Parte aliâ adparet, regnum ut tueatur ab hoste,
Sigmundus, celerans forti arma capessere dextrâ.
Nuncius ecce frequens regni loca cuncta pererrat, 15
Varsoviam accersens equitum, peditumque cohortes,
Adsint ut belli subito in discrimine regno.
Excita hoc iussu properant fulgentibus armis
Agmina belligerûm, lecti procerumque manipli,
Miles et accurrit, quem regna externa Polonis 20
Foedere coniunctis invicto robore mittunt,
Discretum ordinibus campo statque agmen aperto,
Hinc aquilae signum, lunae illinc panditur ingens.
Posthabito at reliquo legatus lumina fixit,
Hostis ubi pugnam minitans consurgit in hostem. 25
Latam Moldaviam propter, finesque Podolos
Cernere erat campis adversis castra locata.
Adparent tali loca cuncta efficta colore,
Illa ut spectantem ceu vera illudat imago.
Porta, Tyrasque fluunt iuxta tentoria, cursum 30
Mirari credas, resonare et murmur aquarum,
Odrysiae hinc acies longum sinuantur in arcum,
Sarmaticae hinc signant ducto velut orbe coronam,
Effigiesque opifex spirantes finxit, ut omnes
Noscas belligeros, videantur imagine et illâ 35
Ludere cornipedes, strepere agmina, signa moveri,
Rauca aera audiri, reboare et tympana pulsa.
Quo viso obstupuit legatus, seque relatum
Ferme iam martis dira in certamina retur.
Tale opus ast homines potuisse effingere mirans, 40
Sic ille est placidâ Sborovsko voce loquutus.
Quaenam docta manus vos inter, strenue ductor,
Istis verba dedit pictis, animamque figuris?
Arma quis excudit, quis martia praelia finxit?

Dextra an mortalis perfecit talia mira? 45
Agnosco numerosa licet cuncta agmina nostra,
Dux mihi quisque patet, Turcarum belliger omnis,
Nomina sed cuperem populorum discere, fausti
Contigit Osmanum queis belli vincere ludo,
Quosque ego certantes saevo in discrimine vidi. 50
Comiter oranti cui talia reddidit alter.
Sponte tibi referam varias, dux inclyte, gentes,
Virtute hoc regnum quae servavere potenti.
Haud levis heroas labor est discernere cunctos,
Agmina nam densis clauduntur fortia castris. 55
Aspicito ut spatiis egressa patentibus illa,
Osmanum expectant presso pede in arma ruentem.
Quâ dux monstrabat, legatus lumina flectit,
Miraturque duces, discretasque ordine turmas.
At stupet attonitus, ducibus praecedere spectans 60
Solâ forte virum montana in parte morantem,
Hispidus, et villis qui obductus pallida monstrat
Ora, genasque, cutem, macie tabetque senili,
Nudatisque crucem pedibus gerit ille verendam,
Nodosâ hirsutum fune ac adstringit amictum. 65
Lumina fixa tenet legatus imagine captus,
Sborovskum et cupidus, quisnam foret ille, reposcit,
In bello a tali iuvet an sperare salutem?
Olii subridens Sborovskus reddidit heros.
Haud quidquam metuit, summo qui nomine fidit. 70
Vir licet illustri cretus sit sanguine, mundi
Fastum despexit contentus paupere victu.
Blasius est illi celebratum nomen eoo
Littore ad occiduum, pietate insignis et almâ.
Grandia mira patrans, divino numine fretus, 75
Caeli sit regi quam carus, detegit orbi.

Dum deserta colit, Christi praecepta sequutus,
Sarmatici belli praevidit fata, vicesque,
Atque crucem gestans saevis se immiscuit armis.
Quumque alii pugnant, solvit pia vota, precesque: 80
Nunc age ductores specta, dum nomina pando,
Aspice qui clypei vinctum tenet aere leonem,
E viridi galeam praecingit fronde comantem,
Thoraci viridem pallam et supponit ahaeno,
Par color alipedis, flammas qui naribus efflat. 85
Hic Radovilskus, agens qui per loca dissita longe
Huc ternas acies Alemano a litore venit,
Qui pone at subeunt tecti thorace, ferentes
Hastas, sunt equites missi de gente Borussâ.
Ignivomam hinc turbam Pomeranos aspice, longos 90
Aeratos tubulos animoso corde gerentes.
Agmina dein veniunt huc quae Livonia misit,
Et Lituana, equites tellus quae sufficit acres.
Paz agit haec Stephanus doctrinâ insignis, et armis,
Nigro fertur equo, niger umbo huic, nigraque cassis. 95
Quadrupede invectum grandi quem cernis, imago
Illa est Sarmatici clarâ de gente Sinovi.
Caeruleae cristae nutant in fronte serenâ,
Et ritu Hungarico parilem succingit amictum:
Turba sequens arcus, immanes gestat, et hastas, 100
Quam Radagostus misit, clarumque Smolencum.
Aspice ductorem, torquet qui strenuus hastam,
Et gerit aeratâ flavas in casside cristas,
Aurea uti vestis, phaleris color aureus, ornant
Et, quo vectus, equum flavae, vittaeque comantes, 105
Ille est Samoskus celebratus laude perenni,
Errantes Scythiae populos qui robore vicit.
Tres agit heroum turmas fulgentibus armis,

Diversi adspectus, metuendas hostibus aeque.
Nempe Samoscorum sunt haec densa agmina, equosque 11O
Alipedes flectunt, nervis, instructaque telis.
Horrent tergoribus fulvis induta luporum,
Ut non belligeros credas, sed monstra ferarum.
Specta nunc aciem, quam lata Vohlinia mittit,
Enses fulmineos, hastas, arcusque gerentem. 115
Aeratâ hinc tunicâ contectos cerne Chïovos,
Parmas, tela manu gestant, laterique bipennes.
Mirare hinc illum, niveae cui in casside plumae
Undant, alipede et niveo qui fertur anhaelo.
Subdit legatus, quem monstras, nosco, Senanus 120
Ille est pol Michael Rector, qui robore miro
Primus in arma ruens nos contra praelia inivit.
Illius ignitos oculos sic volvit imago,
Ut prope spectantis subeat praecordia terror.
Ipse equidem, atque suum, reddit dux, aspice scutum, 125
Emicat ignis ubi erumpens e monte nivali,
Totque alii veniunt heroes ordine longo,
Omnes Sarmatiae regnum quos hostica contra
Agmina demittit, quoties rex arma capessit.
Cernere erat pubem, nutrit quam terra Mazova, 130
Falcatos lateri gladios, humerisque gerentem
Aeratos tubulos, necis instrumenta cruentae,
Ornati apparent lyncis de pelle galeri,
Vestes caeruleas argentum ast undique cingit,
Ex humero pendet pellis lyncaea sinistro. 135
Post hunc fertur equo primaevo in flore iuventus,
Quam belli ad dubios felix Posnania casus,
Belligerûm et nutrix antiqua Cracovia misit.
Tres agit omnis equos ductor, quem flectit habenis,
Saltu exultare, atque hinnitus edere credes. 140

Ornat versicolor galeam coma, dextera pinum
Gestat, laeva tenet clypeum, latus emicat ense,
Sub thorace nitet, per crura et serica vestis,
Et binis tubulis ornantur ephippia ahaenis.
Iam satis audivi, ductor clarissime, quemnam, 145
Inquit legatus, miror mihi robore notum?
Albo fertur equo procerum stipante coronâ,
Gloria fronte micat, sortem sua dextera flectit,
Victrices palmas portendit et ore sereno.
Reddit Sborovskus; spirans, quam cernis, imago 150
Principis Odrysio clari est toto orbe triumpho,
Quae vultu at niteat maiestas regia, specta,
Virgam dextra tenet, femur atque accingitur ense,
Purpureâ auratus thorax sub veste renidet,
Solis uti radiis oriens aurora rubescit. 155
Stant gemini armigeri iuxta, galeumque comantem,
Auratam et clavam, clypeique insigne gerentes.
Et bis sex in equis bellaci more puellae
Ante illum volitant, ceu turbo, fulgura, tela.
Nunc prope cerne senem subnigrâ veste decorum, 160
Os grave quem reddit, quem candida barba verendum.
Carolus est Vilnae dux Kadevikius ille,
Quem rex, quem merita distinxit laude senatus,
Grandia qui tacita meditari mente videtur.
Krunoslava subit Korevski strenua coniux, 165
Clarum quae valuit virtute extendere nomen.
Alipede ornato fertur: sic aethere splendent
Solis equi, at proprio fulget magis illa decore,
Inclyta bellatrix mihi recte est cognita saepe,
Reddit legatus, stupui miratus et ipsam. 170
At quaenam effigies, hosti quae spirat amorem,
Par tibi visa nitet roseis in vertice cristis,

Et vestem induitur roseam, fulgetque sub armis?
Subridens retulit ductor, quam cernis, amici
Illa est effigies, lateri qui proximus adstat, 175
At quinam reliqui? poscit legatus, et alter
Subdit, sunt regni proceres, primique dynastae,
Gens clara, et praestans, virtutum laude decora,
Libertate fruens, et subdita legibus ultro,
Quas sibimet posuit, latas sed more vetusto. 180
Aspice uti apparent pretiosâ in veste nitentes,
Et cunctis niveae fluitent in casside cristae,
Aeripedes flectunt dum cincti ditibus armis.
Cerne et ductorem torquentem hastilia dextra,
Quadrupede invectum niveo, gladioque micantem, 185
Quem tegit argentum, ceu cristas, cassidis oras.
Illa est Altami spirans ductoris imago,
Cuius fama volat totum celebrata per orbem,
Postrema hinc veniunt Alemana, et Gallica signa.
Undique sed retro Cosaccûm cogitur agmen, 190
Cui non ulla potis vis est obsistere contra.
Ter quinque hi numero censentur millia, cuncti
Delecti heroes, metuenda et fulmina belli.
Hos Saidakus agit nigrâ sub casside, pallâ.
Hîc siluit ductor, namque ilio pariete nulla 195
Amplius extabant pictis simulacra figuris.
Partem aliam hinc aulae coepit legatus obire,
Ficta ubi districto confligunt agmina ferro.
Aureae uti geminae nubes, quae lumine puro
Permeat ignivomus Titan, dum syrius ardet, 200
Auratis fulgent radiis, et sidera vincunt,
Arctoo at bacchans aquilo si insurgat ab axe,
Fulmineis telis, et grandinis imbre nigrescunt,
Sic adversae acies pridem fulgore nitentes

Horrent terribiles visu, clademque minantur. 205
Certatim irrumpunt, seque urgent impete magno,
Exanimesque cadunt equitum, peditumque catervae,
Iam tormenta tonant, lateque incendia volvunt,
Densentur nebulae, seges ingruit horrida ferri.
Passim vulnificae volitant circum undique glandes, 210
Arma micant, flictu resonant hastilia, et enses.
Pectora transadigunt, capita et cervice revellunt.
Cunctaque humi sternunt, glomerantur stragis acervi.
Adsurgit primus medio in certamine Princeps,
Fulmineumque rotans ferrum natat amne cruento. 215
Vis inimica illum gladio impetit, omnibus ille
Obvius occurrens medios irrumpit in hostes,
Signa, viros, et equos caedit, prosternit, et urget.
Nec mora, nec requies, huc illuc volvitur heros,
Adcumulat strages, fugientibus instat acerbus. 220
Dux videt Osmanum, refugas qui ad praelia turmas
Impellit, queis nulla fides, quae haud iussa facessunt.
Mirari effigies reliquas pudor occupat illum,
Semet namque inter refugos agnoscit, et haeret.
Admonet interea Sborovskum nuncius ipsum 225
Legatumque simul fas sese sistere Regi.
Rex sedet in solio, decorant quod pulchra tapeta,
Dextrâ Pontifices sidunt, proceresque sinistrâ,
Ad latus at patris Princeps stat sede nitenti.
Ingens prodigium! perhibent ceu scripta vetusta, 230
Olim unâ gemini fulserunt aethere soles,
Nunc in Sarmatico stupet aetas nostra senatu,
Ut mundi soles, Regem natumque micare.
Regali hinc solio demissâ fronte propinquat
Legatus, spectans Rex quem excipit ore benigno, 235
Significatque manu, sedeat quâ parte, sedetque.

Mox surgens pronus scriptum illi Caesaris obfert.
Quod Rex primaevo dimittit rite ministro.
Cuncta fidem monet hoc legati dicta merere,
Lumina qui ad Regem tollens sic ore profatur. 240
O Rex digne, omnes reges superare timendos,
Sis felix, faustusque diu, tibi pareat uni
Gens ista, atque aliae multae, tibi dissita regna.
Summas redde Deo grates, nam regia texit
Haudquaquam populos sic fortunata corona. 245
Te laus sola manet, tibi debita fama perennis,
Othmanidum Caesar, reges qui maximus inter,
Et prior adsuevit cuicumque indicere bellum,
Quod tibi legatum dimittit poscere pacem.
Scilicet est mirum nullo umquam tempore visum, 250
Quum Caesar, magno qui nunc dominatur in orbe,
Exosus bellum, gladium discingere tendat,
Posthabitâ et colitur quae terris undique famâ,
A te dignetur leges exposcere pacis.
Ille tuos ex quo bellantes novit in armis, 255
Te magnum regem, teque aextimat esse potentem.
Hinc perpessa dolens, metuens nova tristia damna
Exoptat tecum foedus renovare vetustum.
Nempe est firmatum pactis, et volvere fata,
Usque inter Turcas vigeat pax, atque Polonos, 260
Et si quis nostram legem hanc violavit avitam.
Frustra illum piguit cladem proprio aere luisse.
Belligerûm ut testes inhumata tot ossa loquuntur,
Iam concreta gelu, huc Balaban ex quo agmina duxit.
Et testatur idem Solimanus robore claro, 265
Quem iam Sarmaticis pepulerunt frigora campis.
Ast haec quid prosunt antiqua exempla? recentis
Exitus id belli potiori robore firmat.

Quippe erat Osmano multas leve vincere gentes,
Tentare at vestris quum praelia contigit arvis, 270
Auctas contraxit forti cum milite vires,
Sic fluit effusus septena per ostia Nilus,
Volvit et in pelagum sinuosis cursibus undas,
Si fremat at subito Boreas, fluctusque retrudat,
Extemplo refluit, lati merguntur et agri. 275
Haud vestrum turres, et propugnacula regnum
Cingunt, ut vallis sed pectora vestra tuentur.
Editi ad imperium, vos clari laudis honore,
Invicti antiquo, victores tempore nostro,
Vos anno elapso campo pugnastis aperto, 280
Odrysiisque novas rapuistis robore palmas.
Christiadum reliquis Caesar si nempe potitus
Est nondum regnis, vestra est ea gloria tota.
Ille hinc a vobis, Rex inclyte, lecta corona
Poscit amicitiam, speratae et foedera pacis. 285
Amplecti oblatam sortem vos velle secundam
Nec dubito, sapiens, quum rideat, arripit illam,
Provehit et quidquid communia commoda quaerit.
Volvite nunc quaeso mecum sed mente sagaci,
Pacis an alma quies regno, an magis utile bellum. 290
Insita bella sequi generoso in corde cupido
Acrior exardet, si quem fortuna secundet
Attamen ista gradu longûm non sistit eodem,
Mane apparet ubi, noctu non permanet ipsa:
Sors quae praeterito vobis arriserat anno, 295
Posthac vos linquens Osmano blanda favebit.
Nedum aliquis tacito fingat sub pectore, rursum
Haud posse Osmanum maiores cogere turmas
Quaeque orbis regio bellantes sufficit illi,
Instructae atque omni veniunt e parte cohortes. 300

Hinc velut ante annum caderent sua si agmina fusa,
Instaurare novam posset nullo obiice gentem,
Quod si contigerit tibi, Rex, sors ista, locorum,
Belligeros ubinam tibi rursus, et arma parabis?
Fors pro nobilibus servi cogentur in hostes, 305
Talem et militiam Princeps ditione tenebit?
At sedeat diversa tibi sententia mente,
Auxilio externas gentes fortasse vocare.
Christiadas inter, veniat spes unde salutis,
Dumtaxat poteris geminos exposcere reges. 310
Regna Alemana isti parent, Hispanica et illi.
Saeva domi at Caesar contra movet arma rebelles,
A Pragae et quamvis illos eiecerit urbe,
Hactenus insequitur bello, cohibetque superbos.
Rex vero Hispanus spatio disiungitur amplo, 315
Inter vos medium vastum iacet aequor arandum.
Auxilia at veniant Hispanica, et Gallica, posco,
Anne ita sospes erit regni diadema Poloni?
Sarmaticas acies externa anne agmina servent,
Ipsae si fuerint primo in certamine victae? 320
Externique duces tueantur diruta regna,
Si iam cum sociis ceciderunt fulmina belli.
Rex scito interea, penetrant quo Turcica signa,
Illinc vi nullâ, casuque evulsa recedant.
Quem semel Odrysii alipedis quatit ungula campum, 325
Crescere numquam ilio cernuntur gramina laeta,
At Vladislavo faveat fortuna secunda,
Idcirco an dabitur regni protendere fines?
Haud equidem, palmam devicto ex hoste tulisse
Te vana, ante annum veluti, laus sola maneret, 330
Exitiosa tamen foret haec victoria utrique,
Sola tibi merces incertae murmura famae.

Adde quod externus miles fert grandia damna,
Et regnum perdes tibi nactus nomen inane.
Novit sed sapiens, Rex a mage rege potenti.
Si quando auxilium poscat, quidnam inde moretur.
Armis concurrit si Osmanus finibus istis,
Pace aliae gentes gaudent, mittuntque tributa,
Caesarem at adversus properes si bella movere,
Otia quae capiet tua tellus, solvet et aere?
Felix pace orbis, pacisque est copia merces,
Regna, urbesque fovet pax altrix, servat, et auget.
Succendisse ignem levis est labor, igneus ardor
Quum flagrat, nescis quo extingui tempore possit.
Sic dira incipies leviter certamina martis, 345
Qualis at eventus belli, quis terminus esset,
Hoc non perspicies regnandi expertus in arte,
Versari atque tuum sceptrum in discrimine nosces,
Osmanum quoties tentes incessere ferro.
Si cessare nequis, moveas quin tristia bella, 350
Vertito in hostiles victricia signa phalanges,
Regni usurpat enim partem rex Svecus aviti,
Quam tuus eripuit patruus tibi fraude malignâ.
Hanc repete, et quidquid cognato sanguine iunctus
Gustvus demsit, tenus hac sibi et adrogat armis. 355
Iure tuo haud cedens alienis abstine dextram.
Adiacet en ditio Moscorum proxima regno,
Quae te victorem, quae natum sensit ovantem,
Illuc mitte acies, Princeps quas ducat in hostem,
Quae nondum et didicit tellus, tibi pareat uni, 360
Caspio et a Ponto regnes freta Baltica ad usque.
Rex ergo o felix, procerumque excelsa corona,
Utile si nulli bellum fert tristia damna,
Et mage quum patriis miscentur praelia campis,

Sors secus et vobis fortunatissima ridet 365
Caesare cum magno pacis nunc foedera inire,
Pacem, quam mittit Caesar, quam quisquis anhelat,
Excipite ultro animis, ceu nobile munus, et ingens.
Post haec legatus tacuit, dictisque loquentis
Omnis lecta cohors assensit murmure leni, 370
Vultu et laetitiam quisquis patefecit aperto.
At Rex Sigmundus se circum lumina volvens
Occultos procerum sensus vestigat in ore,
Dein brevibus reddit legato talia dictis.
Accipimus pacem, quodque offers foedus amicum, 375
Caesari amicitiam, pacemque remittimus unâ.
Foederis expediet primus tibi pacta minister.
Haec ubi dicta, statim vulgantur foedera pacis,
Et tenet Osmano legatus scripta ferenda,
Excipit illa hilari quae vultu, fronte serenâ, 380
Et dignas gaudet Regi persolvere grates,
Regis commendans natum, sanctumque senatum.
Ipse hinc muneribus, vario et decoratus honore
Auratâ clavâ, senis plumisque nitenti
Donatur, capulo cuius gemmae undique splendent. 385
Multa etiam magno pro Caesare munere missa
Accipit, ut pretio, sic mirâ insignia formâ.
Tot donis locuples abiit legatus ad urbem
Byzanti, referens directo tramite gressus. 389