LIBER QUARTUS DECIMUS.
Digreditur portu, perque alta cacumina Ulysses
Carpit iter durum septumque horrentibus umbris,
Qua dea monstrarat; jussusque ad limina tendit
Pastoris fidi ante alios, quoscumque pararat.
Vestibulo hunc reperit primo tum forte sedentem,
Gramineo in tumulo surgens ubi caula nitebat
Pulcraque, et ingenti circum spatiosa meatu,
Quam rege ignaro senior, nec tale jubente
Laërta, aut domina quidquam, perfecerat ipse
Sponte sua e saxo, lateque obduxerat omnem 10
Sepibus, hinc densos atque hinc ex ordine vallos
Infigens nigro dissectae e robore quercus.
Heic quoque setigero pecori discreverat intus
Proxima sese inter bissena cubilia: matrum
Quinquaginta aderant foetarum corpora septo.
Magna suum sub quoque; mares tellure cubabant
Haud totidem caulas extra. namque improba multos
Turba procum dapibus largis epulata vorarat;
Ipse quibus custos semper deducere in urbem
Jusserat ex omni numero, qui pinguior esset 20
Ante alios; soli tercentum ex agmine stabant
Ac decies seni. vicini ad tecta jacebant
Ore canes quatuor villoso, eduxerat acres
Quos sibi praesidio senior gregibusque futuros.
Tum laeves ocreas plantis aptabat acuto
Incidens ferro corium, diversaque vernae
Ad loca se tulerant: tres pascua in alta sequuti
Setigeros de more sues, at quartus in urbem
Iverat ille procis invitus munera portans
De grege, queis epulas properent largeque fruantur. 30
Continuo vis dira canum latratibus instat,
Ut Laërtiadem venientem aspexit: at ille
Sedit humi subiens astu, baculumque remisit.
Fors quoque et indigno sensisset vulnera morsu
Ante suum stabulum, celerans ni protinus ipsi
Adforet auxilio custos: huic secta ruenti
E corio dispersa huc atque huc vincla cadebant.
Jamque alto clamore canes simul increpat ardens,
Saxa simul torquet, visumque affatur Ulyssem:
O senior, te dente fero quam pene minaces 40
Invasere canes: indigno vulnere laesus
Heu misero nova cura fores! sat multa dedere
Dura mihi, luctusque alios di semper habendos.
Nam regis me torquet amor, quem moestus acerbis
Fletibus indulgens suspiro, armentaque servo
Haec aliis mactanda. procul regna invia lustrans
Exsul inops, mensae fors ille, atque indigus errat
Auxilii, si vivit adhuc et vescitur aura.
Quin sequere o, limenque subi progressus amicum,
Ut cereris post dona satur laticisque lyaei 50
Expedias, qua parte venis, quae saeva fatigat
Dein miserum fortuna? haec dicens intulit ultro
Accitum angusti subter fastigia tecti,
Effultumque toro molli, stratisque locavit
Frondibus, atque ferae villoso in tergore caprae,
Fessus ubi recubet placide. laetatus Ulysses
Hospitio tali: magnus tibi Juppiter, inquit,
Dique alii, quae vota foves in corde, secundent
Omnia; sic alacer qui me nunc excipis hospes.
Dixerat; Eumaeus contra: non spernere quemquam 60
Fasque piumque sinit, non si quis limina ad ista
Deterior veniat: Jovis alto numine gaudent
Errantesque inopesque omnes. sunt munera nostra
Parva quidem, sed cara; timor famulantia corda
Pubere sub domino prohibet dare magna petenti.
Illum autem a patria longe vis saeva deorum
Distinet, ingenti qui me complexus amore
Largus opesque mihi proprias, sedesque parasset,
Ac ditem thalami sociam; quae munera suerunt
Multa laboranti famulo concedere reges, 70
Cui facilis deus auctat opus, velut omnia nobis
Aucta fovet servatque. idcirco multa tulissem
Praemia, si patriis idem senuisset in oris.
At periit: genus omne utinam de stirpe revulsum
Sic Helenae Argivae pereat, quam propter Achivum
Millia tot leto cecidere. Agamemnonis arma
Ille etiam famamque sequens per caerula ponti
Laomedontaeae petiit certamina Trojae.
Sic ait, et nodo laxum succinctus amictum
In resonam contendit haram, geminosque reportans 80
In manibus foetus jugulum ferit acer utrique,
Imponitque igni, verubusque infigit acutis
Dissectos. jamque exta ferens fumantia flammis
Dat subito transfixa duci, cerealiaque addit
Spargens dona super, tum dulci munere bacchi
Spumantem large solidum cratera coronans
Considit contra, dictis ac talibus infit.
Utere nunc epulis, ipsi queis utimur, hospes,
Paupere contenti victu: vorat improba pubes
Ingentes affusa sues impune, nec ullum 90
Fas verita. oderunt sed enim facta effera divi,
Justitiam rectumque suo dignantur honore.
Certe etiam bello quum rura aliena domosque
Gens inimica rapit, praedamque ad litora vertens
Navibus imponit, cursum molita per undas
Effugit, atque eadem furti non immemor umquam
Ultrices metuit poenas dextramque sequentem.
At contra hi juvenes, moniti ceu voce deorum
Exitium regis noscant, nec jura verentur
Connubii, nec tecta volunt sua quisque redire; 100
Sed resident, certantque imo res perdere fundo.
Nam quotquot veniunt luces quotque ordine noctes
Ab Jove, caesa fero cadit illis victima ferro
Plurima; large epulis gaudent siccantque lyaeum.
Ingens gaza fuit quondam: nec ditior heros
Alter erat, quotquot vastas trans aequora terras,
Aut Ithacam coluere; opibus quin anteit amplis
Bisdenos censuque potens. jamque omnia fabor
Enumerans, si forte vacant sermonibus aures.
Olli trans fluctus bissena armenta vagantur, 110
Bissenique greges ovium, totidemque caprarum,
Atque suum: patria delecti e pube magistri
Omnibus, externique simul. pascuntur in oris
His etiam late pingues undena per agros
Agmina caprigeni pecoris: custodia fida
Advigilat, semperque procis ex agmine lectam
Quisque suo pecudem jussus fert pastor in urbem.
Ipse autem has pascoque sues et grandia servo
Haec stabula, invitusque isdem submittere cogor,
Optima quae pingui turgescit corpore, praedam.120
Dixerat: ille autem tacitus fruiturque paratis
Raptim epulis, hauritque merum sub corde volutans
Fata procis. at postquam animi satiata cupido
Jam dapibus fuerat largis, nova vina refundit
Ingentem in cyathum, socioque haud tardus Ulysses
Porrigit undantem gaudenti, atque ore profatur.
Eja age fare, precor, quis te sic inclitus heros,
Ut memoras, divesque sibi rebusque paravit
Ipse suis pretio captum? quemque arma sequutum
Atridae occubuisse putas? dic o mihi nomen 130
Illius: aetheria caeli scit Juppiter arce,
Dique alii, vidisse usquam si nuncius adsim
Hinc procul errando, multasque advectus ad urbes.
Talia quaerebat; stabuli quum talia custos
Reddidit Eumaeus: non haec persuadeat ullus
Uxorive suae, natove huc advena fatis
Adveniens; multi jampridem vana ferentes
Nuncia, fraude mala petierunt praemia sontes.
Namque Ithacae quicumque vagus defertur ad arva,
Continuo alloquitur reginam et pectore ficto 140
Vana ferens ludit cupidam. fovet illa receptos
Hospitio facili nequidquam, et multa requirens
Flet misera, et longo tabescit perdita luctu,
Conjugis ut cari fato solet anxia conjux.
Tune etiam vano fingens mendacia corde
Talia nunc referas, si quis pro munere laenam
Praebeat, aut inopi tunicam? procul occidit ille,
Alitibusque feris canibusque inhumata per agros
Praeda jacet; gelidos liquit jam spiritus artus
Vel tumido mersum raptant sub gurgite monstra, 150
Ossaque litus habet, cumuloque ingentis arenae
Pressa tegit. duro sic fato raptus amicos
Perdidit heu cunctos, et me miserum super unum
In primis. neque enim facili tam pectore regem
Inveniam quocumque ibo; non tecta parentum
Dulcia si repetam, nascens ubi lumina vidi
Prima puer, teneroque fui nutritus in aevo.
Nec vero patriae tantum perculsus amore
Optatamque domum notosque revisere fines
Discupio, quantum longo post tempore Ulyssem 160
Anxius huc reducem, cujus vel dicere nomen
Vix ego sustineo veritus: sic semper amavit,
Scilicet ac toto complexum pectore fovit.
Quin ipsum dicam fratrem, dignandus et absens
Nomine nimirum tali est. tunc dius Ulysses:
Tu licet haec illum non umquam ad litora dicas
Venturum, fixumque animo stet credere nulli,
Hospes, ait; contra jam nunc tamen ipse futurum
Et reor, et superum testatus numina magna
Polliceor; nec dona moror. postquam ille penates 170
Redditus attigerit, tunc me tunicaque recenti
Laetus, et insigni meritum donabis amictu.
Nil prius accipiam quamquam indigus: acrius odi
Namque Erebi foribus, mendax qui vana profatur
Pauperiem metuens duram. nunc audiat ergo
Juppiter omnipotens primum, mensaeque verendae
Quas adii, sedesque Ithaci patriique Penates;
Evenient, quaecumque canam: Laërtius heros
Hoc aderit labente anno; quin menstruus orbis
Hic simul occiderit, primoque refulserit ortu 180
Alter agens luces, ille alta in tecta redibit
Penelopen ultus natumque indigna ferentem.
Cui subito Eumaeus: non haec ego munera solvam
Debita, non Ithacus veniet: tu plena quietus
Pocula nunc hauri potius, nec talia fando
Commemora, o senior. tristi nam pectore luctus
Ingruit heu misero, quoties audita recursat
Eximii regis pietas et cognita virtus.
Desine testari superos: at fortis Ulysses
O veniat, mecum ipsa velut regina precatur Umjesto „preatur“, 190
Laërtesque senex, et Telemachus similis dīs.
Nunc etiam carum genus alto e sanguine regis
Heu queror illacrimans juvenem; quem numina postquam
Florentem eduxere ut pulcra ex arbore ramum,
Jamque fore heroas inter non oris honore
Non animis ipso rebar genitore minorem;
Incautum sine mente egit seu laeva deorum,
Sive etiam vis dira hominum. nam cessit in almam
Ipse Pylon patriae scitatum nuncia famae;
Et nunc saeva procum pubes in gurgite tentat 200
Excipere insidiis reducem, sine nomine ut omnis
Intereat multos Ithacae dominata per annos
Stirpibus ex imis evulsa Arcisia proles.
Quod dederit fors cumque, cadat; seu barbara captum
Vis rapiat juvenem, dextra seu Juppiter aequus
Ipse sua potius servet; jam fare vicissim
O senior curasque tuas durumque laborem;
Sanguine quo cretus, queis et devectus ab oris,
Quave rate, ac nautae qua se de gente ferebant
Expedias, oro; neque enim late undique ponto 210
Clausa loca haec peditem potuisse attingere credo.
Haec ait; atque heros: fuerint quaecumque, fatebor
Vera, inquit; longo modo copia tempore nobis
Sufficiat, bacchique liquor, mensisque paratae
His maneant epulae lentos, et cetera tectis
Digrediens, ceu sueta, petat sua munera pubes.
Namque ego (vera loquor) totum nec fessus in annum
Expediam fando, misero quae tristia divi
Attulerunt, quantos statuere et volvere casus.
Sum patria e Creta, diti genitore creatus, 220
Atque alii pueri tectorum in sedibus īsdem
Legitima prognati aderant e conjuge multi.
Me vero pellex genuit captiva, nec aequus
Absimili genitor tenerum dilexit amore
Castor Hylacides, qui nostri est sanguinis auctor,
Ille deum quondam parili dignatus honore
Cressa per arva opibus florens gnatisque beatus
Magnanimis. ipsum sed postquam fata tulere
In stygias raptum tenebras, sua quaeque relicti
Divisere sibi, et partem cepere bonorum 230
Sortibus eductis nati: mihi pauca dedere
Ingenti de gaza, et solas insuper aedes.
Parta tamen virtute mihi ditissima conjux
Obtigerat; neque enim fueram vel futilis auctor
Consiliis habitus, nec bello segnis, et armis.
Omnia nunc periere aevo dilapsa; sed ipsa
E stipula qualis fueram cognoscere possis
Olim in flore: ingens fractos situs Umjesto „fitus“occupat artus.
Fecerat audacem Mavors cum Pallade, et ambo
Addebant animos, quoties delecta virorum 240
Robora ad insidias ducebam fata minatus
Hostibus adversis. numquam mors terruit atra
Hanc animam; antevolans longe sed primus in hostem
Spicula torquebam, medioque ex agmine caesa
Corpora raptabam pedibusque et robore fretus.
Talis eram bello: placuit non arva tueri,
Non opera exercere, quibus laetata renidet
Aucta domus, clari et crescentia germina gnati;
Sed celeresque mihi naves, et cara fuere
Praelia, ferrataeque hastae, laevesque sagittae 250
In manibus semper; quae dura atque aspera vulgo
Visa aliis, horum nobis insevit amorem
Numen et ipsa trahens animo sua quemque voluptas.
Ante etiam Graji peterent quam moenia Trojae,
Lecta virum ratibus novies per caerula duxi
Agmina ad ignotas gentes; praedaque potitus,
Quod libuit mihi cumque, prior sine forte ferebam,
Deinde super pars aequa aderat. sic copia rerum
Creverat, et late patrias mea fama per urbes.
Hoc iter invisum sed quum Saturnius acer 260
Indixit, quo multa virum data millia leto;
Tunc validi legere ducem me Cretes, et una
Idomeneum classis venturae ad Pergama Atridis
Auxilio. via nulla aderat, qua jussa retrectans
Abnuere, et populi vim contra tendere рossem.
Cessimus; atque novem bellando explevimus annos
Iliacos circa muros, decimoque profecti
Arcibus excisis Priami conscendimus aequor
In patriam; reduces disjecit numinis ira.
Ast aliud misero exitium fatale parabat 270
Juppiter: optata vix namque in sede moratus
Per mensem expleram dulci me prolis amore,
Conjugis et carae donis, opibusque, domoque:
Quum subito Aegypti ad fines malus impulit ardor
Vela dare, ac pelagi tentare pericula rursum.
Jamque novem stabant puppes, et multa ruebat
Undique vis juvenum, tum sex ex ordine luces
Incubuere epulis fusi per litora nautae;
Multa quibus capita ipse boum mactanda pararam
Et superis ad dona fatis dapibusque futura. 280
Septima lux aderat, Cretaeaque protinus arva
Deserimus, borea classem, velut amne secundo,
Velivolam raptim pelagi per plana ferente.
Nulla mihi periit navis, nec fracta labore
Ingemuit pubes; sed longa ad transtra sedebat
Composita, et rector cursum ventusque regebant,
Incolumis quinta classis dum luce Canopum
Attigit, ac laeta fluvii statione resedit.
Heic ego continuo socios subducere puppes,
Atque agere excubias moneo; conscendere partem 290
In speculas, finesque hortor lustrare patentes.
Illi autem elatique animis fastuque superbi
Niliacis latos vastant cultoribus agros,
Captivasque trahunt matres puerosque gementes
Per mediam caedem. nec jam mora: rumor in urbem
Ocius advenit, populosque excivit ad arma.
Erumpunt roseae sub lumina prima diei
Agmine conferti magno: tremit excita pulsu
Terra equitum peditumque gravi, galeaeque minaces
Solis inardescunt radiis, atque aera coruscant. 300
Tum pater ipse deūm molitus fulmina dextra
Immisitque fugam sociis, trepidosque coëgit
Terga dare: haud ullus firmato pectore contra
Stare valet, certamque intentant omnia cladem.
Pars ferro transfixa cadit, pars viva meorum
Abripitur captiva procul subituraque triste
Servitium; miserans me vero aspexit ab alto
Juppiter. o potius cecidissem stratus arenis
In Phariis, alia ex aliis nec fata subissem!
Tunc aliter visum: galeam cristasque comantes 310
E capite, eque humeris clipei septemplicis orbem
Projicio, dextraque hastam; tum regis ad ipsum
Obvius ingrediens currum, supplexque prehensis
Oscula rite fero genibus. miseratus inermi
Dat veniam, flentemque suas deducit ad aedes
Ipsius invectum curru. volat aerea circum
Telorum interea nubes, affusaque turba
Ardet in arma ferox, odiisque immanibus instat:
Ille vetat, cohibetque manu Jovis hospitis iram
Respiciens, scelerum saevit qui maximus ultor. 320
Septem illic annos mansi, gazamque coëgi
Aegypto in diti multam, cunctique ferebant
Dona viri. octavus vero simul adfuit annus
Mensibus exactis, jamdudum fallere suetus
Aggreditur miserum Tyria vir gente profectus,
Isque dolis atque arte vafer persuadet ad oras
Sidonias, ubi tecta olli, patriique penates,
Ire simul. Cessi victus, Niloque relicto
Hospitio hoc alium subsedi lentus in annum.
Sed postquam expleti menses labentibus horis 330
Invertere annum, secum devexit ad urbes
Me Lybicas idem, fraudem molitus acerbam
Scilicet, atque auro sperans ibi vendere multo.
Conscendo, invitusque sequor mihi saeva parari
Damna timens. claro fluctus aquilone secabat
Acta ratis Cretam supra, mediamque tenebat
Lapsa viam; dirum contra Jovis ira parabat
Exitium miseris. nam Cretam ut liquimus, et jam
Nulla alia apparet tellus; caelum undique, et alta
Aequora, caeruleum subito Saturnius imbrem 340
Desuper effudit, tenebris et inhorruit unda.
Intonuit simul ipse polo, simul igne corusco
Contorsit telum navem super: illa fatiscens
Volvitur, atque gravi late omnis sulfure fumat.
Excutitur pubes, pelagoque effusa marinis
Assimilis corvis fertur, reditumque fugamqne
Fata negant. tristem me contra haud passus obire
Juppiter est, valido sed nanti e robore malum
Supposuit; manibus cui circum amplexus inhaesi
Jactatus ventisque undisque: ita fluctibus errans 350
Ipse novem exegi luces; vix denique nocte
Me decima advertit Thesprotum ad litora pontus.
Heic fessum ejectumque heros suscepit, et ultro
Praebuit hospitium Phidon. nam viderat unus
Ipsius e natis ut me fractumque labore
Atque hyeme horrentem, penetralia duxit ad alta
Ipse regens dextra, patriaque in sede locatum
Costituens duplicem per membra injecit amictum.
Heic Ithaci audivi famam; namque hospes ad oras
Tendentem patrias illum excepisse ferebat, 360
Et monstrabat opes, quas secum advexerat heros,
Caelatumque aurum, ferrique, aerisque corusci
Munera, queis decimum large quis dives abundet
Post genus: usque adeo rerum vis magna jacebat!
Illum autem ajebat scitatum oracula longe
Dodonam petiisse, Jovisque loquentia quercu
Numina ab aëria, patriae quo litora pacto
Clamne palamne adiens, longo post tempore visat?
Addidit et superos testes libamina fundens,
Deduxisse ratem sese, pubemque parasse, 370
Quae reducem caras Ithacae comitetur ad arces.
Ipse prior solvi: Thesprotum namque carina
Dulichium Cereri sacrum tum forte petebat;
Magnanimo et missum regi me jussit Acasto
Reddier incolumem. nautas at dira cupido
Continuo invasit scelerata mente furentes,
Ut nova me saevo premeret fortuna labore.
Namque ubi, deserta tellure, per aequora fugit
Lapsa ratis, mihi triste jugum captivaque collo
Vincla parant, laenaque meo de corpore rapta 380
Ac tunica, imponunt lacerum, quem cernis, amictum.
Postquam autem tenuere Ithacam sub vespere sero
Implicuere arcto nexu; simul ocius ipsi
Certatim egressi struxere in litore mensas.
Interea mihi fracta cadunt e corpore vincla
Vi superum: raptis caput ipse et tempora circum
Vestibus obnubi, clavique per alta volutus
Robora caeruleas prono me pectore in undas
Demisi, fugique natans diversa sequutus
Litora; tum nigra subiens nemus ilice densum 390
Delitui stratus. trepidos hac tendere et illac
Vidi ego nequidquam nautas, fletusque ciere;
Moerentes iramque inter magnumque dolorem.
Nec tamen ulterius profugum stat quaerere: solvunt
Vela notis, altumque petunt. sic numine tutus
Praedonumque manus fugi, placidoque receptus
Hospitio heic tantique viri servatus amore
Vivam equidem, neque adhuc mergar fatalibus umbris.
Dixerat; ac stabuli custos: quis temperet, inquit,
A lacrimis, miserande hospes, tam dura ferentem 400
Aspiciens, tantis fortunae fluctibus actum?
Dixisti quaecumque tamen male fidus Ulyssei:
De reditu, suspecta mihi; quid fingere talem
Heu juvat? optatos, video jam certus et ipse,
Fata mei reditus prohibent crudelia regis,
Quem neque in Iliacis pugnantem occumbere campis,
Nec voluere suos inter post bella reversum
Oppetere: exstincto posuisset Graecia bustum,
Mansissetque loco nomenque et fama perennis,
Solamen gnato. sed non ea gloria fato 410
Contigit: harpyiae miserum sine nomine raptant.
Tristis ego heic sedeo custos, surgentiaque urbis
Moenia numquam adeo, prudens nisi forte vocatum
Penelope jubeat, si quando nuncius olli
Advenit. extemplo circumstant undique visum,
Scitarique ardent, veniendi et discere caussas:
Hi moerent, casuque dolent absentis Ulyssei;
Illi opibus gaudent grassari impune potiti.
Sed mihi nil animo carum jam quaerere ab illo
Tempore, quo vanum fugiens post caede peracta 420
Aetola de gente satus decepit, et isdem
Sedibus his mecum, multis regionibus actus,
Constitit hospitio tandem laetatus amico.
Ille sibi in Creta visum narrabat Ulyssem
Idomenei in tectis diffracta furentibus undis
Robora supplentem classi; primoque sub ortu
Autumni, aut etiam venturum aestate ferebat
Cum sociis opibusque ingentibus: irrita frustra
Dicta abiere vagas jamdudum sparsa per auras.
Ergo age tu senior, quando huc te fata tulere 430
Desine velle movens mea blandis pectora verbis
Fallere; non ideo merito dignabor honore,
Sed veritus magnumque Jovem, tuaque aspera rerum
Fata dolens. haec ille: at contra exorsus Ulysses:
Sic adeo tibi nulla fides in pectore, dixit,
Certa satis, potui nec duram inflectere mentem
Numina testatus? quin dīs auctoribus īsdem
Haec age jam pactis maneant rata foedera nobis.
Contigerit si forte tuum tibi visere regem
Pollicitus pulcrae decoratum munere vestis 440
Dulichium mittes, quo me rapit ardor abire;
Sin ille haud redeat, nec sint mea nuncia vera,
Nil moror, arreptum celsa de rupe jubeto
Dejicere, exemplo metuant ut fallere nostro
Huc alii advecti. sic heros fatus; at ille:
Egregiam vero laudem famamque referrem
Vivus, ait, ferisque olim post funera sedis,
Ipse ego qui placida nuper te sede recepi,
Si contra dulci spoliarem lumine vitae?
Qua tunc mente Jovem supplex in vota vocarem 450
Conscius admissi sceleris? sed tempora caenam
Jam poscunt, sociique aderunt jam nota petentes
Limina, qui mensas epulis florentibus ornent.
Illi inter sese jactant dum talia, pastu
Interea rediere sues, quas fida juventus
Protinus inclusit stabulo: septa omnia circum
Pugnantumque sonant graviterque in nocte radentum.
Tum subito Eumaeus: qui pinguior omnibus, inquit,
O socii properate suem, lectumque sacrabo
Hospitis adventu mactans: epulabimur una 460
Nos etiam, longum quos cura exercet in annum
Sollicitos, nostroque alii sudore fruuntur.
Haec fatus, duro aggreditur resonantia ferro
Robora, quinquenni dum corpore ducitur ingens
Victima, procumbitque focis. super irruit ipse
Immemor haud divum (casta nam mente colebat
Justitiam) raptasque alto de vertice setas
Ignibus imposuit sacris libamina rege
Pro salvo superos omnes in vota precatus.
Dein feriit rapto dissectae fragmine quercus 470
Arduus assurgens: olli artus vita reliquit,
Itque cruor jugulo e secto, nidorque sub auras
Tollitur ambusti flammis. ubi tergora costis
Deripuit pubes, senior decerpere partem
Artubus e cunctis mixta pinguedine cepit,
Injecitque foco salsis cum frugibus una.
Atque alia in verubus fixere, ignique dedere
Secta minutatim ferro; detractaque rursum
Omnia in ingenti posuere ardentia mensa.
Haec inter medius rectos in pectore sensus 480
Usque gerens senior consurgit, et omnia septem
Dividit in partes: vobis o Najades unam,
Unam Mercurio prognato Atlantide Maja
Ponit multa rogans; sociis dein ordine partem
Cuique suam postquam fuerat partitus, Ulyssem
Perpetui tergo suis, et dignatur honore
Praecipuo. ille autem praestanti munere laetus
Aggreditur meritum sic ore affatus amicum:
O utinam carus regi stellantis olympi
Sic vigeas, Eumaee, viges dilectus ut ipsi 490
Huic animo, talem donis qui talibus auges!
Ille autem referens: dapibus nunc, optime, nostris
Utere, ait, rebusque fave non asper egenis;
Perficiet mihi vota, potest namque omnia, numen,
Abnuet et quaecumque volet; sic vertitur ordo.
Dixit, et in mensa primos libavit honores
Caelicolis, pateramque dedit, consederat olli
Qui propior, magni Laërtae e sanguine creto.
Interea Cereris fert dona Mesaulius acer,
Quem quondam Eumaeus sibi rege absente pararat 500
Ignaroque Arcisiada, ipsa et Penelopea,
Eque suo pretium Taphiis persolverat aere.
Vescitur una heros, pastorum et rustica turba
Laeta epulis. ardor mox ut compressus edendi
Jam fuerat, collecta Mesaulius abstulit almae
Frusta citus Cereris; reliqui petiere cubile
Frugibus et saturi tostis, et pinguibus escis.
Forte fuit nox atra horrenti frigore, et imber
Assiduus zephyris udo ferventibus axe
Ingruit; utque hyemem sensit male tectus Ulysses, 510
Voce senem blanda, stabuli cui credita cura,
Affatur, tentatque vafer, si qua daret arte
Ille sibi laenam victus, vel cogeret ullum
E sociis: nimium miseris in rebus amicum
Senserat, atque animi fidens effatur ab ore.
Accipe nunc, Eumaee, et vos o cetera pubes;
Magna loquar de me. vesano in рectore Bacchus
Aestuat ille etiam curis ingentibus actos
Et cantare viros, et mollem solvere risum,
Incertoque adigens vestigia tollere saltu, 520
Edere et in tacito melius quod corde latebat.
Sed quoniam coepi fanda atque infanda profari,
Quo mens ipsa rapit, sequar ultro. o prima redirent
Tempora, et integro solidae mihi robore vires,
Quae fuerant quondam, Teucris quum Pergama circum
Struximus insidias Ithacusque et flavus Atrides,
Tertius atque una socios dux ipse sequutus!
Moenia ubi celsae pervenimus ardua Trojae,
Circum urbem dumos inter ulvamque palustrem
Sub dio longis armati corpora scutis 530
Sedimus. interea borea bacchante rigebat
Horrida nox, gelidaeque nivis contecta pruina
Armaque, et aeratus clipei concreverat umbo.
Heic alii tunicis septi laenaque per artus,
Et clipeis humeros protecti e pectore somnos
Efflabant placida composti in pace per umbras.
Solus ego, sociis laena procul inde relicta,
Scilicet haud animo tantum ratus adfore frigus,
Indutus tunicamque levem, parmaque superne
Constiteram tectus. jamque ut pars tertia noctis 540
Cesserat exactae, volventiaque astra cadebant,
Horrescens Ithacum, propior qui forte jacebat,
Admonui excitum cubito, nec segnius ille
Audiit haec fantem. jam me jam vita relinquit
Heu glacie edomitum saeva graviterque rigentem:
Nescio quis tenui male tutum huc egit amictu
Caelicolum iratus, nec spes super ulla salutis.
Vix haec. ille autem se notas vertit ad artes,
Consilioque valens pariter et fortibus armis,
Submissa sic voce refert. o comprime questus, 550
Ne quis te Danaum nunc audiat. atque ita fatus
In cubitum nixa cervice assurgit; et o vos
Audite, inclamat, juvenes, quae certa deorum
Visa monent: nimium longe processimus undis
A pelagi, medios inter versamur et hostes.
Nuncius ergo aliquis properans Agamemnona regem
Conveniat, plures velit huc si tendere gressum
Auxilio. sic ille: Thoas Andraemone cretus
Protinus exsiluit, rutilantem et murice laenam
Projiciens celeri petiit cava litora cursu. 560
Illius ipse autem posita tum veste potitus
Molliter accubui, roseoque effulsit Eoo
Alma diem referens stellis Aurora fugatis.
Talis ego si nunc florerem, et corpore vires
Incolumi starent, aliquis me tegmine pulcro
Motus amicitia pariter laudemque sequutus
Indueret. sed nunc frustraque inglorius aevum,
Despectusque agito sordens in paupere cultu.
Desiit. Eumaeus contra: laus magna feretur
Haec tua jam senior; nihil es, ni rite loquutus. 570
Nec merita jam veste, aliis nec rebus egebis,
Conveniunt quaecumque tibi, mox crastina reddet
Quum lux orta diem, rursus mutata repones
Tegmina contectus propriis; non copia nobis
Quippe subest, duplicesque adsunt e vellere vestes:
Una viro data cuique. at postquam natus Ulysse
Huc aderit, tunicamque tibi chlamydemque nitentem
Ille dabit, mittetque alacrem, quo tendis abire.
Sic ait, ac surgens vicinum insternit ad ignem
Ipse torum, pecudumque ferens mollissima ponit 580
Tergora, queis heros cubuit. tum fessa jacentis
Membra super magnam densato vellere pallam
Injicit, ipse olim qua sese involvere suerat,
Horrida si quando tempestas frigora ferret.
Heic Ithacus somno jacuit, circumque juventus
Cetera; non senior pariter, quem dura fatigat
Cura gregis, sedesque vetat placidumque cubile
Incolere. arma citus, dum furtim aspectat Ulysses,
Miraturque fidem, tacitoque in pectore gaudet,
Ille rapit, primumque humeris accommodat ensem, 590
Dein chlamydem ventos contra munimen et imbres
Induit ingentem villosae terga retorquens
Longa caprae supra. tum demum hastile lacerto
Adversusque canes et furta inimica virorum
Corripiens tectis cessit, cubiturus et ipse
Curvata sub rupe, sues ubi frigore ab acri,
Et borea aversi, tranquilla in nocte jacebant.