LIBER VICESIMUS TERTIUS
Sic Troës gemitu complebant moenia. Graji
Parte alia postquam laetum paeana canentes
Venere ad naves, et fluctisonum Hellespontum,
Sparsi quisque suas alii petiere carinas:
Solos at spargi nequaquam est passus Achilles
Myrmidonas; pubemque inter stans talia fatur
Belligeram: O socii dulces, bello inclyta pubes,
Myrmidones, ne quis mihi nunc de more volucres
Curru solvat equos. sic ut sumus, ocyus alto
Curru invecti omnes Patrocli ad triste cadaver 10
Fundamus lacrimas, is quando est lumine cassis
Unus honor. tristi satiati denique luctu
Solvemus bijugos, atque heic coenabimus omnes.
Sic ait: illi aegro ploratus corde frequentes
Dant jussos: luctumque viamque praeibat Achilles.
Ter circa exanimum bijugos egere comantes
Luctifico moesti gemitu. Thetis alma dolore
Atque gravi cunctis incendit pectora luctu.
Terra madet lacrimis, lacrimis maduere profusis
Arma virūm. talem plorabant, morte cruenta 20
Absumptum bellique ducem pugnaeque magistrum
Princeps ante alios plorat Peleïus heros;
Caede virūm horrendas et supra pectus amici
Imponens palmas, haec moesto ex ore profatur:
Salve, dulce ipso caput o Patrocle sub Orco.
Cuncta equidem actutum solvam, quaecunque perempto
-- v-20 --
Sum tibi pollicitus: pertractum huc Hectora saevis
Crudum epulas canibus tristes dare; deinde flagrantem
Ante pyram, ipse manu ferro mactare corusco
Bissenos claro juvenes de sanguine Troum, 30
Efferus, et furiis te ob caesum immanibus ardens.
Sic ait; ac rursus foeda atque indigna cadaver
Saevus in Hectoreum molitur. nanque jacentis
Ante Menoetiadae lectum tellure locavit
In gelida pronum, porrectum pulvere in atro.
Interea circum socii pulchra aere corusco
Arma solo exuti ponunt: altumque frementes
Abjungunt curru alipedes: tum deinde carinam
Juxta Pelidae, turba ingens, ordine longo
Consedere. epulo ferali dius Achilles 40
Accepit cunctos, mensa et solatus amica est.
Multa boum passim sternuntur pinguia ferro
Corpora; multae et oves, balatuque omnia moesto
Complentes caprae; multi albis dentibus apri,
Denso florentes pingui, torrentur in igne,
Vulcani extenti per flammas; sanguis obibat
Plurimus at medium rivo spumante cadaver.
Tum primi Danaūm proceres tentoria ad alta
Atridae coetu Aeaciden duxere frequenti,
Vix longis victum precibus, magnosque sodalem 50
Ob caesum irarum volventem pectore fluctus.
Hi postquam regis venere ad limen amici,
Continuo multa ingentem circundare flamma
Vocales tripodem praecones jussit Atrides;
Orando Aeaciden possint si flectere, lymphis
Abluat ut tabo squallentia membra cruento.
Abnegat; atque, Jovem testatus, talia fatur:
Haud faciam, testis mihi Jupiter, ille deorum
-- v-43 --
Maximus atque idem longe optimus, ante liquentem
Non opus huic capiti, non fas, affundere lympham, 60
Patroclum extremos quam ponam tristis in ignes,
Et statuam tumulum, sectamque a vertice donem
Rite comam. huic alius nunquam dolor ingruet ullus
Nam similis, misero infelix dum vita manebit.
Nunc tamen ingratae reddamus tempora mensae.
Mane novo silvam, rex, caedi et secta jubeto
Robora conferri, praeberi et plurima; habentem
Quanta virum par est nigras hinc ire sub umbras;
Ocyus ex oculis hunc ut longe auferat ignis
Indomitus: redeant sua quisque ad munia Graji. 70
Haec ille. haud quisquam dictis non paruit. ergo
Omnes considunt pariter, raptimque paratis
Vescuntur dapibus festini, et vina coronant.
Postquam epulis sese explerunt, dulcique Lyaeo
Quisque suas abeunt ad sedes, fessaque suavi
Corpora dant somno septa intra Martia. curvo
Pelides posuit defessa in litore membra,
Stratus humo in pura, fluctus qua rauca sonantes
Allabi soliti. plorans heic ille frequentes
Inter Myrmidonas jacuit. cui protinus omnes 80
Dissolvitque animi curas, et corpora circum
Se blandus fudit somnus: lassaverat artus
Namque viro pulchros durus labor, Hectora longo
Dum sequitur cursu ventosae ad moenia Trojae.
Huic infelicis Patrocli flebilis umbra
Advenit, vivo similis parque omnia, corpus
Mole ingens, pulchrosque oculos, vocemque sonoram,
Induta et, quales nuper gestarat amictus.
Sic stetit Aeacidae supra caput; atque ita fatur:
Dormis, heu dormis, nostri securus, Achille? 90
-- v-69 --
Curabas vivum certe: nunc negligis idem
Exstinctum. tumulo conde oсуus, ostia Ditis
Ut subeam; manes nunc me, simulacra carentum
Luce, abigunt, arcentque aditu, nec flumina me trans
Ire sinunt, umbramque aliis miscerier umbris;
Sed latas vagor ante fores, et limen ad Orci,
Frustra. Nunc flenti dextram da, obtestor; ab alto
Nunquam Erebo huc reducem adspicies post justa soluta
Extremumque ignem; nobis nec, ut ante, licebit
Secretis turba, castrorum in parte remota 100
Consulere, alternoque diem sermone morantem
Condere; fatum hausit quando me triste, quod olim
Obtigerat dias venienti lucis in oras.
Et tibi, quem superis virtus exaequat, Achille,
Fatum est Iliacae perdi sub moenibus urbis.
Hoc tibi praeterea dico mandoque, sodali
Si caro parere velis: fac ne mea seorsum
Ossa tuis, simul at jaceant; simul aedibus olim
Ut sumus in vestris alti ambo, tempore quo me
Impubem pater ipse Menoetius ex Opoënte 110
Deduxit vestras ad sedes caede fugatum
Patrata, leto qua imprudens Amphidamantis
Luce dedi gnatum, ob talos male percitus ira.
Cum bonus excepitque suo me limine Peleus,
Atque aluit laetus, fidumque ad praelia jussit
Esse tibi famulum comitemque. haec propter utrunque
Idem habeat locus exstinctus, urna aurea, munus
Eximium tibi quam dedit olim diva creatrix.
Haec ubi sic fatus, Pelides dicta vicissim,
Pauca refert: Curnam, carum caput, huc mihi noctu 120
Venisti; atque istaec mandas mihi singula? nil non
Exsequar actutum peragens tua jussa: sed adsta
-- v-97 --
Me propius, quaeso, complexi ut moesta parumper
Corda gravi gemitu, luctu et pascamus amaro.
Haec ait, ac palmas collo protendit; inanem
Nec tamen est umbram complexus. fumus ut, altam
Illa abiit stridens sub terram: dius Achilles
Excitus attonito similis consurgit, et, inter
Se plausis manibus, lugubri haec voce profatur:
Sunt certe obscuri caecis in sedibus Orci, 130
Sunt animae tenues hominum, simulacraque vana.
Nam mihi Patrocli superadstitit umbra gemensque
Et plorans tota, quam longa est, nocte; deditque
Multa orans mandata, ipsi vultuque habituque
Patroclo similis. Pelides talia fatus
Incendit luctu socios. hi triste cadaver
Dum circa plorant, Aurora incessit ab ortu,
Et roseis lucem digitis pulchra extulit almam.
Continuo Atrides totis jumenta virosque
Excitat e castris, multam et jubet undique silvam 140
Convehere. Idomenei ante omnes it belliger ipse
Mariones famulus, sociosque hortatur et urget
Strenuus; in saltus fert se ingens turba, bipenne
Et gerit in manibus ferrum, contortaque lino
Vincula: praecedunt oneri jumenta ferendo.
Jamque iter emensi per prona atque ardua, longos
Transgressi et flexus, tandem subiere virentis
Irriguos Idae saltus. heic omnis acuto
Aggressa est ferro proceras caedere quercus
Continuo pubes. vasto illae pondere terram 150
Plangebant sonitu ingenti; quas deinde jacentes
Findebant Graji, constrictaque robora magnos
In fasces valido mulorum imponere dorso
Certabant: agiles illi celeri pede terram
-- v-121 --
Carpebant, densis per lustra horrentia dumis
Quamprimum optantes noto se reddere campo.
At juvenes truncos ingenti mole ferebant,
Quisque suum (Idomenei sic regis jusserat acer
Meriones famulus): quos, ut venere, virenti
Abjecere solo defessi, et rite locarunt 160
Litore in undisono structos, ubi jussit Achilles
Patroclo atque sibi fieri commune sepulcrum.
Hi, postquam reduces ingentem in litore silvam
Deposuere, illic densi assedere frequenti
Coetu omnes: pubem at Peleïus imperat heros
Myrmidonum cingique armis, et jungere curru
Cornipedes. parent omnes, atque aere corusco
Inclusere artus, pulchrisque in curribus adsunt
Aurigaeque et heri. praeit ostro insignis et auro
Turma equitum; peditum subit ingens nimbus: at ipsum 170
In medio socii Patroclum rite ferentes
Incedunt, sectamque comam de vertice flavo
Injiciunt, totumque insternunt crine cadaver.
Pone caput manibus gelidum sustentat Achilles
Moerens, nigra Orci mittens in regna sodalem.
Hi, postquam venere locum, quo jusserat ire
Pelides; corpusque toro posuere pyramque
Confestim ingentem struxerunt robore secto.
Heic aliud caro designat munus amico
Aeacides. busto secedens nanque parato, 180
Ipse comam ferro secuit sibi, pulchra nitentem,
Sperchio sacram fluvio quam intonsus alebat.
Dehinc pontum adspectans moerenti haec pectore fatur:
Sperchie, incassum Peleus pater, hanc, tibi vovit,
Me patrias reducem ad sedes post bella, daturum
Sectam rite comam, magnorum et pinguia centum
-- v-140 --
Sacra boum; atque mares nivei dehinc velleris agnos
Quinquaginta ipsos mactantem ex, ordine puros
Jacturum in fontes, ubi multo fragrat odore
Ara tibi, atque sacer multa viret arbore lucus.
Haec senior vovit: votum sed fugit inanes
Neglectum in ventos. dulcem nunc tristia quando
Fata negant reditum, decisum hunc vertice crinem
Patroclo extremos praestat dare munus in ignes.
Sic ait; atque comam caris deponit amici
In manibus, luctuque omnes incendit Achivos.
Ante, modus fieret quam fletu, conderet almam
Sol pelago praeceps lucem: sed dius Achilles
Majorem petit Atriden ac talia fatur.
Atride (Grajūm populus te nanque jubentem
Audiet ante omnes); mentem satiare licebit
Tristi alias etiam luctu: secedere Grajos
Hinc alios, oro, coenamque parare jubeto.
Nos, propius tangit quos hic dolor, omnia rite,
Quae restant, soli curabimus. heic tamen opto
Nobiscum reges maneant. Haec fatus Achilles.
Ille autem dicto confestim paret, Achivos
Et curvas jubet ad naves coetu ire soluto.
Queis curae funus, manserunt. nec mora, magnam
Certatim struxere pyram, quae se ardua partem 210
In centum porrecta pedes tendebat in omnem.
Hac moesti in summa posuere exsangue cadaver.
Ante pyram taurosque immanes, atque bidentes
Lanigeras mactant: direpto et tergore costis
Rite parant curantque. adipem queis dius Achilles
Omnibus exemptum sumpsitque, et corpus amici
A capite usque pedes totum contexit ad imos.
Tum nudata boum congessit corpora circum
-- v-169 --
Atque ovium, accumulans; mellisque, et pinguis olivi
Urnas, acclinans feretro, locat; inde superba 220
Eximios cervice pyram conjecit in amplam
Bis duo cornipedes festinus: pectore moestos
Interea plorans gemitus fundebat ab alto.
Ille novem mensae adsuetos regalia habebat
Intra septa canes. horum duo caedit acuto
Ense, pyrae injiciens; bissenos denique Troum
Egregios mactat juvenes male percitus ira,
Immisitque ferum, cuncta ut depasceret, ignem.
Post haec suspirans dulcem his compellat amicum:
Salve ipsis nigri, Patrocle, in sedibus Orci. 230
Cuncta tibi solvi, fueram quaecunque perempto
Pollicitus: bis sex juvenes de sanguine claro
Trojugenum, ferro mactatos, en vorat ignis
Tecum omnes. dare nanque vorandum non placet igni
Hectora, sed canibus. saeva furiatus ab ira
Tales ille minas jactabat: nec tamen artus
Hectoreos tetigere canes. Venus aurea, magni
Nata Jovis, longe ipsa canes noctesque diesque
Arcebat; liquidoque virum perduxit olivo
Ambrosiis fragrante rosis; ne per sola terrae 240
Aspera Pelides posset lacerare trahendo.
Phoebus at obscuram caelo demisit ab alto
In campos nebulam, nigra et caligine texit
Nil aliud, praeter spatium quo exsangue cadaver
Stratum erat; igniferi ne Solis flammeus ardor
Siccaret nudosque artus nervosque jacenti.
Patrocli interea segni succensa nequibat
Igne pyra absumi, in cineres et vertier atros.
Ergo aliud secum tacitus molitur Achilles.
Quippe rogo paullum secessit; flamina supplex 250
-- Homer-v-194 --
Et duo, Threïcium Boream Zephyrumque, vocabat,
Sacraque pollicitus, pateraque liquentia libans
Vina, iterumque iterumque obtestans blandus, adessent
Confestim ut faciles, igni congestaque silva
Ut celeri arderet, gliscens et flamma cremaret
Continuo positum suprema in parte cadaver.
Talibus orantem pernix e nubibus Iris
Audiit; atque tulit ventis pia vota duobus.
Illo forte die graviter spirantis in aede
Aeria Zephyri convivia laeta frequentes. 260
Ducebant venti: celeres cum lapsa per auras
Venit, marmoreoque in limine constitit Iris.
Hanc simul atque oculis venti videre, relictis
Surrexere alacres dapibus, divamque vocabant
Ad se quisque ultro. mensae considere at illa
Abnuit; ac roseo stans haec tantum edidit ore.
Non vacat heic, venti, considere: quippe revertor
Oceani ad fluvium longe, sedesque remotas
Aethiopum; faciunt nam dīs solemnia sacra;
Ipsa etiam in partem ut veniam: verum ocyus ire 270
Pelides orat Boream, Zephyrumque sonorum;
Sacraque promittit, vestro si munere gliscat
Flamma rogi, positus jacet in quo scilicet olli
Patroclus, plorat quem nunc gens omnis Achivūm.
Haec effata, leves abiit dea lapsa per auras:
Illi autem magnoque ruunt stridore frementes,
Aëriasque urgent nubes. jam caerula ponti
Alta super flantes volitant, surguntque sonori
Vi flatus undae ad caelum; jam litora Trojae
Prima tenent, vastoque pyram se murmure in ipsam 280
Intulerunt: stridunt flammae, furit aestus ad auras.
Hi flammam tota jactabant nocte furentem
-- v-217 --
Ingenti huc illuc fremitu: perstabat Achilles
Nocte vigil tota; cratere et moestus ab aureo
Vina cavo hauribat cyatho; fundebat et usque
Multa solo, terramque rigans, miserique sodalis
Dulcem voce vocans animam. pater, ossa supremo
Igne urens nati, ut plorat, qui morte hymenaeos
Mutavit, mersitque suos moerore parentes:
Ossa urens cari sic tum plorabat amici 290
Pelides, juxtaque pyram reptabat, et altas
Rumpebat lacrimans fera sub nocte querelas.
Lucifer at postquam Solis praenuncius almi
Venit, quem crocea fulgens in veste secuta
Aequoreas late fundit se Aurora per undas;
Languit igne rogus collapso, et flamma quievit.
At Boreas, Zephyrusque abeunt, sua tecta petentes,
Per mare Threïcium; vasto quod murmure subter
Ingemuit, fluctuque fremens immane tumebat.
Tunc et Pelides paullum digressus ab igni 300
Procubuit; dulcisque viro languentia membra
Irrigat, ac toto fundit se corpore somnus.
Interea Atriden circa procerum manus ingens
Affluit. horum una gradientum densus Achillem
Excitat e somno strepitus. sese erigit ergo,
Hisque sedens visos compellat vocibus ultro:
Atridae, atque alii primores gentis Achaeae;
Ante pyram affuso mihi totam exstinguite baccho,
Qua se cunque ignis fudit vis: deinde legamus
Ossa Menoetiadae seorsum. Internoscere magnus 310
Nec labor: in media solus nam rite jacebat
Ille pyra: extremis congesti in partibus una
Cornipedesque virique ardebant. ossa reperta,
Lectaque, moerentes phiala ponemus in aurea,
-- v-243 --
Atque adipe in duplici: donec mea fata sub Orcum
Me quoque condiderint. nec magna mole sepulcrum
Nunc fieri, at modicum quiddam, placet: edite in auras
Quod celsum, lateque ingens extendite, post me
Exstinctum fuerit quicunque superstes, Achivi.
Sic ait: hi celeres Pelidae jussa capessunt: 320
Purpureoque pyram primum exstinxere Lyaeo,
Qua vis flammae ierat. cinis altus corruit: illi
Ossa legunt mitis socii candentia, flentes
Aurata et condunt phiala, pinguemque superne
Atque inferne adipem sternunt: tentoria in alta
Inde ferunt, niveoque tegunt velamine, lino
E tenui. post haec sulcoque includere bustum
Festinant, circaque pyram monstrata sepulcro
Fundamenta locant, collatoque aggere, structo
Et tumulo, redeunt. Coetum heic non passus Achilles 330
Dissolvi; at populos tenuit, magnoque frequentes.
In circo jussit considere. puppibus ipse
Continuo e celsis profert ingentia dona,
Victori pretium, tripodas, fulvosque lebetas,
Et mulos, et equos, valida et cervice juvencos,
Captivasque, aurumque, incani et robora ferri
Principio rapidis praestantia munera ponit
Aurigis. primo captivam ducere forma
Insignem, atque operum doctam; latumque, tumentemque,
Instructumque ansis tripodem. tum deinde secundo 340
Ponit equam, indomitae cui sextus fluxerat annus,
Quaeque notham gravida prolem, gestabat in alvo.
Eximium statuit dehinc, tertia dona, lebetem
Intactumque igni, niveo et candore nitentem.
Quarto auri ponit duo magna talenta; recentem
At phialam quinto duplicem. tum surgit, Achivūm
-- v-270 --
Et medius placido tales dat pectore voces:
Atridae, Grajique omnes, Mavortia pubes,
Haec circo stant in viridi jam dona, manentque
Aurigas. alium si quem nunc propter Achivi 350
Certarent, ferrem celsa ad tentoria munus
Primum ego. nanque mei quam cunctos robore vincant
Scitis equi; leti expertes maris arbiter alti
Quos Peleo patri Neptunus tradidit, ille
Deinde mihi senio fessus concessit habendos.
Ipse tamen maneo, caelesti et semine creti
Alipedes; moerent saeva qui morte perempto
Auriga miti atque bono, qui scilicet illis
Curabatque jubas oleo, puraque lavabat
Corpus aqua, haec propter lugent, terraeque profuso 360
Crine, gemunt alto perfixi corda dolore.
Verum agite, et rapido vos laeti accingite cursu,
Quisquis equis fidit levibus curruque volucri.
Haec ubi sic fatus Pelides, haud mora, surgunt
Aurigae. princeps, Admeti regia proles,
Eumelus celerum solers agitator equorum.
Post hunc magnanimi Diomedes inclyta Tydei
Proles ostendit sese, Phrygiosque sonanti
Curru jungit equos, magno quos abstulit heros
Aeneae, ast ipsum leto subduxit Apollo. 370
Post hunc Atrides surgens flavus Menelaus
Sub juga cogit equos celeres Aethenque Podargumque
Illam Agamemnoniam, proprium hunc. Aethen Echepolus
Olim Anchisiades majori munus Atridae
Praebuit, Iliacas iret ne miles ad arces,
Segnis at in patria vitam oblectaret inertem
Sede manens. magnas dederat nam Jupiter olli
Divitias, laetusque amplam Siciona colebat.
-- v-299 --
Hanc junxit, rapido ardentem se immittere cursu.
Quartus equos parat Antilochus, Mavortia proles 380
Magnanimi Nelidae. olli currum duo ducunt
Cornipedes Pylii. cui tum pater adstitit, et sic
Sponte sua doctum monuit, quod profore posset.
Antiloche, florentem aevo te Jupiter altus,
Neptunusque pater magno dilexit amore,
Atque ambo docuere artes artusque regendis
Curribus omnigenos. haec propter voce doceri
Nil opus est nostra doctum ultro. flectere metas
Nam bene scis circa. sed equi tibi currere non tam
Sunt, quam aliis, celeres, hoc ne obsit, gnate, timendum est. 390
Hi rapidos agitant bijugos, molirier ipsi
Plura tamen quam tu solerti mente nequibunt.
Ergo age, consilia atque artes nunc injice menti
Omne genus, palmae ne spes te ludat inanis.
Arte faber melior, quam viribus; arte magister
Jactatam ventis puppim regit aequore in alto;
Arte bonus vincitque alios palmamque capessit
Auriga. est agili qui curru fretus equisque,
Huc atque huc lato metam circumvolat orbe,
Nec bijugos retinet campo sine more vagantes: 400
At sapiens qui versat equos auriga volucri
Non adeo cursu celeres, metam usque tuetur,
Et gyrum flectit propior; nec tendere nescit
Lora apte, intentusque animi praeeuntibus instat,
Nunc metam, facile ut possis pernoscere, dicam.
Aridus attollit se campo stipes in ulnam,
Aut piceae aut quercus, nullo et putrescit ab imbri.
Hinc atque hinc lapides duo stant candore nivali,
Trita ubi se angustis arctat via faucibus: ampla
Circum planities cursu patet omnis in orbem: 410
-- v-331 --
Seu prisci monumenta viri, seu meta priori,
Haec fuerit saeclo: cursu nunc dius Achilles
Hoc statuit signum postremo; proximus huc tu
Flecte rotas, bijugos juxta et compelle sinistram
Acclinis paullum in partem curru super: urge
Saevus equum interea dextrum clamore, volanti
Et manibus da lora: sinister se magis usque,
Atque magis metae admoveat sic, axis ut ipsam
Praeteriens metam possit strinxisse videri.
At saxum interea ne attingas, nate, caveto; 420
Ne laedantur equi, currus frangantur et ipsi,
Laetenturque alii, doleas tu irrisus ademptum
Omne decus: cladem hanc solers vitare memento.
Nam propior metae si praelabere, sequentum
Non erit ut quisquam te praevolet, aut tibi sese
Par ferat; a tergo non si vel Ariona dium
Pellat, equum Adrasti, divino e semine cretum,
Vel quos Laomedon olim his nutrivit in oris
Eximios. Postquam sic gnato singula Nestor
Praecepit, viridi rediens consedit in herba. 430
Quintus Meriones insignes crine comanti
Egit equos. scandunt currus, cursuque parati
Conjiciunt fortes, conjectas dius Achilles
Quassabat. fors Nestoridae prima exit in auras
Antilochi. dehinc Eumelo sors obtigit: inde
Belligero Menelao: hunc fortis deinde secutus
Meriones. post hunc postremus prodiit, omnes
Optimus ante alios bello, Tydeïus heros.
Ergo alacres capiuntque locum, stantque ordine. plano
Tum longe in campo metas ostendit Achilles; 440
Atque bonum apposuit Phoenicem, qui comes olim,
Armiger et fuerat Peleo; jussitque notare
-- v-361 --
Cursum oculis, memorique animo, quae gesta, referre.
Hi, signo audito, simul omnes ecce flagellum
Extollunt, flagrisque invadunt terga frementum
Alipedum, varioque instant clamore. carinas
Hi fugiunt cursu rapido, longeque patentes
Transmittunt campos celeri pede: pulvis ad auras
Subter pectoribus volat excitus, ille procellae
Aut nigrae similis nebulae. quatit usque volantum 450
Aura jubas: currus nunc terram tangit, in auram
Nunc vacuam fertur subsultans: corpore stantes
Aurigae prono pendent, trepidantque micanti
Corda sinu palmae cupidis, blandique minacesque
Exhortantur equos: illi Zephyrumque Notumque
Antevolant, fulvae se tollit nimbus arenae.
Postremo sedenim cursus in fine, retrorsum
Cum sese ad litus verterunt, quisque valeret
Quid virtute sua perspectum est denique, equorum
Et fuga se intendit magis et magis usque. volabant 460
Tum Pheretiadae prae cunctis, turbinis atri
Instar, equae. post has Trojani deinde feruntur
Tydidae Diomedis equi: nec longius absunt,
Sed prope jam tangunt currum, scandentibus usque
Assimiles. terga Eumeli latique calebant
Flatu humeri, capite instantes quem pone volabant.
Jamque virum vel praetereat prior ipse, vel aequet,
Ambiguam et faciat laudem: sed Phoebus Apollo
Iratusque olli est subito, excussitque flagellum
E manibus. doluit Diomedes; atque tepentes 470
Ex oculis fudit lacrimas, fugisse volantes
Eumeli quod vidit equas: sibi lentius ire
At bijugos, nullo et monitos languere flagello.
Tydiden sedenim fallax qui laesit Apollo
-- v-388 --
Fraude mala, magnam haud latuit Tritonida, caro
Quae subito regi occurrens dedit ipsa flagellum;
Vique dea inspirans complevit pectus equorum.
Dehinc adit Admeti natum, diffringit ahenum
Atque jugum ipsa manu misero. fugere solutae
Cornipedes, temoque solo gravis incidit: ille, 480
Ante rotas curru excussus, cubitumque cruentat,
Osque simul naresque et frontem allidit; obortis
Complentur lacrimis oculi; vox faucibus haeret.
Tydides laxas dat praeter laetus habenas,
Et longe ante omnes victor volat, acre Minerva
Quando et equis robur facilis dedit, et decus ipsi.
Tydiden spatio sequitur post deinde relicto
Atrides; hunc Antilochus; notaque paternos
Hortans voce monet bijugos: Incumbite; cursum
Nunc o, nunc celeres intendite. non ego equorum 490
Esse pares jubeo Tydidae, praebuit ipsa.
Queis celerem Pallas vim praesens, et decus olli
Eximium. Atridae bijugos pertingite, cursu
Haud passi vinci rapido; ne foemina vobis
Aethe ingens probrum offundat. cur, viribus omnes
Ante alios validi, languetis? sic ego dico,
Sic et erit: non vos Nestor, velut ante, benigne
Accipiet curans reduces: at saevus acuto
Mactabit ferro actutum, si forte remisso
Praemia nunc segnes animo pejora feramus. 500
Ite igitur, cursuque alacres celerate volucri.
Haec mihi erit curae interea molirier, astu:
Tramite ut elabar (ratio nec fallet) in arcto.
Dixerat: hi, dominum veriti tam dura minantem
Intendere acres non longo tempore cursum.
Continuo Antilocho visa est via faucibus arctis,
-- Homer-v-419 --
Atque cavo non aeque sinu, qua turbidus imber
Tellurem ingenti sulco prosciderat, amplae
Atque viae partem rumpens, effoderat omnem
Amne locum hiberno. currum hac Menelaus agebat, 510
Concursus celerum devitans ille rotarum.
Nec minus Antilochus flectitque ac devius urget
Alipedes, cursumque sequax obliquat eodem.
Atrides timuitque, et clamans: Quo ruis, inquit,
Quo demens? currus inhibe: nimis arcta duobus
Est via. mox, expers spatio in majore pericli,
Praeterages: currus nunc curru impactus utrunque
Laeserit evertens. Menelaus talia frustra
Dicta dabat. stimulat magis et magis ille volantes
Acer equos, vox nulla velut venisset ad aures 520
Quam longus disci jactus, quem torsit in auras
Vir valido experiens robur juvenile lacerto,
Tam longe Antilochi bijugi effugere: retrorsum
Traxit equos retinens Atrides. sponte remisit
Ille sua cursum, metuens ne offensus equorum
Mutuus et currus utrique everteret, ipsos
Sterneret excussos et foedo in pulvere, pulchrae
Dum nimium celerant succensi laudis amore.
Isque adeo Antilochum tumido sic increpat ore:
Antiloche, o hominum, quotquot sunt, pessime, dī te, 530
Ut meritus, perdant; falso quem dicere Graji
Prudentem soliti. sed certe praemia victor
Haud referes, fraudem ni ejures. talia fatus,
Hortatur bijugos alacri sic voce morantes:
Ne mihi, ne segnes consistite: cura dolentes
Ne teneat. genua ante illos defessa pedesque
Deficient, quam vos. ambo illi nanque juventae
Expertes, longum nec gnavi ferre laborem.
-- v-445 --
Dixerat: hi regem veriti fugere volucri
Praecipites cursu, et Pyliis, mora nulla, propinquant 540
Rursus equis, tergoque instant, juxtaque feruntur.
Interea Danai circo, ingens turba, sedebant
In viridi, ac volucres sublato in pulvere currus
Spectabant longe defixi lumina. primus
Idomeneus Cretum ductor caligine densa
Offusos agnovit equos, ut forte sedebat
Turbam extra, terrae sublimis in aggere. vocem
Ille hortantis equos vel longe agnovit amici
Ante alios, et equum vidit, cui, corpore toto
Spadici, mediam frontem macula alba notabat, 550
Luna velut, candens, omnique ex parte rotunda.
Ergo alacer subito exsiluit, laetusque profatur:
O socii, Argivae gentis regesque ducesque,
Solus equos cernens nosco? novistis an una
Vos quoque? certe alii bijuges, aliusque videtur
Nunc auriga prior. medio sunt, ut reor, illae
Passae aliquid campo, primae quae praepete cursu
Advenere illuc; quas circumflectere metam
Vidi equidem primas. oculis nunc omnia lustrans
Haud usquam video. miserum fluitantia lora 560
Aurigam fugere, feros retinere jugales
Nec potuit, metamque rota vitare volucri,
Sicut opus. curru excussus, credo, excidit illic
Diffracto infelix, et equae in diversa solutae
Diffugere, furor cum dirus pectora cepit.
State, aciem arrecti contendite vos quoque: non sat
Dispicio ipse quidem: ast, alios qui nunc volat ante
Omnes, Aetolus vir gente videtur et Argis
Regna tenens, Tydei proles, fortis Diomedes.
Haec fantem increpuit celer Ajax natus Oileo: 570
-- v-473 --
Idomeneu, properas cur fari haud nota? patentem
Illae at equae longe campum volucri pede tranant.
Nec tanto in Danais natu es minor omnibus; acres
Nec tibi, quae Danaūm nemo videt, ex capite uni
Prospiciunt oculi: sed stultus inania garris,
Usque loquax, contra quam te decet, heic ubi multi
Sunt alii, qui te regnoque et robore vincunt.
Eumeli Pheretiadae nam, quae prius, et nunc
Ante feruntur equae, lora et victor tenet ille.
Idomeneus contra objurgans: Nugator, Achivum 580
Optime rixari et maledicere, caetera nullo
Non pejor, saevusque animis et moribus asper,
En age vel tripodem, vel, si vis forte, lebetem
Ponamus; litemque ut judicet, esto Agamemnon
Arbiter ambobus, videatque et dicat equorum
Utri utros praeeant, damno ut rem denique noscas
Ipse tuo. haec fudit Cretum rex percitus ira.
At celer exsiluit rursum Ajax, aspera verbis
Verba parans contra: lis et magis ac magis atrox
Glisceret; at surgens Pelides talia fatur: 590
Parcite, nec saevis ultra contendite verbis,
Ajax, Idomeneu: non vos decet; at foret aequum
Irasci, si forte alius quis talia peccet.
Verum ambo in circo taciti considite, equorum
Et cursum spectate. ipsi huc ad praemia gressu
Festino venient; cunctis et nosse licebit
Argivis, quisnam sit primus, quisve secundus.
Sic ait: at spatio sese propiore ferebat
Tydides urgens bijugos ac terga flagello
Usque gravi pulsans. cursu pernice volabant 600
Alipedes, alteque elato corpore campum
Carpebant agiles; sublatus pectora pulvis
502.
Aurigae petit usque; auro stannoque coruscans
Currus equos raptim sequitur; vix pressa rotarum
In tenui linquit vestigia canthus arena.
Tum circo stetit in medio, (manabat ab alta
Sudor equis cervice, amploque a pectore, spargens
Multus humum) curruque e pulchro desilit heros
Ad terram, atque jugo fulgenti accline flagellum
Deponit: Sthenelus nec fortis multa moratur; 610
Verum alacer pugnae pretium capit, atque puellam
Ducere, et auratum tripodem dat ferre vocatis
Continuo sociis; curru celer ipse calentes
Solvit equos, vinclisque levat fumantia colla.
Post hunc Antilochus Nelides acer agebat
Cornipedes, flavum vafro praegressus Atriden
Astu, non celeri curru: Menelaus adurget
Quem tamen, atque viro magis et magis usque propinquat.
Quam parvo distat spatio volventis ab aereo
Orbe rotae sonipes, rectorem qui vehit, acri 620
Contendens alacer nisu, currumque sonantem:
(Nanque extrema pilo contingit cauda comante
Huic canthum, juxta qui volvitur, atque pusillo
Tractu abstat, pernix campo dum currit aperto)
Tam prope Neliden fertur Menelaus, et urget
Usque virum; ille prius longe post terga relictus,
Quanto per vacuum tractu volat aëra discus;
Antilochum at juxta venit cito, pulchra comantis
Aethes dum cursu gliscit vis auctior ipso.
Quin, spatium si majus adhuc restaret utrique, 630
Ambiguum nedum linquat, sed provolet ante.
Meriones, magni fidus comes Idomeneos,
Atriden sequitur longe, quantum levis hasta
Missa volat; quod equos segnes magis omnibus egit;
-- v-530 --
Certare et curru norat minus omnibus ipse.
Extremus pulchros moerenti corde trahebat
Filius Admeti currus; curruque revinctas
Rursus equas, aegre pellebat. dius Achilles
Quem miserans visum, in mediis haec fatur Achivis:
Postremus redit hic longe optimus. ergo secundum, 640
Ut par est, olli tribuamus munus Achivi:
Prima sibi victor Tydeïus auferat heros.
Sic ait: hi laeto dictum clamore probarunt.
Munus equam Eumelo sed ne daret, obstitit acer
Antilochus, clamans laedi sua jura, fidemque
Polliciti: magnum qui sic affatur Achillem:
Istud si facies, tibi certe irascar, Achille.
Donum adimis mihi nempe meum, quod laeserit olli
Fors currus et equas celeres fortique bonoque.
Debuerat magnos at rite in vota vocare 650
Ille deos; non tunc extremus nanque redisset.
Quod si te miseret, si fert ita corde voluntas,
Est auri tibi multa intra tentoria et aeris
Copia, sunt pecudes, famulaeque, armentaque equorum.
Horum aliquid tollens, olli da postmodo munus,
Continuo vel nunc, coram ut lauderis Achivis.
Hanc ego equam haud ulli dedero: mecum illius ergo,
Si quis vult, sumptis pugnet licet ocyus armis.
Sic ait: arrisit, gavisus mente, sodali
Pelides caro ante alios; dehinc talia fatur: 660
Antiloche, Eumelo munus me promere quando
Vis aliud; promam, tibi nec parere negabo.
Munus erit thorax, quem magnanimo Asteropaeo
Detraxi aere gravem solido, cui fulgida stanno
Candenti vario flexu circum nitet ora,
Mirum opus, et magni quod, credo, fecerit heros.
-- v-562 --
Dixerat; et fidum jubet ocyus Automedonta
Ire, et loricam penetrali e sede nitentem
Ferre. citus volat ille; atque aerea texta reversus
Eumelo in manibus posuit, quae pectore laeto 670
Accepit juvenis, duri solatia casus.
Heic Grajūm in medio surgit Menelaus, acerbo
Ille dolens animo, flagranti et fervidus ira.
Neliden contra Antilochum. regale paranti
Dicere tum praeco sceptrum dedit; atque loquentis
Verba audire omnes, ac voci parcere jussit.
Heros dehinc tales prompsit de pectore voces:
Antiloche, o prudens dudum et cordate, repente
Nunc alius, quidnam patrasti? meque pudore
Indecorem afficiens, et equos mihi fraude volucres 680
Impediens cursu in medio, pejoribus actis
Ante tuis; victor non tu virtute, sed astu?
Verum agite, Argivūm quotquot regesque ducesque,
Aequum heic ambobus jus dicite, gratia neutri
Prosit; ne Grajūm quis dicat: vicit Atrides
Antilochum vana fingens mendacia lingua,
Et sibi equam ducens abiit; non curribus, at vi
Atque opibus melior magnis: vel, si placet, aequum
Ipse ego jus dicam, quisquam reprehendere Grajūm
Quod merito nequeat; quo nil pote rectius esse 690
Huc ades, Antiloche, atque manu, quo nuper agebas
Laetus equos, stans pro curru sustolle flagellum;
Tange et equos, jura et Neptuno teste, volentem
Non tenuisse meos vafro molimine currus.
Antilochus contra prudens cui talia fatur:
Parce irae: multo mihi nanque infirmior aetas,
Quam tibi, rex Menelaë. prior tu scilicet aevo es,
Et melior. juvenum scis ut mens devia recto
-- v-589 --
Saepe abeat calle, in praeceps ut saepe feratur,
Consilio tenuisque ac futilis. ergo, quod actum, 700
Fer patiens: at equam tibi sum nunc ipse daturus
Sponte mea, cursu quam cepi. quin, tibi poscas
Rerum aliud si quid, quae sunt mihi cunque, libenti
Cuncta animo dederim potius, quam tempus in omne
Exciderim, rex, corde tibi, magnisque scelestus
Displiceam divis. Dehinc, fatus talia, pulchram
Duxit equam, tradens Menelao. protinus illi
Mens risit. ceu laeta seges horrentibus arvis
Ros ubi crescentes perfudit multus aristas:
Sic tibi mens risit gaudens, Menelae, sub alto 710
Pectore. Tum juveni dictis haec fatur amicis.
Ultro equidem tibi nunc cedam, Nelida, vel ira
Incensus. nec enim certe levis esse solebas
Ante hac ventosusque animi; nunc stulta juventa
Incauto vicit mentem. non nectere fraudem
Majori, meliusque et cautius. alter Achivūm
Nec quisquam e facili me nunc flexisset: at ipse
Me propter passus multa es; durosque tulistis,
Tuque, paterque tuus pro me, fraterque labores.
Idcirco et precibus flectar; curruque volucri 720
Quam merui, tibi equam donabo; sentiat omnis
Ut Danaūm pubes, non me saevo atque superbo
Esse animo. Haec fatus dedit ipse Noëmoni pulchram
Ducere equam, Antilochi socio: sibi tertia dona
Accepit, multo clarum fulgore lebetem.
Meriones auri quartus duo magna talenta
Abstulit, ad palmam quo venerat ordine. quintum
Restabat munus, phiala ingens: parte ab utraque
Hanc habilem donat Pelides Nestori Achivūm
Confessu in medio portans, et constitit ultro 730
-- v-616 --
Ante senem, ac tales expromit pectore voces:
Sume, pater, servaque domi quod tempus in omne
Te Patrocli admoneat, donum ferale, sepulti;
Quem raptum heu nusquam, velut ante, videre licebit
In Danais. munus do gratis. nam neque caestu,
Nec lucta, aut jaculo certabis, nec pede curres
Impiger: urget enim tibi tristis membra senectus.
Sic ait; inque manus tradit: laetatus at ille
Accepitque datum, dulcique haec ore profatur:
Vera istaec, venerande puer, quaecunque locutus. 740
Non mihi firmi artus, non pes, non brachia utroque
Ex humero, atque manus agiles, o amice, moventur.
Atque utinam nunc membra, aevo florente, vigerem!
Qualis eram, tumulo intulerunt Amaryncea Epei,
Buprasio in magno, quo regem tempore; gnati
Et regis posuere viris certamina. nemo
Par mihi vel similis venit; non gentis Epeae
Quisquam, non Pylius, non, quos Aetolia misit,
Praestantum quisquam juvenum. nam caestibus audax
Enopiden vici Clytomedea, deinde profectum 750
Pleurone Ancaeum lucta; rapidisque praeivi
Iphiclum pedibus celerem; tum Phylea missa
Et Polydorum hasta. duo me vicere sed unum
Actoridae curru. qui, ne pulcherrima ferrem
Victor, quae cursu restabant praemia equestri,
Conscendere axem gemini; tractabat et alter
Lora, alter bijugis caedebat terga flagello.
Talis eram: juvenes at nunc juvenilia tractent;
Ipse, olim heroum in numero qui clarus habebar,
Jam tristi enervis cogor parere senectae. 760
Verum age, quae restant, indic certamina, totum
Funeris et munus caro persolve sodali.
-- Homer-v-645 --
Hoc mihi ego accipioque lubens, et laetor amantem
Quod redamas, memor usque mei, nec te latet, inter
Grajugenas quanto Nestor sit dignus honore.
Haec propter tibi dī faciles dent omnia, quae vis
Sic ait: ille, senis laudem postquam audiit omnem,
Rursus abit, Grajūm ingrediens ante ora frequentum;
Ac tristis pugnae, si quis decernere duro
Forte velit caestu, duo ponit praemia. mulam 770
Sexennem, longos aptam durare labores,
Indomitam sed adhuc, multa et vix arte domandam,
Ipse manu adductam statuit, circoque revinxit
In medio, pretium victori. deinde rotundo
Orbe cavum ponit calicem, solatia victo.
Tum medios inter stans haec effatur Achivos:
Atridae, Grajique omnes, Mavortia pubes,
Horum ergo duram nunc caestu invadere pugnam
Praestantes virtute duos, atque arte jubemus.
Annuerit Phoebus cui laudem, et victor Achaeo 780
Agnitus a coetu fuerit, sibi laetus ad altas
Hanc agito naves mulam, validamque, laborem
Et quae ferre queat longum. qui victus abibit,
Hunc referet calicem duri solatia casus.
Dixerat. ast acerque animis, et corpore vasto
Ingens, immani caestu et pugnare peritus,
Continuo, proles Panopeïa, surgit Epeus;
Injecitque manum mulae; dehinc talia fatur.
Huc veniat, calicem qui vult sibi tollere: mulam
Non etenim, credo, quisquam hinc sibi ducet Achivūm, 790
Me victo, caestu qui glorior optimus esse.
Non satis, inferior quod sum, Mavortia quando
Praelia miscemus? cunctis excellere eidem
Non licet in rebus, nusquam nec ferre secundas.
-- v-671 --
Quippe hoc edico, re quod praestabitur ipsa:
Discindamque artus feriens, atque intima frangam
Ossa. adsint propius, queis cura est cunque, sodales;
Ocyus atque meis properent efferre subactum
Hinc manibus. tales jactabat pectore voces,
Dira minans. Graji circum obstupuere silentes; 800
Nec quisquam contra se tanto ex agmine tollit,
Euryalum praeter, Talaionides Mecisteus
Quem genuit similem praestanti corpore divis;
Mecisteus Talaionides, qui se tulit olim
Oedipodae ad funus Thebas, prostravit et omnes
Cadmeos, quicunque ausi confligere caestu.
Hunc studio ingenti curabat maximus armis
Tydides, acuens dictis; corpusque revinxit
Campestri medium velans, dehinc taurea lora
Induxit manibus. Jam, pugnae accinctus uterque, 810
Procedunt circum in medium, validosque lacertos,
Brachiaque extollunt pariter, pugnamque furentes
Invadunt, miscentque manus. sub vulnere malae
Horrendum crepitant; magnis fluit undique sudor
Artubus exundans. subito cum dius Epeus
Irruit, Euryali et, trepidas dum lumina volvit,
Vestigatque oculis feriat qua parte, sonore
Perculit ingenti malam: nec tempore longo:
Ille stetit; planxit collapso at corpore terram.
Turbidus ut Boreas valido cum flamine pontum 820
Horrificans, piscem subito projecit in actam,
Inde iterum algoso tegit idem ab litore sorbens:
Sic plagaque virum dejecit, rursus et idem,
Magnanimus dextra dejectum attollit Epeus.
Ast olli fidi adstiterunt hinc inde sodales,
Confessu et medio ducunt; aegrosque trahentem
-- v-696 --
Pone pedes, caput et jactantem, atque ore cruorem
Crassum ejectantem, confusum et mente suique
Ignarum densi exportant; calicemque reversi
Accipiunt, tristi moerentes corde, relictum. 830
Tertia tum Danais certamina ponit Achilles,
Et pulchra ostendit praedurae praemia luctae.
Igni aptum tripodem victori, amploque locavit
Ventre, boves pretio bis sex qui posse mereri
Est visus Grajis: at victo serva locata est
In medio mulier, multorum docta Minervae
Illa operum, pretio bubus par visa quaternis.
Tum coetu in Danaūm stetit heros, atque ita fatur:
Surgite, et hoc conferte gravem de munere luctam.
Haec ait. exsurgunt ingens Telamonius Ajax, 840
Ac rerum sapiens, fraudum et consultus Ulysses
Praecinctique ambo, ante oculos, atque ora virorum
Procedunt circum in medium, validisque vicissim
Implicuere artus manibus, vinxitque virum vir:
Hinc atque hinc arrecta duo ceu tigna domorum,
Quae faber aptavit ventorum flamina contra.
Terga, crepant firmis amborum attracta lacertis;
Humidus ad terram sudor fluit; atque rubentes
Apparent passim vibices per latera ampla,
Perque humeros: instant longo certamine anheli, 850
Quis tripodem referat, primos et victor honores.
Non Laërtiades magnum subvertere quibat
Ajacem: contra obnixum non sternere Ulyssem
Vi Telamoniades ulla duroque labore.
Inde, ubi spectantes ceperunt taedia Grajos,
Sic Ithacum prior alloquitur Telamonius Ajax:
Progenies divum, solerti pectore, Ulysse,
En age sublimem vel tu me tolle, vel alte
-- v-724 --
Tollam ego te; dederit quem finem cunque supremus
Jupiter alterutri; cui coeptum cunque secundet. 860
Sic ait; ac terra sublimem attollit: at artes
Atque dolum solers non est oblitus Ulysses;
Poplitis et flexum percussit pone: supinus
Ille, genu, cecidit confestim in terga, soluto:
Ast Laertiades olli super incidit amplum
In pectus: populos circum stupor altus habebat,
Spectaclo attonitos ingenti, ac densa frementes.
Inde iterum recti steterunt; magnumque vicissim
Ajacem Laërtiades tollebat: at alte
Tollere conatus frustra, vix denique terra 870
Dimovit paullum; atque genu subsedit; et ambo
Tellurem planxere una, et jacuere propinqui,
Strataque foedabant simul atro in pulvere membra.
Tertia quin etiam instaurent certamina rursus
Erecti: sedenim consurgens dius Achilles
Continuit cupidos, placidoque haec pectore fatur:
Parcite jam; durum nec frustra urgete laborem;
Victor uterque, pari donati munere, abite;
Ut jam alii certent aliud certamen Achivi.
Sic ait: illi ambo parentque, et pulvere foedos 880
Abstergunt sumptisque involvunt vestibus artus.
Pelides cursu confestim dona pedestri.
Collocat ante oculos, magnum cratera nitenti
Perfectum argento, forma quo pulchrius usquam
Nil erat. eximia caelarant Sidones arte
Mirum, opus: hinc vectum Phoenices trans vada ponti,
Et portu in Lemni expositum, regale Thoanti
Obtulerant munus; tum deinde, Lycaone capto
Priamida, pretium juvenis dedit esse redempti
Patroclo heroi Iasonides Euneus. 890
-- v-747 --
Hunc quoque Pelides, dum solvit justa sodali,
Constituit circo in magno, memorabile donum
Primo, qui celeri fugiens pede praevolet omnes.
Ingentem taurum posuit multaque secundo
Victori praepinguem adipe, extremoque talentum
Auri dimidium. tum sic stans ore profatur:
Surgite, queis cordi est certando haec dona referre.
Sic ait Aeacides. Ajax tum surgit Oilei,
Et prudens Laërtiades, et Nestore natus
Antilochus, juvenum ante alios pernicior omnes. 900
Nulla mora est; cepere locum, stantque ordine. Achilles
Dehinc metam ostendit: vento simul ocyus illi
Corripiunt spatium, primoque ab limite longe
Praecipites fugere. ante omnes concitus Ajax
Emicuit. sequitur confestim dius Ulysses
Tergo instans, propiorque viam secat alite planta.
Quam prope habet radium textrix operata Minervae,
Inter longa manu transversum stamina ducens
Subtemen; solers nec pectore dimovet unquam:
Tam prope sese Ithacus cursu fert usque volucri, 910
Atque viri, positis pedibus, vestigia pulsat,
Ante, levis quam se fundat circum aëre pulvis.
Nec mora, nec requies; afflat caput acer et udae
Cervici Laërtiades incumbit, anhelam
Ore animam adspirans. magno clamore sequentem
Instigant; palmaeque avidum, plausuque secundo,
Vocibus et laetis omnes hortantur Achivi.
Jamque adeo extremo in spatio, jam fine sub ipso
Currebant: subito satus at Laërte vocavit
Sub tacita secum, nec frustra, mente Minervam: 920
Audi, et opem pedibus facili fer numine, diva.
Haec ait: orantem caelo Tritonia Pallas
-- v-770 --
Audiit; atque habilem fudit per membra vigorem,
Ipsa levans subterque pedes, palmasque superne.
Ac, prope confecto dum cursu praemia uterque
Involat, ecce Ajax, magna impellente Minerva,
Labitur, inque fimum taurorum, dius Achilles
Quos modo mactarat Patrocli ad funera, pronus
Concidit, ac nares infelix oraque turpat.
Ergo abit, et pulchrum craterem tollit Ulysses: 930
Posterior taurum sibi moerens accipit Ajax.
Quem cornu arreptum dextra tenet, atque ita fatur,
Ore fimum postquam multo expuit haud sine risu;
Pro superi! dea magna pedes mihi laesit, Ulyssem
Quae juvat, atque viro propior stat, ceu bona mater
Haec ait: ingenti sonuerunt cuncta cachinno.
Tertia Nestorides cepit sibi dona, virorum
Et medio in coetu subridens talibus infit:
Dicam equidem, socii, quae vobis nota: deorum
Cura viros natu majores auctat honore. 940
Ajax nam paullo est aevo me grandior: iste
Natus at est aetate alia secloque parentum;
Cui tamen esse ajunt viridem crudamque senectam,
Ut pedibus nullum non vincat, praeter Achillem.
Sic ait Antilochus, celerem et laudavit Achillem.
Pelides contra: Non isthaec irrita, dixit,
Laus erit, Antiloche: integrum, pro parte, talentum
Auri nanque feres. Haec dicens, munus adauctum
In manibus posuit: laeta mente ille recepit.
Post haec Aeacides praelongam collocat hastam,
Ipse ferens, circo in medio, clypeumque nitentem
Et galeam, queis Patroclus Sarpedona dium
Exuerat: stans in mediis dehinc talia fatur:
Haec ut dona ferant sibi nunc virtute, jubemus
-- v-802 --
Reges Marte duo praestantes cingier armis,
Vulnificumque manu adversos attollere ferrum
Heic Grajūm ante oculos. tum, qui prior aerea texta
Pervadet, summum degustans cuspide corpus
Sic, eat ut sanguis, proprium sibi munus habebit
Threïcium hunc ensem; multo quem pulchra nitentem 960
Argento cepi, vidi spolium Asteropaei:
Ast haec arma ferant ambo communia; et ambos
Accipiam dapibus intra tentoria opimis.
Hae ubi dicta, ingens surgit Telamonius Ajax,
Et proles Tidei surgit fortis Diomedes.
Hi, simul atque artus ferro inclusere corusco
Secreti a turba diversa in parte, theatro
Intulerunt sese medio, tentare periclum.
Ardentes, torvumque tuentes. at stupor omnes
Spectaclo ingenti attonitos defixit Achivos. 970
Atque illi, ut propius venerunt, mutua ter sunt
Congressi, ter se petierunt cominus hastis.
Tunc Ajax clypeum fulgenti ex aere rotundum
Perfodit: sedenim corpus contingere ferro
Haud valuit, medius nam thorax obstitit hastae.
At, scutum supra crassam Tydeius heros
Cuspide cervicem tentabat figere acuta,
Usque obiens lambensque hasta. tum vulgus Achaeum
Omne, bono metuens Ajaci, parcere pugnae
Jussit, et aequa ducem sibi praemia tollere utrumque 980
At pulchrum Tydidae ensem donavit Achilles,
Vagina inclusum, loro et fulgente revinctum.
Inde rudem statuit vesano pondere discum,
Eetion valido quondam jactare lacerto
Quem solitus: regem sed laeto stravit Achilles,
Cumque alia curvis avexit puppibus orbem
-- v-829 --
Hunc etiam immanem gaza. quem rite locavit
Ante oculos: Grajūmque acuit sic pectora dictis:
Surgite; et hoc aliquis certet de munere. quisquis
Nam tulerit; quamvis ingentia devius arva 990
Possideat; vel quinque habeat volventibus annis,
Quod sat erit, ne ferri unquam cogatur arator
Indigus, aut pastor campis discedere ad urbem.
Sic ait. exsurgunt bello clarus Polypoetes,
Et Telamonïades Ajax, magnumque Leontei
Robur, et immiti caestu modo victor Epeus.
Utque pari spatio steterunt ex ordine, Epeus
Sustulit atque rotans projecit in aëra discum.
Post hunc fulmineo prognatus Marte Leonteus.
Tertius inde manu valida Telamonius Ajax 1000
Contorsit, finemque amborum propulit ultra.
Magnum ubi sed fortis discum cepit Polypoetes;
Aura quam longe baculum stridente bubulcus
Projicit; armentum supra volat ille rotatus:
Tam longe omne ultra spatium projecit. Achivūm
Clamore, et magno sonuerunt omnia plausu.
Consurgunt alacres socii fortis Polypoetae,
Ac laeti regale ferunt ad litora munus.
Tum qui forte velint missa certare sagitta,
Bis quinas posuit ferro nigrante bipennes, 1010
Dimidias. totidem forma breviore secures.
Inde procul malum fulva defixit arena,
Et pavidam tenui suspendit fune columbam,
Tendere quo jussit ferrum. qui fixerit acto
Primus avem calamo, cunctas sibi ferre bipennes;
Attigerit quod si misso: quis vincula ferro
Laude minor, sibi dimidias hunc ferre secures.
Haec ubi sic fatus, Teucer bonus, Idomeneos
-- Homer-v-860 --
Et famulus magno Grajūm se murmure tollunt.
Nulla mora est, geminas aerata in casside fortes 1020
Concussere: prior Teucro locus exiit: ille
Ocyus adducto telum vi misit ab arcu;
Nec grege de intacto vovit solemnia Phoebo
Munera, primitias agnorum. rite sagitta
Ergo ipsam haud potuit (laudem hanc invidit Apollo)
Figere avem: fixit, queis nexa volabat, ad ipsum
Linea vincla pedem, ferroque abrupit acuto.
Illa levis fugit superas exterrita in auras:
Vincla infra cecidere solo delapsa: virorum
Laetifico circum sonuerunt litora plausu. 1030
Meriones Teucri e manibus capit ocyus arcum,
Et calamum celer imponit, quem jam ante pararat;
Dehinc grege de intacto vovit solemnia Phoebo
Munera, primitias agnorum; et nube sub alta
Ut sese curvos flectentem vidit in orbes,
Stridentique petit calamo, mediamque sub ala
Figit avem; rapido telum quam trajicit ictu,
Et redit, atque pedes lapsum defigitur ante
Merionae, terra in viridi. trajecta columba
Insedit malo rursus; tum languida collum 1040
Demisit: fluxere alae, membrisque soluta
Fugit vita levis: malo at delapsa volucris
Subter planxit humum: Graji obstupuere tuentes.
Meriones denas victor tulit ergo bipennes:
At parvas Teucer, non laeta mente, secures.
Hastam dehinc longam statuit, pulchrumque lebetem
In medio Aeacides, intactumque igne, mereri
Atque bovem pretio qui posset. nec mora, surgunt
Ambo hastam jactare boni, regnator Achivūm
Atrides, magni et comes impiger Idomeneos 1050
-- v-888 --
Meriones. quibus exsurgens haec fatur Achilles:
Atride, scimus valido quam robore, et hastae
Missu omnes vincas. quare hoc tibi munus habeto
Victor et i celsas ad puppes: demus at hastam
Merionae heroi, tibi si placet, optime regum,
Talia Pelides: hortanti paruit ille.
Meriones hastam bonus abstulit: ast Agamemnon
Talthybio pulchrum ad naves dat ferre lebetem.
