§ 1 Territorium et eius situs.
1.1 Figura Portugalliae ex mappis patet. Ad meridiem et occidentem habet
oceanum. Ad septentionem et meridiem habet Hispaniam. Situs eius est inter 37 et 42
latitudinis et 9 et 12 longitudinis gradum. 2 Clima eius est magis amoenum
quam Hispaniae; spirantes enim frequenter venti conciliunt temperatiorem auram; nives in hyeme
sunt res inauditae. 3 Montes Pyraenei ex Hispania excurrunt in Portugalliam et
vocantur Estrela, Sintra, Arravida, Taga, Sierra del Algarva; ex his montibus copiosi rivi et
fluvii decurrunt, nempe Milvus, Lima, Taurus, Tagus et Quadiana; qui omnes ex Hispania
profluunt in Portugalliam.
2.1 In Portugallia pecora cornuta bona habentur, sed pauca; oves gregatim
copiosae, quarum lana non multum cedit Hispanicae; sues copiosi habentur; equi non desunt
quidem, sed pauci sunt, mulis enim asinis utuntur; ferae bestiae et alatilia !
in copia habentur; pisces copiosissimi omnis generis; examina apum in abundantia.
2 In regno vegetabili, praeter fructus ordinarios, uvas, amigdala, olivas,
ficus, poma aurantia et cytri; vina copiosissima habentur, in Algarbia optimum crescit;
integra dumeta roris marini, silvae aurantia ! et cytri; procreatur etiam
frumentum, siligo, triticum, sed non ea copia ut evehi possit, imo nec domi sufficit ob
neglectum agriculturae. 3 In regno minerali auri et argenti ferax est, et
quidem antiquorum scriptorum testimonio omni in monte et fluvio deprehendebatur aurum, detecta
vero America neglexerunt domesticum auri !; cuprum, stannum, ferrum domi
habent sed negliguntur fodinae; praeter adamantem Brasiliensem habent domi etiam türcis,
amathist, hyacintos; habent etiam cristalla, agat, magnatem, marmorem et lapides molares; in
montibus Estrela deprehendit quidam peregrinus ante 35 annos fodinas salis nitri; salem marium
copiosum habent. 4 Thermae et aquae minerales etiam habent, ad Leiriam thermas
calidos habent saluberrimas.
2-238
3.1 Territorium Portugalliae metropolitanum est ipsa Portugallia, quae
subjectas copiosas provincias habet. 2 Portugallia dividitur in 6 provincias,
quae sunt provincia Interamnensis et Transmontana, quae superiores vocantur; aliae sunt
mediae, nempe Beiria et Extrema Dura; inferiores provinciae sunt provincia Transtagana et
Algarbia; in his provinciis 18 urbes numerantur; 530 minores urbes et pagi. 3
Cetera territoria sunt colonicalia; Portugalli enim primi erant qui navigatione detectiones
novarum terrarum faciebant, sicque factum est ut in omnibus 3 orbis partibus suos occupationes
facerent; in mediis orientalibus quidem possessiones eorum magnam diminutionem passae sunt per
Belgas tempore subjectionis Hispanicae; in oceano Atlantico possident ex insulis Canariis
Madera et Porto Santo; praeterea nonnullas insulas Azores, ex quibus Tercera precipua est;
insulas Capitis viridis etiam possident; ex his insulis habet salem, pelles, gossipium et
testudines; in littoribus Africae habent S. Thoma de principe, dein insulam Fernando Pao, dein
Amy Bom; in ipsa Africa copiosissimas habebant possessiones, hodie tantum in regno Loango,
Congo et Angolo habent possessiones; in partibus orientalibus Africae olim per universa
littora dominabantur, hodie in Zanquever et regione Afrorum habent quasdam possessiones;
compluresque reguli sunt vasalli Portugallorum; arcem Magaczan in regno Marocano deseruerunt
anno '769.; in Asia hodie possident in peninsula cis Gangem fluvium [habent] urbem Diu,
Damanum, Basam et Goam et Chaul; in insula Sinensi Macao habent urbem eiusdem nominis cum
territorio; in America possident amplissimas plagas ad 500 facile milliaria in longum in
littoribus Brasiliae; hic tractus in 15 colonias divisus est quibus singulis praeest
gubernator; intimas Brasiliae partes et hodie possident antiqui incolae; ex his coloniis
habent sacharum et tabacam optimam, gossipium, pelles animalium; cacao, vanilia, ligna varia
tam colorifera, tam aedilia, variae species aromaticae, indigo, variae species farmaceuticae;
preciosi lapides copiosi qui topas vocantur et adamantes; etiam auri fodinae detectae sunt
uberrimae, anno '740. ad 18 milliones florenorum erutum est auri; etiam argenti fodinae
detectae sunt, quas privati colunt.
2-240