Honoribus
Magnifici Domini
Antonii Kukuljević
de Bassani et Sacci ...
dum
regii Superioris provincialis per districtum
literarium Zagrabiensem ... Studiorum et Scholarum Directoris munus capesseret
dicat Regia scientiarum Academia Zagrabiensis.
Vate Ioanne Mažuranić
Academico Iurium II. in annum auditore.
Ista nas narav na veselje vuče,
Seko. Ja cienim, da znamenje dobro
Jest. Neki dan mi reče sestra Klio,
Staro da nam se
Vrieme povraća, kolo staro, stani,
Pjesme, čast, glasnih citara štovanje:
U sabor dojdu lugovih po pustih
Sestre razsute. Katančić.

Illyrides Musae, vestra modulatus avena
Carmina dum vates romanis pango Camoenis,
Externoque modos fundens de gutture ludo,
Parcite, vestra cano, memores o parcite, Musae,
Gaudia, et e tenero rorantia pectore vota.
Scitis enim lingua Latias et sanguine iunctas
Communi vobis de stirpe venire sorores.
Haec Latia resonent cithara, vestraque sonabunt
Mox alia, et patrium pergent lusura per orbem.


Est regio in coelis: mortalia lumina cernunt
Quum subit ante diem roseos redimita capillos
Eoas Cytherea vias rutilansque renidet.
Atque sub Aurorae reditus nocturna bicornes
Ad Venerem luces revoluta Diana per auras
Aethereis conspersa rosis vestigia calcat.
Sidera clara micant, radiant regione stupendo
Corpore purpureis centum funalibus orbes,
Atque meant remeantque vias, dum vere nitentes
Perpetuo fovet annus agros, et candida campi
Lilia. Nunquam immitis hiems, creberque procellis
Africus, aut boreas nivibus metuendus et imbre

-- 210 --

Turbavere polos, nec splenduit ignibus aether.
Non nitidos dextra tonuere vibrata per axes
Fulmina magna Jovis, nec mugiit imber Olympo,
Lethiferisve furens ardoribus usserat arva
Sirius, aut miseri iacuerunt vota coloni
Nimbis in glaciem cretis: nam nemo colonus,
Vomere sive unquam iuncti gemuere iuvenci.


Hac pater omnipotens coeli dum constitit arce
Terras et genitos terris scrutatus, amoenis
Illyriae regnis oculum defixit, et ingens
Parnassum tetigisse malum, patriasque Camoenas
Fluctibus in mediis cernens, dum ventus et unda
Orbatas vigili feriunt rectore carinas,
Ingemit, et graviter motus sic ora resolvit:


„Vos memores hominum, coelestia numina, divi,
Vos ego nunc, Superi, coelos ac aethera coeli
In mea vota voco: vestra nunc audiar aure."


„Terra antiqua iacet tepidis spirantibus austris,
Temperie moderante gelu, libycosque calores,
Italiam contra. Coelum favet humor et aura.
Euxinis oritur sol matutinus ab undis,
Et virides nitido perlustrans lumine campos
Flectit, et occiduas Adriae descendit ad oras.
Qua scythicus furiis boreas accensus et ira
Saevit, et indomiti bacchatur bruma Trionis,
Unda meat, validos et volvit ad aequora fluctus.
Quaque dies medius flagrantibus aestuat horis,
Armigeris rigido seiuncta est monte Pelasgis."


„Felix terra. Ferax, dum stipite poma rubescunt
Civibus esca suis, nitidique in nectare rivi
Dulcis potus adest, virtuti alimenta futura.

-- 211 --

Mortalem Superis si fas imitante voluptam
Ore loqui: curae relevamen amoena beatis
Hospitibus fert umbra suis, et pectora mulcet
Anxia, dum roseo pendens philomela racemo
Mellifluum querulo deducit gutture carmen."


„Illyriam dixere senes, dum regna manebant
Patria, et agresti resonabat arundine cantus;
Lanigeras dum pavit oves timidasque capellas
Patrius in patriis pastor, nec palluit, agris."


„Illyriam memores patrum dixere nepotes.
Nec male. Nam, memini, mundi quae Europa vocatur
Unum principio populum regione locavi,
Unam gutturibus iussi resonare loquelam,
Fraternosque dedi fraterno in corpore mores.
At postquam in quatuor gentes abiisse nepotes, 1)
Et flexisse alio iamiam modulamine vocem
Accidit, Helladicos feci consurgere gnatos,
Regnatosque dein terris ac orbe Latinos,
Et fera Teutonidum borealibus arva latebris.
Solos, ne dubiis campus tribuatur et irae,
Solos Illyrides ex il, quo terra notatur,
Dixi 2), ut terrigenas pateat tellure fuisse
Illyrica patres, quorum de sanguine creta
Posteritas. Sed, proh Superi, quam turpe negatur
Horum, siderea quondam quos arce locavi,
Astra polosque dedi, patrum veneranda propago.
Quam male praeteritos norunt memorare labores,
Qui scythico illyricos ausint deducere natos
Sanguine, sarmatica vel nuper origine cretos,
Saeva velut tigris mitem produxerit agnum. 3)


Heus coeci (nam non opus est dictamine longo)
Heus oculis solum crustas deponite vestris,

-- 212 --

Quamque dies usque hos simili post saecula voces
Ore sonent uni, quatuor nunc, cernite ramis,
Antiquosque agitate locos. Sed coepta sequamur."


„Patribus his late niveas diffudit in oras
Germina magna potens populus, geminosque per orbes
Slavica signa tulit, dum slavica et ipsa vocatur
Natio de slava, quo nomine gloria genti
Ore sonat patrio 4) : coelosque et nostra deorum
Atria summa poli claro meruere labore.
Huc patriam tuiti dulci tellure recedens
Magnanimi Bati et socii grandaeva Pinetis 5)
Securos veluti ad portus gelida umbra refugit.
Hic Ljudevit 6) patriis Francos praedatus in agris,
Ut caram renovaret humum, coelestia vinctus
Serta comis, quae non potuit, nunc vincula solvit.
Has Miloš et Lazar 7) sedes petiere per altos,
Sub quibus in Kosovo fortes cecidere labores,
Funeribus magni propriis. Has Marcus 8) ad oras
Per varios casus, per tot discrimina rerum
Venit, et aeternam vivet per saecula vitam,
Carmina dum pastor sylvis resonabit, et alma
Arte patrum tenues calamos tractabit et arcum.
Zrinius 9) hic heros Sigeti tumulatus in altis
Moenibus aethereis recipit nunc praemia terris
Vulneribus devota suis. Hic Gondola 10) vester,
Illyrides Musae, vates, vesterque sacerdos
Gundulić hic residet: circum sua tempora lauri.
Actaque dum repetens rivi viridante recumbit
Margine, et illyrico carmen de pectore fundit,
Lympha stetit, steteruntque vagis in frondibus aurae,
Vosque canenti animas, Superi, tenuistis et aures.
Hic alii centum, quos invida temporis ora
Mentibus, et memorum grato rapuere nepotum

-- 213 --

Pectore, nunc degunt et patria tecta tuentur,
Martem quemque putes, hominum dum forma manebat,
Illyricisque furiit inimica potentia terris
Antiquos populata patres: nunc blanda verendos
Vox resonat Superos, superis nunc lene refulgent
Ora iocis, tacitasque fugant in nectare curas.
Tantum habet illyrico coelum de sanguine lucis."


„At modo quid nostros, hominum Superumque satoris,
Sistitur ante oculos? Eheu, quid saeva tulere
Fata meis, quos ante alios hac sede reponi
Decrevi Illyrides, et magno in pectore magnum
Cor animumque dedi, sortis ne tela timerent?
Non satis est sceleris, quondam potuisse videre,
Barbarus ut campis ferro bacchetur et acri
Parthus equo, rigidumque furens Acheronta beatis
Seminet Hunnus agris, nec vindice falce venenum
Exsecuisse hominum, et stygias misisse sub umbras,
Aeternas umbras Erebi noctemque profundam?
Marsus qualis aper latebris elapsus agente
Longaeva esurie, teneros dum vadit in agnos;
Sanguineas faucum frendens recludit abyssos,
Fulmineique minas iactant et funera dentes,
Dum timidus proprii vindex, stat pastor, et ingens
Portentum miratur iners spectator, at illud
Dentibus et furiis totum discerpit ovile:
Sic vos Illyridum sicco, fera numina, Parcae,
Lumine spectastis longos sine fine labores,
Dum furiosus agros, homines populatus et urbes
Tartarus horrendam sparsit super omnia mortem."


„Nec mala longa cadunt, variant mala pristina tantum,
Dum patriae titubant Musae maria omnia circum
Fluctus per medios ubi nil nisi pontus et aer,

-- 214 --

Nec Palinurus adest rector sortisque futurae
Praescius: at viduas onerosis quassat aquarum
Molibus unda rates et pondere flectit habenas.
Hoc peccasse satis. Nec enim cras nostra deorum
Regia securos cernet splendescere soles,
Et metuent umbras per amica silentia noctis
Sidera, dum ipse suo magnus trepidabit Olympo
Jupiter, ac natas supplex venerabitur Orci;
Ni putridum medica quamprimum falce recidat
Vulnus, et aethereo prostraverit igne nocentes.
Tantane vos duri tenuit fiducia vestri
Muneris, ut Ditem nostro sine numine, Parcae,
Caeruleumque deum florentia sternere regna
Illyridum, fluctu ferroque, sinatis inertes,
Et piceas toto nebulas convolvere coelo?
Per mare, per terras, per Averni flumina iuro,
Vos ego. Sed longos praestat lenire labores,
Nutantesque viris ex parte reducere vires.
Post mihi non simili poena commissa luetis."


Sic ait, et nitidas fulmen dimittit in auras
Dextera, fatorum quum laeva capessit habenas.
Intonuere poli gemitumque dedere cavernae,
Replenturque vago Superum de murmure coeli,
Quale esset magno in populo, dum saepe potentis
Oribus ac oculo regis dependet, at ille
Jura fidemque legens quaerentia lumina certo
Sonte locat, meritasque petit de crimine poenas.
At pater omnipotens nutum devibrat et almam
Quassans caesariem coelos ac aethera versat,
Maiugenamque petit celerem. Nec longa morantur
Tempora, iam steterat iussis Cyllenius ales.
Tum pater aeternus nato sua dulcia libat
Oscula, quid peteretque dein sic vocibus orsus:

-- 215 --

"Nate (mei grato nam sunt tibi pectore amores)
Excipe, nate, patrem et velox commissa resolve.
Urbs est illyrica princeps tellure reposta,
Utque vides, turres placido possessa vetustas
Colle, sacrosque Lares et patria vota Penates.
Zagrabiam dicunt. Sedes longaeva potentis
Proregis, summa validas moderantis habenas
Illyridum dextra; vestri sedesque deorum
Pontificis, Superi, divas qui libat ad aras.
Illic illyrico degit de sanguine cretus
Vir, sed amor patriae forti sub pectore multo
Illyridem notat esse magis. Nam nuper in almo
Patrum concilio patrias defenderat oras
Conciliante animos lingua, motusque virorum.
Hinc nobis, patriisque focis dilectus et orbi,
Cui meliore deus finxi praecordia gleba.
Qualis enim curvo solers innixus aratro
Stat pater, et memorans sua dulcia pignora natos,
Fidam vertit humum validos urgetque iuvencos,
Nec calidos sentit soles aestatis; at illi
Uni omnes reduci plaudunt, unoque quiescunt
Pectore, complexuque tenent ac oscula libant:
Sic huic, nate, viro (dixere Kukuljević) altum
Cor animusque sacro patriae telluris amore
Arsit, dum memorem patriae dissolvere linguam
Ausus, dilectum arte focum defendit et aras,
Ut caram modicum pubem relevaret ad auras."


„Nate vola. Nam longa mihi praescindere visum
Jam mala, promeritis longe meliora per atra
Tempora saeclorum, rigidas minitante procellas
Aethere, et indomitis pelago bacchante sub undis.
Nate vola, celeremque refer sub sidera famam:
Coelitibus placitum patrias relevare Camoenas,

-- 216 --

Et diros rectore novo lenire dolores
Magnanimae terrae, magnumque Kukuljević almis
Praeponi Illyridum Musis. Sic volvere Parcas.
Heu video fatis, longos gestire nepotes,
Quos tulit atque feret saeclis ventura propago
Illyrico quondam claro de sanguine natos.
Quam bene de tenero manantia pectore vota,
Gaudiaque, et nitido stillantes lumine rores,
Ac memori ardentes pietate in cordibus arae
Tanto conveniunt homini. Sed vade per auras."


Dixerat. At genitus dissolvere magna parabat
Jussa patris. Zephyrosque vocans talaria primum
Aurea dat pedibus, pennas galeaeque comatae,
Atque humeris alas nectit, quibus aera magnum,
Sidereis seu posce viis, seu turbida supra
Aequora, seu terras, findens commissa resolvit.
Virgam deinde capit: pallentes evocat Orco
Hac animas, tenebroso alias detrudit Averni
Flumine, datque adimitque leves de corde sopores.
Afflant dehinc Zephyri, et liquidas descendit ad auras.


Interea Divi, Illyridum quos alta creavit
Patria et immotos coelum Superosque tueri
Jusserat, immanes iamiam cessare labores
Dum memores veteris cernunt telluris, et amplis
Illyriae campis pictos reviviscere flores,
Agrestique novos calamo resonare parentum
Arte modos; viridi fidas dum valle reducit
Pastor oves, teneras lento vel colle capellas;
Undique dum saxis reboant et montibus almi
Illyrides ac Illyrides vox icta cavernis
Bis redit, et resonans nitidis renovatur in auris;
Dumque sua abstergunt lacrimantia lumina Musae

-- 217 --

Jam sapiente dato viduis rectore carinis:
Aethereis veniunt tectis, longoque locantur
Ordine, quo meritum, longaeva aetasve ferebat,
Dum oribus ac oculis Divum coelestia splendent
Gaudia, et aeternos spirant sine fine nitores.
Tum Ljudevit: „Fratres: nam firmius ista sonabunt
Gutturibus Divum dehinc icta vocabula nostris.
Plaudite iam, fratres. Patria tellure resurgunt
Tecta ferae quondam noctis destructa procellis.
Et tumulata viros, campos tumulata virentes
Fata favent, magnus rursus dum captat habenas
Jupiter, ac piceas nubes dispellit et umbras
Illyridum terris, lucemque diemque reducit
Sole novo. Alma favet Cytherea, favetque Diana. 11)
Cernite, nam teneras iungunt (mirabile visu)
Luce manus clypeo, nostros tutante nepotes.
Non cassum nostra iacuit cervice recisum
Corpus, et immanes vestri cecidere labores,
Bate ac magne Pines; Miloši Lazarique supremus
Fluxit corde cruor. Nec Zrinius occidit heros
Gratis. Sed Sigetum magna dum morte tuetur,
Venturos tuitus, vitam cum sanguine fudit.
Plaudite iam, fratres: nam denuo patria surgit,
Plaudite iam laeti, ac sortem celebrate secundam."


Illi omnes hilari clamant de pectore voces,
Laetantesque, dii, mortalia carmina dicunt.
Pars manibus plaudunt, pedibus pars atria pulsant
Arte patrum (terris kolo dixere nepotes)
Junctis in cyclum manibus, celeresque moventur:
Interea Aonius cytharas imitante sonoras
Gundulić ore canit, patrias inflatque cicutas.
At genitus Maia celeres dum captat in auris
Remigio alarum Zephyros, et laetus inanem

-- 218 --

Insequitur boream, gaudetque infringere pennis,
Illyricis tandem velox allabitur oris.
Qualis avis, coeli subito regione relapsa
Aethereos superata polos tellure quiescit,
Iam nunc Zagrabiam labens Cyllenius ales
Flabra premit Zephyris factoque hic fine resedit.
Atque ut pernicibus tetigit penetralia plantis
Magnanimumque oculis spectare Kukuljević alma
Sorte datum, magni solvit sic iussa parentis:


„Vir dilecte polo, et dulci dilecte paternae
Telluri, te fata vocant, te magnus Olimpi
Jupiter, et plaudens cupiunt ad magna iuventus.
Munus grande petis, generose Kukuljević, orbem
Illyricum (dii namque volunt) recturus habenis
Quum capis, et tenero recludis pectore flammas,
Ut gelidas, iamiam ventis ac aequore mersas
Illyridum Musas revoces gremioque recondas.
Magna petis magnus. Nam patria multa requirit,
Multaque in acceptis poscit referenda Camoenis.
Vade age: iam teneras puppes solare paternis
Vocibus, et patriam patriae moderare iuventam."


Sic ait, et tenues rursus disparet in auras.
Facunda interea Kukuljević ora parabat
Solvere, et Arcadio grates persolvere nato.
At vacuos videt esse Lares, vacuumque nitentem
Aethera. Tum supplex celso gratatus Olympo
Orat, et ad puppim transit, clavumque prehendit.

-- 219 --