1.
Ocelle mi, Ragusa, ocelle mi, patria,
Soli marisque, quod solum omne circuit,
Propago uera, uerior colonia
Bis prolesque Quiritium:
Tibi optimae quid optimum precer deos?
Perennis et beata caelitum cohors
Te in optimo statu usque et usque sospitent
Et te perpetuo augeant,
Quod interire me, nec emori sinis,
Febriculosa in arce praesidem, isthmii
Soli aerisque pestilentia obsitum
Et Stagni bimaris lue,
Tibique reddis Aelium, et sibi, unico
Fauore debilemque alumnulum alleuas
Tuoque rursus educatulum in sinu,
Vt Bacchus gremio Iouis.
Quod ergo Mortis ore et inferis miser
Reducor, hoc tibi referre gaudeo,
Vt Herculi pudica Tessala, ut deo
Thesides Epidaurio.

2.
Mensis honestari quo principe quilibet optat,
Hic feelix reliquos torquet honore suo.
Si prisci remeent, Euandria curia, patres,
Non esset frenis Roma pudenda tuis;
Teque ultro cuperent sellae uectare curulles,
Ambirent trabeam rostra uerenda tuam,
Nec te respuerent magnorum saecla Catonum,
Nec dictatorem Brutus uterque suum.
Quid mirum si te Romanis orta colonis
Nunc Ragusa suum gaudet habere ducem?
Effigies Romae, priscae probitatis imago,
Indolis antiquae, curia nostra, patres,
Vos simul o nostri memores estote libelli;
Aspires uati, Roma pusilla, tuo!
Quod si digna manent uestigia stemmate prisco,
Si patria est proauis digna ferenda tuis,
Haec hylari capienda legas munuscula uultu
Quae tibi sacramus consule dicta Boni.

4. In Archangelum Michaelem
Princeps angelicę militiae qui regis agmina
Coelestesque choros et numeros innumerabiles,
Diuinis solitus continuo nutibus obsequi
Coelum, sidera, terram, mare turbare potentibus:
Tu portenta relegas Herebo tot furialia
Ingratumque Sathan, flagitiosum, temerarium,
Ausum immane nefas, horribiles trudis ad inferos,
Purgas sidereas sacrilegis complicibus domos.
Tu postquam breue uitae spatium, secla fugacia
Iudex lancibus aequis trutinas, heu miserabiles
Mortales foueas, dum pietas, dum ueniae locus
Indulgentior! Heu nos nimius iustitiae rigor
Desperare uetet: uipereos hinc abigas dolos
Exoraque Deum et concilia supplicibus tuis!

5. Ad Sanctum Blasium pro Rhacusa
Rhacusae pater, o Blasi, clientem
Defendas populum arduosque montes
Et fluctus maris hostibus profanis
Occlude insuperabilisque ualli
Nos munimine munias tuisque
Armis, numinis et pauore tanti

-- 173v --

Arma hostilia dissipa retroque
Conuertas proprium in caput cruentam
Praedonum rabiem, dolos inanes!
Rhacusam, Genitor, solo marique
Deuotam tibi sospitem tuere,
Agros, oppida, rura, templa, classem,
Vectigalia nostra, lucra, merces
Quae uectantur ab ultimis Britannis,
Quas Bizantia missitat Propontis,[ERROR: no reftable :]5,15 Quas ... Propontis: versus additus in margine
Quas septemgemini fluenta Nili,
Europa atque Asia, Affricumque littus
Diuerso procul orbe sumministrant.
Nostrum auge decus omne nosque semper
Saluos, innocuos ubique serua;
Imprimis Chaos ad tenebricosum,
Ne nobis noceant furore caeco,
Astus uipereos procul relega!

6. De uirgine captiua
Ferrum in raptorem strinxi, dum casta pudori
Consulo, nec domini dedecus empta fero.
Hinc trahor et caudae laqueis adnector equinae:
Nec doleo, asserto est dulce pudore mori.

7. In Perdilitum
Non facundia, Perdilite, uicit,
Non te gratia, non amor poetae,
Sed uerum tibi, Perdilite, nomen.

-- 174 --

8. Hymnus in Archangelum Gabrielem
Christe, cui praepes Gabriel ministrat,
Pulcher et fortis, Tua Virgo Mater
Cuius aspectum stupuit micare
Fulguris instar,
Virginem castam genialis auspex
Dum maritali sociat pudenter
Voce caelestemque hymenaea cantat
Pronuba lingua,
Mox ubi uenter tumuit pudicus,
Virginis seruat decus integellum,
Casta quo mater famulante mansit
Vindice casto.
Ergo sit quamuis numerandus omnes
Angelos inter iubar ut secundum,
Vindicat primum decus hic tuendae
Virginis almae.
Notus in caelo angelus et Geennae
Horror, adsertis metuendus astris,
Acer et belli furialis ultor,
Qui prope fulget
Ordinem primum, Michaelis arma
Principis iuxta, uiget et Tuorum
Militum non ultimus et decorus
Laude secunda.

-- 174v --

Pro Tua fęlix pietate uictor,
Qui Tui laetus meminit triumphi
Teque uictorem cecinisse ouanti
Carmine gaudet.
Saepius nobis, precor, hunc recursu
Nunctium salutigero remittas,
Nostra ut accessu propiore semper
Vota secundet;
Sit Tibi laus ingenito parenti,
Sit coaequali genitoque Christo,
Sit Tibi compar utriusque semper,
Spiritus alme!

9. Hymnus in Archangelum Raphaelem
Tertium caeli decus, o Raphael,
Angelos inter, medicum salutis
Quem Deus nostrae, miseratus aegros
Saepe dolores,
Missitat nobis Pater, ut leuamen
Tristibus curis animisque moestis:
Qualis adfectum releuasse moesta
Mente Tobiam
Diceris, talis uenias ab alto
Aethere et curis medeare nostris,
Sis bonus custos et ubique nostrae
Cura salutis.

-- 175 --

Nequid infensi timeamus, oro,
Semper obsistas nec obambulare
Nos queant fraudes, inimica pestis,
Perfidus hostis.
Sit tibi laus ingenito parenti,
Sit coaequali genitoque Christo,
Sit tibi compar utriusque semper,
Spiritus alme!

10. In Archangelum Michaelem
Armipotens Michael, quo bellatore superbus
Aethereo cecidit uictus ab orbe Sathan –
Nam simul inuicta strinxisti fulmina dextra
In Chaos horrendum millia multa ruunt
Totque simul Furię nigro mandantur abysso,
Libertas caelo pristina paxque redit:
Nunc ubi lance pari commissa piacula libras,
Cernit et examen fanda nefanda tuum,
Dum licet, exora, claemens Archangele, nostris
Criminibus ueniam conciliaque Deum!

11. Epitaphium uxoris Blasi S.
Parce meum, coniunx, fletu uiolare sepulcrum!
Offendor lachrymis umbra beata tuis.
Nanque mei compos et libera corpore uiuo:
Extinctam, Blasi, tu tamen esse putas.
Viuo equidem nec me probitas et gratia morum,
Nec sine labe prior uita perire sinit.

-- 175v --

Qui pluit inde tuis uxorius imber ocellis,
Est grauior mortis conditione meae:
Suspires licet absentem caeloque profectam,
Me tamen ut cassam lumine flere nefas.

12. Epitaphium Mariae
Mellifluis cantu Syrenibus aemula, doctis
Parque lyra Musis, parque pudicitia,
Par Veneri forma, Maria hic iacet: immo profecta est
Ad caelum: decus hoc astra decenter habent.

-- 176-178v --

-- 179 --

13. Precatio ad Iesum
Numinis o magni uenerabile nomen Iesus,
Quo sua signauit munera tanta Deus,
Indicium magnae pietatis amabile nomen,
Iucundum, praesens, auxiliare, pium,
Dulcius ambrosia nomen, quod rite uocando
Grata salutiferum lingua fatetur opus:
Immensi nomen meriti, uox mystica, sensus[ERROR: no reftable :]13,7 sensus: Iesus Agić, fortasse recte
Numen adorandum, quod super omne quod est,
Quod titulo diuina Tuo praesagia gestas,
Nam portensa Tua est publica uoce salus:
Veridicum prius oraclum comparque futuro,
Si fas est omen dicere, nomen eras.
Quod probat euentus, nostroque salutifer orbi
Adsertorque hominum, cuius es, ipse fuit.
Sic diuinare est componere nomen Iesus,
Luxque futurorum normaque lexque fuit.
Non alium decuit titulum magis esse salutis,
Quem sibi Saluator, quem Deus ipse daret,
Seu memori te mente loquar seu uoce manuque,
Semper ubique Tui est officiosa nota.
O nota quę gemmis digna es scribaris et auro,
O nota uisceribus semper habenda meis,
Nec nisi caelesti memorari carmine digna.
Ingenium moles debile magna premit

-- 179v --

Mortalisque labat mea lingua nec hiscere posset,
Quae canitur ni me gloria tanta iuuet.
Cuius ad auditum procumbunt omnia nomen
Cernua, cui flexum supplicat omne genu;
Et caelum et tellus famulantur et infera monstra,
Obuia quae terret nominis umbra Tui.
Nam simul inferni patuerunt claustra tyranni
Totque relaxatos reddidit Orcus auos,
Purgatumque Tua uirtute refloruit aeuum
Et reserata Tuis gressibus astra patent,
Vectibus auulsis et fracto carcere serpens
Incisa uomuit millia multa gula,
Et Mors arte sua periit, uitalis Iesus
Manibus adsertis uictor ubique sonas.
Tot Furiae, tot monstra nouis spoliata trophaeis,
Nominis horrescunt fulmina magna tui.
Salue igitur Furiis laetalibus horror Iesus,
Mens, precor, aeternum Te mea uoxque sonet.
Hoc me Tecum uni pietatis nomine, uellar
Ne quando amplexu segrege mente Tuo.
Sis uallum, clypeus, sis insuperabile robur,
Munimen, uindex, tutor ab hoste meus;
O mea sola quies, o lux clarissima, gustus
Nectaris, ambrosio plenus odore sapor,
Spesque decusque meum, syncaera et casta uoluptas,
Fac me participem nominis esse Tui![ERROR: no reftable :] Post folium 179 sequitur folium 200

-- 200 --

14. Ad Marium Sorgium
Hactenus una fides te cum Michaele reuinxit,
Nunc etiam aequalis parque podagra ligat.
Sed tu priuatus degis Michaelque senator
Altaque riuali te sine rostra tenet,
Quo tibi collega mallem quam compare morbo
Dulcis amicitiae crescere uincla, Mari!

15. Epitaphium Ludouici regis Francorum
Arma inter dux, miles eram Ludouicus: Alpes
Testor, in armatum Mors fuit ausa nihil:
Scilicet, oppeterem ut positis uxorius armis,
Me dignam inuidit pulchra per arma necem.

16. Ad Bartholomaeum
Aspice nudus, inops, uulgi securus, ut altum
Dormiat in medio, Bartholomaee, foro:
Stramineumque premit nuda ceruice galerum,
Nec populo exciri praetereunte potest.
Tu nedum aedituos et tintinnabula culpas
Quod somnum excutiant, Bartholomaee, tuum,
Sed trullam atque leuem crepitum meientis amici
Infamat uitiis anxia cura suis,
Quae tibi, Cymmeria quamuis in ualle cubares,

-- 200v --

Cymmeria somnum carpere ualle uetent.
Frustra igitur latebram mutes et mille recessus,
Molliat et lectum pluma supina tuum,
Et salientis aquae captes auiumque susurros:
Quo cura et strepitus excubiaeque meant.

17. Epitaphium Seraphini Zamagnae
Paupere quo mensa uentrem luxumque domarem
Et pompam et fastus asperiore iugo,
Nodosos lumbi funes, sola lignea plantae,
Nostra cuculliferam membra tulere togam.
Cur igitur mirere meum sine tabe cadauer:
Testantur manes talia membra pios.

18. Epitaphium eiusdem
Qui pauper uixit, caelebs et moriger ultro,
Sustinuitque diu nudipedale iugum,
Relliquiis saluis, saluoque cadauere teste,
Et uita et sanctis moribus, astra tenet.

19. Epitaphium eiusdem
Qui sibi relliquias optat superesse, pudico
Condiat has sanctae flore Pudicitiae,
Et uentrem et luxum et fastus domet: hinc noua myrrha
Seruat et ambrosius membra sepulta liquor.
Hoc, Seraphine, doces, cuius tabescere nescit
Quale decet Manes corpus habere pios.

-- 201 --

20. Petro Sodorino
Vt noua Romanę Cicero facundia linguae
Iusta recusauit uindicis arma togae,
Neue suos ciues committeret, exulat ultro,
Dum uinci miserum, uincere turpe putat,
Exilium sic tu, princeps Sodorine, capessis,
Sanguine ne diro tecta paterna natent.
Nec desiderium est patriae graue: cernis ubique
Nam patriam, patria est fortibus omne solum.
Hinc tua principibus saluis Florentia salua est,
Almaque libertas, pristina paxque nitent.
Imperium nec te, patriae iam patre recaepto,
Poenitet et fasces deposuisse tuos.
Nam tua quae fuerat, Sodorine, modestia frugi,
Principe quae semper malluit esse minor,
Priuatumque uirum, quamuis in culmine, gessit,
Fortunae sentit damna nec ulla suae.
Principe priuatus fueras fęlicior: idem es,
Nec tuto inuitus cogeris esse loco.
Sic abrupta iuuat uitasse minantia casum,
Dum solito planum limite carpis iter.
An, rogo, cum possit dubias uitare procellas,
Non portum reduci nauita puppe petat?
Attamen esse solent transacta pericula cordi:
Dulce est praeteritos enumerare metus.
Tu quoque transmisso potius discrimine gaudes,
Quodque recusares ferre, tulisse iuuat.

-- 201v --

Vtque semel tenuit caelum Tyrintius, axem
Continuum cuius torquet anhelus Athlas,
Sic tibi maiestas pro tempore credita notos
Ad Medices magno foenore laeta redit.
Nanque intermisso plaerunque labore ministrat
Accumulatque nouum robur amoena quies.
Sic Medices cessare iuuat, post ocia quorum
Maiori uirtus semper honore uiget.
Hinc patrii[ERROR: no reftable :]35 patrii: -ae, ut videtur, suprascriptum (patriae) laurus creuere et auita trophaea,
Vulneribus Medices inualuere suis:
Sic in relliquiis Laurens iam fratre perempto
Deque suo maior carcere regnat auus.
Haec eadem geminos sequitur fortuna nepotes,
Quorum captiuus maior ab hoste fuit,
Exul inops alter, moerens, inglorius, at nunc
Maior ab erumnis regnat uterque suis.
Paret et alterius dicto Florentia, nutu
Alterius gaudet terra fretumque regi.
Quam bene successit! Solitus labor ille regendae
Huic generi patriae restituendus erat.
An melius rectum confuso constat aceruo
Aut uno melior principe uulgus erit?
Nec plebiscitis res publica fluctuet: unum
Rectorem nauis uela regenda petunt,
Vnum bella ducem poscunt, unoque uidemus
Feruentes currus Authumedonte regi;
Vnus in armentis, dux unus et in grege regnat,
Vnius et regis iussa sequuntur apes;
Vno cuncta Deo constant, mortalibus unus
Hoc eodem exemplo rector in orbe sat est;

-- 202 --

Quo magis unius moderamina poscitis, urbes,
Paucorum aut uno desipiente uices.
Non multos regnare bonum est: rex imperet unus,
Maeonides uatum maximus ille docet.
Hinc unus regnat Decimus Leo, Scipio cuius
Et Cato protritam sub pede lingat humum,
Certatimque libens uestigia pronus adoret
Romulus et Brutus pacificusque Numa.
Nec mirum: Christi uice fungitur, omnibus et qui
Imperat, illius tradita iura tenet,
Perque potestates binas sacraria Ditis
Sidereasque domos pandere iuris habet.
Quo magis obsequium debent mortalia, si quid
Vsquam sincaere relligionis habent.
Hinc ueluti solem ac lunam stellasque minores
Lucis inaccesę copia magna fouet,
Sic necdum ciues opulentat luce, sed orbem
Lustrat et imperio summa uel ima regit.
Quo magis unanimem uicino lumine fratrem,
Te quoque praesenti numine, Petre, fouet;
Hinc uolat et reditum tibi praepes epistola praestat,
Vix illo solii sceptra tenente sui,
Nec se Pontificem potius quam praestat amicum –
Hoc opus egregii principis esse ratus –
Teque uelut fidum Pylades dilexit Orestem,
Vtque suum Pollux Castora frater amat.
Viue igitur felix tanto sub principe, cuius
Imperio quouis pluris habendus amor.
Sed quia Pontifici patriam duce et auspice Christo

-- 202v --

Contigit et ciues conciliare suos,
Hoc precor ut sese concordia tanta propaget
Et toto abruptam sarciat orbe fidem,
Mutua ne rabies Christi laniare laboret
Viscera, Pontificis pignora fida pii.
Iamque pio nexu ditionem et corpus in unum,
Iam redeant capiti debita membra suo;
Vnanimes coeant in mutua foedera reges,
Consortes uideant saecula nostra pios.
Nam nisi sanctus amor populos conglutinat omnes,
Heu, quaenam clades, quanta ruina manet!
Nam modo pacauit tot bella domestica et hostis
Fratribus extinctis regna tot unus habet;
Europae atque Asiae multum concordibus armis,
Sed magis, heu, nostra seditione uiget!
An, rogo, qui fratrum sobolem fratresque trucidat,
Impius hic claemens hostibus esse potest?
Heu, quantam cladem Rodope et Pangaea minantur,
Et Rhesi et Boreae perfida regna trucis!
Annibal alter adest alterque Alaricus et Hunnus
Et Sarraceno saeuior hoste manus.
Damna recrudescunt priscis grauiora, uicissim
Ni iungunt reges tanta pericla pios.
Nanque lupus canibus quotiens interuenit atrox,
Sedatur uiso rixa canina lupo;
Si populata tamen uastauit ouilia, frustra
Adlatrat stabulum serus inane canis.
Incassumque nouos extinctum tendimus ignes
Cum iam flammarum sidera lambit apex.
Maturam petit aeger opem frustraque medemur
Si non repenti est obuia cura malo.

-- 203 --

Ergo opportuno coalescant robore uires
Et pia concordi terra fragore tonet:
Arctos et Occasus corpus conspiret in unum,
Turca Gotifredos sentiat esse nouos.
Vrbanus melior, melior Pius arma retractet
Successuque nouus prosperiore Leo.
Cui, puto, praesidiis socius communibus aether
Praesto erit, humana si titubabit ope:
Incassum neque enim supra mortalia uexit
Hunc Deus et proprias iussit habere uices.
Nec modo mortalis consensus et Vrbis et Orbis
Optio, praesentis sed fuit illa Dei.
Quod si iusta pio debetur palma Leoni,
Quale secuturum est proelia sancta decus!
Nec modo pensabunt Asia atque Europa labores,
Innumeris tellus utraque plena bonis,
Aeternumque decus mansurae in saecula famae,
Fortibus et merces gloria magna uiris,
Sed maiora manent uirtutes praemia tantas
Quae Christus salua relligione dabit,
Victoresque pios ornabit ouantior axis
Cum caelum aetherea uoce: »Triumphe!« canet.

21. In Marium caelibem
Si miserae matri ploratur mortua proles
Vnica, sublimis cuius honore fuit,
Quo tibi nunc magis est plorandum in caelibe uita,
Gaudia cui damnum nulla priora leuant?

-- 203v --

Nanque priore bono fruimur nec pignora tantum
Amisisse dolet, quantum habuisse iuuat;
Optio si detur natorum, nec pater ullus
Longaeuos quantum uellet habere bonos.
Adde quod aduerso caelebs rumore laborat,
Dedecorant orbos probra nec ulla patres.
Quisnam infoecundum laudet nisi numina castus
Conciliet sanctae dote pudicitiae?
Si caelebs aegrotat inops, nemo assidet illi,
Si diues, fidus nemo minister erit.
Quae non longa mora est illius et annua mortis,
Cuius diuitiis quisque propinquus hiat?
Nec fletur caelebs extinctus, pignora patrem
Non illum implorant, nupta nec orba uirum.
Ergo pudicitiae seruandae accingere, cuius
Caelitibus magnis innuba uita placet,
Seu magis uxoris delectus et optio fiat,
Quo mala, quo uites tanta pericla, Mari!

22. Andreae Tifernati responsum
Est arbor, quae serpit humi, quae uertice lambit
Sidera, quae medio est conspicienda loco,
Et cuius facile est imis decerpere ramis
Quae folia autumni frigore lapsa cadunt.
At medios fructus tempestas atra fatigat,
Aere quos medio magnus adire labor.
Quo mage desperes fastigia tangere, ni te
Demisso sursum numina fune trahant.
Hunc funem exoret uirtus tua, quo nisi fretus
Praepetibus pennis Icarus alter eris.
Vt tamen euadas super alta cacumina tutus
Et carpas facili poma petita manu,
Tendo preces et uota libens: hanc suscipe dextram
Quae tibi diuinam fida ministrat opem.

-- 204 --

23.

Pisces et meretrices quo magis lauantur, magis olent: quaedam etiam fercula condimento nullo sapiunt, sua, non artificis culinae culpa. Neque enim materiem temere exuas: nec quisquam potest culicem Maronianum,[ERROR: no reftable :]23, praefatio * maxime cui ... cuiusque: additum in margine maxime cui non datur ocium, nec cuiusque ingenii est fingere, unde poetae nomen est. Nos non epici, sed opici sumus, sine Venere, sale et gratiis; meae Musae non amatorias praestant morsiunculas, non dentis aculeos figunt, sed casta et sororia libant oscula, quo minus sapiunt. Hac sola tamen ueniunt ad te fiducia qua displicent, castae, uirgines, seuerae, graues, utinam non magis rusticae, dum ne uerbis quidem pruriunt: procacium tamen est hoc dicere, qui uel deas ipsas lasciuire cupiunt.

Tu, qui manicatam togam ut Cato respuis, Sicyonios calceos ut Socrates, ut Vesta Bacchanalia, Diana Floralia, austeriores Musas diligis, permittis tamen quosdam uirginibus iocos et ad puellarum puppas frontem erugas, supercilium remittis. Nam et Scipio puerilibus nugis non abstinet et calculis in littore ludit; probae etiam matronae catos et catellos amant et cum illis in sinu lusitant. Hoc idem meis Musis licuit facere cum muricipe. Quid non? Lacessiuit illas Carolus Slani praefectus, nescio quocum felle nugari passus, dum fellem ex cato, quasi figulus ex amphora urceum facit. Sed stultus ego, qui fellem rideo, cum meus catus multo magis ridendus sit!

-- 204v --

Desine uendacem mirari, Carle, poetam,
Muricipis parua commoditate cati;
Vendaces dominos, nec emaces expedit esse,
Lucraque delectant quantulacunque licet.
An uero ignoras lotii uectigal honestum?
Quo minus hoc precium turpius esse putas.
At dices: fuerat surdaster, inutilis et iam
De ponte in medias praecipitandus aquas.
Hoc fateor: uerum hunc libuit sine fraude pacisci,
Noxa nec emptori dissimulata fuit.
Ergo hunc pensarunt spumantia pocula lactis
Singula, quae Sclauus uenditat asse rudis.
Lac quotiens nimios[ERROR: no reftable :]23,13 nimios Agić: niueos uenale refrigerat aestus
Et niueus pleno promitur utre liquor,
Qui mordax acidum potus sapit: hoc ego solor
Aestatem et sidus solstitiale leuo;
Quod tibi gratuitum praestat prouincia – tanti
Sunt praefecturae prospera iura tuae.
Quis, rogo, muricipes quam uendere lacte uietos
Munera non pagi mallit inempta tui?
Haec tua conditio melior, nec nostra lucello
Haec quoque uenditio est despicienda suo.
Muricipem emptor habet: uitam catus, ast ego lactis
Pocula: sunt precium singula nacta suum.

24.
Dum uigil in foribus clausis conniuet ocellis
Dormitatque sua callidus arte catus,
Ora dealbatus consputa aspergine lactis
Sclauenus nostro limine risus erat.
Lactea pendebat concretis styria setis,
Lacteus hirsutae naris echinnus erat,
Stillabatque impexa coma indetonsaque barba,
Iamque habuere suum dicta iocosa modum.
Tum lac accitus qui uenditat asse, sub ipso
Vidit muricipem poste sedere catum.
Quem lactis precio coepit pepigisse, nec illum
Mutari dominus respuit ipse domus,
Emeritum pridem et mergi de ponte paratum,
Vt mos est uetulos praecipitare catos.
Attamen ignaui senium culpamque professus ,
Vt decet, accepit pocula lactis herus.
O bona uenditio: surdastrum munera credit
Emptor et exultat conditione sua;
Lac lucratur herus; uitam catus. Ergo ubi sors est
Prospera, de medio funere uita uenit.

25. Ad eundem
Quid, rogo, miraris mutatum lacte uietum,
In mare quem decuit praecipitare catum?
Lac ego lucratus, uitam catus, ipse pusillo
Hunc emptor precio muneris instar habet.

-- 205v --

26. De quercu, lilio, aquilis et oraculo ad Iulium II. Pontificem Maximum
Aegra ministrabat populis alimenta uetustis
Chaonis antiquo silua superba Ioue;
Nunc meliore Iouis censetur numine nostri
Quercus et aethereo nectare plena fluit,
Proque suis aquilas gaudet iactare columbis
Turbato dociles fulmina ferre Ioui,
Accumulantque decus noua lilia flore perenni,
Lilia purpureis conspicienda comis:
Nanque interflorent sociis intersita conis,
Arboris et floris certat utrinque decus;
Ergo intermixtis quercus decorantur ouantes
Floribus et cingunt pontificale caput.
Nec solum in terris uictoria tanta triumphat,
Axe sed aethereo querna corona sonat,
Quae modo tot ciues compensat ab hoste recaeptos
Et celebrat capiti reddita membra suo.
O lili, o sociae feelicia foedera quercus,
O rerum feelix copula parque fides,
O foelix ales, qui frondibus usque beatis
Pasceris et cono surgis in astra pari!
Spes uotumque poli, uobis auctoribus »Io!«,
Mundus »Io,« magna uoce »triumphe!« canet.
Nec modo liliolis querni decorantur honores,
Sed licet auguriis scire futura piis;
Nanque canit praepes rostro crepitante Tonantis
Nullaque praemonuit certius augur auis:

-- 206 --

»Lilia florescunt, dominantur lilia, ueris
Munere perpetuo perfruitura sui,
Victricesque aquilae toto uolitamus in orbe,
Adsurgit quernis quaelibet umbra comis.
Tristis et attonita est lachrymis Aurora gelatis,
Memnonio qualis funere uisa fuit;
Tristis et in primo caligat Lucifer ortu,
Laetus at occiduis mergitur Hesper aquis;
Non, Oriens, ultra bacchabere; regia Ditis
Pallet et horrorem dissimulare nequit.
Horrescunt Pangaea, pauent Rodopeia saxa,
Exanguisque tuo stringeris, Hebre, metu;
Pallet et insolitis tremefactus motibus ingens
Caucasus et caeli pondere pressus Athlas.
Nanque Arctos Boreasque tonant, tonat Hesper et omnis
Pulsa Caledonio terra fragore sonat;
Hinc dea Pyrene flammata ceraunia torquet,
Hinc uolat Alpinis cuspis hyulca iugis.
Tot uolucres coetu conuexa obnubimus uno,
Pascimur et ramis, quercus opaca, tuis,
Alituumque cohors suspensa per aera summum
Porrigimus nostro[ERROR: no reftable :]26,47 nostro suprascriptum: summo fulmen et arma Ioui.
Dumque tonat, crustis squamosus inhorruit anguis,
Ore nec immani lingua trisulca micat,
Attonitique pauent posita feritate leones
Et noua per mortes fertilis hydra suas,
Insolitusque timor furesque luposque fatigat,

-- 206v --

Nec Iouis audito fulmine gryphes hyant.
Hinc spolia ostentant sacrae Titania quercus
Vittataeque decus lilia frontis ouant,
Et diademato gaudentia uertice florent
Lilia cum quernis tam bene iuncta comis,
Inque uicem caelo germana cacumina tollunt
Et longas tendunt qualibet usque manus.
Sed magis haec pulsis censentur germina monstris,
Passa nec immanes subter habere feras.
Nanque infra regio praedonum immunis onustas
Vellere, lacte graues pascere gaudet oues,
Maiestasque loci tot ouilia sancta tuetur,
Pastoresque pios innocuosque greges.
Scilicet omne nefas reuerentia sola relegat,
Horrendusque sua relligione locus;
Totus et usque sacer tanto se numine iactat
Lucus et archano nobilis umbra metu.
Haec mihi bina patent umbracula dulceque praestant
Hospitium in nidos officiosa meos.
Nanque meos ungues a crimine tempero nec me
Polluit illicito foeda cruore sitis!«
Haec ales, mox clara sonant oracula luci
Auguris: »Adsertor Iulius orbis erit!«

-- 207 --

27.
Vt noua Romanae Cicero facundia linguae
Iusta recusauit uindicis arma togae,
Neue suos ciues committeret, exulat ultro,
Dum uinci miserum, uincere turpe putat,
Exilium sic tu, princeps Sodorine, capessis:
Sanguine ne diro tecta paterna natent.
Nec desiderium est patriae graue: cernis ubique
Nam patriam, patria est fortibus omne solum.[ERROR: no reftable :]27,1-8: cf. 20,1-8
Quod si libertas nec pax simulata redibunt,
Damnabit patrias nulla repulsa preces
Teque recaeptura est reducem Florentia, quo te
Vectura est humeris Ausonis ora suis.

28.
Praestat hyems quod tu spacium, Francisse, negasti:
Dat nobis gratas saeua procella moras.
Vt tua Rhacusam doceat facundia, uellem
Nunquam impacati poneret ira maris,
Sed tibi deberet cuperem prouincia nostra, haec
Gratia nubiferis ne sit habenda nothis.
Ergo mane, necdum tuta hibernacula uites,
Neue elucteris uincula nostra, precor;
Ne tristis, quam te cupimus, Francisse, morari,
Intempestiuam puniat unda fugam.

-- 207v --

29.
Ad lusum et choream si me inuitaret Apollo
Pulcher, ad Aoniam Calliopea lyram,
Pampineisque Euan redimitus ad orgia sertis
Sancta, profanatis non adeunda uiris,
Pace mihi liceat caelestum dicere: mallem
Haec ego sermonis dulcia mella tui!
Nec succenserent mihi numina: Bacchus, Apollo,
Musarumque tuo ludit in ore chorus.
Nec tua uox hominem sonat, immortalia narras:
Sidereumque melos, sidereumque sophos.

30.
Ecce liber genium supplex, prostratus adoro,
Aduoluor genibus, pagina parua, tuis.
Peccaui, fateor, sed te meminisse meorum
Erroris fratrum gratia magna uetat.
Scis bene quam de te meruerunt, munere quorum
Posteritas et te gloria tanta manet.
Dysticon absoluunt tot carmina, nosque nocentes
Commendant uersus millia multa duos.
Quid tamen hoc prodest? Crudelia nanque moramur
Vulnera, pestiferum uerba pusilla ueru.
Deucalion, Phaethon, obeliscus, spongia, nec non
Expectat nugas Sysiphus ipse meas.

-- 208 --

Sunt lusus tanti, quae seria credimur esse:
Attamen exemplo lusimus ista tuo.
Da ueniam inque meis parcas tibi lusibus, ausum
Quo magis absoluat mutua parque pari.

31.
Ebetat libido mentem
Oculos ut atra nubes,
Rutilumque nebulosa
Vt opacat umbra solem,
Animosque melle dulci
Capit et uenenat omnes,
Acheloa monstra quali
Modulante uoce dicunt
Spoliasse nauigantes,
Faciesque belluinas
Tribuisse fabulantur
Magicae uenena Cyrces.
Ratione nam uoluptas
Caret omnis et fruentes
Inhonestat ore turpi
Venus efferatque captos,
Epulasque dulciores
Aconita ponit inter
Tacitasque inescat hamos;
Licet ore blandiatur
Stupidosque pascat, omni
Metuenda peius angue est.
Homines ad euirandos
Hylaris Libido nata:
Sibi nanque dedicatos
Resupinat in profundum
Et ab arce deuolutos
Vorat aestuante fluctu;
Miser, ah, miser, Carybdis
Patulo uorans hyatu
Canibusque Sylla centum
Religata quem resorbet!
Miseranda sors et illa
Trucis Orci, amica uerum

-- 208v --

Grauiore peste semper
Furit inquieta cuique
Sua carnifex Libido.

32.
Non ita mille uolat succincta coloribus Iris
Verque nouum prato uersicolore micat,
Vt tua sermonum fęlix opulentia floret,
Cuius inexausto copia fonte fluit.
Nec magis exundat uocum discrimine Panos
Fistula, septenos emodulata sonos,
Nec magis Orphaeo reptarunt carmine quercus
Suntque Amphioniam saxa secuta lyram,
Quam cautes animi trahis et mirantia sistis
Flumina et unanimes cogis hyare feras.
Quid mirum? Ipse tui Deus organa temperat oris,
Praeco alter Christi, Paulle, secunda tuba.

33. Epitaphium Iulii II. Pontificis
Iulius hic situs est, Galli Venetique fatentur
Quem uixisse deum, Turca perisse putat.

34. In eundem
Turca superfuerat uictis socialibus armis:
Iulius hinc tristis, publica spes, perii.

-- 209 --

35. In eundem
Milite qui Gallo Venetos Gallumque fugaui
Militibus Venetis, Iulius hic iaceo.

36. In eundem
Iulius hic situs est, qui pontificalibus armis
Edocuit quantum culmina sancta tonent.
Quem nisi bella domi tenuissent horrida, nec tu,
Immunis tanto fulmine, Turca, fores!

37. In eundem
Diuertere domi cuius socialia bella
Scilicet in proprium fulmina bina caput,
Vt decet, inuitus, tristisque superstite Turca
Parque indignanti Iulius astra subit.

38. In eundem
Pontificum, Iuli, te nemo beatior esset,
Aetherea quorum Roma superbit ope,
In Turcam horribilem, manantia sanguine nostro
Si tua torsisses tela, cruente Pater!

39. In eundem
Inuidet, o Iuli, Mors immortalia facta,
Inuidet et uotis obstat acerba tuis,
Post Gallum et Venetos ne non tua fata doleres,
Turca quod intactus palma fuit melior.

-- 209v --

40. In eundem
Dum tot membra sui capitis decisa uideret
Qui tonat aetherea iustus ab arce Deus,
Indecores laurus inhonestaque bella perosus:
»Vix«, inquit, »tanti Turca inimicus erat!«
Teque profanato manantem sanguine, Iuli,
Traxit ut infernis expiet Orchus aquis.

41.
Damio, primaeuis multum uelocior annis
Emeritum lusus poscere parce senem.
Nanque hylares quondam, mea numina sola, Camoenae
Tristitia atque annis consenuere suis.
Tu uiridem laurum uiridi sortitus in aeuo,
Exultasque nouae murmura nactus aquae.
Ast ego nempe meas laurus arescere cerno,
Quas mihi Roma sua nexuit ipsa manu,
Quoque propinabat nobis de fonte Quirinus,
Puluereus riuo est deficientis aquae.
Te decet ergo choros uitreas Anienis ad undas
Atque Meletaeas ducere propter aquas;
Me mea saltantem riderent secula. Quod tu,
Vlterius non est Aelius: ipse fuit.

-- 210 --

42.
De grege si uestro fiam, tua munera dantis
Totus et accipiens, Petre, futurus erit.
Nec uereor, si me non respuis ipse, repulsam:
Iudicium nobis pluris honore tuum est.

43.
Vestra quod exoptem consortia, care Ioannes,
Vtilitas non me, non honor ipse capit;
Censeri cupio te iudice, nec mihi quanti
Laus tua sincaera est, curia quicquid habet.

44.
In sortem adscriptus Domini, mi Vite, mereri
Iudicii cupio pondera magna tui.
Mallo ego tam iusto censurae examine tantae
Riuales palma quam superare meos.
Hoc pluris precio est: moueor nec honore negato
Censura dicar quem meruisse tua.

45. Ad Phoebum et Musas
Nunc me maius agit numen melioraque praestat
Carmina, nunc repetit mutua dona Deus.

-- 210v --

Vana nec ulterius sequar aut mendacia uatum,
Ornari linguam nec sine mente sat est.
Nec sonet ore tenus sophos, aut ars rhetoris; in me
Agnoscat mores pagina sancta suos.
Phoebe, uale, ualeant Musae; pia numina Christi
Sin canitis, Musae, numina uestra sequor.

46.
Certauit duplex elementum, terra polusque,
Certamenque suum sustinuere diu;
Riualique suo neuter decedere passus,
Terrane Francissum uendicet anne polus,
Dum certant, sibi corpus iners rapit improba tellus,
Quod pressum est oneris proditione sui.
Sed fretus leuitate sua et uirtute uolauit
Spiritus et caelsi sedit in arce poli.
Non tamen orbari cognato corpore caelum
Francissumque tulit parte carere sui.
Ergo ait: »Interea cineres molire caducos
Exuuiasque breues, inuida terra, tege;
Hic tibi decrescet rediuiuo corpore puluis,
Venturus pennis praepes in astra nouis!«

47.
Francissum dum poscit humus, dum uendicat aether,
Nec cupido tellus cedit auara polo,

-- 211 --

Certauit uariis duplex natura rapinis,
Corpus humo cessit, spiritus astra tenet.
Non tamen oblitus germani corporis, inquit:
»Interea quod nunc, hospita terra, tenes,
Surget ab aetherea purgatum luce nec ultra
Massa rudis, mecum spiritus ales erit.«

48.
In fratrem si me suffragia uestra cooptant,
Maximus ut natu tu mihi frater eris.
Te pius obsequio genitorem ut filius omni,
Et memor et gratus tempus in omne colam.
Dedecori fratrum nulli damnoque futurus
Testor amicitiae uincula sancta piae.
Testor et imbellem sexum, duo pignora, natas:
Vobiscum unanimi pectore uinctus ero.
Non tamen ingenium mutabo mobile, iustum
Quod posco seu non, siue daturus eris.
Ex Saullo in Paullum tendam Christique merebor
Aere ex pagano nec nisi miles ero.
Indignus liceat sim uestro munere, dantis
Maxima dos, quota dos accipientis erit:
Nam uobis merces pensabitur, utpote iudex
Quae dabit et uerus praemia digna Deus,
Iudicium uestrum qui iudicat aethere summo
Et uobis Christus pectora nuda uidet.

-- 211v --

49. In Martyrium Sancti Stephani
Dum lapidum nimbis pulsatur et imbre cruento
Et fracti uertex capitis moribundaque ceruix
Disilit et plagas iterant noua saxa recentes,
Perque suos ictus inclusa tenentur et haerent
Vulneribus fragmenta, cruor cerebrumque redundant
Permixtique fluunt, primus par uictima Christo
Martyr aberrauit tanti nec uoce magistri
Degener, et caelo Christum miratus hyanti
Stratus humi, ueniam Furiis bacchantibus orat
Mitior ignoscique cupit lapidantibus ultro
Et sibi gratandos putat et prodesse furentum
Carnificum lapides, quorum per uulnera Christum
Conciliat gaudetque sequi atque aequare magistrum.

50. In reliquias eiusdem
Nunc caput argento Stephani decoratur et auro,
Cinctum olim saxis uulneribusque nouis,
Quotque tulit lapides, totidem gemmatur ab astris:
Hoc tellus, illo certat[ERROR: no reftable :]50,4 certat suprascriptum: gaudet honore polus.

51. In eundem
Plura ceciderunt quem grandine saxa, furentis
Obruit et populi sanguinolenta manus,

-- 212 --

Ignosci facinus scelerum impietate recenti
Tantorum placido mitior ore rogat.
Hinc colitur templis certatim astrisque recaeptus
Aemula testato uictima parque Deo.

52. In eundem
Cuius inaccessum penetrauit Lyncea caelum
Puppula, testatum morte professa Deum,
Hic primus martyr, laurum meriturus opimam,
Pro populo Christum dilapidante rogat.
Nanque sibi meritum crescit per uulnera, dum tu
Mole pugillari, tortor acerbe, furis.
Si nescis, Stephanum foelicem haec gratia reddit,
Proque tuo caelum[ERROR: no reftable :]52,8 caelum in margine: precium crimine martyr habet.
Culpa beatifica est, sed quo magis, hoc tibi damno est,
Et magis auctores punit iniqua[ERROR: no reftable :]52,10 iniqua in margine: acerba suos.
Stratus humi et supplex oculis manibusque supinis,
Quod rogat hic martyr, culpa cruenta uetat.
Irritant superos commissa immania, sanctis
Officiunt precibus dira ministeria.
Non tamen, ut reliquos, Saulum lapidatio perdit,
Qui melior rapto lumine Paullus erit,
Mansuescitque rapax lupus et mutatur in agnum,
Temperat et solito foeda cruore sitis.
Iamque uidet, iam uas delectus et optio Christi,
Quem docet et ritus dedocet ille feros.
O, foelix imber lapidum, tot munera quorum

-- 212v --

Omnibus in terris sensimus omne genus:
Acceptum uobis debent nam saecula Paullum,
Orantis Stephani gratia tanta fuit!

53. Ad Carum
Numine cuncta uigent Christi, uox linguaque mensque,
Aethereum Musis sufficit ille melos.
Non Heliconis aquas desiderat aut Aganyppes
Quisquis ab illius fonte poeta bibit.
Tu tamen esse putas studiosos uentris et omnes
Asotos, Christi qui pia templa colunt.
Falleris: et ueteres fecerunt sacra poetae,
Sacricolas uates constat et esse nouos.
Castus Apollineis cecinit qui Pythia templis,
Non illi nimio est lingua sepulta mero.
Num, faceret cum sacra Linus, sua carmina fertur
Per uinum atque epulas dememinisse suas?
Nec dapibus foedis Rodopeius abstinet Orpheus
Cum coleret Musis orgia prisca suis?
Nunquid Mopsus idem quod Apicius? Aut dare fas est
Musaeo ingluuiem, Sardanapalle, tuam?
Legifer et Moses, ut posteriora uideret
Terga Dei, nullis inquinat ora cibis,
Qui freta transgressus per hyantia tramite sicco
Tot reducis uulgi festa per ora canit.
Et quamuis satur est cum dicit Oratius: »Ohe, ohe!«,
Nec Chii uatis buccina sicca sonat.

-- 213 --

Vt reliquos sileam, num Iobque Dauidque poetas
Esse sacerdotes inficiere pios,
Et quos ueridicos diuina mente prophetas
Dignatus uates Christus habere suos?
Proxima nec desunt nobis exempla, nec unquam
Auctori sacrum munus obesse suo.
Hoc tibi facundo Prudentius adserit ore,
Doctaque Sedulii Musa negare negat.
Nunquid Aratorem damnat res mystica? Nunquid
Paullinum? Aut numeros, culte Iuuence, tuos?
Nec sacer obscuro sordet Baptista cucullo,
Quo nunc Virgilio est Mantua laeta nouo.
Num, rogo, braccatus non molle poema togatum,
Tonsus et absurda Tubero uoce canit?
Nec mea degenerant, ut reris, carmina, tanquam
Nunc somno aut epulis, Care, poeta uacem;
Immo per excubias et tot ieiunia uellit
Relligio uires attenuatque meas,
Infamesque deos, Cererem Bacchumque relegat,
Ne uitiet mores luxus uterque meos.
Nec patitur mentem pingui torpere Minerua
Indecores abigit regula sancta notas.
Sacra nec ingenio, nec nostris moribus obsunt:
Non adeo Christi dogmata uera nocent.
Ille decus fandi et mentis largitur acumen,
Abstergit tetros corporis ille situs,

-- 213v --

Fonte redundarunt cuius bona cuncta perenni,
Cuius inexaustas uena propinat aquas.
Ergo ciere nefas surdas sine numine Musas,
Et dare uentosis nomen inane notis.
Inde supersedeo mortali a flumine, uiuax
Nam mihi sidereae lympha sititur aquae,
Quae par est explere situm uotisque mederi
Omnibus, ambrosiae rore opulenta suae,
Numine nec cassos carmen sensuque carentes
Exanimesque deos, nomina sola, precor,
Sed Christum, cuius sunt muneris omnia, cuius
Gratia nos omnes, cuius in aere sumus.
Quod si ope tantilla dignabimur, illius et me
Parua instillatae gutta rigabit aquae,
Nectar et ambrosiam et caelestia mella loquemur,
Qualia diuinum carmen habere decet.

54. Poeta comparatur cycno
Vatis Apollineo natura simillima cycno est:
Par carmen, similis candor utrunque probat.
Nec magis alter amat fontes semperque silescit,
Ni Zephyri spirent molliter, albus olor;
Nec minus et muto uates inglorius ore:
Aspirat si non principis aura, silet.