Poema paraeneticum ad inclytum atque tum antiquissima domus nobilitate, tum illustri omnium virtutum splendore generosum dominum Carolum Gaudentium, liberum baronem Madrucium, dominum in Avi et Brentoni etc. catholicae florentissimaeque Ingolstadiensis academiae rectorem vere magnificum et honoris et observantiae ergo scriptum, autore Iacobo Fischero Hirspergensi Silesio
Et iam purpurei florebant tempora veris
et deformis hiems canisque hirsuta capillis
transierat Zephyrisque solum spirantibus herbas
fundebat virides; me tam tractabile caelum
linquere tunc portas iubet urbis et otia latis
grata sequi campis; ego solum nactus apricum
mox silvam ingredior, quam praeterlabitur Ister,
non procul Anglipoli, raucum per saxa strepebat
murmur ubi et volucres mulcebant aëra cantu
littoreae; passim suaves viridantia odores
gramina spirabant, adeo dulcedine molli
victus ut herbosa fuerim requiescere in umbra,
et iuveni, heroum qui claro a sanguine cretus,
Boiarici gestat sceptrum fascesque Lycaei,
iam tum propositum penitus deducere carmen,
sed divum afflatus (nisi me sententia fallit)
aut undae somnum suadebat inire susurrus.
Ecce sed incepti, cuius me cura fatigat,
in somnis etiam ante oculos versatur imago.
Nam tres accinctos ferro clypeosque gerenteis
grandaevumque patrem, vestis cui fluxit ad imos
rubra pedes, video; iuvenis quos inter honore
effulgens ibat laudumque incensus amore.
Aut locus optatus, ni fallor, causa morandi
his erat, aut aderant huc forte ab Apolline missi.
Nec mora, dulcis ubi nostros sopor irruit artus,
figebantque gradum et lucem sermone trahebant
tam pulchro, ut quamvis generosa haec auribus hausi
colloquia, haud possint a me tamen omnia dici.
Principio sat erat iuvenis mihi cognitus ante,
rectoris quoniam magni gestamen honoris
ex humeris sceptrumque manu gestabat, Athenas
Boiugenum moderans magna cum laude virenteis;
qui secum portans animo nova gaudia, tali
voce senem alloquitur: „Salve, o maturior aevo
et venerande senex! Dignas persolvere grates
quas tibi pro meritis potero? qui suscipis ultro
tantum onus, invisens iuvenem me.“ at plura volentem
dicere sic dictis mox interfatur amicis.
Salve Gaudenti, stirpis lux maxima, salve
Carole, Madruciae, non umquam indignus avorum,
inclyta qui sequeris vestigia sponte parentum,
dum iuveni solidae stant pulchro in corpore vires,
ut tua se tantum tollat super aethera virtus,
quantam hiemem superat culmis Cerealibus aestas.
Non sed enim credas meritum nomenque decusque
ignotum superis, quibus est ea sola potestas,
innumeris cumulare bonis sine crimine vitam
degentes, contra Stygias demittere ad undas,
si quis in hac vita damno laetatus inani,
differat in seram commissa piacula mortem.
Verum age, quo melius, qui sim, cognoscere possis
et mea facta sequi, paucis, adverte, docebo.
Ioannes ego sum Gaudentius, inclytus heros
gentis Madruciae et proavus tuus, integer aevi
dum mihi sanguis erat, multo e certamine victor
evasi, fureret cum Mars toto impius orbe.
liligeros vici duros fretusque iuventa
et ducibus magnis, quorum fortissimus unus
Fronspergerus erat, forti quem milite dives
Suevia progenuit, Germanis maior in oris
quo neque dux belli vixit, dum bella gerebat.
Unde meum magnas fert nomen fama per urbes
Madruciumque genus claris virtutibus auctum,
Carolus evexit Caesar, discrimina rerum
quod mea non fugeret proles, sed fortibus ausis
patris ad exemplum magna vi sterneret hostem.
Iustitia moto gentes frenare superbas,
imperium contra qui bella infanda ciebant,
haec mihi cura fuit; constans regique fidelis
dum miles vitam in terris bellisque trahebam,
Romulidum mansi semperque utrumque paratus,
seu fieri victor, seu certae occumbere morti.
Nec tamen interea verae pietatis amorem
deposui; nunc sunt ideo mihi praemia vitae
Elysium fortunatum sedesque beatae.
Quare age, virtutes ex me dignumque laborem
disce iuventutis; restant sua certa labori
munera, iamque vale!“ Dixit laetusque revisit
felices animas caelo regnoque perenni.
Haec dum Madrucio iuveni miranda videntur,
dum stupet aspectuque haeret defixus in omneis,
quaerit et absentem; placido sic pectore coepit
proximus: „Et nostros sit fas audire labores.
Hic erat ille meus praeclari sanguinis auctor
Marte gravis, primum cuius nunc ora videbas.
Ast ego Nicoleos pulchro sum nomine felix,
namque (fatebor enim) memini me plurima passum
pugnando ob patriam, veram laudem inde tulisse
atque triumphalem palmam et meminisse iuvabit,
ut merito iam nunc populi victoria dicar.
Immo etiam vidi haec fortis nemora avia miles,
dum iuxta Anglipolin Caroleïa castra secutus
pugnavi contra Smalcaldo foedere iunctos.
Postquam autem tristes Aliprandi stamina fratris
ruperunt Parcae, quo dux ingentior alter
nec pietate fuit nec factis maior et armis;
unam et bis senas credit mihi sponte phalanges
Carolus, haud ulli veterum virtute secundus
Romani regum imperii, imperterritus heros.
Applaudit Germana cohors et in omne parata
Martis opus, cupidi, quae do, mandata capessunt.
His ego militibus cum Caesare principis oras
Saxonis invasi Federici, hic Marte secundo
cum superaretur flaventis ad Albidos undas.
At vero cum iam tandem devicta fuisset
Saxonia, ex iussu victoris Caesaris alto
Vindelicae Augustae lapsis succurrere rebus,
convenere duces regni totusque senatus.
Tunc comes adiunctus semper tutabar eundem
praesidio, donec sese victricibus armis
ad fines alios iterum conferret et arva.
Nec minus et summum numero delegit ab omni
ipse ducem belli me Carolus, aspera quando
ante Senas dura bella obsidione gerebat;
qui Mediolanum et fidei committere nostrae,
sed merito, voluit, longo quod munus agebam
tempore. Summa tamen sequar ut fastigia rerum,
Fernandi auspiciis regis magnique monarchae
cum Turco horribili, nulla formidine captus,
congredior. Multis quid dicam cetera bella,
Sub Carolo quinto et magno sub rege Philippo?
Canitiem et longos mihi cum concesserat annos
sex decies ultra magni regnator Olympi,
noluit a ferro subitae me occubere morti,
sed potius vitae placidum hic imponere finem.
Felix prole fui, cari vestigia patris
dum sequitur, lethi quam nescia gloria movit.
Nunc quamquam haud flagres insani Martis amore,
sed tamen hoc ex me quondam didicisse iuvabit:
Namque ego ceu priscae sum religionis honores
tutatus semper, patiens operum atque laborum,
duravi pariter; clemens unaque severus
in mihi commissos, regeret cum spiritus artus.
Parcere subiectis et debellare rebelles,
tu non disce aliter. Nec te malus auferat error,
quo res cumque cadent; tu contra audentior ito,
et tibi religio sit cordi. Sic tua passim
virtus se attollet, vitae tibi gaudia donec
aethereae donet, rerum cui summa postestas,
Omnipotens, postquam fuerit tibi cana senectus.“
Haec ubi dicta dedit, mirantem et plura volentem
dicere deseruit superasque recessit in auras.
At iuvenis tali fugientem est voce secutus:
„Siste gradum! Quo deinde ruis? Quo proripis ultra?
Ne vero effugias, sed dexterae iungere dextram
sit mihi fas iterumque audire et reddere voces.“
Postquam conticuit, tunc sic est tertius orsus:
aevis maturus, cuius caput infula texit
et qui pontifiale pedum sceptrumque tenebat.
Intentus cupio voces audire loquentis:
„Desine, nate, precor, nimium admirarier“, inquit,
„quod patriae pater eximius divumque sacerdos
magnus ego, ingenti coram te digner amore
affari, paucisque tibi detexere verbis,
qua fuerim magnos ratione aggressus honores.
Qui prior insignem galeam clipeumque ferebat,
heros me vitae sub luminis edidit oras?
et frater fuit ipse meus fortissimus alter.
At mihi Christophori nomen legere Parentes,
nec frustra: Quoniam sacris incumbere rebus
mens mihi semper erat iam inde a puerilibus annis.
Qualis enim puerum, rapidas per fluminis undas,
Christum Christophorusque cunctis altior ibat,
gessit in excelsis humeris, sic robore mentis
illum iam gessi, toto mihi corde repostum.
Brixina me, canones sacros et vota sequentem
suscepit primo; dehinc urbs antiqua, Tridentum,
et synodum propter longos celebranda per annos,
praefecitque aliis, qui me dixere decanum.
Vindelicum simul Augusta hoc me affecit honore,
a canonis sumptum imponens mihi nomine nomen.
Mox ubi iam firmata virum me fecerat aetas,
munere pontificis decorant sacrumque tiaram
crinibus imponunt, libantes sacra Tridenti.
Insuper ad parile elegit me Brixina munus.
et quoniam vere mihi erat divinitus altum
ingenium sollersque animo prudentia rerum,
hinc pater ille potens, cui terra et sidera parent,
infernique lacus atque altae moenia Romae,
purpureos inter patres sanctumque senatum,
tertius esse locum Paulus mihi papa volebat.
Post ubi concilium imperii de rebus habebant
Carolus Augustus Caesar gnatusque Philippus,
hi semper, lapsis quaesitum oracula rebus,
me scitabantur. Romae qui praesidet urbi,
saepe oratorem diversa ad moenia regum
ac procerum, magno rerum in discrimine misit.
Quadraginta annis digna me laude Tridentum
vidit pontificem. Sed non sine numine divum,
sex et triginta totos regnasse per annos
Brixina laetatur, sedes notissima fama.
Concilium ad magnum qui convenere Tridenti,
multorum impensis operum auxilioque iuvabam.
Ex variis etiam legatos undique terris
ad me delatos, animo vultuque sereno
suscepi et regum mox ad tecta ampla remisi.
Caesaris auspiciis cum Maximus Aemilianus,
qui tandem imperii est summas moderatus habenas,
Hispalidum peteret fines; comes additus illi
connubii vinclo praestanti corpore nympham,
Caroliden iunxi Mariam propriamque dicavi,
quem fecit pulchra felicem prole parentem.
Hinc iterum liqui magno cum rege Philippo
pontificis summi factus legatus Iberos
et patriae fines et nostra revisimus arva.
Rex mihi post urbem, suis a cognomine dictam
lanigerae, et circum quae sub ditione tenentur
illius, imperio subdit laetante Senatu.
Hic ego tot volvi casus, discrimina rerum
tot subii, ut, quamvis nil quam crudelis ubique
luctus, ubique pavor, mortisque ipsius imago
ardeat Europa in tota (miserabile dictu),
at nostro tamen aspiret fortuna labori.
His usus ducibus, bello quorum inclita fama
omnia iam late loca pervolitaverat orbis.
Iunximus hospitio dextras, qui moribus artes
coniunxere bonas: etenim sors ista senectae
debita erat nostrae, ut nostri post funera mortis
tandem etiam possint seri meminisse nepotes.
Pauperiem et duros si quos tolerare labores
conspexi, quantum sat erat, nos iuvimus omnes.
Sedis romanae patres, dum fata sinebant,
non ullum sine me quaerebant rebus honorem.
Seu pacem sedenim, seu tristia bella gerebant,
(luce palam certum est) semper mihi maxima rerum,
verborumque fides curae, pietasque vetusta.
Sic vixi, ut fuerit mihi tunc effoeta senectus,
cum nostri magnas sub terras ibat imago.
Ergo age disce simul tantos perferre labores
et, si sacra deo est mens forte offerre Tonanti,
nostra exempla sequi et non praemia parva mereri,
imprimis venerare deum, venerare parentes,
et veteris cordi sint religionis honores.
Si tecum exploras, quo nam sis certus eundi,
ut virtute sequi possis decora alta parentum,
invigila studiis: Etenim nunc ipsa vocat res,
et ne forte bonis umquam communibus obstes.
Qui tantum inventas vitam excoluere per artes,
hos solos comites casus complectere in omnei.
Pauperibus facilis sis, dictu affabilis omni:
Munus commissum longas ne differ in horas,
Utere sorte tua. Nam sic volitare per ora
multa virum poteris. Quem vera Ecclesia verum
et summum in terris caput agnoscit colitque,
ille ad concilium summum primosque suorum
imperio accitos propria intra tecta vocabit.
Immo et Rudolphus Caesar mundique Monarcha
postquam digna viro et matura adoleverit aetas,
delectos inter proceres te sponte locabit.
Haec breviter nostra placuit te voce moveri.
Tu sequere et felix insiste ingentibus ausus,
et sic Madruciam factis fer ad aethera gentem.“
Haec ubi dicta dedit, „Dii tanta incepta secundent“,
tandem laetus ait generosi sanguinis heres:
„Dum mihi vita manet, grates tibi reddere dignas
num potero, meriti tanti non immemor umquam?
O decus aethereum, dum spiritus hos reget artus,
semper honore meo, semper celebrabere dictis.“
Vix ea fatus erat, mortalia regna relinquit
Tunc senior, rursusque petit dilapsus in auras
semper florentes hortos et amoena vireta.
Nunc super unus erat iuvenis, fortissimus Heros,
auro squallentem gestans nitidoque Orichalco
loricam ex humeris laterique aptaverat ensem
fulmineum. Pulchrum signisque bellisque ferebat
in manibus clipeum: Me Pelidae ora tueri
coram Magnanimi credebam; tantus in armis
miles erat, quamvis vernaret in ore iuventus.
Adveniens propius, collo dat fortia circum
bracchia Madrucii iuvenis. dehinc talia fatur:
„Si de consilio forsan mirabere nostro,
quod dare proposui, quoniam non maximus aevo
sim, quales alii: Mirari desine, quando
saepe etiam iuvenes norunt, quid discere possit
quidve sequi cupiens virtute extendere nomen.
In terris, fateor, non longo tempore vixi,
sed bene, qui volucrem cursum vitamque peregi,
tempore sat longo vixi vereque beatus.
Alprandi si fama tuas pervenit ad aures,
clarae Madrucium decus et lux maxima gentis,
hic ego sum praestanti animo et virtutibus altis.
Germanos inter fugi tela horrida numquam,
sed potius lethum volui pro laude pacisci.
Militiam, grave Martis opus, tolerare magister
Vastius imprimis, heros acerrimus armis,
me docuit, summas populi qui flexit habenas,
Francigenas contra quando aspera bella gerebat
Allobrogumque ducem defendit milite forti.
In Pedemontanis regionibus improbus hostis
cum fureret, gradior bellum ad crudele paratus
arma iterum merito sumens crepitantia miles.
At vero cum iam spatia in sua cessit uterque,
instructus ferro et variis exercitus armis,
sanguineam extra aciem Molae concurrere soli
exopto, infensi nobis pars maxima belli,
qui solus mecum audebat contendere ferro.
Sed quia tum socii vertebant undique retro
terga duces, bello nihil isto vivida iuvit
nos virtus: etenim numero nec viribus aequi
cum Gallo essemus, multo superamur ab hoste,
cogimur et capti dominis parere superbis:
Verum ob virtutem et iuveniles corporis artus.
evasi liber tuto ad mea tecta remissus.
Quam tamen ob causam pactum cum Caesare foedus
deserere haud volui, rursum sequor illius aulam.
Ast hic pro meritis, animi non immemor alti,
gratatur primum reduci. dehinc munere donat,
scilicet ut contra tumidos Gallosque rebelles
Vitriacum servem, bellum ne forte minentur,
devictis quando redit in praecordia virtus.
Quod facio summoque volens spolia ampla labore
defendo, fatis semper melioribus actus.
Postquam autem inter se posito certamine reges,
hos inter motus mediis conatibus aegri,
congressi dextras iunxerunt pace sequestra,
Caesaris, ut voluit, miles sum castra secutus,
a quo tunc summus belli dux sponte creabar,
cum Saxo opprimere imperium, cum vellet et Hessus.
Mescia mens procerum fati sortisque futurae,
dum nequit observare modum, in discrimina rerum
vitaeque incurrit. Veluti iam contigit illis,
quos comitesque alios post spes mentita fefellit.
Tandem cum multos dederat mea dextera letho
haereticos, stabili divorum numine Parcae
rumpunt fila mihi, magno gemitu atque dolore
Romulidum et populi per regna, per arva, per urbes.
Non aliter quondam quam flebant morte peremptum
Hectora Troiani et raptatum Pergama circum.
Caesar enim Carolus spem iam conceperat illam
me fore ductorem populi, frenare superbas
ut posset gentes totum et regnare per orbem.
Sed quoniam domino curis imponere finem
aethereo placuit, monitis parere iubentis
promptus eram; tales sed enim me nuper in usus
condiderat: Certus cunctorum hic terminus haeret.
Quod superest, me perge sequi, seu miles in armis,
seu sacer, ut tibi sit Petrina ecclesia cordi,
quam mea defendit per totam dextera vitam.
Sic tua laus quondam seros durabit in annos,
atque etiam nostrae tantum se tollet in altum
gentis honos, quantum, passim quod gramen in agris
serpit humo, exuperant candentia lilia veris:
Sic et post vitam te non vixisse pigebit.”
Haec ait et repetit, quae gaudia liquerat ante.
At iuvenis tantae vocis dulcedine motus,
obstupuit primo obtutu et vox faucibus haesit.
Ut primum fari potuit, sic incipit ore
supirans imoque trahens e pectore vocem:
„O tibi praeteritos referat si conditor annos,
ut tecum vitam, mea magna, at sera voluptas,
transigerem! Sed nunc aeternum vive valeque!”
Dixerat, in tenues et mox evanuit auras.
His ita digressis, avibus fluvioque sonanti
excutior somno et tacito sub pectore volvo,
quae fuerant audita mihi, quae denique visa.
Sed ne consilii teneant oblivia mentem,
haec animis figo, quantum meminisse licebat.
Vertitur interea coelum, et se tingere Titan
Oceano properat; nos et properamus ad aedes.
Hic ubi mox rapiunt mentem in contraria curae,
namque haerent nobis infixi pectore vultus
verbaque Madrucidum, sacris bellisque potentum.
Postquam exempta fames epulis librique remoti,
fervida non membris placidam dat cura quietem,
omnia dum meditor digno comprendere versu.
Atque ubi iam fessos somnus complectitur artus,
tunc eadem rursus suspensum insomnia terrent:
Nam velut in silvis, dum post carecta latebam,
magnanimos vidi heroes et eos similes diis.
Haud secus in somnis sum coram agnoscere vultus
mox iuvenis visus praesentiaque ora tueri,
qui, dum Phoebus adhuc lustrabat lampade terras
heroum intentus pendebat ab ore loquentum.
Quem tres invisunt, velatae fronde puellae
nec formam indecores. Sed qualis mane videtur
Lucifer, illarum facies fulgebat amoena.
Obstupui, et rigidi stabant horrore capilli,
divinumque meo fugiebam corpore lumen,
sed frustra, quoniam fugientem voce sequuntur
unanimes tali: „Iuvenis, ne subtrahe vultu
te nostro: Quin siste gradum, iuvet usque morari
et dignas breviter veniendi discere causas,
illas ut patulum possis vulgare per orbem.
Hoc volumus, nostrae est fixa haec sententia menti.
Nec mora, sistendi passum mandata capesso,
atque asto propius. Tunc sic dea prima locuta est,
quae veste in viridi suaves reddebat odores:
„Haud nos, o animo iuvenis gratissime nostro,
dicta latere putes, tibi queis sua facta priores
ante oculos posuere tui, quos regia coeli
nunc habet, et lumen rutili mirantur Olympi.
Quare etiam breviter generosi exempla parentis
dicere iam pergam. Sed fors, quo sanguine cretus,
me cupis, et quae deinde agitet fortuna, fateri.
Expediam paucis: Dea sum, Prudentia dicor,
cuius et auxilio multum nostra indiget aetas
hos inter motus tanto flagrante tumultu.
Sum dea, quam genitor primis dilexit ab annis
et per quam summos etiam suscepit honores.
O quam vere igitur divino nomine gaudet
Joannis, qui te vitae produxit in auras!
Cum Papa Gregorius magno hunc dignetur amore
et Caesar pariter Rudolphus rexque Philippus
Hispalidum, quo non regum praestantior alter,
quin etiam merito est Federici nomine felix,
quandoquidem miles non tantum acerrimus armis,
sed quoque pacis amans, fandi et doctissimus heros
usque adeo excellit divinae Palladis arte,
ingenio et bellis quae praesidet innuba virgo:
Nam postquam iuveni matura adoleverat aetas,
mox belli voluit duros perferre labores.
Est inter Mauros dudum notissima fama
insula, dives opum studiisque asperrima belli,
semper Menyngis servato nomine dicta.
Hanc versus (fidei sanctae saevissimus hostis,
Turcus atrox rursus cum bella nefanda moveret)
is tendit, Cerdae proregis castra secutus
Trinacriae et Mahometigenum demittit ad umbras
ex gente innumeros Diti sua semina reddens.
Causa ego sum, cur hunc Romani patris ad oras
miserit Allobrogum dux Emmanuel Philibertus.
dehinc sum causa etiam, cur hunc delegerit unum,
imperii lati penes est quem summa potestas,
Rudolphus Caesar, legati ut munere Romae
fungatur, populo et toti gratissimus urbi.
Non autem solum patre nos regnamus in uno,
verum in Matre etiam, comitis quae filia magni
est Chialandiadum et fato prudentia rerum
cui tanta est, populum ut composta pace gubernet,
absens dum peragit regis mandata maritus.
Felices igitur nimium nimiumque beati
sunt merito, sobolem qui progenuere parentes;
noctes atque dies quam tantum haec cura remordet,
ne fors degeneret, proavos oblita priores,
sed magis atque magis tollat super aethera nomen.
Et quis enim nescit, quanta cum laude Renatus
Emmanuel frater modo debellare rebelles
regis qui imperio fortes tutatur Iberos,
sub duce Farnesio discat ceu Troilus alter:
Tantus amor laudum, tantae est victoria curae.
deinde quis ignorat, quanta puer indole dignum
det specimen frater Gabriel Fernandus in aula
Caesaris? Est minimus natu, virtutibus anteit
ast multos, queis sunt effoetae in corpore vires.
Sed mihi prae reliquis tu non indictus abibis,
Carole Gaudenti, mea spes et maxima cura.
Namque tui magno teneor perculsus amore,
qui geris ante annos animum curamque virilem,
ut te non visam tantum, verum omnibus horis
sim tecum, pariter tempus mansura per omne.
Dux tibi semper ero, modo sint vestigia cordi,
quae tibi monstrabo: Duce me rectoris honores
hos geris atque tuus fama super aethera notus
surgit honos, iuvenis semper carissime nobis.
Haec sunt, quae breviter volui tibi pandere dicta:
Cetera nostra soror verbis adiunget amicis,
religio, cuius magnum decus enitet ore.
Omnis in hac quoniam stat cura regis supremi.”
Haec ait. Extemplo vultum submissa decorum
Religio, superum virgo de sede profecta,
incipit et tales effundit e pectore voces:
„Sum dea Religio, cui nunc succedere regnis
haud datur aut etiam propria consistere terra,
quandoquidem mea regna tenet, sanctissima quondam,
impius haereticus. Miseros discordia cives
en quo perduxit? Templis indixit honorem
plebs ubi coelituum regi, dum prisca regebam
religio, ponunt sua iam praesepia reges.
Immo etiam mihi Turca ferox et barbarus hostis,
intentans odium, vix non extrema minatur.
Sunt tamen interea proceres, fortissima corda,
qui nostro pariter doluerunt saepe dolore,
et contra Turcam et furiatum mente Lutherum
me defenderunt: Defendunt insuper omnes
pontifices, reges, illustri sanguine creti,
et qui divorum pandunt oracula vates.
Ex numero quorum gens est clarissima mundo
Madrucidum, quae sic nostros tutatur honores,
ut superemineat multas et magna voluptas
solamenque sit nostri, et tale manebit.
Namque, ut praeteream, gratum caelestibus ipsis,
Christophorum, quo non dignus Lodovicus honore est,
qui sacris duce me primis se addixit ab annis
atque urbs pontificem legit quem clara Tridentum,
denique purpureos inter patresque sacratos
cui Pius locum esse voluit, cognomine Quartus?
Me duce, Fernando coram totoque senatu
imperii, pulchro Caroli sermone canebat
bella exhausta patris patriae verique Monarchae
Vindelicae Augustae, sanctis ubi iusta ferebant
manibus. At postquam Caesar successit Olympo
summi Pontifices duce me considere terris
hunc voluere suis, ut posset, si qua vocatis
iura darent populis, fessis succurrere rebus.
Dehinc sum causa etiam, cur nuper Maximus ille
Atlas romanae sedis praefecit eundem
orbi Teutonico, multum quo praeside gaudet.
Nec minus et sum causa eadem, cur missus ad urbem
Augustam fuerit magna comitante caterva,
cum scindebat agros Phoebeis ignibus aestas
conciliumque sacri summis de rebus habebant
imperii proceres divo praesente Rodulpho,
hic ubi me princeps defendit fortibus ausis
haereticos contra rapidos, quibus pectus anhelum
et rabie immiti tantum fera corda tumebant.
Suavis enim alloquio, patiens operum atque laborum est
et sapiens, priscaeque ingens pietatis amator.
Quin et Maecenas non denegat illi volenti
esse, fovens multos praestantes arte clientes.
Tanto erga doctos vir doctus amore tenetur.
Incolumem o igitur fervet deus optimus illum!
Quod superest, sin ulla tibi fors cura salutis
et cordi est patriae lapsam sarcire ruinam,
Sperne voluptates et vana haec otia mundi,
ac me disce sequi, nec te fecisse pigebit.”
Haec ubi fatus erat, tunc forti pectore virgo
in destra lancem gestans gladiumque sinistra
sic ait: „O iuvenis, curarum haud fluctuet aestu
mens tua, quod veniam, me iam velut aspera Martis
pugna vocet, loricam humeris ensemque ferendo.
Sum dea, nata polo, merito quae nomine dicor
iustitia et ius cuique suum, sua praemia, reddo.
Si quis pacem exosus, eum mea sub iuga remitto
armis. Sunt bello sed enim fortissima nobis
pectora, sunt animi et rebus spectata iuventus,
ex quibus est tua gens, quem claro a sanguine ducit
Madrucidum nomen, quoniam me tempore pacis
Astraeam semper coluit, defendit in armis
me pariter, si quis forsan contemneret aequum.
Namque patris cui non frater Georgius ille
cognitus est heros, sese qui credere duris
saepius audebat pugnis, dum vita manebat?
Heroi non laudis amor, nec gloria cessit
pulsa metu, tanto magis ardescebat amore,
ut contra Turcas pugnaret Marte secundo.
Nec iuvenem Martis terrebant proelia dura.
Deinde quis Aliprandum, thalami qui foederis expers
vivit adhuc, nullo belli perculsus amore,
sed sibi subiectos placida sub pace gubernans,
Madruciamque habitans arcem, genus ordine ducit
unde suum longo, non alto carmine dicat.
Ante alios vero, coelo quis laudibus aequem
magnanimum heroem, summo cui numine divum
obtigit hoc nomen, quo vere est nomine felix?
Et Fortunatum quis enim fors esse negabit?
Cui genus immortale datum est, multosque per annos
stat fortuna domus et avi celebrantur avorum.
Qui pariter saevo voluit se credere Marti,
non rerum ignarus, quantam laudem ille reportet,
Fortunae qui non aut vitae gaudia quaerit,
sed duros voluit casus variosque labores.
Nec minus est fortunatus, cui sanguine iunctam
papa Pius quartus sociam dedit esse cubilis,
unde genus vestrum commixtum sanguine multis
surgit principibus claraque a stirpe profectis:
Sitticus inter quos Marcus, non ultimus inter
purpureos patres, amplae dignissimus urbis
praesul, Podmanidum cui dat Constantia nomen.
Borrhomaeus item, qui rubro adopertus amictu
et pietatis amans et servantissimus aequi est.
Immo et dux belli, quo non praestantior alter,
Hannibal, egregius comes ille Altaempsius heros.
Est fortunatus (neque me sententia fallit)
ob gnatum, quondam Boias qui invisit Athenas,
et gnatam, quae nunc vinclo sociata iugali est
magnae Fuggaridum stirpi. Quid cetera dicam?
Divitias quid opesque viri? Namque ubere cornu
sese totam effudit in hunc fortuna secunda.
Quare age, maiorum tibi si vestigia curae,
iustitiam monitus sequere et non temnere divos.”
Dixit, et aspectus facto sermone relinquunt
pulchra cohors pulchrum iuvenem exhortata dearum.
Dum vero iuvenem mihi mens ardebat amore
compellare, animique altos expromere sensus,
en subito expellit somnum iam noctis abactae
curriculum. Surgo et pulcher mihi Cynthius aurem
vellit et admonuit: „Clarii tu nequa potentis
iusssa time neu mandatis parere recus,
cum tibi sufficiam largas in carmina vires.
Tu modo carminibus tibi visa audita diemque
et noctem enumera, finemque impone labori.”
Quod superest igitur, Gaudenti Carole, nuper
Boiara cui summos rectori Academia fasces
commisit merito, facili precor accipe vultu,
haec, in honore tuo cecini quae carmina, laetus
atque adeo tandem (mihi si praesaga boni mens)
haec exempla legens priscorum indignus avorum
numquam gnatus eris. Sic, dum tibi vita manebit,
te quoque fama manet, si quid mea carmina possunt.
Et cum morte obita summo redderis Olympo,
semper honos nomenque tuum laudesque manebunt.