De Insula Jupanae illiricè Scipan III.
Carminis ad ternas Elaphites ordine ducor,[ERROR: no reftable :] Haec tres insulae, quae hodie dicuntur Giupana, Isola di mezzo, Calmotta ab antiquis Elaphites vocabantur ab aspectu Cervi (Graecè έλαφος) quem exhibent. Harum praecipuam, quae Jupana dicitur, latini Tauridem vocant ob eandem causam, quod duo promontoria portum, Luka dictum, efficientia tauri cornua imitentur.
Primaque dicetur, quae maxima, quamque Quirites
A tauri forma voluerunt Taurida dici.
Jupanam nostri appellant, quod nominis ortum
Tunc puto, cum sceptris Slavorum est addita regum.
Hanc ego quod cupidè gestibam visere, quemdam
Ad sua cum picto properantem rura phaselo
Aspicerem, comitem petii sibi jugere vellet:
Ille meo indulget voto, recipitque benignus.
Lenis agit ventus cymbam, mox deserit, ergo
Confugere ad remos opus est, queis lentius acta
Dum graditur, prima spe longè serius illam
Littoris in curvi declivem exponimur oram,[ERROR: no reftable :] Sinus vulgo dictus S. Giorgio minoribus aptus navigiis.
Celsae ubi stant turres, terror praedonibus olim,
Nunc tantum ornamenta loco. Leni imus ad aedes
Ascensu, nec longè aberant; coenatur, eoque
Dormitum. Vix membra thoro resupina locabam,
Cum quoddam agrestum genus exululare ferarum[ERROR: no reftable :] Haec animalia Historiae Naturalis scriptores communiter vocant il Giacale.
Tum primùm accipio, atque arrectis auribus adsto,
Haec poterat nova res animum turbare, nisi ante
Hos me auditurum strepitus monuisset amicus
Hospes, et hos contra firmasset corda pavores.
Hunc mihi quadrupedem licuit vidisse, severis
Namque animum excultus studiis, propiusque sequaci
Vestigans naturam oculo Baseglius unum,
Ni vivum possent, mandaverat, ut sibi plumbo
Mittere curarent enectum. Informior illi
Est rictus, rutilante pilo, canis aureus audit
Ipse, licet species alia est, nec rite canino
Adscribenda venit generi; plus carne, minusque
Fruge alitur, noctuque vagans sibi pabula quaerit,
Atque ululat, sacri sonitum simul audiit aeris.
Vix ubi lux exorta, ferens è limine gressum
Spectabam apricos colles, campumque jacentem,
Quo gravida profert Evan de vite racemos,
Non ita laetus, ceu quondam, nam jugera terrae
Plurima olivetis dudum cessisse coactus,
Inque dies multum inde suo decedit honori.
Evictum cultu omne solum, studioque colentum
Respondet, multisque bonis opulentat agrestes.
Cum studio visendi agerer, primùm obtulit ecce
Se mihi, quod divo dicunt a Flamine, templum:
Ingredior, non templum, verùm arx colle supino[ERROR: no reftable :] Haec Ecclesia Illyricè Duh, idest Spiritus vocatur, nempe Sanctus, quod in nostra lingua omitti generatim solet, cum Sanctorum Ecclesias nominamus.
Imposita, et rebus magnum tutamen in arctis.
Nam pauci his clausi muris elidere ab alto
Innumeros telis hostes, et grandine multa
Saxorum facilè possint. Hîc pascere pulcra[ERROR: no reftable :] Pictura illa vulgò creditur esse celebris pictoris dicti il Giordano.
Ut licuit pictura oculos, hanc desero sedem
Ingenium auctoris laudans, qui Regis Olympi
Esse domum voluit simul et mortalibus arcem.
Hîc mihi uti certè, nulloque labore liceret
Hujus multa loci confestim discere, pulcrè
In mentem subiit provectum aetate, gravemque
Patricia de gente virum, quo utebar amico,
Visere, et alternis dulces miscere loquelas.
At praestare viae ignarus quì talia possem?
Tento tamen, quoniam facilis descensus Averni [ERROR: no reftable :] Pakgljena hic locus illyricè vocatur a pako, quod picem significat.
Dicitur, isque locis degebat amicus Avernis,
E quibus haud teter se se halitus ullus ad auras
Tollebat: piceae nomen tribuere nigrantes.
Hîc Monachi sedesque sibi, templumque supremo
Militiae posuere duci coelestis Olympi:[ERROR: no reftable :] S. Michaelis Archangeli, ubi Monachorum S. Benedicti celebris Abbatia.
Praedia multa tenent dono legata piorum.
Haud multos ieram passus, cum mî obvius ecce
Fit domini puer: hic ad herum me ducit, ubi horae
Non jucundè mihi pars traducitur. Ille
Plura docet, non hîc addictum vivere glebae
Agricolam, sua sed rastris invertere rura,
Impositumque oneris nil illi hoc praeter, ut hasta
Armatus turbam teneat, cum festa Patroni[ERROR: no reftable :] S. Blassi Martyris die 3. Februar.
Urbs celebrat, belli et specimen dat laeta juventus.
Hîc addit pretiosa ovium, et mollissima dorso,
Qualia dives Iber foecundis mittit ab oris,
Vellera tonderi, tenerosque bis edere in annum
Saepius hîc matres, quorum sapor optimus, agnos;
Quaeque alibi nocua, hîc serpentum haud laedere secla,
Quod commune aliis Elaphitum adjungit, et illa
Contentum latebra se degere suaviter aevum.
Mox tabulam insignem mihi monstraturus, in aedem
Intulit, ex allio fuerat quae adducta sacello,[ERROR: no reftable :] Ex Ecclesia parva in colle posita dicta Sveta Nedjeglja.
Cui simile exemplar mox curant reddere, pensent
Ut damnum, interea hîc melior custodia servet.
His ego perceptis, rosea cum crastina fulsit
Luce dies, latus occiduum convisere pergo,
Quà se ingens aperit portus, vi tutus ab omni
Aeolia, tantum si arcere aquilonia posset
Flamina: procurrunt in longum cornua tractum
Bina pari hinc illinc spatio: conjungitur unum
Insulae, et ad boreae latus est, pars altera ab austro
Clausa manet scopuli objectu, (10) [ERROR: no reftable :]10 Hic Jakgljan vocatur, circuitque sex, aut septem milliaria : habet aquam vivam ad duo latera per latitudinem, quae est exigua, scaturientem. qui quà insula se se
Contrahit, accessit sic opportunus, ut unum
Continuumque latus credas, ni angusta meanti
Hàc tibi per medium se se maris ostia prodant.
Non hîc ulla domus, se vitibus undique laetis,
Atque oleis scopulus tamen induit: haud minus et pars
Adversa, haec gregibus pascendis insuper apta.
Hinc fit, ut hibernis huc mensibus incola tractus
Oppositi traducat oves, cum parcior herba
Se penes: illi ultrò viridantes pascere saltus
Permittunt; sed et omne fimum sibi linquere cogunt,
Mutua ab alternis capientes commoda damnis.
Hoc evadentes portu longo ordine magnas
Octavî puppes angusti in gurgitis unda,
Totque inter scopulos cum classe iniisse Vatinî
Novimus horrendi quondam certamina martis.[ERROR: no reftable :]1 Vide Hirtium de Bello Alexandr. Cap. 17. 1
Utrinque en magno concurritur impete: primus
Hostilem in puppim se ferre Octavius, alter
Ut vidit, jubet antennas demittier, atque
Rem virtute gerit, quando illi est navibus impar.
Jamque omnes coiere rates, et cominus armis
Depugnant, milesque Vatinî haud deside saltu
In puppes ruit adversas, jamque ipsa carina
Deprimitur ducis, hae captae rapiuntur, in imum
Illae abeunt rostris terebratae; in navibus ense
Stricto alios jugulant, alios in gurgitis undas
Haud mora praecipites trudunt: Octavius infert
Saucius in cymbam se se, quae ut mersa, suorum
Adnatat ad puppim, fluctusque agitante procella
Velorum pandens alas, paucisque secutis
Navibus inde fuga eripuit se denique victus.
Exitus hic pugnae: citò sors at laeta recessit,
Imperiumque orbis victo jam fata parabant.
Haud procul his deserta locis, incultaque parvo
Insula circuitu surgit, Stagni adsita terris:[ERROR: no reftable :]12 Olipa vocatur, ubi Vratnik, sive le bocche false, de quibus infra. 12
Prolem hinc Branivodae fracti victricibus armis[ERROR: no reftable :]13 Vide Jacob. Luccari lib. 2. pag.80. 13
Post cladem profugum cum conjuge nostra triremis
Abstulit: hunc parvo post tempore (fata tulere
Sic miseranda viri, pravis sed debita factis)
Urbis dum clausum custodia detinet, acris
Vis morbi subitò abripuit; nos ossa sepulcro
Condimus, et viduam genitori mittimus aegro.
Hîc illae angustae fauces, quas dicere vulgò
Ostia falsa solent nautae, multosque minores[ERROR: no reftable :]14 Horum nomina Tajno, Tjesno, Golec, Kosmec, Miscnjak. 14
Est alios pariter scopulos hoc visere tractu,
Quò paucas ovium deserta ad pascua ducunt,
Majoresque legunt viridanti è cespite frondes.
Verùm inter saevos ubi cives tristibus olim
Decertatum odiis, et longo tramite fluxit
Per vada salsa cruor, nunc nostri in fluctibus îsdem
Assueti pisces potiore lacessere bello,
Victoresque domum sardarum ingente potiti
Praeda adeunt, quas accensa face plurima circum
Vestigat cymba in noctem, mox ordine stipant
Multo illi sale luxuries apponi splendida poscat.
Qui mala curarum fomenta hîc ponere tristi
Ex urbis veniunt sede autumnalibus horis
Quam bene et hoc vitae reliqua inter commoda norunt!
An sibi quid coeli hoc tractu vel purius optent,
Hospitiove loci quid amoenius?[ERROR: no reftable :]

15 Ad hujus loci amoenitatem confirmandam facit sequens Inscriptio.

Ludovicus Beccatellus Bononiensis
Archiepiscopus Ragusinus
Tauridis insulae salubritate allectus
Ecclesiae fundum situ ferme obductum
Vite multiplici consita exhilaravit,
Suoque commodo, et successorum consulens
Priscis aedibus restauratis novas addidit
Cum horto et duplici cistern.
Anno ab ejus in Illyricum adventu II. 15 Omnia blando
Hîc sensu mulcent animum; quodque insula nullos
Educat, huc et equos multis adducere cura est,
Crebrius ut campum peragrent. Quis ab aequore spectans
Altis praecinctam salebris tot crederet intus
Esse auctam, tantisque bonis? Sub paupere testa
Haud aliter baccas clausit natura nitentes.
Vis populi non parva loco; si major, opinor,
No ita magnus agri modus, ut nunc, esset agresti,
Nec domus una cadus plus centum ferret olivi.
Multum aliàs valuere mari, longosque tenebant[ERROR: no reftable :] 16 Vide Anselmum Bandurium Benedictin. in Antiquit. Constantinop. 16
Proceris ratibus freta per neptunia cursus.
Penè omnes nunc rura colunt, et caerula verrunt
Retibus: hoc melius, quam se dare piscibus escam,
Quale genus lethi multos rapiebat avorum:
Felices! bene si norint praestantibus uti.
Proxima Jupanae in solem jacet insula Eoum
Perbrevis: huic Rudae nomen, desertaque: quondam
Id monachi coluere genus, quos candida vestis[ERROR: no reftable :]17 Fratres Dominicani, 17
Contegit, ex humeris nigro pendente cucullo.
At quia praedo malus bona saepius abripiebat,
Deseruere locum: sedem mox multus eandem
Albus et ipse colore cuniculus occupat, (unde
Incertum) et viridis nutritur cespite sylvae.