In CroALa inventa

HOMERI ILIADOS LIBER SECUNDUS.
Di somno curas dulci, turmaeque virorum,
Et caelo, et terris, tacita sub nocte levabant:
Jupiter insomnis versabat corde sub alto,
Pelidae quonam decus ingens, tristia quonam
Grajugenis ferret quamprimum funera pacto.
Omnia versanti, haec animo sententia sedit,
Mittat ut Atridae Visum exitiabile regi.
Hoc vocat ad sese confestim, ac talia mandat.
Larva nocens, hominum sopito illudere sensu
Docta, ito ad naves Danaūm; ac tentoria furtim 10
Ingredere; Atridenque meis Agamemnona verbis
Alloquere, haec portans, quae do, mandata: comatos
Instruat ad pugnam toto de litore Achivos.
Ampla etenim Trojae capiet jam moenia. discors
Ante, deūm nunc haud variat sententia; cunctos
Flexit enim precibus tandem Saturnia Juno:
Trojanis et jam clades extrema parata est.
Sic ait: audivit summi ut mandata parentis,
Umbra levis rapido caeli per inania lapsu
Argolicas volat ad naves, majoris Atridae 20
Septum adiens; regemque intra tentoria nacta est
Membra toro stratum: ambrosius cui corpora late
Fundebat sese circum languentia somnus.
Huic stetit ignaro supra caput, omnia dio
Nelidae similis, ques reges inter Achivos
Eximio Atrides unum, observabat honore.

-- Homer-2-22-D --

Tum fatur: Dormis, Atrida invicte? supremum
Tota nocte ducem placido indulgere sopori
Non decet, uni omnis rerum cui credita summa.
Ergo audi: venio Jovis huc tibi nuncius. ille 30
Aequus amat nam te, caelo et miseratus ab alto est;
Ac jubet exorta festinum luce comatos
Instruere ad pugnam toto de litore Achivos.
Ampla etenim Trojae capies jam mœnia. discors
Ante, deūm nunc haud variat sententia; cunctos
Flexit enim precibus tandem Saturnia Juno:
Trojanis et jam clades extrema parata est
Ab Jove. dicta memor serva haec, oblivia mentem
Neu capiant, dulcis cum somnus deseret artus.
Sic ait; inque auras fugit, regemque reliquit 40
Haec versantem animo nunquam eventura. putavit
Nanque die vertenda illo sibi moenia Trojae,
Nescius heu strueret magni quid rector Olympi,
Multos ille parans gemitus, luctumque, laboremque
Et Troum et Danaūm dura inter praelia genti.
Jamque adeo pulsus cessit sopor: haeret in ipsis
Visa tamen facies oculis, audita sonat vox
Auribus in mediis. molli tum corpora strato
Erigit, atque sedens pexamque, et pulchra nitentem
Induitur tunicam, dehinc pallia longa superne 50
Injicit, atque pedum circundat vincula plantis,
Eque humero bullis clarum suspenderat ensem.
Tum veterum cepit sceptrum immortale parentum.
Hoc gestans Danaūm ad naves gressum tulit heros.
Aurora interea celsum conscendit Olympum,
Atque Jovi, atque aliis lucem dīs nuntiat almam.
Atrides magna praeconum voce vocari
Imperat in coetum Danaos: mora nulla, vocati

-- v-52 --

Adveniunt, seque affundunt, densantque frequentes.
Nestoream primo ad navem considere jussit 60
Maturos aevi proceres, dehinc talia fatur
Consilium exorsus: Laetas advertite mentes,
O socii. placida stratus cum nocte jacerem,
Umbra levis caelo adveniens mihi visa, decorum
Corpus, formam, habitum similis tibi, maxime Nestor:
Atque caput supra stetit, et mihi verba locuta est
Ipsa haec, quae refero: dormis Atrida? supremum
Tota nocte ducem placido indulgere sopori
Non decet, uni omnis rerum cui credita summa.
Ergo audi: venio Jovis huc tibi nuncius, ille 70
Aequus amat nam te, caelo et miseratus ab alto est.
Ac jubet exorta festinum luce comatos
Instruere ad pugnam toto de litore Achivos.
Ampla etenim Trojae capies jam moenia. discors
Ante, deūm nunc haud variat sententia; cunctos
Flexit enim precibus tandem Saturnia Juno:
Trojanis et jam clades extrema parata est
Ab Jove. dicta memor fac serves. talia fata
Avolat umbra: sopor dulcis mihi membra reliquit.
Ergo agite, Argolicas si forte armare phalanges 80
Contingat, saevoque animos incendere Marte.
Ipse prior, qua fas, mentes tentare dolosis
Aggrediar cautus dictis; longoque jubebo
Defessos bello ad sedes remeare paternas:
Vos aliunde alius verbis inhibete ruentes.
Haec postquam fatus, consedit. Maximus aevo
Litoreae rex ille Pyli dehinc talia Nestor
Subjecit: Socii, Danaūm regesque ducesque,
Visa sibi caeca narrasset somnia nocte
Si quicunque alius, vanus mendaxque putari 90

-- v-81 --

Quippe, nec immerito, posset, spernique. sed ille
Dixit visa sibi, Grajos qui maximus inter
Sceptra gerit, regum longe optimus. ergo volenti,
Quod jubet, huc animo certatim impendite curam,
Argivae ut possint armari ad bella phalanges.
Sic ait; ac princeps coetu digressus abibat.
Consurgunt pariter, concordi et pectore cuncti
Pastori parent populorum, ac jussa capessunt
Sceptriferi Danaūm reges. Ruit agmine magno
Interea toto condensum litore vulgus. 100
Rupe cava ut quondam egrediens fluit ordine longo
Vulgus apum, supraque alias sese usque recentes
Agglomerant aliae, violasque, et lilia circum
Verna catervatim servent examine denso:
Sic densae in coetum celsis de navibus ibant
Caeruleos propter fluctus longo ordine turmae.
Per medios se Fama Jovis fert nuncia, gressum
Illa viros celerare jubens. spissum undique vulgus
Confluit, ac magno miscent se infusa tumultu
Agmina consertim: tum pondere pressa sedentum
Terra gemit. gliscunt fremitus: at voce noveni
Cursantes magna praecones, parcere tandem
Clamori, ac dios reges audire jubebant.
Jamque adeo sedere omnes, compressaque late
Murmura. tum surgens Agamemnon pectore coepit
Haec ficto; sceptrum gestans, quod Mulciber olim
Fecerat ipse Jovi praebens venerabile donum.
Summus Mercurio donarat Jupiter, inde
Mercurius Pelopi, atque Pelops dehinc tradidit Atreo
Diti Atreus liquit post fata extrema Thyestae.
Hic moriens gestare dedit tibi, magne Agamemnon;
Et patriis regnare Argis, longeque remotis

-- v-108 --

Urbibus in medio leges imponere ponto.
Hoc et tum nixus simulato haec pectore coepit:
Heroes Danai, gens dura, invictaque bello,
Insidiis et fraude mala Saturnius heu me
Jupiter implicuit fallens. promiserat olim
Ille mihi laetos reditus post Pergama versa.
Nunc jubet indecorem, tot post male perdita Grajûm
Milia, digressum ad sedes hinc ire paternas. 130
Nempe Jovi hoc placitum; nutu qui cuncta potenti
Versat agens; multas olim qui diruit urbes,
Diruet et multas rursum volventibus annis.
Turpe sed et feros hoc fando audire nepotes:
Totque viros, talesque omni bellasse diu vi,
Nil egisse tamen; tanto cum Troïa pubes
Argiva inferior numero foret, omnibus actum,
Nil tamen impensis operum, longoque labore.
Nam, placeat cunctos icto si foedere utrinque
Censere, hinc Danaos, hinc Troas, quotquot in urbe 140
Indigenae; ac deni pariter sedeamus Achivi,
Vinaque Tros adstet qui denis misceat unus;
Grajugenum desit multis, qui pocula ponat.
Usque adeo Graji Troas praestamus, opinor,
Indigenas numero. socii sed, milia multa,
Auxilio venere, hastas quassare periti;
Atque moram injiciunt, nec bello imponere finem,
Et Phrygia nos urbe sinunt, opibusque potiri.
Quippe novem evolvit jam magnus Jupiter annos:
Robora jam ratibus putrescunt, jamque rudentes 150
Solvuntur senio; interea desertaque conjux,
Et flentes pueri solis nos usque requirunt,
Credo equidem, in domibus; quos heic labor improbus usque
Exercet miseros nequidquam; cassaque vota,

-- v-137 --

Spesque ferunt rapidi vanas per nubila venti:
Verum agite, ac dicto cuncti parete volentes:
Confestim ad patrios hinc demus vela penates,
Posse capi quando spes nulla est moenia Trojae.
Sic ait, incenditque animum sub pectore cunctis,
Consilium regis vafrum quoscunque latebat. 160
Continuo immensum coepit fervescere vulgus,
Concita ut Icarii tollunt se caerula ponti,
Cum Notus, atque altis de nubibus ingruit Eurus,
Ingentesque cient vesano turbine fluctus.
Ac veluti densam Zephyri cum flabra superne
Impulerunt segetem, prono se vertice spicae
Inflexere, undat crebro seges horrida nutu.
Sic magno tot densa urgent se milia motu.
It clamor caelo ad naves et curva ruentum
Litora: sub pedibus densa caligine pulvis 170
Tollitur: aura sonat laetis hortatibus. altas
Arripiunt, certantque citi deducere puppes,
Atque cavas purgare vias, et fulcra carinis
Demere. late ingens confuso murmure gliscit
Vox inde ad patrias properantum solvere sedes.
Tunc adeo fatum violans Argiva redisset
Pubes, Juno foret ni sic affata Minervam:
Heu, Jovis aegisoni proles Tritonia, ponto
Sic fugient nondum maturo tempore Graji?
Atque decus magnum Priamo, Phrygibusque relinquent 180
Argivam defessi Helenam? quam propter Achivūm
Milia tot, patrio tam longe a limine, in atro
Strata sub Iliacis jacuerunt pulvere muris.
En age tecta patris linquens pete castra, disertis
Quemque virum et verbis inhibe dea, qua licet, altas
Nec sinito a curvo deduci litore puppes.

-- v-164 --

Sic Juno; paret cui Pallas, lapsaque caelo
Se celeri nisu naves prope sistit Achaeas.
Heic Laërtiaden prudenti pectore, magno
Diva Jovi similem nacta est. in litore stabat 190
Heros, nec puppim attigerat, sed corde premebat
Sub tacito ingentes turbato pectore curas.
Quem prope stans dulci sic voce affata Minerva est.
o Laërtiade solerti mirus Ulysse
Ingenio, placet ergo cavas conscendere puppes;
Molirique fugam? Priamo, Phrygibusque relinqui
Argivam placet ergo Helenam? quam propter Achivum
Milia tot, patrio tam longe a limine, in atro
Strata sub Iliacis jacuerunt pulvere muris.
Quin age, rumpe moras: turbae te immitte, virūmque 200
Dulce loquens cohibe studium, sedaque pavorem,
Nec sinito a curvo deduci litore puppes.
Sic ait: ille deae vocemque et verba loquentis
Agnovit. rumpitque moras, mollemque reducens
Dejicit ex humeris laenam; quam praeco jacentem
Sustulit Eurybates Ithacesius, atque ferebat
Pone sequens. cursu rapido sed concitus heros
Obvius Atridae venit, sceptrumque paternum,
Gestamen populis sacrum et venerabile, cepit
Ipsius e manibus. quod gestans inter Achaeas 210
Hac illac agilis cursat per litora puppes.
Tum si quem turba in magna regemve, ducemve
Nactus erat, blandus verbis retinebat amicis.
o bone, quid trepidas? non te, decet esse paventi
Assimilem: tacitus paullum conside; tuique
Fac tecum sedeant. nondum scis, magnus Atrides
Quid velit, ac tacito volvat sub pectore: tentat
Nunc ille, iratus mox idem laedet Achivos.

-- v-193 --

Consilio ignotum est multis quid dixerit ante
In procerum; et metuo ne quid struat ille malorum. 220
Regis enim furit ira gravis praecordia circum,
Cui decus eximium summus dat Jupiter omnes
Inter Grajugenas, miroque indulget amore.
His blandus, mitisque affatur prima virorum.
Nactus at ex humili quoscunque est plebe cientes
Clamorem insanum, torvus sceptroque retrorsum
Pellebat, verbisque minax terrebat acerbis.
Quin tacitus, malesane, sedes; audisque loquantur
Quidnam alii, tibi qui praestant? ignave, nec ulli
Apte rei; non consilio, non utilis armis. 230
At non hic omnes regno potiemur Achivi.
Fraena malum imperii multos tractare, potiri
Et rerum: cunctis unus qui consulat esto;
Rex unus, cui sceptra dedit Saturnia proles
Jupiter, et rerum soli permisit habenas.
Sic heros ibat per litus, milia perque
Densa virum imperitans. parent, magnaque frequentes
In coetum rursus turba fremituque feruntur.
Magna fremunt veluti cum vasti ad litora fluctus,
Allisaeque sonant undae, pontusque remugit. 240
Jamque adeo vulgus late consederat omne,
Quisque suam et posito sedem clamore tenebat.
Solus adhuc magno jactabat verba tumultu,
Nescius ille modi, Thersites; dicta proterve
Multa et foeda levi solitus profundere lingua,
Quae possent caussam risus praebere, jocique.
His Grajos inter longe foedissimus omnes
Venerat ad Trojam; strabus, pede claudus et uno,
Contractis angusta humeris in pectora gibbus,
Crine caput raro leviter modo sparsus acutum. 250

-- v-218 --

At Laërtiadae, magnoque infensus Achilli
Semper erat, contraque ambos convicia saepe
Fuderat. Hic foedis et tunc Agamemnona dium
Laedere gaudebat probris clamosus: Achivi
Circum indignantes irata mente fremebant.
Ille autem regem dictis incessere acerbis
Ut semel incoepit, nunquam cessabat, acutum
Vociferans: Quid abest, quidnam tibi desit, Atrida?
Cur frustra incusas Danaos nil tale merentes?
Aere tibi jam plena intus tentoria; matrum 260
Turba ingens intus lectissima, quas tibi Graji
Largimur primo, si quam vi cepimus urbem.
Multum etiam huc aliquis Troum visne afferat aurum,
Detque tibi, gnati pretium; quem scilicet olim
Aut ego captivum, aut alius sibi duxit Achivūm?
An tibi adhuc aliam Phrygia de gente puellam,
Quae placuit, duci tua vis ad septa; libido
Necdum etiam satiata mala est, nec rector in omnem
Nequitiam exemplo cessas inducere Grajos?
O fatui, o molles, o Achaides (ecquis Achaeos 270
Nam vocet?) hinc patrias cuncti solvamus ad oras
Ocyus in celsis digressi puppibus. ipse
Congestas sibi solus opes, ac ditia dona
Concoquat heic: noscat re tandem ut doctus ab ipsa.
Anne opera soleat nostra, manibusque juvari;
Ipsum, deterior multo, qui sprevit Achillem,
Vique duci eripuit, dederant quae praemia Graji.
Bile caret sed enim piger atque ignavus Achilles.
Ni foret id, postrema tibi, noxisque fuisset
Illa dies, Atrida, tuis. Convicia regem 280
Talia Thersites contra jactabat: Ulysses
Adstitit at fanti subitus; torvoque protervum

-- Homer-v-245 --

Ore tuens tales rupit de pectore voces.
Stultiloque, argutum clames licet, improbe, demens,
Desine jam, magnis unus nec regibus aude
Certare; haud ullus quo Trojae ad moenia venit
Nequior in populis, qui Atridas cunque sequuti.
Ten' maledicta decet talem tam foeda profari?
Te reditum patrias Grajis praescribere ad oras?
Quosnam fata parent reditus, qualisque futurus 290
Sit longi finis belli, res ardua dictu est,
Nota et adhuc nulli: magno maledicere Atridae
Tu tamen idcirco peritas, nec plurima cessas
Objectare, viro tribuunt quae munera Graji
Heroes merito: solus tu, perdite, nunquam
Desinis immeritum foedis proscindere dictis.
Haec adeo tibi nunc praedico; (verba sequetur,
Atque fidem faciet jam res non tarda) furentem
Isto sicubi erit rursus deprendere pacto,
Hoc humeris mihi ne carum caput haereat ultra, 300
Ultra Telemachi genitor nec dicar, in ipso
Te Grajūm coetu arripiens ni pallia demam,
Et tunicam, et quidquid vestis circumtegit artus;
Verberibus caesum et foedis, ac multa gementem
Ad naves inter risumque et sibila mittam.
Sic ait, et sceptro dorsumque, humerosque nitenti
Perculit. ille autem curvo se corpore flexit,
Effusaeque genis lacrimae, tumuitque cruenta
Liventi vibex tergo; tum membra pavore
Contremuit, tacitusque resedit, et ore fluentem 310
Abstersit moesto, vultum foedissimus, imbrem.
At Graji, quamvis curis ingentibus aegri,
Corda tamen dulci solverunt anxia risu.
Atque aliquis socium compellans talia fatur:

-- v-271 --

Pro superi! Laërtiadae benefacta feruntur
Innumera. ille, manu fortis bellator, et idem
Consilii sapiens auctor, rem juvit Achaeam
Ut nemo: at gestis hoc anteit omnibus unum,
Quod foedum caput, insana convicia lingua
Ingerere adsuetum, coetu submovit Achaeo. 320
Non erit ut rursum fatuus clamator iniqua
Audeat in magnos opprobria fundere reges.
Haec vulgus: vafer at murorum eversor Ulysses
In coetu surgit medio, fulgentia magna
Sceptra manu gestans. quem juxta glauca Minerva
Praeconi similis stetit, atque silentia late
Indixit clamans populis; ut scilicet omnes
Primique, extremique et verba audire loquentis,
Consilium et placida quirent expendere mente.
Ille autem haec fari prudenti e pectore coepit. 330
Infelix Atrida, omnem cui demere laudem
Festinant Graji; nemo ut probrosior usquam
Rex te uno vivat posthac. non pacta, fidemque
Exsolvunt, dederunt concordi foedere cuncti
Quam tibi, linquebant Argos cum fertile quondam,
Jurati ad patrios nunquam remeare penates
Ante, solo strassent captae quam moenia Trojae.
Nam, veluti molles pueri, viduaeve puellae,
Mutua ploratu indulgent, orantque reverti
Posse domum. Et, fateor, durum est procul esse paternis 340
Aedibus, atque angi tam longo tempore frustra
Optantes reditum. tristatur saepe vel uno
Mense sua longe vivens a conjuge, si quem
Inclusum portu, curvaque in puppe sedentem
Tristis hyems, saevisque tenent infesta procellis
Aequora: at hic nobis, externo in litore longo

-- v-294 --

Implicitis bello, nonus jam volvitur annus.
Ergo, quod patriam spectant, ictique suorum
Quod desiderio moerent, nil miror Achaeos;
Nec cuiquam irascor. sed turpe est tempore longo 350
Mansisse, et vacuum ad patrios rediisse penates.
O socii, durate, atque heic subsistite paullum,
Ipsa dum pateat re tandem verane Calchas
Vaticinans, an falsa canat. res cognita cunctis,
Quam memoro; testes cuncti, fatalia vitae
Queis nondum tristes ruperunt stamina Parcae.
Quippe olim, atque adeo nuper; cum se Aulide Grajae
Densarent puppes Priamo, Phrygibusque ferentes
Exitium; ad fontem fierent cum sacra virenti
Sub platano, purae qua sese illimis agebat 360
Rivus aquae; monstrum confestim apparuit ingens,
Convertitque oculos ad se, tremefactaque corda.
Nanque draco horrendus, magni quem rector Olympi
Miserat in lucem, squama fulgente, cruentis
Et dorsum insignis maculis, prorepsit ab ara;
Tum celeri platanum lapsu petit efferus. illic
Passeris in summo ramorum vertice pulli
Implumes octo sub densa fronde latebant,
Nona parens nidum servabat. protinus atro
Stridentes querula nequidquam voce voravit 370
Ore draco: mater circumvolitabat acutum
Lugens. lugentem trepida ferus arripit ala,
Postremamque vorat. post haec, mirabile visu,
Immanem durum in lapidem Saturnius anguem
Induit. obriguit mutatis artubus ille:
Nos animi attonitos circum stupor altus habebat.
Haec sacris visa in mediis portenta deorum.
Tum Calchas prompsit veraci has pectore voces

-- v-321 --

Vaticinans: Nam cur muti sic statis, Achivi?
Hoc Jovis augurium, serum, seroque futurum 380
Eventu; at cunctis clarum, et memorabile in oris.
Passeris ut pullos octo, nonamque voravit
Ipsam etiam serpens matrem, sic Pergama circum
Et nobis totidem bellandum haec monstra per annos
Portendunt: urbem decimo vastabimus anno.
Haec vates: matura suo quae tempore jam jam
Omnia complentur; tantum perstate volenti
Heic alacres animo, bello quassata bilustri
Pergama dum noster subvertat denique Mavors.
Sic ait: ingenti verum clamore probarunt 390
Consilium Danai; puppesque et litora laeto
Laudantum fremituque virum, plausuque resultant.
Tum senior surgitque, ac fatur talia Nestor.
Pro superi! idne viris dignum? garrire sedentes
Incassum, atque diem vanis consumere verbis,
Mollibus assimiles pueris, queis ludicra cordi,
Nulla et adhuc mentes armorum cura fatigat?
Quo nobis jurata fides, quo foedera fuso
Sancta mero, dextraeque datae, curaeque virorum,
Et consulta ibunt? haec hauserit omnia tandem, 400
Hauserit, ac tenues in fumos verterit ignis?
Heic etenim clamore leves certamus inani,
Consilii quidquam nec sani extundimus. At tu
Propositumque urge constans, Atrida; jubeto
Ocyus et Grajos armari ad praelia. solus
Frustra tabescat sinito, longeque remotus
Communi a coetu sibi consulat unus et alter.
Qui tamen efficient, faciant licet omnia, nunquam,
Ante domum ut patriam, natosque petamus Achivi,
Quam pateat promissa, dedit quae Jupiter olim 410

-- v-348 --

Falsa ne sint, an vera magis. nanque annuit ipse,
Cum puppes Danai scandebant fata ferentes
Trojugenis, dextra caeli e regione coruscum
Fulgorem ostendens, laetum solventibus omen.
Ergo, viri, patrias nemo festinet ad oras
Ante, aliquam Troum quam secum abducere nuptam
Contigerit victori; hosti quam digna rependat,
Proque Helenae raptu, ac gemitu poenam irroget aequam.
Sin aliquem insanus tamen ad sua tecta reverti
Ardor agit, puppim tangat modo, corpus acuto 420
Confossus ferro prior omnibus ut petat Orcum.
Tu, rex, quid poscat res per te consule, et aequus
Audi alium si quid dicet. quod dicere mens est
Nunc mihi, et audiri dignum, dignumque probari est.
Cum primum aeratas mittes in praelia turmas,
Instrue sic, ut quaeque tribus, et curia quaeque
Impermixta aliis, discretaque tendat in hostem.
Hoc tibi si fieri placeat, nec mente repugnet
Indocili, jussisque obstet sententia Grajūm,
Quis dux ignavo, seu miles pectore, contra 430
Quis forti, nosces: pugnabit nanque caterva
Per se quaeque: etiam nosces obstantibus an dīs
Sterni Troja solo nequeat, male forte virorum
An pectus variique obsit mens inscia belli.
Haec Nestor: mirans cui talibus insit Atrides.
Magne senex, omnes et nunc, ut semper, Achivos
Eloquio dulci, prudenti et pectore vincis.
o utinam, divūm pater, et Tritonia Pallas,
Arcitenens et Phoebe, decem mihi Nestoras omni
Argivūm in numero nancisci fata dedissent. 440
Quippe brevi manibus nostris, et Marte secundo,
Urbs Priami regis capta, atque eversa jaceret.

-- З74 --

Luctibus implicuit sed me Saturnius, inque
Impulit heu rixas et jurgia vana; puella
Qui super, invicto coepi contendere Achilli,
Iratisque prior verbis odia aspera movi.
Quod si iterum sentire eadem socialiter, et si
Conspirare animis detur, non ulla ruinam
Res queat Iliacis praesentem avertere muris.
Nunc ite, ac victu firmate ad praelia vires. 450
Hastam acuat sibi quisque; tegat quo corpora, scutum
Aptet; pernices apponens hordea large
Curet equos, currumque ex omni parte volucrem
Sedulus exploret, saevo et paret omnia bello,
Tota ut luce acri pugnemus Marte. laborem
Nulla quies longum sistet prius, atra cruentae
Quam finem pugnae multa nox afferat umbra.
Largifluo ingentis clypei sudore madebunt
Lora udum circa pectus; quassata labore
Hasta manum longo gravis atteret; et juga subter 460
Spumaque, eruptoque fluent sudore jugales.
Si quis erit quem se durae subducere pugnae,
Et videam ad naves lentum cessare, ferisque
Alitibus, canibusque actutum praeda jacebit,
Sic ait; at magnus laudantum clamor ad auras
Ibat: ceu strepitu horrisono fremit unda furenti
acta noto in scopulum, discordibus incita ventis,
Prostantem assiduo quem pulsant caerula fluctu.
Consurgunt, lactique meant per litora, curvas
Et puppes: passim fumus tentoria supra 470
Erigitur; properantque dapes, et corpora curant.
Nec minus et magnis, ut cuique est copia, divis
Sacra ferunt aliis alii, votisque precantur,
Eripiant leto sese bellique labori.

-- v-401 --

Interea ingentem taurum mactabat Atrides
Rite Jovi, pinguem, quinquenni aetate vigentem:
Et primos Danaūm, misso praecone, vocarat
Ad sacrum proceres. ante omnes Nestor, et altus
Idomeneus, post hos gemini, duo germina Martis,
Ajaces, quintus Tydides, sextus Ulysses, 480
Consiliis magno non impar ille Tonanti,
Acciti venere. bonus bello Menelaus
Adfuit ipse ultro sacrum ad commune, dapesque.
Hi salsas manibus fruges cepere, juvencum
Et prope constiterunt hinc atque hinc. lumina caelo
Extulit, atque orans Agamemnon talibus infit:
Jupiter altitonans, magni regnator Olympi,
Ne prius occiduas Titan se condat in undas,
Quam Priami vertamque solo regalia tecta,
Incendamque fores infestis ignibus altas, 490
Hectoreum et circa pectus thoraca rigentem
Aere secans scindam; praeceps et plurima circum
Regem turba suum terram petat ore cruento.
Sic ait: at voto Saturnius abnuit: ille
Sacra probans, luctumque tamen clademque parabat
Tum fruges jaciunt salsas, cervice reflexa
Ingentem et taurum jugulant, ac tergora costis
Deripiunt, ferroque secant femora, atque plicantes
Omento involvunt pingui, mox deinde resecta
Omnibus e membris imponunt frusta, sacroque 500
Cuncta adolent igni. tum pinguia viscera torrent
Fixa veru. Haec postquam gustarunt rite frequentes
Secta minutatim fixerunt cetera longis
In verubus, curantque dapes, laetique paratis
Vescuntur, structisque agitant convivia mensis.
Postquam exempta fames epulis, et vina quierunt,

-- v-432 --

Talia facundo Nelides incipit ore:
Non opus heic segnes longo sermone morari,
Nec differre, deus quae spondet laeta, dabitque.
Surgamus: cogi praeconum voce frequentes 510
Tuque, Atrida, jube populos in litore, nosque
Ibimus hinc turmas hortari ad bella, morasque
Tollere, et indomito mentes incendere Marte.
Sic ait: extemplo monitis at paruit ille;
Ingentique jubet Grajos per litora passim;
Ocyus ad bellum praeconum voce vocari.
Ast alii interea densa inter milia reges
Festinant, acuuntque iras, turbamque coërcent
Discretam ordinibus certis. Tritonia Pallas
It simul, horrificam et gradiens gerit aegida, mirae 520
Artis opus, seniique expertem, et viribus aevi
Indomitam, centena auro quam fimbria squalens
Totam obit, ac pulchro nexatur plurima plexu,
Quaeque boves pretio centenos apta mereri.
Hanc gestans Grajūm vulgus dea magna ruebat
Per medium, tardasque ciens in praelia turmas,
Vimque animo inspirans; pubes ut tota furore
Acta novo duri cuperet certamina belli.
Jam domus oblito cessit de corde, penates
Et patrii; coepit reditu Mars dulcior esse. 530
Montis ut ingentem cum flamma in vertice silvam
Corripuit, longe percellit luce tuentum
Clara oculos: fulgor gradientum ex aere profusus
Sic Danaūm sese caeli ad convexa ferebat.
Ac veluti densae volucres, seu plurimus anser,
Sive grues, longo seu dulces gutture cycni,
Asia se glomerant placidi per prata Caystri,
Exsultantque alis, magno et clangore sequentes

-- Homer-v-462 --

Usque vocant socias; circum stagna humida late,
Herbosaeque sonant ripae: sic agmina curvas 540
Linquebant puppes, celsa et tentoria seque
Fundebant campo Phrygii prope nota Scamandri
Flumina. cornipedum pariter, pariterque virorum
Sub pedibus terra horrendum tremefacta sonabat.
Jamque adeo prato in florenti milia densa
Constiterant; quot vere novo fragrantia surgunt
Germina, luxuriat foliis quot mollibus arbos.
Confertim in caulis verno ut se tempore muscae
Conglomerant, cum plena madent mulctralia lacte;
Planitie in magna sic stabant agmine Graji 550
Conferto, cupidi vastare, ac perdere Troas.
Illos, caprigeni ut pecoris per pascua mixtos
Laeta greges facili secernunt arte magistri;
Ordinibus sic discretos in praelia certis
Disponunt reges. quos inter primus Atrides,
Ille oculosque, caputque Jovi, cum fulmina torquet
Assimilis; Marti fulgentis pondera balthei;
Pectora Neptuno. praestanti corpore qualis,
Incedens armenta inter sese arduus effert
Taurus; in heroum numero tum Jupiter omni 560
Atridae talem formae ipse afflavit honorem.
Dicite nunc, Musae, caeli stellantia tecta
Quae colitis, (vobis divae nam cernere cuncta,
Cuncta audire datum est, nobis ignota, levique
Murmure vix tenuis famae demissa per aures)
Grajugenum quinam Trojana ad moenia reges,
Quique duces venere, ipsum numerare virorum
Nam quid ego coner, vel nomine dicere vulgus?
Non mihi si linguae denae sint, oraque dena,
Nescia si frangi sit vox, et pectus ahenum; 570

-- v-490 --

Ni , Jovis aegisoni proles, florentis Olympi
Cultrices Musae, vestra mihi voce moneri
Contigerit, quotnam venere ad moenia Trojae.
Sacra viri. Aggrediar nunc at memorare carinas,
Atque duces tantum, quos quaeque secuta carina est.

NUMERUS NAVIUM SIVE BOEOTIA.

Martia Boeotum digressa e pinguibus oris

Agmina Peneleusque, et Leitus acer agebant,

Arcesilausque, Prothoënorque, Cloniusque;

Qui Graeamque, Hyriamque colunt, Mycalessiaque arva,

Schoenumque, Scolumque, et celsis Aulida saxis,

Thespiamque, jugis Eteoni atque edita in altis

Moenia; qui circa Ilesium; quique Harma, et Erythras,

Hylenque et Peteona tenent, Eleonaque, Copas,

Ocalean, Medeona, Eutresin, moenia Thisbes

Editaque, et pavidis circum lustrata columbis. 10

Quique Coroneam, quique herbiferam Haliartum,

Quique Plataeam habitant, qui Glissan, quique Hypothebas,

Onchestumque, sacrum Neptuno qua nemus horret,

Nissamque, et laetis foecundam vitibus Arnen,

Atque Mideam, atque extremis Anthedona, in oris.

His quinquagenae puppes; in quaque feruntur

Bis sexageni puppi, Boeotia pubes.

At quos Aspledon populos, Minyeaque misit

Orchomenus, fratres gemini, duo germina Martis,

Ascalaphusque ferox, et Ialmenus asper in arma 20

Suscitat. antiquis Azidae hos Actoris olim

In domibus virgo Astyoche penetralia scandens.

-- v-20 --

Edita furtivos Marti congressa creavit.

Ter denae his ponti sulcabant caerula puppes.

Phoceos Schediusque, et Epistrophus instruit, ambo

Naubolidae Iphiti claro de sanguine creti;

Qui Pythona viri montosam, qui Panopea,

Daulidaque, et Crissae qui moenia sacra colebant;

Quique Anemorean, et Hyampolin, et Cyparissum,

Cephissi et ripas, vicinaque rura tenebant, 30

Claram et Cephissi non longe a fonte Lilaeam.

Hos quadragenae puppes in bella secutae.

Qui simul ac patrias rite instruxere phalanges,

Boeotum ad laevam se dux armabat uterque.

Impiger at Locros Ajax ducebat Oilei;

(Ille minor, longe ille minor, quam mole superbus

Membrorum ante alios omnes Telamonius Ajax:

Sed parvus, linoque levem thoraca pusillis

Artubus indutus, longe tamen optimus idem

Hastam inter cunctos validam tractabat Achivos) 40

Qui Cynumque tenent; Opoëntaque, Calliarumque,

Bessamque, Scarphenque colunt, pulchrasque Augeas,

Tarphenque, Throniumque Boagria flumina circum.

Ille quaterdenas Locrorum, queis domus ultra

Euboeam, Trojana egit sub moenia puppes.

At colit Euboeam quae pubes fortis Abantum,

Chalcidaque, Eiretriamque, et vitiferam Histiaeam,

Litoream et Cerinthum , atque alti moenia Dii,

Quam Styra miserunt bello, quam clara Carystus;

Martigena hanc audax Elephenor ducit in arma 50

Chalcodontiades, quem spirans robur Abantum

Gens sequitur, summo retrorsum a vertice fusa

Caesariem, et circa pectus thoracas ahenos

Fraxineis alacris perrumpere cominus hastis.

-- v-51 --

Ille quaterdena transmiserat aequora puppi.

Tum quos Palladiae misere ad praelia Athenae,

Ille ubi magnanimus quondam regnavit Erechtheus,

Alma solo tellus quem vitae fudit in auras,

Inque suo eduxit gremio puerilibus annis

Nata Jovis, templo in pingui statuitque, Minerva; 60

Sacra ubi Erechthidae celebrant solemnia, divam

Et tauris, agnisque colunt volventibus annis:

Hos ducit Petei clara de stirpe Menesteus,

Cui par terrigenas inter nemo exstitit unquam

Aut peditem, aut equitum bello disponere turmas.

Solus certabat Nestor, longa ille senecta

Scilicet, ac vario bellorum doctus ab usu.

Huic quadragenae sulcabant aequora puppes.

Bissenas egit puppes Salaminius Ajax,

Subduxitque locans ubi curvo in litore stabant 70

Actaeae claro fulgentes aere phalanges.

At qui Argosque viri, et Tirynthia moenia linquunt,

Hermionen, Asinenque, altum quas alluit aequor,

Troezena, Eïonasque, et vitiferam Epidaurum,

Aeginam, et Maseta; bonus bello Diomedes

Hos agit, ac Stenelus Capanei; similisque deorum

Ingens Euryalus Mecistei regia proles,

Mecistei Talaionidae, dux tertius ibat.

Omnibus at princeps Diomedes imperat acer.

Hos octogenae puppes in bella secutae. 80

At quos praeclarae juvenes misere Mycenae,

Atque Corinthus opum dives, pulchraeque Cleonae,

Orniaeque, et Araethyrea, et Sicionia tellus,

Primus ubi Adrastus sceptris, solioque potitus,

Quique Hyperesian, celsamque colunt Gonoëssan,

Pellenenque tenent, atque Aegion, et maris oram

-- v-81 --

Late omnem, atque, Helicem quae cingunt, pinguia rura;

Horum centenis is regum rex ipse carinis

Imperat Atrides Agamemnon; plurima pubes

Cui Grajūm, atque omnes inter longe optima paret. 90

Ille autem, fulgens armis, atque aere corusco,

Exsultatque animis, magnosque it maximus inter

Heroas; laetusque sua virtute, suorum

Et numero ingenti, praestanti et robore gaudet.

Qui magnam liquere cavae Lacedaemonis urbem,

Pharenque, Spartamque; et Messae grata columbis

Moenia, Brysiasque colunt, pulchrasque Augeas,

Quique Helos, atque Laan, quique Oetilon altum, et Amyclas;

Hi sexagenas denso implent milite puppes:

Quas Agamemnonius frater ducit Menelaus 100

Impiger, atque armat seorsum, nec cessat in hostem

Hortari, cupiens uxoris primus abactae

Raptumque, et longos ulcisci Marte dolores.

Inde Pyli, Arenesque viri qui moenia linquunt,

Atque Thryum Alphei, structum vada propter, et Aepy,

Et Cyparisseenta, et belligeram Amphigeniam,

Et Pteleon, et Helos, et celsum Dorion; olim

Nactae ubi Threicium Thamyrin, dum forte redibat

Oechalia ex alta, tua linquens Euryte regna,

Musae divina spoliarunt carminis arte. 110

Quippe etenim demens ventosa dicere lingua

Ausus erat, secum dulci si carmine Musae

Certarent, ipsas victurum carmine Musas.

At divae, aegisoni proles Jovis, eruta vati

Luminaque iratae abstulerunt, artemque canendi;

Ut citharamque, modosque omnes oblitus, in atra

Conditus insanum defleret nocte furorem.

Acer equis Nestor Trojae sub moenia gentes

-- v-108 --

Duxerat has novies denis in bella carinis.

Arcadiam sed quae sub vertice Cylleneo 120

Epytium colit ad tumulum Mavortia pubes;

Qui Pheneum, Ripenque tenent, gregibusque frequentem

Orchomenum, Stratiemque, et celsae culmen Enipses

Ventosum, qui Mantineam, Stymphalon, et altam

Parrhasien; hos sexdenis Agapenor agebat

Navibus, Ancaei fortis regno inclyta proles.

Condensi curvis venere in puppibus, aere

Fulgens, atque artes belli omnes docta juventus;

Ipse viris puppes firmo quas robore structas

Miserat Atrides, pontum ut transmittere possent. 130

Absunt nanque mari, nec cordi nautica res est.

At qui Buprasium, quique Elidos arva colebant,

Quos Hyrmine agros, et Myrsinus ultima, vasto

Olenia et rupes, et Alision orbe coërcent:

Quattuor his reges praesunt, denaeque sequuntur

Regum quemque rates, quas pubes complet Epea.

Amphimachus ducit primas, et Thalpius acer,

(Huic Cteatus pater, Actorides pater Eurytus illi)

Inde Amaryncides ducit validus Diores,

Quartus agit tum deinde Polyxenus ille deo par, 140

Rex Augeïada prognatus Agastene rege.

At qui Dulichiumque, et Echinadas, Elida contra

Ardua saxa mari magno circumflua, linquunt,

Hos agit ille Meges Marti par, inclytus armis,

Phylides. genuit quem Phyleus optimus, olim

Dulichias patrem fugiens cum venit ad oras.

Hunc quadragenae puppes in bella secutae.

Inde Cephallenūm pubem ducebat Ulysses

Magnanimam, quos saxa Ithacae, quos Neritos umbra

Horrenti e nemorum mittit, Crocyleaque tellus; 150

-- v-140 --

Quae Samon, Aegilipa et praeruptam, quaeque Zacynthum,

Epirumque colunt, adversaque litora gentes.

Imperat his, qui mente Jovem catus aequat, Ulysses.

Bissenas minio pictas agit ille carinas.

Aetolos agit inde Thoas Andraemone cretus,

Qui Pleurona colunt, quique Olenon, atque Pylenen,

Chalcida et undisonam, Calydonis et aspera saxa.

Nemo erat Oenidum nam clara e prole superstes,

Et superas flavus Meleager liquerat auras.

Huic ergo Aetolaeque acies, et credita rerum 160

Summa: quaterdenas qui duxit in arma carinas.

Idomeneus Cretas regit heros inclytus hasta,

Qui Gnossumque tenent, Gortynaque moenibus altis

Cinctam, et Miletum, Lyctumque, albamque Lycastum,

Phaestumque et Rhytium florentes pube virorum,

Quosque alios misit populos Minoia tellus,

Una sinu magno centum quae amplectitur urbes.

Hos regit Idomeneus hasta bonus, atque cruento

Meriones similis dura inter praelia Marti;

Quos octogenae puppes in bella secutae: 170

Tlepolemus forti satus Hercule, fortis et ingens

Ipse, novem duxit Rhodiorum trans mare puppes,

Tres creti in partes qui moenia terna colebant,

Lindon, Ialyssumque, soloque albente Camirum.

Tlepolemus, bello egregium quem pulchra creavit

Astyoche magno Alcidae, cum moenia victor

Multa virūm post versa a flumine Selleente

Captivam ex Ephyra praestanti corpore duxit.

At puer ut viridi firmavit membra juventa

Aedibus in magnis nutritus, forte peremptus 180

Incauto est cari genitoris avunculus, aegre

Festa trahens senio tunc membra Licymnius, olim

-- v-170 --

Sed clarus bello, cum firma aetate vigebat.

Ergo rates, mora nulla, citas, et vela paravit,

Ingentem et comitum numerum, fugitque per undas.

Ille Rhodum extorris, vitans irasque, minasque

Herculeae gentis, tandem pervenit opimam

Cum sociis; tresque in partes discreta juventus

Legit ibi sedes: at rex hominumque, deūmque

Jupiter eximio profugis indulsit amore, 190

Omnigenas et opes de summo effudit Olympo.

Nireus ex Syma tres ducit in arma carinas,

Nireus Aglaiae, et Charopi de sanguine regis,

Nireus, qui Danaos inter pulcherrimus omnes,

Pelida excepto, Phrygias advenit ad oras:

Sed nec fortis erat, nec magnum duxerat agmen.

Qui Nisyrum habitant populi, Crapathumque, Casumque,

Coumque Eurypyli sedem, pontoque Calydnas

In medio hos ducunt Phidippus, et Antiphus, acri

Marte feros genuit quos Thessalus Heraclides. 200

Horum terdenae sulcabant aequora puppes.

Dehinc juvenes, quicunque Argos liquere Pelasgum,

Atque Alon, atque Alopen, celsam et Trechina colebant,

Phthiamque, et claram formosis Hellada nymphis;

Nomine Myrmidonas dicunt, Hellenas, Achaeos.

Quinquaginta horum puppes ducebat Achilles.

Martis at horrisoni cessabat lecta juventus

Immemor, ordinibus nec qui discerneret ullus

Dux erat errantem procurvo in litore turbam.

Ad naves tumidus nam corda jacebat Achilles, 210

Iratus flavam propter Briseïda, multo

Olim bellator sibi quam sudore paravit,

Lyrnessumque manu populans, et moenia Thebes;

Evenique Selepiadae duo germina, saevis

-- Homer-v-200 --

Fulmineos hastis juvenes, torvumque Myneta,

Et validum nigro demisit Epistrophon Orco.

Hanc propter longe a sociis jacet ille, furitque

Indignans: mox saeva tamen consurget in arma.

Quae Phylacenque habitat pubes, et Pyrrhason almae

Floriferam Cereris tellurem, Itonaque matrem 220

Lanigeri pecoris, Pteleumque virentia juxta

Pascua, litoreamque Antrona, his inclytus olim

Protesilaus erat ductor dum vita manebat:

Tunc miserum jam terra sinu condebat in atro.

Heu miserum; Phylace in patria cui regia conjux,

Ambas illa genas lanians, incoeptaque frustra

Magna domus longe digresso in bella relicta est.

Ipsum autem, primus Danaūm dum litus ab alta

Desilit in Phrygium puppi, vir fixit acuto

Dardanius telo, viridique exstinxit in aevo. 230

Nec tamen illa suo pubes ductore carebat,

Moesta ducem quamvis leto sibi fleret ademptum.

Martius aeratas cogebat in arma catervas,

Ordine quamque suo disponens rite, Podarces

Phylacidae Iphicli minor aevo filius alter,

Protesilaë tuus frater, nec par tamen armis

Ille tibi, clarum virtute, ac fortibus orsis

Quem socii memores optabant morte peremptum.

Ille quaterdenas ducebat in arma carinas.

Qui Glaphyrasque, Pherasque colunt Boebeïa propter 240

Stagna viri, et Boeben, et turrigeram Iaolcon,

Undenis horum dux ibat puppibus acer

Filius Admeti Eumelus, quem dia creavit

Admeto Alcestis Peliae pulcherrima proles.

At quos Methoneque viros, atque aspera Olizon,

Taumacieque, acres bello, Meliboeaque misit,

-- v-224 --

Puppibus in septem (delecti quamque sedebant

Quinquageni intra puppim) bonus ille sagitta,

Assuetos aeque certo sua mittere ab arcu

Tela, Philoctetes patriis abduxerat oris. 250

Ille sed in sacra Lemno sub rupe jacebat

Aequorea, taboque fluens, diramque dolorum

Vim patiens: illic saevi nam dente colubri

Fixum olim, ac tetro spargentem saxa cruore

Liquerunt regem Danai: sed tempore eundem

Post parvo memores, conversa mente, requirent.

Nec tamen illa, suo quanquam ductore carebat,

Turba duce Iliacis nullo bellabat in oris.

Quippe Medon it per medios, atque instruit agmen,

Pulchra nothum forti quem Rhena eduxit Oileo. 260

Qui Triccenque habitant, et Itomes ardua in alto

Saxa jugo, Oechaliamque, ferox ubi sceptra gerebat

Eurytus, hos ducunt Podalirius, atque Macaon,

Asclepī genus, ambo insignes arte medendi.

Terdenae his ibant pulchrae longo ordine puppes.

Quae colit Ormenium pubes; fontemque Hypeream,

Asteriumque tenet, Titanique albentia saxa,

Hos agit Eurypilus Evaemonis inclyta proles.

Hunc quadragenae puppes in bella secutae.

At qui Gyrtonenque viri, Argissamque colebant, 270

Ortenque, Elonenque, albisque Oloossona muris,

Instruit hos in bella bonus bello Polypoetes,

Pirithoi proles, Jovis alto a sanguine creti:

Pirithoo peperit quem nobilis Hippodamia,

Ille feras ultus qua victor luce bimembres

Egit ad Aethicum fines a Pelio alto.

It comes huic Martis clara de gente Leonteus,

Magnanimi proles Caenidae invicta Coroni.

-- v-253 --

Hos quadragenae Trojam advexere carinae.

Inde bis undenas Trojana ad moenia puppes 280

Ille Cypho adveniens agit acri remige Guneus.

Hunc Enienes, et armigeri, genus acre, Perаеbi,

Frigida quique habitant Dodonae rura, sequuntur,

Quique colunt pingues campos, et amoena vireta,

Quae secat, ac lenta Titaresius alluit unda;

Pulchra fluens qui se Penei devolvit in alveum,

Nec tamen et vitreis usquam confunditur undis,

Sed natat in morem liquidi suspensus olivi.

Quippe etenim Stygii pars dicitur esse fluenti,

Quod metuunt magni jurare, ac fallere divi. 290

Magnetas Prothous Tentredone cretus agebat,

Qui saltusque tenent virides Peneïa circum

Flumina, frondosum silvis et Pelion altis.

Huic quadragenae sulcabant caerula puppes.

Hi Danaūm regesque ducesque in bella profecti

Cum geminis Phrygium venere ad litus Atridis.

Verum aliis numero quisnam praestaret in omni

Virque, et equus, vati pigeat ne dicere, Musae.

Eumeli Pheretiadae praestabat equarum

Nobile par. pedibus rapidas aequare volucres 300

Natae ambae, ambabus unus color, una erat aetas,

Tergaque ceu tenui directa, aequataque filo.

Pieriae has olim per saltus pavit Apollo

Arcitenens, terrorem atrum per bella ferentes.

Omnes mole viros, et vi Telamonius Ajax

Praestabat longe, saevos dum corde furores

Irato volvens dius cessabat Achilles,

Nullum non animis, invicto et robore vincens

Ille, et equi regis currum cervice trahentes.

Sed tum fluctivaga moerens in puppe jacebat 310

-- v-278 --

Atridae iratus magno: ludebat inermis

Interea comitum manus omnis litore in ipso

Discoque, et jaculo certans, volucrique sagitta:

Alipedes at equi stabant vacuos prope currus

Abjuncti; et loton segnes, apiumque palustre

Pascebant: velis tecti de more jacebant

Myrmidonum currus intra tentoria; moesti

Illi hac, atque illac ibant per castra, ducemque

Optabant frustra, saevi et certamina belli.

Interea campis Danaūm condensa ruebant 320

Agmina, fulgentique ardentes aere catervae:

Ut segetem cremat ingenti cum flamma sonore,

Atque ruit late immissis Vulcanus habenis.

Terra gemit subter. Veluti cum, saeva corusca

Tela manu torquens, divūm rex fulgurat, alto

Et quatit in Arimis tonitru juga celsa, Typhoëo

Stravit ubi durum vasta sub rupe cubile;

Vadentum sic terra virūm concussa gemebat

Sub pedibus: celeri transmittunt agmine campos.

Iris at, aërias volucri pede lapsa per auras, 330

Ab Jove Trojugenis venit belli, atque laborum

Nuncia. Vestibulo in Priami juvenesque senesque

Stabant, turba ingens, in coetum forte coacti.

Intulit in medios huc se dea, voce Politen

Assimulans, gnatum Priami; speculator in alto

Qui, pedibus fretus, busto senis Aesyetae

Sederat, observans Graji si litore curvo

Digressi Trojae sub muros castra moverent.

Huic similis regem alloquitur, ac talibus infit.

o pater, usque placet longis sermonibus horas 340

Ducere, ceu quondam placida sub pace: nec ortum

Esse vides durumque, et ineluctabile bellum.

-- v-304 --

Saepe virūm subii bellantum praelia miles;

Agmina sed nunquam tanta usquam, ac talia vidi.

Quot silvae frondes, quot praefert litus arenas;

Tot campo incedunt urbem, ac tua regna daturi

Exitio. Nunc, tu quod mando, protinus, Hector,

Exequere. auxilio multi huc venere, frequentem

Et complent urbem populi diversa loquentes

Multimodis; nec enim lingua est mortalibus una. 350

Horum quosque suus fac princeps instruat; unus

Quisque suos princeps regat inter praelia cives.

Sic ait: agnovit vocem, praeceptaque divae

Hector, concilium et solvit. mora nulla; juventus

Arma fremit: verso panduntur cardine postes

Aerati, et plenis fundunt sese agmina portis,

Turmae equitum, peditumque cohortes: densa virorum

Turba ruit, magno miscentur cuncta tumultu.

Est procul ante urbem procero vertice collis

Camporum in medio; circum vasta undique sese 360

Planities tendit, Batieam nomine dicunt

Mortales; divi, pernicis busta Myrinnae.

Heic socii primum discreti, ac Troica pubes,

Quaeque suis et sub ducibus gens rite coacta.

Troas magnus agit, galeaque it clarus ahaena

Hector Priamides, quem circum lecta juventus

Plurimaque, et longe bello fortissima sese

Armat, fraxineis horrens globus impiger hastis.

Dardanios Anchisiades regit inclytus armis

Aeneas, Venus Anchisae quem pulchra creavit, 370

Diva hominem Idaeo in saltu dignata cubili.

Aeneae comites, duo gnati Antenoris, adstant,

Archilochusque, Acamasque, ambo genus omne periti

Armorum tractare, omni et confligere Marte.

-- v-330 --

Qui silvosae habitant Idae imo in monte Zeleam

Troes, et Aesepi dites de flumine potant,

Instruit hos in bella Lycaonis inclyta proles

Pandarus. huic arcum Lycius donarat Apollo.

At qui Adrasteamque, et Apaesi moenia, et altas

Teriae linquunt rupes, Pityeaque rura, 380

Hos duxere, duo fratres, Adrastus, et acer

Amphius intorto protectus pectora lino.

Queis pater ille Merops Percosius; omnia norat

Ante alios qui fata augur praestantior omnes;

Ire nec ad bellum gnatos letale sinebat:

At monitus, fletusque ambo sprevere paternos;

Quippe malae urgebant miseros in funera parcae.

At quae Percoten, et Praction, altaque Arisbae

Moenia, quae Sextum pubes, quae liquit Abidum,

Armipotens bello Hyrtacides hanc Asius armat. 390

Asius Hyrtacides a flumine Selleente

Magnis qui ad Trojam, multo et spirantibus igni

Vectus equis princeps e diti venit Arisba.

Hyppothous praeit hastiferos in bella Pelasgos,

Pinguia Larissae qui rura, urbemque colebant:

Hyppothous simul, atque Pylaeus, martia Lethi

Teutamidae proles, fratrum par nobile bello.

Thracas agunt asperque Acamas, et Pirous heros

Quotquot fluctisonus complectitur Hellespontus.

Euphemus Ciconas, bello genus acre, coercet 400

Troezenī Ceadae claro de sanguine cretus.

Pyraechmes curvo bellantes Paeonas arcu

Duxerat. hos Amydon, atque Axius educat ingens,

Axius, illimi late qui funditur unda.

Ibant audaci sub rege Pylemene durae

Paphlagonum ex Enetis gentes, agreste repertum

-- v-360 --

Est ubi mularum quondam genus, alta Cytori

Qui juga, montosum qui Sesamon, atque virentem

Parthenii ad ripam pulchros coluere penates,

Cromnamquea Aegialumque, et aërios Erythinos. 410

Ducit Halizonos Odiusque, et Epistrophus, actos

Longinqua ex Alybe, argenti fluit unde metallum.

Instruit at Mysos Chromis una, atque Ennomus augur;

Nec tamen augurio nigrae subducere morti

Se potuit, manibus domitus pernicis Achillei,

Iliacam pubem cum Xanti stravit in alveo.

Ascanius, Phorcysque Phrygas duxere feroces,

Pugnae avidos, procul Ascaniae de pinguibus oris.

Maeonas at Mesthles, atque Antiphus egit, uterque

Cara Pylemenei proles, Gygaea creavit 420

Quos, ut fama, palus. secum iidem in praelia ducunt

Magnanimos Tmolo digressos Maeonas imo.

At Nastes Caras ducebat voce loquentes

Barbarica, quotquot Miletum, atque horrida Phthirūm

Lustra colunt, vada qui circum Maeandria, celsae

Et Mycales altas, nemorosa cacumina, rupes.

Hos pugnae cupidos Nastes agit, Amphimachusque;

Nastes, Amphimachusque, Nomione cretus uterque.

Hic et bella petens aurum, ceu culta puella,

Gestabat vecors; sed non arcere nitenti 430

Evaluit mortem lamna, confossus at amne

Corruit in medio; tulit aurum fortis Achilles.

Sarpedon Lycia populos, et Glaucus ab alta

Ducebant, Xantus celer almo quam rigat amni .

-- v-384 --