-- 17 --
LIBER PRIMUS
Cur quondam[ERROR: no reftable :]1
aethereas Titan sine nube per auras
Dum micat et puro respergit lumine terras,
Praetexat subita nitidos ferrugine vultus
Impatiensque morae fuscis Nox prodeat alis
Atra die medio stellasque inducat Olympo;
Cur, sudo dum laeta nitet Latonia coelo,
Nunc tenebris condat caput et nunc sanguine multo
Inficiat frontem, Latiis memorare Camoenis
Aggrediar penitusque imas educere causas.
Tu mihi,[ERROR: no reftable :]2
qui Arcadico, aethereo qui summus Olympo,
Phoebe, nites, naturae aditus tu pande repostos
Divinumque immitte jubar, tu suffice venam
Te dignam! Tua res agitur, seu lumina terris
Ipse neges, solita seu fraudes luce sororem.
Tuque adeo Aonias inter[ERROR: no reftable :]3
mihi maxima divas,
Uranie, terras quae dedignata jacentes
Alta petis cursu et caput inter sidera condis,
Huc ades atque tuum facilis ne desere vatem!
Ante tamen Pindique patrem doctasque sorores
Te primum mea vota vocant, te in carmina poscunt,
Nobile Parkeridum[ERROR: no reftable :]4
germen, meritissime docti
Angligenum coetus praeses. Te namque superba,
Te duce lecta cohors naturae arcana latentis
Regalem ad Thamesis ripam scrutatur et omnes
Telluris vastae comperta effundit in oras.
Quae canimus, vestris pars maxima debita curis.
Pandimus astrorum et positus motusque Quis ignes
Servare aethereos cursumque notare fugacem
Aptior et longum ignotas deprendere leges
Ingenti Bradleyade, cui diva tuenti
Assidet Uranie totumque recludit Olympum?
Persequimur teretesque tubos inclusaque vitra
-- 19 --
Filaque, quae tenues coeli dant prendere partes
Mensurasque aeri incisas. Quis in arte tuborum
Par Shorto, seu vitra velis, seu dura metalla
Inserere atque imis adducere sydera terris?
Anne notas alibi melius super aere rigenti
Sculpere mos cochleisque pares inducere spiras?
Quid memorem fato raptos? Mea carmina vestri
Et laudes celebrant Halleii et docta reperta
Et memorant culti mira instrumenta Grahami,
Aurata aequales dum cuspide dividit horas.
Angligenum sed primus honos et gloria tanti
Prima chori longe ante alios Newtonus ibidem
Emicat atque operis mihi magna in parte refulget.
Seu referam implexis Phoeben erroribus actam,
Ille mihi astrorum nexus viresque ministrat,
Syderei queis sese ignes per mutua turbant;
Sive deam media sordentem sanguine in umbra,
Ille almae textum lucis mixtosque colores
Suggerit et longi dat carminis argumentum.
Idem ergo et summo inseritur mihi celsus Olympo
Jam numen coliturque hymno, dum digna recenti
Surgunt templa deo, dum mascula thura parantur.
Ergo opus excipite atque aures adhibete canenti,
Tuque et tota cohors, facilemque adjungite mentem
Ac trepidum assensu vatem firmate secundo!
Defectus Solis varios Lunaeque labores
Si penitus nosse et coecas evolvere causas
Est animus, superas scrutari ante omnia sedes
Cura sit et positus astrorum et discere motus.
Principio[ERROR: no reftable :]5
coelum dum suspicis atque serenam
Sydera per noctem et divae tenuata triformis
Cornua surgentemque Eoo e littore Phoebum,
Ne defixa polo superisque haerentia tectis
Rere procul paribus disjungier intervallis,
Ceu, picta auratum qua sustinet aula lacunar,
Haerent infixi trabibus longo ordine clavi.
Haec magis, illa minus vacuum per inane vel aura
In tenui immensas dispersa per aetheris oras
-- 21 --
Tolluntur coelo atque humili a Tellure recedunt.
Quae[ERROR: no reftable :]6
saliunt semper tremulaque in luce coruscant
Tenvibus et radiis ut acutae cuspidis ictu
Percellunt oculos rutilantia, semper eosdem
Inter se positus atque intervalla tuenti
Objiciunt certa et nullum mutata per aevum.
Hinc ea fixa vocant. Summi ad confinia mundi
Illa quidem spatiis elata immanibus omnes
Mensorum eludunt curas et se ardua condunt.
Nec tenues mittunt radios: fors igne nitentem
Aut aequant Phoebum aut etiam nitidissima vincunt.
At circum immensas late distracta per auras
Lumina dispereunt longoque labore viarum
Nocturnas aegre vincunt jam fessa tenebras.
Si liceat spatium superare immane volatu
Daedaleo coelique altos conscendere fines,
Ipsum etiam videas pariter decrescere Phoebum
Paulatim et caeca demum se condere nocte.
Quis tamen et formas omnes et nomina pandat
Singula connumerans certasque ex ordine sedes?
In medio stellis ardet fulgentibus ingens
Fascia[ERROR: no reftable :]7
et immenso coelum complectitur orbe
Excurrens longe, qualis quae regia frontem
Praecingit vitta et comptos de more capillos
Comprimit adstringens, vel qui demittitur alte
Ex humeris laterique affixum sustinet ensem
Balteus, Eoo advectis e littore gemmis
Concharumque nitet spoliis auroque refulget.
Bissenis illam signis fulgentibus unam
Concessisse deos dicunt. Stant ordine longo
Disposita in gyrum et spatiis aequalibus ardent.
Prima tenet rutilisque Aries se cornibus alte
Erigit et puri tenues petit aetheris auras
Ostentatque nitens aurato vellere dorsum.
Ille olim aequoreas genitos Athamante per undas
Phryxum atque exceptam fatis obstantibus Hellen
Extulit. Hirsuto frater sedet altus in auro
Et ventos, tumidi despectat et aequoris iram,
-- 23 --
Cornigerae fronti fidens dorsoque patenti.
At soror insano, heu, nimium conterrita fluctu
Ventorurnque minis trepidat dejectaque dorso
Labitur infelix. Nequicquam voce cadentem
Compellat lacrymans et brachia tendit opemque
Implorat superum frater. Perit obruta fluctu,
Ah perit! Immiti et moriens dat nomina ponto.
Incolumis ripa post tanta pericula Phryxus
Vota Jovi solvit ditemque ardentibus aris
Vectorem sistit mactans ac vellus ab alto
Fornice et auratae suspendit cornua frontis.
At pater omnipotens sacro protexit ab igne
Illaesum inseruitque polo et fulgentibus astris
Distinxit frontem atque hirsuti velleris aurum.
Pone subit, rapta et fato meliore per undas
Avecta aequoreas quondam qui virgine Taurus
Promeruit superas sedes. Cum Castore Pollux
Consequitur; partem geminis nam fratribus unam
Alternis tantum genitor permisit habendam.
Deinde loci Cancer fervens exaestuat; illum
Excipit et[ERROR: no reftable :]8
corde et cauda jaculatur ab ima
Immitem rabidus flammam Leo, quem labor olim
Herculeus sylva Nemeae prostravit in alta.
Tum virgo Erigone radianti dives arista.
Tum geminae subeunt Lances, quibus aequus ab alto
Naturam librat divum pater atque hominum rex
Productisque dies exaequat noctibus atque
Committit luci tenebras et temperat aestum.
Proximus his vasto se corpore Scorpius infert
Corde nitens medio et chelas extendit apertas
Horrentem bifida contorquens cuspide caudam.
Dein genus ambiguum dorso Centaurus equino
Inserit humanos artus volucremque sagittam
Thessalico multum adnitens emittit ab arcu.
Deinde procellosus Caper imminet atque nivali
Concretus glacie frontemque humerosque rigentes
Torpet hebes, versa quem tristis Aquarius urna
Excipit, assiduis atque imbribus obruit agros.
-- 25 --
Postremos cohibent Phryxei velleris auream
Urgentes caudam radiantia vincula Pisces.
Caetera, quae tenues procul hinc elata per auras
Inseruere astris superi coeloque locarunt:
Perseus anguiferaeque caput furiale Medusae,
Lernaei domitor monstri, Jovis alite raptus
Et puer et saxo Andromede religata rigenti
Et pater et scissis genitrix miseranda capillis
Atque alii atque alii; tum nomina mille ferarum,
Fluviorum rex Eridanus geminaeque Coronae
Et Lyra et aequoreas quae prima innare per undas
Ausa ratis ventos risit tumidasque procellas,
Aetheris immensas late distracta per oras
Diversas habitant sedes coelumque frequentant.
Inferiora[ERROR: no reftable :]9
tenet Phoebus loca; nec tamen idem
Haud sese aethereas immensum attollit in oras
Despectatque humiles sublimi e vertice terras.
Finge etenim vasto intortum glomeramine filum,
Quo liceat gyris ter mille amplectier orbem
Telluris magnae, immensi tumida aequora ponti,
Tot campos vallesque et summa cacumina, montes;
Evolve ac tenues elatum mente per auras
Distende in Solem: terris et si caput imis
Haereat, haud ipsum speres contingere Phoebum;
Usque adeo celsa consurgit in aethera fronte.
Ille[ERROR: no reftable :]10
suos mutat positus coelumque per amplum
Excurrit longe; jamque his jamque ignibus illis
Jungitur et totum circum aethera lustrat oberrans.
Ipsa[ERROR: no reftable :]11
quoque incertam mutant errantia sedem
Sydera discurruntque polo: Cyllenius ignis
Et Venus et diri sydus ferale Gradivi
Cumque suis comitum turmis dominator Olympi
Jupiter et nimio genitor jam fractus ab aevo
Phoebum obeunt terrasque inter Titanis et orbem
Jam sese Majae proles et mater Amoris
Insinuat, jam se Phoebo sublimior effert.
Tum Mavors, tum deinde Jovis tardique parentis
Assurgit coelo sydus. Jamque alta recedunt
-- 27 --
Post Phoebum multaque latent in luce diei,
Jam Phoebo adversum percurrunt aethera et umbram
Obscurae clarant noctis tristesque tenebras.
Phoebum[ERROR: no reftable :]12
etiam ardenti ferales crine cometae
Mille viis diversi obeunt; jamque ardua tendunt
Ire loca et spatiis se longe immanibus abdunt,
Jam redeunt propiusque, at non impune, flagrantem
Rursus adire deum atque accedere cominus audent
Immemores. Imo rabidas nam pectore flammas
Concipiunt patulisque atros e faucibus ignes
Commixtamque vomunt nebulam fùmosque nigrantes.
Proxima[ERROR: no reftable :]13
Telluri vix quidquam assurgit in auras
Cynthia demissoque humilem regit aethere currum.
Vix etenim tantum se attollit in aethera, quantum
Excurrit decies Terrae revolubile dorsum.
Atque licet turgere pares videantur uterque
Et Solis Lunaeque globus (namque aetheris alti
Dimidium unius condunt e partibus illis,
Quarum ter decies bissenas integer orbis
Occupat aethereus) transverso corpore qua se
Distendit Titan, plusquam ter crassior illo est,
Quod spatium a nostro divam disterminat orbe,
Tercentum et paribus spatiis sese altior effert.
Nec[ERROR: no reftable :]14
labor est positum et variam mutantia sedem
Sydera scrutanti certis cognoscere signis:
Quodque[ERROR: no reftable :]15
suum prodit jubar aut sua forma Iocusve.
Fumantes tergo caudae crinesve soluti
Distinguunt seu barba truces promissa cometas.
Lux placida errantes stellas dubiique tremoris
Expers, ni densos agitet gravis aura vapores;
Clara Jovem prodit, Saturnum plumbea, at igne
Sanguineo fervet Mavors et concitat acri
Mortales animos oestro inspiratque lurorem.
Quod si nec pigeat coelum per vitrea longo
Septa tubo coelique ignes scrutarier, haud te
Jupiter aut dubia Saturnus imagine fallet.
Quinque[ERROR: no reftable :]16
patri comites, at gnato quattuor adstant
Affixi lateri gressumque sequuntur herilem
-- 29 --
Spectanti et dominos mille inter sydera signant.
Ille etiam, regno quamquam dejectus adempto,
Gestat adhuc immanem et multa in luce coruscam
Ingentis damni, solatia parva, coronam.
Huic gemmis distincta chlamys variataque fusco
Plurima coeruleo praecingit fascia pectus.
Ergo suae natum vittae patremque corona
Prodet et intuitu dabit usque agnoscere primo.
At quamquam in medio quondam bene notus Olympo,
Mutato contra ignarum mox ore tuentem
Ludet et astrorum latitabit in agmine Mavors.
Ille etenim terris quondam sat proximus imis
Emicat atque trucem ostentans ex aethere frontem
Sydera sanguineo paene omnia lumine vincit
Insultans. At mox vectus procul aethera in altum
Mitescit sensim positoque colore minisque
Vix aequat stellas tenui jam luce minores.
Alma[ERROR: no reftable :]17
Venus nunquam media tibi nocte nec unquam
Adversa Phoebo coeli de parte nitebit.
Hesperus (ut sero occiduas cum vespere ad oras
Effulget, divam Graji dixere vocantes)
Consequitur Phoebum. Ast eadem consurgit ab undis
Phosphorus Eois et Phoebi nunciat ignes
Vicinumque diem pecudumque hominumque labores.
Illa Jovem radiis pulcherrima vincit et ore,
Quo miserum mortale genus, quo numina captat,
Effundit jubar ac nocturnas discutit umbras.
Atque olim, licet e medio Sol altus Olympo
Imbuat aerios immenso lumine campos,
Exerit alma polo nitidum caput atque stupentes
Allicit adspectantum oculos ignaraque rerum
Corda rudis vulgi percellit; nuper ut amplam
Agrippae ad molem atque immanibus alta columnis
Atria confluere affusas circum undique turmas
Vidimus et densa mirari sydus ab umbra.
Ast olim obscuras etiam spoliata per auras
Depositis graditur radiis tenuique renidens
Lumine seu torquet miseros seu fallit amantes,
-- 31 --
Immensas late quaesita per aetheris oras.
Unus[ERROR: no reftable :]18
vix unquam tibi se Cyllenius ignis
Spectandum dabit atque oculos percellet acutos.
Nam semper Phoebi rutilo tam proximus orbi
Vix unquam hinc atque hinc dextra laevaque recedens
Et breviore via et cursu mage praepete primus
Evolat et tanti radiis sese explicat ignis.
Proinde latet rarusque atque imo in margine coeli
Erumpit primo seu vespere sive furentes
Cum jam Solis equos currumque Aurora paravit
Et roseos puro profudit ab aethere flores.
Vividus at multa vicinae in luce diei
Frustra fallaces quaerentem condere vultus
Ostendet fulgor, radiorum et cuspis acuta
Prodet perreptantem et inania furta parantem.
At Phoeben sudo quis non agnorit Olympo
Suspiciens? Norunt pueri innuptaeque puellae
Alternantque choros et mutua carmina dicunt.
Novit et insanum furiali turbine rhombum
Contorquens immitis anus frontemque minacem
Crispat et ore fremens immurmurat abreptamque
Ardenti sperat divam deducere curru.
Hactenus, aetherias teneant quae sydera sedes
Queis noscenda tibi signis, quo sparsa per axem
Ordine.Nunc varios cursus variosque recursus
Expediam, facili praesens modo numine Phoebus
Dicentem regat et veniant ad carmina Musae.
In primis[ERROR: no reftable :]19
coelo quidquid nitet, aurea Phoebe
Phoebusque errantes ignes dirique cometae
Syderaque extremi disjuncta in margine mundi,
Spectanti celerem motum gyrosque perennes
Objiciunt. Cursu occiduas namque omnia in oras
Cernimus unanimi contendere seque rotatu
Urgere assiduo et magnos circum ire per orbes;
Sive quod immensi moles vastissima coeli
Ipsa super gemino sese, Tellure quieta,
Cardine circumagat conclusaque transferat astra;
Sive quod affuso librata sub aere Tellus
-- 33 --
Axe suo se verset agens coeloque quieto
Eoas contra semper nitatur in oras.
Namque oculos eadem pulsat, pertingit ad imas
Forma eadem cerebri sedes, sive omnia circum
Spectatorem obeant immotum, sive quietis
Omnibus ipse suo se vortice flectat in orbem.
Contorta insani quondam sic impete venti
Stantem alta in puppi dum te jubet unda rotatu
Circumagi rapido et subita vertigine torquet,
Mille rates, si mille Notis dant plena secundis
Lintea spumantesque undas montesque remotos
Littoraque et turres et quidquid in aethere summo
Eminet, immotum circa te volvier atque
Illo, quo raperis, raptari vortice credas.
Atque hinc et patria exusta dum Troius heros
Provehitur pomi terrasque recedere et urbes
Vidit et objecto discedere littora ponto.
Hoc[ERROR: no reftable :]20
oritur motu Titan atque occidit atra
Alternans cum nocte diem et vel rore tepenti
Foecundaque fovet radiorum aspergine sylvas
Humorem inspirans venis fibrasque resolvens,
vel sinit admissos sensim concrescere succos.
Hinc tumido alternos ciet aequore Cynthia fluctus
Jamque locis isdem trahit undas jamque repellit
Attollens pondusque levans jamque aggravat atque
Introrsum premit et fundum compingit ad imum.
Hinc dubias regit Ursa rates, dum cardinem ad ipsum
Acta brevi circum et nunquam demersa sub undas
Orbe meat coelique plagas Terraeque patentis
Designat varias lenta vertigine sedes
Ventorumque domos. Hinc ardua vertice ab alto
Sydera scrutatus pastor sua tempora novit
Excubiasque novas ciet indulgetque sopori.
Communem[ERROR: no reftable :]21
hunc dicunt. Namque omnia sydera motum
Consensu unanimi et communi foedere servant.
Illum etiam exactae quoniam mensura diei
Limitibus finit certis, dixere diurnum.
Est alter primo assimilis quique omnia motus
-- 35 --
Sydera lege pari circumfert, non tamen isdem
Cardinibus, non occiduas directus in oras
Nec spatiis adeo conclusus temporis arctis.
Obliquos peragit nam cursus, signifer orbis
Qua sese adversum excurrens protendit in ortum
Ac post bis centum et decies post saecula quinque
Vix redit ad caput et gyro coit integer uno.
Illius hoc axis motu se haud passibus aequis
Contorquet jamque hos jamque illos aetheris ignes
Ad Boream rapit atque immoto in cardine figit.
Scilicet et tempus veniet, cum se omnis Olympi
Invertet facies nec jam reget altera Graias,
Altera Sidonias puppes fera: Roma sepultas
Littore sub Libyco mirabitur aethera in altum
Produci flammas; telo metuendus acuto
Aequoreis Indus torvum caput efferet undis;
Exurget Junonis avis frontemque superbam
Eriget et longo protendet syrmate caudam
Quaeque pedes contraxit Apiis quaeque igne quaterno
Nunc regit incertos alio Crux aequore nautas
Aestivo campos nec findet Sirius igne
Nec Boream gelidasque nives glaciemque rigentem
Restituet Caper aut versabit Aquarius urnam.
Non[ERROR: no reftable :]22
tamen, his tantum si motibus incita tendant
Sydera Tellurisque sinu spectator ab imo
Suspiciat cursumque oculis scrutetur acutis,
Turbari positus atque intervalla locorum
Sentiet. Unanimi dum se vertigine circum
Et paribus torquent gyris fugiuntque sequunturque,
Immutata manent spatia atque immobilis ordo.
Illa modo, aethereas quae non nimis ardua in oras
Extulerunt caput et terras fugere jacentes,
Obliquo lucis tractu si celsus ab alto
Despectes Terrae dorso vel nuper ab undis
Egressa aequoreis vel jam ruitura sub undas,
Credideris mutasse locum atque a vertice Olympi
Demitti et fundum plus aequo accedere ad imum.
At non[ERROR: no reftable :]23
et, propriis dum sese errantia gyris
-- 37 --
Sydera contorquent, certa intervalla locorum,
Ut monui, et positus servant semperque sub isdem
Syderibus fixis coeloque feruntur eodem.
Atque age jam, vastis qua lege coercita campis
Excurrant, varios coeli qua parte meatus
Instituant renoventque canam. Tu mente canentem
Sectare et tacito cantum sub pectore versa.
Principio[ERROR: no reftable :]24
coeli per dorsum immane ruentem
Concipe, quae media excurrens regione diurnos
Exercet motus magis omnibus amplior una
Orbita et immoto procul alta recedit ab axe.
Hanc secat obliquam et rutilis qua splendida signis
Fascia procurrit longe, par altera primae
Semita per mediam protenditur atque rigentem
Non nihil ad Boream se hinc alta attollit et inde
Non nihil imbre gravem se prona inclinat ad Austrum.
Illa plagam, unanimi, signat, quam sydera motu
Respiciunt, dum lenta meant ad Memnonis oras;
Illa viam, proprium qua Phoebus in aethere cursum
Aut peragit, curru et liquida radiante per auras
Igneus, igniferoque regens fumantia fraeno
Quadrijugum colla invehitur pigramque jacentis
Terrai molem circum undique lustrat oberrans,
Seu tota Terrae cum mole obeuntibus ipsum
Creditur Eoas contendere semper in oras.
Quidquid id est, totum bissenis mensibus orbem
Absolvit Titan atque anni tempora signat.
Vere novo molitur iter, qua se utraque jungit
Semita, tum gelidas orbis procurrit ad oras
Signifer. Hinc primum coeli mensoribus ortum
Aetherei capiunt motus: hoc omnibus unum
Principium constat numeris, haec ultima meta.
Ipse[ERROR: no reftable :]25
Aries, fulvo rutilat qui fulgidus auro
Agmen agens comitum primus bissenaque coelo
Signa regens, hac ipsa olim de parte coruscum
Fundebat jubar. At longo jam tempore in ortum
Post annos bis mille abiit sedemque secundam
Nunc tenet et spatio Pisces subiere relicto.
-- 39 --
At priscum nomen servat locus atque recentem
Dicitur a puro fulvi Sol velleris auro
Ducere nunc etiam auspiciis felicibus annum.
Non illo imparibus noctem,discriminat horis
Atque diem Titan, non illo tempore torvus
Aut Aquilo aut Boreas saevit glacieque nivali
Et sylvas camposque atque alto a culmine montes
Obruit et gelido constringit frigore membra.
Nec nimium coelo Titan elatus aperto
Arentes findit campos glebasque resolvit.
Sed faciles ventorum animae, levis aura per herbas
Ludit, odoratis Zephyrusque immurmurat alis.
Ipsa annum renovata novum Natura sereno
Excipit arridens vultu frondesque virentes
Per nemora et saltus, per prata nitentia flores
Effundit late et blandos inspirat amores.
O me illo raptum qui tempore propter amoenas
Eridani ripas sistat vel Thessala Tempe
Carpentem flores mulcentemque aera cantu!
Progresso crescit Phoebo flammasque sub imo
Annus alit gremio et juvenili exaestuat igne.
Tum spicis redimita comas flavescere campos
Imperat alma Ceres, tersa rubigine durus
Exacuit messor falces atque horrea complet.
Succedit compresso aestu maturior aetas:
Libra dies iterum productis noctibus aequat;
Fundit opes Pomona, uvis turgentibus ardent
Setini colles et Massica rura Falernique
Alta juga ac plenis spumat vindemia labris.
Ast ubi jam sedem Capricorni allapsus ad imam
Phoebus humo propior serpit, se tarda senectus
Infert incerto gressu summoque nivalis
Vertice canities per et hispida menta, per artus
Labitur: adstrictis gelido stat frigore venis
Humor et effoetae torpent in corpore vires.
Ipse[ERROR: no reftable :]26
quidem in medio Titan. At qua ampla coruscis
Fascia se hinc signis atque inde extendit, utraque
Parte suos ineunt errantia sydera gyros;
-- 41 --
Jamque meant dextra, laeva jam parte feruntur
Libera, sed certos prohibet transcurrere fines
Balteus et varios cursus variosque recursus
Erroresque vagos arcta intra septa coercet.
Illa pater[ERROR: no reftable :]27
medio Titan resupinus ab axe
Suspiciens cursumque alto metitus Olympo
Haud equidem incertis, ut nos, erroribus acta
Prospicit. Eoas certo nam singula in oras
Calle videt liquidas circa se innare per auras,
Calle, parem qui se non circum flectat in orbem
Aequalis, gremio brevior sed contrahat imo
Non nihil elatoque excurrat longior axe.
Qualem Niliaco qua marmore sive rigenti
Aere graves vasta surgentem mole columnae
Attollunt coelo frontem regumque superbas
Sustentant aedes vel divum ardentia templa
Auratasque trabes et culmina fulgida gemmis,
Vix quidquam obliquo si forte per intima ductu
Viscera dissectam disjungas, praebeat orbem
Forma teres, qui vix aequo discedat ab orbe
Atque hinc elatis procurrat frontibus, inde
Vix quidquam adducto subsidat corpore pressus.
Hinc[ERROR: no reftable :]28
autem et gressu vix impare singula cernit
Per liquidas se ferre vias; namque aethera in altum
Dum tollunt sese ac coelo magis ardua surgunt
Illa quidem cohibere gradum suspectat; et imum
Demissa ad callem contra ac propiora volatum
Urgere atque fugam certa contendere lege.
Ast aequo cum vix discedat callis ab orbe,
Et spatio exiguo et cursus discrimine distant.
Praeterea[ERROR: no reftable :]29
quae se vasto sublimia coelo
Attollunt magis et gyro majore feruntur,
Lenta magis longos cursum producere in annos
Prospicit, at demissa magis, mage concita gressum
Urgere et brevibus concludere mensibus orbem,
Lege quidem aeterna et rerum qua conditor ipse
Gaudeat ac coelo adspectans sibi plaudat ab alto.
Quam tamen ipse quidem culto depromere versu
-- 43 --
Haud ausim et Latiis sperem celebrare Camoenis.
Namque mihi haud animo id subeat, nimis impare nisu
Vatibus ut vetita et Musis impervia quaeram
Ire loca ac Pindum transcurrere. Talia tentet
Communis patriae decus atque aeterna Ragusae
Gloria Stayades, pronas cui Pegasus alas
Summittit plaudens, quem Pindo eduxit et alto
Abreptum cum per sydera vexit Apollo.
Mi satis ad summi reptare cacumina Pindi.
Ima[ERROR: no reftable :]30
tenens ergo Maja satus omnibus unus
Et breviore via et cursu mage praepete primus
Antevolat nexisque secans talaribus auras
Undecies octo redit ad loca prisca diebus,
Mille quater spatiis Phoebi disjunctus ab igne,
Qualibus ampla tumet transverso corpore Tellus.
Alma Venus septem spatiorum in millia surgit
Septenisque orbem prope complet mensibus. Illam
Millibus alta decem Tellus despectat et aura
Innatat in tenui. At coelum ter quinque per amplum
Millibus assurgit tristique exaestuat igne
Bellipotens vultuque ferox flammaque cruenta
Concitat incautas in mutua funera gentes.
Nam Venerem Martemque inter Natura locavit
Et nimium, ah, miseros spatiis conclusit iniquis.
Nos unum in pleno circa se insumere gyro
Sol videt, at geminis Mars lentior indiget annis.
Eminet usque magis quatuorque minora per auras
Jupiter aethereas circumvehit altior astra.
Millia namque, quater bissenis millibus, addit
Quattuor et placido ingreditur gravis ore hyemesque
Bissenas longo numerans complectitur orbe.
Longe ultra gnatum extremis lentissimus oris
Consequitur claudens agmen deciesque novenis
Millibus adjiciens spatiorum millia quinque
Alta tenet gressusque trahit Saturnus anhelos.
Ille[ERROR: no reftable :]31
quidem tristi senio jam fractus et ampla,
Quam retinet, capitis decus olim insigne superbi,
Nunc onus annosae frontis, premiturque corona,
-- 45 --
Cessat et obliquo despectat lumine natum.
Quinque senem famuli frustra comitantur et ipsum
Ad se quisque trahens levat intolerabile pondus,
Namque et terdenos cursum producit in annos.
Ipsa etiam,[ERROR: no reftable :]32
ostentant longas quae sydera caudas
Aut barbam aut sparsos circum cava tempora crines,
(Quamquam eadem late coelo spatiantur aperto
Atque aliqua in Boream tendunt, nituntur in Austrum
Quaedam alia et rutilis quaedam contraria signis,
Occiduas longo cursu volvuntur in oras,
Plura suos peragunt obliquo tramite gyros
Liberaque in partes coeli quascunque feruntur)
Ipsa etiam Phoebus nunquam consistere, nunquam
Flectere cernit iter sua per vestigia retro
Nec revocare gradum aut coeptos abrumpere cursus.
Productis longe procul orbibus edita in oras
Scilicet immensum aethereas tolluntur et altis
Mersa diu tenebris sese abdunt, aethere ab alto
Dum redeant ignesque vagos, socia agmina rursum
Phoebeumque jubar post saecula longa revisant.
Legibus at parent isdem Phoeboque citatos
Accelerant propiora gradus, procul edita tardant,
Quaeque suo servant et debita tempora calli.
Haec medio intentus Titan suspectat ab imo
Temporaque et certos confert ex ordine calles.
At nos,[ERROR: no reftable :]33
qui Phoebo longe distamus ab ipso,
Longe alium tuimur cursum turbataque pulchri
Ordinis est ratio, mentemque et lumina fallens
Tenvia vix veri praebet vestigia motus.
Impare nam gressu nobis errantia quinque
Sydera Memnonias jam progrediuntur in oras,
Jam longa ceu fessa via cohibere volatum
Paulatim et dubiis veluti suspendier alis,
Deinde viam sinuare pedemque referre videntur
Et petere occiduas retro radiantia contra
Signa plagas, rursum parvo sed tempore turpis
Ceu pertaesa fugae primum consistere, deinde
Flectere iter veteremque novo conamine cursum
-- 47 --
Instaurare iterum celerique insistere gressu.
Quid vero,[ERROR: no reftable :]34
ardenti longos quae pectore fumos
Astra vomunt caudamque gerunt barbamve comamve?
Illa quidem superas sine lege errare per oras,
Quo fortuna ferat vel mobilis incitet aura,
Credideris: tantis dubios ambagibus orbes
Confundunt luduntque alta e Tellure tuentem.
Conceptum recto producere tramite cursum
Saepe putes gradibusque aequis se ferre per auras
Concita, qua primo direxerit impetus ortu,
Cum subito sinuare viam et procul avia calles
Ire per obliquos diversaque tendere cursu
Aspicis et flamma magis usque ardere minaci
Fumantesque procul caudas protendere, dum se
Vicinae demum condant in luce diei.
At contra incurvos gressum sinuare per arcus
Exortu primo densosque e faucibus ignes
Evomere et longos olim praemittere fumos;
Tum recto sensim discedere tramite et igne
Pallida restincto se condere noctis in umbra;
Saepe fugam interea contendere, saepe citatos
Jam sensim cohibere gradus, jam sistere jamque
Detortis retro ferri in contraria pennis,
Nuper et emensas rursum metirier oras.
Ignibus hinc eadem aeternis adscribere et alto
Accensere polo rudis atque ignara vetustas
Abnuit atque humilem nascentibus invida sedem
Attribuit rapidaeque brevissima tempora vitae.
Sulphure nam pingui tepidoque exorta vapore,
Quem fervens gremio Tellus effundit ab imo,
Incolere aerios tractus et proxima terris
Censuit, incerto se per loca ferre volatu,
Dumque volant, flamma sensim consumpta voraci
Desinere in tenues rursum resoluta vapores.
Ceu subito aestivis crebros in noctibus ignes
Cernimus exortu consurgere et aera longos
Per vacuum tractus flamma signare volucri,
Deinde brevi tenues iterum vanescere in auras.
-- 49 --
Quod superest,[ERROR: no reftable :]35
quoniam transverso calle feruntur
Errantesque ignes tristesque edentia fumos
Sydera et, astriferis ardet qua fascia signis,
Jam laeva excurrunt, dextra jam parte vagantur,
Dum mutant latus et Boreae de parte nivalis
Adversum obliquo declinant tramite in Austrum,
Seu redeunt contra et glacialia signa revisunt,
Semper iter medium tranent Phoebique necesse est
Usque secent resecentque viam. Sectae atque resectae
Illa oculis tibi puncta viae mentique sagaci
Siste vigil. Namque usus est nec parva sequentur
Commoda quaerentem arcanas cognoscere causas.
Ex re nomen habent. Cum scilicet utraque in illis
Orbita se jungat nectatque, ut tenvia nodo
Necti fila solent, nodos dixere vocantes.
Quaelibet hinc geminis innectitur orbita nodis,
Quos pene immotos Phoebus prospectat et oras
Disjunctas longe ac contraria signa notantes.
Nobis pro vario positu Telluris ad ignem
Titanis medium variis quoque cursibus errant:
Jamque simul coeunt adducti jamque recedunt
Semotisque procul respondent aetheris oris.
Ac Venus in primis et qui talaria plantis
Innectit Maja genitus fumantiaque astra,
Illa, quibus nodi a Phoebo tolluntur in altum
Non mage, Phoebeo quam Tellus distet ab igne,
Incertam objiciunt hinc suspectantibus atque
Toto nodorum sedem circum undique coelo
Errantem longe. Medium proin finibus orbem
Diversis eadem aspicimus transcurrere jamque hac
Jamque illa coeli aut Boream regione rigentem
Aut fugere imbriferis horrentem nubibus Austrum.
At rutilo si forte deo conjuncta, tenacem
Dum superant nodum, tueamur et aetheris unam
Percurrant oram pariter, spectatur eadem
Tum Phoebo nobisque plaga, contraria nodus
Dirigit aut sese ad signa, ut procul avius ultra
Nectitur aut citra Phoebeae lampadis ignem.
-- 51 --
Jam vero leges[ERROR: no reftable :]36
quas Phoebum obeuntia servant
Sydera, turma Jovis tardique parentis easdem
Turma tenet regemque suum comitata per auras
Stipat et imparibus circumvolat undique gyris.
Ollis, nam Terrae cursum comitatur euntis
Ipsa etiam stipatque latus gyroque perenni
Circuit, adnumerant Phoeben quoque. Non tamen illam
Innuere atque brevi fas tantum attingere cantu.
Ipsa ciet Pindo Musas, vocat ipsa canentem
Ad sese, nostrae quae pars est maxima curae,
Jam dea et implexos ostentat ab aethere gyros.
Ergo age, fige acies cursumque tuere vocantis!
Principio[ERROR: no reftable :]37
aeternis Terram dum motibus ambit
Fida comes, sese ad leges componit easdem
Atque eadem servat Phoebe communia jura:
Scilicet aethereas paribus nec semper in oras
Consurgit spatiis nec in aequo ducitur orbe.
Illum ipsum, cui nempe latus subsidit utrumque
Pressius ac medio procurrit longior axis,
Orbem diva terit cursu, quem vasta columna
Exhibeat, ductu obliquo si forte secetur.
Hinc quondam in superas sese altior evehit oras
Et vultu breviore coit. Mox prona nitentem
Demittit coelo currum Terraeque propinquat
Ac mage distenti pinguescit imagine vultus.
Nec paribus semper stimulis per inane morantes
Urget equos semperque fuga contendit eadem.
Dum prono ad terras curru delabitur, acres
Sponte volant bijugi: ruit ipso pondere currus
Accelerantque viam; dum contra acclivis in altum
Semita consurgit, nequidquam undantia collo
Lora quatit, longo nequidquam verbere fessos
Exagitat stimulisque acuens et vocibus urget.
Languescunt magis atque magis quaque orbita summo
Eminet alta jugo, cessant cursumque morantur.
Scilicet hinc, terras cum se demisit ad imas,
Concita praecipiti volat impete Cynthia, at alti
Lentior ingreditur sublimi in vertice callis.
-- 53 --
Sponte deam cessare putes, qua purior aureas
Ventilat aura comas propiorque affulget Olympus,
Dedignatam humiles sedes atque aera crassum.
Ipse quidem cursu volat impare currus, at illum
Suspiciens, magis usque alto consistere dorso
Credideris callemque magis properare per imum.
Nam fugiunt oculos spatia et breviora tuenti
Adstringunt sese, quaecumque abducta recedunt,
Percellunt acrem contra, quae proxima, visum
Et crassam ingenti distendunt augmine molem.
Quae[ERROR: no reftable :]38
tamen in summo bijugos mora vertice tardat,
Emensae non illa viae revolubile tempus
Producit nimium laxans; ter namque novenis
Omnia per gyrum radiantia signa diebus
Lustrat et integro coelum complectitur orbe
Diva soror jamque a tergo velocior urget
Ac lentum assequitur fratrem, jam deinde relinquit
Progrediens variatque vices mensesque novatos
Integrat ac solidum alternans discriminat annum.
Interea ipse etiam Titan delatus Olympo
Progreditur nec mense soror regressa novato
Immotum,coeli qua parte reliquerat illa
Invenit. Inde dies geminos impendit et horas
Praeterea plures, dum se olli adjungere possit
Ac progressa iterum coelo procurrere aperto;
Quosque deae cursus menses metitur, in illis
Invenies ter pene dies se evolvere denos,
Dimidius tibi nam deerit, quo tempore rursum
Conveniunt coeloque iterum spatiantur eodem.
Id tame[ERROR: no reftable :]39
hoc divae in motu super omnia mente
Excipe pervigili ac memori sub pectore conde.
Scilicet obliquo rapidos per inane jugales
Ductu agitat flectens Phoebe quoque; proinde necesse est
Bis gyro in quovis fraternum permeet orbem
Signiferamque viam. Transversa hinc semita nodis
Nectitur in geminis, humili quorum alter ab Austro
Evehit in Boream, contra jubet alter in Austrum
Restitui pronoque deam descendere cum.
-- 55 --
Quod si etiam flexum,[ERROR: no reftable :]40
quo divae semita calli
Fraterno inclinat sese et, quantum inde recedat,
Quaesieris, facili evolvens ratione docebo.
Octavae integri partem sibi postulat orbis
Ille quidem nonam, quam cruribus interceptam
Occupat et spatio paulo majore patescit.
Atque ubi jam geminis aeque Latonia nodis
Abfuerit, spatio paulo majore recedet,
Sive alta ad Boream fraterno a tramite, ad Austrum
Seu contra depressa humilem, quam partibus orbis
Aetherei quinis, quarum omne volubile coelum
Bissenas decies ter dorso amplectitur alto.
Atque[ERROR: no reftable :]41
hoc Tellurem dea cursu, hoc circuit orbe
Alternatque vices jamque hinc jamque inde recedit.
Interea et motum, quo Tellus acta per auras
Ingreditur, si nempe astris errantibus illam
Annumerare juvet liquidumque per aethera vectam
Abripere et circa medium traducere Solem,
Ipsa etiam hunc motam casus comitata per omnes
Servat cumque suo componit Cynthia motu.
At fugit hic oculos, Terrae qui cursus et almae
Communis comiti aethereas utramque per oras
Nosque rapit pariter; sensumque ille unus et acrem
Impellit mentem, terras quo circuit, orbis.
Utque olim plenis dantem cava lintea ventis
Et media quisquam navi si forte sedentem
Circum obeat, quamvis celeri tumida aequora prora
Proscindat ratis et spumas ruat aere recurvo,
Ille tuos, quamquam usque celer, comitisque tuusque
Communis cursus sensus eludet et unum,
Quo te ambit, fas obtutu deprendere motum:
Jamque tibi celsam puppim leget, ad latus idem
Jam deflectet iter, proram tum deinde subibit,
Alterius lateris dum per vestigia puppim
Rursum adeat, rursum et motu flectatur eodem.
Sic et communis Phoebaeque tibique tuentem
Eludit motus semperque incedit in ortum
Diva tibi ac rutilum hirsuti jam velleris aurum,
-- 57 --
Jam Cancrum ferventem aestu Lancesque revinctas,
Jam petit aeterno torpentem frigore Caprum.
Nec bijugos usquam interea currumque volantem,
Errantes imitata ignes fumantiaque astra,
Aut cohibet sistens aut in contraria flectit.
Respiciunt[ERROR: no reftable :]41
ipsi penitus contraria signa
Nectentes callem nodi nec diva per orbem
Signiferum mediamque viam cum fratre nitenti
Acta semel rursum in nodo conjungitur ante
Septima in adversis quam surgant cornua signis.
Non tamen[ERROR: no reftable :]42
et nodis penitus per mutua nexis
Se gemini adstringunt calles fratrisque sororisque
Immotique manent nexus et semper easdem
Respiciunt oras eademque ardentia signa.
Excurrunt faciles coelo ambiguisque feruntur
Motibus et Phoeben quondam Phoebumque sequuntur
Progressi astrifero calle ac nituntur in ortum,
Occiduas quondam et mage longo tempore in oras
Retracti contra referuntur et aethera totum
Perlustrant motu trepido ac loca prisca revisunt,
Primus ter senis dum evolvitur annus ab annis.
Hinc ubi fraternum transgressa est Cynthia callem
Progrediens, nodo rursum se diva relicto
Restituit Phoebique viam transcurrit eadem
Parte prius, plenum quam cursu absolverit orbem.
Sic et, qui medium per callem ducitur axis
Longior atque deam seu vertice tardat in alto,
Ima humilis celerat contra seu marginis ora
Allapsam, trepidis agitatur motibus atque
Jam sequitur divae cursum et procurrit in Eurum,
Jam Zephyri ad sedes refluit, sed vincitur ipso
Procursu reditus longoque per aethera gyro
Memnonias vertex oras sectatur et orbem
Absolvit claudens, nonus dum desinit annus.
Unde tamen cursus dubii discrimina tanta
Erroresque deae trepidusque per aethera motus?
Accipe, temporibus quae longum ignota vetustis
Di dederunt tandem et nostri labor extudit aevi!
-- 59 --
Principio[ERROR: no reftable :]44
immensum quidquid per inane natantis
Materiae varias compactum in corpora massas
Exhibuit primo mundi nascentis in ortu,
Arcano sese ducit per mutua nexu
Usque trahens retrahensque atque uno foedere quamvis
Pars vocat ad sese partem atque adducere tentat.
Ast eadem dum se circum vis omnia fundit
Per spatia expandens, sensim languescit eundo
Quoque magis vasto late distenditur orbe,
Hoc minus intenti pollet conamine nisus.
Hinc paribus circum spatiis vis aequa trahentis
Et positum et sequitur mensuram materiai:
Ducuntur propiora magis, distantia contra
Usque minus; dat juncta simul causa utraque nisum.
Scilicet[ERROR: no reftable :]45
hinc celsis e montibus horrida in imas
Saxa ruunt valles abrupta; hinc volvitur acri
Impete et objectas alte ab radicibus imis
Convellit sylvas torrens armentaque et ipsos
Custodes campis et diruta tecta furenti
Raptat agens fluctu ac rivis turgentibus auctus
Praecipiti undarum se mole effundit in aequor.
Terrai namque in gremium, quae proxima Terrae,
Tracta cadunt nec dissimili, quae proxima Lunae,
In Lunam gravitate ruunt Martemque cruentum
Et rutilam Venerem et Maja genitrice creatum
Satumique Jovisque orbem et quaecunque per auras
Astra meant, eadem circum compegit et unam
Usque jubet retinere globi vis mutua formam.
Ergo idem[ERROR: no reftable :]46
terrarum orbem fidumque sequentis
Lunai sydus Phoebi radiantis ad ignem
Disjunctum procul, ast immensa mole tumentem
Nisus agit jamque hinc jamque inde impulsibus urget
Assiduis turbatque vias; nec viribus aequis
Pro vario ad Solem positu nec tramite eodem
Namque urget pulsans divamque errare vagantem
Et refluo cogit nodos trepidare meatu.
Si vis aequa foret, si tramite pelleret uno
Telluris Lunaeque globum, deduceret ambas
-- 61 --
Et paribus spatiis et easdem semper in oras
Nec quidquam alternos positus turbaret et orbem,
Quo circum aethereas hinc cernitur ire per oras
Cynthia et assiduo terras circumdare gyro.
At varii ductus et vis non aequa, recurvi
Et formam et positum callis cursumque per auras
Alternis mutat vicibus: jam[ERROR: no reftable :]47
scilicet orbem
Distendit longe laxans, jam contrahit, alto
Jam pandit gremio et formae magis usque rotundae
Assimilat, pressum jam contra obliquat et ima
Adducit latera ac frontem producit utramque.
Quin etiam, qua se Eoas rutilantia in oras
Signa ferunt, frontes ipsas mediumque revolvit
Convertens axem ac trepida vertigine torquet.
Ipsum etiam divae cursum jam concitat etjam
Sistit equos, ipsum a medio jam abducit Olympo
Declinans inflexum orbem jamque admovet, ipsos
Ire jubet retro, trepida vertigine, nodos.
Scilicet hinc olim incertis ambagibus alto
Visa polo aethereas sine lege errare per auras
Cynthia, divina magnus dum mente Britannus
Intima naturae pervasit in abdita et alto
Arcanas demum causas secretaque jura
Extudit ingenio ac divum deprendit amores
Et Vestae et Phoebes et mutua vincula Phoebi
Erroresque deae variosque per aethera motus
Eruit arte nova evolvens numerisque notavit.
Hactenus immensi lustravimus aetheris oras,
Astrorum et positus variosque ex ordine motus
Diximus. Unde jubar, nunc accipe quaeque remittant
Affusos radiorum imbres ignemque receptum,
Conceptos gremio radios quae sydera fùndant.
Haec etiam noscenda prius, si nosse latentes
Est animus rerum causas Lunaeque labores
Et subita Phoebi vultus ferrugine tinctos.
Principio[ERROR: no reftable :]48
certas quae sydera in aethere sedes
Fixa tenent, flammis fervent ardentibus atque
Aeternos patulis effundunt faucibus ignes
-- 63 --
Omniaque immenso late loca lumine complent.
Cum tamen illa adeo vastas disjuncta per oras
Tollantur coelo atque humili a Tellure recedant,
Distracti languent radii intentamque tuentum
Vix aciem sera percellunt nocte per umbram.
Non ita Phoebeum languet jubar: ardet et ipse
Ac pariter gremio Titan exaestuat imo
Aetheraque aeriasque auras terrasque patentes
Irrorat radiis propioribus atque fugata
Nocte diem cum victor deducit. Ab illo
Fonte petunt radios errantia sydera: Majae
Progenies, pulchri pulcherrima mater Amoris,
Sanguineus Mavors et Jupiter et procul alto
Postremum claudens agmen Saturnus Olympo
Nocturnasque nitent aliena luce per umbras.
Illo etiam diri repetunt e fonte cometae
Sanguineum jubar ac Phoebeo lumine crines
Phoebeoque trucem perfundunt lumine caudam.
Ni faciant, fuscis horrescant atra tenebris.
Nec non et cum, qua Cynthia fulget in alto
Aurea, fraternis frontem vultusque decoros
Perfundit radiis ac non sua lumina vibrat,
Discutit et foedam fraterno munere noctem.
Ac veluti Tellus, quo Solis respicit ignes
Laeta nitet vultu radiosque remittit in auras,
At non et manes lucem transmittere ad imos
Aversamque licet frontem: nox horrida vultum
Turpat ibi atque intra nigrantia viscera regnat.
Sic alii, sic Phoebe etiam, qua parte nitenti
Objicitur fratri, fulget lucemque remittit,
Altera luce caret facies et corpus opacum est.
Nonne[ERROR: no reftable :]49
vides, positos cum sensim mense novato
Instaurat progressa ignes summoque videndam
Margine vix prima noctis se prodit in umbra,
Nonne vides, Phoebo aversas ut cornua in oras
Flectat et occiduas penitus sinuetur ad undas?
Scilicet aethereas cum tam sublimis in auras
Assurgat Titan, imis at proxima terris
-- 65 --
Accedat contra Phoebe et sub fratre feratur,
Ille deam, superas qua se hinc avertit in oras
Aetheraque et rutilae suspectat lampadis ignes,
Irrorat radiis ac multo lumine vestit
Aversam a terris frontem et supera alta tuentem;
Horror habet densaeque aliam, quam cernimus, umbrae.
Hinc oculos frons atra fugit tenuique nitentem
Margine vix limbum rutilae sub imagine falcis
Conspicimus geminosque apices dorsumque recurvum.
Ast ubi Memnonium rapidas deflexit ad orbem
Diva rotas, toto fratri contraria coelo,
Tum vero illa eadem facies, quam luce corusca
Irradiat Phoebus, terras quoque despicit. Inde
Plena nitet fratremque refert et discutit umbras,
Non quod clara magis mage denso effulgeat igne,
Sed quia, qua clara est, terris spectatur ab imis.
Quis prior,[ERROR: no reftable :]50
Uranie, rem tantam hominumve deumve
Protulerit, memorare libet. Tu numine vatem,
Diva, tuo dubium firma remque ordine pande;
Nosti etenim. Primum vidisse Promethea fama est,
Pennigeris dum vectus equis curruque Minervae
Scanderet aethereas sedes, haud tenvia Phoebo
Furta parans, vitalem ignem rapturus ab axe,
Vidisse et seros olim docuisse nepotes.
Tempus erat, totum quo Luna vagata per orbem
Deponit solitos tenuatis comibus ignes.
Ille alto, comitante dea, sublimis Olympo
Impositam densis scindebat nubibus auram
Attonitus partesque oculos vertebat in omnes.
Hinc maris immensos tractus terrasque patentes
Adstringi ad latera atque in parvum inflectier orbem,
Inde stupet Maja genitum Veneremque superbam
Signiferi certis egressos finibus orbis
Errare ac vetito late discurrere coelo;
Tum Phoebi jubar et pulchros -quis crederet? -atris
Sordentes maculis vultus frontemque nigranti
Obductam fumo et foedam caligine tristi
Assiduo sese instabilem torquere rotatu
-- 67 --
Crinitosque ignes et formidata tyrannis
Astra procul, longos fundentia pectore fumos,
Huc ruere et grandes circum exercere choreas.
Nil tamen usque adeo stupidum percellit et ambas
Ad se acies rapit atque obtutu figit in uno
Ut subitus Phoebes fulgor mutataque forma.
Ad laevam vultus converterat: aethere puro
Tum forte obliquos laeva de parte jugales
Non nihil inflexo ducebat Cynthia cum.
Ecce, novo ceu prima solent consurgere mense,
Aspicit adversae surgentia cornua Lunae.
Dumque volat, coelo et propior jam despicit ipsam
Paulatim coiisse stupet plenoque nitentem
Ore per aethereas radios diffundere sedes.
Tum vero: "Quae monstra," inquit, "tam insueta per axem
Cernimus? Amissos subito queis viribus ignes
Collegit Phoebe et pleno nitet aurea vultu?"
Cui dea: "Mirari jam desine! Nulla per axem
Monstra vides: solitos nec pridem amiserat ignes
Nec subito excitis effulget Cynthia flammis.
Illa quidem terras vultu cum semper eodem
Despiciat, Phoebum nunc hoc, nunc suspicit illo
Ore procul, lustrans totum ut circum undique coelum
Fertur in Eoas Phoebo velocior oras.
Quamquam igitur fratris radiis pars altera semper
Objicitur lumenque trahit, pars altera densis
Obruitur tenebris et caeca conditur umbra;
Ille tamen terras vultus qui despicit, idem
Nec tenebris squalet semper nec lumina reddit.
Nunc caecam terris obvertit Cynthia frontem
Nos contra nitidam coelo spectamus ab alto.
Ast olim, terras vultu cum plena nitenti
Despiciet, caecos obvertet in aethera vultus."
Dixerat. Ille memor, summo regressus Olympo,
Attonito late, quae viderat, edidit orbi.
Quem pater omnipotens non tantum ex aethere raptas
Iratus flammas animataque corpora flammis
Verum etiam secreta deum vulgata per orbem,
-- 69 --
Caucaseos intra montes horrentiaque antra
Abdidit includens, ubi rostro vultur adunco
Tunderet aeternum jecur assiduisque renatam
Morsibus appeteret, sed non consumeret escam.
Cum in Arcadia [51] recitanti adessent cardinales amplissimi Franciscus
Landius ac Joannes Franciscus Albanus, post syderum enumerationem haec adjecta ad
versum 207:
Sed quid ego aethereis ardentia sydera campis
Persequor et sylvas inter pecorumque magistros
Tam longinqua cano atque oculis tam proxima nostris
Praetereo; arcadicis geminum dum nuper in oris
Emicuit jubar ac summi capita ardua montis
Et sacrum nemus et campos vallesque profundas
Collustrat late ac radianti lumine complet?
Magnanimi heroes, quos nobilitatis avitae
Grande decus, mentis vigor et super omnia mores
Ingenui atque ardens evexit ad aethera virtus
Sanctaque relligio coelo meliore locavit,
Nequidquam Latio saturatas murice vestes
Agresti tunica atque humili mutastis amictu;
Nequidquam vittas frontisque insigne decorum
Conditis; et famulum turba fluitante relicta .
Soli inopem subiisse casam incultumque mapale
Dignati, et duro praerupta sedilia saxo,
Pastorum in medio considitis agrestemque
Excipitis cantum faciles et rustica plectra.
Prodit divini majestas oris et istud
Aeternum augustae frontis decus; ipsa oculorum
Ista acies totoque erumpens aurea vultu
Flamma vel invitos prodit coeloque receptos
Commonstrat longe humanos transcendere fines.
Sic olim Admeti tauros armentaque Phoebus
Depositis pavit radiis lauroque virenti
Divinam obduxit frontem villosaque dorso
Indumenta tulit pastor. Sed novit agrestis
Turba deum, norunt Satyri Dryadesque puellae
Intonsasque comas tantoque os numine dignum
-- 71 --
Mirati pharetramque rudes citharamque bubulci,
Dona deo arboreis figebant rustica truncis.
Ergo agite et nostris jam nunc assuescite votis,
Incolumem [*] servate locum, servate perennem
Fontis aquam ac virides praesenti numine lauros
Aeterno nemori et laetis date pascua campis!
Tuque[ERROR: no reftable :]52
prior, cui saepe Tybris, cui saepe canenti
Excipiens meritos geminavit Sequana plausus,
Quem dudum questa absentem, nunc Roma receptum
Ostentat populis gaudens venturaque signat
Tempora et aeterni jus irrevocabile fati
Pervolvens animo descriptaque nomina lustrans
Spem fovet et tacito jam nunc sub pectore gestit.
Tu quando Aonias etiam isto in culmine divas,
Magne, colis digitisque fides pulsare sonoras
Pergis adhuc senior vocemque in carmina flectis
Digna Deo, nostros propiori numine coetus
Respice et hanc tantis curam bonus adjice curis!
Nam quid ego viridi vernantem flore juventae
Extimulem dictis comitem,[ERROR: no reftable :]53
quem magnus ab alto
Frater avi primis sua per vestigia ab annis
Duxit agens patriumque altis in montibus astrum
Designans digito et supremi culmen honoris
Scandendum longos tandem post Nestoris annos
Ingenuas animum docuit formare per artes
Virtutemque sequi? Se nostros auspice coetus
Ille monet natos olim, se principe in arvis
Crevisse Arcadiam Latiis famaque perenni
Exortu a primo terras viguisse per omnes.
Illa igitur quid non ad carmina pronior aetas,
Acre quid integro ingenium non spondeat aevo?
Quid monita, o comites, quid tanta exempla secutus
Abnuat? Oh nostrae felicia stamina vitae
Producant Parcae atque illos serventur in annos,
Arcadicis tam laeta ferent qui tempora terris!
Nam lupus inter oves fontem properabit ad unum
Mitis et insontes per florea rura colubri
Torquebunt agiles spiras; nova gramina campis
-- 73 --
Effundent tepidi Zephyro adspirante Decembres;
Lacte fluent rivi, sudabunt roscida quercus
Mella atque effuse solventur nectare nubes.
Quin etiam, nullo nervos pulsante canoros,
Mulcebunt auras citharae suspensaque trunco
Fistula facundum dulcis modulamen avenae
Sponte dabit laurique sacrae jam fronde loquaci
Carmina et illabens pro muto lympha susurro
Carmina docta dabit, resonabunt carmina colles
Et cedent nostris Saturnia tempora saeclis.
