| Croatiae auctores Latini: inventa |
| domum | quaere alia! | qui sumus? | index auctorum | schola et auxilia | scribe nobis, si corrigenda inveneris! |
|
Feric Gvozdenica, Duro (1739–1820) [1803, Dubrovnik]: Periegesis orae Rhacusanae, versio electronica, 3368 versus, verborum 28363 [genus: poesis - epica; poesis - praefatio; prosa - index] [numerus verborum] [feric-d-periegesis.xml]. Si vis in lexico quaerere, verbum elige et clavem 'd' in claviatura preme.
LIBER II.
De insula
Omnibus e terris, Aspicit, haud alia a nostra plus urbe recessit[ERROR: no reftable :] Centum milliariis circiter Hac, quae In vasto jacet illa salo, longeque Faucibus undisonae parti respondet ab una, Italiam ex alia, Garganique ardua montis Prospectat juga, quò paucis dans carbasa vento Hinc valeas horis te reddere. Penè rotundam Formam habet, in gyrum ter dena huic millia passûm Assignant: si longo adeo natura diremit A terris spatio, genti quoque foenore magno Fertilis ad vitam quantum satis esset alendam Impertivit agri, ut propriis contenta maneret Sedibus, et facili posset subsistere victu. Addita temperies coeli optima, sanaque jussit Corpora ibi nasci, durisque laboribus apta. Horum ego sed varios mores aperire priusquam Aggrediar, primo generatim in carmine quaedam De populis dicam, quorum vasto aequora terras Undique complexu cohibent. Nascuntur agresti[ERROR: no reftable :] Quae hîc de insulanis, eorumque indole dicuntur consonant iis, quae Cl. Vir Cultu illic plerumque homines, obtusaque ad artes Ingenia: ex illo vastis haud una locorum Quae gaudet spatiis, populisque illustribus aucta Insula detrahitur numero, discrimine nullo Exiguae quaecumque mihi: commercia namque Cum reliquis vix ulla solent conjungere terris, Unde referre domum doctrinae splendida possent Lumina, paulatimque animos mollire colendo: Tales Aegei maris olim, Graecia donec Floruit, inque omni Et quia quaerendae plus libertatis amore Prae reliquis ardent populis (natura videtur Hoc illis dictare situs) externa feruntur Aegrius imperia, ingentesque excire tumultus Saepe solent, adhibent astus, fraudesque dolosas. Praeterea quod multa anni pars vivitur esu Impetus: his ferme vitiis quaecumque laborat Insula, de nostra mihi jam dicatur oportet. Contigit, ut variae mille inter corpora gentis Protinus agnoscas: stupidum sic illa, et agreste Quiddam affert, primo ad risus ut provocet omnes Aspectu, vinique eadem fucata colore est. Nec mirum, quippe infanti matercula quaevis Vix nato digitis primoribus ingerit ori Rufo etiam, cui rara fides, plerumque capillo Esse solent, glaucisque oculis, ac fronte petulca. Vox hominem sonat, haud expers stridoris acuti Illa tamen, multumque serendis litibus apta. Hinc si illos inter se audis et amica loquentes, Rixari, et linguas in jurgia solvere credas. Hos bene de nostra meritos nemo urbe negarit Qui sciat, excubias autumni tempore toto His peragi, et longo armatos incedere pilo Lictorum in morem, atque obstacula ponere furtis. Per fora, per plateas urbis, vicosque feruntur, Et taciti observant, furem si forte malumve Quem videant, juvenemve lupanar adire parantem. Hoc genus adducunt secum ad praetoria vinctos, Et caeci tradunt claudendos carceris antro. Hîc operae est pretium narrare, quod obtigit olim Cum quodam, manibus quem nil sibi tale timentem Prensavere uncis, caecae dum noctis in umbra Ambulat imprudens sine lumine: multa precari, Ut se dimittant, captivus, habere parentem Nempe domi senio confectam, quae inscia facti Ad coenam expectet frustra, patiantur ut aegrae Dicere se captum tantum queat, hoc fore magni Muneris instar, et hoc dicto se jurat eòdem Indulsere viri precibus, cui janua primùm Clausa domus, lotii dein foeda aspergine limen Dum servant, reducemque expectant, polluit: imber Hoc illis subitus poterat tum forte videri. Sed postquam olfactu clarè res cognita vestis, Rem foedam involvi noctis cupiere tenebris; At nisi derisor narrasset, mortuus esset. Mittere sed tempus levia haec, veteremque referre Juverit historiam, quam nulla oblitteret aetas. Hac Mitia gens animis olim imprudentibus ausa Discidii causas primùm molitur inanes, Mox turbas movet, et Quaerit; at armato compressa licentia tandem est Milite, et insano qui primi arsere tumultu Eliso meritas solventur gutture poenas. Arx quoque, cui sontes fidebant,diruta, et omnis Perfidiae fomes summotus, causaque culpae. Tum reliqui posuere animos, victique timore Pol! meriti, ut Patres graviori pondere deinceps Clitellas dorso adjicerent, premerentque rebelles. Praeter at excubias modo dictas, navigiumque Grandius oppletum lignis, quod deinde quotannis Mittere dono urbi deberent, utque togatos Transveherent picto, sua quemque ad rura, phaselo, Haud alio pressere jugo. Stupeo haec tamen illis Committi officia, ipsa trahit nam occasio crimen. Sed mala paupertas animos infringit, et horrent Majorum id facinus meminisse, subire parati Servitii Mitius hi, neque enim revocant his pristina jura, Sed quibus a primo gaudebant tempore firmant:[ERROR: no reftable :] Vide Hac amor in proceres redit arte in pectora plebis. Quin etiam huc pueros famulatum saepe parentes Mittere amant, ut litterulas, ac scribere discant: Hoc tamen est mirum, recitoque ut verba Sibyllae, Nemo nec ingenio mediocri hîc nascitur: horum Qui sapiens illis octavus creditur esse Semper in ore sonat Quidam, qui nescio quale Illyrico evulgavit opus sermone, moramque Quod traheret Romae, Romano murice tectum Pejerat Propugnans, licet ille foret vix cognitus Urbi. At magnum fecit, quod maternis quoque verbis Haec scripsit, monstrare aliis iter ausus apertum. Verùm hac nemo tenus sua post vestigia gressum Intulit hac e classe virùm, queis cura sacrorum Incumbit, queisque haec scatet insula, tempore nullo Ut desinit. Saltem dignas addicere ad artes Se vellent, corpusve aliquo exercere labore, Qui non dedeceat mystas, nec lumina vulgi Offendat, sed cura aliquos haec unica tangit, Rustica nobilium ut mercede negotia Hinc turba agrestum in media nunc fervida musta Hos pleno cumulare lacu, pinguesque trapetis Nunc baccas terere aspicias, modo sepibus agros Cingere, et in scrobibus scissas de corpore matrum Aut vites serere, aut teneras immittere plantas: Haec illis ratio vitae est, haec inter aguntur Tempora, ut ex illis liceat tibi discere, quantum Una luce boum par exaret, area olivas Quot capere haec, aut illa queat, quo incidere vites Sidere conveniat coeli, quo vertere glebam. O vani studiorum, haud has Deus exigit artes A vobis, alios jubet effodiatis ut agros, Atque ut longè aliis mittatis semina sulcis, Semina perpetuae germen parientia vitae. Malo ego sic vos affari, quam fallere blande, Invidamque subire, animi quam abscondere sensa. Hactenus ergo rudes, nunc et cognosce superbos. Nulla licet jactare queant patrum Nec magnis generatim opibus natura beavit, Longo illi inter se tamen ordine stemmata ducunt. Nobilis hic erit, ille ignobilis audiet, ambo Uno rure sati cum sint, et vilibus orti A patribus, pariterque rudi, crassaque Minerva. Interea hic cum patricio Praetore sedebit, Consiliumque dabit, removebitur ille, quod absit Nobilium a tabula nomen; decisa sed ut res Jam fuit, hic pariter tellurem bobus arabit, Aut uvam feriet pede, vel sarmenta putabit, Qui stultis poterat sapiens paulò ante videri. Sed nunc ipse locus, nam me hactenus incola solus Plus justo tenuit, Ne sit opus, mutilumque legi morosa queratur Posteritas. Praecincta altis haec insula passim Rupibus est a parte maris, mox lenior intus In pulcros colles assurgit: mitibus imae Pomis luxuriant valles; vis provenit horum Maxima, Pulcra Cydon; nec avara Ceres hic esset, ut olim, Cum sua quisque suo mandabat semina campo: Nunc ea ab externis vehitur; penuria tantum Fontani est laticis, felix ter et amplius, hoc si Praeterea natura bono ditasset; at omni Quis felix a parte locus? Putealibus undis, Quas et privati, Communeque servat, egestas Arcetur, pecorique lacum fodere profundum. Vis populi hic major, Quam Melitae, nec sparsim habitant, locus unicus omnes Colligit, a pelago asperior quò semita ducit. Abditus ille latet, mox sensim ut panditur, est quo Lumina jucundè recrees, duraeque laborem Compensate viae sit amoena in sede potestas. Agrorum alternant cultum piscatibus, omne Pars magna in victum cedit, longè altera major, Quam sale conspersam praesenti emit advena nummo, Appulus apprime ac Calaber, notissima queis haec Insula, quòque solent Hanc circum innumerae rupes, scopulique minores, Pascendis gregibus pars apti, parsque serendis Frugibus; hos inter spatio haud temnendus,ubi ingens[ERROR: no reftable :] Sylva viret. Litibus in longum nos Hoc maris in tractu ramosa corallia caecis Rupibus increscunt, lucri fons maximus olim, Nunc ars illa jacet, nostrumque exercita nulli, Quò Drepani ex oris aliàs se ferre Ex illis homines gnari divellere saxis. Cui Grajo canitur Minyarum carmine cursus[ERROR: no reftable :] Nomine, ἐλαιφόρος, nomen nunc aptius esset: Sponte sua veniens nam terram oleaster inumbrat Plurimus: innumeris hinc patrum industria colles Palladis arboribus texit, sequiturque nepotes Cura eadem; pars multa soli sed et illius expers Culturae tamen omnis adhuc: minus insula sic est Dives opum. Haec subita navim jactante procella Tuta aperit nautis haud unius ostia portus,[ERROR: no reftable :] Horum nomina sunt Queis vina atque oleum pretiosius incola vendit. Quid magno in portu, Petri qui nomine dictas, Interdum fiat, nunc eloquar. Illi ubi magnum. Conspicuumque virum, qui primò adventat ad illos, Magnificè oblectate velint, longè itur, et ille Seligitur sinus. In celerem introgressa phaselum Corpora prima virùm juvenum fortissima remis Brachia propellunt, post hunc longo ordine multae Procedunt cymbae pariter, quò retia, et omnis Est illata prius piscatibus apta supellex, Adque esum pariter spectantia, visque Lyaei Plurima; doliolum neque verò deficit albi[ERROR: no reftable :] Hoc est vinum illud, quod vulgo vin moscato vocant, quod hujus loci praestantissimum est. Nectaris illius, cui primas, demne secundas Nescio. Multa hominum manus hic, pars mittere lina, Parsque dapes docti coquere, et servire palato. Tum verò a magnis, subeunt quae in retia, praedis Instaurant lauta in multas convivia luces, Ducentique pecus pars tum perit optima Sic laetus, dapibusque satur dimittitur hospes. Ingens sylva loco, quae semper caesa, virensque Semper inexhausto pubescit vivida Illa et suppeditat transtra ad navalia querna Robora, et ad lateres ramalia magna coquendos; Nec Pauca coqui struit ingenium sudantis ad ignem. In nemore hoc ingens fungorum copia: vesci Partem ipsi, partem sale sparsam includere ligneo Vase solent urbis missuri in munus amicis, Seu, quod nobilius, murenas corpore magno, In jus quas faciunt tantillo haud lenis aceti Immisso huc pariter concrescere, laureaque addunt, Dum stipant, folia, ut grati socientur odores. Haec Melae[ERROR: no reftable :] Vide utrumque suis locis. Plinio: utrique aptè, solam ille, hic, undique queis est Septa, alios scopulos, numero majore vocavit. Hos Efficitur, tuòque rates ibi sistere magnae Possunt, nam ventis impervius. Ast ego finem Jam faciam, ne me fragili trabe tanta secantem Aequora, totque inter scopulos deprendat Orion.
De
Quae Interdum antiquis Melitene est insula dicta, Crebrius at Melita, è majoribus ultima, in ortum Si tendis, contra in solem sed prima cadentem. In longum tenuata jacet: si latius esset Huic spatium, multum inde suo accessisset honori. Quà pelago incumbit, scopulis ac cautibus altis, Pars multa, in valli speciem praecingitur; at nec Appulsus etiam lenes, accliviaque absunt Littora. Rarescit numero, nam dena colentis Pascere quae populi satis Vix mille agricolis vicos in quinque reductis Incolitur: reliquis Coritea nomine dictus, Et Babinopole praestant. Praetoria surgit Hîc domus, accedunt, cum lis insurgit, agrestes, Et cunctis plerumque eadem, de finibus agri. Judicio assistunt Melitae quatour, Cum Praetore ferunt pariter suffragia, cujus Si minus arridet sententia, rursus in urbe Fas est ad gravius litem deferre tribunal. Eximios aperit portus haec insula, classis Quisque capax Illa habet, et multa frondentes ilice sylvas, Pascuaque, et colles, atque arva feracia passim; Nec fontes desunt haud una e rupe scatentes. Ad Rhacusanos proceres suprema potestas, Fructus ad Monachos, et caetera commoda spectant, Quorum vel famulos, vel dixeris esse clientes. Ante rudis nimium fuit incola, cunctaque prisco More gerebantur, nam nec premere ubera vaccis Ullus homo potuit suadere, oleasque feraces Collibus apricis serere, aut a littore telis Praedones arcere, necent ne forte, patrumque Dent occidendos aliis ut scilicet ipsi, Quam perimant illi quemquam: sic perditè amatur Caprigenum pecus, ut reliquo concedere multa Noluerint in secla locum, turpe unde profectum Id genus est dicti, quo deridere solemus: „Si pereant caprae, pariet Melitaeus, eumque, Si pereat, parient caprae. Ex quo magnus at Ille,[ERROR: no reftable :] P. Hos inter longus Paulatim is cultus agrestes, ut novus Orpheus, Formavit catus: ille scopum proponere primus, Quò plumbi glandem emittant ab arundine ferrea Haec nautae Dum se se accingunt praedae, sensere priores: Hosque apud hic sermo (cum longo a tempore frustra Illi aliquem expectant) mansit: vel sorbuit aequor, Vel Melitaeus homo occidit. Sic omnibus unus Obtusum exacuit pectus, finxitque docendo. Si tamen ad ripam accedens sine mente nocendi, Pacificèque viros quis adiverit advena, mensa Dum lauta accipiant, quantum sinit arcta supellex, Pluribus esuriem haud dubitant exinde diebus Ferre ipsi, hospitii accendit sic gloria pectus. Ad cultum mediocre solum, sed fortia multò Fert vina, et varios fructus: minus apta serendo Frumento tellus; nec quod satis, incola verrit, Secum ex urbe tamen cum vendita ligna reportat Queis plenos lintres vehit huc plus mille Maximus hinc illis proventus, et una bipennis Agrorum utilior cultu ipso; namque ubi centum Ardua praecisis straverunt undique ramis Robora, quà praeceps via fert, a culmine montis Ad mare devolvunt: onerantur terque, quaterque Navigia, et quae olim fuerat vilissima, magno Nunc illis pretio merx venditur; idque perenni Fit vice, nam tractu immenso viret ardua sylva, Lethiferisque lares colubris, latebrasque ministrat. Hujus ego magnam, casu quo nescio tristi, Sylvae olim partem, cum forte per aequora noctu Vela darem non longè illinc, ardescere vidi.[ERROR: no reftable :] Quadraginta circiter ab hinc annis. Triste oculis spectaclum, et lamentabile, multos Quippe dies horrenda dabant incendia lucem, Cum latè immissis fureret Vulcanus habenis, Nullus et aeria de nube extingueret imber: Illa tamen viridi vernat nunc pulcrior aevo. At vos, ut maneant hae sylvae in saecula vobis, Vento ferre faces ah! Parcite flante, favilla Una potest vobis immanes ferre ruinas. His quoque caprini pecoris vis maxima, Hic citius matres, aliis quam fiat in oris, Parturiunt: nivei partem bibit incola lactis, Cogitur utilius pars altera, nec Melitaeus Caseus invisit mensas sine honore secundas. Piscatus multis mediocri hic magna labore Commoda fert pariter, patriusque quod ante vetabat Mos, longos ineunt diversa per aequora cursus Jam nautae facti, vitaeque hinc commoda multis Ignorata prius duram accessere per artem. Temperies coeli generatim sana per omnem Hunc tractum, Blatti in pago sed morbidus aer;[ERROR: no reftable :] Blatto Illyrice, Nec causam nescire licet: torpentibus undis Hic stagnum, quod circa habitant, et nomen ab illo Fert locus, anguillis locuples aqua, regiaque alti Cum caeli tonat, è quodam egrediuntur hiatu Immanes, numeroque adeo densantur, agrestes Ut facile vel fuste necent: hoc provida culpam Correxit natura bono. Sed mittere tempus Haec levia, utiliusque aliquid rimarier istis, Quo morer historiae veteris monumenta sequentes. Quod Melitae Illyricae scriptoribus insula priscis Nota foret (plures meminerunt quippe) negatum Haud ulli; quidam addubitant, habuisset an umquam Hic urbem locus; ipse autem vix posse vocari In dubium reor. At quonam vel tempore structa Haec fuerit, vel quo subversa, remota vetustas Scire vetat: tantum superest (vestigia quamquam Nulla manent) urbis nomen, quo tempus in omne Quoddam accline jugum vocat incola. Si Dixero, non longè a vera ratione recedam. Hic scripsisse Censetur vates, cujus mihi dicere nomen[ERROR: no reftable :] Musa vetat, facilè nosces, cum caetera pandam. Ut fuit Exilii huc causa missus, patrique sodalem Filius addiderat se se, ne taedia curas Illo in secessu degentibus accumularent, Magnificam portus sibi in interiore recessu Extruxere domum, cujus pars multa superstes Stet licet, illa tamen vel nunc penè integra cerni Posset, ni Veneti, quoties hîc anchora naves Belligeras tenuit, stimulis livoris iniqui Illa vetustatis monumenta illustria saevi Sulphureo igne pilis contortis saepe petentes Perpluere ex alto fecissent culmine saxa. Ipse Palatinus nunc audit portus ab illis[ERROR: no reftable :] Communiter vocatur Porto palazzo. Aedibus: hîc Grajas animi in solatia musas Filius accersens docto genus omne natantum, Et varias cujusque expressit carmine formas. Fertur ab Arboris, in cujus frondenti vertice nidum Cernere erat constructũ avibus, dum hinc ostrea, et illinc Et varia haerebant flexis conchylia ramis. Haec ubi, ab Laetis gratatos reduci, sui amoenus ita esset Quod locus exilii, pareret qui talia monstra. Forte operae fuerit pretium, gratumque legenti, Si paucis hîc ipse Lacum, unde haec miserat exul, Quamquam pro merito haud sperem, describere coner. Insula in occasum quà desinit, est sinus ingens Aequoris, in longum se extendens tramite multo: Angusti huc ducunt aditus, cymbaeque minores Vix etiam penetrare queunt, quin Has quoque a ingressu facilis prohibere potestas. Dixeris hunc naturam oculis voluisse profanis Consultò celare locum: sinus incipit ergo Ille perangustis a faucibus, in craterem Mox dilatatur satis amplum: hunc pinea circum Sponte sua enascens sylva omni a parte coronat: Utque supercilio clivosi è collis ad aequor Descendunt picearum aliquae, qui lintre vehatur, Quà ripa assurgit paulò altior, ille virenti Navigat in sylva attonitus. Maris unda silescens In morem speculi, atque oleo pacatior ipso Pellucet: fundum late dispersa per omnem Omnigena hîc species concharum, atque ostrea stagno Quae neque Lucrino invideant, Bajisve beatis. Dulce etiam spectare gregis: tu retia tantum Mitte, domum mox ut referas mullosque trilibres, Conque colorem auro piscem, immanesque locustas, Totque alios, antiqua quibus nomenque, decusque Splendida luxuries caenarum fecit: hic arti Nil locus humanae debet: praestantior arte Quidquid conveniens, quidquid fuit utile, compta Divitiis satis ipsa suis natura paravit. Illi tanta loco stat gratia, quique vocavit Haec nemora, hos colles, atque haec clausa aequora circum (8) [ERROR: no reftable :] Nicholaus Jo. de Bona in Descriptione ditionis Rhacusanae pag. 31. quae inserta in Opusculo supracit. Michaelis de Sorgo. Naturae ludentis opus, verbo aptius uno Laudavit, quam qui, multis describere tentat. Parva sinu penè in medio jacet insula: qua nil Gratius aspicias; quasi circumscripserit ipse Circinus, in teretem formam se obliquat: ibi ingens Caenobium erigitur, soboles Magni illius unde, Nursia quem peperit, nostras diffusa per oras Coepit, et eximium nostrae decus addidit urbi. Obsequiis populorum, et regum cognita donis[ERROR: no reftable :] Vide Juxta habet: hic varia scopulus circumundique mole est Sic omnis praestructus, ut area nulla supersit Ulterius, nequeasque extra haec defigere gressum: In coelum assurgunt turres, tormentaque belli Ignivoma insedere rotis, malus otia nequis Haec ausit turbare Patrum, sedesque beatas. Nec locus hîc reticere, alter quod vitreus illic Stet lacus: hic primo longe arctior: undique clausus Olim erat, excisa parva mox rupe per artem, Ille quoque adjectus magno est, atque efficit unum. Permultos inter, quos haec habet insula, montes Unius indetonsus apex sic eminet, idem Non inconcinnè in vastum ut desidat hiatum. Nympharum credunt antrum, Nomine spelunca haec proprio, permultaque narrat Vana superstitio Frumentum nymphis subigi, excretaeque farinae Haud semel inventos cumulos, et quisque adire Haec secreta ausus fuerit loca, vivere nullum Posse diu, ut violantem adyti penetrale verendi. Naturae occultas quicumque haud noscere causas Ingenio potuere rudes sic somnia fingunt. Scilicet hoc antro nympham vixisse Calypso 10 [ERROR: no reftable :] §. Vir sapiens patriae immodico succensus amore, Non sine laude tamen, docuit prior, ingenioque Multa movens Melitam Corcyrae ab littore nympham Joniae nostras facilè deduxit ad oras, Conceptumque Hyllum congressu ex Herculis; ast haec Ut nimis antiqua, et caeca caligine mersa Mitto ego; et ut referar multò ad vicinus aevum, Augusti regno quod Caesaris insula florens Haec armis, opibusque fuit, sat constat, et arcto[ERROR: no reftable :]1 Vide Appianum in Bel. Illyr. Et alios. 1 Foedere Corcyrae quod juncta, aliisque propinquis Forte etiam Illyriae populis pollentibus aequè Non tantum Hadriacas classe infestaverit undas, Sed maria ulteriora etiam, ingentique quod aegrè Mole illam belli superarit denique Caesar. Tradita ab antiquis proavis haec incola narrat Ulterius (factoque fidem natura colentum Conciliat) quod majores, piratica quos ars, Atque famis tolerandae usus durarat, habena Fidentes etiam, lapides qua mittere certo Stridentes soliti ictu, atque asperitate locorum Protecti, et nemorum vastis anfractibus aequè ac Magno pugnantum numero valideque, diuque Deditione tenus vim sustinere Quiritum. Nec mihi quisquã adeo gravis hoc dissuadeat auctor, Illud quod lapidis vulnus memorabile, bello Dalmatico in quodam Augustus quod rettulit idem, (12) [ERROR: no reftable :]12 Sveton. in Octav. Haud potius, quam quisquam alia de gente, peritus Funditor intulerit Melitaeus. Plus tamen aequo Rebus in antiquis aliquis me forte morantem Arguat; at possem, modo vellem, quidquid in Afram Congessere alii Melitam, hinc avertere, nostraque Aptius in monumenta levi asportare labore. Quamquam etiam haec ausis felicibus Ille peregit, (13) [ERROR: no reftable :]13 Idem praelaud. Ignat. Georg. in D. Paulo Naufrago Cujus ego in multis sequor hîc vestigia, quoque Auspice jactatum tumido aequore, vique procellae Horrisonae Paulum Melitae licet addere nostrae. Quid ni, si Cretae solventem a littore puppim Scriptor in Hadriacas actam Non verò in Nec furiosa Euri vis mixta In mare tum quibat propellere, barbara dici Gens ea nec poterat, si forte illius ad oram Saeva Illic laesisset miserum, verùm hîc, ubi semper Et numero innumerae, et turgent praesente veneno. Degener haud aevo gens posteriore, potenti Nam populo ipsa quidem veteris sociata Ac Praestitit, atque metum conjunctis viribus unà Hadriacam Tethyn sulcantibus incutiebant. Verùm ubi ab his populis se se Dux Atterit, aligeroque jubet servire Leoni. Mox Melita Vertebat praedas ad littora: parta labore Res proprio coepit jucundior esse, soloque Non tantum robusta virorum corpora, se se Foeminae at ipsae etiam tunc addixere colendo. Veste harum nil simplicius, quae crassa, rudisque Crus media vix parte tegit, manibusque quod ipsae Ducunt, caprino texta haec e vellere: nullum Corporis illae inhiant cultum, similesque Sabinis Matribus ad duros callum obduxere labores, Queis pariter parvam cogunt assuescere prolem. Has sua perpetuò stabili tenet insula sede, Raraque in urbe mihi, quantum meminisse potestas, Visa loci illius multos est foemina in annos. Sic et stant prisci, et stabunt in saecula mores, Agrestes porrò, at facere, et servare beatas Qui valeant, vitae haud mollis si commoda norint. Hîc quoque (quod commune locis agrestibus orae Pluribus est nostrae) Herbarum vario è succo, ac radicibus, atque Ad laesas fomenta adhibent non irrita partes. Contra difficili si foemina forte laboret Hîc partu, quidam pago reperitur in omni (Altior hic aliis legitur, validusque juventa) Obstetricis obit tali qui munia pacto. Valle sub alarum comprensam utroque lacerto Primùm ille in sublime levat, mox leniter aegram, Sic tamen ut pedibus nequeat contingere terram, Succutit, ingeminatque frequens, dum denique Motu illo avulsus materna decidat alvo. Hîc illud saxi niveo candore relucens[ERROR: no reftable :]5 Vulgo vocatur il Travertino, vel ut nostri, Scarpello.5 Est passim reperire genus, quo cingere circum Mos nobis portasque domus, altasque fenestras. Noram ego complures, docti qui caedere adibant Illa loca: artifices nunc defecere, vehitque Huc Corcyraeus rate sector, qui sua nobis Pluris (nostra licet praecellant) marmora vendit. Plurima sic rerum, nemo dum promovet artes, Sublabi in patria rerum praeclara videmus. Ipse ad se facilè queat id genus incola lucri Pertrahere, assiduòque domos, quas surgere passim Aspicimus, decorare suo sit gloria saxo, Nec petere ex alia regione, quod intus habemus.
De
Carminis ad ternas Primaque dicetur, quae maxima, quamque Quirites A tauri forma voluerunt Taurida dici. Tunc puto, cum sceptris Slavorum est addita regum. Hanc ego quod cupidè Ad sua cum picto properantem rura phaselo Aspicerem, comitem petii sibi jugere vellet: Ille meo indulget voto, recipitque benignus. Lenis agit ventus cymbam, mox deserit, ergo Confugere ad remos opus est, queis lentius acta Dum graditur, prima spe longè serius illam Littoris in curvi declivem exponimur oram,[ERROR: no reftable :] Sinus vulgo dictus Celsae ubi stant turres, terror praedonibus olim, Nunc tantum ornamenta loco. Leni imus ad aedes Ascensu, nec longè aberant; coenatur, eoque Dormitum. Vix membra thoro resupina locabam, Cum quoddam agrestum genus exululare ferarum[ERROR: no reftable :] Haec animalia Historiae Naturalis scriptores communiter vocant il Giacale. Tum primùm accipio, atque arrectis auribus adsto, Haec poterat nova res animum turbare, nisi ante Hos me auditurum strepitus monuisset amicus Hospes, et hos contra firmasset corda pavores. Hunc mihi quadrupedem licuit vidisse, severis Namque animum excultus studiis, propiusque sequaci Vestigans naturam oculo Ni vivum possent, mandaverat, ut sibi plumbo Mittere curarent enectum. Informior illi Est rictus, rutilante pilo, canis aureus audit Ipse, licet species alia est, nec rite canino Adscribenda venit generi; plus carne, minusque Fruge alitur, noctuque vagans sibi pabula quaerit, Atque ululat, sacri sonitum simul audiit aeris. Vix ubi lux exorta, ferens è limine gressum Spectabam apricos colles, campumque jacentem, Quo gravida profert Evan de vite racemos, Non ita laetus, ceu quondam, nam jugera terrae Plurima olivetis dudum cessisse coactus, Inque dies multum inde suo decedit honori. Evictum cultu omne solum, studioque colentum Respondet, multisque bonis opulentat agrestes. Cum studio visendi agerer, primùm obtulit ecce Se mihi, quod divo dicunt a Flamine, templum: Ingredior, non templum, verùm arx colle supino[ERROR: no reftable :] Haec Ecclesia Illyricè Duh, Imposita, et rebus magnum tutamen in arctis. Nam pauci his clausi muris elidere ab alto Innumeros telis hostes, et grandine multa Saxorum facilè possint. Hîc pascere pulcra[ERROR: no reftable :] Pictura illa vulgò creditur esse celebris pictoris dicti Ut licuit pictura oculos, hanc desero sedem Ingenium auctoris laudans, qui Regis Olympi Esse domum voluit simul et mortalibus arcem. Hîc mihi uti certè, nulloque labore liceret Hujus multa loci confestim discere, In mentem subiit provectum aetate, gravemque Patricia de gente virum, quo utebar amico, Visere, et alternis dulces miscere loquelas. At praestare viae ignarus quì talia possem? Tento tamen, quoniam facilis descensus Averni [ERROR: no reftable :] Dicitur, isque locis degebat amicus Avernis, E quibus haud teter se se halitus ullus ad auras Tollebat: piceae nomen tribuere nigrantes. Hîc Monachi sedesque sibi, templumque supremo Militiae posuere duci coelestis Olympi:[ERROR: no reftable :] S. Praedia multa tenent dono legata piorum. Haud multos ieram passus, cum Fit domini puer: hic ad Non jucundè mihi pars traducitur. Ille Plura docet, non hîc addictum vivere glebae Agricolam, sua sed rastris invertere rura, Impositumque oneris nil illi hoc praeter, ut hasta Armatus turbam teneat, cum festa Patroni[ERROR: no reftable :] Urbs celebrat, belli et specimen dat laeta juventus. Hîc addit pretiosa ovium, et mollissima dorso, Qualia dives Iber foecundis mittit ab oris, Vellera tonderi, Saepius hîc matres, quorum sapor optimus, agnos; Quaeque alibi nocua, hîc serpentum haud laedere secla, Quod commune aliis Contentum latebra se degere suaviter aevum. Mox tabulam insignem mihi monstraturus, in aedem Intulit, ex allio fuerat quae adducta sacello,[ERROR: no reftable :] Ex Ecclesia parva in colle posita dicta Cui simile exemplar mox curant reddere, pensent Ut damnum, interea hîc melior custodia servet. His ego perceptis, rosea cum crastina fulsit Luce dies, latus occiduum convisere pergo, Quà se ingens aperit portus, vi tutus ab omni Aeolia, tantum si arcere aquilonia posset Flamina: procurrunt in longum cornua tractum Bina pari hinc illinc spatio: conjungitur unum Insulae, et ad boreae latus est, pars altera ab austro Clausa manet scopuli objectu, (10) [ERROR: no reftable :]10 Hic Contrahit, accessit sic opportunus, ut unum Continuumque latus credas, ni angusta meanti Hàc tibi per medium se se maris ostia prodant. Non hîc ulla domus, se vitibus undique laetis, Atque oleis scopulus tamen induit: haud minus et pars Adversa, haec gregibus pascendis insuper apta. Hinc fit, ut hibernis huc mensibus incola tractus Oppositi traducat oves, cum parcior herba Se penes: illi ultrò viridantes pascere saltus Permittunt; sed et omne fimum sibi linquere cogunt, Mutua ab alternis capientes commoda damnis. Hoc evadentes portu longo ordine magnas Totque inter scopulos cum classe iniisse Novimus horrendi quondam certamina martis.[ERROR: no reftable :]1 Vide Hirtium de Bello Alexandr. Cap. 17. 1 Utrinque en magno concurritur impete: primus Hostilem in puppim se ferre Octavius, alter Ut vidit, jubet antennas demittier, atque Rem virtute gerit, quando illi est navibus impar. Jamque omnes coiere rates, et cominus armis Depugnant, milesque In puppes ruit adversas, jamque ipsa carina Deprimitur ducis, hae captae rapiuntur, in imum Illae abeunt rostris terebratae; in navibus ense Stricto alios jugulant, alios in gurgitis undas Haud mora praecipites trudunt: Octavius infert Saucius in cymbam se se, quae ut mersa, suorum Adnatat ad puppim, fluctusque agitante procella Velorum pandens alas, paucisque secutis Navibus Exitus hic pugnae: citò sors at laeta recessit, Imperiumque orbis victo jam fata parabant. Haud procul his deserta locis, incultaque parvo Insula circuitu surgit, Stagni adsita terris:[ERROR: no reftable :]12 Prolem hinc Post cladem profugum cum conjuge nostra triremis Abstulit: hunc parvo post tempore (fata tulere Sic miseranda viri, pravis sed debita factis) Urbis dum clausum custodia detinet, acris Vis morbi subitò abripuit; nos ossa sepulcro Condimus, et viduam genitori mittimus aegro. Hîc illae angustae fauces, quas dicere vulgò Est alios pariter scopulos hoc visere tractu, Quò paucas ovium deserta ad pascua ducunt, Majoresque legunt viridanti è cespite Verùm inter saevos ubi cives tristibus olim Decertatum odiis, et longo tramite fluxit Per vada salsa cruor, nunc nostri in fluctibus Assueti pisces potiore lacessere bello, Victoresque domum Praeda adeunt, quas accensa face plurima circum Vestigat cymba in noctem, mox ordine stipant Multo illi sale luxuries apponi splendida poscat. Qui mala curarum fomenta hîc ponere tristi Ex urbis veniunt sede autumnalibus horis Quam bene et hoc vitae reliqua inter commoda norunt! An sibi quid coeli hoc tractu vel purius optent, Hospitiove loci quid amoenius?[ERROR: no reftable :] 15 Ad hujus loci amoenitatem confirmandam facit sequens Archiepiscopus Ragusinus Tauridis insulae salubritate allectus Ecclesiae fundum situ ferme obductum Vite multiplici consita exhilaravit, Suoque commodo, et successorum consulens Priscis aedibus Cum horto et duplici cistern. Anno ab ejus in Hîc sensu mulcent animum; quodque insula nullos Educat, huc et equos multis adducere cura est, Crebrius ut campum peragrent. Quis ab aequore spectans Altis praecinctam salebris tot crederet intus Esse auctam, tantisque bonis? Sub paupere testa Haud aliter baccas clausit natura nitentes. Vis populi non parva loco; si major, opinor, No ita magnus agri modus, ut nunc, esset agresti, Nec domus una cadus plus centum ferret olivi. Multum aliàs valuere mari, longosque tenebant[ERROR: no reftable :] 16 Vide Proceris ratibus freta per neptunia cursus. Penè omnes nunc rura colunt, et caerula verrunt Retibus: hoc melius, quam se dare piscibus escam, Quale genus lethi multos rapiebat avorum: Felices! bene si norint praestantibus uti. Proxima Perbrevis: huic Id monachi coluere genus, quos candida vestis[ERROR: no reftable :]17 Fratres Dominicani, 17 Contegit, ex humeris nigro pendente cucullo. At quia praedo malus bona saepius abripiebat, Deseruere locum: sedem mox multus eandem Albus et ipse colore cuniculus occupat, (unde Incertum) et viridis nutritur cespite sylvae.
De
Littore ab opposito digressum luce serena, Tranquilloque mari me acceperat illa Quae geminas inter posita haud mediocribus olim[ERROR: no reftable :] Haec insula, quae 12. milliaria circuit, decimo quinto et sexto saeculis, cum maximè Rhacusana floruit navigatio, multum locuples erat, et 14. Millia incolarum numerabat: ob quas verò causas deciderit, in carmine innuitur. Inclyta divitiis, populi et tot millibus aucta, Quot satis et clarae sint urbi: rarior illa Nunc populo, retinensque parum splendoris aviti, (Quamquam amor in luxum remanet) deliria regum, Dum rapiunt in bella rates, merguntque procellae, Fortunam attrivere loci: dos unica mansit,[ERROR: no reftable :] Hoc privilegii iis insulanis a Senatu Rhacusano concessum, ut ab iis solis seligatur navium Praefectus, vulgo dictus l'Ammiraglio. Hinc quod seligitur Praefectus navibus, ostro Qui venit indutus, quoties solemnia in urbe Verba è sublimi recitat, plaudente popello. Re caret at nomen, nam classis deficit: unum Officium est olli, quantis sit quaeque ferendis Mercibus apta ratis, cognoscere, publicus aeris Ut tantum faciat sibi solvi exactor in annum, Mensurae quantum ratio praescripserit ipsa. Ut nobis fundo jacta anchora, factus ad unguem Accurrit, praebetque manum scriba, et qui erat alter Nescio, at officiosus homo, namque incola cultus Nonnihil urbani servat, quod mungere nares Linteolo, haud cubito solitus, tum siquis ibidem Sternuerit, salvere jubent, ac commoda vitae Nonnulla, ut cujusque sinit fortuna, sequuntur. Quà se cumque oculorum acies a littore primo Surgentes versus clivos extendere quibat, Egregiè mihi culta soli pars visa, oleisque Convestiri omnem pariter dixere, quà in Ortum Tendit ager, facileque ascenso colle videri Id posse, haec si animo veniat mihi forte cupido. Hîc, quae grata viatori solet esse voluptas, Continuò haud unus nobis occurrit amicus, Quos inter dans jura loco tum Rectè habet, inquit, me monstrante doceberis horae Momento. Quae rupe super castri instar in auras Erigitur, coetus Francisci hanc occupat aedem, Quae modo, turbineae rapuit vis saeva procellae. Quadratam in medio turrim quam conspicis, olim Indigena erexit locuples, quem, ut millia centum[ERROR: no reftable :] Hic est Nostrae urbi in tabulis legaverat aurea, in aeris Effigie, magno terrae quae proruta motu Quod fuit, et multos jacuit neglecta per annos, Perminxere boni tanto pro munere cives. Haec praeter tractu non multo hinc dissita surgit[ERROR: no reftable :] Duas arces haec insula habet, unam in colle positam, aliam ad ostium portus ipsius, ubi Arx haud temnenda, in pelagi erexere latrones Reginae hîc superûm, voto quod fertur ob haustum, Evomitumque iterum puerum serpentis ab ore Incolumem posuisse pater: de stipite ibi uno Ara habet, longa hîc ulnis ter quinque videntur[ERROR: no reftable :] Haec vexilla, seu fiamolle, ut nautici homines vocant, ad Permagnae avis subter testudine templi Vexilla, et quo nil antiquius insula servat, Nobile linteolum: navarcho Hispanus habendum[ERROR: no reftable :] Rex dedit, ut tam parvo hominem videt esse beatum Munere, quamquam illi fuerit petere ampla potestas Quae mallet, stomacho regali dignus, ab undis Mergendum aequoreis licet hic servaverit, oris Cum At quid ego haec? Factum potius tibi triste puellae[ERROR: no reftable :] Vide Exequar, in cujus miserando heu! corpore casus His quoque Abydeni juvenis renovatus in undis. Opposito Venerat huc pulcher Detexitque suam parvo post tempore flammam. Re subita obstupuit juvenis, mox ora puellae, Cujus et ipse pari sentit se carpier igne, Collustrat, blandumque bibit per lumina amorem. Indulgere autem durum quod amoribus illis Noscit opus, medium nam dividit aequor, et illic Si crebrò junctos videant, dispendia famae Inde sequi, et facilè prodi omnia posse sub auras, Cuncta suae haec aperit Inveni, tunc illa, viam, mea vita, reponit, Qua famae haud ullo liceat discrimine nobis Esse simul: tu, cum coelum intempesta tenebris Erige, viso ipsa accurram per caerula nando. Pone metus, ego nare ausim pisci aemula, meque Illa potens Cypri, cujus sum fida satelles, Diva reget, salvamque tuas deducet ad aedes. Talibus auditis Longior hora sibi visa, ut nigrantibus orbem Humida nox umbris tegeret: cum texit, in alta Lumen sede locat: juveni se mille timores, Et mille haud una specie objecere pericla. Incolumem, Dîs vota facit. Mara lampade visa Se jacit in fluctus, assuetaque brachia jactat, Atque brevi (impellebat amor, viresque novabat) [ERROR: no reftable :]0 Supra duo milliaria distat. 0 Distanti adnavit scopulo. Volat impiger ille, Membraque candenti lino madida aequoris imbre Siccat, et undantes per lactea colla capillos, Indutaque suo (juvenis servabat) amictu In tecta adducens tulit oscula mille, vicemque Mille per alternam retulit, protractaque multas Gaudia per noctes felix successus alebat. At longo arridet nulli quae tempore, laetis Fortuna invidit rebus. Sum tenderet olim Conspecto ad scopulum Mara lumine, multa per aequor Se fundens caligo vetabat cernere cymbam. Nam tractu hoc homines demittere lina parantes, Dum piscis genus esse putant, videre puellam, Accensaeque facis signo ut Tendere detectum, fratres monuere natantis. Hi quamquam poterat via lenior esse abolendo Dedecori, genus heu! lethi per triste necarunt. Horum unus fusco inscendens nam vespere cymbam Secretò Vitae instare, petit recipi: hîc dum ille moratur, Clam fratres se ferre alii, remisque phaselum Contra tecta movent juvenis, tum lumen in alta Ponitur antenna, natat haec, rata lumen amicum Esse sui Hinc sensim removent, ut in altum jam mare ducta Infelix germana foret, quae, lumen ut illi Abstulerunt, omni jam deficiente salutis Spe sibi, perpetuoque etiam quia lassa cadebant Brachia motu, ut fracta ratis, demersa profundo est. Et jam fama volans passim spargebat, ab oris Disperiisse Ecce Degit ubi Haecne illa infelix illa est Mara, sola voluptas Quae fuit, atque anima longè mihi O mihi quis ferrum pius afferat? haud ego post te, Qua sine dulce nihil, lux o mea, vivere curo. Haec ubi conquestus, dextraque cadaver ab undis Traxit, utraque ulna amplexans in tecta ferebat. Hîc ubi deposuit, se in corpus lumine cassum Projecit, multo Terque quaterque suo compellans nomine frustra. Talibus exactis, subiit pia cura sepulcri, Et dextra clausis oculis, atque ore corollam Pallidula pariter textam violaque, rosaque Imposuit capiti, dein suprema oscula jungens Condidit, et multae tumulo contexit arenae. * Olim erat exactum hîc Carmen, nunc longius exit. Quam mihi Visam esse hîc Quidam qui se se per longas ordine Ad se deductas affinem ostenderat esse Illius, cui structa, viri, hanc divendere vellet Ut Commune sibi obtinuit: vix emerat, ecce Diruit, exaequatque solo. Furor istane suasit? Haud verò: id sapiens fecit, nam vendita lucrum Allatura sibi saxa haud mediocre putabat, Sic quod nec Terrae olim, unus homo turrim evanescere fecit. Quam melius Patres, quorum curâ aenea rursus[ERROR: no reftable :] 13 In Atrio Palatii Rectoralis sub ejus statua haec a fronte leguntur. Ex latere sinistro CONLAPSA. MAXIMO TERREMOTU A. MDCLXVII ERECTA. QUA Effigies micat in veteri jam sede reposta! Haec fuit haud uni vatum celebrata priorum Insula: musa aliis visa est mihi cultior Quod si elegos Quodcumque est veterum
De
De minima scribens Illyricum huic nomen Ignotum, multis A paucis habitata viris, crassaeque Minervae. His ager est tenuis, neque pascere firmus; ab alto Lucra trahunt potiora mari, nam saepius uno Tot pisces capiunt jactu, ut quae summa Hinc venit, in mensem hac vivant, consumere nati Sola boum capita, et foedum purgare macellum. In cymbam infertur cruor, intestina, pedesque, Omnia quae parvo prostant: vescuntur abunde Talibus, inque diem nil mos servare sequentem:[ERROR: no reftable :] Unde loquendi ortum genus id vulgare, gulosum Distringens: Vin tu, ut Furantur fructus, manibus sed caetera puris. Sic tonsas agitare habiles, ut concita bino Remige par Scythicae cymba sagittae: Docti adeo et clavum regere, atque intendere vela, Naufragium hos nullo fecisse ut tempore quisquam Vel summè annosus valeat meminisse, tametsi Saepe Altum teneant, Melitaeque sonantia saxa, Et Nunc ultro soleant, nunc tempestate coacti. Divisis habitant pagis hinc inde duobus,[ERROR: no reftable :] Hos vocant Longè alio minor, in solem qui spectat Eoum, Pinea ubi de parte austri sylva imminet undis. Alter in occasum major, cui turris, et ingens Tutus ab accessu ventorum portus, eoque, Cum pelago desaevit Vino aliàs fuerat plus insula dives, olivae Nunc pingues penè omne solum texere; marisque Ad littus[ERROR: no reftable :] Hae sunt arbores illae, quas italicè vocant Carobbe, illyricè rogaci a rog, quod Proveniunt, casiaeque pares legit incola fructus, Curva quam retinent imitantes cornua forma. Saepe mihi hic mora facta, locus placuitque: salubre Coelum est,praediola egregiè culta undique cernis, Commoda ad incessum via, quae vestigia molli Dat signare solo, et plano quae tramite semper Te medias inter gradientem leniter umbras Ducit, et aspectum pelagi non eripit omnem. Ad sua cum profuga veheretur regna triremi, Novimus hoc posuisse solo vestigia primùm: Littus enim malefidum illi prius omne, Mox hinc avectum pompae regalis honore Excipit, atque suis ad terras reddit amicas Puppibus, et tantae gaudet meminisse diei. Usque adeo hi veteri pro consuetudine pugnant, Ut nihil immutare, licet foret utile, curent. Hinc haud marmoreum simulacrum a sede moveri Permittunt quoddam, inque alia concinnius ara Ponier, unde aliquis templo decor adjiceretur. Cum sacranda ferunt festis Paschalibus ova, Mos illis vetus est praestanti talia mystae Nudo obolum, sibi quem tollat, defigere in ovo, Non ovum dare, quod pagis fit in omnibus, illa Adducti causa, posset quod forsitan olim Augeri his pretium, nec conjectura fefellit, Cum viginti obolis simplex nunc veneat ovum. Traditum ab antiquis retinere tenaciter urgent Sic morem, seque hoc credunt pacto esse beatos. * Adjicere hic quaedam locus, emendareque, septem Nam mihi ab hinc lustris quae cognita, mobilis aetas Mutavit. Cum primùm hìc aliquos ars nautica coepit Allicere, et positis jam retibus ire per Altum Tentarunt, blando sors vultu arrisit, Sic facti paucis locupletes, ut tunicati Qui prius, et quorum prope nudae in sole sedebant Uxores hiberno, habeant nunc plurima et ipsi Commoda, et hae gemmis ornatae, auroque nitescant. Adde etiam, multis plerique quod artibus apti: Namque domum cursu reduces vel retia texunt, Vel terram exercent rastris: hic fabricat altae[ERROR: no reftable :] Haec ab iis opera praestantur in Membra ratis, costas pice perlinit ille liquenti, Compages laterum stupa ferruminat alter. Hinc factum, ut domibus se se auxerit insula multis, Hasque habitet populi melioris copia major, Certe ita commodius, prisco quam more, beati.
De
Et te Quò me post Majas pietas tulit orta Kalendas[ERROR: no reftable :] Die inventionis Sanctissimae Crucis. Cum dulci, rapuit quem Felsina nuper, amico,[ERROR: no reftable :] Cum * Tunc ego, ab ingenio cum spes, et ab indole recta Tantũ erat, haec cecini: relegens nunc addo, quod ad nos Non modo Paeonias callentem insigniter artes, Praestantemque medendi usu urbs haec reddidit, alma Doctrinae omnigenae at fulgentem luce, potentem Eloquio, et musis aptum tractare severa. Ad scopulum ut redeam, non longè ante ostia portus Ille Vergit ab occasu: forma illi est collis, ab ipso Namque mari assurgens dorsum in Francisci summo sibi sedem in vertice coetus Legit, praesidioque loci celsa addita turris. Haud tenue hîc surgit delubrum, aequalibus illud Dena intervallis Sacra loca, atque ipsas Solymorum imitantia sedes; Ipsaque adest Magni forma, exemplumque Sepulcri. Relligio haec tantum voluit sibi, caetera et horti, Et vites, oleaeque tenent, nec deficit herba, Quam numero exiguus vervex, et bucula pascat. Non hîc ulla domus surgit privata: Perpetuò, queis ut victu subsistere possint Commodiore illic, sua quaeque relinquit habenda. Pax, atque alta queis hîc semper regnat, et unos Haec aliis umquam resonat placidissima sedes. Apta olim statio tyronibus erudiendis Hîc fuerat: causam haud video, cur mittier illuc Desierint, visum et melius senioribus, urbis Ut mox Coenobium juvenes formaret alumnos. At quid ego haec temere? Non stultus acutius ipso In propriis cernit rebus sapiente? Vetusto Hîc de more solet Francisci cogere se se Temporibus certis Coetus, quos aliquis, merces virtutis, honestat, Quem tenuere, gradus, divini ut Numinis aura Afflati rerum his tradant moderamina, queis est Doctrinae uberior seges, et prudentia major. Talibus exactis epulum dat caesa juvenca, Index laetitiae replet coenacula clamor, Rectoresque novos per pocula crebra salutant: Mox urbem repetunt avidam cognoscere, quales Urbano, quales aliis, quae plura Coenobiis voluere viros. Heu! non tamen illo In Conscia quod suadet Recti, nam caeca cupido Saepe minus dignis favet, Ex urbe avectos misera, cum tabida vulgus[ERROR: no reftable :] Ultra medietatem Saec. Innumerum raperet pestis, formidine lethi Perculsos hac sede patres habuisse senatum, Ordine ab hoc paucis jussis consistere in urbe, Qui extinctos tumulent, serventque a funere sanos. Non longè hinc quasdam[ERROR: no reftable :] Illyricè grebeni, Italicè pettini vocantur. prostantes ad latus austri Horrendas visu, et dentati pectinis instar, Unde et nomen habent, cautes natura locavit, Quae magno frangant venientes murmure fluctus, Pulsarique vetent vicini littora portus, Cum notus hiberna violentior At satis haec, nec plura decet dare carmina parvis. Olim nidus eram alcyonum, desertaque cautes, Cum Hîc vivo voluit Atque urbem dici jussit, licet urbis imago Vana forem, cum nec fossis praecingerer altis, Moenia nec tegerent, nec pernox invigilaret Armati custodia militis. Hinc ego sensim Crescere, postque aliquot clarae urbis saecula vultum Prodere vix tandem potui, haud obnoxia gentis Externae sceptro, propriis sed legibus utens. Quod mihi per duros est partum nempe labores, Nam vicinorum toties tentata duello[ERROR: no reftable :] De bellis, seu potius concertationibus a principio Rhacusanae urbi gestis, plerumque cum Fortiter objeci latus, adversique tenentes Gargani dorsum, et Dauni regione potitos,[ERROR: no reftable :] Vide Tuber. lib. cit. pag. 193. Ne me iterum impeterent, Mauros cum classibus unà Vis magis angebat Perpetuò studere suis, plus arte dolisque, Quam bello, atque armis usi: vitasse timendo At laqueos licuit, magnique ut nominis umbra Protegerer, me Caesaribus non foedere casso Cum Byzantinis penè ipsa ab origine junxi.[ERROR: no reftable :] Praesidium coeleste mihi tum Bacchus erant, et primus adhuc dat nomina monti, Qui mihi sic gravis imminet; at quo ex tempore muros[ERROR: no reftable :] Ille coli: effigiem cura addit publica portis, Ille sua et nostros inscribit imagine nummos Praesulis os, habitumque gerens, auctusque tiara; Cumque Patrum res dura animos, inopinaque turbat, Dissipat hic mentis tenebras, melioraque suadet Consilia, atque bonus dat tristem evadere casum. Huc prius angusto congesta legumina lintre Navita Irritare gulam nondum pretiosior esca Coeperat, et sale servatos absumere pisces Grandes lautitiae ferant, quos Dulcibus, inque lacu rimatur Scodra profundo,[ERROR: no reftable :] Hic Lacus prope Scodram, antiquis Labeates, hodie Lago di Scutari vocatur, ab incolis Bojana dictus. Vinaque vicino nascentia monte bibebant, Perpaucis tunc illa satis; nam obscura, brevique Circuitu, atque pedes quingentos lata colebar Rupibus imposita aequoreis; spatiumque quod agri Defuerat, tenui ut possem subsistere victu, Neptuni premere arva audax industria suasit, Meque Pollebant, junxi populis; sed reddere ut aequor Infestum incipiunt, atque exercere rapinas, Exin (Quod gremio excepi profugos miserata propinquos) Intentam paci turbat, septemque per annos Assidua obsidione premit; constantia durum At tandem edomuit mea, discessitque cruenti Pertaesus belli, mox et vexasse quietos Poenituit, scelerumque pudet. Mihi profuit hujus Tempestas belli interea, nam rebus ab arctis Tum mihi majores animi venere, doloque Juncto armis licuit Slavorum evertere ab imo, Proxima quae nostris surgebat Ex illo fieri nimirum ego tempore major, Atque alio dici quoque nomine; quippe ubi pontus[ERROR: no reftable :]13 Vide Tuber. lib. cit. pag. 192. et Jac. Luccar. lib. I. pag. 27. Ante erat, oppletus locus aggere, caesaque sylvae Pars etiam: tum tecta struunt, atque ardua templa, Arcesque, et duplex cum fossa murus ab Arcto Me cinxit; spatiisque datum ut majoribus auctae[ERROR: no reftable :]14 Notandum, quod non uno, sed diversis temporibus auctiones illae factae sunt. Crescere, sic et ager mihi crevit, et insula multa, Pars empta argento, pars et data munere regum, Quorum plus uni miseris in rebus asylum[ERROR: no reftable :]15 Multos et Fida dedi, et tutos dimisi, opibusque levavi. Omnia parva prius, sed tuta, et moribus apta, Quippe Undam attingebant puteis, nunc divite sumptu Per clivos longè deductis fontibus ornor,[ERROR: no reftable :]6 Hoc fuit ano 1438. ut ex Inscriptione ad unum fontium apposita patet. 6 Brachia quò nudae lotum cum lina puellae Accedunt, patrio heroum res carmine cantant. Verùm ego dum variis sector compendia terris, Et molles struo divitias, in civibus ardor Imminui laudis paulatim, et publica virtus Coeperat, èque meis me audentior unus alumnis Servitio premit, [ERROR: no reftable :]17 Dumque mea cervice jugum depellere tentant, Nec cives inter bene convenit, utile visum A Veneta urbe virum (pollens tunc arte regendi Longè alias haec inter erat) sibi poscere, ut ipse Dux esset populi, verùm inviolabile staret Jus urbi, legesque suae: venit advena, qui se Nil mutaturum jurans clavo adsidet unus Imperii, et justè rerum moderatur habenas. Tum mihi collectae leges, ritusque vetusti[ERROR: no reftable :]18 Animadvertendum hoc loco, duabus vicibus apud nos Rectores Venetos fuisse, et in his versibus de secundis, non verò de primis nos loqui, qui et breviori Ordine descripti certo, in classesque redacta Jura suas, Verùm qui mox labentibus annis Adveniunt, dum plura sibi, quam pacta sinebant, Attribuunt, piget externos tolerare, jugumque Excussisse velim, sed ineluctabile lorum Detinet: hoc nobis, Subque tua fèssi tandem requiescimus umbra Praetorem rursus nostro de sanguine nacti. Haec inter multa adversae, atque immania sortis Me pressere mala: horrendo nunc pallida vultu Saeviit irrequieta fames, nunc lurida pestis, Quae bis dena semel populi mihi millia ademit: Arsi [ERROR: no reftable :]20 Hoc incendium contigit Damma viri dulces properabant linquere sedes, Ni turbam fugientem opulens vir sisteret auro, Qui miseros iterum nova tecta attollere jussit. Quin et bella sequi belli exsors ipsa coacta[ERROR: no reftable :]21 Anno 1379. juxta Razzium lib. I. pag. 44. 21 Tum fui, et in Venetos Liguri, quia causa tueri Visa mihi hunc potior, rostratas tradere puppes. At non hi immunem post Esse volunt; fines armato milite vastant, Invaduntque meas inopino marte carinas. Hac quaecumque tenus longis aetatibus acta Musa humilis cecinit, nunc grandius ore sonabit. Penè sub id tempus cum gens erumpere terris Ex Asiae inciperet bello metuenda, futuram Quam mercatores nostri jam jamque videbant Magnam olim, monuere Patres, sibi reddere amicam Festinis vellent studiis. Contendere Prusam Hi duo de illorum coetu dona apta ferentes Haud mora ad Legatos, adeoque remotae Ad se urbis stupet, et cupidae conjungere foedus. Ille sibi haud ingens dependi, in pignus honoris,[ERROR: no reftable :]2 Quingentos aureos nummos. 2 Vectigal jubet, et, quod poscunt, libera genti Per sibi regnatas peragi commercia terras Permittit, spondetque urbi se tempus in omne[ERROR: no reftable :]23 Praeter diploma foederis, seu conventionis initae cum Praesidium fore, venturosque in regna nepotes. Scilicet ex illo potior mihi foedere quondam Fortuna adveniet, totque inter subruta regna Me circum Unica ego leges, libertatemque tuebor. At mihi numquam aliàs adeo fulsere sereni[ERROR: no reftable :]24 Quina mihi, armataque manu nova sceptra recusans Incola ad officium compellitur: arte potentis Mox verò captus rex callidiore ministri Reddi dona petit, post tresque relinquimus annos Quae et modo sint nostra, aequo actum si jure fuisset, Cedere sic faciles rege admirante vel ipso, Qui jussit, facti ambages ut comperit omnes. Tunc ego permultis lustrabam navibus aequor, Nota quibus Unde vehebantur merces Ante novus patuit quam ad molles transitus Tunc et lanificae coepere impensius artes[ERROR: no reftable :]6 Anno 1490. 6 Excolier mihi, per quas lucri fons adapertus Largus erat, mecumque Italae nova foedera gentes[ERROR: no reftable :]27 Cum Jungebant: sed jam fatalis venerat hora, Cum Colla jugo. In magno tum belli turbine et ipsa Conteritur damnis mea gens, liquisse coacta Urbibus in multis quascumque industria laetis Temporibus merces multo sudore pararat. Interea amissis veniebant ordine longo Heu! regnis ad me illustres, et flebile sortis[ERROR: no reftable :]29 Nonnulli ex regiis familiis Ludibrium reges profugi, nec defuit ipsum[ERROR: no reftable :]30 Mercuriale virùm genus, et clarissima longè Nomina jam totum fama celebrata per orbem. Omnibus hospitium, vestes, pretiosa supellex, Et naves dantur vota ad cujusque paratae Exulis, atque animo sortem deflemus acerbam. Sed mihi quam dispar rerum nunc ordo priori Incipit! Ut parvi me circum regna tenebant, Discordesque animis reges, facile unius iram Vincere Unus habet nunc cuncta, potens me evertere nutu, Si velit, irarumque illi neque semina deerant, Ut vellet; scit quippe meis è civibus unum Pannonias ducentem acies infringere bello[ERROR: no reftable :]31 Defensam haud potuisse capi, meque insuper ipsam Regibus Europae se Atque ea turbata secum dum mente revolvit, Conqueriturque furens, urbs o malesana peribis, Intonuit, jactatque minas. Ego talia supplex Cum gemitu permixta loqui: rex magne, parumper Pone iram, atque expende animo, an fas, crimina gentis Totius ut nostrae damno privata luantur? Culpa ego qua teneor, quod castra aliena secuti E nostris pauci tulerint in te arma? Voluntas Nec me, crede tuis ulla hostibus addidit, at vi Illud ego accessi ad faedus, duroque coacta, Terrigenùm nulli quod fas deflectere, fato. Antiqui potius reminiscere Quod pepigi cum gente tua, proavique quod omnes Servavere tui: magno de sanguine cretum Fac te ego ut Nam quota pars laudis tibi magno accedat ab urbe Dona Magnanimo compressa sinu: tamen anxia semper Vitam ago, dum regis mors me formidine solvit. Me complexa animo videt aequior, utpote ab omni Quae nostros onere immunes jubet esse, frequentant Qui mercaturae studio sua regna, fuissent Ac si orti in Jura mihi haec auget longus dein ordo sequentum. Fortunae Venetus tantae invidet, et sua casus, Prodat ut hostiles animos, sic vota secundat. Haud una Eridani è nostris circum ostia puppis Stabat, Atestino intulerat quo tempore bellum Magna Hadriae regina Duci: pugnare jubentur Hae Venetas contra, queis damna illata, carinas. Edicta ex illo nos contra immitia ferri, Vexarique rates: tum nostri Cum Venetis, tectique simul magna aegide Thracis (Qui jam solus opes valet infregisse superbis) Majores struxere rates, quibus aequoris unda Aegei, Oceanusque infinditur Atlanteus. Principiò utilitas hinc ingens extitit, ipsum Mox fuit hoc genti exitio; nam barbara regna Dum Nostra suae puppis se adjungit, nunc fera frangit Tempestas, nunc hostis habet, mersatque profundo. Nec minus Afrorum terris heu! noxia nobis Unda Tagi, quamvis tu Lusitana, Regna tenes: sic haud multis volventibus annis, Dum bellis Hispana juvo navalibus arma,[ERROR: no reftable :]4 Spatio annorum septuaginta, ab anno videlicet 1584. Usque ad 1654. Illae naves perierunt. 4 Tercentum magnas vidi periisse carinas. Tristius at pelagi post cladem inimica parabat Fortuna exitium, motu nam quassa repenti Horrendùm intremuit tellus, ego diruta solvor;[ERROR: no reftable :]35 Quaeque prius domibusque altis, totque inclyta templis Surgebam, et fama crescebam ad sidera, nullam Me sensi: saevus miseram circumstetit horror, Solaque sanguineis signat mors passibus urbem, Non jam urbem, at lapidum, et congestae caedis acervos. Tristem adeo evulgat dum casum didita fama, Europae et cunctos mea tangunt fata tyrannos, Unus in Otmania Accedit Divexat, juratque sui per numina Vatis Excidium, Austriacae post debellata Viennae Moenia cum nostras victor referatur ad oras. Di melius! Ferro ut cervix huic secta, quievi, Quàque licet, sequor informes reparare ruinas. Nec minus a patria procul, Odrysiasque per urbes Pars gentis nonnulla meae, quae vivere frugi Assueta, et priscos mores servare, parandis Mercibus utiliter vitae per mille labores Strenua navabatque operam, et sine crimine partas Accumulabat opes, mihi tempore profuit illo. Lapsas illa domos reparans prope sola levabat Afflictae fortunam urbis, nam caetera deerant Tum mihi praesidia, et vires hic succus alebat: Curassentque utinam nostri (quae ignavia sensim Elabi è manibus passa est) commercia terrae Tempus in omne sequi! Verùm insatiata cupido Dum subitas affectat opes, Neptunia jussit Regna sequi, et structis iterum coepere carinis 37 [ERROR: no reftable :]37 Jamque mihi paulatim aliquod tum accedere nomen Coeperat; at bello Mavros, et sanguine gaudens Gentis Hyperboreae in Thracas dum mille phalanges Concitat, in variis clauduntur portubus omnes: Utitur ad bellum pars hostis, pars et inertes Corrodit caries,sic porrò, ut lustra superstes Post pauca è multis fuerit prope nulla carinis: Ingemui, jacuique gravi ceu pressa veterno. Quam verò horribilis paulò ante haec tempora casus Heu miserae acciderat! Stygiis discordia regnis Erumpens animos odiis crudelibus actos Sic inter se se Patrum divisit, inire Prorsus abhorrentes ut sanctae foedera pacis Pulcros imperii fasces, omnemque regendi Curam ultrò exuerint populi. Quid tum ille, potiri Cui rerum fortuna dabat? Num coepit habenas Regni ipse? aut aliquis de plebe animosior arma Spartacus in patriam tulit, excivitque tumultum? Quisquis es agnosce hunc populum tu rectius, aequam Tum quoque qui tenuit mentem, forte unus in omni Historia populus, patiens dum in foedera dextras Pacati jungant Patres, ac sceptra resumant. Verùm cum tenuis rerum fortuna mearum Tum foret, ipsa aliquid tentare urgebat egestas. Ergo novas puppes confestim molior, et jam Fervet opus , surgunt centum illico; nec mora rursus Centum alias, totidemque struo, jamque omnibus undis Interclusa mihi, ecce novo jam munere Thracis 8 [ERROR: no reftable :]8 Anno proximè elapso 1802. Ipsa quoque Euxini patuerunt ostia Ponti, Illaque jam nostrae freta sulcant horrida puppes. Dum variae interea pubes se ad littora gentis Fert mea continuò, portusque accedit amicos; Hasque modo adducit merces, aliasque vicissim Avehit assiduò, magnis ego splendida gazis Eniteo, inque dies opulentia crescit; at eheu! Intulit illa mihi logè graviora priori Paupertate mala; externis nam vectus ab oris Corruptor morum, semperque superflua quaerens Luxus adest, sequitur vitiorum foeda caterva, Illyriaeque solo fixis radicibus altè Invasere animos, virtus prisca exulat omnis. Parcior in superos cultus, majoribus aevo Debitus haud defertur honos, corruptaque morum Integritas, labefacta fides, rectumque, pudorque. Ipse amor in patriam languet, concordia penè Deficit omnis, amorque laboris pulsus, et illa Aurea simplicitas parvo contenta recessit. O si hic virtutum redeat chorus! Has ego quanta, Ne fugiant iterum, cura retinere laborem, Pectoribusque meae penitus defigere gentis! Hae sunt praesidium, columenque potentius urbi, Quam vel divitiae, quas mobilis auferet aetas, Vel, quas subvertit belli fruor impius, arces. Haec super exiguis ego rebus parva canebam; Immensa belli dum Gallia mole Britannos Impetit, incertisque volans victoria pennis | |||
| Vade retro
| Vade porro
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se voditelju projekta.