1.
Adsiduo quis te deprauatore, Lucreti,
Mendosum et mutilis uersibus esse uetat?
Quis te, relliquias tinearum, e sordibus aufert,
O putris caries puluereusque situs?
Quicquid eras, nusquam poterat constare: ruebat
Mordicus in uersus inuida blatta tuos,
Hinc insultabat scriptorum ignobile uulgus;
Littera de toto nulla fidelis erat.
Sic male peruerso quadrabant singula sensu
Inque tuo fueras carmine mentis inops,
Per sua nec solitus furor interualla remitti,
Sed grauius domino desipiebat opus.
Nunc adeo mentis compos resipiscere gaudes
Et bene curata luxuriare cute,
Pulcher et ostentas purgata labe uenustum,

-- 126v --

Quale Arpinatis Musa poliuit, opus,
Sed labor hic praesens felicior illa [ERROR: no reftable :]1,17 illa supplevi: ora Agić, ipsa Sola refecit
Quae deprauarat singula tempus edax,
Nec minus et dextro suppleuit Apolline uersus,
Quos neque, Lucreti, difiteare tuos:
Nam ueluti Pelopem latus integrauit eburnum,
Sic tua praesenti membra reponis ope.
Ergo, reformato iam dudum in pristina uultu
Puluereum gaudes deposuisse situm,
Nec lacero, uelut ante, lates nec sordidus ore,
Viuus et incolumis docta per ora uolas.
Qui curat morbos Hyeronymus hoc tibi praestat,
E carie uersus eruit ille tuos,
Totque cicatricum pariter tibi millia sanat,
Nec minus hac illa est auxiliaris ope.
Nanque simul medicas exercet sedulus artes,
Nec minus hoc illi munus Apollo dedit,
Nec mage fas morbos credit releuare piumque,
Carmina quam uitae restituisse suae;
Nec magis hanc illa gaudet praestare salutem,
Inque uicem alternum uendicat ille decus.
Impatiens mutas inglorius ire per artes
Aut sine uocalis laude placere lyrae,
Versibus hinc praesto est, hinc ille iacentibus aegris,
Atque instar Phoebi culmen utrunque tenet.
Inde prius quam te Rhacusam mittere passus,
Tam bene purgata labe politus eras;
Nam mihi donandum compsit te, magne Lucreti,

-- 127 --

Sordidulum munus nec tulit esse meum,
Verum auxit uigili per tempora longa labore
Et totum antiquo more refinxit opus.
Inde instaurati multumque diuque laboris
Huic decus, huic uitam iure referre licet:
Quo duce discerptus longo Lucretius aeuo
Ad medicam reduci carmine uiuis opem,
Inde tuo uultu iuuenescis, ut unica Phoenix,
Rursus odorato tota refecta rogo.
Foelix sorte sua, certatim munere bino
Qui genus humanum demeruisse cupit!
Plus tamen est uersus quam corpora reddere uitae:
Altera res breuis est, altera morte caret.
Nil profectura sic Virbius arte reuixit,
Cui duplex olim mors obeunda fuit;
Tu quoque sanescis frustra, Minoia proles,
Cui serpens uitam, mella tulere necem;
Et tibi, quae cari pensasti fata mariti,
Exiguum munus uita recaepta fuit.
Huic uero aeternos manus officiosa labores
Municipis recipit, docte Catulle, tui.
Fortunata parens, ueteri nec stirpe pudenda,
Passa nec ingeniis degenerare nouis!
Praesertim gemino, Verona es, splendida partu,
Bisque tua pariter dote superba nites,
Incertum Domiti titulis an maior Auanti:
Respondet cono gloria bina pari,

-- 127v --

Vtraque magna tuo facundia fluxit ab ortu,
Respicit ad fontes utraque fama tuos!

2.
Siccine tam seri proauita sepulcra nepotes
Sacrilega laesum tendimus ire manu?
Nullaque maiorum reuerentia nominis extat,
Nulla uetustatis gratia, nulla fides?
Nec miseris parcunt promiscua lucra sepultis,
Quilibet et quaestus sacra prophana facit?
Nam scelus efracto manes uiolare sepulcro
Quondam polluti numinis instar erat,
Nec quisquam audebat tumulo spoliare iacentes,
Proicere et gelida triste cadauer humo.
At nunc – proh facinus, proh nostri dedecus aeui! –
Non uetitum est manes contemerare pios.
Nam quid? Odorato quod prisca liquore uetustas
Perfusum et myrrha diuite condierat,
Appia quod tenuit post saecula multa superstes
Quodque omni illaesum tabe cadauer erat,
Prodidit antiqui moles operosa sepulcri,
Nec tutum a sera posteritate fuit:
Nanque hoc deprehensum furto inuasere rapaci,
Nec tumulo passa est praeda iacere suo.
Vidi ego marmorea proiectum e mole cadauer,
Quod nondum caries contemerarat edax,
Viuentisque instar nigros pendere capillos,
Est mihi de cuius uertice uulsa coma;
Candiduli dentes per hyantia labra nitebant,
Dura nec ad tactus mala probata meos.

-- 128 --

Sed reliquum corpus circumlita crusta tegebat,
Quae tamen in multis stabat hyulca locis,
Siue recrustatum est collisu ponderis, aut quod
Contactum pluuio rore cadauer erat.
Inde fatiscebant rimis tectoria, aperto
Nec mansit tumulo qui fuit ante color:
Nanque coloratum est cum caelum protinus hausit,
Sed solido nullus corpore sulcus erat.
Quid quod et unguentum in tumulo atque Hebraea bibebat
Balsama, quaeque tenet thura opulentus Arabs,
Et uer Indorum et Cyneraei floris odores?
Inde nec integrum carpserat ulla dies,
Donec posteritas spoliauit auara sepultum,
Quod facinus nulla est hactenus ausa dies.
Vidimus indicium digiti duo signa minoris,
Detractus duplex annulus unde fuit.
Nec latuit sexus sine nomine, sit licet ausus
Priscillam hic, alius dicere Tulliolam.
Ornatus reliqui deerant uestigia, quamuis
Mos uetus haud nudum corpus humare fuit.
En quo funebri pompae pia flamma pepercit,
Quo ueteres census exhibuere suos!
Vt fures maneant post saecula multa futuros,
Euasere suos ultima dona rogos!
Ergo tot egestos sumptus in funera totque
Dona, tot exequias surripuere pias.
Mox corpus, nullis quod adhuc contabuit annis,
Proiectum in media destituere uia,
Quod neque Poenorum furiis regisque Molossi
Aut Scythica passi colluuione sumus;

-- 128v --

Non Brennus, non hoc aegere Alaricus et Hunnus,
Claustra Promethęi quem tenuere iugi;
Non Sarraceni feritas immanior hostis,
Longobardorum siue cruenta manus,
Turca uel horribilis, quem nunc Pangaea uerentur
Et Rhodope et Boreae Martia regna trucis.
Sed neque Romanus sceleris ludibria tanti,
Nec pia sub dio membra iacere tulit,
Verum hoc, quod multis seruatum induruit annis,
Tarpaeo corpus monte iacere iubet,
Atque ita, non uiuis contenta, et mortua gaudet
Allicere officiis Martia Roma suis.
At tu qui uiolas, temerator auare, sepultos
Laedere nec manes dedecus esse putas,
Nudus, inops iaceas, inhumatus, pulueris expers,
Post obitum nec te uilis harena tegat,
Et tua praeduris uolucres obnoxia rostris
Aut lanient auido corpora dente canes:
Sic nusquam et totiens per uulnera mille sepultus
Turpiter a saeuis diripiare feris!
Tuque, olim insignis uirgo quaecunque fuisti,
Nunc Capitolino rursus humata iugo,
Quo semper tanti casus monimenta supersint,
Haec teneas tumuli carmina fronte noui:
»Quam peregrinus odor seruabat et Appia tabis
Expertem, neque enim carpserat ulla dies,
Monte in Tarpaeo, quali[ERROR: no reftable :]2,83 quali: qualis spoliata sepulcro,
Nuda nec Assyrio mersa liquore iacet.«
Haec praeferre satis; moneo, tu parce parentes
Posteritas, manes laedere parce pios.

-- 129 --

3.
Ciuica seruatae fuerant monimenta salutis,
Erepti magnum ciuis ab hoste decus,
At qui cincta graui castra obsidione leuasset,
Gramineo uictor munere dignus erat;
Sed simul egregios uatumque ducumque labores
Pensabant donis laurea serta suis.
Nunc tibi quae placidas Achademia cessit habenas,
Qua respirarunt dogmata prisca duce,
Vrbica quae celebrat cunabula rite quotannis,
Moenia quae coetu nobiliore colit,
Vatibus ornandis ritus instaurat auitos
Et redimunt priscum laurea serta decus.
Hinc desueta diu recidiuae[ERROR: no reftable :]3,13 recidiuae in margine: neglectae munera frondis
Digneris sancta nectere, Blonde, manu.
Nec uereor, uani insimuler quaesitor honoris,
A patriis cuius soluimus ergo iugis:
Non uotis, non hoc precibus uenamur iniquis,
Captamus non hoc ambitione decus;
Poscimus inuiti, neque uera refellere fas est,
Poscere quod uitium est, ut meruisse decus.
Turpe negare tamen non poscere, si modo iustos
Exploratores pagina nostra tulit;
Vulnera transuersi nec formidauimus unguis,
Dedecorat lusus caera nec ulla meos,

-- 129v --

Censerique iuuat doctorum examine tanto,
Quod mihi iudicii pluris honore fuit.
Vtque sodalitii delectus et optio praecox,
Pars ego nunc uestri nuncupor una chori,
Sic uiridi lauro teneris donandus in annis
Praedicor et placeo pene poeta puer.
Nec nota me damnat censoria iudice Roma:
Iure petit quisquis praemia digna petit.
Nec conferre nihil titulos et nomina credas:[ERROR: no reftable :]3,33 et nomina credas in margine: lucemque putamus
Obruta nam uirtus uillior esse solet.
Quid quod clara magis metuere et cognita uirtus
Instigat multos? Aemula calcar habent:
Hoc omnes pariter stimulorum impellimur oestro,
Ingenuae uirtus uerbera laudis amat.
Sponte, nec inuiti sequimur quodcunque probamus,
Semper et alterius splendida facta iuuant;
Semper et effigiem uisi metimur honoris,
Nec quisquam uinci qui patiatur erit.
Non temere inuenies qui non aliena recenset:
Fingimur externis quisque magisteriis.
Alter Phidiaca stimulos deducit ab arte,
Pictor Apelleum comparat alter ebur;
Ille locuturas certat mollire figuras
Naturae artificis uiuum imitatus opus.
Aemulus orator Ciceronis uincere laudes
Seu quod Cecropium certat adire sophos.

-- 130 --

Maeonidae uates et magni fama fatigat
Vergilii et ueteris nomina clara tubae.
Nunc sequimur laudem et foecundae munera pacis
Et modo Pellaei facta imitanda ducis.
Sectamur quod quisque probat nec uillia tangunt:
Igniculis flagrant pectora quaeque suis.
Sic exempla uiros externaque facta perurrunt,
Gloria nec tepidas subdit[ERROR: no reftable :]3,58 subdit in margine: uibrat in ossa faces;
Nec mea tot laudum stimulis monimenta carebunt
Atque ita multorum nominis auctor ero.
Tanquam immaturos nec quisquam computet annos:
Multa suos norunt anticipare dies,
Saepe inopinantem fallit prudentia; uelox
Non expectato tempore saepe uenit.
Perpetuum multis puerascit inertior aetas,
Praeterit et stultos cana senecta dies.
Quid non ingenium praecurrit acumine? Quae non
Ingenuus uincit secula mille labor?
Virtutis precium non omne adscribitur annis;
Quod meruit, uirtus uendicat una decus.
Possideat laudes alienas segnior aetas;
Pigritiae, quae sunt sedulitatis, erunt.
Villia turpe duci conferre ergastula nec fas
Seruitium domino composuisse suo.
Non bene respondet solertia segnibus annis,
Non bene dedecori conuenit ullus honos.

-- 130v --

Est precio censenda suo non indiga saecli
Gloria, non ullas computat illa moras.
Perficit ardor opus, naturam industria uincit,
Saepius et fruges fert aliena dies,
Pomaque diuersi maturant praecoqua menses,
Hybernasque parit sedula cura rosas,
Thuraque Romuleis et non sua balsama terris
Protulit et caelo cinnama nata nouo.
Sic ego nec senio aut larualibus aestimer annis:
Desidis ingenii est nulla magistra dies.
Nam melior, dum non studium desiderat, aetas
Puberibusque annis prima iuuenta sapit,
Si modo non primis radicibus obruta luxu
Et Venere et pluma uersicolore perit,
Praepes et ad dextrum callem uolat, Herculis instar,
Deliciasque fugit, Sardanapalle, tuas,
Callosasque accincta manus et anhela laborat
Semper et incursu est puluerulenta suo.
Res adeo est operosa labor, nec gratia tarda est
Quam studium uelox accelerare solet,
Nec soles hyemesque pati desueta, nec illam
Dedecorat turpi decolor umbra situ.

-- 131 --

Sic properat quauis maturior indole uirtus,
Quam furor adsiduo uerbere caecus agit,
Quam stimulis agitat laudum uesana cupido,
Sedulus et dextro flamine lambit honos.
His dea seruitiis, famulorum hoc agmine crescit,
Siue Dei munus siue laboris opus,
Siue utrunque, tamen uenalis sanguine multo est
Virtus immensi uertice nata Iouis.
Ergo hanc conciliat magis irrequieta iuuentus,
Tempora quam Pilii desidiosa senis.
Crede mihi, incertam longum expectare senectam,
Ingenio tanti nec properare meo.
Viuaces ceruos accersite, poscitis annos,
Ramosum cingant Delphica serta caput;
Graccula Phoebaeis redimita incede corollis,
Quodlibet annosum talia dona rape!
Si tamen annorum ratio est, accedere posset
Ex tyrocinio gloria magna meo:
Augescit meritis precium iuuenilibus annis,
Commendat tetricos gratia nulla senes.
Quod nisi primaeuae lanuginis officit aetas,
Et laurus Musis inuidiosa meis
Tercentum ignoro quod musta nec aestimor aeuo,
Vixque undena mihi bis numeratur hyems,

-- 131v --

Et niue caesaries nondum consputa senescit
Nec mea quaesito est nigra colore coma:
Concelebretur honos post saecula multa reuersus,
Decernat uates laurus auita nouos.
Nanque suo precio sudor respirat anhelus,
Calcar et exemplum est auctus honore labor.
Rerum opifex labor, hic fandi morumque repertor,
Primus inhumanos abstulit ille situs:
Nanque feros cultus uita meliore poliuit,
Tot bona, tot dotes ingeniosus habet.
Siue quis aedificat, seu uomere terra, carinis
Seu freta sulcantur, prouenit huius ope.
Haud alio fęlix opulentia nata magistro,
Haud alia superi conciliantur ope,
Si modo respondet natura et gratia; rerum
Maxima pars genio nanque ferenda suo.
Sic Hyblaea suos properat claementia flores,
Et sua Paestanas occupat aura rosas;
Sic Scythicae plaustris damnata rigentibus archus
Littora perpetuo consenuere gelu.
Ergo, age, uate nouo dignare Palilia, princeps,
Nexa Quirinali porrige dona manu.
Me Romana dies, me duplex splendor honestet,

-- 132 --

Caesareo mixtum pontificale decus.
Haec neque disutis compages eruta saxis,
Nec putri facies puluerulenta situ,
Nec suspecta tibi cariosae pondera molis
Quae bene adhuc restant robore firma suo:
Pulcra renidescunt sacri penetralia coetus,
Forma nec immundi sordet ut ante loci.
Nam sibi detersa facie iuuenescere uisa est,
Ridet et exhausta Pithia sorde domus.
Canitiem nigri sacram compsere recessus,
Antraque deformes deposuere situs.
Praeterea effigiem uatum consessus amoenam,
Et sociae pandet turba uerenda manus;
Nostra redorditur Romam quaecunque iuuentus,
Effundet dulces docta per ora modos,
Tota specus sacro resonabit carmine uatum
Agnoscentque suum saxa reuulsa melos.
Ipse nouos edens plausus de more sonabo
Romuleam ingeminans terque quaterque diem,
Quo tantam exorsus diuis hortantibus urbem
Omine bis senae Romulus augur auis;
Semine quae paruo tanta ad fastigia creuit
Et sibi deuicto non minor orbe fuit.

-- 132v --

Nec tantam imperii molem eluctatus Araxes,
Aut intercaeptis Tygris opertus aquis;
Quod Tanaim Nilumque interiacet atque Britannos
Et Gangem, Eoum littus ad usque patet,
Hoc sibi deuictum est; nec uallo Caucasus horrens,
Nec fuit Occeanus, picte Britanne, tuus,
Subiecitque suis opulentum fascibus Indum
Caeliferumque novo strinxit Athlanta iugo.
Sic dea bellatrix armis confisa cucurrit
Ad geminos axes, solis utranque domum,
Humanumque genus ditione coercuit una,
Porrexitque suas qualibet usque manus:
Deiectosque piis fouit complexibus hostes,
Vt mater natos officiosa suos.
Mox ubi consenuit, bellis ciuilibus, aeui
Et senio et longa pace sepulta fuit.
In cineres fluxit, per uasta incendia et arsit
Suprema, ut Phoenix, sola[ERROR: no reftable :]3,186 sola in margine: tota perusta face:
Nunc, uelut exuuiis iuuenescit lubricus anguis,
Cumque graues ceruos cornua iacta leuant,
Sic de relliquiis et puluere Roma uetusto
Paulatim eruitur ruderibusque suis.

-- 133 --

Vtque ales nostro recidiua infloruit aeuo,
Rursus in antiquum continuanda decus,
Siue recaeptura est orbem sub Caesare, tentat
Seu per pontifices pristina iura suos;
Sacrorum antistes quae nunc sustentat inermis
Imperii molem relligione sui,
Seu Numa pacificus moderatur Caesare saluo,
Siue Numae consors sceptra Quirinus habet,
Haec ego solemnes iterabo laetus ad aras
Facturus matri debita sacra piae.
Non tamen hanc fibris horrentibus exta cruentent,
Temperet a foedo sanguine pura dies:
Laudibus et titulis celebrentur ouantibus Vrbis
Olim intermissis festa canenda modis,
Indigenam agnoscat uocem et sibi nota Quirinus
Carmina et antiqui uerba renata soni,
Semirutae rupes uasta compage reclament
Fornicibus dociles uerba referre cauis,
Totque repercussas uoces resonabilis Eccho,
Aemula et excaeptos reddat imago sonos.
Quare age Phoebaeas, uatum studiose, coronas
Incipe, quas magnus postulat ille dies,

-- 133v --

Sint quem laetentur de more Palilia uatem,
Quod celebret numeris docta caterua suis,
Quodque colat festo, sed non ingloria, lusu,
Sit quae praeteritos prouocet una dies,
Transactis melior, semper melioribus auctor,
Quae dextro laudis lumine pandat iter;
Sint quae non possint aeui spreuisse prioris
Annua, quae crescant semper honore suo,
Quo sua quincepsos testetur gaudia collis
Et socio fratrum culmine festus ouet,
Quae noua posterior monimenta recenseat aetas,
Perque annos semper gloria maior eat;
Attonita sint quae mirentur uoce Quirites,
Romaque septenis pendeat alta iugis.
His mihi nil potius uotis, haec maxima nobis
Munera, sint aliis quantulacunque licet;
Non Tartessiacas potiores remur harenas
Et quaecunque niger munera mittit Arabs,
Eruta non nostri Scaptensula gratior auri,
Non Bizantiaci gaza superba ducis,
Et si quid uenis rimata sequacibus usquam
Gens fodit, heu, damnis ingeniosa suis.

-- 134 --

Postulet hoc auri quicunque libidine feruet,
Postulet hoc aeris relligiosa fames:
Sat mihi si liceat sacras contingere frondes,
Sat mihi cum Musis laurea serta meis!
Ergo perpetuum sic dona poetica tradas,
Teque diu noster principe collis ouet,
Sic te Nestoreos dare laurea serta per annos
Natali uideat Martia Roma suo!
Te si quid mea Musa mouet, te digna precanti
Carmine si phas est demeruisse meo,
Praemia laurigeris tribuas gestanda poetis,
Quantulacunque aliis, praemia cara mihi.
Hoc te Sulpitius pariter Marsusque precantur,
Pomponique rogat Musa diserta mei;
Hoc mihi tergemini fratres, Cortesia proles,
Phosphorus et qui me tollit ad astra meus,
Et meus ante omnes Laurens uno ore sodalis,
Gaspare cunque tuo, docte Capella, rogas;
Hoc te amicorum nulli Baptista secundus,
Cunque suo Lepido gens Sinibalda petit,
Hoc mihi Pompilius, iam denique Musaque Volsci,
Iam mitis, iam non seditiosa cupit.
Praecipue studio est cumulandi accensus honoris
Farnesus, generis gloria magna sui,
Iudicioque suo laurum ornaturus amicam
Et flore eloquii nobiliore sui.[ERROR: no reftable :]3,257-260 vv. in margine additi
Quod nisi Panthagatum tellus Firmana necasset,
Pastorem atque suum sanguinolenta patrem –

-- 134v --

Admonitu cuius crudescit plana cicatrix,
Admonitu cuius lumina nostra madent,
Cuius pollueris macula, Picena, perenni,
Oedipodionio, terra, furore nocens,
Quantum Pompeius Pharias infamat harenas,
Noxia Popilii est quam Cicerone manus;
Quem nisi truncasses, nostri largitor honoris
Praecipue uates ille futurus erat.
Nunc desiderio rapti torquemur amici
Atque Achademiae saucia turba gemit.
Cuius iustitium post funera pene secutum est,
Musarum et doctae conticuere fores,
Et nisi sola strepat feralis naenia, uatum
Nunc desolata est mutaque docta cohors.
Nec sic ultorem Brutum defleuit in Vrbe
Et defensorem foemina uirque suum,
Nec sic, cum Ciconum lacerarunt Orphea matres,
Mesta dedit gemitus Bistonis ora graues,
Nec sic caeruleus cum uexit Ariona delphin
Fleuit Lesbiacos Itala terra sonos,
Nec sic Dircaeis extincto Amphione Thebis
Auguror Ogygios indoluisse lares,
Vt nunc Panthagati laeto lugere uidetur

-- 135 --

Moesta Quirinalis docta caterua iugi.
Hei mihi, nunc laurum praeuenit nigra cupressus
Funereisque horret taxus opaca comis;
Hoc mihi turbauit choreas lususque iocosque,
Vestraque turbauit gaudia, Pierides!
Si tamen obductum non recrudescere uulnus,
Si licet et luctus dememinisse mei,
Si decet interea nigram deponere taxum,
Si phas lugubres exhylarare comas,
Tempora iam nobis meliori fronde uirescant,
Succedant capiti laurea serta meo.
Eia age, deposito – si phas est dicere – luctu,
Nostra coronatis Musa triumphet equis,
Qualem laetitiam cupiunt doctique probique,
Qualem laeta suum cernere Roma diem.
Fallor? An, ut uideo, mihi serta uirentia nectis
Dignarisque meas cingere, Blonde, comas?
Vinceris: en tandem mihi palma poetica uenit,
Iudicio maior palma futura tuo!
Vinceris et pariter soluis quod gratia poscit,
Quod meritum uatis, das quod utrunque petit.

4. Ad Paullum Cortesium

-- 135v --

Ecquid ut ex oculis nostri praesentia uultus,
Sic animo pariter fluxit, amice, tuo,
An tibi per sensus nostri simulacra recurrunt,
Quaque potes socium parte uidere, uides?
Quid tamen officium scribendi cessat amicum,
Nec properas gratas reddere, Paulle, uices?
Hoc mihi pollicitus? Sic mutua scripta sodali
Reddis, amicitiae siccine munus obis?
An tibi neglecti subiere obliuia uatis?
An manus alternum pigra recusat opus?
An tua me fraudant maiora negocia, seu quod
Hospes ad Illyricum nullus ab Vrbe uenit?
An quia dicendi tibi nulla aut parua facultas,
An quia me uatem negligis, usque siles?
Quid quod Rhacusiam semper poscentibus urbem
Hospitibus crebris quaeque referta uia est?
Adsiduo nec te sic Roma labore fatigat
Vt tibi scribendi copia nulla uacet.
Nanque interpositis succedunt ocia curis
Et tempestiuis soluitur aula iocis,
Nec tibi, Cortesi, parua est facundia, diues
Vena sed eloquio nobiliore fluit.
Quis uero scriptor tota fęlicior Vrbe?
Quae potuit terris notior esse manus?
Nec reor immemorem nostri, mea Musa benigno

-- 136 --

Hospitio cuius largiter usa fuit,
Quem consors studiis communibus allicit aetas
Et par ingenii iungit imago mei.
Ergo quid oblitum fingas nisi, care sodalis,
Mens tua Laethaeis obruta torpet aquis?
Thesea crediderim citius uoluisse fidelem
Pyrithoum ex animo deposuisse suo,
Quodque obliuisci Pylades potuisset Orestis,
Pollucis Castor dememinisse pius,
Quam rear ingenio penitus fluxisse tenaci
Teque uel immemorem nominis esse mei.
Ergo ego nunc uilis tanto contemnor amico,
Sordet et eloquio laurea nostra tuo?
Nec mihi clara domus maiorum sanguine prodest,
Siue sit ingenio nobilitata meo?
Quod nisi contemnor, cur te purgare recusas,
Diluit et tantum littera nulla nefas?
Si pudet, haec animi sunt argumenta superbi,
Aut nulla est quae te causa silere facit.
Hoc reor; hinc igitur diuturna silentia rumpas
Damnaque transmissę longa repende morae,
Et desiderium per scripta reciproca nostrum
Compenses crebra, Paulle, salute! Vale!

5. Ad Laurentem Alterium

-- 136v --

Parce tui, Laurens, culpare silentia uatis
Ni cupis eiusdem criminis esse reus.
Nam duo lustra fere nobis transacta, sodales
Ex quo segnities detinet una duos.
Ergo pari titulo damnemur uterque necesse est,
Aut uenia est nostrae mutua danda morae;
Siue resarciri culpae commissa prioris
Scribendi grata sedulitate iuuat,
Eia age, Romulea maturet ab urbe uicissim
Interpręs animi littera crebra tui,
Festinosque regat cursus per idonea, siue huic
Appia, Flamminia est siue terenda uia.
Mox interiectos facile est transmittere fluctus,
Seu Bari, Anconis moenia siue petet.
Illinc adsiduas merces portare uidebit
Et crebras ad nos ire redire rates.
Ergo reportandis facilis tibi copia scriptis
Et maris et terrae prompta nec una uia est.
Quod nisi pertesum studii sanctique laboris
Scribendique pium dextra recusat opus,
Gratas redde uices et magno foenore soluas
Praeteritae, Laurens, tempora longa morae.
Quid, cunctaris adhuc? Veteris fidique sodalis
Num, precor, admonitus tardior esse potes?

-- 137 --

At non talis eras aegro cum largus amico,
Nec satis incolumi, prodigus hospes eras.
Heu ubi prisca fides? Tanti quo foedus amoris
Fluxit et officii gratia magna tui?
Qui pro me solitus non parcere sumptibus ullis
Et medicis census exhibuisse tuos,
Deseris absentem, mutatus et alter ab illo,
Scilicet atque alio mobilis axe uolas;
Et simul ex oculis nostri praesentia fluxit,
Protinus ex animo est mutua lapsa fides!
Si tamen officii uestigia parua prioris
Restant, si qua mei nominis umbra manet,
Solari iustos per scripta reciproca questus
Nec desiderium parce leuare meum:
Sic intermissi damnum soluetur amoris,
Sic poteris laesam restituisse fidem,
Quae posthac nullo fiet mutabilis aeuo,
Vt reor, et quouis tempore maior erit.
Nam pro te mecum praesentis imago loquetur
Auctorisque loco scripta uel instar erunt;
Et licet absentes, blando sermone fruemur,
Oraque finitimi littera reddet heri;
Vlla nec annorum aut uasti spatia ultima mundi
Aeternam poterunt dissociare fidem.
Tam procul expulso quod si Sulmonis alumno

-- 137v --

Scribere dignatus quisquis amicus erat,
Nec tibi uicino rescribere turpe sodali
Inque uicem alternum reddere iure: »Vale!«

6. Ad sodales
Si nunc Cymmeriis agam tenebris
Aut ultra Scythiam uagus niualem,
Et monstra Occeani reciprocantis
Visam, tam procul immemor nec essem,
Bennibasse tui, recens sodalis ,
Verum dignus in intimis haberi
Atque inter ueteres meos amicos.
Si Laethen ego seu uenena potem
Tristis mandragorae periculosa,
Nedum somniferum papauer, essem
Andreae memor: hunc sopor profundus,
Qualem Lathmius aut subisse fertur
Cretaeis Epimenides sub antris,
Nocturnas per imagines referret.
Sopito et uigili proinde sensu
Pernox perdius hunc amem necesse est,
Olim discipulum meum, parentem
Qui me dictitat et libens fatetur,
Non ingratus et immemor magistro,
Quem nunc diuite splendidus paratu
Lautis sumptibus atque ouante uultu

-- 138 --

Conuiuam ueneratus, ut putares
Aut regem Alcinoum aut domum Molorci
Aut Euandria tecta: perbenigna
Sic comis patet hospitalitate.
Nec Vitum unanimem meum sodalem
Doctum transeo iuris utriusque,
Trani praesidium clientis: illum
Obliuiscar ubi suo retrorsum
Titan limite deuius recurret.
Francisce hinc, soboles Rogadaeorum,
Nostris sensibus efflues, Quiritum
Cum scita et populi rogationes
Et praetoria iussa principumque
Tot decreta, tot acta, tot senatus
Consulta exciderint tuis medullis,
Naturae quoque iura, nationum.
Ergo iussimus hoc, pares amici,
Vestri memnosinon sodalis esse
Munus, uelite dextera notatum.
Nec me polliciti minus tenacem
Et uestri immemorem putetis esse,
Dulces, unanimes mei sodales!

7. Ad Pansam

-- 138v --

Rebus in humanis magna ratione iubemur
Legeque naturae consuluisse bonis,
Mutua quin etiam connectit uincula uirtus,
Saepe uel ignotos conciliare solet.
Quid quod amicitiae uis est immensa perennis
Et nihil est quod non uendicet illa sibi?
Sed mihi non simplex fiducia, quaeque merentur
Singula, nunc pariter consociata petunt.
Nam modo naturae uinclo, probitatis amore,
Officium posco fretus, amice, tuum:
Pollicitique tenax etiam mihi plusue minusue
Dignere aureolos credere, Pansa, decem!
Nanque meam uacuant dispendia multa crumenam,
Menstrua contingant siue diurna mihi.
Hoc soluam integrum Sextiles usque Calendas:
Hac opus est nobis, uel breuiore mora.
Hostimenta tuum, poscis quaecunque, pacisci;
Securus fidei caetera linque meae,
Inter ephimeridas referas, seu singrapha mauis,
Seu potius uatis pignus habeto fidem.

8. Ad Iulium Pomponium Laetum
Quae, rogo, sectari uestigia prisca laboras,
Quae tibi, Pomponi, dogmata sancta placent?

-- 139 --

Socratico pendes an numine? Siue superbus
Pythagorae ritu nobiliore siles?
An Christi exemplo gaudes meliore? Nec ulli
Vt scribas, quanam relligione facis?
Quod decus egregium, quae laus operosa uidetur?
Nam tua non certe est desidiosa manus,
Nec celeres ducat fęlicius ulla figuras,
Si modo scribendi munus obire uelit.
Sed uelut archanae timeas penetralia mentis
Prodere et occultae mystica sacra deae,
Sic tacitos animi sensus signare recusas
Et tua conscriptis credere uerba notis.
Ergo quis in uitium tam rara silentia uertat?
Quis, rogo, desidiam dogmata sancta uocet,
Aut tumido insimulet fastu, aut obliuia fingat,
Deneget aut curis ocia parua tuis?
Nam tua quae fuerit, studiose, industria semper,
Pomponi, quae non bibliotheca docet?
Quae regio nescit tanti noua dicta poetae?
Quae magis in toto claruit orbe manus?
Cuius inexpletos debent tot saecla labores,
Rursus in antiquum pene reuersa decus,
Quae ueteres libros et tempestate comesos

-- 139v --

Reddidit in uultus officiosa suos.
Quo uero elatus fastu Pomponius, ut qui
Saturnalitio uiuere more solet?
Cui, licet absentis, reuerentia maior amici?
Quem minus addictum publica cura tenet?
Ergo quod abstineas scriptis, nec inertia suadet,
Culpa nec ingenium uendicat ulla tuum,
Qui bene tranquilla mentis statione locatus
Ardua non dubio scandis in astra gradu,
Clara uel obseruas aeui documenta prioris,
Quaeque legis ueterum, splendida facta geris,
Quaeque probas, sequeris. Tantis sic rite magistris,
Scribendi penitus nulla libido tibi est,
Sed facis et dictas cedro dignissima, uel quae
Saecula cum tota posteritate legant.
Sic Achademiae princeps censorque uocaris,
Iure Quirinalis gloria magna iugi.
Quod nisi iam Pharii aut Romani numinis instar
Compressa pariter uoce manuque siles,
Tu saltem dictare uelis crebramque salutem
Aureli referat dextera fida mei;
Siue quis in tota librarius excipit Vrbe
Eloquiique notat uerba diserta tui,
Hoc munus mandare uelis, clarissime uatum,
Et saltem externo pollice scribe: »Vale!«

-- 140 --

9. Epitaphium Rogoni
Cur uixi et morior felix? Hinc disce, uiator,
Quo mihi sic terram saepe precere leuem:
Aedituos omnes curua ceruice rapaces
Et rabulas omnes et medicos timui.

10. Epitaphium Iani et Vrsi
»Quid fles, alma Venus?« »Ianum florentibus annis
Delicias rapuit Mors uiolenta meas.«
»Cur, Pallas, luges? »Vrsum mors sustulit illum,
Pars Aganyppaei qui fuit una chori.«
Ergo immortales diuas si flere uidemus,
Quis, rogo, nunc sicco lumine stare potest?

11. In eosdem
Vt breuis et uerni fugitiua est gratia floris,
Nec rosa nec possunt lilia stare diu,
Sic tener eximiae defloruit indolis Vrsus,
Afflatusque sui funere fratris obit.
Heu, res pulcra nequit fieri diuturna, uiator,
Occidit et subito si qua iuuenta proba est.

12. In eosdem
Hic situs est Ianus, nunc primum in fratre sepultus,
Qui modo dimidia parte superstes erat.
Se tamen infelix Vrsus superesse negauit,
Alterius fato raptus et ille fuit.

13. In eosdem

-- 140v --

Maiorem natu fratrem florentibus annis
Dum gemis extinctum, flebilis, Vrse, iaces.
Sic magis alterius, propria quam morte sepultus,
In te qui frater uixerat ante tuus.
Hanc quoque mors grauior mortem praeuenit: in uno
Sospes uterque fuit, frater uterque iacet.

14. In eosdem. Ad Mortem
Funerei tandem luctu satiata parentis,
Mors, reuoca nigrum, sanguinolenta, pedem,
Parua nec inuideas magnae fragmenta ruinae:
Naufragio tabulas fas superesse breues!
Saeuitum satis est: de tot modo fratribus uni,
Si licet et fas est, parce nocere, dea!

15. Ad patrem
Quid uelut extinctos luges, carissime, natos?
Nos, pater, in caelo uiuimus ambo pares.
Hic procul a terris mortali labe caremus,
Haec uita est nobis, mors prior illa fuit.
Ergo, si fas est, natis gratare duobus
Quos pia, uictores corporis, astra tenent.
Nec nos flere licet, sed uos, quoscunque sepultos
Horrida mortiferi carceris umbra premit.

-- 141 --

16.
»Flere Pudicitiam cur cerno?« »Mortua Marra est.«
»Cur ergo lugent Deliciae et Veneres?«
»Vnius Marrae concors in funere fletus
Discordes potuit conciliare deas.«

17.
Flesse deas omnes perhibent in funere Marrae,
Praecipue Veneres atque Pudicitiam.
Dum consueta tamen iactatur naenia: »Quidnam
Deflemus«, querulo est Musa locuta sono,
»Fama tenet cuius terras et spiritus astra?
Mortem unam duplex uita secuta fuit.«

18.
Non ego nodosos funes, sola lignea, bracchas,
Nec Cynici miror nudipedale sacrum,
Sed uitam et castos mores, Hieronyme; uitam
Nec constare puta ruuidiore toga,
Sed belli pacisque laboribus atque decoro
Virtutum ornatu, splendidiore manu,

-- 141v --

Iustitia morumque nitore et robore mentis,
Relligione animi, simplicitate, fide.
Non usus uitio est, sed abusio; tramite uirtus
In medio posita est: quidquid utrinque, fuge!
Interdum et mores Opulentia diues honestat
Cum nitet effusis officiosa bonis,
Et quandoque decor commendat amabile corpus:
Hac etiam Virtus dote placere solet.
Caesaris unguento est nec miles segnior et te
Exarmat nunquam luxus, Hyache, tuus; [ERROR: no reftable :]18,15-16 vv. in margine scripti, hic potius quam in fine carminis ponendi
Pythagoram laudo, uerum, puto, clarior ille est
Cuius durateis Persia cessit equis.

19. In obitum Oliuerii Carafae Cardinalis Pascillus
Elinguem et mutum mirari parce, uiator,
Pascillum miris obstupuisse modis,
Nec modo delicias, solitum nec carmen hiare,
Et quos dictabant tempora festa iocos:
Nam modo dum totam contristat naenia Romam,
Lucet et ante oculos funus herile suos,

-- 142 --

Diriguit subito, ueluti Sypileia mater,
Et sensu expertem saxeus horror habet.
Nec lachrymare datur: sic totus inhorruit aeger,
Vt riget hiberno frigore mollis aqua.
Vixit, dum uixit, princeps Oliuerius, at nunc
Defuncto comes est umbra fidelis hero.

20. In eundem
Carmina, delicias, risusque iocosque loquebar
Et populi lusus praetereuntis eram.
Nunc ego pullatus pullatam conspicor Vrbem,
Qualem defuncti principis esse decet,
Funereusque dolor tristi moerore fugauit
Excussitque omnes pectore laetitias.
Immo ego nunc mutus surdusque rigesco, gelauit
Vsque adeo lachrymas funus herile meas.
Nanque meus princeps Oliuerius occidit: hoc me
Pascillum ut liquidas occupat algor aquas.
Sed comes exanimem dominum non deserit umbra,

-- 142v --

Post obitum cuius me superesse nefas.
Plura locuturo praemortua linguaque uoxque
Defit in extremo murmure: Roma, uale!

21. In eundem
Orphaeis animata modis ut saxa fuerunt,
Sic ego Pascillus sensile marmor eram.
Nanque interdictos dederant mihi carmina sensus,
Quos Amphionia saxa habuere lyra.
Qui tamen ut rupes Rodopeia, siue Cytheron
Spiraui et molli praeditus aure fui,
Exanimor, tactus ceu fulmine, et algeo totus
Aeterno ut glacies irresoluta gelu,
Dum meus effertur princeps Carrapha, pependit
Mors mea de cuius morte, salute salus.
Nec saxum mirare loqui: caua saxa loquuntur
Iacturamque grauem marmora flere solent.

22.
Quod Decor et Thomyrim comitatur turba Leporum,
Noli mirari, quod Thomyris Venus est!

-- 143 --

23.
Hunc age saepe breuem relegas, Mariane, libellum,
Nec pigeat medicos edidicisse sonos.
Non legimur gratis, studio placitura salutis
Haec capient animum qualiacunque tuum.
Nanque operae precium est monitus audire salubres;
Sin minus ingenio, gratia rebus inest.
Quis nisi pertesus lucis sua uota recuset,
Quod iuuat et uitae est auxiliare suae?
Nec quantum obsequio, numeris mea Musa superbit,
Musa salutiferis officiosa modis.
Ergo age praeclusam defende tepentibus austris,
Aufer et a Borea frigidiore domum;
Quam tamen aut liquidi claementior aura Fauoni,
Lucifer aut roseis afflet anhelus equis,
Sicca sed imprimis opulentaque lucis apricet,
Dulce susurrantis murmure diues aquae,
Floribus et circum et foliis bene olentibus halet,
Laurus ubi uirides iactat opaca comas,
Foetorisque expers, Syrio suffimine foelix,
Thuris ibi et myrrhae semper anhelet odor.

-- 143v --

Nec matutino marcesce sopore, sepultus
Sis uelut externi proditione meri,
Sed pigra est fugienda quies; pila, lectio rumpant
Et uia desidiam puluerulenta tuam.
Vtque grauis fugias pituitae uirus acerbum,
Nec crudus, nec tu plenior esse uelis.
Sobrius et frugi, modico facilique paratu
Vescere, nec crapula neue grauere mero.
Nam quia Pieridas castis pariterque Mineruam
Virginibus uates adnumerare solent,
Tu quoque complexus turpis contagia uita,
Ne uitient animum gaudia foeda tuum.
Sin pia legitimi te cura remordet amoris,
Coniugis et casta sollicitere face,
Sit tibi formosae delectus et optio, cuius
Posset amatorem forma decere Iouem,
Ne posthac uites inamabilis oscula nuptae
Dissidiique graues experiare dolos
Cum, positus tanto in discrimine, foemina disces
Quam uera aut ficta pellice laesa dolet.
Si tamen optantur soboli concessa creandae,
Haec raro et certa gaudia lege colas.

-- 144 --

Nec satur exerce Veneremque famelicus, aut cum
Tardus eris uel cum menstrua Luna coit,
Nec nisi cum leuior uenter iubet, aut ubi noctu
Respirat blando fessa sopore Venus.
Sed uelut in mentem contagia corporis aegri
Vicini serpunt proximitate mali,
Contiguum pariter corpus mens aegra fatigat
Inque uicem alteruter morbus utrunque facit,
Immo etiam extrorsum uirus manare cruentum
Intuitusque ferunt uocis et esse luem:
Fascinat hinc dirus, si uera est fama, Triballus,
Et nocet Illurici pupula bina trucis,
Pestiferosque oculis efflare nocentibus Affros
Et Scythicas perhibent dira uenena nurus,
Infantes perimi uisos impuberis aeui,
Laudatas segetes, arida prata mori:
Quo magis affectu socii propiore doloris
Mens perimit tristis, laetaque corpus alit?
Hinc uidet ultrices Furias insanus Orestes,
Et monstro Alcides luditur ipse pari,
Atque Athamas agitur per inania uisa, coacto
Sanguine fert facies bilis adusta nouas;

-- 144v --

Sed tamen excludunt sanos Heliconia Tempe,
Dicitur et sapiens nemo furoris inops.
Hinc anima uacuum dependet ab exule corpus
Socratis, et multos uexit in astra furor;
Fletque alter solus, ridet contrarius alter,
Ille diu dormit, peruigil ille silet,
Ille Syracusia mortem non sentit harena
Dum rude praescripto puluere signat opus.
Quid Preconesium referam atque Armona relicto
Corpore fatidica mente fuisse uagos?
Aut Plotini reduces repetito corpore sensus,
Te quoque non fato, Scote, sepulte tuo?
Quidue sacerdotes dicam aut oracula uatum,
Qui sua diuinum carmina munus habent?
Quidquid et Ascraeus, quidquid bacchatur Homerus,
Defluus aetherea dictat ab arce furor.
Hic calor, hic, inquam, diuinus inebriat Euan,
Efficit et uates numen habere pios,
Purgatosque dedit tersa caligine sensus,
Nec nisi praestantes qualibet arte uiros.
Tu sospes foelixque diu qui uiuere dignus,
Qui nunquam debes, o Mariane, mori,

-- 145 --

Alterius moneo caueas noua monstra furoris,
Ingenium cuius bilis adusta quatit,
Seu scelus infandum Rhamnusia uendicat ultrix,
Seu Mens immanis conscia flagitii,
Seu pauor excutiat mentem nouus. Eia age, cura est
Obuia uenturis obicienda malis,
Seu tibi praescripta uiuendum est lege, rogando
Seu iuuat iratos conciliare deos,
Seu concussa ruat disiecti machina mundi:
Impauidum feriat tanta ruina caput!

24.
Cum mea possideas et me, nil poscere possum
Quod non sit iuris tempus in omne tui.
Ergo tuum est quodcunque dabis mihi; sic tua praestas
Dum, Mariane, tuo deperit inde nihil.

25.
Deposui nummos, reddis, Mariane, podagram;
Depositum nobis hoc, Mariane, nega.

26.
Quod mihi pollicitus fueras donare ducentos,
Laetabar, captus credulitate mea.

-- 145v --

Nunc doleo quod me non fallis uoce fideli:
Interimor, seruor fraudibus ipse tuis.

27.
Quaerendis opibus uigil, paratu
Multo splendidus et peculiari
Imprimis mihi liberalitate,
Pallas Gondola, nemini secundus,
Hic condor, nitidae decore uestis
Et cultu ante alios supiniori.
Ornaui fora, porticus, tribunal,
Et quoscunque meos fugacis aeui
Tot fasti memores loquuntur annos.

28.
Quod neque Mors opibus nec ab indole temperet ulla,
Ecce docet Pallas mortuus ante diem.
Qui procul, heu, magnos misit trans aequora planctus,
Forsitan et flentes audiit inde suos;
Matris et immodicus patris dolor, aduena Pallas
Gondola, Rhacusio sanguine progenitus.
Ergo felicem sic te contingat humari
Inter cognatos et superesse diu.
Floribus hunc tumulum consperge recentibus, hospes:
Forsitan hic etiam flos recidiuus erit.

-- 146 --

29.
Inferior nulla populis uirtute Latinis,
Immo tui maior fertilitate soli,
Nec nisi quaerendis opibus praestantior, ut quam
Tyrrenum ditant Ioniumque mare;
Seu tibi Cecropios cordi est iactare colonos,
Siue es Missenis inclyta nobilibus,
Seu Mamertinis potius, pro crimine quorum
Romanis merces digna relata fuit.
Nec solum absoluit, uerum commendat habunde
Vtilitas sontes publica saepe reos:
Nanque tuo creuit de limine gloria rerum
Romanisque salus de uenia orta tua.
Non satis inde tamen censeri et laude uetusti
Quicquid ab antiquo nominis extat auo,
Sed maior tua fama recens quam praestat Hiberus,
Purgata et tantis ultima terra malis
Principe Fernando, qui nunc Maurusia regna
Fulminat inque Arabes promouet arma feros,
Et Bocchi atque Iubae penetralibus imminet et tot
Imperia imperiis auget auita nouis,
Occeanique aperit commercia, et orbibus orbes
Adicit, et mundos gaudet habere nouos.
Hic tibi non solum laudi est, Messana, triumphus
Famaque Romanis inuidiosa tuis,

-- 146v --

Quam tibi dat consors Hispania, sed decus astris
Parturit et caeli laurus in axe sonat.
Hinc foelix, hinc tu censeris ouantior, haec te
Praeterit atque tuos gloria uincit auos.
Hoc opibus geminoque mari titulisque Quiritum,
Hoc pluris facias nobilitate tua.

30.
Non leo Marmaricus nec abacto pignore tigris,
Nec tantum immani uipera dente furit,
Quam rabies hominis, feritate immanior omni,
Vincere par diras impietate feras.
Proditor, ecce, tuae mediis penetralibus aulae,
In socios stricto perfurit ense suos,
Ante tuos uultus, Isabella, minaciter ardens,
Nec tantum pietas temperat ulla nefas:
Aspectu dominae nec inhorruit, usque furenti
Impietas cordi gratia nulla fuit.
Inde Simon animam per uulnera saucius efflat,
Et dubius uitae concidit Iasius.
Aula cruore natat; tamen hic siccarius amens
Audet adhuc caedes continuare nouas,

-- 147 --

Armatur donec custodia peruigil et uix
Bacchantem exarmat tota caterua uirum;
Insanum simulans sed adhuc immane minatur
Ac esset sceleris nescius ipse sui.
Siue recrudescit recidiua insania, rursus
Mens illi uitio quo prius aegra fuit,
Siue dolo siue hic morbo peccarat ut Aiax,
Atque Athamantaeis actus erat Furiis,
Herculeaque furens ab imagine et instar Orestis
Eumenidum stimulis exagitatus erat.
Vtcunque, haud potuit constare an liuor acerbus
Atque odium in socios strinxerat arma suos.
Nanque agere insanum potuit morbumque fateri,
Quo mala mendaci tanta furore leuet,
Siue hunc flagitii furiarit conscia tanti
Et mens affecta est aegra furore nouo;
Quocunque impulsu – sceleris ratione doloue
Aut morbo – hic faciem desipientis agit.
Hic error scelus est ancepsque insania quouis
Supplicio in tanto crimine digna fuit.
Ergo capistratus collum et trabe pendulus alta
Palpitat et caelum calcibus usque ferit.
Sed quia pro tanto scelere atque immanibus ausis
Quamlibet indignum est accelerare necem,

-- 147v --

Protinus incidunt funem, quo saeuius illum
Dilata cruciet crastina morte dies;
Nanque secutura cruciatur luce profanus
Viuus adhuc tortae tractus ab orbe rotae,
Quadriuiique recens trunci quadrantibus horror
Rostra cruentarum pascit adunca auium
Visceribusque canes diras, passurus Auerni
Vltima pro tanto crimine supplicia.
Tu uero, qualis Rhamnusia iusta, per orbem
Et scelerum uindex cuncta per ora uolas;
Et caelo et terris, Isabella, et tristibus umbris
Iustitiae constant iura seuera tuae.

31.
Picturae memores, quinis et imago figuris
Tot monimenta piae mortis acerba docent.
Vngitur et mandatur humo, et cruce figitur alta
Atque affert matri flebile deliquium;
Hinc olitor Deus est. Sic Daxa pusilla laborat
Esse Palestinis aemula parque iugis
Quae memor et gratus uestigia sancta propagat
Sorgius, Illyricum littus ad usque ualens.

-- 148 --

32.
Heu merula infeelix, modulamine prodita dulci,
Quae tibi cantabas exitiale melos!
Heu merula infeelix, praeda es nunc unguibus uncis,
Pascis et accipitris rostra cruore tuo!
Nec tua praedonem uox flexit amabilis, immo
Melliflui capta es proditione soni.
Elingui satius fuit ore silescere, nec te
Obfuit in tacitis delituisse locis:
Nam rudis atque infans, mutaque ingloria uoce,
Aegisses aeuum tutior ipsa tuum,
Quamuis et Satyri taciturna silentia tristes
Lugubresque gemunt crimen Amadryades,
Siluestresque deos, quotquot sunt montibus altis,
Indixisse ferunt flebile iustitium.
Nam tu deliciae nemoris lucique uoluptas
Dulceque solamen, dulceque nectar eras.
Nunc Styga peruolitas tacitum, nec mane recenti
Garrula nec sero uespere carmen hyas.
Est tamen, est ultrix scelerum dea, culpa refertur
Rursus in auctorem perniciosa reum.
Nam dum uictor ouat, de querna fronde pependit,
Vt uinctus pedicis et fugitiuus erat.
Mens humana pia est, ratione carentibus ultro
Parcitur, accipitrem profuit esse ferum:

-- 148v --

Nam meus hunc soluit laxata compede nisus,
Rursus et accipiter nubila tranat ouans.
Non tulit hoc Nemesis; nam rostro atque unguibus uncis
Efficitur summi fulua ministra Iouis,
Tum praeceps delapsa ferit, ceu fulminis ictu,
Crure manumissum liberiore reum.
Sic post terga uolat Rhamnusia sontibus et par
Vltio perque uices fanda nefanda refert.
Ne uero desint merulae monimenta merenti,
Hanc circum uariis floribus urna tegit,
Crescentesque notas inciso cortice seruat
Et celebres titulos concaua fagus habet:
»Hic, ubi floret humus, merula est sita: uocis amoenae
Argutis meruit cantibus hunc tumulum;
Parte alia, dumos inter spinasque rigentes,
Hoc precium feritas impietatis habet.
Hic ferus accipiter situs est, cui semper achantus
Horret et in tumulo uipera dira cubat.«

33.
Vincula formidas uxoria, nec tibi cordi est
Relligio, et durum credis utrunque iugum:
Nanque thori leges et nudipedalia uitas
Dum sequeris uitae liberioris iter.

-- 149 --

Hinc te Luxus iners et Copia diues obaudit
Et rapit ad mores imperiosa suos.
Nam neque uenando tempus teris, arma nec acris
Militiae aut agitas litigiosa fora,
Nec uagus ignotis exul regionibus erras
Ruraue robustus dura colonus aras.
Ergo uel obscuris marcere inglorius umbris
Desine, ne luxu deliciisque fluas,
Aut age, rumpe moras frenandis moribus omnes,
Disce thori leges pauperiemque pati.

34. Ad Damianum Mentium
Ambitio supplex, quae rostra precaria poscit,
Quosque magistratus sportula uilis emit,
Hos tu contemnis, nostrum nec ouile petitor
Illecebris captas nec prece nec precio,
Sed te captat honor, te supplex purpura poscit,
Inque uicem ornari quaerit honore tuo,
Virtutisque tuae meritum suspirat et ambit
Auctior officiis illa futura tuis.
Sed quia complicibus foedatur curia multis,
Iamque diu senuit colluuione sua,
Nec curare potes cacoethen – pessima tanti
Vsque adeo uis est inueterata mali! –[ERROR: no reftable :]34,11-12: vv. in margine additi
Respuis innumeris quod poscitur artibus et quod
Iuratis praefert perfida turba deis,

-- 149v --

Nec desiderium sentis patriaeque repulsam,
Quam minus indignis ambitiosa dedit.
O macte ingenio, qui peste leuatus ab omni
Nubila despectas ima serenus apex:
Intactus neque enim uitio foedaris ab ullo
Descensu caelsa mentis ab arce tuae!

35.
Consuluit Charites Iani Venus alma Calendis
Ambrosiamne tibi mitteret anne rosam,
An myrtum, quibus illa suum pellexit Adonin.
Muneribus dixit non opus esse Charis,
Sed lachrymis, lachrymas adhibe: dea nescia flere
Pro lachrymis roseas nunc tibi misit aquas.

36.
Dum desiderium fletu dea prodere uellet,
Deplueret siccis gutta nec una genis,
Floris odorati cumulos messesque rosarum
Lenta uaporifero flamma calore cremat.
Hinc eluctatur tepefactis floribus humor,
Arsuraeque seges stillat inusta rosae,

-- 150 --

Diuinique uices fletus simulacraque gestat:
Vsque adeo ambrosia tota redundat aqua!
Hanc tibi sancta Venus donat fletumque uideri
Optat et ardoris conscia signa sui.
Quae dum suspirat, bene olentior aura propinquos
Adflauit flores, spirat ab inde rosa.
Ergo animam diuae Veneris te haurire memento,
Siue hanc olfacies, siue lauere rosa.

37.
Non mihi sic animum lothos gustata teneret,
Aut Syren uarios emodulata modos,
Nec mihi sic mentem furiaret tyrsiger Euan,
Seu biberem magicis gramina cocta focis,[ERROR: no reftable :]37,4 focis in margine: modis
Vt Veneti femoris iuuenili pube tenerer
Si tua legissem tempore dicta suo;
Vnde, reor, tetricae possent prurire Sabinae
Lasciuumque petat Socratis inguen opus,
Mollis et infestet duros tentigo Catones:
Sic tua nequitiis pagina tota fluit!
Nec magis irritent Veneres Elephantidos et quae
Tibia sternaces ludere fecit equos,

-- 150v --

Nec tantum uitient Milesia siue Tarentum,
Quod periit luxus proditione sui,
Vt tua quae Satyros imitantur scripta salaces,
Hippolytus Phaedrae quorum ope lenis erit,
Et posito ludat Lucretia laeta pudore,
Et centum admittat Penelopea procos.
Ergo ego quod patrias remeaui sanus ad oras,
Quod matrem atque meos unanimes uideo,
Gratia magna tibi, Veneta quod in urbe moranti
Es mutus fieri passus et Arpocrates.
Officeret tunc illa recens lasciuia nobis;
Nunc importuno tempore languet opus.
Ne tamen hanc ultra scabiem exculpemus inertem
Neue recordemur Seplasiae Veneris;
Nanque recrudescant tecum mea uulnera fando,
Nec possum admonitu tardior esse tuo.
Eia age, ne rursus feriamur uterque, silescas:
Sunt Veneres, Veneris sunt tua dicta faces. [ERROR: no reftable :] Post 37,30 i n codice iterum scriptum invenies epigramma 36.

-- 151 --

38.
Commendo unanimem meum sodalem,
Commendo tibi, Farnesi, Marinum;
Nanque est dignus in intimis haberi
Cultu, moribus, elegante lingua,
Non ignobilis, et decenter ornat
Maiorum titulos, genus Bonorum,
Et quouis melior Bono: meretur

-- 151v --

Et uincit proauos. Sed ille sentit
Quantumcunque Bono haud ualere multum,
Si non optimus hunc Bonum fouebit
Princeps ut Deus. Hoc iubar serenum
Dum desiderat Aelius, uidetur
Iure inglorius esse, nudus, exul,
Vilis, decolor et tenebricosus.
Quod si aspexerit ut Deum, decenti
Pulcher, splendidus enitescet ore,
Et postliminio suo redibit,
Exul desinet et miser uideri.
Quod si non tenebris iacemus ultra
Omnes Dalmatas, et propinqua Teucae
Incunabula Barculique littus
Exornabimus atque perfidorum
Thracum immania regna peruetustas
Gaudebis pius exolesse fraudes.
Ergo pars animi mei Marinus
Nulla incommoda nec pericla sentit,
Intractabile non gelu, niualem
Non brumam aut rabiem Adriae aestuantis,
Tanti ut principis acquiescat ore,
Cuius splendidior patescit aula

-- 152 --

Doctis omnibus et probis; nec olim
Euandri domus aut domus Molorchi
Tantam praebuit hospitalitatem.
Ergo suscipe perlibenter, oro,
Iucundum unanimem meum sodalem,
Qui tantum latus ambit et pudenter
Adscribi numero petit tuorum.
Est dignus, mihi crede, qui sereno
Tanti numinis exuat tenebras,
Liber, gratuitus, cliens inemptus.
Sic nullis scatet, ut puto, illyrismis,
Nec foedum sapit aut ferum, Quirini
Caelum hausisse uel Iliae uidetur
Reptasse in gremio et bibisse fontes
Iuturnae; usque adeo meum sodalem
Agnoscas facile et merum Latinum
Ipsum nec magis Aelium putares.
Quare hunc suscipias libens et ultro,
Si me diligis, o benigne Princeps,
Me quanti facis – et meretur – illum,
Et pluris facias, peculiari
Imprimis tibi liberalitate.

-- 152v --

39.
Vt Christo credas, miracula quaeris, Apella,
Humana credi quod ratione nequit.
Si tamen auxilium desit caeleste, quis illam
Fecisset falsa relligione fidem?
Piscatorne rudis mendacia morte probaret
Praetegeretque suos sanguine teste dolos?
Aut tot commentis subscribere passa fuissent,
Quam necis haud alio millia caesa lucro?
Num tali damno uulgus pepigisset honorem,
Heu, natum uulgus sordida lucra sequi?
Quod nisi tot propter miracula credidit orbis,
Cernere miraclum maius, Apella, nequis.

40. In Vrsum et Ianum
Qui modo conspicui primaeuo flore nitebant,
Abstulit, heu, fratres Mors truculenta duos.
Vixdum illis pariter uigessima contigit aestas
Cum patris amplexu raptus uterque fuit,
Deque tribus potuit uix unicus esse superstes:
Heu, heu, tam pulcrae pars quota prolis adest!
Sic tamen haud omni periisse ex parte uidentur:
Nanque in germano uiuit uterque suo.

41. In eosdem
Indole patritia florentes Ianus et Vrsus,
Corporis atque animi dotibus ambo pares,
Quos pater infelix tumulo fraterque superstes
Tradidit, heu, gemini Castores ecce iacent;
Qui fratrem et carum gaudent superesse parentem,
Nec se, sed mortem fratris uterque dolet.

-- 153-153v --