§ 60 Cur Ludovicus I omnes nobiles in praerogativis exaequarit?
1 Tres itaque fuerant usque Ludovicum I imperfectorum nobilium classes,
quas ille art. 11 exaequavit, nempe iobbagyiones castrorum , iobbagyiones
ecclesiarum , et ii qui onerosas impetrarunt donationes .
2 Cum per exaequationem hanc iuribus et proventibus regiis haud parum
decesserit, libet ominari (neque enim tuto statuere adhuc licet) quid illum ad id statuendum
permoverit. 3 Constat quod Transylvania et Sclavonia tam quoad
proventuum formam, quam in ipso regiminis systemate in pluribus capitibus ab Hungaria
discrepaverit; nimirum in Transylvania centesima , in Sclavonia
mardurinae, in Hungaria lucrum camerae vigebat. 4
In Transylvania vajvoda, in Sclavonia banus aliquas iuris regalis
partes exercebant. 5 Banos enim et iure monetae cudendae et donationes
elargiendi potestate gavisos fuisse alibi ostendimus.
6 His in memoriam revocatis, si citatus articulus 11 cum Articulo 12-o
ejusdem Ludovici combinetur, videtur non obscure inde elici posse quod rex hic omnes adnexas
provincias ad idem cum Hungariae systema redigendi consilium susceperit, quemadmodum nuper
imperator Iosephus II totam ad eandem normam redigere monarchiam sibi proposuerat.
7 Ut id Ludovicus perficiat, ab exaequanda [ERROR: no reftable :]
60.7 exaequanda: exequenda MS
tributorum forma sibi ordiendum esse existimavit, procuravitque per art. 12-um ut
abrogata in Transylvania
centesima, in Sclavonia mardurinis, utrobique systema
lucri camerae invehatur.
8 Ut autem animos statuum ad novitatem
hanc faciliores reddat, videtur eos hoc exaequatorum nobilium favore delinire voluisse.
9 An, et si ita, quousque in exaequandis reliquis publicae administrationis
partibus processerit, necdum satis constat.
10 Quod in iuribus
Croatiae
et Dalmatiae notabiles fecerit mutationes, e prolatis a Lucio scripturis apparet, ut
adeo non improbabiliter confici possit novitates has primam secutis non
3342 multo
post ejus mortem tumultibus ansam praebuisse.
11 Utcumque tamen sit, de eo
constat quod
exaequatio nobilium porro quoque perduraverit, Transylvania vero et
Slavonia ad veterem
tributorum formam mox redierint.
12 Cum nihilominus jam post laudatum Ludovici I art. 11 novum iterum inter
armalistas et donatarios nobiles discrimen invectum fuerit in eo quod priores
taxae comitatuum subjacuerint, operae pretium videri posset disquirere quando et per quam
occasionem armalistae onus hoc primum subiverint, et an principio eidem soli
stricte dicti armalistae impossessionati, vel vero nobiles etiam unius
sessionis, quorum plures donatarios esse satis constat, subjacuerint? 13
Verum cum ne de origine quidem armalistarum, ut § 46 ostendimus, res confecta sit,
praeposterum videtur quaestiones has vel agitare. 14 Id unum advertere operae
pretium videtur quod primum subjectorum lucro camerae nobilium unius sessionis vestigium
exstet in ipso statum decreto de 1446, quod sub gubernatore Hunyady condiderunt, prouti illud
Kovachich in Vestigiis Comitiorum integrum produxit, et nos ibidem in notis jam
observavimus.