LIBER ΧIII. ARGUMENTUM.
Dirus concilium cogit regnator Averni,
Manibus et stygiis superas erumpere ad auras
Imperat, horrificos belli et renovare tumultus,
Christiadûm adversâ, Turcarum sorte secundâ,
Turmatim hi volitant Byzantum, cunctaque miscent.
Terrarum in medio, barathro mage panditur imo
Aeternae noctis sedes, et caeca vorago,
Regni ubi tartarei Princeps deiectus ab alto,
Flagitii horrifici quem insana superbia sontem
Reddidit, obruitur torrentibus undique flammis. 5
Quam VLADISLAVUS peperit sibi victor ab hoste
Littore ab occiduo resonantem ad littus eoum,
Invidiae morsu laceratum gloria torquet.
Grandia Sarmatici spectans quin gaudia regni
Mugit, laesus uti crudeli vulnere taurus, 10
Singultusque trahens, queis rumpitur anxius, imos,
Pestiferas spumas proflans, fumumque cruentum

-- 135 --

Eructat flammas, infrendet dentibus atris,
Illum nequities stimulis et mordet acutis,
Horrida Sarmaticis minitantem damna catervis, 15
Christiadûm et cunctis, florent quae maxima, regnis.
Dumque hinc OSMANUS componit foedera pacis,
Prosilit humani generis ferus hostis, iniquus,
Impatiensque irâ, fremituque, et murmure magno
Concilium horrendum mox cogi mandat in aulam, 20
Et parat indomitus demens se opponere caelo;
Immemor, Omnipotens ut dextrâ fulmina iactet,
Sit licet in barathrum praeceps detrusus ab illâ,
Ausus quippe Deo caput exaequare superbum.
Tartarei ad sonitum corna ruit impia turba, 25
Ingens quâ abruptus patet imo gurgite hiatus.
Intremuere cavae, gemitumque dedere cavernae,
Turbati manes, et loca nocte silentia late.
Nubibus e densis, erebique in stagna profundi
Praecipiti lapsu ceciderunt agmina nigra. 30
Quaenam exaudiri voces, sonitusque videntur?
Cuncta haec monstra simul crocitant, latrantque, rudentque,
Sibila, rugitus edunt, ululantque, fremuntque.
More suûm his rictus, illis faucesque luporum,
Ranae ora ast aliis, visae bubonis et alae, 35
Huic hominis facies, canibusque simillima nigris,
Faeminea anguineis velata at crinibus illi,
Tergeminique canes, viru tumidique colubri,
Semiviri, pisces, volucres, tot monstra ferarum,
Et quidquid visum quavis deformius orâ, 40
In stygio horrebat totum hoc ex ordine coetu.
Manibus aeternis stipatus rector averni
Ignivomâ rabie succensus corda superbit.
Vipereo e flexu, quo erumpit pestifer ignis

-- 136 --

Adsurgit tumulus ; sede hac extollitur ille, 45
Diraque sub pedibus maculis viridantibus ardens,
Eructansque nigris commixta venena favillis,
Septeno capite, et spiris obvolvitur hydra,
Monstrum horrendum, ingens, atrâ fuligine tectum.
Stans tenet arrectum caput alto vertice nutans, 50
Sanguineaeque tremunt alae posi gibbera terga,
Villosaeque aures humerum pendent in utrumque,
Rostri instar nasus truculento prominet ore,
Ut barathri fauces vasto panduntur hiatu,
Propexa ad talos descendit lurida barba, 55
Hirsuti huic artus, oculi nigra fulmina iactant,
Immanem ungue trabem nodosam stringit adunco,
Aspera tundit humum resonanti cauda flagello,
Unguibus ille aquilae, ceu plantis, utitur uncis,
Cornua fronte gerit distorquet lumina torva, 60
Labra irâ et mordens insano haec rumpit ab ore,
Mugiit unde imo flammâ erumpente vorago.
Concilium stetit arrectum, tacuitque stupescens.
Hinc sic clamavit, tonuit quin voce tremendâ.
Magna Inferna gravi torpent cur regna veterno ? 65
OSMANUS cecidit victus, si marte Polono,
Nostrum equidem damnum, sua non iactura putanda,
Nostra etiam clades, et nostrum dedecus horrens.
At nemo haec memorans irâ aestuat, atque rubore ?
Immensas acies QSMANUS duxit in hostem, 70
Aequora queis. late camporum mersa fuere.
Partibus e mundi variis exercitus ingens
Illuc convenit, non sola ut regna Polona,
Christiadûm sed cuncta forent dein regna subacta.
Illius at ducibus belli discrimine claris, 75
Corda in Sarmatico cecidere, et brachia bello.

-- 137 --

Auxilio adfuimus Turcis nigra signa ferentes,
Armati glacie, nimbis, et peste, fameque,
Aligerum ast acies steterunt nostra agmina contra,
Illaque fulminibus iaculatis strata fuere. 80
Sic VLADISLAVUS Turcarum castra subegit.
Et nos devicit SIGISMUNDUS supplice voto.
Nos vexare Deus, qui nullo destitit aevo,
Aligerûm invadat MICHAEL nos agmine iussit,
Et caeli auspiciis, vi vis fuit unde subacta, 85
Nox caeca effulsit, caelum colluxit et igne.
Infernum at frustra quaecumque potentia tentet
Vertere, naturâ cedit, non subditur umquam.
Arctica iam tellus nostrâ a ditione recessit,
Olim ubi iura dabam, regum sortesque potentum 90
Pone Deo similis volvebam laudis honore.
Atque utinam haec esset nostrorum meta laborum,
Sed nova prospicio maiora, et tristia damna.
Imperium in praeceps ruat ut, quum exsurgit eoum,
Tartara surda loco poterunt immota manere? 95
An VLADISLAVI mortalis dextera sola
Regnatori erebi terrarum subtrahet orbem ?
Si nunc Infernus nequit illi obsistere contra,
Quid faciet natam thalami quum foedere iungat
Dein sibi Caesaream, Hungariae regisque sororem, 100
Et post fata patris cinget diadema Polonum?
Quum rex Hungaricus nuptam sibi ducat Iberam
Regalem sobolem, quae nos bino urget ab orbe ?
OSMANI indomitas acies quum Sarmata vicit,
Fortior ecquid aget sociali milite iuncto ? 105
Tot regna, atque urbes servant praecepta Maconis,
Everso Othmanidum regno lex sancta labascet,
Nomen et Odrysium toto delebitur orbe.

-- 138 --

Undique at an quidquid nostrum est, patiemur inculti
Christiadûm arbitrio verti, subigique protervo 110
Diruta Turcarum sublabi templa ruinâ
Aras vastari, temni simulacraque diva
Ac prohiberi ausu cultum, ritusque verendos?
Et patiemur adhuc toto crux regnet in orbe,
desertâ et Stygius dominetur rector in aulâ? 115
Haud equidem, rapidi partes properemus in omnes,
Flammaque sit restincta, prius quam flagret ubique,
Othmanidum Caesar demisse a rege Polono
Exposcit pacem, legatos, munera mittit,
Et veniant metuens sibi ne mage tristia damna, 120
Acceptat leges, victor quas ponit iniquas.
Sponte, vel invite sint talia foedera pacta,
Devicta haud ullâ cedent vi Tartara nigra.
Fors oblita manent quae grandia gessimus olim,
Nostra experta fuit virtus, perspectaque caelo. 125
Victrices palmas aliis si fata dedere,
Ausi aeterna manet nobis sed gloria facti.
Quid iuvat incassum iactare at coepta vetusta?
Verba aurae rapiunt, nobis sunt facta necesse.
0 digni, unde orti, templis habitare supernis, 130
Versari atque erebi tenebroso a carcere longe,
Tristes si cogor nostros memorare labores,
Irâ acuo incensos ultrices sumere poenas.
Hinc mora nulla alacres tenebris erumpite ab atris,
Ne prius impositas leges, pactumque tributum 135
Accipiant Turcae, Christi et vexilla sequantur.
Cuncta movere loco, miscere et quisque laboret,
Ut mala proveniant, fieri quae maxima possunt,
In centum versus facies, commenta, dolosque,
Insidias, fraudes alternet, fictaque verba, 140

-- 139 --

Fallax sincerae pietas se tegmine velet,
Plures quae adsimili noxas sub veste recondit.
Evolet huc illuc quisquis, terrasque pererret,
Contra et Christiadas Turcarum provocet arma,
Exagitet mentes, irarum suscitet aestus, 145
Undique eatque comes scissâ discordia pallâ.
At SOCOLIZZA urbes populetur, et arva Polona,
Dux VLADISLAVUS muliebri vulnere laesus
Concidat, et volitet mendaci murmure fama
KOREVSKUM periisse, hinc pacis foedera rupta: 150
Cunctandum haud ultra doctis iam magna parare.
Vester honos, stygii vos urget gloria regni.
Irae, nequities, luctus, curaeque, metusque
Nubilus offusi, flammâ, et caligine mixti
Undique tartareum turbam comitantur euntem. 155
Lethum pone subit glacies, pestisque, famesque.
Nymphae Castalides, Parnassi et culmina celsa,
Cuncta minutatim mihi quae meministis, averni
Antris quae vario Dites sermone movebant,
Pandite nunc oro, quae gesserit horrida turba 160
Illa ubi tartareis latebris erupit ab imis.
Tristia gesta equidem tenebrosae noctis in umbrâ
Abdita, sed vobis manifestâ in luce retecta.
Agmina nigra volant caeli per inane, micantem
Turmatim medium solem quae nube recondunt, 165
Byzantum obscurat densa et caligo, catervae
Vix ubi consistunt templis, et turribus atrae.
Non secus ac messis si quando tempore opimae
Agmine corvino circum sata laeta tegantur,
Ocyus adparent nigro suffusa colore. 170
Hi manes miscent proceres, legumque magistros,
Illi Ianiceros, equitum, peditumque ducesque,

-- 140 --

Femineos coetus alii, pulchrasque ODALISCHAS 1
Molles in dominas semper queis ampla potestas,
Manibus Inferni perspectum est, nempe malorum 175
Attulit humanis seriem quam foemina seclis.