EPISTOLA I. AD GEORGIUM FERRICHIUM FABULARUM AUCTOREM
Gallica Teutonicis contraria castra maniplis,
Sarmaticasque acies, et pinguia caedibus arva,
Et quaecumque nihil didicisse juvabit, omitto
Quaerere, inutilium non segnis transfuga, contra
Impiger utilium sectator; moribus et me
Noscendis totum addico. Sic fiet, ut ante
Si quid peccatum in vita est, detergere discam,
Meque intra proprios cogam consistere fines,
Dum satago humanos penitus dignoscere mores,
Nostra quibus tantum pollet natura, vigetque,
Impietas quam post pecudes detrudere certat.
Prima verecundos revocavit fabula mores,
Naturaeque viam digito monstravit, et acre
Indixit vitiis bellum, haud cujusque notando
Turpia facta palam, sed clam sumta atque pudenter
Nunc persona hominis, nunc arboris, atque caballi.
Sic delectando juvit, juvitque monendo
Ante Phryga Aesopum, Thracisque poemata Phaedri;
Quorum hic versibus, ille autem sermone pedestri
Simplex argumentum animis posuere tenellis,
Longe infra Satyrae fines, et comica scripta

-- 212 --

Aetatis primae doctores atque magistri.
His non deterior vates Venusinus, in arte
Quid posset, docuit, convivia dum parat ille
Rusticus urbano muri mus, plenaque vulpes
Dum prodire cavo non quit, quem macra subisset.
Horum a principiis ad tempora nostra perenni
Annorum serie neglecta est fabula, acuti
Donec Fontaeni consurgeret aemula virtus,
Quam generosa tulit felici Gallia partu,
Gallia doctorum mater fecunda virorum,
Quae potis et socco scenam et calcare cothurno.
Post hunc nonnulli, quorum haud ignobile nomen,
Ad Tamesin Gaeus, Tuscum Pignottus ad Arnum
Par opus aggressi miseram fecere ruinam;
Nec pulcrum ingenium, numerorum aut mira venustas
Profuerunt quidquam, rerum nec lucidus ordo.
Nam semota nimis vulgi a ratione sequuti
Naturaeque ipsi non responedentia rectos
Haud bene restituunt exempla per invia mores,
Nec mala naturae designant, sed quod ab arte
In vitam invectum est, melius comoedia possit
Quod risu, aut mordax satyris purgare Thalia.
Inde fit, ut possint (fateor) scripsisse libellum,
Quem legat in media Lais formosa Corintho,
Dum nugatores inter vult docta videri.
Verum a natura deflectunt no secus, atque
Qui speculatus avem ramo super arboris auceps,
Trajicit explosa frondes, vurgultaque glande;
Ales at intactis volitans exterrita pennis

-- 213 --

Ad dulcem remeat nidum, natosque revisit
Consilio huic dispar nil tu moliris inepte,
Sed quas quid deceat personas, quid loca, quid res
Usque memor, naturae incedis simplice vultu,
Qualem nulla habeat meretrix, sed nobile adepta
Conjugium virgo, aut magni matrona tyranni.
Detrectavit epos commune per Itala regna
Circumferre Maro: tu tanta exempla sequutus
Sumere ab externo segetem indignaris acervo;
Fundamenta operis patria sed quaeris ab ipsa,
Et cives pariter catus, et lactare tribules,
Dum prisca Illyricae quae sunt proverbia gentis
Parvo fabellarum aperis, ornasque libello.
Sic patrias ostendis opes, et commoda spargis
Non fluxa in vulgus. Stupet inscia turba legentum,
Quae tulerit nostrae sapientia mascula gentis.
Quae neque saltandi, neque dat praecepta bibendi,
Verum ad virtutem mores informat, et aptis
Imbuit exemplis mentes, animosque tenellos,
Ut possint, cum mox suberit maturior aetas,
Et patriae, et caris tamdem prodesse propinquis,
Turpi ab avaritia cavisse, at parcere sumtu,
Et frugi esse, atque invidiam compescere, et iram,
Acrius et quavis fugisse mala otia peste,
exercendo bonas artes, agrumve colendo.
Moribus ex istis porro, vitaque virili
Magnanimi vates exorti, qui ore rotundo
Carmina divinum Lucretî imitantia carmen
Arcibus intulerunt Latiis, magnoque Quirino,

-- 214 --

Et merito quibus ipse parens applaudat Homerus,
Cum audiet Iliacas acies, tractataque quondam
Bella sibi. Quid? num Siculas egisse capellas
Est minus, aut docti ad normam scripsisse Catulli?
Interea summo Rhacusae it gloria caelo.
Quam numquam illius pigeat (tibi spondeo) alumni,
Lucida qui exiguo deducere carmina filo
Ad citharam Phaedri potuit, tenuesque Camenas
Multum laudandus, Musae quia sponte sequuntur
Jampridem assuetae non vota ad inepta vocari.
Ac ne forte putes facilem legisse tuis te
Materiam numeris, ut cum dictata magistri
Dant pueris, quaeso, paucis ita collige mecum,
Ut facilis minus est epicis res comica rebus
Angustos propter fines, et verba, stylumque
Communem, longe sic vincit fabula soccum,
Quae omnia versiculis paucis panditque, secatque,
Nec licet obscurae minimum, doctaeque videri,
Vulgarique ex usu convenientia verba
Deligit, et sola est brevitate diserta, placetque
Non secus, ac per saxa fluit qui interlita musco
Rivulus illimis villam prope ruris amoeni,
Et purae leni cursu pellucet aquai:
At Rhodani praeceps vasto cum murmure flumen
In mare fert Ararin, haurit spectantia mirus
Corda pavor, mediisque anceps vox faucibus haeret.
Quod multis opus est? quot habet fabella poetas?
Ast elegi innumeros, multos epigramma facetum,
Carmen et heroum, et comoedia. Rectius ergo

-- 215 --

Quod pueris possit carmen placuisse, virisque,
Hoc mediocre genus censere cave. Veluti non
Est satyra, aut summi mediocris epistola Flacci,
Sic illum mediocribus annumerare poetis
Usque veto, qui dum satagit componere mores
Immemor haud delectandi punctum tulit omne,
Lectorisque egit jucundo carmine mentem
Per mare, quo voluit, per sylvas, ruraque, et urbes
Gnarus ovem, et saevum proprie induxisse leonem,
Et sublime hominum genus, alituumque, novos par
Sufficere affectus semper praedivite vena
Optimaque a quovis educere gramine mella.

-- 216 --