LIBER VICESIMUS
Sic laeti armabant se curvo in litore Graji
Te circa, Pelida, insano Marte frementem.
Nec minus et Troes, campi qua plana tumescunt
In collem, trepidi turmas in bella ciebant.
Juppiter interea Themin omnes jusserat almam
In coetum divos sinuosi a vertice Olympi
Cogere. continuo partes dea fertur in omnes
Hac illac cursans, cunctosque ad limina jussit
Ire Jovis. dicto parent magnique, minores
Et divi numero ingenti: nec flumina, praeter 10
Oceanum, nymphae nec desunt, quae nemora alta,
Quae fontes fluviorum habitant, quaeque herbida prata
Illi aedem in magni postquam venere Tonantis
Sedibus in rutilis, patri quas Mulciber olim
Fecerat ipse manu solerti, ex ordine cuncti
Consedere. Themin fratris nec jussa ferentem
Sprevit fluctipotens Neptunus: venit ab alto
At pelago, et sedit medius fulgente deorum
In coetu; atque Jovem scitari talibus infit:
Nam cur nos, rapidi jaculator fulminis, urgent 20
Huc tua jussa iterum? Grajum an de gente Phrygumque
Mente aliquid versas? quos inter dira frementes
Ocyus ardescant vesanae incendia pugnae:
Haec ille: haec contra caelo qui nubila cogit
Juppiter: O terram quassans Neptune, sub alto
Pectore quid versem nosti, cunctosque vocarim
Cur subito in coetum divos. mihi cura virorum est
Tristia fata licet miseris, cladesque parentur.
Attamen aerii supremo in vertice Olympi
Ipse procul rerum contemplans cuncta manebo; 30
Atque animum pascam spectaclo heic solus. abite
Vos Danaos Troasque inter, vestroque levate
Quos lubet auxilio. solus nam pugnet Achilles
Si Troas contra solos, nusquam, agmine verso,
Stare loco possint, certaeque obsistere cladi.
Quippe viri adspectum dira formidine capti
Ante etiam horrebant: nunc, rapto saevus amico,
Dum furit, ipsa urbis metuo ne moenia sternat
Versa solo, fati nec possit lege teneri.
Juppiter haec fatus, vesano corda tumultu 40
Miscuit, atque animos belli succendit amore.
Ergo odiis in saeva abeunt discordibus arma.
Ad naves tendunt Juno et Tritonia Pallas,
Complectensque solum Neptunus, largus et auctor
Lucri Mercurius, solerti pectore praestans.
Mulciber una ibat, torvusque ac robore fretus
Immani, claudo nutans vestigia gressu.
At contra Mars bellipotens, intonsus et una
Phoebus, et horrisonis gaudens Dictynna sagittis,
Xanthusque, et risu gaudens Venus, atque supremo 70
Cara Jovi Latona, Phrygum petiere catervas.
Ac, dum longe aberant divi a mortalibus, acres
Elatique animo Graji superante vigebant,
Quod celer, exortus post otia longa, ruebat
In bellum, Phrygiae clades ac terror, Achilles:
Trojugenae at gelido perculsi corda pavore
Horrebant, dium saevis quod fulgere in armis
Peliden Marti similem videre cruento.
-- v-46 --
Verum ubi di turmas inter venere virorum,
Exarsere animis irae, calefactaque late 60
Corda virum, hinc atque hinc in caedem, ac tela ruentum.
Stans etenim nunc pro muro Tritonis ad altam
Clamabat fossam, vasta nunc voce sonabat,
Caerulei frangunt qua sese ad litora fluctus.
Parte alia torvus Mavors, nigrae ille procellae
Assimilis, summa Teucris hortator ab arce
Clamorem dabat insanum; Simoentave propter
Cursans pulchra sacrae per culmina Callicolones.
Sic geminas egere acies in saeva beati
Praelia caelicolae; pugnam et, ceu turbine rupto, 70
Excivere gravem. divumque hominumque superne
Horrendum intonuit genitor: subter sola terrae
Ingentis, montesque altos, et celsa tridenti
Concussit juga Neptunus. tum roscida rivis
Ida, imae valles, supremaque culmina, late
Contremuere, Phrygumque aedes, Argivaque castra:
Umbrarumque infra regnator pallidus alto
Exsiluit solio clamans exterritus, olli
Desuper immani terram Neptunus hiatu
Ne findens penitus disrumperet, ima paterent 80
Et dis atque viris penetralia, nigra tenebris
Tristia, senta situ, visu deformia, et ipsis
Caelicolis horrenda: ruentum in bella deorum
Tantus erat supra summa in tellure tumultus.
Nam regem contra Neptunum stabat Apollo
Fulgentemque arcum gestans volucresque sagittas:
Sanguineum at contra Mavortem caesia Pallas:
Junoni opposuit sese Dyctinna, sagittis
Auratoque arcu gaudens, nemorumque fragore,
Venatrix, soror arcitenens tua Phoebe. domorum 90
Servator lucrique dator Cyllenius arma
Latonam contra quassabat. constitit acrem
Vulcanum contra ferus alto gurgite, Xantum
Nomine quem divi perhibent, hominesque Scamandrum.
Sic infesta deos contra di tela ferebant.
Pelides Troum ardebat se immittere turbae
Hectora Priamiden contra, bellique potentem
Illius ante omnes Martem satiare cruore.
Adversum huic, populos qui concitat, acer Apollo
Dardanium ciet Aeneam, per membra vigorem 100
Ipse viro adspirans: Priamoque Lycaona cretum
Voce deus referens, verbis haec fatur amicis:
Magnanime Aenea, quonam promissa, minaeque
Nunc abiere tibi! Troum quae regibus olim es
Pollicitus, dum laeta agitas convivia: Achillem
Excipere ac pugnam collata invadere dextra.
Haec ille: Aeneas contra cui talia reddit:
Priamide, nam cur me invitum in praelia trudis,
Pelidenque jubes contra pugnare superbum?
Non ego nunc primum tulero forti obvius arma 110
Aeacidae: congressum alias me terruit hasta,
Ex alta fugientem Ida; quo tempore nostris
Ingruit armentis, bello vastavit et altam
Lyrnessum veniens, et Pedason: at mihi tristes
Juppiter avertit Parcas, membrisque vigorem,
Vimque dedit celerem genibus, ne fata subirem
Pelidae manibus domitus, manibusque Minervae.
Quippe virum dea magna tuensque, acuensque praeibat,
Et Lelegas Troasque jubebat sternere ferro.
Ergo virum nemo pugnae in certamine Achillem 120
Stare queat contra; divum cui bella gerenti
Semper adest aliquis, fatumque avertit; acutum
Cui volat e manibus telum rectaque per auras,
Sponte sua veluti, fertur, nec desinit ire
Ante, viri subiens quam figat cuspide corpus.
Quod trahat aequato si nunc examine lances
Juppiter, haud facile me vicerit ille, rigenti
Non si conflatum ferro se jactitet esse.
Haec ille: haec contra, proles Jovis, altus Apollo.
Heros magne, deos quin tu quoque morte carentes 130
Poscis opem? summi germen Jovis alma creavit
Quem Venus, ut perhibent; diva editus ille minor est:
Altera nata Jovis, longaevi est altera Nerei.
Ergo age et infesta procurre interritus hasta;
Nec metue immanesque minas, et dicta superba.
Haec ait, atque habilem fudit per membra vigorem
Inspirans. ruit ille virum per densa corusco
Aere nitens, magnoque infert se infestus Achilli.
Quem procul ut vidit gradientem regia Juno
Turbam prima deum sociam vocat, atque ita fatur: 140
Neptune ac Pallas, corde haec versate sub alto
Quo casura modo sit res. fert obvius arma
Aeneas contra Peliden; auctor Apollo
Cui mentem pugnae vesano incendit amore.
Quare agite, aut pulsum longe hunc vertamus, Achillem
Aut aliquis nostrum praesens juvet ocyus, et vi
Compleat, atque animis pugnantem audacibus auctet,
Sentiat ut carum se primis esse deorum
(Nam pretio digni nullo, qui Troica divi
Arma juvant), nosque huc summo de vertice Olympi 150
Descendisse omnes, armisque occurrere, nequid
Ipse grave a Teucris hodie ferat. hac ubi victor
Functus erit pugna, subeat licet, aspera quidquid
Parca illi nevit, matris cum fusus ab alvo est.
Haec opus est illum nostra nunc voce moneri,
Ne metuat, siquis divum forte obvius inter
Arma dabit sese. mortali objecta deorum
Nam facies horrore animum percellere suevit.
Sic dea: sic contra Neptunus: parce furori
Indomito, Juno, nec tantos pectore motus 160
Concipe. non etenim te sic decet, o Dea, frustra
Irasci; tristique deos committere pugna
Turpe fuat nobis majoribus. hinc super altam
Digressos potius speculam considere praestat.
Bella viri interea curabunt. praelia quod si
Forte ineat saevus Mavors, aut Phoebus Apollo,
Pugnantem aut sistant Peliden; arma feremus
Adversi; durum gliscet certamen, et ambo,
Credo equidem, bello semoti rursus Olympi
Celsa petent coetumque deum, vi fractus uterque 170
Et nostris domitus manibus. dehinc talia fatus
Magni caeruleus rector maris, Herculis altum
Praegrediens divos murum petit, aggere structum
Ingenti, Troes quondam ac Tritonia Pallas
Quem fecere Jovis nato, vitare sequentem
Quiret ut in campos procurvo ab litore cetum.
Illic Neptunusque pater, divumque caterva
Consedit, nubem induti, quae densa nequiret
Vi dissolvi ulla, clarumque admittere solem.
Di procul inde alii pulchrae juga Callicolones 180
Te circa Phoebe arcitenens, Martemque cruentum
Insedere, altas bello qui proruit urbes.
Hinc atque hinc illi diversa in parte sedebant
Multa inter sese vario sermone serentes
Consilia: infestis ordiri at praelia telis
Cunctantes. in saeva pater quos arma ciebat
Desuper, aerio residens in vertice Olympi.
Interea denso complerat agmine campum
Aere viri claro fulgentes, aere corusci
Et claro currus. tum pulsu terra tremebat 190
Quassa pedum turbae confertim in bella ruentis.
In medium ardentes animis pugnaeque parati
Prodibant gemini heroes, duo fulmina belli,
Aeneas Anchisiades, et dius Achilles.
Fert prior Aeneas magna se mole; tuensque
Torva, gravi et nutans galea procedit aheni
Praetendens laeva clypei versatile pondus,
Ac dextra quatiens aeratam turbidus hastam.
Pelides alia contra de parte ruebat.
Immanis veluti leo, quem demittere morti 200
Ardent collecti agricolae, turbaque frequente
Longe instant, spernens clamorem telaque gressu
It lento: juvenum sed ferro siquis adacto
Laeserit, ille acer sese convolvit, et ora
Pandit hians, (dentes circum spuma effluit albos)
Horrendosque ciet gemitus, et verbere caudae,
Hinc atque hinc geminum caedens femur et latera alta,
Excitat ad pugnam sese atque instigat in hostem;
Jamque adeo torvus, recta ruit, aut dare certus
Morti aliquem, primos aut inter sternier ipse: 210
Haud aliter contra Aenean vis effera mentis
Invictum et robur dium stimulabat Achillem.
Hi postquam propius venerunt, talibus audax
Aeneam Aeacides compellat: Densa virorum
Agmina tot curnam cursu permensus, in armis
Stas, Anchisiade? mecum an committere pugnam
Est animus, speras, me victo, regna potiri
Quod Troum aequalis Priamo? sed lumine vitae
Si me forte orbes, non te tamen ille supremum
Evehet ad rerum culmen, gnatisque relinquet 220
Posthabitis demens alieno regia sceptra.
Anne tibi pretium Troes dixere feracis
Partem agri, arbusto felicem et vitibus almis,
Quam teneas victor, me caeso? quod tibi factu
Haud facile esse reor, mea quem conterruit hasta
Pulsum alias. jamne oblitus qua luce fugavi
Solum, armento actum longe, cursuque sequebar
Idaeis volucri de montibus? ante volabas
Tu celer haud unquam respectans. inde subisti
Moenia profugiens Lyrnessi: protinus ipse 230
Quam Jove cum magno cepi magnaque Minerva;
Victor et abduxi vastata ex urbe puellas,
Servitio addicens. aequus te Jupiter et di
Tunc alii ereptum servarunt: nec tamen idem
Nunc etiam, credo, servabunt, captus inani
Ut spe rere animo. quare cede ocyus ultro,
Atque pedem refer hinc in turbam, nec mihi demens
Adversus consiste, malum sed prospice, et ante
Vita. rem stultus, cum facta est denique, sentit.
Haec ait: Aeneas contra cui talia reddit: 240
Pelide, verbis terreri posse, puellum
Ceu mollem, ne me nunc spera. opprobria novi
Ipse etiam, atque jocos mordax jactare procaces,
Alter enim alterius scimus genus atque parentes,
Auditos tantum fando; nam cernere neutri
Contigit. esse ortum fortis de sanguine Pelei
Te perhibent Thetide e pulchra, Nereïde nympha:
At me magnanimo Anchisae peperit Venus alma.
Horum hodie alterutri gnatum sibi morte peremptum
Plorabunt. nec enim verbis puerilibus inter 250
Nos dirimi hanc credo sic pugnam posse. doceri
Ulterius quod si vis haec, et discere nostrum
Rite genus, multis notum mortalibus; audi
Dardanus est auctor generis, Jove natus ab alto.
Dardaniam hic princeps fundavit: condita nondum
Sacra erat in campo namque Ilios: ima colebant
Sed loca silvosae riguis in saltubus Idae.
Dardano Erichthonius dehinc rex est editus, omnes
Ille viros inter longe ditissimus, uni
Cui tria per campos pascebant milia equarum, 260
Pullis gaudentum teneris; per prata vagantes
Florea quas formam Boreas miratus amavit.
Nec mora, equo similis nigra cervice comanti,
Armentum ingressus, bissenas corpore pulchro
Progenuit generosus equas. hae, cum sola terrae
Se per culta leves cursu pernice ferebant,
Triticeam haud celeri frangebant sub pede messem;
Et, cum terga super ludebant caerula ponti,
Spumigero haud subter fluctu cedente, volabat.
Cretus Erichthonio Tros est, Trojanaque gessit 270
Regna. triplex Troi praeclara est edita proles,
Ilusque, Assaracusque, et dis forma Ganymedes
Haud impar, hominum quo non formosior alter
Editus est unquam vitales lucis in auras.
Hunc divi rapuere, Jovi formosus ut almum
Misceret nectar, cumque immortalibus aevum
Dis ageret longum, summi novus incola caeli.
Ilus at eximium genuit dehinc Laomedonta;
Tithonum dehinc Laomedon, Priamumque creavit,
Lampumque, Clytiumque, et clarum Hicetaona bello. 280
Ortus at Assaraco Capys est; cui filius inde
Obtigit Anchises. Anchisa glorior esse
Natus ego: Priamo est natus patre nobilis Hector.
Haec mihi gens, horum dico me sanguine cretum.
Virtutem at minuit, cum vult, mortalibus aegris,
Aut auget, rerum late cui summa potestas,
Jupiter. incassum stantes parcamus inani
Eloquio at, veluti pueri, garrire virorum
Bellantum ante oculos, medio in certamine belli.
Quamvis multa licet nam fari opprobria, quorum 290
Pondus nec centum remis impulsa carina
Ferre queat. lapsu celeri nam lingua virorum
Volvitur, omnigenisque scatet sermonibus: ampla est
Verborum seges, hinc atque hinc quam carpere possis.
Quale etenim dices, tale auditurus et ipse es.
Sed quid opus verbis rixari vana loquentes?
Irrita ceu geminae jactant convicia moechae
Saepe viam egressae in mediam, incensaeque dolore
Vera sibi objectant, et falsa, ut jusserit ira.
Non tu me cassis ardentem avertere dictis 300
Hinc poteris, contra ni pugnes. ergo age et alter
Aerata alterius gustemus cuspide corpus.
Sic ait; et clypeum rigida ferit eminus hasta
Immanem, horrendum; saeva umbo cuspide subter
Ingemuit; laeva quem longe a corpore Achilles
Territus amovit. telum nam credidit ingens
Magnanimi Aeneae penitus pervadere scuti
Posse moras; demens, oblitus dona deorum
Inclyta nequaquam vinci mortalibus armis.
Nec tum, praevalido stridens contorta lacerto 310
Aeneae, fregit Vulcania munera cuspis.
Haesit enim detenta auro, postquam duo septa
Ruperat, haud ultra sed vim perferre, nec, infra
Quae tria restabant, potuit transmittere terga.
-- v-269 --
Quippe etenim vario Vulcanus quina metallo
Duxit terga, duo solido aere duoque nitente
Stanno, auro medium fulgente. hoc denique nacta,
Aerea nequaquam processit longius hasta.
Posterior dehinc Pelides telum jacit ingens
Arduus; et clypeum ferit amplum, tenue ubi limbum 320
Aes erat ad summum, taurique argentia terga
Crassa minus; subiit penitus qua fraxinus ictu
Pelias horrendo. sonuerunt aerea subter
Texta. timens flexitque artus, scutumque removit
Ab sese Aeneas: at stridens turbine magno
Hasta, viri post terga, solo est defixa, tremensque
Stabat ibi, postquam geminum disruperat orbem
Ingentis clypei. visu conterritus heros
Restitit; attonito similis, turbataque verso
Ora haesit vultu pallens, quod tam prope vidit 330
Fatiferam nutare hastam. tunc saevus acutum
Vaginaque ensem eripuit, torvumque repente
Clamans in trepidum Pelides irruit hostem
Concitus. Aeneas saxum tellure molare
Sustulit arreptum vasto ingens pondere, junctis
Viribus haud quirent duo quod sustollere, quos nunc
Terra viros gignit: solus, nulloque labore,
Ipse manu versans valida torquebat in hostem.
Jamque adeo contra venienti, ac dira frementi
Aeneas clypeum Aeacidae, galeamve, coruscum 340
Tutamen capitis, saxo percelleret; ense
Cominus et vita Aenean orbaret Achilles;
At vasti sensit maris arbiter, atque deorum
In medio, tales fudit de pectore voces:
Pro superi! Aeneae miseret me fortis, Achilli
Qui domitus jam jam nigrum descendet ad Orcum.
Demens, quod Phoebo suadenti paruit; olli
Qui tamen extremam haud poterit depellere cladem.
Cur insons alios propter dolet, ampla benigna
Usque manu praebet cunctis qui munera divis? 350
Quin agite, atque virum servemus limine in ipso
Versantem leti, ne fors et Jupiter irae
Haud parcat, morte Aeneam si mactet Achilles.
Quippe viro belli fatum est evadere casus,
Ne genus exstinctum pereat, cui Dardanus auctor,
Ille Jovi ante omnes carus, quos tempore in omni
Ex sese heroas mortali et matre creavit.
Nam regale genus Priami Saturnius odit:
Rex erit Aeneas Teucris, dehinc ordine longo
Et nati, et natos proles quae tarda sequetur . 360
Talia Neptunus: cui Juno talia reddit:
Tu, Neptune, tuo versa istud pectore, cladi
Aeneam eripias, leto an patiare domari
Aeacidae manibus quamvis fortemque piumque.
Nanque ego, mecum una et Pallas Tritonia multis
Caelicolum in coetu verbis juravimus ambo:
Haud unquam cladem Teucris arcere, nec omnis
Ilios extremo si corruat igne, cremetque
Captam urbem nulli parcens Argiva juventus.
Haec ubi caerulei rector maris audiit, inter 370
Tela ruens turbamque virum, se protinus illuc
Intulit, Aeneas ubi Tros et dius Achilles
Contulerant pugnam; nubem et caligine densa
Pelidae ante oculos fudit. tum vi deus hastam
E clypeo Aeneae raptamque extraxit, et ipsos
Aeacidae ante pedes posuit. dehinc impulit alte
Sublatum a terra Aenean: quo concitus heros
Impulsu, longe medios currusque virosque
-- v-326 --
Transiliens, aciem confestim praepete lapsu
Venit ad extremam, qua sese in praelia parte 380
Armabant semoti omni Caucones ab hoste.
Heic deus Aeneae propior stetit, atque ita fatur:
Nam quis te divum Pelidae jussit Achilli
Certare incautum, Aenea? te fortior ille est,
Carior et superis. cui tu decede, nec arma
Obvia fer, quoties occurret; morte peremptus
Nigrum abeas Parca ne frustra obstante sub Orcum.
Verum ubi jam lectum et sua fata subibit Achilles,
Fide animo, et primus densas invade phalanges:
Morti alius nam te nemo demittet Achivum. 390
Sic monitum liquit media inter verba, repente
Ex oculis densam et nubem discussit Achilli
Adveniens. lucem ille hausit, manifestaque cernens
Omnia se circum, ingemuit; dehinc talia, visu
Attonitus, tacito secum sub pectore fatur:
Pro superi! nam quae video miranda retectis
Monstra oculis? en hasta solo jacet; ille nec usquam
Apparet, cupiet tristes quem mittere ad umbras
Appetii. Aeneas etiam caelestibus ergo
Carus erat divis, ego quem jactare putabam 400
Falsa levem. valeat: me certe in praelia posthac
Haud unquam poscet, qui nunc instantia fugit
Fata libens. age jam Danaos hortabor, et ultro
Experiar Teucrorum alios congressus in armis.
Sic ait, inque aciem rediit, socioque citato
Hac illac volitans gressu exhortatur in hostem:
Ne longe a Teucris fortes absistite Achivi.
Cominus ite virum contra vir; quisque capessas
Pugnam alacer. durum est, quantovis robore praestem,
Tot sectari hostes uni, et decernere ferro 410
Contra omnes, non ipse queat Mars, ipsave Pallas
Armipotens aciem contra se immittere tantam,
Vesanumque operis tanti durare laborem.
Quidquid ego at manibus pedibusque ac robore possum,
Totum equidem expromam nil parcens. impiger hostes
En feror in medios: Troum nec laetus abibit
Ille, reor, quicumque meam prope venerit hastam.
Talibus hortatur Danaos . contra inclytus Hector
Trojugenas acuit dictis; atque obvius ire
Velle ait Aeacidae: Troes, ne dira minantem, 420
Ne quis Peliden timeat. contendere verbis
Dis ego non ipsis metuam: pugnare sed hasta
Durum opus est; longe nobis nam robore praestant.
Omnia non effecta dabit, quae jactat, Achilles.
Efficiet partem, pars irrita cedet in auras.
Ipse viro adversis occurram interritus armis,
Sit manibus licet ille ipso non segnior igni;
Segnior haud igni manibus: vi durior aere.
Sic ait ille urgens Teucros: denso agmine longas
Protendere hastas. vasto hi clamore ruebant: 430
Hectora sed Phoebus propter stetit; atque ita fatur.
Hector, magnanimo ante aciem ne solus Achilli
Congredere: at turbae immixtus bellique tumultu
Excipe; ne te hasta feriat, vel cominus ense.
Haec Phoebus: Troum se turbae immiscuit Hector,
Ille dei attonitus monituque et voce loquentis.
At Teucros ruit in medios vi fretus Achilles,
Horrendum clamans; et cominus Iphitiona
Sternit Otryntiden, densas in bella catervas
Ducentem; forti quem nympha creavit Otrynteo 440
Nais, Hydae genitum populo in praedivite, celsi
Aeriis Tmoli sub rupibus. arma ferenti
-- v-385 --
Huic hastam caput in medium defixit Achilles,
Inque duas totum crudeli vulnere partes
Diffidit. ille ingens ingenti pondere nigram
Planxit humum. super haec Pelides verba profatur.
Otryntida jaces; dudum qui magnus Achivis
Terror eras. heic mors misero tibi contigit, orto
Gygaei prope stagna lacus, ubi pinguia dives
Rura tibi genitor piscosum liquit ad Hyllum, 450
Hermum et vorticibus rapidis per culta fluentem.
Talia Pelides: olli nox lumina texit,
Atque acie in prima frigentia membra jacentis
Protrivere rotae Danaum. Peleius heros
Pugnacem ante alios Trojanos Antenore cretum
Demoleonta gravi percussit cuspide ad ipsum
Tempus per galeam; nec ferrum cassis ahena
Mergi avidum tenuit: fractum os, vastoque cerebrum est
Vulnere foedatum penitus. Quem dius Achilles
Ardentem ut domuit leto; Hippodamanta, relictis 460
Dum bijugis fugit ante, hasta perfodit adacta
In tergum: ille animam exhalans immugiit, altum
Taurus ut immugit, quem regi Helicona tuenti
Flava manus juvenum vi tractum sistit ad aram;
Gaudet fluctipotens Neptunus. post, ubi liquit
Huic animus nervos atque ossa immane gementi,
Priamiden saeva Polydorum turbidus hasta
Insequitur, similem dis pulchro corpore. Grajis
Haud pater hunc muros extra pugnare sinebat.
Quippe erat et minimus natorum, et carior olli 470
Ante omnes: cursu et nullum non vincere suerat.
Tunc etiam ille, pedes vesana mente volucres
Ostentans, primos studio cursabat inani
Per Troum cuneos dulcem dum perdidit amens
Tandem animam. propter fugienti dius Achilles
Nam telum dorso in medio defixit acutum,
Apta ubi fulgentem nectebat fibula balteum
Aurea, et obstabat duplex ad vulnera thorax.
Hasta gravis ventrem trajecta cuspide ad imum
Exiit: altum ululans duplicato poplite pronus 480
Ille cadit; tenebris nigrescunt omnia, flexo
Corpore, lapsa manu retinenti viscera utraque.
Hector ubi fratrem crudeli vulnere vidit
Confossum, terrae acclinem, sua viscera habentem
In manibus; luctuque animum confusus, et ipsos
Moesta nube oculos caligans, non tulit ultra
Circumagi, saevumque hostem vitare, sed igni
Assimilis magnum contra volat acer Achillem,
Dextra fulgentem quatiens interritus hastam.
Quem simul ac vidit venientem et dira frementem, 490
Exsilit Aeacides, ac laetus talia fatur:
En prope adest, animum qui vir saevo mihi luctu
Fodit: et eximium stravit mihi morte sodalem.
Cominus en conferre manum licet; agmina frustra
Nec cursare inter, vitareque mutua pugnam.
Sic ait; ac torvus compellat voce superba
Priamiden: Ades huc, propiusque accede supremi
Ocyus exitii ad metas. Haud territus Hector
Retulit huic contra: Ne me, Pelida, minaci
Posse puta, ut puerum, terreri voce. peritus 500
Aeque ego probrosis cuivis contendere dictis.
Robore (novi equidem) tu praestas, viribus impar
Sum tibi ego: divum sed res haec scilicet omnis
In manibus; spolier, spoliem te an lumine vitae
Quamvis deterior percussum cuspide. acutum
Et mihi nam ferrum summa est, ni fallor, in hasta.
-- v-437 --
Sic ait; atque hastam vibrans intorsit: at illam
Ipsa levi afflatu Pelidae a corpore Pallas
Repulit. acta procul secat auras, et redit, ipsos
Hectoris ante pedes et concidit. acer Achilles 510
Advolat horrendum clamans, trepidumque corusco
Sternere avet telo: deprensum at Phoebus Apollo
Eripuitque manu facili deus, ambiit atra
Et nube. insiluit contra ter dius Achilles,
Ter densam pepulit nebulam. verum, irritus ut se
Immisit quarto furiata mente deo par;
Increpuitque virum, rupitque has pectore voces;
Et nunc fugisti mortem, canis improbe. venit
Te prope namque malum: sedenim servavit Apollo
Raptum iterum; cui vota, reor, facis ante, sonantum 520
Quam subeas strepitum telorum, atque horrida Martis
Praelia. verum alias pugna congressus ad Orcum
Mittam ego te; adjutor si quis deus et mihi pugnas
Inter adest. alios nunc Teucros, obvius ut se
Quisque dabit, saevae pergam demittere morti.
Haec ubi sic fatus, Dryopem rigida ferit hasta
Cervicem in mediam: collapsus decidit olli
Ante pedes. atro sinit hunc in pulvere volvi:
Ipse Philetoriden Demuchum, corpore magnum,
Acrem animis, hasta, succiso poplite, primum 530
Detinuit, stricto invadens dehinc protinus ense
Dulcem animam exemit. duo tam praeclara Biantis
Germina dejecit curru, te Dardane, et una
Tecum Laogonum fratrem; telo eminus illum
Transadigens, gladio te cominus. ocyus inde
Saevus Alastoriden leto dat Troa. furenti
Obvius hic venit, genibus si forte prehensis
Parceret oranti, vivum et dimitteret, aevi
Et miserans florem, haud leto mactaret acerbo.
Demens! nec norat non posse inflectier ulla 540
Arte virum, ingenio haud mitem placidumque, sed acri
Corde trucem ante omnes. dextra hic jam genua tenebat
Suppliciter, precibus cupiens mollire furentem.
Ad jecur ille adigens gladium demersit acutum;
Quod misero ejectum cecidit, nigroque cruoris
Amne sinum implevit: densae involvere tenebrae
Exanimum. rigida aggreditur dehinc Mulion hasta:
Aerea cui geminas cuspis trajecta per aures
Ivit. Agenoridae gladio dehinc torvus Echecli
Ingenti medium secuit caput: omne cruore 550
Purpureo ferrum intepuit: mors ingruit olli
Nigra oculis, duroque immanis numine Parca.
Inde, ubi se cubiti nervi junxere, corusca
Deucaliona ferit per dextram cuspide; mansit
Saucius ille hostem, capitique instantia fata
Praevidit, stricto cervicem perculit ense
Pelides, pulchraque caput cum casside terrae
Dejecit: mediis magna vi excussa medulla
Ossibus exsiluit; jacuit porrectus at ille
Membra solo collapsa. furens, hoc deinde relicto 560
Eximium, Pirei claro de sanguine cretum,
Rhigmum adit, e Thracum nuper qui pinguibus oris.
Venerat. hunc jaculo medium percussit: in imum
Ventrem abiit penitus mucro; curru excidit ille.
At famulo Aeacides vibrantis cuspide teli
Fixit Areithoo dorsum, dum territus acres
Retro vertit equos. moribundo hic corpore nigram
Planxit humum: bijuges turbati, effusaque lora.
Ignis ut arentem per saltum in valle reducta
Cum furit, ac validi miscent incendia venti; 570
Flamma nemus late sese diffundit in omne:
Sic campum superis par vi ruit ille per omnem
Triste manu telum quatiens, turbataque sternit
Agmina: terra madet largo perfusa cruore.
Ac veluti validos cum lata fronte juvencos
Vir junxit, densis qua sternitur aequa maniplis
Area, trituros alba hordea; pressa teruntur
Illa boum pedibus facile: sic fortis Achillei
Alipedum subter pedibus calcantur equorum
Ingentes passim clypeique, et frigida leto 580
Corpora, ferratique axes, orbesque rotarum
Sanguine foedantur: canthi, et rapida ungula rores
Sanguineos spargunt commixto pulvere. saevus
Laudis inexpleto Pelides ardet amore,
Ille madens sudore manus et caede tremendas.
