HOMERI ODYSSEAE LIBER SEPTIMUS.
Atque ea dum superas heros fundebat ad auras,
Nympha citis invecta rotis devenerat urbem;
Altaque ubi patriae tetigit penetralia sedis,
Vestibulum ante ipsum levis adstitit. undique fratres
Circumstant laeti reducem, solvuntque jugales,
Ac nitidas portant septa intra regia vestes.
Virgo autem thalamum scandit; longaevaque custos
Eurymedusa olli flagrantia lumina praefert.
Hanc ex Epiro curvis duxere carinis,
Munus et Alcinoo dederant Phaeaces habendam, 10
Alcinoo, late placidi qui frena regebat
Imperii, divumque pari gaudebat honore.
Regia post fuerat nutrix, semperque parare
Nausicaae dulces epulas ignemque solebat.
Interea surgens Ithacus tendebat ad urbem,
Quem multa circum Pallas caligine sepsit,
Ne quis eum possit Phaeacum incessere dictis,
Scitarive genus, veniendi aut poscere caussas.
Jamque erat ad portas, quum se tulit obvia contra
Virginis os habitumque gerens referentis in urna 20
Fontis aquam Jove nata, prior cui fatus Ulysses
Sic coram adstanti est. mene hinc deducere celsas
Alcinoi ad sedes, qui pulcrae huic praesidet urbi,
Filia vis? nam passus ego discrimina multa
Advena longinquis terrarum e finibus errans
Ignarusque hominum veni ignarusque locorum.
Dixerat: atque olli sic caesia diva reponit.
Tecta tibi nunc, hospes, ego, quae regia quaeris,
Monstrabo; stant ipsa patris prope limina nostri:
Sic tacitus modo perge, viae dux ipsa praeibo. 30
Non tibi compellare viros, nec reddere voces
Cura sit: haud etenim genus est tractabile vulgi,
Nec multum hospitiis indulget. freta juventus
Navigiis maria alta secat, ferturque superba
Per vastos longe fluctus. Saturnius olli
Ipse dedit celeres, ut pennae praepetis alas,
Et mentis simulacra citae volitantia, naves.
Haec ubi fata dea est, subito vestigia torsit,
Et gressum antetulit celerans; nec segnior heros
Vadentem sequitur, mediaque incedit in urbe 40
Haud ulli visus. neque enim Jove nata sinebat
Cernier, obscuro quae texerat aëre circum,
Ac densis nebulae gradientem offuderat umbris.
Miratur Laërtiades portusque, carinasque,
Ipsorumque fora heroum, surgentiaque urbis
Moenia praetentis, visu mirabile, vallis.
Postquam autem tetigere fores ac regia tecta,
Talibus est aggressa virum Tritonia dictis.
Haec quaesita domus, regisque optata verendi
Atria: ducentes intro convivia lectos 50
Aspicies proceres. tu certo limina gressu
Nil dubitans metuensve subi: re praestat in omni
Scilicet, audaci cui gliscit pectore virtus,
Ignotas licet ille domos ac litora lustret.
Reginam heic primum, proprio quam nomine dicunt
Aretam, invenies: orta est genitoribus isdem,
Ex quibus Alcinous venit prognatus in auras.
Primum Nausithoum fudere in luminis oras
Neptunus terrae domitor, Peribaeaque forma
Egregia, extremum clari genus Eurymedontis,60
Qui quondam imperio tenuit fera regna Gigantum;
Post tamen et populos et sese perdidit ipsum
Efferus. at natae rector commixtus aquarum
Magnanimis genuit regem Phaeacibus acrem
Nausithoum: hinc natus Rhexenorque Alcinousque.
Ulla nondum auctum Rhexenora prole virili
Ipse suis telis celsa jaculatus in aula
Perdidit Arcitenens, et filia sola relicta est
Arete, Alcinous cui se conjunxit, et ipsam
Eximio semper coluit dignatus honore. 70
Non ulla in terris mulier sub conjuge vixit
Usque adeo dilecta, suo velut illa marito
Cara viget, natisque suis, et civibus: ipsam,
Incedit quoties latam spatiata per urbem
Excipiunt plausu, et praesens ut numen adorant.
Quippe animis valet illa, et recto praedita mentis
Judicio suevit varias componere lites.
Ergo eadem miserata tuos si denique casus
Adnuerit votis, certam sperare salutem,
Et reditum jubeo; patriam sociosque revises. 80
Vix ea dicta dedit, fugitque avecta per undas
Nata Jovis, Scheriaeque reliquit amabilis oras.
Illa abiens tetigit Marathona, ingressaque Athenas
Antiqui patriam sedesque invisit Erechthei:
Ast heros genitus Laërta ad regia tecta
Alcinoi gressum torsit. jamque omnia lustrans
Substitit, et pulcra correptus imagine rerum
Ante fores stupuitque diu miratus, et haesit.
Namque velut lunae radiis aut sole corusco
Tota renidebat circum domus ardua regis; 90
Aerea cui gradibus surgebant limina, et ipsi
Hinc atque hinc muri longo in penetralia ductu.
Celsa nigrescebant cyano fastigia, et altis
Aureus in foribus splendebat lumine fulgor.
Argento postes aerato in limine stabant,
Argentumque supra postes: micat annulus auro
Lucidus e puro valvis bipatentibus aptus.
Ex auro argentoque canes utrinque sedebant
Spirantes, multa quos Mulciber extudit arte
Excubias foribus semper tectisque futuros 100
Et turpis senii expertes et funeris atri.
Intus erant utraque e parte sedilia fixa
Parjetibus, primo deducta a limine ad usque
Interiora domus penetralia, clausi ubi pepli,
Femineae quos arte manus nevere, jacebant.
Heic et ductores Phaeacum rite locati
Pocula siccabant mensis, totumque per annum
Laeti indulgebant genio, quos propter ad aras
Stabant in manibus retinentes lampadas auro
E solido pueri, convivis atria circum 110
Clara per obscuram fundentes lumina noctem.
Quinquaginta intus famulae, pars frangere saxo
Sueta opere assiduo Cereris flaventia dona;
Texere pars telam, teretes et pollice fusos
Versare. una omnes resident ac brachia motant,
Intenduntque manus: ceu populus incita vento
Frondiferos agitat concusso stipite ramos.
Palladius textis humor destillat ab udis
Suave liquens. tantum namque illic mascula pubes
Ante alias gentes, undosa per aequora puppes 120
Velivolas agitare valet, quantum ipsa per artem
Turba puellarum scit lucida texere fila,
Ingenium queis molle dedit Tritonia, et apto
Exercere manus opera inter pulcra labore.
Aulaï ante fores quatuor per jugera sese
Area tendebat, septusque heic hortus ab omni
Parte virescebat. laetas se tollit ad auras
Et pyrus, et mali, granisque rubentibus arbos
Punica, et hyblaeae ficus, et pallida oliva.
Non aestu fructus, non illis frigore cessant 130
Arboribus; zephyro sed spirans aura perenni
Hos fovet enatos, alios cernentibus offert
Maturos. руrа flava pyris, rubicundaque pomis
Poma abeunt mutata, atque uvas excipit uva,
Inque vicem ficus post ficum plena senescit.
Fertilis heic etiam multo stat vinea foetu;
Et pars uvarum calidi dum sidere solis
Excoquitur distensa solo, pars altera plenis
Ponitur in calathis tum primum a matre revulsa,
Pars etiam pedibus premitur, sic tempore eodem 140
Induiturque albos in flores vitis, acerbosque
Ostentat foetus eadem, tingitque rubore
Jam jam maturos, mutato hand mense, racemos.
Haec circum vario sedes de cespite surgunt
Limite in extremo camporum, omnique virescunt
Tempore. tum gemini saliunt e marmore fontes,
Ac diversa petunt: vitreo pede labitur hortum
Per totum hic late trepidans, fluit ille sub aulae
Limina, ubi laeti semper Phaeaces aquantur,
Talia in Alcinoi tectis felicia divum 150
Munera perstabat spectans Laërtius heros.
Inde ubi miratus lustravit lumine cuncta,
Continuo superat limen, sedesque repostas
Ingreditur. primos Phaeacum cernit in aula
Ductoresque patresque, petunt quum tempora somnos,
Ultima Mercurio libantes pocula: quos tum
Per medios gradiens multa caligine septus
Transit, et Areten confestim adit Alcinoumque.
Ut venit propius, palmas utrasque tetendit,
Amplexusque haesit genibus: tum tota repente 160
Fugit, et in purum dilapsa est aethera nubes.
Turbati stupuere omnes, coramque videntes
Stare virum siluere; quibus sic incipit heros.
Arete o magni Rhexenoris inclita proles,
Teque tuumque virum supplex, infandaque passus
Exitia, adjuro; vos et clarissima regni
Lumina, convivae lecti (sic numina vobis
Dent facilem vitam, partasque relinquere gnatis
Divitias, laudemque, et primos urbis honores)
Reddite me patriae, meque hinc deducite salvum 170
Ocyus. heu longo distractus tempore caris
A sociis diro fortunae jactor ab aestu.
Nec plura his, juxtaque focum consedit ad ignem
In cinere immundo, circum vox omnibus haesit
Faucibus in tacitis, et presso lingua palato.
Inde heros tandem sic fari coepit Echeneus
Grandior et natu Phaeacas inter, et acri
Eloquio melior, gnaroque in pectore servans
Multa senex rerum, veterumque exempla virorum:
Hic tacitis circum sociis bonus ora resolvit. 180
Turpe equidem indignumque reor, si pulvere in atro
Desideat sic hospes humi. tua jussa verentes,
Rex magne, hi contra cunctantur: verum age dextram
Da facilis, placidusque jube considere juxta
In solio pulcro bullisque ardentibus apto:
Praeterea dic vina ferant, superoque Tonanti,
Supplicibus qui semper adest, libemus ovantes,
Gaudeat atque hospes caena dapibusque paratis.
Audiit haec postquam Alcinous, curvatus Ulyssem
Erigit ipse levans dextra, ponitque locatum 190
Fulgenti in solio, pulcrum quo surgere jussit
Laodamanta pater, gnatis ex omnibus unum
Dilectumque magis, propiusque adsidere suetum.
Dant famulae manibus fontes, quos lucidus auro
Urceus irrorat supra, purumque fluentes
Subjecti excipiunt argentea labra lebetis.
Ponunt et mensam juxta, cereremque canistris
Expediunt, cumulantque epulas, et multa ferentes
Fercula grata virum praesenti munere donant.
Ille bibit, fruiturque datis. tum maximus ultro 200
Alcinous: plenum dulci fer protinus, inquit,
Pontonoë cratera mero, cunctisque ministrans
Per sedes age funde, simul libemus ut omnes
Dona Jovi, rutilo gentes qui fulmine terret,
Supplicibusque addit comes alto numine vires.
Vix ea. Pontonous latices in pocula fundens
Lenaeos, cunctisque ferens ex ordine tradit,
Inde ubi libavere, sitisque expleta bibendo est,
Alcinous placido rursum sic infit ab ore.
Phaeacum o proceres, quae fert mea certa voluntas, 210
Audite, et dictis animos intendite vestros.
Nunc epulis somnoque graves ad tecta redite;
Cras autem multis luce exoriente vocatis
Hospitis adventum laeti celebrabimus una
Sollemnesque aris de more sacrabimus ignes.
Post etiam, quam spem foveat, quod postulet hospes
Auxilium, quaeremus; ut hinc deductus ad oras
Perveniat patrias gaudens, nulloque labore
Per vada salsa volans, quam vis petat avia regna;
Ulla neque interea patiatur damna, priusquam 220
Contingat sua tecta. ibi demum sentiat, atro
Stamine quae Parcae nerunt, quaeque aerea fata
Nascenti tulerunt, hausit quum luminis auras
Editus enixae foecunda matris ab alvo.
Quod si quis divum caelo delapsus ab alto
Adstitit, exitium nobis mutata deorum
Mens aliquod laevum portendit. namque solebant
Antea se claro manifesti numine semper
Objicere, instratisque una cosidere mensis,
Thuricremas donis quoties incendimus aras. 230
Quin et solus iter carpat si forte viator,
Apparent: loca quippe ollis vicina tenemus,
Ipsi ut Cyclopesque et agrestia secla Gigantum.
Talia dicentem Laërtius excipit heros,
Continuoque infit. non caeli numina sancta,
Alcinoë, ingenio refero, nec corpore pulcro;
Non me tantus agit (mitte hanc e pectore curam)
Laudis amor, similem mortalibus omnia dicas,
Quos subiisse graves nosti mage cumque labores,
Omnibus exhaustos et casibus. addere fando 240
Multa queam, divum si quae mens laeva ferenda
Obtulit heu misero, liceat proferre sub auras.
Sed tempus non ista petit: nunc munere caenae
Moerentem quam vis graviter, dapibusque potiri
O sinite. haud etenim vis ulla procacior instat,
Quam ventris vesana fames, quae turbine in atro
Curarumque homines saevis in fluctibus actos
Esse sui memores rabidis latratibus urget
Illa etiam me dira tenet, luctuque gementem
Assiduo dapibusque jubet vinoque repleri 250
Scilicet oblitum magnos in corde dolores.
Vos autem adsitis, roseo quum crastina caelo
Fulserit orta dies, meque hinc deducere sedes
Ad patrias properate viri. mihi visere tantum
Excelsamque domum, famulasque, et cara meorum
Pectora contingat; post artus vita relinquat.
Sic ait. adsensere omnes fremituque secundo
Spem reditus certi fecere et dicta probarunt.
Jamque ubi libarant, sitis atque exstincta lyaeo
Omnis erat, nigra cubituri in nocte per urbem 260
Diversas petiere vias diversaque tecta.
At non Laërta genitus; nam mansit in isdem
Sedibus Areten inter fortemque locatus
Alcinoum. hinc famulae e mensis dum vasa reponunt,
Candida sic illum dictis affatur amicis
Arete regina videns chlamydemque superne,
Et tunicam insignem, quas olim intenta labori
Cum teneris residens perfecerat ipsa puellis.
Ergo Ithacum subito compellans: hoc mihi primum
Fare, inquit, quinam sis hospes, et unde profectus 270
Haec loca contigeris? quis te hoc ornarit amictu?
Non pelagi errando venisse per aequora dicis?
Talia poscebat quaerens: tum reddit Ulysses.
Difficile o regina (deum namque actus iniquo
Numine multa tuli bello jactatus, et alto)
Nunc casus narrare omnes. quae prima requiris,
Expediam, sortemque meam clademque docebo.
Ogygia undisono jacet avia in aequore longe
Insula, ubi Atlantis proles male fida Calypso
Tecta colit sedesque gravis dea; nullaque divum, 280
Nulla hominum in solo vestigia litore cernit.
Me vero rapidis jactatum fluctibus illuc
Tempestas tulerat, postquam mihi fulmine navim
Diffidit in mediis jaculatus Juppiter undis.
Omnes tunc socii periere: ego curva carinae
Amplexus tabulata, novem atro in gurgite luces
Erravi infelix; decimo post lumine fessus.
Ogygias tetigi divis ducentibus oras,
Et vastum penetrale deae. quae blanda receptum
Hospitio fovit placido, viridemque juventam 290
Dicebat senii expertem letique daturam.
Sed non illa meos inflexit рectore sensus,
Mutavitque animum. sic annos ordine septem
Durando explevi totos, nec tempore eodem
Tristibus heu lacrimis cessavi spargere vestes,
Quas primum aeternas et pulcro stamine textas
Induerat mihi diva, simul revoluta tulerunt
Sidera ut octavum perfectis orbibus annum,
Ipsa suis cupidum testis decedere jussit,
Seu Jovis imperio, seu quod mutata fuisset, 300
Dimisitque cava in pinu. multa ante Lyaei
Dona dedit Cererisque almae, vestemque recentem
Induit optato submittens flamine ventos.
Bis quinos septemque dies tranquilla per alta
Tendebam cursus, et jam lux postera vestros
Visa aperire procul montes complerat inani
Laetitia misero pectus. sed dira manebat
Pernicies superanda, ferus quam rector aquarum
Exciit, immittens ventorum praelia, et imo
Aequora subvertens fundo, non tendere contra, 310
Non puppis superante salo me ferre valebat.
Ergo illam rapidus turbo difregit: at ipse
Haec maria errabam circum, dum gurgite pontus
Saevaque nimborum vestras vis egit ad oras.
Heic me conantem capere alti litoris oras
Inter saxa ingens veniens ex aequore fluctus
Cautibus infigens actum lacerasset acutis,
Ni celeri absiliens cursu, qua visus ab alto
Sternere se contra fluvius, diversa petissem
Litora tuta loco rabidisque impervia ventis. 320
Evasi firmans animum. ruit interea nox
Atra polo, gelidoque remotum a flumine suadet
In densum nemus ire, interque arbusta quietem
Carpere. ibi foliis texi circum undique corpus
Deciduis, altusque sopor mea lumina pressit.
Compositus frondes inter sic nocte quievi,
Nec jubar aurorae sensi mediaeque diei
Lumina; cum prono somnus me sole reliquit.
Ecce autem in solo dum ludunt litore, cerno
Ancillas natamque tuam prope marmoris undas. 330
Illa aderat socias inter formosa puellas
Assimilis vultu superis, cui brachia supplex
Ad genua adsistens pariter cum voce tetendi.
Audiit orantem facile miserata, nec ullam,
Sic adeo viridi florens aetate fuisset
Obvia si virgo, sperassem inflectere votis
Posse meis: juvenum namque ardens desipit aetas.
Ipsa dapes vinumque dedit, puroque lavare
In fluvio jussit, lotumque hoc texit amictu.
Haec habeas nunc vera, sinit quae pectore luctus 340
Sola loqui. postquam sic dixerat, excipit heros
Alcinous. non illa tibi, quaecumque decebant,
Praestitit, hospes, ait: sedes deducere in altas
Debuerat te gnata simul, cui talia primae
Supplicis in morem fudisti e pectore vota.
Heic Ithacus: ne quaeso, inquit, ne irascere nymphae
Insonti: famulas inter procedere jussit
Illa quidem; non ipse tamen te, maxime ductor
Te veritus, volui parere. insidere suevit
Saepe animis error, suspectaque crimina fingit. 350
Cui tunc Alcinous: non hanc mihi numina mentem,
Nec tales dederunt animos, ait, ut malus urat
Sic temere mea corda furor, potioraque duco
Quae fas cumque sinit, contra nec pugnat honestas.
Atque utinam pater ille deum, et Tritonia faxint
Cum Phoebo, talis quum sis, ut pectore eosdem
In tacito sensus volvens, quos ipse voluto,
Connubio stabili nostrae te jungere gnatae,
Atque meus gener esse velis. ingentia dona,
Ingentemque tibi gazam, sedesque parabo, 360
Heic maneas si sponte tua: nam cogere quisquam
Nec potis invitum, nec amat vim Juppiter aequus.
Interea ignarum ne fors ea cura fatiget,
Cras reditum statuam. dulci tu lumina somno
Compositus per iter tranquilla in puppe quiesces;
At socii zephyros captabunt, teque penates
Ad patrios ducent, seu quo magis ire lubebit
Ultra etiam Euboeam, longo quam caerula tractu
Dividere a nobis perhibent, qui lumine primi,
E nautis videre, olim flavus Rhadamanthus 370
Quum Tityum terrae petiit visurus alumnum
Finibus e nostris. juvenes ivere profecti,
Atque immensa die tranarunt aequora eodem
Haud fessi, celeremque retro adduxere carinam.
Tu quoque jam nosces, quam concita labitur undis
Nostra abies, qualis pelago est Phaeacia pubes.
Dixerat. extemplo dictis laetatus Ulysses
Sustulit ad caelum palmas, et voce precatus:
Juppiter o maneant, quae dicta est cumque loquutus
Alcinous: qua terra patet, fama illius ibit 380
Inclita per gentes; ego nostra in regna redibo.
Talia sese inter vario sermone serentes
Dum referunt, regina suis per tecta puellis
Imperat actutum curvata sub atria mollem
Ferre torum, vestesque super tyriosque tapetas
Sternere, villosasque simul componere laenas,
Illae abiere citae gestantes lumina dextris,
Et postquam stravere toros, monuere vocantes
Sic Ithacum: tibi stratum, hospes jam surge, cubile.
Haec famulae: olli autem cupido jucunda soporis 390
Visa quies, subitoque abiens, qua celsa patebat
Porticus, incubuit stratis, somnosque petivit.
Nec minus Alcinous penetrali in sede quievit,
Et noto pariter conjux excepta cubili est.