HOMERI ILIADOS LIBER TERTIUS.
Sub duce quaeque suo cum sese in praelia gentes
Instruxere, Phryges magno clamore movebant
Castra: gruum qualis vacuas it clangor ad auras;
Quae, postquam fugere hiemem, nimbosque, patentis
Oceani densae magno super amne feruntur;
Et, vernum arctois veniens de partibus agmen,
Pygmaeis clademque viris, et funera portant.
Parte alia taciti spirantes robur Achivi
Ibant, auxilium sibi mutua ferre parati.
Ut nebulam Notus offudit si montibus, ipsa 10
Nocte magis furi gratam, pecorisque magistris
Invisam; spatii vix prospicit ante viator,
Quantum unus possit lapidis pervadere jactus:
Sic pedibus subter vadentum in praelia pulvis
Tollitur, horrescitque atra caligine campus.
Jamque adeo magis atque magis condensa propinquans
Hinc acies atque hinc, sese ad certamina belli
Aptarat, pugnamque invadere torva parabat.
At Paris ora deo similis processerat ante
Primam aciem. ille, humero pardi maculosa retorquens 20
Terga, gerit dorso pharetramque, arcumque sonantem,
Auratum ast ensem lateri dextraque coruscat
Bina manu longo praefixa hastilia ferro,
Et Danaūm primos vesana voce lacessit,
Atque jubet secum forti decernere pugna.
Hunc simul ac vidit Menelaus vana tumentem
-- Homer-v-21 --
Ire gradu magno, Troum et praecedere turmas.
Eximium ceu cum silva leo corpus in alta,
Aut capream, aut cervum surgentem in cornua, nactus,
Jejuno fremit ore tuens, gaudetque, vorare 30
Et furit arreptum; non acres ille molossos,
Non metuens juvenum clamorem ac tela sequentum:
Sic, Parin ut vidit, Menelaus gaudia corde
Vix capit, atque, avidus scelerato a sanguine poenas
Sumere, desiluit curru bellator ab alto,
Atque pedes peditem contra parat obvius ire.
At Paris, ut vidit fulgentem insignibus armis
Atriden Graja ex acie procurrere, visu
Contremuit subito perculsus, nigraque vitans
Fata, pedem retulit, sociumque recessit in agmen 40
Pallidus. Ut gradiens dumoso in monte draconem
Qui videt, ac retro citus absilit; inficit ora
Pallor; membra tremunt gelido concussa pavore:
Haud secus adspectu Menelai exterritus ille
Trojugenum in turmas, et densa in tela refugit.
Hector at haec cernens non irae parcere, voci
Nec potuit; dictis fratrem et proscidit acerbis.
Foede animum, faciem pulcher Pari, mollis, amator,
Docte malas tantum nuptis componere fraudes;
Debueras nunquam vel nasci, fata subire 50
Vel puer, ac primo caelebs exstinguier aevo.
Id vellem, et satius multo foret, omnibus isto
Quam praebere modo Grajis risum, atque cachinnos.
Nam certe, ut formam videre, habitumque, putarunt
Eximium ante alios ferri, multisque futurum
Exitio: enervem nunc te sensere, suumque
Errorem, ac vanos laeti risere timores,
Tamne igitur mollis metiri classibus aequor
-- v-46 --
Audebas, turba comitum stipante, domosque
Externas temerare, Apiaque abducere terra 60
Belligerae nuptam gentis; populoque, patrique
Triste tuo exitium, magnum et tibi dedecus ipsi.
Quo fugis? Atriden paullum consistere contra
Ne pigeat. nosces quae tecum est foemina, quali
Nupta viro fuerit: nosces; nec plectra, sonantes
Nec citharae, Veneris nec munera grata, madensque
Caesaries myrrha, facies nec pulchra juvabit,
Cum stratus volvere cruento in pulvere. Troes
At lenti nimium, et faciles, timidique; jaceres,
Ni foret id, lapidum nimbo superobrutus, et jam 70
Tot patriae. lueres scelerato sanguine damna.
Cui Paris: Objurgas me quando jure, quid, inquit,
Irascar? sedenim tibi cor sub pectore firmo est
Indomitum. findens lignum ut navale securis
Dura subit, dextramque viri juvat incita, robur
Usque augens: sic dura tibi, sic nescia flecti
Mens viget, haud ullis unquam concussa periclis.
Ne mihi dona tamen, quae contulit aurea Cypris,
Objice. dona deūm nulli spernenda. faventes
Quae praebent superi, fatua quis mente recuset? 80
Nunc, si me bellare jubes, ac tendere in hostem;
En age fac sedeant Teucrique, Argivaque pubes.
Solus ego in medio,Mavortius et Menelaus
Deque Helena, et cunctis opibus pugnabimus acri
Marte. utri tandem cedet victoria, gazam
Ille omnem, thalamosque Helenae sibi laetus habeto.
Arma alii, atque iras ponent: ac, foedere pacto,
Vos Trojae muros, ac pinguia rura coletis;
Illi Argos longe in patrium, et sua tecta redibunt.
Haec Paris: auditis gaudet sermonibus Hector; 90
-- v-76 --
Et volat in medium laetus, Troasque ruentes,
Transversam opponens, bellator continet, hastam.
Consistunt omnes, ut jussi, ac scuta reclinant.
At parte ex alia saxis, crebrisque petebant
Missilibus visum Danai: sed major Atrides
Exclamans turbam compressit voce furentem.
State, viri: cohibete iras, et parcite ferro:
Dicere cristatus quiddam parat omnibus Hector.
Sic ait: imperio parent, vocemque manusque
Continuere viri; coepit cum talibus Hector: 100
Audite, o Troes, Danaique , haec, dicere mandat
Quae Paris, ille caput, belli fons ille nefandi.
Ponere tela jubet pariter Troasque, et Achivos;
Sese ait in medio cum belligero Menelao
Deque Helena, et cunctis opibus certare paratum.
Utri laeta feret palmam victoria, gaza
Hunc omni, atque Helenae taedis, thalamoque potiri;
Foedere nos pacto jungi, ac secedere ab armis.
Talia Priamides; arrectis turba silebat
Auribus, atque animis. Menelaus talia contra. 110
Me quoque, Grajugenae, Troesque, audite, molestus
Quem dolor hic tangit prae cunctis, quique dirempta
Vestra velim tandem certamina. multa tulistis
Nanque mala ob rixamque meam, Paridisque nefandum
Ob scelus, unde omnis nata haec discordia primum est.
Nunc utri sua fata necem, divique pararunt,
Occidat: immani vos finem imponite bello.
Ite, agnos, Teucri, ferte; albi velleris agnum,
Atri agnam, Soli, ac Terrae: nos parte feremus
Ex alia, quae rite deum cadat hostia regi. 120
Praeterea huc Priamum duci volo, juret ut ipse
Cuncta senex, ne magna Jovis quid foedera turbet.
-- v-107 --
Gnati etenim haud metuunt divos violare, fidemque;
Et levis est, fluitansque suo sine pondere nutat
Mens juvenum. cum pacta senex componit, utrisque
Consulit ille, tuens quod rerum est ante, retroque.
Sic ait; at Graji laeto, Troesque probarunt
Dicta simul fremitu, tristique imponere bello
Sperabant longo tandem post tempore finem.
Ergo citos retro bijuges egere; locarunt 130
Et vacuos campo in viridi longo ordine currus,
Armaque deposuere humeris, juxtaque reclinant
Densa solo: in medio pars agri parva relicta est.
Tum geminos Hector praecones mittit in urbem,
Atque jubet ferrique agnos, Priamumque vocari.
Nec minus ad naves Agamemnon currere jussit
Talthibium, ac portare agnum: paret citus ille,
Contentoque volans cursu praecepta facessit.
Iris at interea celeri pede nuncia venit.
Missa Helenae; illa genas, habitumque, et verba sorori 140
Hectoreae similis, Priami quae pulchrior omnes
Vincebat longe gnatas, Helicaonis uxor
Laodice. haec Helenam tectis invenit in altis,
Dum pulchro ingentem pingit subtemine telam,
Intexens operi, quos Graja, et Dardana pubes
Ipsius ergo habuit duro sub Marte labores.
Quam prope stans Iris blanda sic voce locuta est:
Nympha, veni, rerum ut videas miranda. ruebant
Qui modo per campos avidi committere pugnam,
Troesque, ac Danai, subito sedere quieti: 150
Arma silent, clypeis acclinant corpora, juxta
Graminea tellure hastas fixere trementes.
At Paris in medio, Mavortius et Menelaus
De te pugnabunt. uter utrum vicerit armis,
-- v-138 --
Illum perpetuo conjux addicta sequere.
Sic ait; ac Nymphae succendit corda parentum,
Atque viri, et patriae dulci telluris amore.
Nec mora, tecta caput lino candente, relinquit.
Foemineum penetrale; atque alto e limine, obortis
Uda oculos lacrimis, processit; pone secutae 160
Sunt dominam geminae forma praestante puellae,
Pulchros ampla oculos Clymene, Pittheïs et Aethra.
Confestim Scaeae venere ad limina portae.
Heic Priamus, patresque alii, Panthusque, Thymoetesque ,
Et Lampus, Clytiusque, Hicetaon clarus et armis,
Ucalegonque, ac Antenor, bonus auctor uterque
Consiliis, procerum primi, de more sedebant
Moenibus in celsis; longo jam debilis aevo
Turba, et iners bello; sed coetu arguta coacto ,
Promere suavidicas facundo e pectore voces. 170
Quales per silvam, densa et virgulta sedentes
Arborea dulces cantant sub fronde cicadae:
Tales Dardanii proceres praecelsa tenebant
Moenia, turris ubi se caeli attollit in auras
Ardua. quo celeri festinam evadere gressu
Ut videre Helenam, submissa haec dicere voce
Mirantes inter sese coepere: Puella
Pro tali haud mirum Troas, Grajosque labores
Ferre diu tantos, pulchro quae morte carentes
Ore deas aequat: sed enim vel talis Achaeas 180
Puppibus in celsis procul hinc decedat in oras;
Nec nobis, gnatisque malam ferat improba pestem.
Haec alii: at Priamus venientem comis amica
Voce vocat: Propius me accede; heic, filia, mecum
Conside; ut veterem sponsum, carosque propinquos
Et notos videas. non tu lacrimabile bellum
-- v-164 --
Hoc mihi fers, magni sed laevo numine divi.
Huc ades, atque doce, qui densos inter Achivos
Ille vir incedit, vultuque habituque verendus
Ante alios, quisnam est? procero vertice sunt qui 190
Altius attollant sese; nec tempore in ullo
Ipse tamen vidi quenquam, cui tanta decoro
Fulserit in vultu majestas, formaque totum
Ornarit corpus tanto regalis honore.
Demisit mulier vultum pulcherrima, et alto
Corde trahens gemitum: socer o venerande, mihi mors
Illa utinam miserae placuisset luce, tuum qua
Huc gnatum comitans, thalamum, fratresque, mearum
Et dulces comitum coetus, natamque reliqui
Unigenam. haec propter cogor noctesque diesque 200
Infelix angi, largo et tabescere fletu.
Verum age, jam, quod aves audire, ac noscere, dicam.
Ille vir, Atrides Agamemnon; optimus idem
Rexque, et bellator, sceptroque insignis, et hasta,
Atque meus, si forte meum fas dicere, levir.
Sic ait: at regem senior miratus; Atrida
Fortunate, inquit, felicibus edite fatis,
Certe ingens numerus pubis tibi paret Achaeae.
Vitiferas Phrygiae veni olim pinguis in oras;
Atque Phrygum vidi turmas, tot milia campis 210
Densa equitum, populos Otreique, et Mygdonis, ingens,
Agmen Sangarii tendens prope fluminis alveum.
His et ego sociusque aderam, auxiliumque ferebam,
Venere infestis quo tempore Amazones armis;
Nec numero tamen illa acies aequabat Achivos.
Tum, Laërtiaden cernens; Dic, inquit, et illum
Vertice qui paullo minor est Agamemnone, at idem
Latior atque humeris, atque amplo pectore, pingui
-- v-194 --
Arma solo cui strata jacent onerosa: virorum
Ipse (aries ceu villosus per ovilia plena) 220
Hac illac, magno spectandus corpore, fertur
Per cuneos, lento et figit vestigia gressu.
Haec Priamus; formosa Jovis cui nata vicissim
Pauca refert: Laertiaden, rex, cernis Ulyssem,
Ingenio quem solerti, vafrumque, catumque
Ante alios, Ithaca in celsis tulit aspera saxis.
Excipit Antenor: Vera istaec, nympha, locuta es.
Quippe, olim huc missus venit cum dius Ulysses
Te propter, flavusque una Menelaus, utrumque
Except hospitio, fovi et complexus amice, 230
Amborum et potui mores, ac noscere sensus.
Qui postquam in Teucros coetu venere coacto;
Cum stabant, socium procero corpore Atrides
Vincebat; sed cum flectebant membra sedentes,
Atriden ampla specie vincebat Ulysses.
Inde, ubi coeperunt prudenti e pectore dicta
Promere, festinans Menelaus dicere amabat
Pauca, sed argute, verborum haud largus, aberrans
Proposita et nusquam juvenis juveniliter ab re.
Ait ubi surgebat mirus vi mentis Ulysses, 240
Principio, terrae defigens lumina, stabat,
Nec sceptrum tacitus retrove, aut ante movebat,
Attonito similis. fatuum nil scire, vel atra
Bile jecur plenum irasci, atque haerere putares.
Verum, ubi mittebat magnam alto e pectore vocem,
Et densa hibernae fundebat verba per auras
More nivis; non eloquio contendere Ulyssi
Esset quisquam ausus mortalis: jamque decorum
Os, formae augustum nemo et laudabat honorem.
Magnum deinde senex Ajacem vidit; et, Ille 250
-- v-225 --
Quisnam, inquit, praestans immani corpore, cunctos
Qui capite, atque humeris supereminet unus Achivos?
Illa refert: Ajax ingens, arx gentis Achaeae.
Contra autem Idomeneus, Cretaeis ductor ab oris,
Ille deo similis, procerum quem densa corona
Circumstat. patriis venientem a finibus, aede
Saepe, virum, in nostra fortis Menelaus amice
Excepit, multoque habuit veneratus honore.
Hinc alios etiam noscoque, et nomine possum
Dicere quemque suo: geminos per densa requiro 260
Agmina sed reges nequidquam; Castora, nemo
Alipedes cui certet equos agitare, gravique
Adsuetum heroas Pollucem sternere caestu;
Quos mihi germanos idem genuere parentes.
Manseruntne domi pulchra in Lacedaemone? ponto
Anne huc fluctivagis advecti puppibus, inter
Versari Danaūm reges, oculosque virorum
Ferre, meam propter noxamque, et probra, verentur?
Sic ait; ast illos ambo Lacedaemone in alta
Atro nigra sinu tellus complexa tenebat. 270
Interea mediam praecones jussa per urbem
Sacra ferunt, agnos, album, nigramque; caprino.
Almae laetificos et vitis in utre liquores.
Fulgentem cratera Idaeus, et aurea gestat
Pocula: verba seni adveniens qui talia fatur:
Surge age, Laomedontiade, regum optime, nam te
Trojugenum, ac Danaūm proceres communiter orant,
Extra urbem in campum descendas; foedera praesens
Ut ferias; pactamque fidem, conventaque firmes.
Nam longis pugnare hastis Paris, ac Menelaus, 280
Turba omni spectante, parant de conjuge. multae
Victorem gazae, ac mulier formosa sequetur.
-- Homer-v-255 --
Junget amicitiam pacto gens foedere Graja,
Nostraque: nos Trojam placida sub pace colemus;
Illi Argos laeti ad patrium, et sua tecta redibunt.
Talibus ille: senex, perculso pectore, fidis
Jussit equos jungi a sociis: moestusque parato
Membra locat curru, et manibus molitur habenas.
Antenor currum scandit comes. ocyus una
Hi bijugis Scaeae vecti extra limina portae 290
Extulerunt sese trepidi, campoque volabant.
Inde ubi venere ad Troas, Danaosque, relicto.
Procedunt curru in mediam, quae sola patebat,
Planitiem: contra major processit Atrides,
Et sapiens Ithacus versuto corde. ministri
Admorunt pecus interea, miscentque liquores
Vitigenos; puroque haustas de flumine lymphas
Dant manibus regum. tum cultrum eduxit Atrides,
Magnae aptum vaginae ensis quem ferre solebat.
Agnorum hoc summos media inter cornua villos 300
Praecidit, Troum, ac Danaūm quos rite tulere
Principibus circum praecones. extulit ambas
Atrides caelo palmas, mediusque virorum
Fudit clarisonas imo de pectore voces:
Summe deūm, atque hominum rex, et pater, optime, et idem
Maxime, in Idaeo regnas qui vertice; tuque
Sol, qui cuncta vides, cuncta audis; Flumina, Tellus,
Plectitis et quicunque hominum perjuria divi
Sub terra, vestrum numen testamur utrique:
Vos rata, dī, servate omnes haec foedera in annos: 310
Sternere Alexandro Menelaum siqua dabit fors,
Connubioque Helenae victor, gazaque fruatur;
Nos longe hinc patrias victi solvemus ad oras.
Sternere Alexandrum Menelao siqua magis fors
-- v-284 --
Annuerit, reddent Helenamque, ablataque Troes
Omnia: praeterea, quantam decet addere, multam
Victi addent, venturo etiam quae perstet in aevo.
Hanc Priamus, natique actutum solvere multam
Si renuent, certum est nunquam secedere ab armis,
Urbs tandem eversis dum concidat Ilia muris. 320
Haec fatus jugulat pecudes, sectoque trementes
Gutture sternit humi exanimas; cratere liquentis
Hausta meri e magno dehinc libant dulcia dona,
Atque preces, et vota pio de pectore fundunt.
Ast aliquis Troumque, et Achivūm talia secum
Magne deūm genitor, dīque omnes, foedera quisquis
Sacra prior franget, fusa haec ut vina, cerebrum
Diffluat in terram sic illius, atque nepotum,
Uxoresque alias captae ducantur in urbes.
Talia dicebant: votis non praebuit aurem 330
Jupiter, inque leves vertit dicta irrita ventos.
Post haec, Dardanides Priamus sic farier orsus:
Audite haec Troesque, et Graji mentibus aequis.
Ipse hinc Iliacas abeo digressus ad arces;
Nec gnatum forti congressum cernere Atridae
Sustineo. cui fata parent nunc tristia letum,
Dī norunt, novit pater, et rex ille deorum:
Sic ait; imposuitque agnos, et sueta locavit
Membra senex curru, manibusque adduxit habenas.
Antenor juxta scandit, pariterque feruntur 340
Ad muros, moesto dejecti lumina vultu.
Interea hinc ingens Hector, hinc dius Ulysses
Campum ad certamen dimensi rite parabant;
Atque virūm jactas aerata in casside fortes
Quassabant, prior ingentem quis mitteret hastam.
At populi tolluntque manus, divosque precantur:
-- v-318 --
Atque aliquis: Divūm rex Jupiter, auctor utervis
Attulit hunc Troum genti, Grajisque laborem,
Da, pater, obscurum hinc abeat confossus ad Orcum:
At nobis pacemque, ac foedera firma relinquat. 350
Haec illi: at fortes agitabat Martius Hector,
Ipse manu magna quatiens aversus. in auras
Continuo galea Paridis fors exit ab ima.
Consedere acies ambae pulchro ordine, currus
Quisque suos, atque arma solo rutilantia, juxta.
Dius Alexander mediis in milibus aere
Induit ad torvi sese certamina Martis.
Principio leves ocreas dat mollia circum
Crura, nitens argento apte quas fibula mordet.
Dehinc thoraca gravem, solitus gestare Lycaon 360
Quem frater, membris olli par, pectora circum
Induit; hinc lateri fulgentem subligat ensem
Demissum ex humero; scuto dehinc inserit aptans
Ingenti laevam, solidoque ad tela: comantem
At capiti galeam setis imponit equinis;
(Horrendum in summo nutabant vertice cristae)
Tum postremo habilem dextrae, vi corripit hastam.
Nec minus ex alia claro Menelaus in aere
Parte micat, saevisque acer sese instruit armis.
Inde ubi uterque suos inter se ad bella paravit 370
Torva tuens vacuum lentus procedit in aequor.
Arrexere animos Troes, Argivaque pubes
Attoniti. ingentes immani pondere quassant
Illi hastas; longe nec distant; fluctuat atrox
Ira intus, furor incenso micat efferus ore.
Primus ibi toto connixus corpore telum
Dius Alexander contorsit. missa per auras
Hasta volat stridens, clypeoque excepta rotundo
-- v-347 --
Horrendum insonuit, sed non et rumpere durum
Aes valuit, summoque inflexa umbone pependit. 380
Inde grave Atrides aerata cuspide robur
Librans, caelicolum regem sic ore precatur.
Da, pater, ulcisci, laesit qui me improbus ultro
Nil meritum. tu sterne meis, tu, magne, scelestum
Sub manibus; ventura etiam quod noverit aetas,
Nec velit hospitium temerare, ac fallere dextram,
Officium et pensare probro. Sic deinde locutus
Ingentem magnis conjecit viribus hastam.
Transiit et clypeum, tot ferri terga, tot aeris,
Loricaeque moras vibranti cuspis acuta 390
Aere infixa, levem et tunicam juxta ilia: flexo
Ille tamen mortem devitans corpore, vulnus
Letiferum elusit. stricto citus advolat ense
Atrides; conum galeae, cristasque comantes
Et ferit assurgens: tenues at fractus in auras
Dissiluit mucro, dextramque reliquit inermem.
Suspexit caelum Atrides, et pectore ab imo
Has magno voces gemitu dedit: heu! mage laevus,
Atque nocens nemo est unus te, Jupiter, omni
E divūm numero. tibi supplex lusus inani 400
Spe sum; nec licuit scelerato a sanguine poenas
Sumere. difractus mucro est; nec pertulit ictum
Hasta mihi, valido frustra contorta lacerto.
Sic ait, atque juba comptam furiatus equina
Involat in galeam, prensumque trahebat Achivam
Intra aciem raptans: galeae retinacula molli
Aurea quae mento suberant, juvenile reducto
Angebant loro guttur: sed victor ad ipsos
Pertrahere haud potuit socios, et laude potiri
Eximia, longo nec finem imponere bello. 410
-- v-373 --
Nata Jovis magni sensit Venus, ipsaque caelo
Adveniens rupit lorum dea: cassis ahena
At, capite exempto, victorem est sola secuta.
Quam, simul ac vacuam vidit, projecit Achivos
Contortam in medios: socii tellure jacentem
Sustulerunt. ast dira fremens Menelaus in hostem
Irruit; ac magnam quassabat turbidus hastam.
Tum Cypris (nam quid nequeat dea?) protinus illinc
Priamiden longe rapuit, multamque paventi
Offudit circum nebulam; fractumque labore 420
Ipsa suis manibus thalamo in fragrante locavit.
Inde abit, arcessitque Helenam; quam nacta sedentem est
Aëria in turri. dextra, laevaque frequentes
Dardaniae matres aderant. tum diva prehendens
Ambrosium furtim peplum concussit: at ora
Dissimulat, cultumque deae, seque induit astu
Rugosam in vetulae faciem, Lacedaemone lanam
Quae curare illi, prae cunctis grata, solebat .
Huic similis blanda Venus est sic voce locuta.
Nympha, veni ad tua tecta; Paris vocat, ille superbum 430
Ingressus thalamum, formaque, et vestibus aureis
Effulgens: reducem nec dixeris esse cruenti
E medio, pugna functum, certamine Martis:
Verum aliquo ad choream laetum se ferre, relicta
Aut chorea, fessum dulci sedisse labore.
Sic ait: incenditque animum sub pectore. pulchrae
Illa oculos, pectusque, et colla nitentia divae
Agnovit; subitoque adspectu exterrita: Fraudes
Anne alias miserae nectis, dea saeva, parasque
Maeoniaeve aliquam, Phrygiae vel ducere in urbem; 440
Atque alii, si forte virum quem diligis illic,
Tradere me? patrias victor Menelaus in aedes
-- v-404 --
Ne captam abducat, venisti huc nempe, malasque
Insidias vafra moliris mente, dolosque?
I, Paridis tibi tanta tui si cura, beatam
Caelicolum vitamque, viasque oblita, sedeto
Usque virum juxta; coetu et secreta deorum,
Fle simul, et carum serva caput omnibus annis,
Illius evadas donec vel serva, vel uxor.
Ipsa quidem nec eo, quo me vocat improbus, ire 450
Nec fas; objiciant probrum ne Troades olim,
Totque graves cumulent, patior quas anxia, curas.
Cui furiis incensa Venus: Jam parce, furores
Parce meos, inquit, te contra stulta ciere,
Quam te amo, ne incipiam posthac odisse; struamque
Triste odium Danaūm, Troumque in pectore, nulli
Non invisa malo pereas ut denique fato.
Sic ait: at mulier gelido tremefacta pavore,
Peplo tecta caput candenti, murmure nullo
Inde abit; ac, ducente dea, gressum extulit: illam 460
Nec turri sensere egressam Troades alta.
Inde ubi Alexandri celsa intra limina ventum est;
Continuo famulae sua quaeque ad munia versae:
Illa domus altum scandit penetrale, nitenti
Intulit et sese thalamo. cui Cypris eburna
Ipsa manu sellam posuit, nymphamque sedere
Jussit Alexandrum contra. Jove nata resedit,
Atque, solo figens oculos aversa, fugacem
Increpuitque virum, rupitque has pectore voces:
Nempe redux bello venisti; occumbere leto 470
Quem fuerat satius, scelerumque expendere poenas
Ense viri domitum fortis, cui nupta marito
Ante fui. at certe Menelao fortior esse
Vi, manibus, certaque hasta jactare solebas.
-- v-431 --
I nunc, i, stulta Menelaum mente lacesse
Rursus deterior. quin, si sapis, obvius acri
Ire viro, noli male cautus; neve lacesse
Imbellis fortem; ne te domet ocyus hasta.
Haec fanti retulit contra Paris: o bona, parce
Jurgari, et probris me frustra incessere, conjux. 480
Magnae ope nunc vicit me pugnans ille Minervae;
Illum ego vincam alias: nam mi quoque bella gerenti
Divi adsunt. praestat nunc, pugna atque hoste relicto,
Cessare heic paullum tecum, et requiescere; saeva,
Truxque mihi tanto quae mentem incendis amore,
Quanto arsi, patria quando Lacedaemone raptam
Puppibus avexi, et Cranaës in litore primum
Te mihi connubio junxi, taedaque jugali.
Sic ait, exsurgitque, petens et strata praeibat;
Illa virum parens notum in penetrale secuta est. 490
Interea hac illac per turbam cursat Atrides,
Ille ferae similis;'nancisci sicubi pulchrum
Quiret Alexandrum. quaesitum ostendere nemo
At poterat Tros, vel socius. celare latentem
Nollet enim quisquam, letoque arcere, suorum,
Invisum cunctis aeque, atrae ac limina mortis.
Ergo haec in mediis Agamemnon milibus insit:
Audite o Troes, sociique haec mentibus aequis.
Certa quidem forti victoria stat Menelao.
Vos Helenam, raptamque una jam reddite gazam: 500
Addite dehinc multam, noxa quae digna videri
Possit, et ad seros memoret quam fama nepotes.
Haec ille. at laeto plauserunt murmure Achivi.
-- v-461 --
