Philologic Results

-- --

IHS Actus I.

Scena I. Flavius Valerius, filius Romani Imperatoris Valerii – Cassius, nobilis Flavii, et quatuor socii
Ite agedum o socii, dextra laevaque frequentes:
Tuque alios longe ante omnes fidissime Cassi.
I comes, i veri non dissimulator amoris.
Pontigradisque procul cito per vada salsa carinis
Quaerite Alexandri turritam moenibus urbem.
Costida ubi Lagidam, qua non mihi dulcior ulla
Vivit faemineas inter pulcherrima turmas
Rite salutantes sic compellabitis ultro.
Costis opum dives, linguisque stupenda disertis,
Sola Paretonias inter celeberrima nymphas,
Cedunt Romulidum cui millia formosarum,

-- --

Ad te Romuleum genus alto a sanguine Divum,
Dux, genus egregium Valerii: belloque potentum
Quiritum imperii longe optatissimus haeres,
Nos maris Ausonii vada per ventosa profectos
Mittit: eum ut vinclo digneris sponsa iugali.
Haec petit, haec eadem missis sua verba tabellis
Scripta ferenda dedit; quin et venerabile donum
Aureaque Attalicis misit velamina limbis,
Crateres aureos, rutilisque monilia gemmis.
Cas: Princeps Romulidum claro sate sanguine divum
Imus ad omne tuum imperium, nutumque parati
Costida quaeremus, flectemus munere, verbis,
Consiliis. Tua erit Costis. Te prole parentem
Efficiet: nisi me fallax male decipit omen.
Fla: Ite ad pontigradas isthaec auferte carinas. 210] Ov. met. 5,61 et comes et veri non dissimulator amoris. 211] Verg. Aen. 158 (=Sil. 17,155) vada salsa carina. 214–27] 307–18. 215] Verg. Aen. 4,304; 6,498 compellat vocibus ultro. 10,606 compellat Iuppiter ultro. 216] 308. – opum dives] Ov. fast. 3,570. – linguisque stupenda disertis] 760 linguisque disertis; 812 linguamque ... disertam; 1136 linguis ... stupenda; 1148 linguis ... disertis. 217] 695; Ov. met. 5,412 inter Sicelidas Cyane celeberrima nymphas. 218 millia formosarum] 309; 247, 334 pulcherrima formosarum; 788 nitidissima formosarum; Prop. 2,28,49. 220] Verg. Aen. 7,213 rex, genus egregium ... 224sq.] Ov. met. 14,707 saepe ferenda dedit blandis sua verba tabellis. 225 venerabile donum] Verg. Aen. 6,408; Sil. 7,81. 227] 318. – Crateres aureos] 301, 318. 228 sate sanguine divum] Cf. ad 21. 231sq.] Verg. Aen. 1,75 ... pulchra faciat te prole parentem. 208–404] dact. hexam.

-- --

Scena II. Andridamia mater Catharinae – Catharina cum pedissequis – Panticrates – Pantaleon – Cassius cum sociis – Alexander – Leander
Panta: Impetus ire fuit, fuit impetus ire per arva:
Imus, et en laetis respondent omnia votis.
Panti: Regia progenies, viden ut favet aura solumque?
Quam te sublustris gradientem amplectitur umbra?
Panta: O virgo, Lagidum illustris sata sanguine regum,
Fax iuvenum Costis, merito pulcherrima summas
Inter habenda deos, quis te dolor occupat ingens?
Panti: Principe digna viro, quid te maerore fatigas?
Laeto corde decet per dulce comantia prata,
Arvaque et has viridi mutantes vertice quercus
Ire, per et gelidos saltus nemorosaque lustra.

-- --

And: Dulcis gnata, comas oculosque decora nitentes:
Quid sibi vult haec frons, aut cur suspiria ducis?
Panta: O felix animi pulcherrima formosarum,
Cui pulchris rubicunda rosis labra aemula certant,
Gaude animo pellens conceptum corde dolorem !
Panti: En canimus plectro tibi nobile carmen eburno,
Audi blandisono resonantia fila susurro!
Panta: Fundite dulce merum, Lagidae date vina Phalerna,
Os humerosque deae simili crinesque decoros:
Gaude animo, en roseo florentia serta decore!
Panti: Hoc bibe dulce merum roseis o pulchra labellis,
Ora talosque deae similis, teretesque papillas!
Panta: Si placet hoc propino merum. En me proluit aurum,
Et verti pleno dulces crateres Iaccho.
Ecce viden? bibimus, fundoque exhausimus imo

-- --

Nunc age, ni grave sit, mihi respondere necessum est, 234 Impetus ire fuit] Ov. epist. 5,64. 235] Verg. ecl. 10,8 non canimus surdis, respondent omnia silvae. 236 Regia progenies] Ov. Pont. 2,9,1; met. 11,754; Sil. 844; BM 1,226; 1,258; 2,15; 3,2; 3,237. 237] Verg. Aen. 9,371 (= Homer. 700) sublustri noctis in umbra; Val. Fl. 3,142 sublustri...umbra; Stat. Theb. 11,761 nox favet et grata profugos amplectitur umbra. 240] Ov. fast. 5,348 illa cothurnatas inter habenda deas; Val. Fl. 6,398 pavor occupat ingens. 241 Principe digna viro] 784, 788, 1443 Caesare digna viro; 881 Caesare sponso digna; Epiced. Drusi 344; Ov. Pont. 1,4,55 cum coniuge Caesare digna; BM 3,737 Caesare digna marito. 243] Manil. 5 ... viridi nutantis vertice silvas. 245] 286, 812, 1300. 246 suspiria ducis] Ov. met. 1,656; Mart. 11,39,9. 248] Mart. 4,42,10 Paestanis rubeant aemula labra rosis. 249 conceptum corde dolorem] 555, 1351. 250] Prop. 3,3,25 dixerat, et plectro sedem mihi monstrat eburno. 252 vina Phalerna] Ov. Pont. 4,2,9. 253] 575, 1010, 1112sq. 254] Dirae 20 ... vario florentia serta decore. 256] Verg. Aen. 1,589sq. os umerosque deo similis. – Ora talosque] 253, 305. – teretesque papillas] 1847.
Dulcis, et omne decus superans longe optima virgo.
Cat: Nil possum gustare hodie potusve cibive.
Ale: Virgo serena rosis pulchris longe omnibus una
Pulchrior: ecce rosas, tibi quas mea dextera carpsit.
Lea: Ecce rubet rosa virgineo suffusa pudore,
Ut rosa virgo rubes, ut candida lilia fulges.
And: Dic age, ne celes, thalamis ter digna beatis,
Num te durus amor crudeli tabe peredit?
Non tibi nequiquam lugens per viscera pallor
Aegrotas tenui suffundit sanguine venas.
Aurum, et opes adsunt, et summi culmen honoris,
Cumque tot obtineas, ac tanta: quid insuper optas?
Cat: Mater, multa meis fateor, sunt commoda rebus:
Exoptata tamen placidae solatia vitae
Deficiunt, subit ante oculos semperque subibit

-- --

Hoc unum, miseris lanians mea pectora curis,
Quod fugiunt anni, fugit aetas, labitur omne
Tempus, et ad finem properant praesentia vitae
Gaudia.
Quale secat flavas messor falcatus aristas,
Quale vel autumni venientis frigore primo
Lapsa cadunt folia, et concusso stipite frondes;
Sic omnes tandem abripimur, cinerescimus omnes.
Ast ego, quae tandem post ista caduca sequantur,
Nescio. Dii norunt caelestia templa colentes.
And: Desine, gnata, comas oculosque decora nitentes,
Mecum erit iste labor. Veniet quo doctior alter
Non fuit in terris, nec erit venientibus annis,
Qui tibi recludet caeli decreta potentis.
Panti: Interea maestas animo procul abice curas!
Panta: At quinam huc properant male fausto sidere nati?
State viri iam nunc istic, et sistite gressum!

-- --

Panti: Quid petitis? Quae caussa viae? –
Panta: Quae caussa profectos
Litus ad Isiacum vos per vada caerula vexit?
Cas: Principis imperio Romana sede profecti 267 Dic age, ne celes] 789, 1784 Dic age, ne caela. 268] Verg. Aen. 6,442 hic quos durus amor crudeli tabe peredit. 269sq.] Ciris 225sq. non tibi nequiquam viridis per viscera pallor / aegroto tenuis suffundit sanguine venas. 280] Sil. 8,61 atque ea, dum flavas bis tondet messor aristas. 281sq.] Verg. Aen. 6,309sq. quam multa in silvis autumni frigore primo / lapsa cadunt folia, aut ad terram gurgite ab alto; ibid. 4,444 consternunt terram concusso stipite frondes. 287 Mecum erit iste labor] Verg. Aen. 4,115. 288] Ov. am. 2,6,23 Non fuit in terris vocum simulantior ales. – venientibus annis] 326, 404, 782, 2060. 292–94] Verg. Aen. 9,376 state, viri. quae causa viae? quive estis in armis?; ibid. 7,197sq. quid petitis? quae causa rates aut cuius egentis / litus ad Ausonium tot per vada caerula vexit? – vada caerula] 561.
Consilio hoc omnes, animisque volentibus isthuc
Mittimur, et vestris laeti succedimus oris.
Purpureas formosa genas et eburnea colla
Costis ut accipiat magni ducis inclyta dona.
Costidis en auro pictas, et murice vestes,
Crateres aureos et Costidis aurea vasa,
Despondere cui iuvenem florente iuventa
Conspicuum, forma insignem, ditem ubere glebae
Venimus. –
Panti: Ergo agedum iuvenes accedite –
Panta: Pulchram.
Ora diserta talosque albos, en Costida, mater
Andridamia cui comes est dulcissima –

-- --

Cas: Eamus.
Laetare o Pharias inter pulcherrima nymphas
Costis opum dives, linguisque stupenda disertis,
Pulchrior Italidum quam millia formosarum.
Nympha decens, cuius terrarum it fama per orbem.
Ad te belligerum genus alto a sanguine divum
Romulidum imperii longe optatissimus haeres,
Nos Maris Ausonii vada per ventosa profectos
Mittit: ei ut vinclo coniunx sociere iugali.
Te solam petit. Haec missis sua verba tabellis
Ad te scripta dedit. Sed et haec pulcherrima dona
Aureaque Attalicis misit velamina limbis,
Crateres aureos, rutilisque monilia gemmis.
Cat: Pro re pauca loquar. Heroï haec dicite vestro:
Nolo virum, ni dispiciam prius omnia, qualis,
Quisve sit ille, et an insano rapiatur amore:
An vero affectum certa ratione gubernet.
Nolo virum, quo sit praestantior alter amore,
Viribus, ingenio, sceptris, virtutibus, armis.

-- --

Cas: O Virgo, qua nec melior fuit altera forma,
Ornatuque prior, nec erit venientibus annis.
Ne tibi sit ludus cupidum suspendere amantem.
Ille tui exarsit nimium crudeliter igne:
Utque rigor ferri rutila lentescere flamma
Assolet, haud secus ille tui mollescit amore. 298] 1848; BM 1,484 Lactentes aurora genas, per eburnea colla; Ov. met. 3,422 inpubesque genas et eburnea colla decusque. 299] Val. Fl. 3,340 dat pictas auro atque ardentes murice vestes. 301 aurea vasa] 1052. 303 ubere glebae] Verg. Aen. 1,531; 3,164. 319] Verg. Aen. 4,337 pro re pauca loquar; Floruit insignis 2,229 Pro re pauca loquar tamen, ambitione remota; Verg. Aen. 1,137 maturate fugam regique haec dicite vestro. 322] BM 3,556 ratione gubernat.
Cat: Desinite, aut vos responso non amplius ullo
Dignabor! Nolo ignoto me iungere amanti,
Nec vestris moveor donis, absistite, abite!
Cas: Vincis virgo decens pulcherrima formosarum.
Triste vale dico, sed habent sua vela recursus,
Fitque quod haud fuerat momentaque cuncta novantur.

Scena III. Andridamia – Macharius – Catharina
Optime Machari, quo non praestantior alter
Ore ciere dei laudes, Christumque sonare:

-- --

Quid fers consilii? vel quid nunc restat agendum?
Nam tibi consiliis animum sapientibus aptum,
Indidit omnipotens rerum pater, optima factu
Consule Cathrinae, cui te decet omnia longe
Prospicere, atque animis venturos cernere casus.
Mac: Consulo, mortales ut dedignata hymenaeos
Caelesti nubat sponso: magis omnibus unum
Hunc penitus totis adametque petatque medullis,
Qui solus tenet imperium, quo cuncta reguntur,
Cui comes est pax exsuperans, aeterna voluptas.
Cat: Sed quanam id fieri possit ratione, docendum est.
Mac: Dicam. Hic sola manens ardentia vota, precesque
Funde deo, ac precibus tollas super aethera mentem.
Sensibus ille tuis mox illabetur ab alto:
Quem praeter nihil ulterius, nil amplius optes.
Cat: Verum quid dicam? quae prima exordia sumam?

-- --

Mac: Dices: Sancta parens, enixa puerpera regem,
Mater virgo, mei, quaeso, miserere, tuumque
Fac videam gnatum caeli terraeque potentem!
Sim, precor, huic soli vinclo sociata iugali!
Cat: Sic faciam, vos interea paulisper abite! 331sq.] 697sq. 335 habent … recursus] Ov. met. 9,594 obruor oceano, neque habent mea vela recursus. 336] Ov. met. 15,185. 337 quo … alter] Verg. Aen. 6,164. 346 penitus ... medullis] 362; Claud. 28,78 et penitus totis inolevit Roma medullis. 347] 391, 796, 805, 2072; Manil. 1,27 quo cuncta reguntur; Carmelianus 577 cuius nutu sata cuncta reguntur? 348 aeterna voluptas] 376. 353 nihil … optes] 378; Hor. epist. 1,2,46 nihil amplius optet. 354] Verg. Aen. 4,284 quae prima exordia sumat? 355] Sedul. carm.pasqu. 2,63 Salve, sancta parens, enixa puerpera regem. 356] 704 Ah virgo miserere tui, miserere tuorum!; 723 miserere mei pereuntis; 732 Non matris miserere tuae tantique doloris; 1177 Ah miserere tui; 2014 O virgo miserere mei, miserere precantis; C 389; Ov. epist. 12,81 O virgo, miserere mei, miserere meorum; BM 2,706 Ah miserere tui, saltem miserere tuorum. 357 caeli terraeque potentem] 389, 804, 1341, 1630 caeli, terraeque marisque potentem, 2070; BM 3,454 coeli terraeque potentem et 2,28 maris terraeque potentem. 358 vinclo ... iugali] 382.

Scena IIII. Angeli – Christus – B. Virgo – Catharina – Macharius
Cat: Aeterni o nati genitrix, domina aetheris alti,
Quae mortale genus caeli miseraris ab arce,
Gnatum ostende tuum, quem tota mente petivi,
Quem penitus totis dilexi suave medullis.
B. Vir: O multas inter dulces dulcissima Costis,
Nam tibi Virgo, fide verum quia concipis alto
Corde deum, concessa mei consortia gnati.
Aspice divinam speciem, inviolabile corpus,
Insolitis radiis, insueta luce coruscum.
En tibi chara soror, tota quem mente petisti.

-- --

Praeside quo, quaecunque premant, secura malorum
Caelestem deges moribundo corpore vitam.
Chr: Ecce ego terrarum et pelagi dominator aquosi
Ac tot syderibus late rutilantis Olympi,
Filius omnipotens patris omnipotentis et haeres,
Sole recens orto, et rutilis formosior astris,
Quem penes est aeterna salus aeterna voluptas,
Aeterni amplexus, aeternique ardor amoris.
Mene petis? Nihil ulterius, nihil amplius optas?
Cat: Rex dulcis, dulcem diffundens undique amorem
Quanquam indigna tuo quo me dignare favore,
Te solum peto: nil aliud, nil apprecor ultra.
Da, precor, ut tecum vinclo sociata iugali
Aeternum vivens alios non secter amores.
Chr: Illius ergo sacro scelus illaetabile fonte
Dilue, Machari, nostri eluvione cruoris,
Quem rubicunda notant Pharii vada transita ponti
Et Iordanis aquae permotaque caelitus unda!
Mac:

-- --

Omne tuum imperium sequor, o rex maxime et ingens!
Chorus: Laudemus dominum caeli terraeque potentem,
Cuius habet nullos larga indulgentia fines!
Qui solus tenet imperium, quo cuncta reguntur.
O deus, o rex omnipotens, o summa potestas,
Te decet omnis honos, maiestas, gloria, regnum,
Costida da caelo irradiet tua gratia ab alto!
Laudemus dominum etc. 362 tota mente petivi] Cf. ad 369. 365sq.] BM 1,258sq. „Regia progenies“, dixit, „quia concipis alto / Corde deum, concessa tibi consortia divum.“ 368 luce coruscum] 1565. 369 tota … petisti] 363; Verg. Aen. 4,100 habes tota quod mente petisti. 375 Sole recens orto] Verg. Aen. 3,156. 376] Ov. am. 2,2,1 Quem penes est. 389–91] 395, 2070–72. 392] 1137, 1628. 393 te … honos] 2048. 394] 1138.
Chr: Corda lavante mei lota eluvione cruoris
Cede manum. Nam perpetuis in secula soli
Te mihi connubiis iungo, dico, spondeo, iuro.
En tibi dulce mei, nec inutile pignus amoris.
Cat: Atque ego Christe tibi, aeternis in secula soli
Meme connubiis iungo, dico, spondeo, iuro.
B. Vir: Serva virgo fidem sponso magis omnibus uni.
Si facias: te felicem magis omnibus unam,
Et fortunatam dicent venientibus annis.
Chorus: Veni in hortum meum soror, mea sponsa.

-- --

Scena V. Maxentius cum suis – Senatores Alexandrini – Pontifex cum suis – Chorus tubicinum
O quam secundis classis allabens fretis
Portum subivit nobilem aspectans Pharon:
Tetigimus urbem: magnus olim quam cavo
Fecit Asiae domitor Alexander sinu.
Isthuc eodem Caesar edictus feror,
Totius ut orbis Caesar unus efferar.
Placabo mille caesis hostiis deos,
Qui tam secundos navibus dederunt notos.
Precor, ut tenendum Caesaris donent decus:
Sceptrumque nostrum fausto firment omine:
Aquilas Quiritum signa ne frusta geram,
Diis laureatos auspicibus fasces levans.
Quod si recusent, iuro sceptrum hoc aureum,
Superos negabo, et inferos pariter deos.
At vos duces fulgentibus armis inclyti,
Virique militiae meae validum decus,
Non frustra animis, et robore invictissimi

-- --

Adeste, silete, si quid ingruat novi,
Signum dabo, hoc attendite, ut viros decet!
Pon: Auguste Caesar optime, atque maxime, [ERROR: no reftable :](ad imperatorem)
Latum occidentis orbis imperium cui
Sortes, et ora sacra Phoebi personant,
Cui dexter ales omen accinit volans,
Gratus venis. Te dii superstitem diu 398 dico, spondeo, iuro] 401; 443 promitto, iuro, spondeo; C 158. 402 omnibus uni] Verg. Aen. 10,691. 403 magis omnibus unam] Verg. Aen. 1,15. 405] Vulg. cant. 5,1. 406–14] A 60–64, 78–81; C 432–35. 420 fulgentibus armis] 813; 1398 fulgentem … hastam; 798 cinctum ac fulgentibus armis et Verg. Aen. 2,749 cingor fulgentibus armis, 11,188 cincti fulgentibus armis. 427] A 67. 428] A 70. 405] Extra metrum.
Servent, et incolumem tueantur comprecor.
Sen: Qualis sequuta turbinem serenitas [ERROR: no reftable :](quorum primus urbis claves imperatori offert)
Aut sol oriens iubarque spargens aureum:
Tam gratus ades, o imperator maxime,
~~Atque~~ adeo ter optime atque clementissime.
Quapropter obviam gradu lato tibi
Placidus venit Senatus, atque fascibus
Se subicit: atque nobile submittit caput.
Nec imperii auspices aquilas aditu vetat.
Sed et urbis antiquae, atque nobilissimae
Magnas tibi claves Magistratus ferunt.

-- --

Penetrare in urbem amplissimam placidi sinunt.
Agnosce Maxenti potentes et bonos
Cives Alexandri potentis posteras,
Et inclytum potentis Aegypti decus.
Max: Quas debeo gratias agens amplissimas
En omnibus vobis, per hoc sceptrum potens
Mystae Iovis, virique nobilissimi,
Per et deos promitto, iuro, spondeo:
Pacem fero subditis, necem rebellibus,
Dominabor autem supplicibus tanquam pater.

Intermedium Satyrorum post 450 Intermedium Satyrorum] in marg. add. man. al. B.