ยง 2 De incolis.
1.1 Hispania Europea prius populosissima fuit, hodie tamen totus numerus
populi ad 7 500 000 hominum aestimatur; anno '757. repertus fuit numerus 10 000 000 hominum.
2 Causa exiguae impopulationis plerumque in bellis copiosis, emigrationibus in
America, relegatio Judaeorum, Maurorum, inquisitio sacra; huc pertinet monachorum utriusque
sexus ingens copia, onerum publicorum gravitas, nativa feminarum sterilitas; 30 enim anno
aetatis jam steriles fiunt feminae; concubinatus et coelibatus etiam plurimum faciunt.
3 Hispani statura corporis sunt mediocres, staturae bonae, color corporis
fuscus, ex ore fatentur plerumque; indoles animis diversa est pro diversitate nationum ex
quibus descendunt, temperamentum colerico-melancolicum; hinc solitarii sunt, taciturnique
diffidentesque inter se sunt ob vigilantiam sacrae inquisitionis. 4 Nulla ergo
obtinet socialitas apud hanc gentem, hinc animi anxietas, delirium, hinc nullibi tot stultorum
ergastula habentur, quam in Hispania. 5 Virtutes eorum sunt: fortitudo et
constantia, fidelitas, magnanimitas, temperantia, in promissis explendis promptitudo.
6 Victus Hispanorum generatim tenuis est, consistit in lacte ovili, lactuca,
caepis et pomis diversis, et ex hoc etiam milites eorum laudantur, cum inediam perferre
valeant; temperantia in potu est generalis in Hispania, adeo ut is, qui potus deprehensus est,
numquam ad officia publica applicetur; vituperatur in ipsis ambitio, superbia 2-198
intollerabilis, pugiones constanter deferunt, etiam vilissimi eorum, ex hoc fastu abominantur
viliora opificia; vilissimus sibi appropriat titulum Don; tenaces sunt vestium, morum et
consuetudinum, omnes se ad normam regis vestiunt; pileus decussatus, pallium, pugio in latere,
sica et oculare in sacco quivis Hispanus habet !. 7 Iactantia
et ostentatio magna est Hispanorum, mutationem faciunt in nominibus baptismalibus si ipsis non
placeat antiquum, titulos vastissimos habent prouti rex ipsorum; avaritia et iracundia
vituperatur non inmerito in Hispanis, nec non crudelitas et simulatio; exteros contemnunt ob
rationalismum, Gallos minime ferunt, utut regem Gallum habeant, ob disparitatem morum et
graves afflictiones, quas a Gallis perferebant. 8 Notatur etiam intemperantia
in passionibus, praecipue in amore; selotipia summa est Hispanorum; feminarum sors non est
optima, custodiuntur arctissime per viros suos.
2.1 Lingua Hispanica ex variis coorta est linguis, ex Latina, Germana et
Celtica, pro parte etiam ex Arabica; lingua haec bene exculta est jam ab aliquot saeculis;
gravis est lingua et energica; purissima viget in Castilia; linguam suam optimam et
antiquissimam reputant Hispani, in non nullis tamen partibus inamoena dialectus viget, prout
in Piscaja Quibbusgoa; monticolae tamen Piscajae diversam habent linguam, quae antiqua Celtica
reputatur esse.
3.1 Inter diversos status et classes civium nulla proportio habetur in
Hispania; plurimi enim ibi monachi, multi nobiles, pauci agricolae, paucissimi opifices
reperiuntur. 2 Factiones politicae nullae sunt in Hispania, subjectio enim est
summa, monarchia illimitata.