HOMERI ILIADOS LIBER TERTIUS DECIMUS.
Jupiter Argivis ut puppibus Hectora, Troum
Et pubem admovit, durum hos perferre laborem
Aerumnamque illic sivit; longe ipse nitentes
Inde oculos vertit Thracum ad Mavortia regna,
Et Mysos, bello durum genus, Hippomolgos
Et tenui laetos victu, servantior aequi
Nulla quibus gens est. Horum defixerat oris
Lumina; nec Trojae campos, Phrygiumque tueri
Litus erat jam cura: deūm de gente putabat
Nec quenquam auxilio venturum in praelia Grajis, 10
Aut Teucris. Fratrem versum illuc ocyus alti
Sensit Neptunus maris arbiter; ut procul acrem
Spectabat pugnam, et certamina dura virorum
Ille Sami tacitus residens in vertice summo
Threïciae; unde omnis late simul Ida videri,
Trojanaeque arces poterant, et classis Achaea.
Illic nempe, mari digressus, rupe sedebat
In celsa, Danaos miserans, quos Marte videbat
Sub Phrygio domitos; fratrique iratus acerba
Mente Jovi. aërii praerupto a vertice montis 20
Ergo ruit gressum celerans. juga subter euntis
Neptuni pedibus late montana tremebant,
Et nemora, et silvae. ter gressum extendit; ad Aegas
Pervenit gressu quarto; maris alta sub imo
Tecta ubi sunt regi, laetum fulgentia puro
Marmore, clara auro, nullis labentia seclis,
-- v-22 --
Huc postquam venit genitor, mora nulla, volucres
Sub juga cogit equos, aurato crine comantes,
Aeripedes; fulvoque artus ipse induit auro.
Deinde manu auratum cepit de more flagellum, 30
Et currum inscendit, summas et laxa per undas
Lora dedit. subter, circumque immania cete
Exsultant, latebris egressa humentibus, alti
Et regem agnoscunt pelagi: maris unda quieti
Huc, atque huc, leni decedens murmure, pandit
Laeta viam; subtus nec tingitur aereus axis.
Sic invectus equis ad naves ibat Achaeas.
Est specus ampla mari in medio, qua clauditur alta
Hinc Tenedo, hinc celsis praeruptae cautibus Imbri.
Heic Neptunus equos tenuit, curruque solutis 40
Ambrosium apposuit gramen; dehinc aurea vincla,
Ullo quae solvi pacto, frangive nequirent,
Aptavit pedibus; reducem post saeva manerent
Praelia uti regem; pedes inde profectus Achaeas
Qui venit celer ad naves, Argivaque castra.
Heic Teucri, flammae similes, atraeque procellae,
Hectora post magnum; densique, et Marte furentes
Indomito, clamantque, ruuntque; et classe potiri
Argiva sperant, Grajosque in litore, ad ipsas
Compulsos puppes, certae demittere morti. 50
At, qui magnum ambit, quassatque tridentifer orbem,
Neptunus, ponto egressus clamore ciebat
Grajugenas. habitumque, et membra ingentia, vocemque
Invidiam similis Calchanti: coepit et ambos
Hortari Ajaces, verbisque incendere, fortes
Sponte sua, et duro cupidos contendere Marte:
Magnanimi Ajaces, pugnae memor acris uterque
Immemor atque fugae, vos nunc servabitis uni
-- Homer-v-47 --
Rem Danaūm. Teucros, alibi denso agmine celsum
Transgressos murum, haud metuo; quos sistet Achivūm 60
Martia, credo equidem, pubes. heic funera, magnam
Heic metuo cladem, flammae par efferus Hector
Ducit ubi, fretus Jove, jactat quem sibi patrem.
Atque utinam hanc aliquis praesenti numine mentem
Nunc deus injiciat vobis, pugnare nec ipsos,
Nec pavidum ut pigeat firmare ad praelia vulgus.
Ille pedem, quamvis tumidusque furensque, referret,
Ipse virum vel si rex incitet altus Olympi.
Haec fatus, sceptro ingenti Neptunus utrumque
Contigit, ac validum incussit per membra vigorem, 70
Vimque levem subtus pedibus, manibusque superne.
Ipse autem; ut liquidum celeri secat aëra lapsu
Accipiter, saxo cum se demisit ab alto,
Ille sequens ima conspectam in valle volucrem:
Sic celer hos, nisu fugiens pernice, reliquit.
Primus Oilides cedentem agnovit, et ora
In socium obvertit mirans; dehinc talia fatur:
Ajax, nempe aliquis divūm, alti cultor Olympi,
Calchanti similis, jussit pugnare, tueri
Et naves; nec erat Calchas, quem vidimus, augur. 80
Crura, pedumque tuens vestigia nanque notavi;
Agnovique deum: pronum est agnoscere divos.
Praeterea pugnae miro mihi pectus amore
Ardet, membra ciet subitus vigor, et mihi subtus
Non cessant gestire pedes, palmaeque superne.
Haec ille; haec alacer contra Telamonius Ajax:
Et mihi saevae hastam circa gestire videntur
Usque manus, pectusque viget, pedibusque repente
Subsulto ambobus, mensque intus flagrat amore
Martis inexpletum, cupioque invadere pugnam 90
-- v-79 --
Hectora Priamiden contra vel solus. uterque
Talia jactabant, afflati numine, magnis
Ardentes animis, laetique cupidine pugnae.
Interea extremos in bella ciebat Achivos
Neptunus, paullum ad naves qui corda levabant
Aegra brevi requie, fracti defessa labore
Membra gravi, dejecti animos moerore, tuentur
Dum Teucros murum transgressos agmine magno
Ingentem. Hos moesti spectabant, oraque oborto
Humebant fletu miseris, nec posse putabant 100
Exitium extremum, tristesque evadere Parcas.
Cum subito praesens Neptunus in arma phalanges
Incendit, Teucrumque, et Leïton impulit hortans,
Peneleumque heroa, Thoantaque, Deïpyrumque,
Antilochumque, et Merionen, Mavortia corda.
Hos prope stans coepitque hortari, ac talia fatur:
Non pudet, o juvenes primaevi, robora pubis
Argivae! vestra fretus virtute putavi,
Nostras posse mala servari a peste carinas.
Vos quoque si duri est pertaesum denique belli, 110
Si vires languent ad praelia, Marte supremum
Iliaco domitos lux haec spectabit Achivos.
Pro superi! hoc potui sperare; hoc ipse videre
Monstrum oculis? Grajas Trojanam accedere pubem
Ad naves; cervis quae visa fugacibus ante
Est similis, quos per silvas saltusque luporum
Acre genus, pardique, ac thoës perdere nunquam
Cessant, discrepuntque avido male dente, vagosque
Imbellesque animi, nec saeva ad praelia natos.
Sic Grajūm quondam Troës roburque, manusque 120
Vitabant, non unquam ausi consistere contra
Vel paullum. patriis nunc longe a moenibus ipsas
-- v-107 --
Pugnant ad naves, vitio regisque superbi,
Et male cessantum populorum scilicet, olli
Qui certant animis discordibus; arma nec arcent
Puppibus, atque sibi clademque et funera, lenti.
Sed licet ex merito late regnans Agamemnon
Culpetur, fortem quod laesit iniquus Achillem;
Non tamen idcirco cessare, ac parcere pugnae
Nos decet: at sarcire malum, et quacunque mederi. 130
Quippe etenim pronum est mentes sanare bonorum.
Hoc certe vobis, qui forti pectore cunctos
Vincitis in Danais, nunc turpe, remittere pugnam.
Haud equidem objurgem, siquis malus obvius hosti
Ire neget: tales languenti corde sedere
Irascor, doleoque. o molles, jam feret istaec
Vestra quies aliquid gravius, penitusque supremo
Rem Danaūm dabit exitio. nunc este pudoris,
Nunc probri memores. ingens nunc omnibus ortum
Certamen. pugnat nanque efferus Hector Achivas 140
Ad naves, portasque et longa repagula fregit.
Sic hortans pugnae mentem succendit amore:
Ajaces circa multa se pube phalanges
Densabant; quas nec Mavors contemnere posset
Adveniens, nec, saeva ciet quae praelia, Pallas.
Stabant, flos juvenum, ac Troas, diumque manebant
Hectora, septi armis; hastasque, et scuta vicissim
Arctarant. clypei clypeis, galeaeque micantes
Confertim haerebant galeis, densusque viro vir:
In conis et pulchra comantes mutua sese 150
Tangebant, moto nutantes vertice, cristae,
Horrebant hastae ingentes, validisque coruscam
Quassatae manibus jactabant cuspide lucem.
Dira fremunt, rectaque parant invadere pugnam.
-- v-135 --
Ante sed incurrunt densi magno agmine Troës;
Quos praeit exsultans animis ingentibus Hector.
Mole lapis veluti magna, magnoque futurus
Exitio, celsa quem torrens rupe solutum,
Impulit in praeceps montano a vertice, lapsu
Horrendo volvit per prona et confraga sese, 160
Exsultatque solo volucer; subterque fragorem
Dant silvae: ille ruens immani turbine fertur;
Planitiem donec nactus, defigitur arvo
Improbus in molli, nec se rotat incitus ultra:
Ad mare sic, puppesque Hector, tentoria et alta,
Spe tumidus, minitans et fata extrema, ruebat;
Verum, ubi ad obstantes condensa pube phalanges
Perventum, ille quidem voluit se immittere gressu
Audaci applicitus; Graji sed cominus aere
Ancipiti, longisque hastis, strictisque furentem 170
Ensibus adversi pepulerunt: Ille retrorsum
Abstitit; ac, Teucros inclamans, talia fatur:
o Troës, Lyciique, et pubes Dardana, eodem
State gradu. haud longum quibit me Graja morari
Pubes, illa licet magno sese agmine contra
Densarit; sed pulsa mea jam cedet ab hasta,
Ut reor; ipse suo si me regnator Olympi
Impulit altitonans haec laetum ad praelia jussu.
Sic juvenum clamans incendit corda furore.
Quos inter princeps, fretus virtute, ferebat 180
Deïphobus se Priamides, ibatque rotundo,
Ingrediens leviter, clypeo protectus: at hastam
Meriones contra intorsit, taurinaque certo
Fixit terga ictu, sed non et transiit; hasta
Longa etenim prius est extremo in robore fracta.
Deïphobus clypeum resonantem a pectore longe
-- v-163 --
Amovit, metuens telum, quod miserat heros
Meriones belli doctus: citus ille recessit,
Mixtus et est sociūm turbae; doluitque nec hostem
Perdomitum, fractumque, amissa cuspide, telum, 190
Ergo abiit praeter naves, tentoria cursu
Nota petens, illinc aliam ut depromeret hastam.
Interea pugnantque alii, immensusque virorum
It clamor caelo. Magno Telamone creatus
Primus ibi Teucer leto dedit Imbrion, armis
Egregium genuit Mentor quem dives equorum.
Pedaeum hic coluit prius, oras classis Achaea
Quam peteret Phrygias, thalamo et sociatus habebat
Stirpe notham Priami de clara, Medesicasten.
At, postquam Grajae Trojana ad litora puppes 200
Advenere, celer petiit Priameia rursus
Moenia, Trojugenasque inter praestabat honore,
Regali exceptus tecto regalibus una
Cum gnatis, Priamo regi dilectus et aeque.
Hunc Telamoniades ipsam percussit ad aurem;
Extraxitque hastam de vulnere: concidit ille,
Alta velut celsi consurgens vertice montis
Fraxinus aerata quondam succisa bipenni
Concidit, ac ramos terrae prolapsa virentes
Admovet. haud aliter procero corpore terram 210
Planxit; et ingentem sonitum circum arma dedere.
Accurrit cupiens Teucer spoliare jacentem.
Hector, ubi vidit venientem, turbidus hastam
Fulgentem intorsit: telum sed vidit, et ictum
Vitavit, paullum deflexo corpore, Teucer:
Hasta, volans praeter, prolem defigitur ergo
In Cteati Actoridae, Amphimachum; transverberat ingens
Et pectus contra venienti ac tela ferenti.
-- v-186 --
Concidit; arma super magno intonuere fragore.
Amphimachi galeam, quae tempora flava tegebat, 220
Detrahat ut capiti, stratum super advolat Hector.
Quem, celeri fertur dum cursu concitus, Ajax
Vibranti appetiit procul hasta; attingere corpus
Nec tamen evaluit; claro nam tectus ab aere
Totus erat: scuti umbonem percussit, et ictu
Repulit horrendo: citus ille cadaver utrumque
Absistens liquit; Graji quae protinus ad se
Traxere. Amphimachum Stichius, fortisque Menestheus,
Cecropidum primi, Grajorum in castra tulere:
Imbrium at Ajaces, belli duo fulmina. capram 230
Ut gemini, raptam canibus, per densa leones
Lustra ferunt nemorum, malisque immanibus, alte
Elatam a terra, portant: sic Imbrion ambo
Sublimem Ajaces simul a tellure tenebant,
Nudabantque armis. caput a cervice recidit
Saevus Oilides, ob caesum percitus ira
Amphimachum, atque rotans Trojanum jecit in agmen.
Hectoris ante pedes jacuit quod pulvere in atro.
Tunc et Neptunus tristes exarsit in iras
Ob carum indigna prostratum morte nepotem. 240
Ergo, rates praeter gradiens celer, ocyus ibat
Hortari Danaos, moliri et funera Teucris.
Idomeneus, hasta clarus bellator, eunti
Occurrit rediens a caro forte sodali,
Quem, saevo laesum ferro sub poplite, pugna
Extulerant socii. Idomeneus, mandata medenti
Ut dedit, egressus tentoria celsa, redibat
Caedis adhuc pugnaeque avidus. rector maris alti,
Obvius huic, insit paucis: (vocem ille Thoanti,
Et vultum similis; qui, claro Andraemone cretus, 250
-- v-216 --
Pleurone in tota, celsa et Calydone regebat
Aetolūm populos, multo dīs aequus honore)
Idomeneu, Cretum rex inclyte, nunc ubi Grajūm
Virtus, atque minae tot, quas jactare solebant?
Idomeneus contra gemitu cui talia reddit:
Magne Thoa, nemo, fallunt ni me omnia, nunc vir
Culpari dignus. scimus tractare cruentum
Omnes Martis opus; nulli tremefacta pavore
Torpent corda, piger nec segni pectore quisquam
Devitat pugnam: Saturnius at, reor, ille, 260
Vertit cuncta suo qui nutu, Jupiter Argo
Vult procul, indecori perdi omnes funere Achivos.
Verum age, tu, belloque bonus, suetusque, remissum
Siquem forte alium videas, hortarier; et nunc,
Ne cessa pugnare, hortari et quenque virorum.
At rector maris: Idomeneu, ne Troica linquat
Arva utinam, redeatque domum; sed stratus ab hoste
Ludibrium heic jaceat canibus, quicunque, remissa
Pugna, hodie, ac positis lentus cessaverit armis.
Huc ades ergo, humeris loricam indutus ahenam. 270
Haec opus est una curemus, si quid Achivam
Vel duo rem pariter possimus forte juvare,
Saepe etiam imbelles, collato robore in unum,
Profuerunt. quid nos, haud tantum caedere ferro
Vulgus iners, primis sueti at pugnare virorum?
Haec fatus, rediit rursum deus, aspera pugna
Gliscit ubi. Idomeneus postquam in tentoria venit,
Fortibus arma humeris circumdat, binaque dextra
Corripit aerata fulgentia cuspide tela.
Tum celer ad pugnam graditur; ceu fulgur, Olympo 280
Quod pater ipse manu vibrans demittit ab alto,
Jupiter, ostentum mortalibus, undique clarum
-- v-244 --
Diffundit jubar, et multo fulgore coruscat:
Sic heros in bella ruens fulgebat, et arma
Horrendam circum jactabant aerea lucem.
Ecce autem, egresso vix dum sua septa, minister
Meriones, bello clarus, sese obtulit ipsas
Ante fores, veniens hastam sibi sumere; visum
Idomeneus quem sic verbis compellat amicis:
Velox Merione, ante omnes mihi care sodales, 290
Clara Moli soboles, nam cur huc, praelia linquens
Venisti? num vulnus habes, atque intus adacta
Affligit laesum cuspis? mihi nuncius illinc
Anne venis? qui jam festino; deses inerti
Nec requies, at pugna placet, Martisque labores.
Ille refert: Cretum Idomeneu rex inclyte, siqua
Hasta tibi superest intra tentoria, veni
Sumpturus: nam, qua pugnabam fretus; in aereo
Deïphobi clypeo fracta est immane furentis.
Idomeneus contra fatur cui talia: Et unam, 300
Et tibi vicenas, si fert ita corde voluntas,
Invenies intus; stant omnes pariete claro
Adnixae; quas tot caesis ego victor ademi
Trojugenis: nec enim pugno, reor, eminus hosti
Bella gerens. multae idcirco mihi scilicet hastae,
Et galeae, clypeique aerato umbone tumentes,
Loricaeque graves, horrenda et luce coruscae.
Tum sic Meriones, prudenti mente, vicissim:
Et mihi Trojugenum exuvias tentoria servant
Omne genus: sed longe absunt, ne sumere possim. 310
Nec mihi enim languet vis lento in pectore: primos
Inter at Argivūm sto, cum certamina belli
Dura vocant. alium, pugno dum strenuus hosti,
Fors aliquem lateo; tu certe noscis, opinor
-- Homer-v-274 --
Novi, ait Idomeneus, novi o fortissime, quinam
Sis. quid opus gnaro te nunc mihi dicere quidquam
Istorum? insidiis non si nunc forte locandis
Eximii tota Grajorum in classe legamur;
Insidiis, virtus ubi se dat clara videndam
Praecipue; atque patet, quis forti pectore sit vir, 320
Quis contra ignavo (ignavis nanque errat in ore
Incertus color, atque animus praecordia subter
Stare negat, placide ut sedeant; sed genuaque flectunt.
Alternantque pedes; nigraque in imagine mortis
Defixis corda usque micant, dentesque tremore
Dant sonitum. forti contra manet unus in ore
Usque color; nec mens trepidat, postquam semel audax
Inseditque locum, fraudesque ac furta paravit,
Sed conferre manum, pugna et decernere gestit
Ocyus.) haud quisquam vel tum reprehendere possit 330
Vimque manusque tuas; nec, te inter praelia si quis
Eminus invadat ferro, vel cominus hostis,
Cervicem averso vel tergum fixerit, ultro
Sed primos inter vadenti, pectora, ventrem
Vel medium. sed ne puerorum haec irrita more
Jactemus frustra stantes, quae audita superbus
Forte aliquis risu, vel justa exceperit ira.
I citus ergo, hastamque intra tentoria sume.
Sic ait: ille gradum celerat festinus, et hastam
Corripit aerata fulgentem cuspide, pugnae 340
Atque avidus graditur regi comes acer in hostem.
Sanguineus veluti Mavors in praelia, caedem
Et ruit in mediam; dulcis cui filius una
It lateri affixus Terror validusque, pericli
Nec metuens, trepido bellantum et corda pavore,
Quamvis firma, tamen quatiens. a finibus illi
-- v-300 --
Threïciis Ephyros contra, Phlegyasque feruntur
Magnanimos; nec voto aequi precibusque moventur
Amborum, alterutris dant fuso at sanguine laudem:
Sic duo Grajugenum ductores torva petebant 350
Praelia fidentesque animis, atque aere corusci.
Meriones prior haec: Qua Troum invadere densam,
Deucalide, nunc vis aciem? dextrane feremur?
An magis in medios? an laeva? nam, reor, illic
Praecipue auxilium res poscit, parte nec ulla
Est opus aeque armis, multo et certamine Achivis.
Tum sic Idomeneus: Medias defendere puppes
Qui valeant, alii haud desunt; duo fulmina belli
Ajaces, Teucerque arcu volucrique sagitta
Optimus ante omnes bellator; nec malus idem 360
Stare loco, et gravibus Martem exercere sub armis.
Hi longa explebunt pugna saevumque furentemque
Hectora: nec validum, quantumvis fortis et audax,
Obstantum pariter quibit pervincere robur
Indomitasque manus, ignemque inferre carinis;
Ni gravis ipse manu torrem Saturnius altas
Torqueat in puppes jaculans. haud cesserit unquam
Ingens quippe viro cuiquam Telamonius Ajax,
Constet mortali qui corpore, frugibus almae
Et Cereris vesci suerit, quem laedere possint 370
Aera intorta manu valida, vastique molares:
Ipsi nec pugnans stabili pede cedat Achilli;
Cui rapido haud quaquam potis est contendere cursu
Ergo, age, sic pariter laevum pergamus in agmen,
Aut aliquis nobis decus ut ferat, aut alicui nos.
Sic ait: at rapido Marti par incipit ille
Ocyus ire virūm in turbam, quo jusserat heros
Idomeneus. Troës postquam videre coruscae
-- v-330 --
Assimilem flammae regem, regisque ministrum
Merionen pulchris ambos procedere in armis. 380
Inter se hortati, concurrunt, agmine magno,
Ac sese affundunt circum, juxtaque carinas
Orta recens magno fervet certamine pugna.
Ut rapidas vesana cient cum flabra procellas,
Tempore quo late campique, et strata viarum
Arescunt, spissoque horrent sub pulvere; vento
Se glomerat subito commotae nimbus arenae:
Sic illi densantque acies, et cominus ardent
Se ferro adversi per turbam figere acuto.
Effera protentis pugna late horruit hastis; 390
Quas manibus validis, praelongas membra secantes,
Quassabant. oculos praestringit fulgor ahenus,
Quem jactant leves galeae, extersique recenter
Thoraces, clypeique ardentes, agmine denso
Mutua se urgentis turbae, dirumque furentis
Certe audax, durusque animi foret ille, tueri
Horrendam rerum faciem, immensumque laborem
Qui posset laetus spectaclo, expersve doloris,
Discordes divi, Saturno cretus uterque,
Fortis uterque, viris clademque, et fata struebant. 400
Jupiter Iliacas acies, diumque juvabat
Hectora, Peliden cupiens extollere laude
Ingenti, atque Thetin decorans: (nec perdere Achivam
Ille tamen gentem in Phrygiis decreverat oris)
Neptunus Grajos praesens in bella ciebat
Egressus furtim cani maris aequora; pubem
Nanque premi Argivam Phrygia sub gente dolebat,
Inque Jovem indignans immani exarserat ira.
Unum quippe genus, patria una ambobus: at ortus
Jupiter in lucem prior est, ac grandior aevo 410
-- v-355 --
Norat plura. palam quo circa ferre cavebat
Auxilium Danais Neptunus, clam modo turbam,
Ille viro similis mortali, se dabat usque
In mediam, vario incendens hortamine corda.
Sic gravis hi belli, pugnaeque immanis utrinque
Implicuere ambos, discordi numine, vinclo,
Ulla dissolvi quod vi, frangive nequiret;
Unde solum genibus multi planxere solutis.
Heic, quanquam canis sparsus jam tempora, Grajos
Hortatus, Troumque invasit turbidus agmen, 420
Injecitque fugam Idomeneus formidine captis.
Nanque Cabesaeum leto dedit Othryonea.
Excitus belli fama se nuper ad urbem
Iliacam hic tulerat, Cassandrae incensus amore,
Omnes quae Priami gnatas pulcherrima regis
Vincebat longe forma; quam dote sine ulla
Poscebat, spondens opus ingens, litore abactos
Dardanio egregius bellator pellere Achivos.
Ergo viro Priamus tanta mercede puellae
Regalem annuerat thalamum, confisus at ille 430
Pollicito ingenti, praeceps in bella ruebat.
Huic procul intorquet Cretum rex inclytus hastam,
Dum contra tumidus fert se, gressuque superbo
Incedit; thorax nec ferrum sistere ahenus
Evaluit; medium fulgens defigitur alte
Cuspis at in ventrem: magno ruit ille fragore
Stratus humi. Idomeneus dictis cui fatur acerbis
Irridens: Omnes magna mihi laude ferere,
Othryoneu, supra mortales, si modo praestes
Re, quod pollicitus Priamo es; qui jure spopondit 440
Regalis thalamum tibi gnatae scilicet. ultro
Nos etiam aequa sumus large spondere parati.
-- 377 --
Natarum Atridae quae formosissima regis,
Hanc, tibi uti nubat, patriis ducemus ab Argis;
Nobiscum Iliacam si bello everteris urbem.
Verum age, me sequere ad naves, de conjuge, deque
Dote illic inter Grajos acturus: opimam
Invenies soceros dotem praebere paratos.
Sic ait; atque pede arreptum per tela trahebat
Perque viros. vindex cui protinus Asius audax 450
Adfuit, ille pedes gradiens, quem pone secutus
Auriga, afflantes tergum prope semper habebat
Alipedes. Cretum ductorem figere acuto
Asius optabat ferro; percussit adacta
Sed prior Idomeneus hunc hasta, rupit et alto
Vulnere sub mento jugulum: collapsus at ille
Concidit, ut quondam vel quercus celsa, vel alta
Populus, aërio vel surgens vertice pinus,
Quam, casus videat lignum ut navale marinos,
Aggressi ferro certatim, in montibus altis 460
Ingentem valida fabri stravere bipenni.
Sic currum hic propter stratus, bijugosque jacebat,
Dentibus infrendens ac pressans arva cruore
Foeda suo. domini leto conterritus amens
Auriga obriguit; nec retro vertere currum,
Nec vitare hostes audebat. Martius hasta
Quem medium Antilochus transverberat; arcuit aere
Nec rigido vulnus thorax, at, cuspide ventrem
Saucius, e curru moribundus decidit alto.
Acer equos Teucrūm e turba, mora nulla, frementes 470
Nestorides vertens, in densos egit Achivos.
Asion ob caesum doluitque, ac Idomenea
Deïphobus contra procurrit; proximus hastam
Torsit et ingentem fulgenti cuspide: telum
-- v-403 --
Ille immane volans viditque, et, corpore flexo,
Exiit, occultans clypei sese orbe sub amplo,
Quod, tectumque boum tergis, teretique coruscum
Aere, aptum et duplici loro, de more gerebat.
Hunc subter sese collegit: concita supra
Longe abiit vacuas alio delata per auras, 480
Transque volans, clypeum et stringens, dedit hasta sonorem.
Nec valido incassum fugit tamen acta lacerto,
Hippasiden regno sed clarum Hypsenora in imum
Saeva jecur fixit, subter praecordia, leto
Et stravit. quem Deïphobus premere arva peremptum
Ut vidit, laeto has effudit pectore voces:
Ultus habet poenas en Asius; imaque duri
Tecta petens Orci portasque et ferrea claustra,
Gaudet multa, reor, comitem quod munere nactus
Ille meo est, nigras pariter qui tendat ad umbras. 490
Haec ait. Argivi dictis doluere superbis;
Praecipue Antilochus luctu est confusus acerbo:
Non tamen exstinctum neglexit moestus amicum,
Sed cursans circum clypei tellure jacentem
Objectu ingentis texit; quem deinde sodales
Mecisteus Echii proles, et fortis Alastor
Subductum extulerunt manibus, curvasque ferebant
Exanimem ad naves moestique, et multa gementes.
Acer at interea Idomeneus haud secius acri
Instabat pugnae, cupiens vel mergere caeca 500
Nocte aliquem Troum, vel, caris arcet Achivis
Dum pestem, ipse cadens extremae occumbere morti.
Tunc Aesyetae claro de sanguine cretum
Heroa Alcathoum, qui Dardanii Anchisae
Natarum primam sibi duxerat Hippodamiam,
Quam pater eximio et mater dilexit amore
-- v-430 --
Cum patrias coleret sedes, aequalibus una
Quod cunctis forma insigni praestabat, et omni
Docta opere, atque animi solerti mente. puellam
Ergo sibi thalami sociarat foedere nulla 510
Inter Trojugenas ulli vir laude secundus.
Hunc dedit Idomeneo forti maris arbiter alti
Mactandum, ipse oculos mulcens, formosaque membra
Praepediens. nec jam poterat gressumve referre,
Aut vitare hostem: sed, qualis saxea pila
Stat, vel celsa arbos frondoso vertice, stantem,
Immotoque artus torpentem corpore, pectus
In medium valida Cretum rex perculit hasta,
Loricaeque gravis perrupit ahenea texta;
Fida prius juveni quae mortem arcere solebat, 520
Tum raucum insonuit ferro diffissa: fragorem
Ille dedit terrae afflictus, defixaque cordi
Hasta imo, cor dum trepidat, simul illa tremebat.
Robur ibi Mavors, anima fugiente, remisit.
Idomeneus magnum clamavit laetus, amaris
Deïphobum et verbis irridens, talia fatur:
Deïphobe, an videor sat reddere digna, peremptum
Contra unum qui tres dederim? jactator inepte,
Huc ades, atque manum confer, consistere coram
Nec pigeat. nosces qualis Jove cretus ab alto 530
Hunc veni. magnum Cretae Minoa potentis
Rectorem genuit nam Jupiter; edidit ille
Laudibus eximiis florentem Deucaliona,
Amplae Deucalion me Cretae regna tenentem,
Multa virūm parent cui milia, quemque carinae
Huc vexere tibique, patrique, aliisque futurum
Trojugenum exitio. Idomeneus haec fatur; at anceps
Deïphobus pendensque animi versabat, in agmen
-- v-455 --
Iliacum cedens retro sibi quaereret omni
Unum aliquem e numero comitem, discrimen adiret 540
An solus. potior visa haec sententia menti est,
Iret ut Aeneam ad magnum; qui, praelia vitans
Agmine in extremo stabat, bellator iniqua
Mente ferens, quod Marte bonum, primisque virorum
Certantem, Priamus nullo accipiebat honore.
Hunc adit, atque citus verbis compellat amicis:
Magnanime Aenea, Teucrūm fortissime ductor,
Nunc fer opem, caraeque viro succurre sororis
Exanimi, affinis mentem si cura remordet
Ulla tui. citus huc sequere: Alcathoo simul ambo 550
Forti ut opem, Grajis ne cedat praeda, feramus:
Alcathoo, patria qui te nutrivit in aede
Infantem educens puerum; quem jam inclytus hasta
Idomeneus dulci spoliavit lumine vitae.
Sic ait, incenditque animum. ruit incitus ergo
Idomeneum contra, flagratque cupidine pugnae.
At non Idomeneus visu est conterritus; usquam
Nec fugit, mollis veluti puer; acer ibidem
Sed mansit. ceu torvus aper vi fretus in altis
Montibus, opperiens turbamque, infestaque tela 560
Venantum, solo in saltu stat; terga superne
Horrescunt setis; ardentes igne corusco
Horrendum micuere oculi; frendetque, recurvos
Et dentes acuit, turmas arcere paratus
Atque canum, atque virūm: sic heros Lyctius, usquam
Ille pedem haud referens, visum imperterritus, audax
Aeneam, adversa venientem e parte, manebat;
Voce tamen socios inclamans; oraque ad acrem
Ascalaphum obvertens, Aphareaque, Deïpyrumque,
Antilochumque, et Merionen, Mavortia doctos 570
-- Homer-v-479 --
Praelia. quos hortans, haec fudit pectore dicta:
Huc agite, o socii; solum ne linquite. contra
Qui venit, Aenean metuo: mihi turbidus ecce
Ingruit, ille viros turbare ac caedere fortis,
Atque vigens validae primaevo in flore juventae,
Qua vis nulla homini major, quod bella gerenti
Si mihi nunc eadem foret aetas; atque maneret,
Qui nunc est, animus; pugnarem cominus ultro;
Illo et clarus ego, vel me foret ille perempto.
Sic ait: hi laeta concordes mente sodali 580
Assistunt, humerisque inclinant scuta frequentes.
At contra Aeneas socios hortatur et ipse,
Deïphobumque, Parinque acuens, et Agenora dium,
Dardaniae gentis ductores. pone secuta est
Densa cohors numero ingenti; praeit ipse. liquentem
Ut praeit ad fontem primo cum vespere pastas
Magnus oves aries, cunctae post terga sequuntur
Condensae; mulcent pastori gaudia pectus:
Sic tacita Aeneas gaudebat mente sequentem
Ire ubi conspexit post se magno agmine turbam. 590
Alcathoo super adversis utrinque ruebant
Illi hastis, densique instabant cominus. aera
Pulsa sonant flictu assiduo praecordia circum
Se ferro ancipiti per turbam alterna petentum.
Praecipue gemini ductores, Martia corda,
Idomeneus hinc, hinc Aeneas, armipotenti
Aequus uterque deo, magno certamine corpus
Alter in alterius cupiebat condere ferrum.
Aeneas telum primus contorsit; at ictum
Praevidit vigil Idomeneus, et corpore paullum 600
Inflexo evasit: vibranti cuspide terrae,
Missa manu valida nequidquam, fígitur hasta.
-- v-505 --
Idomeneus ventrem in medium percussit acuto
Oenomaum ferro, duroque obstantia septo
Aera cavi rupit thoracis, et ilia subter
Ima hausit: jacuit collapsus pulvere in atro.
Idomeneus alto defixum in vulnere telum
Vi traxit rapiens: at non et pulchra jacentis
Detrahere arma humeris potuit, sic undique telis
Obruitur, non ille pedes, et fortia, ut olim, 610
Crura levis volucremve sequi, quam miserat ipse,
Vel vitare, hostis quam contra intorserat, hastam.
Ergo locum stabili servabat Marte, cruentam
Usque sibi mortem propulsans, lentus at idem
Retro ferre pedem, praesensque exire periclum.
Hunc contra, tardis dum cedit passibus, hastam,
Usque viro infestus, fulgenti cuspide misit
Deïphobus. frustrata manum fugit hasta per auras
Versa alio, inque humerum subiens defigitur alte
Martigenae Ascalapho: magno petit ille cruentam 620
Corpore pronus humum; sonitum super arma dedere.
Necdum etiam horrendus stratam sibi vulnere prolem
Audierat Mavors, patrii sed vertice Olympi
Auratas inter nubes regione sedebat
In summa, bello secretus; cetera ut omnis
Divūm turba Jovi parens abstabat ab armis.
Densi ergo Troës, densique in bella ruebant
Ascalaphum circa Danai. super insilit acer
Deïphobus, galeamque rapit fulvo aere micantem.
Armipotens cui Meriones, mora nulla, corusco 630
Assiliens ulnam telo ferit: excidit olli
Pulchra manu, atque solo sonitum dedit aerea cassis.
Meriones, vultur ceu dirus, provolat, hastam
Haerentem et recipit, sociumque recedit in agmen.
-- v-533 --
Deïphobum at, manibus medium complexus, ab armis,
Pugnantumque virum turba, strepituque Polites
Eripuit frater; seorsum et post praelia densa
Duxit, ubi currusque illi, fidusque manebat
Auriga, et bijugi celeres. hi multa gementem,
Aegrum animi, languentem artus, ad nota vehebant 640
Tecta: recens fixa manabat sanguis ab ulna.
Nec minus interea socii certamine magno
Martem exercebant. clamor magis et magis usque
Ardet inexstinctus. longa tum fervidus hasta
Aeneas Apharea Caletoriden ferit; aere
Adversi et jugulum saevo pertundit: at olli
Inflexumque humero jacuit caput, et galea alta,
Et fulgens clypeus, magna una est mole secutus
Ad terram: atra viro densa nox ingruit umbra.
Antilochus trepidum, vertit dum terga, Thoona 650
Observans, telo assequitur, venamque, per omne
Quae dorsum currens cervicem irrepit in altam,
Abscidit sectam penitus: nigram ille supinus
Planxit humum, passas extrema in morte sodales
Ad caros tendens palmas: super insilit acer
Antilochus; jamque arma humeris apprensa trahebat,
Huc atque huc volvens oculos celer. undique Troes
Condensi clypeum ingentem, varioque metalli
Pictum opere, usque hastis pulsabant: nec tamen aere
Saevo ipsum poterat quisquam perstringere corpus 660
Nam proli deus ipse tridentifer usque periclum
Nestoreae praesens arcebat, densa micarent
Arma licet circum; nec enim bellator ab hoste
Usquam abscedebat, turba sed fortis in ipsa
Versabat sese, nec longa immota manebat
Hasta unquam in manibus, ferro at crispante coruscam
-- v-558 --
Jactabat lucem, juvenis dum mente volutat
Troum aliquem aut longe jaculari, aut sternere leto
Cominus. haec versans haud ille Adamanta fefellit
Asiaden. subito adveniens percussit acuto 670
Hic medium ferro clypeum: Neptunus at, arcens
Triste viro exitium, telo vim protinus omnem
Abstulit. Antilochi pars scuto infixa, praeustae
More sudis, mansit, pars subter lapsa jacebat
Ante pedes. Adamas socium tremefactus in agmen
Cedebat mortem vitans; fulgente secutus
Meriones hasta cedentem fixit in imo
Ventre, via est leto qua proxima, concidit hastam
Ille sequens, vastoque afflictus corpore terrae
Semianimis sese contorquet. qualis in alto 680
Monte olim taurus, vinclis quem fortia colla
Ducunt implicitum, luctantem et multa, bubulci:
Talis tunc Adamas, immani vulnere ventrem
Saucius, hac sese moribundo corpore et illac,
Ilia singultu quatiens, versabat, adactum
Meriones donec veniens telum abstulit, ad se
Vi retrahens: nigrae illi oculos pressere tenebrae.
Deïpyrum ferit heic Helenus malam super ense
Threïcio, ingenti, galeamque excussit ab alto
Vertice: lapsa solo insonuit, longeque volutam 690
Ante pedes Grajus sibi miles sustulit; atra
Deïpyrum densa nox at caligine texit.
Indoluit cari leto Menelaus amici,
Nec mora, progreditur contra, torvusque minatur
Multa Heleno, dextraque hastam quatit: ille sed arcum
Corripuit: cupidique ardent, hic sternere longa
Pinu Helenum, hic certo Menelaum figere ab arcu.
Priamides misit nervo stridente sagittam.
-- v-586 --
Illa cavum ad pectus pepulit thoraca, resultans
Inde abiit delata alio. velut ampla per aestum 700
Area sive fabae, nigri seu trivit acervos
Cum ciceris, siliqua foetus arente soluti
Absiliunt vanno a celeri; impulsuque vigentis
Agricolae, ac Zephyro subsultat flante legumen:
Sic, ubi thoracem clari tetigit Menelai,
Retro pulsa viam flexit, fugitque sagitta.
Hasta sed Atridae veniens perfodit acuto
Aere manum, qua Priamides apprenderat arcum,
Perque manum est arcu pariter defixa: recessit
Ille agmen citus in socium crudelia vitans 710
Fata; manu et telum suspensa immane trahebat.
Huic hastam subito accurrens eduxit Agenor
Magnanimus, vulnus dehinc lana involvit ovilla,
Ac tereti adstrinxit funda, quam forte gerebat
Assistens regi famulus. Pisander Atriden
Interea contra graditur, quem Parca cruentae
Ad mortis finem ducebat, Marte domandum,
O Menelaë, tuo durae in certamine pugnae.
Hi postquam adversi propius venere, lacerto
Quam valido intorsit Menelaus, devia longe 720
Flexit iter fugiens, ictum nec pertulit hasta:
Pisander clypeum clari pepulit Menelai,
Sed non et penitus valuit demergere ferrum:
Aereus umbo etenim tenuit, praefractaque prima est
Pars hastae: ille tamen gaudebat, jam sibi laudent
Victori sperans. vagina diripit ensem.
Argenti clarum bullis Menelaus, et hostem
Aggreditur: citus aeratam rapit ille bipennim
Sub clypeo, mediam levato aptarat olivo
Quam faber. ambo una plagam inflixere furentes. 730
-- v-613 --
Hic galeae conum percussit pulchra comantis
Ipsam sub cristam, nutantem in vertice summo:
Extremam ad nares frontem hic ferit; ossa sub ense
Argutum crepuere; cruenti pulvere in atro.
Ante pedes oculi jacuerunt, nec mora, totus
Curvato ad terram defluxit corpore: pectus
Cui medium pressit Menelaus calce, jacentis
Arma legens humeris abrepta ingentibus; altum
Et clamans, laeto haec effudit pectore dicta,
Sic erit ut naves tandem linquatis Achaeas, 740
O tumidi, o nunquam satiati Marte cruento
Trojugenae, o noxae foedique haud indiga pubes
Flagitii, quo me violastis, turba pudoris
Nescia, nec veriti, hospitii qui fulmine sancit
Jura, Jovem. iratus vobis qui moenia Trojae
Versa solo dabit altitonans, quod conjuge, quod me
Divitiis ultro insontem spoliastis avitis,
Urbe, domo excepti, atque epulis socialibus. īdem
Nunc inferre ignem classi, curvasque paratis
Ad puppes mactare ducesque, et vulgus Achivūm. 750
Ast erit, injiciat vestro qui fraena furori.
Jupiter, egregie cordatum hominesque deosque
Te super esse ferunt: ex te tamen omne profectum
Hocce malum. Teucrūm noxae, scelerique secundus
Quandoquidem indulges; qui vi laetantur iniqua,
Expleri possunt nec bello aut caedibus unquam.
Expletur quaevis hominum satiata cupido;
Somnus, amor, dulces cantus, choreaeque decentes;
Grata magis quae sunt mortalibus, effera saevi
Praelia quam belli, cujus tamen usque libido
Urit inexpletos, subeunt nec toedia, Troas.
Sic ait: atque viri exuvias, manantia nigro
-- v-640 --
Arma cruore, dedit sociis; redit ipse laborem
Ad durum, et primis miscet se turbidus ira.
Clara Pylaemenei proles hunc regis adivit
Harpalion; patrem Trojana ad bella secuto
Haud licuit patrias cui rursum visere sedes.
Hic medium adversi clypeum percussit Atridae
Cominus, at subter penitus defigere acutum
Aes tamen haud potuit. sociam citus ergo recepit 770
Se, mortem vitans, in turbam, lumina vertens
Anxius huc atque huc, ne quis forte hostis adacto
Figeret incautum telo. dum cedit, ab arcu
Meriones misit, nervo stridente, sagittam
Aere gravem, cluni quae dextro infixa sub ima
Ossa abiit: caros inter dulcem ille sodales
Efflavitque animam, seseque, ut reptile, terram
Extendit supra: niger alto e vulnere sanguis
Ibat, perfusa et tepidus tellure fluebat.
Illum Paphlagones curabant, Martia pubes; 780
Sublatumque manus inter posuere superbo
In curru, et moesti vexere ad moenia; fletum
Quos inter fundens ibat pater ipse, perempto
Nec poenas gnato, quisquam mactaverat hostem.
Caede viri graviter doluit Paris, arsit et ira.
Hospes enim quondam juveni multos fuit inter
Paphlagonas. celerem nervo hic stridente sagittam
In medios misit Trojano ex agmine Achivos.
Vir fuit in Grajis, Polyido vate creatus,
Euchenor, qui dives opum, fortisque Corintho 700
Venerat Iliacum ad litus, non inscius ille
Exitii, quod saeva deūm sibi fata parabant.
Saepe senex etenim Polyidus dixerat, aede
Aut morbo in patria moriturum, aut inter Achaeas
-- v-663 --
Perdomitum naves Trojano Marte: decoram
Ille magis mortem optavit, tabescere tristi
Quam morbo, atque notam, multamque subire relictae
Militiae indecorem. cui malam subter ad aurem
Allapsa est volucris letali cuspide arundo,
Exsolvitque animus sese artubus, atraque noctis 800
Horrendae supra caligo est fusa jacentem.
Horum sic ritu gliscentis praelia flammae
Ardebant. nondum audierat quidquam inclytus Hector,
Norat ab Argivis nec foede in parte sinistra
Dardaniam caedi pubem. victoria Grajis
Nam prope jam laeta obtigerat; maris arbiter alti
Sic mentesque virūm Neptunus in arma ciebat,
Atque, suas idem vires, invictaque promens
Robora, ab Argivis arcebat puppibus hostem.
Haec nondum audierat, nec norat Martius Hector: 810
Septa ubi sed muri, portamque invaserat altam,
Perrumpens densae bellator texta phalangis,
Illic perstabat; qua parte in litore curvo
Subductas magnusque Ajax, et Protesilaus
Constituere olim puppes. depressior illic
Murus erat: Grajae flos illic pubis, equorum
Turba ingens, peditumque; illic Boeotus, Iaon,
Locrique, Phthiique, invicto et robore Epei
Conferti obstabant simul omnes agmine magno;
Nec flammae similem torrenti aspellere quibant 820
Hectora, in Argivas cupidum se immittere puppes,
Cecropidae lecti ante alios, ductore Menestheo,
Quem socii pariter concordi mente sequuntur
Phidasque, Stichiusque, Biasque. at ductor Epeis
Phylidesque Meges, Amphionque, Draciusque.
Phthios ante Medonque, ferox et Marte Podarces
-- Homer-v-693 --
Ibant; ille, nothum divini germen Oilei,
Frater et Ajacis; patria procul aede colebat
Sed Phylacen profugus; furiata mente, novercae
Quod leto dederat germanum Eriopidos: alter 830
Phylacida Iphiclo natus. ducebat uterque
Phthium agmen; juncti et Boeoto puppibus hostem
Arcebant. forti celer Ajax cretus Oileo
Haerebat magno Telamoniadae, comes usque
Perpetuus lateri affixus. cervice juvenci
Ut duo contenta, concordi mente novali
In magno ducunt pressi grave robur aratri;
Ima fluit circum queis largus cornua sudor,
Discretique jugo tantum, vestigia figunt
Aequa pari gressu per sulcos, subter at alte 840
Duram findit humum fulgenti vomere aratrum:
Sic gemini Ajaces simul ibant, alter adhaerens
Alterius lateri; sedenim Telamone creatum
Lecta manus, socii multi, fortesque sequuntur,
Et clypeum excipiunt, quoties lassata fatigat
Genua labor, sudorque viro: contra ortus Oileo
It solus, Locri nec juxta in praelia tendunt.
Haud etenim conferre manum, atque invadere pugnam
Cominus audebant, queis deerat cassis equinis
Aerea densa jubis, et scuta ingentia, et hastae 850
Fraxineae: tantum freti arcu, et vellere ovillo
Contorto in fundam, venere ad moenia Trojae;
Eminus et telis, saxorum et grandine saeva
Aeratas Troum vastabant saepe phalanges.
Ergo et tunc alii claro septi aere praeibant,
Densaque cum Teucris atque Hectore cominus arma
Contulerant; Locri a tergo, de more latentes,
Tela manu assidui spargebant. Troica pubes
-- v-722 --
Esse memor pugnae haud poterat; cui corda micabant
Usque metu longe missis tremefacta sagittis. 860
Tunc adeo, Danaūm puppes, tentoria et alta
Linquentes, foeda patrios cum clade redissent
Ad muros Teucri, audacem bonus Hectora verbis
Esset Polydamas ni sic affatus amicis:
Hector care, nequis dictis parere monentum.
An, tibi quod bello dederunt excellere divi,
Vis et consilio sapienti excellere cunctis?
Non est ut solus capias simul omnia. divi
Dant alium duro insignem clarescere bello;
At choreis praestare alium, cantuve, lyrave. 870
Sunt quibus ipse bonam locat alto in pectore mentem
Jupiter; unde bonum multis mortalibus ingens,
Servanturque urbes totae, servantur et ipsi.
Audi ergo: dicam quod nobis profore credo.
Te circa, frater, flagrat saeva undique pugna:
At Troum, postquam murum evasere, labore
Pars defessa procul secessit, statque sub armis;
Pars naves circa pugnat dispersa, nec hosti
Par numero. ergo refer gressum, proceresque vocato
Tecum omnes, simul ut consultent, vadere Grajas 880
Praestet an in puppes, (tantam si Jupiter aequus
Det laudem); anne domum potius sine clade reverti,
Dum licet. hesternam ne Graji forte rependant
Nam cladem, metuo: naves quod saevus ad altas
Bellator sedet; in tanto nec cardine rerum,
Ut reor, immotus longum cessabit ab armis.
Haec tum Polydamas: tutum non abnuit Hector
Consilium, et curru saevis horrendus in armis
Desilit, atque virum compellans, talia fatur:
Polydama, heic tecum primos tu siste virorum: 890
-- v-750 --
Ipse ibo, ac pugnae occurram; citus inde revertar,
Cum dedero mandata illic, quorum indiget usus.
Sic ait; atque virūm incessit per densa, nivali
Assimilis monti, colles qui vertice supra
Arduus attollit se celso; et, lumina gentis,
Troasque et socios magno clamore vocabat.
Qui simul Hectoream vocem audivere, ruebant
Cuncti ad Pantoiden, ut jussi, Polydamanta.
Hector Deïphobumque, Helenumque per agmina regem
Asium et Hyrtaciden, atque Asiaden Adamanta 900
Hac illac errans quaerebat, sicubi posset
Nancisci. incolumes haud nactus, nec sine clade.
Nam pars ad naves Argivo Marte jacebant
Exanimes, murum pars intra saucia telis
Languebant. pugnae tum laeva in parte sodales
Hortantem adveniens vidit Parin, arsit et ira
Turbidus, ac propior, dictis ita fatur acerbis:
Infelix, violare thoros, Pari, docte, puellas
Et captare, ubi nunc tibi Deïphobusque, Helenusque,
Asiadesque Adamas? bello praeclarus uterque, 910
Othryoneus ubi, et Hyrtacides? nunc omnis ab alto
Culmine Troja ruit: tibi nunc primo ingruit ipsi
Exitium. Fratri, haec jactanti jurgia, formam
Par superis leni Paris est sic voce locutus:
Hector, ne culpa insontem. fortasse mereri
Ista alias potui convicia lentus ad arma.
Imbellem nec me prorsus genuere parentes.
Ex quo etenim es durae exorsus certamina pugnae
Ad naves, conferre manum non parcimus usque
Cum Danais, longum et Martis durare laborem. 920
Quos quaeris, morte absumpti periere sodales,
Deïphobo, atque Heleno exceptis. hi, laesus uterque
-- v-782 --
Aere manum fixo, pugna excessere cruenta;
Arcuit at mortem divūm pater atque hominum rex.
Nunc quocunque lubet duc, laeta mente sequemur;
Non erit ut quenquam possis reprehendere; quanta
Vis etenim cuique est, alacres pugnabimus; ultra
Nanque suas potis est nemo contendere vires.
Sic fatus, fratri mentem et praecordia flexit.
Ergo abeunt illuc, Mavors ubi plurimus ardet 930
Cebrionen circa, et praeclarum Polydamanta,
Phalcenque, Orthaeumque, et magnanimum Polyphoeten,
Palmynque, Ascaniumque, Morynque, duo Hippotionis
Germina, ab Ascaniae missi qui pinguibus oris,
Luce urbem ad Troum hesterna venere, vicissim
Submissi bello defessis. Jupiter egit
Continuo quos dura inter discrimina pugnae.
Immanes veluti nigro cum turbine venti
Camporum per plana ruunt magni Jovis alto
Sub tonitru, atque mari miscent se flabra tumultu 940
Horrisono; spumis albescunt caerula; vasta
Mole tument, seseque urgent ad litora fluctus:
Sic alii, tum deinde alii denso agmine Troës,
Aere omnes clari, adventant, regemque sequuntur;
Ante gradu magno fert sese, non minor ipso
Marte, ferox Hector, scutique ingentia praefert
Texta, boum tergo consuta, atque aere corusco
Tecta super; geminis nutu concussa micabat
Temporibus cassis. clypeo sic tectus adibat
Ille hostem, contra gradiens, densasque phalanges 950
Tentabat, posset si qua pervadere; quibat
Nec turbare tamen mentes ac pectora Grajis.
Primus ibi, Telamoniades immane frementem,
Ille gradu incedens magno, sic voce lacessit:
-- v-810 --
Huc propius consiste: quid Argivos male terres,
Infelix? varias Mavortis novimus artes
Nos etiam; nec tu, sed tristi Jupiter ille
Nos domuit flagro infensus. vastare carinas
Vana tibi sperat nunc mens; at, pellere vim vi
Quae valeant, etiam nobis sunt tela, manusque. 960
Capta magis nostro, vastataque Marte peribit
Ilios alta, opibus dives, multaque beata
Prole virūm. atque adeo tibi tempus jam reor ipsi
Instare, hinc fugiens tremefacto ut corde precere
Atque Jovem atque alios divūm, cupiasque volucri
Accipitrum penna celeres magis ire jugales,
Pulvereum qui te per campum ad moenia cursu
Praecipiti referent. Haec fanti apparuit ales
Ecce Jovis dextra altivolans de parte superne.
Agnovere omen laeto clamore secundum 970
Grajugenae; magnus reddit cum talia contra
Priamides: Ajax jactator, garrule, inepte,
Nam quid ais? quas tu nugas, quae monstra locutus?
Sic utinam claro genitor mihi Jupiter esset
Altitonans, partu et me regia lucis in auras
Fudisset Juno, templisque arisque dicatis,
Quo Pallas, vel quo Phoebus dignarer honore;
Exitium ut Danais feret haec lux omnibus, utque
Hos inter stratus leto simul ipse jacebis,
Stare loco, et conferre gradum, longamque manere 980
Hastam hanc ni renuis; tibi quae florentia morsu
Membra gravi figet: procurvo in litore Achaeas
Stratus ut ad naves immani viscere, multo
Et pingui longum pascas avidasque volucres,
Atque canes. Hector sic fatus protulit ultra
Gressum audax. socii magno clamore sequuntur.
-- v-834 --
Nec minus adversa Graji de parte dedere
Clamorem horrendum, promuntque in praelia vires,
Trojugenum et primos stant contra: gliscit utrinque
Clamor adusque domos Jovis, et caeli aurea templa. 990
