit, et qui liuebant, admirari compulsi sunt.

Ricario solitario sepulto discipulus eius Sigobardus in spiritu raptus uidit ipsum in aula quadam decoris et odoris incredibilis considentem splendoreque coruscum. Ac per hęc uisibilia beatitudinem inuisibilem ei obuenisse facile intellexit magisque mores magistri sui emulari et effingere conatus est, quem tantam felicitatem consecutum fuisse minime dubitauit.

In ciuitate Acitana ad tumulum Torquati episcopi de eius natalitio, hoc est, Idibus Maiis olea florem mittit,

-- 3-626 --

fructum facit ac maturat. Inde expressum oleum cuiusque generis ęgritudini efficax habetur.

Pari miraculo Rhemensi Galliarum urbe secundum sepulchrum Baudelii martyris laurus fuit, cuius foliis contacti infirmi curabantur et ab immundo spiritu uexati liberi fiebant. Quid per ista Dominus significare uoluit nisi animas eorum apud se habitare, de quorum sepulturis tanta procederet virtus?

Monachus quidam, cum mortem obiisset, a Mutio abbate interrogatus, uelletne ad uitam, quam reliquerat, redire, se cum Christo esse malle respondit nec amplius locutus est. Cum Christo igitur beatorum animę sunt, non cum sopore, quo uerius illi dormiunt, qui beatitudinem earum ad diem Iudicii differri somniant.

Alexio Romę defuncto uox cęlestis insonuit: »Quęrite uirum, qui oret pro Roma!« Ille sub pauperculi humilitate latens mundo ignotus erat et monstrante cęlo patuit. Cur autem, ut pro Roma oret, quęri iussus sit, qui iam mortuus erat, nisi quia post mortem melius uiuere coeperat digniorque esse, qui, quod orasset, impetraret. Vir iustus igitur et post obitum orat, non pro se, quia beatus est, sed pro aliis, qui nondum beati sunt. Siquidem, quanto quis proximior Deo est, tanto citius, quod orarit, exorat. Hinc nempe Ecclesię mos est illos, quos in sanctorum catalogo redactos colit, ut pro se deprecentur, precari. Ita nunc et Alexius ipse, ut oret pro nobis, inuocatur, qui prius a nemine noscebatur. Sed quoniam soli Deo notus esse studuit, notus factus est omnibus, et id quidem post uitę huiuis finem, quando multi, qui noti sunt, uenire in obliuionem solent et cum nomine pariter sepeliuntur.

Victor martyr persecutoris gladio cęditur et continuo de cęlo auditur: »Vicisti, Victor beate!« Non propter illum hoc contigit, qui iam cum Deo erat, sed propter illos, qui fortasse tormentorum, quę perpessus est, memores beatum esse dubitarent, nisi tam certo indicio uerum didicissent. Quanta autem beatitudo ea sit, docet in martyribus

huius contemptus, intrepida suppliciorum toleratio et

-- 3-627 --

nulla unquam sęuiendi arte superata Christum confitentium firmitudo. Nihil quippe tam durum est, ut durum esse possit, dum perenne bonum speratur, neque quicquam tam dulce est, ut dulce esse queat, cum diuina suauitudo degustatur.

Agilius, Resbacensis abbas, cum annos plurimos Deo seruisset, confidenter precatus est, ut e uita decederet. Et responso accepto eiusce uoti peracto biennio compotem se futurum gaudere coepit, utpote qui tum demum ueram uitam inchoaturus esset, cum hanc finisset. In obitu eius Ado monachus lętantium angelorum cantus audiuit. Duo pręterea, alter febri laborans, alter dentium dolore uexatus tactu corporis eius curati sunt. Siquis igitur uisionum reuelationibus parum credit, experimento credat operis. Palam est beatas esse animas eorum, quorum mortua corpora tanto adiumento uiuis sunt.

Sergius et Bachus martyres, carceris angustia constricti, beatę uitę spe gaudebant. Et cum prior Bachus per tormenta consumptus animam exalasset, Sergius relictum se querens ualde animo affligebatur hubertimque flebat. Flenti noctu Bachus apparuit, uisu iocundus, luce decorus, gemmea corona insignis. Tum, ne lugeret, iussit; mox enim fore, ut ipse quoque poenis conficiatur sibique iungatur. Non immerito igitur Sergio supplicii dilatio supplicium erat, si post supplicia ad tantam gloriam Bachus peruenerat.

Mercurii martyris apud Cęsaream passi corpus capite truncum fulsit, odore fragrauit, quo miraculo plurimi ad Christianam credulitatem conuersi sunt; iam certi animam eius cęlesti perfrui beatitudine, in cuius cadauere contra aliorum cadauerum naturam et lux pro pallore erat et odor pro foetore.

Marcellus, Tudertinę urbis non ignobilis ciuis, magis tamen animi probitate notus (ut in Dialogo beati Gregorii relatum legimus) cum mortuus iaceret, a Fortunato episcopo ad uitam reuocatus est. At uero non dissimulauit hoc se oppido quam ęgre ferre, quod diceret ad quietis beatę loca

-- 3-628 --

iam se perductum fuisse, cum ad corpus redire iussus est, annuente Domino precibus Fortunati. Vixit itaque iterum moriturus, ita tamen, ut beatitudinis pręmia, quę acceperat, auxisse potius credatur quam minuisse. Adeo se ipso melior euasit, dum intermissa amittere timet.

Vrsinus, Nursię presbyter castus et sanctus, dum animam ageret, lętus exclamavit gratias agens iis, quos ad se uenisse solus cernebat. Et quęrentibus qui ei assidebant, qui essent illi, quorum aduentu tantopere gauderet: »Nunquid non uidetis — inquit — Petrum et Paulum apostolos hic adesse et euocare me?« Mox ad eos, quos tantum ipse uidebat, conuersus, dum repeteret: »Venio, uenio, ecce uenio« — cum iisdem abiens corpus exanime reliquit. O felix animula, quę nec mortis dolorem sensit, dum conspectu sanctorum lętatur, nec de futura salute dubitauit, dum a sanctis, ut secum ueniret, inuitatur.

De Probo quoque, Reatino episcopo, memorię proditum est, quod, cum ex langore mox se decessurum cognouisset, omnibus, qui ei assidere solebant, tunc forte summotis, pręter unum puerum, uidit ad se intrantes Iuuenalem et Eleutherium martyres; quorum aduentu puer conterritus et repentino fulgore stupefactus ubi, qui essent, didicit, fugiens prorupit e cubiculo, familiam clamore concitat; ad locum, ubi episcopus iacebat, concurrunt, neminem inueniunt pręter corpus eius iam exanime. Quo quidem relicto ipse cum illis abierat, quorum domicilium in cęlo, non in terra erat.

Seruulus paralyticus moriens homines circa se psallentes silere iussit, quoniam angelos audire coepit. Et cum ad cęlestem cantum, quem sentire solus poterat, oculos, aures animumque intendisset, corporis uinculis solutus abiit. Tam autem suauis odor a corpore iam extincto exalauit, ut nemini dubium esset, quin eius animam cantus illi, quos ipse audierat, egredientem suscepissent et in beatorum sedibus collocassent.

Duo Valentii abbatis discipuli in Valeria prouincia a Longobardis ad arborem laqueo suspensi necatique, uespere

-- 3-629 --

diei illius psallere auditi sunt, ita ut carnifices ipsi, qui eos interemerant, attoniti terrerentur. Quid hoc est, nisi ut credamus eos, qui Deo seruiunt, tunc demum feliciter ac beate uiuere incipere, cum contingit mori.

Neque hoc omnino prętermittendum, quod beato Gregorio testante uerum fuisse non ambigitur. Quidam religiosę uitę uir moriens Ionam et Ezechielem et Danielem prophetas uidit, uisos cognouit, cognitos salutauit et, dum reuerentię illis, quos nemo alius cernebat, cum multi adessent, officium exibet, mortem oppetiit. Si hic corpore adhuc grauatus eos, quos nunquam uiderat, statim cognouit, quanto clarior certiorque erit notitia eorum, qui uel modo sarcina carnis deposita ad cęlum euolant uel postea cum eadem carne beatificata illuc ascensuri sunt!

Tantę beatitudinis magnitudo non minus in foeminis illis conspici considerarique potest, quę ipsam non solum feliciter, sed etiam manifesto assecutę sunt.

Mariam Magdalenam, cum in solitudine uitam ageret, solitarius quidam presbyter ab angelis in cęlum tolli et iterum loco suo restitui uidit. Ab ipsa deinde, quid hoc esset, curiose sciscitatus didicit triginta iam annos eam non alio cibo sustentatam pręterquam cęlestium gaudiorum contemplatione — beatis, quemadmodum ipse conspexerat, spiritibus eo se perducentibus ac reducentibus — et iam finem uitę huius facturam, ut uitam illam inchoet, quę nullo concluditur fine, nulla carpitur molestia, nullo indiget bono. O, quanta hęc diuinę dilectionis gratia id mortali corpori concedere, quod concedi solet immortali, ut tandiu sine alimento uiuat et terrenum adhuc in tam sublime feratur. Sed cur tandem solutam animam Deo reddidit? Ne scilicet animę perpetuę beatitudini impedimento esset, cuius alternam aliquatenus non impedierat.

Margaritę uirginis capiti, dum ipsa grauibus afficeretur poenis nec interim cessaret confiteri Christum, cunctis, qui aderant, cernentibus columba de cęlo aduolans auream corollam imposuit. Eo miraculo quatuor milia hominum relictis idolis Christum colere coepere nec timuerunt

-- 3-630 --

capitis subire discrimen, dum diuinitus coronari concupiscunt. Haud quaquam sic pręsentem uitam despicerent, nisi meliorem certissime expectarent.

Dorothea, uirgo et martyr, ad paradisum sponsi sui Christi se per tormenta peruenisse probauit brumę tempore missis rosis Theophilo scribę. Quam rem ille impensius consyderans, cum prius Christianorum religionem irrideret, sequi coepit, ita ut gratanter et ipse iugulum gladio submitteret, nihil iam ambiguus de beatitudine adipiscenda, quam tali argumento in Christo tantum esse didicerat. Pręferens igitur huius uitę uoluptatibus cęlestes rosas ultro martyrium adiit et illarum odore decoreque captus mori optauit.

Eulalię uirginis post multa tormenta capite cęsę anima sub columbę uolantis figura uisa est cęlum petere et nubibus condi, ut palam esset martyrum animas carnis nexu expeditas illo protinus tendere, quo ipse pręcessit, pro cuius amore torqueri, uri occidique gauderent.

Prisca uirgo, dum Christum confitens torqueretur, luce de cęlo lapsa circumfunditur, cum sanctis in carcere sibi apparentibus psallit, carceris pedor in odorem suauissimum uertitur, ipsa ab angelis in throno diuini fulgoris gloriose collocatur. Si tanta illi inter tormenta affuit beatitudo, quantam exhaustis iam tormentis consummatoque agone secutam credimus! Neque enim ęqua esse debet merces pugnantis adhuc et post pugnam iam uictricis. Illic auxilium petitur, hic triumphus debetur.

Septem mulierum, quę cum beato Blasio episcopo ad Sebasten martyrium passę sunt, cum cęderentur, animas uirginali forma a corporibus egredi uiderunt cęlumque uersus ferri, candidas admodum et corollis circa capita fulgentibus decoras. Et hoc ipsi sicarii testabantur, a quibus interemptę sunt. Nunquid non satis ueram putabitur, quod ne inimici quidem negare potuerunt, eas uidelicet statim post necem beatitudinis ęternę fructum percepisse?

Agatha, uirgo et martyr, per apostolum a uulneribus curatur et peracto agonis cursu, cum mortua efferretur,

-- 3-631 --

angeli sub uisibili specie exequias celebrant et litteris in marmore incisis beatitudinis eius testimonia relinquunt: mentem sanctam, spontaneam, honorem Deo et patrię liberationem. Quis dubitat, quin ab iis ad Sponsi usque thalamum perennesque nuptias euecta sit, quorum tanto obsequio in morte meruit honorari? At cur apostolorum consortio non dignam dixerimus, ad quam sanandam Petrus de cęlo ad terras descendere iussus sit?

Agnes uirgo post martyrium parentibus ad sepulturam suam excubantibus ac lugentibus gloriosa apparuit cum splendido elegantique uirginum comitatu, aureis armillis candiduloque amictu multum fulgens et agnum niue albiorem dextera baiulans. Tum represso parumper gradu parentes ipsos dulciter admonuit, ne se uelut mortuam flerent, sed potius cum Christo beate uiuenti congratularentur. »A sanctarum — inquit — uirginum, quas uidetis, recepta collegio ei in cęlo iuncta sum, quem in terra posita toto corde dilexi.« Merito igitur non solum martyrii eius diem festum agit Ecclesia, sed etiam eum, quo se talem ostendit, celebrem habet. In martyrio, quę passa sit, recoluntur, hic autem ad quantam beatitudinem post passionem peruenerit, commemoratur.

Cęcilia uirgo angelorum uisione fruens, rosarum liliorumque media hyeme uernantium odoramentis, quę sibi de paradiso allata fuerant, Valerianum et Tiburtium conuertit. Tam suauiter illa redolebant, ut illi repente contempto simulacrorum cultu Christum sequerentur, qui sibi seruientes talibus iam impertiret donis. Indeque coronari cupientes libenter ad martyrium perrexere. Ipsa quoque nullis auerti a Christo suppliciis potuit, quoniam certa erat eius consortio se in cęlo usuram, cuius angelos uidere meruerat in terra.

Catharinam uirginem, cum post tormenta capite truncanda esset, orantem uox de cęlo consolata est, quę diceret preces suas exauditas esse et iam aperto cęli aditu a Domino aduentum suum expectari. Itaque lęta et hilaris ceruicem gladio subiecit persecutoris. Desecto autem collo lac

-- 3-632 --

pro sanguine exiliit, corpus ab angelis ad montem Synai delatum est. Talis itaque honor corpori exibitus testatur, quanto magis in cęlo spiritus eius honoretur. Colligamus cuncta simul et summatim perpendamus, quali beatitudinis gloria in illius ineffabilis maiestatis conspectu sanctorumque omnium uirgo ista repleatur, cui in conspectu hominum tot mira contigerunt: uox de cęlo blandiens, lac pro cruore manans, angeli corpus transferentes.

Theodora Alexandrina, quę sexu dissimulato inter monachos persancte uixit, cum decessisset, abbati in quiete apparuit cum quadam nuptiali pompa, sanctarum exultantium agmine eam circumuallante, ipsa in medio gemmis auroque coruscans. Tunc se illam esse confessa est, quę Theodorus monachus diceretur, mas credita. Mox deinde experrectus et*corr. ex ut sibimet redditus, abbas continuo cęllam eius adiit et defunctam esse reperit et foeminam fuisse cognouit. Denique constantiam mulieris inter uiros tandiu tam integre uersatę miratus beatitudinem quoque palam prędicare coepit atque, in quali eam gloria exaltatam conspexerit, ultro prodere. Gloriosa quidem sunt, quę de illa uidit, sed multo gloriosiora sunt, quę uidere non potuit.

Apud Alexandriam Paulus, Antonii abbatis discipulus, in spiritu cęlum usque pertractus uidit thalamum quendam miro ornatu excultum lateque fulgentem et Antonio paratum putabat, donec audiuit Thaidi meretrici illum seruari. Ex quo cognitum est ei mulieri peccata per poenitentiam dimissa esse et cęlestem beatitudinem condonatam, dicente Domino: Poenitentiam agite, et appropinquabit regnum cęlorum.

Scholasticę uirginis animam frater eius Benedictus abbas in columbę forma ad cęlos euolantem uidit. Cognitoque, quod obiisset, corpus illius ad monasterium suum deferendum curauit et in sepulchro, quod sibi parauerat, condidit, ut iunctis ossibus in terra cubarent, qui animis iungendi erant in paradiso parique uitę merito pari beatitudine fruituri.

-- 3-633 --

Thebaidis monasterii abbatissa Euphrasiam uiduam propediem uita decessuram intellexit, cum Antigonum, eius uirum, in cęlesti beatitudine constitutum per somnium uidisset ac supplicantem, ut ipsa iam de terris euocata sibi in cęlo copularetur. Somnii fidem probauit euentus, et Euphrasia (sicut prędictum fuerat) breui defuncta ad eandem beatitudinem ascendit, ad quam pręcesserat maritus. Euphrasię quoque eius, Deo dicatę uirginis, eadem abbatissa obitum prędixit, deinde prępositae eius Iulię, postremo suum; neque secus, quam prędixerat, euenit. In uno conditorio tres positę una beatitudine gaudent in paradiso. Quoniam ideo in proximo secum hinc migraturas abbatissa pręcognouit, quod, quanta ipsis parabantur pręmia, ante supra cęlum in spiritu rapta uidit.

Gertrudis, uirgo Nigellani monasterii, qua die obiit, abbatissę Treuerensis monasterii ante altare oranti apparuit seque ad Sponsum suum ire dixit cęlesti gloria fruituram. Alio quoque miraculo beatam esse patuit. Cum monasterium arderet, supra tectum uisa est candenti uelo flammas premens. Restinctoque statim incendio, cum totum ędificium consumptum iri timeretur, nihil damni illatum fuit, igne uirginis imperio cedente, quia illi iuncta erat, cuius uoluntati subiecta sunt uniuersa.

Edeltrudis uirginis corpus, cum post sextum decimum obitus sui annum ad aliud sepulchrum transponeretur, integrum inuentum est ineffabilique odore fragrans, quin etiam, quod multo mirabilius est, in uocem prorupit dicens: »Sit gloria nomini Domini!« Ex quo apparet, quanta sit animę eius cum Deo uiuentis beatitudo, cuius mortuum etiam corpusculum Deo laudes gratesque ageret. Pręterea tactu eius multi, qui morbo affecti fuerant, protinus conualuerunt. Et, si cadauera sanctarum animarum sic separata sanctitatis earum sentiant uirtutem, quantę uirtutis futura sunt, cum illis iterum fuerint copulata!

Gallę Romanę, Christi ancille, ęgrotanti — Gregorius autor est — apostolum Petrum apparuisse, atque illam, ut secum ueniret, inuitasse, eo quod peccata sua dimissa

-- 3-634 --

essent. Hanc uisionem cum aliis ipse retulisset, corpore exuta cum illo utique abiit, cui claues datę sunt regni cęlorum. Illum igitur beatitudinis locum ascendit, cuius ianitor est, qui inuitauit. Hic iacentem uocauit, hic uenienti aperuit.

Romulę quoque uirginis beatitudo ex eo plane percipi potest quod paralysi dissoluta, cum ad uitę finem peruenisset, luce repente circumfusa est. Cuius lucis fulgore attoniti, qui ei assidebant, et expauefacti magis etiam timuerunt, cum mox conuenientis illuc turbę strepitum persensissent, et neminem uiderent. Represso deinde ambulantium fragore successit suauitas odoris, qui ibidem tandiu permansit, donec Romula spiritum tradidit. Tunc etiam ante ostium cęllulę eius psallentium cantus auditus. Haud dubium, quin ideo, ut palam fieret, dignam fuisse animam illam, quam hinc abeuntem angeli exultantes comitarentur et cum tripudio ad cęlum perferrent atque in illo ęterni Sponsi thalamo feliciter collocarent.

Hanc angeli comitati sunt, Trasillę uero uirginis, beati pontificis Gregorii amitę, animam ipse angelorum rex et Dominus Iesus Christus. Huic primum in uisu apparuit Felix pontifex et perpetuę lucis illi sedem ostendens: »Veni — inquit — et fruere consessu hoc beatorum!« Mox ipsa febris morbo affecta et iam animam agens uidit ad se uenientem Iesum et eis, qui aderant, ut assurgerent, iussit, eo quod aduenisset Dominus. Tum ad uisionem, quam sola cernebat, mentem oculosque dirigens expirauit atque illico odor suauissimus nares omnium occupans nemini dubium reliquit, quin uere ibi Dominus ipse affuerit. Sed quis dicere potest, quanta is Trasillam felicitate beatificarit in cęlo, qui ad consolandum descendere dignatus est in terram?

De Musa puellula idem autor Gregorius tradit ei per uisionem nocturnam Dei Genitricem Mariam cum uirginum choro apparuisse atque iniunxisse, uti risu iocisque et omni uanitate abstineret; futurum enim, ut post trigesimum diem suo suarumque uirginum consortio gauderet. Tota itaque immutata est tantoque promisso illecta nihil egit, ob quod eo indigna uideri posset. Inde morbo implicita

-- 3-635 --

et tandem die, qui prędictus fuerat, imminente eadem uisione iterum consolata quasi uocanti se respondere coepit: »Venio, Domina, uenio!« Sub his uerbis efflauit spiritum, ipsam cęli Reginam uirginesque eius ad cęlum pręeuntes tam exultanter secuta quam feliciter. Neque enim de beatitudinis possessione mox capienda dubitabat, cuius pollicitationem ex ore ipsius, cui concessum est, ut dare possit, acceperat.

His et huiuscemodi exemplis, ut ante diximus, edocemur, quanta sit illa inuisibilis et incomprehensibilis nobis sanctorum felicitas, cum tam mira sunt, quę de ipsis mortales oculi uidere potuerunt. Gaudeamus igitur, quia maius est bonum illud quam ut quis, donec carnis huius pondere premitur, aut cernere possit aut dicere aut etiam cogitare. Gaudeamus, inquam, quia tam ingens immensumque bonum promissum est nobis ab ipso, qui Veritas est, ab ipso, qui neminem fallit et in cuius ore non est inuentus dolus neque mendacium. Erimus ineffabilis beatitatis perpetui possessores, modo breuis uitę huius cursum post illum, qui Via est, dirigamus, post illum, qui Lux est pietatis iustitięque, passibus ambulemus! Hic magister noster, hic dux, hic Dominus, hic omnium sequentium se Saluator est. Quomodo autem eum sequi oporteat, et ipse docuit et sanctorum suorum egregia pręclaraque exempla, quibus totum opus istud contextum est, satis nos abunde instruxerunt. Horum itaque, dum licet, dum res tempusque suppetit, uestigiis insistamus, ut, ubi illi sunt, et ipsi simus. Non declinemus neque ad dexteram neque ad sinistram, non pes titubet, non mens uacillet! Constanti fide, spe firma, forti magnoque animo uiam salutis ingrediamur! Modicum laborabimus, multum metemus. Accipiemus enim, sicuti scriptum est, regnum decoris et diadema speciei de manu Domini, Dei nostri. Ipse dextera sua teget nos et in brachio sancto suo defendet nos. Ipse ponet consolationem lugentibus Syon, dabit coronam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pallium laudis pro spiritu moeroris. Ipse sustollet nos super altitudines terrę, in hęreditatem inęstimabilium diuitiarum regnique cęlestis. Ibi erit — ut Esaias

-- 3-636 --

ait — mensis ex mense, sabbatum ex sabbato; nullus denique finis, nulla unquam decessio erit glorię beatorum. Non cesset igitur manus nostra operando, lingua orando, oculi uigilando, mens contemplando, corpus abstinendo! Contemnamus opes, renunciemus uoluptatibus, paruipendamus honores, nihil terrenum concupiscamus, nihil, nisi quod naturę necessitas exigit, habeamus! Non efferamur prosperis nec frangamur aduersis! Irrisorum cauillationes, inuidorum morsus, maleuolorum odia, superborum contumelias, indignantium minas, furentium uerbera omnisque generis offensas atque iniurias ęquo animo toleremus — diligendo quidem illos, qui nobis infesti sunt, et pro persecutoribus nostris deprecando nec malum pro malo, sed potius bonum reddendo. Paruus breuisque omnis labor est, si propositę nobis mercedis immensitas ęternitasque pensetur.

Nunc, quoniam tandem ad instituti operis finem peruentum est et sexto iam peracto uolumine sabbatum instat quiescendi, tibi, cęli terręque conditor ac moderator Deus, gratias ago, manipulos offerens de plenioribus ecclesiastici agri spicis uarie consertos, ut, quos tuis auspiciis tuoque auxilio collegerim, tuo etiam nomini consecrentur. Tu da, ut horum semina in terra cordis nostri sata cęlestis gratię hymbre irrigentur et fructum faciant in tuis horreis recondendum! Da, ut sanctorum tuorum, quos passim commemorauimus, uestigia obseruantes post uitę huius miseriam ad illas uerę felicitatis perducamur mansiones, in quibus ipsos accipere dignatus es, et cum iisdem angelorum tuorum iuncti choris tuoque conspectu beatificati, in te gloriantes, in te exultantes, te unum in Trinitate et trinum in Vnitate adorantes, uisilibus inuisilibusque perfruamur bonis ęuoque sempiterno! Amen.