LIBER DECIMUS NONUS
Oceanum crocea linquens in veste, ferebat
Aurora et divis lucem et mortalibus almam.
Cum Thetis ad naves venit, Vulcania secum
Dona ferens. gnatum heic Patrocli exsangue cadaver
Complexum invenit, flentemque, et pectore ab imo
Altos rumpentem gemitus; circumque frequenti
Plorantes coetu socios. cui diva repente
Adstitit, ac dextra dextram complexa, profatur:
Istum vel moesti patiamur, nate, jacere,
Cum semel est dulci spoliatus luce deorum 10
Numine. tu, mittit quae Mulciber, arma capesse
Pulchra, oculis miranda; humeris non induit umquam
Qualia vir quisquam mortali semine cretus.
Haec effata, cito coram deponit Achille
Arma solo, mirae artis opus, quae pulsa dedere
Horrendum flictu sonitum. conterrita pubes
Myrmidonum intremuit: nec lumina tollere contra
Quisquam ausus: cuncti retro fugere. tuenti
Pectus at Aeacidae saevas magis arsit in iras,
Atque oculi flammae in morem micuere corusci; 20
Gaudebatque, interque manus caelestia dona
Versabat, mirans artem formasque, laborem
Et varium: volvitque oculos per singula; matrem
Continuo et caram compellans, talibus infit:
O mater, deus arma dedit se digna; deorum
Qualia par manibus quae fiunt, arte virorum
Ulla nec fieri possunt ulloque labore,
Esse opera. ergo citus bello armor: sed mihi cura
Solicitat mentem, interea ne vulnera turpes
Patrocli muscae subeant, vitaque carentes 30
Dedecorent, foedentque satis ne vermibus artus.
Cui Thetis: Ista tibi mentem ne cura fatiget,
Nate. ego nam foedas, examina dira, volantes,
Membra virum suerunt quae bello extincta vorare,
Ipsa abigam; ac, totum vel si porrectus in annum
Heic jaceat; qualis nunc est, tibi labe sine ulla
Integer, aut etiam formosior usque, manebit.
Verum et, in coetum Grajis jam rite vocatis,
Da veniam Atridae, atque irarum desine; bello
Dehinc armare, tuasque exprome iri praelia vires. 40
Sic ait, atque animis gnatum dea fortibus implet;
Patroclo at dulcem ambrosiam, purique liquentes
Nectaris infudi succos, putrescere posset
Ne corpus, nares instillans riter per ambas.
Continuo, curvum gradiens per litus, Achilles
Heroas Danaum primores, lumina gentis,
Belligeram et pubem festinus voce vocabat
Horrenda. ipsi etiam nautae, clavumque regentes,
Quique penum curant, certatim puppibus altis
Effundunt sese, conspecto rursus Achille, 50
Postquam depositis longum cessaverat armis.
Tum claudi gressu lento vento venere ministri
Mavortis gemini, Tydiden inclytus armis,
Et sapiens Laertiades, vestigia longis
Firmantes hastis, a vulnere tardus uterque;
Et coetu in magno primi sedere virorum.
Postremus venit Grajorum ductor Atrides
Saucius, in tristi pugna quem fixit acuto
Aere Coon Antenorides. tum denique, ut omnes
Convenere, celer surgens haec fatur Achilles: 60
Quid mihi, quidve tibi, Atride, fuit utile tristes
Exercere iras super et certare puella?
Quam cur non illa confodit luce Diana,
Ipsa suo sternens jaculo, qua victor opimam
Lyrnessum cepi, murisque opibusque potitus?
Non tot strata solo jacuissent milia Grajum,
Hostili confossa manu, dum turgidus ira
Desideo; Troum res unde est aucta, decusque
Hectoreum, at contra memori de pectore Grajis
Nulla unquam nostram tollent oblivia rixam. 70
Verum haec, facta semel quae sunt, nunc mittere praestat,
Perdomitam et durae mentem submittere sorti.
Quod superest, iras en pono: non decet usque
Irasci, saeva nec flecti mente. sed hortans
Nunc age Grajugenas impelle ad praelia, Teucros
Rursus ut experiar pugna; noscamque, carinas
Posthacne audebunt prope celsas ducere noctem.
Quorum aliquis, longo cursu defessa, libenter
Genua, reor, flectet, vesanae incendia pugnae
Effugiet, si forte mea tremefactus ab hasta. 80
Sic ait: at Graji laetas ad sidera voces
Extulerunt, regi Argivo placatus Achilles
Quod posuit tristes, bello jam redditus, iras.
Hos inter sceptro insignis, sedem ille, tenebat
Quam prius, haud linquens, sic fari est orsus Atrides:
O socii Heroes Danai, Mavortia pubes,
Stantem audire decet; non inter verba loquenti
Obstrepere. id fanti durum nimis, ore diserto
Sit licet. in turba nam quis, multoque tumultu
Audiat, aut dicat? quae vox evincere vulgi 90
Tanta queat fremitum? mentes advertite; et uni
Quae fabor nunc Pelidae, cognoscite cuncti.
Saepe in me Danai iactarunt probra, malumque
Objecere mihi facinus: sed non ego caussa
Ipse fui: altitonans at Juppiter, et mala Parca,
Tristis et, obscura quae nocte vagatur, Erinnys.
Haec etenim Grajum in coetu mihi numina Noxam
Injecere malam, dementi percitus ira
Eripui qua luce tuum tibi munus, Achille.
Quid facerem? quae vult deus omnia perficit. ipso est 100
Ab Jove nata nocens Noxa omnibus. haec pede molli
Ingreditur; nec pressa solo vestigia ponit,
Sed volucri fertur lapsu, graditurque virorum
Per capita, usque nocens miseris mortalibus; ambos
Atque malo ingenti, rixantum aut implicat unum.
Ipsi Noxa Jovi fertur nocuisse, deorum
Maximus atque hominum qui dicitur: hunc tamen olim
Juno, deum regem, decepit foemina, Thebis
Alcmena Herculeos partus qua luce trahebat.
Nam pater in divum jactarat talia coetu: 110
Dique, deaeque omnes, vestras advertit mentes,
Atque audite, lubet quae nunc expromere dicta.
Hac, partu praesens quae praesidet, Ilithyia
Luce virum educet dias in luminis oras,
Finitimos regat imperio qui maximus omnes,
Illa hominum de gente, meo qui sanguine creti.
Tum sic Juno, struens fallaci pectore fraudem:
Narras falsa; istud nec re complebis inane
Pollicitum: vel tu jura mihi, Olympie, cunctis
Hunc fore finitimis regem, qui luce parentis 120
Ex utero hac dulces vitae prodibit in auras,
Ille tuo cretus de sanguine. Talia Juno.
Jupiter at fraudem non sensit. nec mora, damnum
Juratus subiit vafrae astu conjugis ingens.
Juno etenim celeri lapsu de vertice Olympi
Confestim Argivam sese demisit in urbem,
Norat ubi Stheneli Perseo sanguine creti
Egregiam uxorem, mensis cui septimus ibat
Foetum ventre marem gestanti; lucis in almae
Quem subito eduxit, nondum actis mensibus, oras; 130
Alcmenae at partus maturos diva repressit,
Continuitque, adsunt quae partubus, Ilithyias.
Ipsa deūm post haec stellatas venit in aedes
Nuncia fallacis facti, magnumque superbi.
Audax voce Jovem compellans, talibus infit:
Magne deūm pater altitonans, tibi nuncia veni,
Hoc dictura; memor conde hoc sub pectore dictum.
Editus est partu jam vir qui temperet Argos
Imperio, Stheneli Persidae filius, ex te
Cui genus est, dignus certe qui sceptra capessat. 140
Sic ait illa: Jovi laeso praecordia fodit
Ima dolor; Noxamque, suum genus, ipse nitenti
Arripuitque coma iratus? celsisque deorum
Aedibus ejecit; dīs et juravit, Olympi
Ad sedes, caelumque astris fulgentibus aptam
Immanem nullo redituram tempore Noxam.
Atque deūm atque hominum generi quae sueta nocere est.
Haec ubi juravit, natam dejecit ab alto
Axe rotans dextra ingenti: delapsa per auras
Pestis in humanos pervenit noxia coetus. 150
Hanc propter divum rex et pater usque gemebat,
Rege sub Euristeo foede servire videret
Cum gnatum, ac duros nunquam non ferre labores.
Sic et ego Argivos cum perderet efferus Hector
-- v-134 --
Ipsas compulsos ad naves, triste, crearat
Quod mihi Noxa, malum sensi, gemuique labore
Implicitus duro fallacis numine divae.
Nunc, quoniam cepi damnum, laevus mihi sanam
Jupiter et mentem exemit, stat, maxime Achilleu,
Te quavis placare, ullis nec parcere donis. 160
At tu surge iterum, belloque armare, tuoque
Hortatu fortes incende ad praelia turmas,
Dona dabo, quaecunque adiens tua septa daturum
Me Laertiades hesterna luce spopondit.
Quin age, consiste heic paullum, festinus inire
Quanquam aveas Martis certamina, dona ministros
Huc tibi cuncta mea prolata e puppe jubebo
Ferre, quibus possis, credo, mitescere visis.
Haec ille. haec contra Aeacides: Atrida virorum
Regnator ductorque, isthaec seu munera ut aequum 170
Solvere, seu tibi tu malis retinere, licebit
Utrumvis. saevo nunc omnem impendere curam
Marti opus: haud frustra dictis contexere dicta,
Et longas traxisse moras, dum grandia pendent
Orsa; aliquis Grajum cernens ut rursus Achillem
Gaudeat Iliacas ferro vastare phalanges,
Vosque idem, exemplo incensos, agat ardor in hostem.
Sic ait: at sapiens contra sic fatur Ulysses:
Ne mihi, ne, quamvis fortis similisque deorum,
Pelide, Grajos durae in discrimina pugnae 180
Jejunos impelle urbis sub moenia. longum
Instat enim pubi certamen, cum semel ambae
Concurrent acies, et cum bellator utrisque
Afflarit praesens animum deus. ergo jubeto
Ire suam quemque ad puppem, potuque, paratis
Et dapibus vesci; vis unde ac robora constant
Firma viris. jejunus enim quis solis ab ortu
Solis ad occasum possit producere pugnam?
Ille licet praestetque animis, et Martis amore
Flagret inexpleto, pugnanti fessa gravescunt 190
Membra tamen; subit atque sitis vesana, famesque;
Genua labant, subter stabilis nec gressus eunti est.
At contra dapibus qui vir satur atque Lyaeo,
Congreditur, longaeque invadit praelia pugnae,
Huic animusque audax viget usque in pectore, membra
Nec languent defessa unquam, verso agmine donec
Diffugiant dilapsi omnes, quibus institit, hostes.
Quare age, dimisso nunc coetu, corpora curet
Quisque jube. Grajum interea regnator Atrides
Dona heic in medio statuat promissa, frequentes 200
Ut videant oculis Danai; tuque auctus honore
Eximio, laetere animi, vultumque serenes.
Praeterea stans in mediis hoc juret Achivis:
Intactamque, omnisque expertem reddere probri
Se tibi servatam caste sancteque puellam.
Sic animo hanc propter si quid curae insidet, omne
Deponas prorsum, pacata mente, licebit.
Post haec lauta tibi convivia ponat amicis
Accipiens epulis intra tentoria; quidquam
Ne desit juris non omni ex parte solutum. 210
Tu quoque sic fies posthac servantior aequi,
Atride. regi donis nec turpe minorem est
Rite virum placare, prior quem laeserit ipse.
Tum sic Atrides: quae fatus, cuncta probavi,
O Laertiade, laetorque audisse: relictum
Nec tibi enim fanti quidquam est quod posceret usus.
Ista libens equidem jurabo; falsa nec audax
Dicam, teste deo. sed, quamvis praelia inire
Fortis avet, maneat paullum tamen effice Achilles.
Vosque manete itidem cuncti; dum jussa feruntur
Dona, sacro et laeti sancimus foedera ritu.
Hoc tibi ego mando nunc munus: delige primos
Omnibus e Danais juvenes, qui ditia portent
Dona mea e puppi, ductum promissa, puellas
Et ducant. celer interea paret ocyus aprum
Talthybius Soli mactandum rite Jovique.
Tum sic Pelides: alias curabitis ista,
Cum vacuum a pugna tempus continget, in arma
Nec tantus rapiet, quantus me nunc rapit, ardor.
Quippe jacet campis pubes confossa virorum,
Saevus quam, dextro fretus Jove, perdidit Hector.
Vos curare dapes Danaos et vina jubetis:
Ast ego jejunos horter, potusque dapumque
Immemores bellare; dehinc post, sole cadente,
Ultos pulchre hostem, probrum ultos gentis Achaeae
Omnigenis expleri epulis, dulcique Lyaeo.
Certe ego nec quidquam vescar, per guttura potus
Nec mihi sicca ullus descenderit ante, sodalem
Quam carum ulciscar. qui nunc mihi, caesus acuto
Aere, jacens intra tentoria, versus ad altas 240
Ora fores fletur, socium cingente corona.
Hunc propter non laeta mihi convivia cordi,
Sed caedes, fususque cruor, gemitusque virorum.
Huic prudens rerum contra sic fatur Ulysses:
O Pelei proles, Danaum fortissime Achilleu,
Tu me hasta es melior multo, et praestantior: usu
Rerum ego sed multum, prudenti et pectore vinco.
Nanque prior natus te sum, rex, pluraque novi.
Ergo meis pigeat ne te submittere dictis.
Marte viri pugnaque cito satiantur, acutum 250
-- v-221 --
Aes ubi, ceu stipulam, bellantum corpora fudit
Strata solo numero ingenti: vix pauca supersunt
Fato erepta, velut quae fertur in horrea messis;
Depressam inclinat lancem cum Jupiter altus,
Bella suo genitor qui tristia numine torquet.
Exstinctos nec ventre licet lugere: per omnes
Turba cadit nam multa dies: (quaenam ergo futura
Sit cuiquam requies unquam curae atque doloris?)
Verum opus est vita functos condique sepulcro
Forti animo, inque diem fleri: tum deinde, supersunt 260
Incolumes durae qui post certamina pugnae,
Esusque, ac laeti potus meminisse; refectis
Viribus, o socii, rursum ut pugnamus in hostem
Acrius, indomito septi aere. Hoc omnibus esto
Hortamen pugnae; ne quis post prandia lentus
Desideat, maneatque hortantem in bella; malo ne
Pulsus eat, deses fuerit quicunque relictus
Ad naves. cuncti potius denso agmine castris
Effusi in Teucros concordi mente feramur.
Haec ubi sic fatus, gnatos sibi Nestoris ambos, 270
Phylidenque Megeta, Thoantaque, Merionenque
Et Creontiaden Lycomedea cum Mebalippo
Delegit comites. simul hi tentoria Atridae
Celsa petunt, dicto et citius praecepta facessunt.
Septenos portant tripodas, fulvo aere lebetas
Bisdenos, bis sex pernici corpore ducunt
Cornipedes, septem forma praestante puellas,
Et doctas operum: post has Briseida pulchram.
Magna auri Laertiades appensa talenta
Ipsa decem gestans, prae cunctis ibat: euntem 280
Pone alii juvenes portantes dona sequuntur.
Hi coetu in medio statuere ex ordine cuncta.
Tum stetit exsurgens Agamemnon; Talthybiusque
Voce deo similis regem prope constitit, aprum
Ille gerens manibus. cultrum dein strinxit Atrides,
Magni ad vaginam gladii quem semper habebat
Suspensum; atque apri setas, libamina prima,
Praecidit. tum deinde Jovi cum voce supinas
Rite manus tendens sic fatur: sede sedebant
Quisque sua interea Danai, tacitique loquentem, 290
Ut par, audibant regem. qui lumina caelo
Attollens dedit has alto de pectore voces:
Optimus haec summusque deum, precor audiat ipse
Jupiter, et Tellus, et Sol, et Erinnyes, alta
Sub terra quae vafra hominum perjuria plectunt.
Omnis ego expertem reddo Briseida probri,
Intactam, sancteque habitam casteque puellam.
Si fallo, si quid perjurus mentior, omnes
Iratos habeam divos, atque omnia pendam,
Perjuros quae damna homines, cladesque sequuntur. 300
Sic ait; atque apri jugulum secat aere corusco;
Quem cani maris immensum projecit in aequor
Talthybius, magna vi torquens, piscibus escam.
Tum Grajos inter surgens, haec fatur Achilles:
Jupiter, ut noxas miseris mortalibus infers
Ingentes! nec enim, socii, mihi pectus Atrides
Commossetque ira perturbans, vique puellam
Abduxet praeceps confusa mente, deum rex
Ni dare multa neci voluisset milia Grajum.
Nunc ite, ac ac victu vires revocate; refectis 310
Artubus ut mecum pariter tendatis in hostem.
Sic fatus coetum solvit festinus. Achivi
Quisque suas ibant ad naves. tradita dona
Myrmidones laeti curabant; atque carinam
Aeacidae ad magni gradientes cuncta ferebant.
Ponunt gazam intra tentoria, sedibus idem
Captivas jussere suis considere; equosque
Pastum armenta inter celeres egere ministri.
Briseis forma tibi par, Venus aurea, postquam
Patroclum ferro confossum vidit acuto, 320
Circumfusa viro cum luctifico ululatu,
Cervicemque, sinumque, ora et formosa secabat
Unguibus; ac tales fundebat pectore questus:
Patrocle, o dulci vita mihi dulcior, heic te,
Heic ego te infelix nuper digressa reliqui
Incolumem: rediens eadem nunc, optime ductor,
Extinctum invenio. rerum ut me tristia semper
Ex aliis alia excipiunt! cui tradidit olim
Me pater ac genitrix, vidi pro moenibus urbis
ipsa virum aerata confossum cuspide: vidi 330
Tres miserae fratres mater quos una crearat
Germanos, tristi cunctos procumbere leto.
Tu me flere tamen. dulcis Patrocle, vetabas,
Quod mihi morte virum mactarat victor Achilles,
Moenia quod clari vastaverat alta Mynetis.
Nam me dicebas taeda sociare jugali
Velle tuo Aeacidae, celsaeque ad moenia Phthiae
Puppibus in curvis vectae celebrare frequenti
Myrmidonum in coetu, sacris de more litatis,
Solemnesque epulas, et laetificos Hymenaeos. 340
Jure igitur talem, tam miti pectore, ploro
Nunc ego inexpletum lacrimans, doleoque peremptum.
Tales illa pio questus dabat ore: puellae
Plorabant aliae simul aegro pectore, flentes
Furtim quaeque suos alieno in funere casus.
Peliden magnum at circumstans multa rogabat
Turba senum, duro prandens ut membra labori
Firmaret, gemit ille; preces et respuit omnes:
Ne vero, ne me, obtestor, compellite, dulces,
(Si mihi nunc quisquam potis est parere) sodales, 350
Ante dape aut potu refici; cui pectora tristis
Moeror habet. solem juvat expectare cadentem;
Longa juvat luctu in misero jejunia ferre.
Haec fatus, reges alios dimisit: Atridae
At gemini mansere illic, et dius Ulysses,
Nestorque, Idomeneusque, incano et vertice Phoenix,
Quisque gravem curam conantes demere: blandis
Ille nihil verbis, vario et sermone movetur
Ante, ineat belli quam praelia saeva cruenti;
Et socii memor usque gemitque, ac talia fatur: 360
Infelix, mihi supra omnes dilecte sodales,
Prandia tu multo sueras mihi lauta paratu
Ponere festinusque et sedulus, arma ferebant
Belligeros quoties in Troas Martia Graji.
Nunc tu, care, jaces ferro confossus; at ipse,
Triste tui desiderio cor fixus, abunde
Quae mihi sunt intus, dapibus nec vescor, et omni
Abstineo potu. nec enim contingere quidquam
Tristius hoc possit misero graviusque; nec ipsum
Audirem subita exstinctum si morte parentem. 370
Cui patria nunc in Phthia fortasse tepentes
Ore fluunt lacrimae, quod longo a tempore degit
Avulsus tali gnato; quem praelia dura
Invisae propter scelus exitiale Lacaenae
Ignoto exercent peregrinae in litore gentis;
Nec leto raptum si quis jam nunciet esse,
Qui mihi, spero equidem, Scyro nutritur in alta
Vivus adhuc, roseoque deos pulcherrimus aequat
Ore Neoptolemus. soli mihi triste parari
Sperabam letum, patria procul urbe domoque 380
Iliacis strato sub muris; teque futurum
Incolumem, Phthiam posses qui classe reverti,
Atque mihi puerum Scyro deducere, et olli
Remque meam monstrare, et servos, celsaque tecta.
Namque reor Peleum vitali aut lumine cassum,
Aut vitae jam posse ullo vix munere fungi,
Defessumque gravi senio, pressumque dolore
Assiduo, tristem infelix dum prospicit horam,
Me leto exstinctum in Phrygiis quae nunciet oris.
Haec memorans flebat Pelides; flebat et una 390
Primorum coetus procerum, quos quisque reliquit
Aedibus in patriis, memori dum mente revolvunt.
Hunc caelo miserans fletum Saturnius alto
Ut vidit, tali compellat voce Minervam:
Fortem, nata, virum sic ergo deseris? acer
Nec tibi jam cordi est Pelides, ante carinas
Qui sedet, ac moerens turbata mente sodalem
Flet raptum? curant alii sua prandia: at ille
Siccusque impastusque dolet. delabere caelo,
Atque ferens nectarque almum, dulcesque liquentis 400
Ambrosiae succos, instilla in pectora, bello
Ut vigeat, nec membra fames illapsa fatiget.
Haec ait, et cupidam pater acuit. ilicet harpen
Assimulans latamque alas, et voce sonantem
Arguta, caelo emicuit, vacuamque per auram
Labitur. Argivi jam se fulgentibus armis
Cingebant per castra alacres: dea nectar Achilli,
Ambrosiam et dulcem stillavit pectus in altum,
Genua fames regi ne tristis fessa subiret:
Ipsa redux nisu celeri petit alta parentis 410
Tecta, deum sedes. Graji se litore toto
E curvis alacri fundebant mente carinis.
Crebra nivis densae volitant ceu vellera summo
Ab jove, propellunt Boreae quam flabra sereni:
Sic densae celsis galeae fulvo aere micantes
Navibus exibant, clypeique umbone corusco,
Fraxineaeque hastae, thoraca et ferrea septa.
Ad caelum fulgor late ibat, totaque circum
Aere renidebat tellus, densisque virorum
Sub pedibus sola pulsa gemebant. dius Achilles 420
In medio armabat sese; cui saeva paranti
Praelia frendebant dentes, flammaeque corusci
In speciem ardebant oculi; tum corde sub imo
Gliscebat dolor indomitus. sic turbidus ira
In Teucros divina, dedit quae Mulciber, arma
Induitur. suras ocreis ingentibus ambit,
Multa nitens claro argento quas fibula nectit:
Dehinc aptat thoraca ingentem pectora circum;
Et multo insignem argento suspendit ab altis
Ensem humeris, saevo aere gravem: tum sustulit heros 430
Scutum ingens denso textu impenetrabile, lucem
Sanguineam jactans, ceu cum rubet aurea Phoebe.
Ac velut accenso clara igni flamma refulget
E medio nautis fluctu, circumflua ponto
Insula ubi attollit sese: (procul ardet in altis
Montibus illa ovium ad caulas: hos per mare, coetu
Carorum avulsos, vexantque feruntque procellae)
Sic magni e clypeo Pelidae clarus in auras
Fundebat sese fulgor. tum deinde comantem
Attollit galeam, capitique imponit; equinis 440
Horrentem setis galeam, flammasque vomentem
Sideris in morem. juba circum densa tremebat
Aurea, Vulcanus mira quam fuderat arte.
Tum sese pulchris dius tentavit in armis
Aeacides: anne apta forent satis omnia; et artus
Inclusi possent partem se vertere in omnem.
Visa vice alarum fungi sunt arma, soloque
Sponte sua regem vacuas attollere in auras.
Inde gravem, ingentem, praeduram fervidus hastam
Depromit, patrium gestamen. quibat Achivum 450
hanc nemo vibrare: unus vibrabat Achilles,
Longum fraxineae robur trabis, ex Pelio alto
Quam Chiron caesam Peleo dedit, esset ut olim
Heroum, Martis dura inter praelia, clades.
Interea curru Automedon atque Alcimus alto
Alipedes jungunt rapidos, et pectora circum
Dant phaleras, fraenosque ori malisque sonantes
Injiciunt; ac lora manu retracta superbae
Aptarunt sellae. scuticam dehinc pulchra micantem
Corripuit dextraeque habilem, curruque locavit 460
Se bonus Automedon: retro conscendit Achilles,
Sol veluti, radians late fulgentibus armis.
Tum patrios sic torvus equos hortarier infit:
O Xanthe, o Balie, stirps diae clara Podarges,
Cura sit aurigam melius servare; cruentae
Et satur ut fuero vobiscum caedis, amicas
In Danaum turmas et castra Argiva referre.
Incolumem: non, ut Patroclum, linquere foede
Hostibus in mediis vitali lumine cassum.
Haec ait ille: celer pedibus tum Xanthus honestum 470
Demisitque caput moestus, pulchramque reflexit
Cervicem: cui circlo omnis juba fusa repente
Excidit ad terram propter juga. nec mora, magnae
Junonis nutu vocalis, talia fatur:
Et nunc te fidi servabimus, acer Achille:
Sed misero lux dira propinquat. nec tibi luctus
Nos caussa: at magnusque deus, legesque severae
Parcarum. nec enim, nobis cessantibus, arma
Detraxere humeris Patroclo fortia Troes:
Sed, nemo divum quo fortior, inclyta proles 480
Latonae, stravitque virum, largitus et ingens
Priamidae saevo decus est. nos quippe vel ipso
Cum Zephyro, ventos longe qui dicitur omnes
Ante alios levior, cursu certemus: at illi
Fatum erat (estque etiam tibi, rex) hominisque, deique
Sub manibus domitum crudeli occumbere leto.
Haec fato Furiae vocem pressere. dolore
Arsit, et his tacitum dictis invasit Achilles:
Quid mihi, Xanthe, canis fatum? non te decet, ista
Non opus est fari. novi mihi triste paratum 490
Heic letum longe a patria amplexuque parentum.
Nec tamen absistam pugna, prius, effera Troum
Quam pubes cedat bello satiata cruento.
Sic ait; invectusque alto clamore phalanges
Per medias curru primum processit in agmen.
