HOMERI ILIADOS LIBER QUARTUS
Di Jovis interea tecto in stellante sedebant,
Auro ubi clara micant penetralia: nectar at Hebe
Miscebat formosa. illi, dum pocula in orbem
Traduntque, accipiuntque manu, Trojana tuentur
Moenia, et instructas prato in florente phalanges.
Talibus heic dictis Junonem incessere coepit
Jupiter, atque joco Veneri conferre molesto:
Vsque favent geminae flavo divae Menelao,
Juno Argiva, potens et bello Pallas; at ambae
Secretaeque sedent longe, gaudentque tuentes 10
Praelia nequidquam. contra festiva Diones
Filia semper adest Paridi, praesensque repellit
Fata viro, quem nunc medio e discrimine leti
Eripuit, patriasque ferens avexit in aedes.
Certa tamen forti victoria stat Menelao.
Nunc, his quem deceat rebus jam ponere finem,
Consulite in medium; rursusne incendere tristi
Marte animos placeat, sancire an foedera pacis.
Hoc si forte placet cunctis, Priamique manebit
Urbs, Helenam et patrias ducet Menelaus ad oras. 20
Jupiter haec. tacitae mussant, saevumque furorem
Alto corde premunt Juno, et Tritonia Pallas;
Quae, mala Trojugenis irato in corde parantes,
Contiguae divūm coetu in fulgente sedebant.
Nata quidem, indomitus licet intus ferveat atro
Felle dolor, nihil ausa tamen patrem hiscere contra:
-- Homer-v-22 --
Juno iram haud tenuit, rupitque has pectore voces:
Immitis quidnam dixti Saturnie? longus
Ergo mihi fuerit labor irritus? ergo profusus
Incassum sudor, quem fudi fessa viarum, 30
Ipsa, et equi; populos insto dum cogere in arma,
Exitio Priamum tota cum gente daturos?
Perge: deūm sed enim stabit sententia contra.
Cui pater ingenti respondit concitus ira:
Saeva, tibi quidnam Priamus, Priamique propago
Tota malae tantum noxae infert, Ilion usque
Eruere, et fundo cupias ut vertere ab imo?
Quippe, urbem Troūm, atque domos ingressa, vorares
Crudum si Priamum cum gnatis, effera credo
Vis animi, atque istaec tum demum poneret ira. 40
Verum age, fac quidquid libitum, contendere tecum
Nolo equidem, ne nostra nimis certamina gliscant.
Tantum audi, ac penitus, quae dico, mente reconde.
Ipse etiam si forte velim tibi gentis amicae
Urbem aliquam iratus vastare, ac vertere; ferto
Aequa mente, meis et parce obsistere coeptis:
Sponte tibi hanc ut ego nunc urbem largior, etsi
Corde angor, genus atque pium male perdere durum est.
Quotquot enim sub sole urbes, caeloque coluntur
Astrifero, has inter nulla est mihi gratior usquam, 50
Quamque magis foveam, praestanti et digner honore,
Quam Troja, et Priamus, Priami et gens inclyta bello:
Ara ubi non unquam dapibus mea, non caret unquam
Aut pingui fumo, aut largo libamine; prole
Terrigenum a parva ferimus quae munera divi.
Iupiter haec: contra Juno cui talia fatur:
Tres habeo, caras prae cunctis urbibus, urbes,
Argosque, et ditem Spartam, latasque Mycenas.
-- v-52 --
Harum invisa tibi siqua est, fueritve, licebit
Evertas. equidem patiar, nec, magne, resistam, 60
Rex, tibi; nec, vellem si forte resistere, quidquam
Proficerem: longe praestas nam viribus omnes.
Attamen et meus in ventos ne sudor inanes
Cassus eat, neve orsa cadant abrupta, videndum est.
Ipsa etiam dea sum, quo tu de semine creta;
Me quoque Saturnus genuit, praestoque deabus
Longe aliis claroque ortu, claroque Hymenaeo.
Una vocor tua nam, divūm es qui maximus, uxor.
Verum haec nos inter cedemus mutua uterque,
Ipsa tibi, mihi tu. divūm facilisque, volensque 70
Turba omnis, placeat quo ducere cunque, sequetur.
Tu flavae interea potes hoc mandare Minervae:
Trojugenum, Grajūmque acies petat, et male cautos
Gnara modi exacuat Troas, quo laude superbos
Jam parta, laedant, neglecto foedere, Achivos.
Haec dea; cui facilis divūm pater, atque hominum rex
Paruit; ac gnatae confestim talia mandat.
Trojugenum, Grajūmque acies pete, nata, relata
Et laetos, fac, laude armis incessere Troes
Incipiant ultro, neglecto foedere, Achivos. 80
Sic ait: et cupidae stimulos pater addidit acres.
Ergo cita e summo dea se demittit Olympo.
Qualis stella, polo ardentem Saturnius alto
Quam misit, nautis monstrum, pubive virorum
Armigerae, ingentes caeli secat ignea tractus;
Scintillae absistunt, longo via limite fulget:
Talis ab aetherio stellantis vertice Olympi.
Delapsa in medium Pallas. stupor altus Achivos,
Er Troas pariter, monstrum ut videre, tenebat.
Atque tuens aliquis, suspensa mente, sodalem: 90
-- v-81 --
Triste vel, ajebat, bellum, pugnasque novabit,
Vel gentem placido componet foedere utramque
Jupiter, et pacem qui temperat aequus, et arma.
Haec monstrum admirans aliquis Danaūmque, Phrygumque.
Illa viro similis medios se protinus infert
Trojugenum in cuneos, fortem vultuque, habituque
Laodocum et simulans, longaevo Antenore cretum,
Hac illac ibat densa inter milia, si te
Forte, Lycaonide, nancisci, Pandare, posset.
Tandem est nacta virum. stabat bellator in armis: 100
Densi circum aderant comites, clypeata juventus,
Aesepi a ripis regem quae in bella secuta.
Hunc prope stans verbis affata est Pallas amicis.
Visne mihi parere, Lycaonis inclyta proles?
Satne tibi virtutis inest in pectore, fortem
Haud dubites misso Menelaum ut figere telo?
Eximiam certe laudem, atque ingentia ferres
Praemia. nil Teucris, Paridi nil carius uno
Te fuerit; donis qui te cumulabit opimis,
Ille tuo Atriden Menelaum viderit arcu 110
Si domitum imponique rogo, flammaque cremari.
Quare age, jamque virum letali fige sagitta.
Ante tamen Phoebo, Lycia qui cretus in alta est
Arcitenens, fac vota libens, cum celsa Zeliae
Moenia contigeris victor, sedesque paternas
Primigenis facturum agnis praepinguia sacra.
Haec effata, animum dementi vafra Minerva
Impulit. Ergo arcum depromit, grandia capri
Cornua silvestris; quem, saxo prodit ab alto
Dum citus, exceptum telo trans pectus adacto 120
Fixerat: in rupem moribundo corpore pronus
Corruit. in palmos prodibant cornua fronte
-- v-109 --
Celsa bis octonos: quae multa sedulus arte
Levavitque faber, fulvoque inclusit in auro
Hinc apices atque hinc geminos. hunc protulit heros,
Contendensque manu solerti acclinat ad ipsam
Tellurem. scutis regem texere sodales
Condensi; Grajūm pubes consurgere in arma
Ne prius inciperet, saevo quam missile ab arcu
Effugiens certo Menelaum figeret ictu. 130
Inde manu pharetramque aperit, volucremque sagittam
Deligit, haud unquam missam, durosque nitenti
Sub ferro luctus, et vulnera saeva gerentem.
Hanc ubi deprompsit, nervoque aptavit equino,
Vota facit Phoebo, Lycia qui cretus in alta est,
Primigenam agnorum sobolem praepinguia sacra,
Spondens, cum patriam remearit victor ad urbem.
Inde arcum laeva tenuit, dextraque sagittam
Cum nervo adduxit pariter, dum tangeret ipsa
Arcum acie ferri; dextra, nervoque papillam. 140
Protinus insonuere aurae, fugitque volucre
Horrendum stridens medios telum inter Achivos.
Nec te dī expertem auxilii, Menelaë, potentis
Immemores liquere tamen; non filia magni
Magna Jovis. telum pro te stans depulit ultro
Illa manu letale, inhibens a corpore: muscam
Mater ut instantem pueri cum pellit ab ore,
Dum media placidum carpit de luce soporem.
Diva manu telum flexit, qua fibula balteum
Aurea mordebat, thorax qua se objicit ingens 150
Aere rigens duplici: sed magni textaque baltei,
Thoraca et geminum pervasit ferrea cuspis,
Et quae subter erat, firmum tela omnia contra
Munimen, lamnam. qua vis infracta morante
-- v-138 --
Languit immanis ferri, processit at ultra
Hanc etiam, et summum perstrinxit denique corpus.
Tum roseus fluxit non alto a vulnere sanguis.
Puniceo veluti niveum si Maeonis ostro,
Maeonis, aut Carum solers de gente puella ,
Tinxit ebur, celerum quod malas ornet equorum; 160
Et positum in thalamo servat. sibi plurimus illud
Optat eques: regi positum servatur at intus,
Et gestamen equo, decus et praesigne vehenti:
Sic, Menelae, tibi pulchro madefacta rubebant
Et femora, et surae molles, talique cruore.
Purpureo at fratrem perfusum ut sanguine vidit,
Horruit atque genas Agamemnon palluit: aeque
Horruit adspectu Menelaus et ipse: volucris
Sed postquam vidit nervumque, hamosque sagittae
Exstantes, rediere animi, timor omnis abactus. 170
Interea fratrem dextra tenet, ac furit altos
Pectore dans gemitus Agamemnon. plurima circum
Turba gemit: questus ille hos fundebat ab ore.
Ergo haec heu pepigi, frater, tibi foedera, mortem
Quae ferrent? solum te sivi, frater, Achivūm
Heu tota pro gente armis incessere Teucros?
Confodere dolo qui te, qui foedera, et omnes
Protrivere ultro leges, pessumque dedere.
At non cassa deūm tamen ibunt foedera, fusus
Agnorum et sanguis, sacra et libamina, quasque 180
Cepimus, ac fidei dedimus modo pignora, dextrae.
Iratus differt; poenas tandem irrogat aequas
Jupiter. actutum pendent crudele nefandae
Ipsi supplicium fraudis; nec numina parcent
Conjugibus, puerisque. dies (nec vanus inani
Spe ludor) veniet, qua concidet Ilios alta,
-- v-164 --
Et Priamus tota senior cum gente peribit.
Ipse illis caelo regnans pater aegida saeva
Horrendam quatiet dextra, male percitus ira
Hanc propter fraudem, et perjuria foeda. futurum 190
Hoc scio: at infandus perdet dolor, o Menelaë,
Me tamen, e vita fato si functus abibis.
Quippe etenim patrium remeabo turpis ad Argos.
Namque domus Grajos incesset cura paternae;
Linquemusque Helenam, Priamo decus: at tua, frater,
Ossa solo in Trojae putrescent morte perempti
Ante, queas coepto quam finem imponere bello.
Et pede Tros aliquis calcans tua busta superbo:
Sic utinam saevas Agamemnon expleat iras,
Semper, ut incassum puppes huc duxit Achaeas; 200
Et nunc in patriam longo post tempore sedem,
Heic fratrem linquens, vacua est cum classe reversus.
Haec aliquis dicet: tellus tunc me hauriat ima.
Cui tristem demens aegro de pectore curam,
Atque metus omnes Menelaus: Parce timori,
Frater, ait; terrere alios et desine Achivos.
Non, ut rere, alte subiit letalis arundo.
Balteus infregit vim teli, zonaque, et aere
De solido subter quae lamna, coërcuit ictum.
At frater: Menelae, utinam sis vera locutus. 210
Paeonia vulnus nam vir tibi doctus in arte
Tractabitque manu explorans, et pharmaca supra
Imponet, saevos demant quae admota dolores.
Sic ait, ac, celerem ad regalia jussa ministrum,
Talthybium alloquitur: citus i, prolemque beati
Egregiam Asclepī, medica par nullus in arte
Cui fuat, huc arcesse Macaona. visere Grajūm
Regem festinet Menelaum, vulnus adacta
-- v-195 --
Cui tulit insonti vir Tros, Lyciusve sagitta;
Atque sibi laudem, luctum quaesivit Achivis. 220
Sic ait: ille citus regis praecepta facessit;
Percurritque aciem, diumque Macaona quaerens
Fert oculos per cuncta; virum et videt agmine stantem
In medio: circum pubes clypeata corusco
Fulgens aere, Tricae proles altricis equorum.
Quem prope stans, trepido dedit has de pectore voces:
O Asclepiade, curre ocyus. ire Agamemnon,
Te jubet, Atriden Menelaum et visere; adegit
Cui vulnus missa vir Tros, Lyciusve sagitta;
Atque sibi laudem, luctum quaesivit Achivis. 230
Sic ait: atque viri concussit pectora dictis,
Incenditque animum. celeri pede gressus uterque
Fert medios se per cuneos, turbamque virorum.
Vt venere ambo trepidi flavum ad Menelaum;
Stabat ubi forma par dis caelestibus heros
Primorum in medio procerum; mora nulla, Macaon
Haerentem ex ardo, multa bonus arte, sagittam
Extrahere aggreditur balteo: verum utraque acuti,
Dum retrahit, ferri pinna est infracta. relaxat
Ergo manu armorum solers texta aerea, balteum, 240
Zonamque, lamnamque, oculis dum vulnus apertum
Cerneret. hinc labrum admovit, crassumque cruorem
Hausit, et inspersit medicamen lene, parenti
Illius in magno dederat quod munere Chiron.
Interea, circa Menelaum talia Graji
Dum trepidant, ferro instructi procedere contra
Incipiunt avidi pugna decernere Troes.
Nec minus et Graji cingunturque aere corusco,
Expediuntque manus laeti, pugnaeque parant se.
Non heic Atriden videas Agamemnona segnem 250
-- v-223 --
Cessare, atque metu cunctari, horrere propinquam
Et Martem: at ferro quam primum cernere acuto
Velle alacrem, mediisque virūm clarescere in armis.
Ille quidem currusque insignes aere, paratos
Et regnator equos dimittit; fidus habebat
Quos juxta Eurymedon, Ptolemaei clara propago
Piraidae. hunc jussit, cuneos pedes ipse virorum
Dum celeri gressu cunctos obit omnia visens,
Pone sequi, si forte labor lassaret euntem.
Sic turmas it per socias Pelopeïus heros. 260
Tum, quoscunque videt laetos procedere in hostem,
His hortans acuitque animos, atque incitat iras:
Este viri, et validas, Argivi, expromite vires.
Non erit ut fraudi faveat rex ille deorum;
Sed prior infregit qui foedera sancta, jacebit
Praeda feris avibus: nos urbe, opibusque potiti,
Uxores bello captas, et pignora parva
Navibus in curvis patrias ducemus ad oras.
Quos contra pavidos cunctari, et praelia cernit
Detrectare, furens verbis incessit acerbis: 270
Heu nequam, heu segnes Argivi, nec pudet isto
Stare modo hinnuleis similes, post arva volucri
Qui transmissa fuga sternunt se robore fessi
Exhausto? pugnamne placet differre, carinas
Dum Teucri ad celsas veniant, ac litora? inertes
Anne juvat tentare, manu vos Jupiter ipse
An tegat, immunesque operum defendat ab hoste?
Sic Danaūm sese per milia densa ferebat
Imperitans. Primum Cretas devenit ad acres,
Magnanimus pubem Idomeneus quam ducit in arma. 280
Primam aciem Idomeneus agit impiger, ille frementi
Robur apro similis; postrema in parte coërcet
-- Homer-v-253 --
Meriones claro fulgentes aere phalanges.
Hos ubi conspexit secum est gavisus Atrides;
Atque ducem blandis affatur vocibus ultro:
Idomeneu, Danaūm te reges inter honore
Praecipuo colui semper bellique, domique;
Solemnesque super mensas, cum dona Lyaei
Dulcia miscentur, posito cratere, per orbem.
Iussa bibunt alii proceres ex ordine; plenus 290
Stat tibi at usque calix, aeque ac mihi; solus et, unum
Me praeter, potas quantum fert corde voluntas.
Ergo alacer, similisque tui nunc bella capesse.
Idomeneus contra, Cretum rex: Optime regum,
Me tibi promisi qualem fore, talis amicus
Semper ero, praestans fidum quaecunque sodalem
Est opus. at tu alios hortare in praelia Grajos,
oсуus ut saevo certemus Marte, deorum
Mendaces quando violarunt foedera Teucri.
Quos dirae actutum clades, et fata sequentur 300
Tristia, quasque suo meruerunt crimine pœnas.
Haec ille: Atrides abiit laetatus; et ambos
Venit ad Ajaces, incedens plurima qua se
Densat turba virūm. gemini, duo germina Martis,
Armabant sese reges. quos pone secuta
Densa ruit peditum nubes. Ut pastor ab alta
Cum nubem specula venientem prospicit: ater
Solis ab occasu Zephyro impellente per aequor,
Ille pici assimilis, medium secat aëra nimbus,
Obscuramque hiemem secum fert, atque procellas; 310
Horrescunt longe spectanti praescia corda,
Compellensque cavo raptim pecus abdidit antro:
Sic geminos post Ajaces denso agmine pubis
Belligerae incedunt in praelia torva cohortes
-- v-280 --
Aeratae; clypeisque, hastisque ingentibus horrent.
Hos etiam gaudens Agamemnon vidit; et ultro
Compellans ambos verbis affatur amicis.
Ajax, Argivae dux inclyte pubis uterque,
Vos nec opus, nec fas est nostra voce moneri,
Acres ultro agmen qui saeva cietis in arma. 320
Dī magni! o utinam cunctis in pectore tanta
Vis animi, patriae tantum et virtutis inesset.
Regna brevi caderent Priameïa, et Ilios alta
Grajorum manibus capta, atque eversa jaceret.
Haec ait, inque alios pergit citus; et venit illuc,
Nestor ubi socios hortatur, et instruit armis,
Qui circum Pelagonta, Alastoraque, Chromiumque,
Hemona et eximium bello, regemque Bianta.
Primum equites, currusque locat, dehinc firma virorum
Robora, densam aciem peditum, post terga; moramque, 330
Et vallum belli: in medium compellit inertem,
Ille vel invitam cogens ad praelia, turbam.
Haec equiti mandat senior, cohibere jugales
Quemque suos, temere nec quoquam incurrere mixtis
Ordinibus. ne quis mihi, fretus robore, neve
Arte, ruat citior sociis, et solus in hostem
Impellat bijugos. ne retro cedite: soli
Vis minor est; junctis qui pugnat, fortior, armis.
Jam, socii si quis currum conscenderit, hasta
Ut pugnet, moneo; notas regat alter habenas: 340
Id melius multo nanque est. his scilicet olim
Heroes prisci vastabant artibus urbes.
Haec senior longo doctus monstrabat ab usu.
Quem gaudetque tuens Agamemnon, atque ita fatur.
o utinam, venerande senex, quam vivida mens est,
Acer et iste animus, tam firmo robore subter
-- v-314 --
Genua forent, viresque aevo florente vigerent.
Sed te, quae cunctos, domat heu vis tarda senectae;
Quae vellem capiti alterius, genibusque molesta
Ingrueret, tibi vernaret primaeva juventa. 350
Haec prior Atrides, cui Nestor talia contra:
Ipse quoque optarim fieri nunc talis, Atrida,
Qualis eram, qua luce mea confossus ab hasta
Dius Ereuthalion cecidit: verum omnia rerum
Omnibus haud tribuunt pariter dī. tunc mihi firmum
Robur erat juveni, nunc me premit aegra senectus.
Qualiscunque tamen turmas hortabor equestres,
Consilio, verbisque regens; praestare quod unum
Haec valet, ac proprium sibi munus vindicat, aetas.
Id senis est: hastam quatient, queis fervet ab aevo 360
Sanguis, et integrae solido stant robore vires.
Haec senior: gaudens ultra procedit Atrides,
Stabat ubi Peteo natus genitore Menestheus,
Acer equis, circum densi, Mavortia pubes,
Cecropidae. prudens non longe stabat Ulysses,
Atque Cephallenum, bello haud spernenda, juventus.
Horum acies nondum, cum prima in praelia Troes,
Ac Danai ruerent, secreta in parte tumultum
Bellantum audierant: dux cunctabatur uterque,
Exspectans praegressa phalanx invadere donec 370
Hostem alia inciperet, belli et tentare periclum.
Hos cernens verbis Agamemnon torvus acerbis
Increpat; iratoque has rumpit pectore voces:
O Petei proles regis, non digna parente;
Tuque, o docte dolos fraudesque, vaferrime Ulysseu,
Non pudet indecores trepidare, ac praelia inire
Nolle prius, versos alius quam fuderit hostes?
Vos primam ante aciem primos pugnare decebat.
-- v-341 --
Ambo etenim, quoties epuli venit hora, soletis
Grajorum primi ad convivia laeta vocari, 380
Et largis vesci dapibus, largoque bibaces
Indulgere mero, saturique abscedere mensis.
At nunc esse placet postremis; atque juvaret
Dura decem si vos praeeant in bella phalanges.
Dixerat: iratus regi haec Ithacesius heros:
Quale nefas, Atrida, tui septo excidit oris?
Nos male cunctamur segnes cum tempus in hostem
Ducere, et adversis venienti occurrere turmis?
Aspicies (si forte voles, si cura subibit
Haec animum) primam ante aciem pugnare parentem
Telemachi; et primis Troum se inferre furentem
Ordinibus: sed vana volant tibi, falsaque dicta.
Olli subridens Agamemnon; vidit ut ira
Incensum, verso in melius sermone reponit:
Clara deūm proles, solerti pectore Ulysseu,
Non ego te frustra incusemve, horterve necesse est.
Consilium tibi lene viget sub pectore, nostrae
Et concors menti mens est. age bella capesse
Nunc, ut opus. si quid maledicti fugit ab ore,
Pensari officio poterit. nunc omnia, dixi 400
Quae modo, in aerios dī vertant irrita ventos.
Haec effatus abit Diomedem visere, fortis
Magnanimam Tydei sobolem; nactusque morantem est
Inter equos, duro et compactos robore currus:
Nec procul inde aberat Sthenelus, Capaneïa proles:
Hunc quoque flammato compellans turbidus ore
Increpat, et dictis ad pugnam haud mollibus urget:
Tune etiam, magni natus de sanguine Tydei,
Sic trepidas, bellique vias circumspicis? at non
Sic Tydeus trepidare olim, Martisque pericla 410
-- v-372 --
Defugere ignavo tremefactus corde solebat;
Sed longe ante alios ibat per tela sodales,
Ut perhibent, qui bella virum videre gerentem.
Ipse etenim haud unquam vidi: sed fama ferebat
Eximium ante omnes animoque, et viribus esse.
Hoc memini, quondam, cum magnanimo Polynice
Undique cogentem populos in bella, Mycenas
Venisse hospitio exceptum, et socia arma rogasse.
Argivi sacram ad Theben nam castra movebant.
Jamque Mycenaei annuerant, pubemque parabant 420
Belligeram auxilio: sed laevus Jupiter alto
Prodigia ostendit caelo, atque absterruit orsis.
Inde ubi digressi ripam tetigere virentem
Asopi, mittunt legatum Tydea Graji.
Ille abiit, celsasque Eteoclis venit in aedes.
Nactus ibi est primos Cadmea e gente Lyaeo
Indulgere viros, laetisque accumbere mensis.
At Tydeus coetu in magno, quanquam hospes, et unus,
Haud timuit. quin et quemcunque lacessere quaevis
Est ausus procerum ad certamina; vicit et unus 430
Ille omnes omni melior certamine. talis
Adfuit usque viro adjutrix Tritonia Pallas.
Ergo victorem contra Cadmeïa pubes
Exarsitque odiis, redeunti ad castra locavit
Inque via insidias. juvenum delecta latebat
Quinquaginta manus: duo quam duxere magistri;
Maeon Haemonides formaque, et robore divis
Par, atque Autophoni proles durus Lycophontes.
Quos tamen ille omnes ingenti clade peremptos
Fudit humi; solum dimisit Maeona sedes 440
Ad patrias, veritus monstrata ostenta deorum.
Talis erat Tydeus; proles cui nata parente
-- v-400 --
Deterior pugna, melior sermone diserto.
Sic ait. armipotens Diomedes jurgia regis
Erubuitque, ausus nec contra est hiscere quidquam.
At Capaneïades haec dictis dicta reponit.
Ne mentire, loqui liceat cum vera, Agamemnon.
Nostro nos longe praestamus uterque parenti.
Nos etiam Thebas, dīs freti hortantibus, alti
Et Jovis auxilio, septenis inclyta portis 450
Moenia, castra forent numero cum nostra minore,
Cepimus: illi autem, conati plurima frustra,
Stultitia periere sua. jam desine nostros
Ergo patres ulla nobis praeponere laude.
Haec Sthenelus: contra Diomedes torvus; Amice ,
Parce malis, inquit, verbis, tacitusque sedeto.
Nil opus irasci, rerum cui summa potestas,
Martia quod populos Agamemnon urget in arma.
Hunc decus eximium laudis, nomenque sequetur,
Moenia si fortes capient Neptunia Graji: 460
Hunc contra luctus, si res male cedet Achivis.
Verum age belligero demus jam fraena furori.
Sic ait; et curru saltum dedit acer ab alto;
Horrendumque humeros, tergumque et pectora circum
Arma duci sonuere; metu perculsus et audax
Ut posset vir corda quati, et pallescere vultum.
Ac veluti Zephyro densi resonantia contra
Litora cum se urgent fluctus; consurgit ab alto
Unda salo, magno dehinc terrae allisa tumultu
Infremit, ac scopulos, et procurrentia circum 470
Saxa tumet: canamque sinu spumam exspuit alto:
Sic densae Danaūm se dura in praelia turmae
Urgebant. dux quosque suus regit: agmine miles
It tacito; ceu nulla cavo sub pectore cuiquam
-- v-430 --
Vox foret; elinguem dicas audire jubentum
Imperia, et regum vultusque, et dicta vereri.
Sic hostem contra magno se Argiva juventus
Fert gressu: horrescit strictis seges aerea telis,
Et vario armorum campus fulgore coruscat.
Dardanidae contra (quales, mulctralia circum 480
Divitis in domini septis, denso omnia complent
Lanigerae pecudes balatu, cum procul altis
Agnorum e stabulis moestam audivere querelam)
Ad pugnam densi vasto clamore ruebant.
Nec similis clamor, nec vox sonat omnibus una:
Lingua sed ingenti varians confusa tumultu.
Quippe alii venere alia e regione vocati.
Trojugenas Mavors, Grajos Tritonia Pallas
Incitat. hos circum Terrorque, Pavorque feruntur,
Horrendumque furens torvi Discordia Martis 490
Et soror, et comes; attolit quae parva sub auras
Paullatim sese primo, dehinc ardua campis
Ingreditur, caelum et sublimi vertice pulsat.
Haec et tum, cursans media inter milia, saevas
Exacuitque iras, gemitusque incendit acerbos.
Jamque adeo rapidis vadentes passibus ambae
Concurrere acies, clypeique, hastaeque, virique
Aere humeros tecti confligunt, scutaque scutis
Pulsa tonant; magno circum sonat aura fragore.
Caedentum laetus clamor, moestusque cadentum 500
Auditur passim gemitus; perfusa cruore
Arma fluunt; largo madefacta est sanguine tellus.
Ac velut hiberni celsis de montibus amnes
Cum duo praecipiti sese per confraga cursu
Devolvere cavum subjectae vallis in alveum,
Adversisque fremunt undis; exterritus audit
-- v-455 --
Horrificum pastor summa de rupe fragorem:
Sic Danaūm? Troumque acies miscentur in unum
Confusoque sonant luctusque, minaeque tumultu.
Primus ibi primam ante aciem saevum ferit hasta 510
Antilochus vibrante Thalysiaden Echepolum,
Et conum galeae diffuso crine comantis
Diffidit, at cuspis frontem defigitur alte
In mediam. olli oculos nigrae involvere tenebrae,
Aëriaeque modo turris collapsus in arma
Concidit: ingenti concussa est pondere tellus.
Quem super accurrit magnorum ductor Abantum
Chalcodontiades Elephenor, pulchra potiri
Arma viri et cupiens, pedibus citus arripit, extra
Tela trahens; miserum primo at spes lusit in orsu. 520
Nam raptat dum membra alacer frigentia terrae
Acclinis, clypeo nudum latus ecce remoto
Ostendit: ferro praefixum robur acuto
Quo fortis defixit Agenor, membraque leto
Solvit, humi exanimem sternens. tum saeva jacentem est
Pugna super Danaūm, Troumque coorta. Luporum
More acres laniant sese, alternisque cruentant
Vulneribus. Primo vernantem flore juventae
Anthemioniaden sternit Simoision Ajax.
Hunc olim, redit irrigua dum mater ab Ida, 530
Quo, visura pecus, fuerat comitata parentes,
Propter aquam in ripa Simoëntis lucis in oras
Edidit: hinc puero nomen fecere vocantes.
Infelix! non ille vicem patrive referre,
Aut matri potuit, primo sublatus in aevo.
Telum etenim in pectus venienti magnus adegit
Fulmineum dextram ad mammam Telamonius Ajax,
Perfoditque humerum ferrata cuspide; pronus
-- Homer-v-482 --
Ille cadit, stratusque immundo in pulvere leto
Occubat. Ad ripam stagni ut prognata liquentis 540
Populus enodi trunco, celsoque virentes
Fronde nova ad caelum fundens in vertice ramos:
Quam faber, apta parans ingenti orbilia curru,
Fulgente aggressus ferro succidit: ad undam
Illa jacet vitaque carens et frondis honore:
Sic juvenem stravitque Ajax, atque exuit armis.
Ast hunc Priamides telo petit Antiphus acto
Eminus e turba; sed, dextra errante, sodalem
Magnanimi Laërtiadae ferit hasta, sub imo,
Leucum, ventre, manu exanimum male cautus utraque 550
Dum trahere instabat corpus. frigensque cadaver
Excidit e manibus, moribundo corpore et ipse
Corruit, atque eadem largo rigat arva cruore.
Tum vero immanes Ithacae rex arsit in iras,
Perque viros, perque arma ruit fulgente coruscus
Aere, ipsis Troum dum se prope miscuit audax
Ordinibus; quassatque hastam, multoque micantes
Igne oculos circum fert turbidus: agmine Troes
Turbato cessere, virum ut videre reductā
Tela manu librare: nec effugit irrita, figit 560
Hasta nothum Priami sed Democoonta, paternas
Qui miser ad sedes e parva missus Abydo
Venerat, armentis illic praefectus equarum.
Huic Laërtiades, iratus morte sodalis,
Percussit medium ferrata cuspide tempus,
Fixo aliud quae per tempus trajecta cerebro est.
Nigra oculos juveni densa nox contegit umbra.
Corruit; ingentem sonitum super arma dedere.
Trojugenum turbata acies, conterritus ipse
Hector: at Argivi laeto clamore trahuntque 570
-- v-504 --
Corpora, in adversos progressi et longius hostes
Incurrunt magis atque magis: sed magnus Apollo,
Pergamea pugnam procul ut spectabat ab arce,
Iratus Danais Teucros hortarier infit.
Ite alacres, ite o, Grajis nec cedite Troes.
Non illis saxo, non duro corpora ferro
Constant; tela ferant contra ut conjecta, secari
Et nequeant, aeris timeant nec robur acuti
Nec Thetidis pulchrae proles nunc pugnat Achilles
Sed jacet ad naves, tristique exaestuat ira. 580
Sic deus e muris acer clamabat: Achivum
Magna Jovis cuneos gradiens at nata per omnes
Hortaturque aciem, stimulatque in bella morantem.
Heic Amarynciden Diorea Parca cruento
Implicuit fato, magno cui fragmine montis
Pirus, qui Aenaeis Thracum dux venit ab oris,
Imbrasides, dextrum crus perculit. asper et ossa,
Et nervos penitus rupit lapis: ille supinus
Concidit, atque manus sociis tendebat inermes
Semianimis; Pirus super advolat, atque jacentis 590
Fraxineo saevus transverberat ilia telo:
Exta solo fluxere; oculis nox ingruit atra.
Huic medium ecce Thoas victori vulnerat hasta
Pectus, et alte imo ferrum in pulmone recondit.
Tum, rapido adveniens cursu, telumque receptat
Haerens, et stricto. ventrem ferit ense: perempti
Nec tamen et spoliis potitur. Mavortia pubes
Nam Thracum steterat circum, crinita supremum
Illa caput, longasque manu protenderat hastas.
Ergo virum longe proturbant. fortis, et ingens 600
Non tamen est ausus contra consistere, mortem
Sed vitans retulitque pedem, praedamque reliquit.
-- v-535 --
Sic duo belligeri ductores, alter Epeus,
Thrax alter, juxta camporum pulvere in atro,
Strati membra solo frigentia morte, jacebant.
Corpora multa virūm circum dejecta cruore
Spargebant largo terram. pugna aspera gliscit.
Fortia nec quisquam reprendat facta virorum,
Dura queat ferro si non contactus obire
Praelia, si longe avertens volitantia tela, 610
Duceret ipsa manu illaesum per bella Minerva.
Multi luce illa Troes, Grajique cruento
Nam Phrygiam late straverunt corpore terram.
