LIBER II. ARGUMENTUM.
Osmanum, Eoas statuet si tendere ad oras,
Primi aulae suadent inimicos perdere ferro,
Quaerere formosas regali e stirpe puellas,
Hinc cum Sarmatico pacem componere rege,
Korevskumque ducem multo custode tueri.
Fervida, vana, alacris, nimiumque elata iuventus,
Cur ruis in praeceps casus formidine nulla?
Audax consilii sic es, rationis et expers,
Grata ut dura tibi, levia et sint ardua coepta.
Ingens sic ardor iuvenem vasto aequore mersit, 5
Solvit ceratas, cui Titan igneus alas.
Excitus his stimulis cecidit combustus in undas,
Ausit qui alipedum Phoebi male flectere habenas,
Et satur idcirco famae, toto orbe subacto,
Flevit Alexander maius sibi deesse theatrum. 10
Sic ruit Osmanus collectis viribus audax,
Praescius haud fati, veniens quod dira minatur.

-- 28 --

Ah, puer, Eoas iter, ah! ne corripe in oras,
Consilium a fidis repetas quoad usque ministris.
Perspectum est illis, tibi quod non adnuit aetas, 45
Adsueta haud circum vigilantia lumina ferre.
Inconstans statuis, quod non bene prospicis ante,
Te nondum edocuit rerum experientia longa.
Succedet viridi sensim maturius aevum;
Nunc in flore tuae laudis ne contere fructus. 20
Subiicere indomitos hostes, et vincere bello
Magnanimae curae, sunt haec sublimia coepta,
Effugere insidias, nolle et vitare pericla
Demens propositum cordatus quisque vocabit.
Altis densa iugis apparet sylva tuenti 25
Sic laeta, et viridans, nigris penetralibus abdit
Diros ast angues, et tristia saecla ferarum.
Osmani Dilaver ubi, quod mente tenebat,
Consilium novit, curis perculsus acerbis
Excutitur, tremuitque gravi formidine captus. 30
Praecipiti in coepto spectans discrimina magna,
Byzanti Caesar prius hinc quam linqueret urbem,
Ille suum haud voluit domino celare timorem.
Custode et legum, nigro ac comitante Spadone
Arcani sociis Osmanum promptus adivit. 35
Quisque caput veniens demittit, pectora dextrâ
Tangens Caesareae limbo fert oscula vestis,
Seque humilem ostentat, cunctis spectantibus illos.
Coeruleo in campo decoratum floribus aureis
More thori assurgens solium regale coruscat. 40
Tectum stat flavo pulvinar desuper auro,
Purpura multa rubet, splendent fila aurea circum.
Indutus viridi pallâ, gemmisque micanti,
Consertis genibus iuvenis sedet inclytus heros,

-- 29 --

Cui sublime caput nivei velaminis orbes 45
Multiplices cingunt, frontem lapis indicus ornat,
Ceu sol auricomus radiis fulgentibus ardens.
Triplex pluma nigrans blande supereminet illum.
Nigro oculo, roseo vultu, flavisque capillis
Princeps, et iuvenis pulcherrimus anteit omnes. 50
Illius ad nutum data copia cuique sedendi.
Mentem Vezirus tunc sic evolvere coepit.
Caesar ubi regnas, non audet promere verba
Mancipium, ast animat, quo me tua gratia vexit,
Munus, meque tuae laudis sincera cupido. 55
Edocuit ratio, dirus quâ Sarmata vicit;
Qui semel expertus mala praevidisse futura.
Quo mea verba petant, optas si noscere, dicam.
Unus sol caelis, unus sit Caesar in orbe.
Ille tuus vivit patruus Mustapha, tuâque 60
Laetus sorte malâ, gaudet quâ turba faventum,
Molitur solium Turcarum ascendere rursus.
Adde, tui vivunt fratres, materque superba,
Mustaphae natum quae, et sese extollere gestit.
Utque hoc obtineat, solio consistat et illa, 65
Quod Deus avertat, sceleri non parceret ulli,
Posthabitâ atque tuos fratres pietate necaret,
Ne misera in tenebris iterum tabesceret atris.
Multa scit, atque audet famâ circum undique nota,
Utpote quae magicas artes, et carmina callet. 70
Sola per obscuram noctem, penitusque silentem,
Quum parat insidias, inferni rege vocato,
Horrifica adspectu, nudo pede nixa sinistro,
Discinctâ it pallâ, sparsis sine lege capillis,
Nigrâ se circum virgâ describit et orbem. 75
Dein monstra, et tristes adpellat nomine diros,

-- 30 --

Tartareosque ciet manes, verba impia iactans.
Illam lactantes pueros est fama necare,
E coctis succos extis componere noctu,
Ariete sublatam volitare, et daemone raptam, 80
Montanum impavidam atque invisere saepe draconem,
Sub nuce ubi viridi lamiae convivia miscent.
Fertur carminibus stygiâ de sede vocasse
Illa famem, immani tibi quae plura agmina caede,
Abstulit, hostili caderent quam perdita ferro. 85
Ortos adde suos magicâ de stirpe parentes,
Ipsam inter Dacos hausisse et luminis auras.
His ducibus recto deflexit calle, scelestam
Fraeno omni et rupto coepit traducere vitam.
Sanguineo lunae suffundit rore nitorem, 90
Ignivomamque facem solis caligine velat,
Lucida et aethereo deducit sidera ab axe,
Densâ nube tegit caeli convexa sereni,
Tellurem quatit, imo pontum gurgite miscet,
Adverso horrisonos convolvit turbine ventos, 95
Grandine, vel nimbis campos populatur opimos,
Ut libet, extemplo formas se vertit in omnes,
Nunc fera, nunc ales, saxum nunc visa, vel arbos.
Transfuga Christiadum, legi est infida Maconis,
Nulla est relligio, cuius mandata facessat, 100
Nullum animae pretium, nullum seu numen adorat.
Fidit sola sibi, spes illi, haec una salutis.
Diligit at natum, quo principe regnet in orbe.
Idcirco haud refugit quodcumque admittere crimen.
Quo cecidit solium, dum sese extollat ad altum, 105
Argentum, atque fidem, sanctum contemnit honorem.
Haud pulchra adparet, vafras sed possidet artes,
Allicere adspectu, caecare et lumina amantum,

-- 31 --

Illinit os fuco, donec formosa nitescat.
Dacus dux, speciem, qui a blando iudicat ore, 110
Illam sponte tuo proavo donavit habendam.
Cuncta haec diverso circum rumore feruntur,
Plurima falsa quidem, nonnulla at credita vulgo.
Quae facienda reor, tria nunc bonus accipe Princeps.
Si vis Byzanti secedere protinus urbe, 115
Haud alter maneat vitali hîc munere gaudens,
Caesar, namque arens leviter succenditur arbos,
Mustaphae hinc pereat mater, gener atque Daütes,
Quodcumque atque obstat, prosterne, et destrue ferro.
Fratres quae tangunt, sapientum effata recordor. 120
Haud magna, in plures quae didita flumina rivos.
Vezirus tacuit, custos legum addidit ista.
Qui regni monui virtute extendere famam,
Nunc sociare illam divinis legibus opto.
Audi hinc consilium, tibi dat quod rite sacerdos. 125
Inclytus es Caesar, Deus at supereminet omnes.
Morte tuâ Othmanidûm trepidat domus alta potentum.
Ne sine, Rex regum, pereat sua gloria tecum.
Nulla etenim sobolem, te decedente, relinquis.
Ignosce, o Princeps, audax si forte loquutus. 130
Prodere qui refugit, verum non celat, at illud
Pandens nil metuit vitae discrimen adire.
Propositum ipse tuum, Veziri dictaque laudo,
Consilium at si umquam, dederam quod mente fideli,
Audisti, suadere ausim te ducere veram 135
Nunc velle uxorem, moveas nova bella priusquam.
Respue captivam plebeio sanguine cretam,
Quin posce illustrem famâque et gente vetustâ.
Si fors te alliciat species formosior oris,
Connubio et iungas tibi clarâ haud stirpe puellam, 140

-- 32 --

Quaenam dira tuos torquebit cura nepotes,
Natorum et natos, et qui nascentur ab illis.
Sic reor illorum questurum quemque dolentem.
Sum frustra Othmanidûm claro de sanguine natus,
Quum mea mater erat pastoris filia rapta. 145
Cuncti orientem atavi patris ditione tenebant,
Belligerâ hîc dextrâ felicia sceptra gerentes.
Regifico ad caelum erexere palatia luxu,
Illis adstabat procerum delecta corona,
Lustravere illi terras victricibus armis. 150
At matris proavi montes, et rura colebunt,
Adsueti duras proscindere vomere glebas,
Illorum comites fuerunt armenta, pecusque,
Illi humilesque casas et querna mapalia habebant.
Post bona rapta illis latro omnis colla premebat. 155
Adversas species iunctas quis viderit unquam?
Anne culex aquilae, magno et formica leoni
Si geminata foret, potis est educere foetum?
Caesaream et sobolem pareret num rustica virgo,
Regnatori orbis si quae coniuncta fuisset? 160
Teutonidum Caesar, Gallus rex, Anglus, Iberus,
Tristis Sarmaticus, Moscorum, Persidis heros,
Atque omnes clari proceres, magnique Dynastae
Par genus inquirunt clarum, sibi nempe daturum
Dignam progeniem mansuram tempus in omne. 165
Et tu, Rex regum, tu, Princeps maxime, quotquot
Magnos terra colit, felici ut prole fruaris
Pastoris natam stabili tibi foedere iunges?
Prodire innati nil mirum tenuia signa
Roboris Othmanici, quo gens antiqua renidet, 170
Fulgida deleri quin tot vestigia sensim.
Foemineam haud credas fas sit contemnere stirpem.

-- 33 --

Degenerat proles agresti matre creata.
An tibi belligeris arderent pectora flammis,
Ni tua regali genitrix sata gente fuisset?
Stirpe e Caesareâ Moscorum virgo nitebat
Illa oculis, roseus micat ut Pallantidos ortus,
Atque oris specie, Titan ceu fulget ab axe.
Illius hanc rapuit patri dux Tartarus audax,
Atque tuo ut formâ praestantem misit habendum,
Vestibus auratis nitidam, gemmisque micantem,
Ante tui Argivas atavi duxere puellas
Sanguine Caesareo, et spectandas frontis honore.
Hac aquilae in nido draco se ratione locavit,
Et celebratus hymen circum fulgentibus armis. 185
Haud igitur sponsam, Princeps o maxime, quaere
Captivas inter, regali at stirpe puellas.
Harum conspicuas tres, quatuor elige formâ,
Uxorem hinc lectam, trahit ut tibi corda voluptas,
Duc tecum, ut valeat belli mulcere labores, 190
Et linque hîc socerum, regni qui flectat habenas.
Ipse tibi paries sobolem, nova ditia regna,
Te fratres contra teget ille, tuebitur urbem.
Illum nec metuas infidâ mente futurum,
Dum tam sublimi se ornatum spectet honore. 195
Scilicet Othmanidum qui non est stipite natus,
Fulmineum invidi non stringet Caesaris ensem,
Diliget at contra natos, quos, Caesar, habebis,
Gestiet et proprios posse adpellare nepotes.
Firmo sic solio poteris securus haberi, 200
Quoquo carpis iter, magnis et viribus auctus
Caesar eris reges fortunatissimus inter.
Haec ait ille, Spado contra niger ore profatur:
Nolis Caesaream tecum omnem perdere stirpem;

-- 34 --

Sit tibi sponsa comes, Princeps, genus unde futurum, 205
Incaute quemquam parce at iugulare, priusquam
Te plene efficiat securum mascula proles.
Hoc satis est domino, callet qui multa, potenti
Significare brevi: eoas si ducere ad oras
Agmina, mente sedet primum te reddere ab hoste 210
Tutum Sarmatico, cura. Manus unica binos
Oppositis versare nequit nam partibus enses
Prudens consilium nec dixeris esse, relictis
Rebus si propriis, alienas quaerere pergas.
Hinc memorare ausim, tibi mox cum rege Polono 215
Optatae studeas componere foedere pacis.
Es nempe expertus duro in certamine testis,
Quis furor illum agitet, quisve urat bellicus ardor.
Peiores casus (quod Dii prius omen in ipsum
Convertant hostem) ne quaere audire; relinquas 220
Illum si campo, Nabathea ad litora tendens,
Quae loca, quae gentes valeant obsistere regi,
Cui fortuna comes, laeta et victoria ridet?
Quisnam belligero Kodevikum robore vincet,
Rodvilskumque ducem praeclarâ laude superbum? 225
Quaenam celsa cadent non moenia, strenuus illa
Si fors invadat Sborovkus milite forti?
Quaenam Zamoskus non propugnacula vertet?
Quis dux imperium, poterunt quaenam arma tueri
Krunoslava ferox Korevski si irruat uxor? 230
Ah quoties sublimis equo, castrisque Polonis
Audax erumpens tua, Rex, tentoria adivit,
Thorace atque micans squammis, auroque rigenti
Te gladio, aut hastâ secum certare lacessens.
Parce tuos, Caesar, si extollo laudibus hostes, 235
Sarmaticum docuit bellum me vera fateri.

-- 35 --

Illis nec stupeo quemquam haud obsistere posse,
E validis collecta viris sunt agmina densa,
Discreta et miro stant ordine cuncta parata.
Regnando quisquis sibi quaerit laudis honorem, 240
Trans undas, glaciesque volans, hastilia, et ignes,
Pro patriâ arma ferens, pro libertate vetustâ.
Cumque illis optas pacis si foedus inire,
Servent excubiae Korevskum carcere clausum,
Fidus et invigilet circum edita moenia custos. 245
Sarmatici herois resonat clara undique fama,
Utque illum eripiat, tentet vel grandia quisquis.
Haec fatus tacuit, Caesar dein talia subdit:
Vivus sit patruus, vivis cum fratribus unâ.
Haud sinat Omnipotens mortali vulnere laedam, 250
Qui semel hoc, ut ego, solio consedit avito.
Ut fuit ille prius, sum nunc evectus in altum,
Subditus ille mihi, fueram ceu subditus illi.
Augebo at vigiles fratrum, patruique fideles,
Me contra insidias tutum satis undique reddens. 255
Privigni natum haud mirum est odisse novercam,
Hoc crebro rerum contingere novimus usu.
Per iuga, per saltus equitet noctu impia saga,
Me fata incolumem servent, haud spectra pavesco.
Nunc mea qua latas se extendunt regna per oras, 260
Quaerendae egregiae stirpis, formaeque puellae.
Hinc quum laeta dies stellas oriente fugarit,
Sarmatiae ad fines properet legatus, et omnes,
Quam cupiunt, pacem Regi offerat ille potenti.
Korevskum servet custodia fida revinctum, 265
Fraude malâ posthac ausit ne evadere vinclis.
Mox niger ore Spado rapido saltu emicat ardens,
Quae magis et praestent spondet reperire puellas,

-- 36 --

Glaucis splendentes oculis, flavisque capillis.
Sarmatiae ad Regem prudens dux mittitur Ali, 270
Suavidico eloquio pollens, unâque diserto,
Aut varios referat casus, seu forte precatur.
Fronte hilari semper, comis quemcumque salutat,
Cultum illi ingenium, solere et mentis acumen,
Fortior at linguâ, validae quam robore dextrae 275
Ad primos nuper pastor sublatus honores,
Cognitus in patriâ, longinquis clarus in oris.
Risvanus tandem Korevski ad limina custos
Est datus, ille duci captivus paruit olim.
Interea ut vigiles posuit nox sidera caelo, 280
Ne citius radios Phoebus diffundat in orbem.