Costis, qua melior nec erit venientibus annis,
Nec fuit aeterni primaeva ab origine mundi,
Caesare digna viro, flavisque decora capillis,
Et niveos formosa talos occurrit et ultro
Ipsa tibi roseo quaedam cupit ore profari.
Max: Fac veniat!
Caesare digna viro, nitidissima formosarum,
Dic age, ne caela, quid habes, bene culta virago?
Iuncea virgo, age dic, quae sunt tua vota, quid optas?
Cat: Me tibi Maxenti solitam exoptare salutem,
Fausta tuo imperio ac felicia cuncta precari,
Maiestatis honos atque inviolabile regni
Impulerat sublime decus Latiaeque secures
Fascesque Ausonii: at Christi laus summa repugnat,
Qui solus tenet imperium, quo cuncta reguntur.
Qui, cum regna tibi dederit belloque potentem
Fecerit, invictis cinctum ac fulgentibus armis, 770] Verg. Aen. 4,638. 771] Verg. Aen. 3,19 sacra Dionaeae matri divisque ferebam. 774] Ricardus 1,154 locus ad stata sacra paratur. 774–76] Verg. Aen. 4,56–58 principio delubra adeunt pacemque per aras / exquirunt; mactant lectas de more bidentis / legiferae Cereri Phoeboque patrique Lyaeo. 778sq.] Verg. Aen. 4,63sq. instauratque diem donis, pecudumque reclusis / pectoribus inhians spirantia consulit exta. 783 ab origine mundi] 1157 ab origine gentis; 1159 primaeva ab origine rerum. 791–97] BM 2,23–28 Me tibi, Maxenti, solitam praeferre salutem / Admonuit regalis apex summusque paternae / Maiestatis honor; pietas violata repugnat. / Nam colis haec simulachra deo peritura relicto, / Qui tibi solus opes tantas Romanaque patri / Regna dedit fecitque maris terraeque potentem. 794sq.] cf. ad 1577sq.
Armipotente manu peditumque equitumque cohorte,
Tu tamen immemorem tete ingratumque salutis

Erga illum ostendis, Caesar, simulacra deorum
Execranda colens fictorum et saxea signa,
Quaeque hominum fecere manus. Ah, desine tandem,
Desine Maxenti, caeli terraeque potentem,
Qui solus tenet imperium, quo cuncta reguntur,
Irritare deum! Ne te fata impia mergant
Suppliciis dignum aeternis Erebique profundo!
Max: Audi, pulchra genas, verum nimis ausa puella:
Nunc graviora vocant alio, post sacra deorum
Rite peracta tuas statui exaudire querelas.
Interea ito domum, donec te deinde vocabo,
Virgo, comas, oculos linguamque stupenda disertam!

Quin etiam silvas nemorosaque lustra ferarum
Explorans, quando invenies data nomina Christo,
Irrue mox agili ferro et vibrantibus armis!
Por: Caelicolis adamate diis, ter maxime Caesar,
Iuro per has virides, nemorosa cacumina, quercus,
Per curvum teretemque arcum teretesque sagittas
Et mea levato radiantia spicula ferro,
Iuro per et Stigii caput implacabile fontis,
Per solem auricomum et flammis rutilantia longe
Sidera: eo comitante manu dabo fortibus armis
Funera Christiadum, sternam mittamque sub Orcum!
Pha: Nec mihi languida erit nec inerti frigida bello
Dextera, pallentes mittam sed funera ad umbras 799] 815 equitum peditumque cohortes, 835 peditumque equitumque cohortes; 1035 equitum peditumque cohorti. 803–06] BM 2,58–60 Desine, Maxenti, superos offendere tanta / Impietate! Scelus, Rex o Romane, quod audes, / Suppliciis dignum aeternis!; ibid. 3,491 Irritare deum. 806sq. Ne … profundo] C 496sq. 814 mucrone corusca] 1670. 816] Verg. Aen. 10,662 obvia multa virum demittit corpora Morti et 12,464 ipse neque aversos dignatur sternere Morti. 822] 1023. 823] 1021; Verg. Aen. 5,306sq. Cnosia bina dabo levato lucida ferro / spicula; Sil. 14,542 spicula ferro. 824] Verg. Aen. 12,816 adiuro Stygii caput inplacabile fontis. 827] 833 demisero ad Orcum, 1042 demisimus Orco. 828sq. frigida bello / Dextera] Verg. Aen. 11,338sq.
Multa, priusquam luciferum caput abdiderit sol!
Sag: Ast ego, ut impastus leo turbat ovilia victor
Manditque occiditque pecus: furialibus armis
Imbellis ita Christigenas demisero ad Orcum!
Max: Ite viri, glomerate manum, fera clangite ad arma,

Rite recensentes peditumque equitumque cohortes!
Por: Rem nunc aggredimur, mora nulla, ingentibus ausis,
Tollo moram, peragro Isiacas interritus oras,
Aptans ensem humeris, per quem me gloria divis
Aequat, et adversos fidum fero pectus in hostes!

Pon: En unguibus astantes deos rapacibus
Interroga quaecunque lubet et consule!
Si sic placet, ipse lubens rogabo. –
Max: Perplacet.
Pon: Eruntne fausta fata magni Caesaris?
Dae: Faustissima, donec imperet apud inferos.
Pon: Audite et acclamate fausta milites!
Mil: Monarcha mundi floreat Maxentius!
Pon: Romamne salvus perveniet Maxentius?
Dae: Veniet, nihil dubites, bene si colat deos.
Pon: Audite et acclamate fausta milites!
Mil: Vivat diu Maxentius, vivat diu!
Pon: Abite dii caelumque habitate lucidum,
Vel ad infera regna, si velitis, tendite! 830] Ov. 15,30 candidus Oceano nitidum caput abdiderat Sol. 831sq.] Verg. Aen. 9,339–441 inpastus ceu plena leo per ovilia turbans / (suadet enim vaesana fames) manditque trahitque / molle pecus. 834] Verg. Aen. 2,315 et 9,792 glomerare manum. 838] Verg. 8,459 tum lateri atque umeris Tegeaeum subligat ensem et 12,88sq. circumdat loricam umeris, simul aptat habendo / ensemque clipeumque. 842–44] C 510sq. 846] 853, 857; C 517, 520. 855] C 519.

Panta: Ultricem hanc, Caesar, animo procul abice curam,
Tum tua rex superum posita placabilis ira
Vota secundabit facilis veniaeque paratus.
Non decet, ut clausam tenebris et carcere caeco
Costida formosam concludas inque merentem.
Max: Non hoc consiliis, non hoc monitoribus istis
Tempus eget! Procul hinc tacitus tibi consulo, abito,
Et nullam audaci prorumpas pectore vocem!
Panti: Caesar magne, precor supplex, ne Costida tetris
Insontem claudas tenebris: en curva precantum
Genua tibi, ne sperne preces vocesque piorum,
Ne mens concipiat furias evicta dolore!
Ale: Nosque omnes eadem unanimi te voce precamur!
Max: Surgite, nolo, nolo! Viri, hanc abducite, abite!
Mus: Heu quis erit tandem finis, quae meta malorum?
Heu, heu, quid facimus? Christe deus fer opem!

Max: Surgite, nolo, nolo; viri, hanc abducite, abite!
Panta: Siccine? Non patiar: prius hic occumbere ferro
Fert animus, prius hanc fundam cum sanguine vitam!
Quis bonus egregiusque animi haec crudelia cernens,
Tam crudele nefas rutilis non vindicet armis? 897sq.] Vulg. 1 Tim. 6,15 et apoc. 19,16 rex regum et dominus dominantium. 910sq.] Ov. Pont. 2,2,15 placidus facilisque parens veniaeque paratus. – Vota secundabit] BM 2,688. 912] 1445; Verg. Aen. 6,734 clausae tenebris et carcere caeco. 914sq.] Verg. Aen. 2,521sq. non tali auxilio nec defensoribus istis / tempus eget. 916] 1272sq. hanc pectore vocem / Rupistis; Verg. Aen. 3,246 rumpitque hanc pectore vocem; Carmelianus 175 rupitque hanc pectore vocem. 920] Verg. Aen. 4,447 concepit furias evicta dolore. 909–22, 925–42] dact. hexam. 923sq.] dist.
Cat: Desinite indomitos animo versare furores!
Desine Panticrates!
Ale: Et quanquam se posse putat regere omnia nutu
Impius et scelerum plenis Maxentius ausis:
Non tamen abstulerit generosam Costida, qualem
Secula viderunt nullam anteriora puellam,

Nec deinceps aliis annis ventura videbunt!
Cat: Pacem optate viri, flammantem pectoris iram
Comprimite!
Lea: Huc ades adversusque veni, male sane Galeri,
Aut quicunque voles, prior incipe, consere dextram!
Cat: Desinite et laeti unanimem componite pacem!
Bia: Iam iam bella manus poscunt, accurrite, adeste!
Mus: Non ferat impune crudelis ductor, adeste!
Talia, o impostor, facta ferenda putas?
Non ita! Ad arma viri, lapidum iuvat imbre nefandum
Cominuisse caput! Veh, scelus! Arma, viri!
Cat: Desinite indomitos animo versare furores,
Pacem optate viri, flammantem pectoris iram
Comprimite et placidae coeant in faedera dextrae!
Hoc precor, atque armis concurrant arma cavete!

Nolo ego me propter furialia bella parari.
Desinite et laeti unanimem componite pacem!
Quis fortunatus superumque in lumen iturus?
Qui patitur superis par mansuetudine divis.
Ille deum per acerba sequi discrimina laetus
Ardet, ut ad supera alta ducem comitetur ovantem.
Max: Quandoquidem pacem petiit regina virago,
Permitto, placide coeant ut faedere dextrae
Attamen ipsa veni caecis claudenda tenebris!
Cat: Sponte mea venio. –
Panta: Sequimur quacumque viarum.
Cat: Christum ego per flammas, per mille volantia tela,
Perque omnes sequar horrores tenebrasque necesque. 930] 947. 937sq.] 948 sq. 940] Verg. Aen. 9,741 incipe, siqua animo virtus, et consere dextram. 941] 952. 942] Verg. Aen. 11,379sq. tum, cum bella manus poscunt … / primus ades. 949sq.] 958; Verg. Aen. 11,292sq. coeant in foedera dextrae / qua datur; ast armis concurrant arma cavete. 953 superumque … iturus] 1525; Verg. Aen. 6,680 superumque ad lumen ituras; Serv. Aen. 6,179 superumque in lumen ituras. 956] 1512. – comitetur ovantem] Verg. Aen. 4,543 comitabor ovantis; georg. 1,346 comitentur ovantes. 961] 1449sq.; Verg. Aen. 6,110sq. illum ego per flammas et mille sequentia tela / eripui. 943–46] dist. 947–62] dact. hexam.

Vos consiliis, armis potentes et gravi
Rerum peragendarum scientia inclytos
Precor, viri optimi, atque pontifices Iovis:
Dicite, quid optimum factu arbitramini,
Superos, micantia coeli templa qui incolunt,
Veneretur ut alto nata Costis sanguine
Christumque negans fidem relinquat impiam?
Sen.1: O Caesar avis atavisque ingentibus inclyte,
Haec ingeniosa virago cum facundia
Et pulchritudine et omnibus superet bonis
Cunctos, Alexandrina maenia quos tenent.
Poenis minisque (ut aestimo) non flectenda erit.
Semper fuit alto interritoque pectore
Et regii prae se tulit ingenii decus.
Odiosum erit atque obnoxium periculis,
Tam nobilem necare regis filiam.
Sed mollibus virgunculam sermonibus
Flectes reflectes, ut voles, facillime.
Virguncularum talis etenim est indoles.
Tuisque digna virgo erit haec amoribus.
Pon: O Caesar, quem magnus honos, quem gloria sceptri

Quem meriti decus Imperii decet atque triumphus,
Ista virago omnes inter facunda videri
Cum soleat, nec dii, stellans quos portat Olympus,
Gentibus humanis dent omnibus omnia ab alto
Dona, sed his unum, ast aliud sapienter et alto
Consilio tribuant aliis, sententia visa est
Haec potior: memori hanc Caesar tu pectore conde!
Ad claram Zenone Cyprum Mendesiaque arva,
Illustrem Hermopolin et aquosas Naucratis oras,
Ad Solymos, Idumaeos vicinaque regna
Mittito, qui vocet eximios fandoque potentes,
Argumentosos linguisque vibrantibus aureis 977sq.] C 756sq. 985 facunda videri] BM 2,321; Iuv. 6,445. 986–89] BM 2,326 Nemo est omnis homo, non omnes omnibus artes. 989sq.] Verg. Aen. 4,287 haec alternanti potior sententia visa est. 991–94] BM 2,337–44 Mittitur ad Solymos, ad Idumeos et Erembos, / Ad claram Zenone Cyprum, licet aequora ventus … Mittitur ad Schediae campos Mendesiaque arva / Hermopolisque lares, ad aquosam Naucratis oram, / Necropolim et claram Menelai classe Canopum, / Qui uocet eloquio insignes fandique peritos. 995] 1009; linguis vibrantibus] Verg. Aen. 2,211. 983–1084] dact. hexam.
Et magna virtute viros: quos docta virago
Audiat aeterna de relligione sonantes,
Ut victam pudeat frustra carpsisse potentum
Numina divorum, sua confutata recantans
Dogmata et errores. Si nolit, sanguine acerbas
Victa statim poenas et morte et sanguine solvat!
Max: Utrorumque placent data prudentissima longe
Consilia. Ito igitur iam iam, generose, potenti

Pectore, dux Galeri, currusque rotasque volucres,
Quadriiugos et equos celeres Mendesia ad arva
Et magnam Hermopolin, Cyprum, vicinaque regna
Mitte virosque voca insignes, quos virgo diserta
Obstupeat, disceptandi fandique peritos,
Argumentosos linguisque vibrantibus aureis!
Galerius: Os humerosque deo assimilis, ter amabilis heros,
Belligeris atavis ingens, ingentior ipse:
Ibo virosque, ut ais, iam iam, mora nulla, vocabo!

Sag: Et mea dextra hodie multos sub Tartara misit,
Dextra potens arcu longeque volante sagitta,
Dextera curvato dispergens spicula cornu,
Gnosia levato radiantia spicula ferro!
Senserunt arcus imbutaque tela veneno,
Hunc curvum teretemque arcum teretesque sagittas! 997–1001] BM 2,329–32 Audiat hos mulier de relligione loquentes / Et pudeat carpsisse deos … Si neget, impietas ferro plectetur et igne. 1008 fandique peritos] Cf. ad 991–94. 1013sq.] 1045sq. – scelerato sanguine ferrum] Ov. fast. 5,575. 1016] Verg. Aen. 12,95sq. nunc, o numquam frustrata vocatus / hasta meos, nunc tempus adest. 1017] Verg. Aen. 12,507sq. qua fata celerruma, crudum / transadigit costas et cratis pectoris ensem. 1018] 1058 multosque ad Tartara misi.; Germ. 540 sub Tartara misit. 1019] Ov. trist. 3,10,55 hostis equo pollens longeque volante sagitta. 1020] Verg. Aen. 7,497 Horrida contento derexit spicula cornu. 1022 tela veneno] Lucan. 8,304; Prud. psych. 436.
Por: Christicolae calidum vomuerunt pectore flumen,
Purpureas vomuere animas et ferreus illis
Somnus in aeternam morientia lumina noctem
Clausit, clausa manent, et longa nocte quiescunt!
Pha: Stravimus immanes hostes, periere rebelles!
Pars tamen effugere, timor fugientibus alas
Addidit, utque lepus, fugitans latrantia rostra,
Cursitat antra petens nemorosaque lustra ferarum:
Sic illi exilia atque ignotas quaerere terras
Coguntur miseri, scelerati, monstra. Sed ecce
Caesar adest! –
Por: Salve divum inclyta gloria Caesar,

Belligerae imperitans equitum peditumque cohorti
Gentesque innumeras sceptro qui dirigis aureo!
Vicimus! Immanem valida vi stravimus hostem,
Iamque iacent avibus canibusque rapacibus esca.
Pha: Corpora strata iacent, veluti cum putrida quassis
Poma cadunt ramis, quanquam effugere periclum
Non pauci, quorum pedibus timor addidit alas.
Sag: O quantos hodie nigro demisimus Orco
Christiades! –
Max: Bene habet, proceres, fortissima bello
Pectora.
Sig: O ferrum, o ductum per plurima vulnera ferrum,
Tete hodie lavi, multo te sanguine lavi!
En capita, armipotens Maxenti, caesaque truncis
Membra cadaveribus! En quae spolia ampla secundis
Auspiciis refero, laeti spectacla triumphi!
Christiadesne viden’ miseranda compede vinctos,

Et ferro et laqueis strictos? Haec dextera bellum
Gessit in hos omnes. Argentea et aurea vasa
En tibi, quae rapui dextra armipotente coruscans!
Ecce, videsne istos crudelia vulnera passos?
Hos ego servitiis, genus execrabile, duris
Mancipia advexi. Quibus, ut placet, utere Caesar! 1026 aeternam] aeternum B. 1051 dextera] dextra B. 1024 calidum … flumen] Verg. Aen. 9,414 volvitur ille vomens calidum de pectore flumen; Homer. 411sq. fundentem calidum de pectore flumen / Versantemque oculos animamque per ora vomentem. 1025–27] Verg. Aen. 10,745sq. olli dura quies oculos et ferreus urget / somnus, in aeternam clauduntur lumina noctem. 1029sq.] 1041; Verg. Aen. 8,224 pedibus timor addidit alas. 1032] Verg. Aen. 3,4 diversa exilia et desertas quaerere terras. 1037] Plaut. Amph. 236sq. Hostes … cadunt … / Vicimus vi feroces. 1038] 1667, 1697, 1737; Culex 238 iacet alitis esca. 1039sq.] Ov. met. 7,585sq. vulgus erat stratum, veluti cum putria motis / poma cadunt ramis agitataque ilice glandes. 1045 per plurima vulnera] Ov. met. 3,251.
Victricem en dextram, qua tanta trophaea paravi,
Qua stravi, occidi multosque ad tartara misi,
Maxenti armipotens, ter maxime et inclyte Caesar!
Max: Gaudeo, non hodie mihi non donatus abibis.
En tibi digna tua victricia praemia dextra!
Sig: Maxenti armipotens, superum tibi maxima dignas
Numina persolvant grates! Mihi semper honore
Dignus et obsequio fueris, dum vita manebit.
Max: Nunc agedum, tantis laeti felicibus orsis
Haec ferte Euryalo: spectacula, si qua parata
Nunc habet, effundat seseque ostendat in armis,
Victores lusu excipiat recreetque tuentes!

Ipse, suique omnes pugnae simulachra sub armis
Exhibeant! Nunc terga fugae, nunc spicula ad hostem
Vertant convertantque vias simulataque bella,
Atque alios ineant cursus aliosque recursus!
Laetitiam variis referant solennia ludis!
Invito preciis animos et praemia pono,
Quae iam iam in medio ante oculos circoque locavi.
Ite citi, magna praeconis voce tubisque
Declarate novam, dederunt quam numina sortem!
Tympana pulsa sonent, sonitu resonante tubarum,
Victores viridi advelent sua tempora lauro!
Solennique ornate diem, mora nulla, triumpho!
Por: Omnia quae memoras, Caesar, mecum ante peregi,
Mox aderunt positae merituri praemia palmae.
En veniunt paribus prompti colludere telis!
Caetera linque mihi fieri, quaecunque petisti.