(Mea autem ad Suam Majestatem haec fuit expositio.)

Sacratissima etc. Praeteriti mensis die 28. mortuo archidiacono Bexin Wolffgango Kukuljevich, contra praxim usumque hactenus saltem in ecclesia Zagrabiensi observatum, mota est inter nominatum archiepiscopum Colocensem, tanquam verum indubitatumque hujus ecclesiae dioecesanum, quousque apostolica Romana authoritate a vinculo Zagrabiensis ecclesiae non absolvatur, et a Vestra sacratissima Majestate electum Zagrabiensem, ante apostolicam confirmationem secundum canonicas leges universarum in orbe orthodoxo praxim ecclesiarum nulla prorsus jurisdictione pollentem, minus ea sine regaliae nota fungi valentem, de jure patronatus vacantium beneficiorum ecclesiasticorum quaestio. Cumque lege nulla desuper definitum quidquam comperiretur, quin ad legum patriarum tenorem soli Majestati Vestrae jus patronatus etiam beneficiorum minorum, haud refragante articulo 16. 1741. 140 consequenter Majestatis Vestrae sacratissimae competeret. Hocve idem etiam fere ad annum 1668. saltem in Zagrabiensi ecclesia religiosissime observabatur, in qua beneficiorum ecclesiasticorum vel ipse rex collator fuerat vel is, cui a rege per distinctam regiae gratiae medio cancellariae super jure patronatus expeditionem indulgebatur. Hinc saepe Croatiae bani, saepe ipsi Zagrabienses episcopi, quandoque archiepiscopi Colocenses, frequentissime aulae regiae cancellarii, quin sub Mathia rege Joannes Vitezius, qua episcopus Varadiensis, jure patronatus vacantium in ecclesia Zagrabiensi beneficiorum de gratia et collatione juris principis gaudebat, prouti haec non solum ex ecclesiae hujus monumentis forent certissima, sed indubie etiam in protocollis aulico Hungaricae Majestatis Vestrae sacratissimae cancellariae invenientur. Egoque in dubium vocanti comprobare semper paratus sum. A Francisco Erghelio, qui fors ultimus super jure patronatus hujus ecclesiae donationes regias distinctas acceperat, passim Zagrabienses episcopi beneficia universa, etiam praeposituras et abbatias conferebant, ita tamen, ut jam Romae ad mentem 1. tt. 11. confirmati ejusmodi jure patronatus uterentur. Hinc licet comes Emericus Eszterhazy 1722. ad Vesprimiensem sedem translatus fuisset et 1723. successorem Georgium Braniug, mediante donatione regia bona occupantem et temporali jurisdictione pollentem, habuisset, attamen vacantia ecclesiae hujus beneficia per mortem trium in anno 1724. canonicorum non electus Braniug, at ordinarius dioecesanus Eszterhazius tanquam necdum a vinculo Zagrabiensis ecclesiae liberatus ad publicam notorietatem contulit, ut ex tunc promotis hodiedum viveret canonicus Josephus Pogledich, qui istud productione suarum donationalium roborabit. Et quamvis idem Hungariae jam primas Eszterhazius etiam in locum demortuorum 1727. tanquam ordinarius Zagrabiensis potuisset, tamen conferenda reliquit successori beneficia, qui illa post sui Romae factam confirmationem 1728. mense Februario (docente protocollo ecclesiae Zagrabiensis) distribuit, suscepta Viennae die 7. Martii 1728. consecratione. Quorum exemplo | 141 dominus quoque archiepiscopus electus Colocensis Franciscus liber baro Klobusiczky tanquam ordinarius archidiaconatum Bexin consiliario Majestatis Vestrae sacratissimae

-- 81 --

baroni Adamo Patachih contulit, me ipsius loco archidiaconum Goricensem nominando. Et licet capitulum ipsum Zagrabiense per postulationem canonici die 12. Decembris factam hanc in electo archiepiscopo Colocensi potestatem agnovisset, attamen dum vigore expeditionis canonicam institutionem nos nominati archidiaconi ursissemus, quod electus Zagrabiensis jus patronatus sibi competere praetendisset ac ipse etiam vigore praetensivi juris patronatus promovendos nominasset, capitulum ab institutione canonica praescindendum putavit, quousque compertum non fuerit, qui ex nominatis legitime electi forent. Accidit autem, ut idem archiepiscopus Colocensis, tanquam Romae praeconizatus de dato 4. Decembris, Pestino 1751. suam expirasse in dioecesi Zagrabiensi ordinariam jurisdictionem, significaret. Consequenter cum die 2. Decembris in vacantia beneficia promovisset nominatos, quo jam cessavisse sua jurisdictio crederetur, per electum Zagrabiensem episcopum nominati die 14. Decembris capitulo instituendi videbantur. Quamvis de electi non dicam intronizatione, sed neque praeconizatione constaret, quin probabilius ex praxi Romanae curiae feriasque ejusdem nec hodiedum fieri potuisset, vicariumque generalem non electus at capitulum tanquam vacante sede constituisset, adeoque dioecesis sede vacante esset, consequenter secundum praxim usumque omnino indisputabilem, quoniam a Vestra Majestate sacratissima 1748. luculenter in capitulo Strigoniensi testatum, jus patronatus ad Vestram Majestatem sacratissimam devolutum legitime haberetur; exemplo anni 1628., ubi in hac Zagrabiensi ecclesia, ejusdem monumentis sine dubio attestantibus, dura demortuo canonico Zagrabiensi Franciscus Ergelius, electus Zagrabiensis et super beneficiorum ecclesiae hujus distincto pollens privilegio regio, collatione beneficia per mortem canonici vacantia litteris suis ad capitulum Szimeghino de dato 28. Octobris datis conferre voluit, ipsique postulatio | 142 a capitulo facta fuisset et quidam Nicolaus Medak, electi sororius, resolutus fuisset, archiepiscopus Colocensis Joannes Thelegdi institutionem nominatorum ab electo factam sub censuris prohibuit, eo quod electus Romae confirmatus non fuisset, ac ad se institutionem pertinere, qui u et nominationem praetendebat. Electo episcopo Zagrabiensi praetensioni archiepiscopali contradicente, capitulo autem Zagrabiensi ad Ferdinandum tanquam Hungariae regem pro resolutione supplicante, idem Perdinandus juris sui resolutionem esse respondit, eo quod, electo confirmato non existente, sedes pro vacante haberetur, neque super collatione juris patronatus beneficiorum electo Francisco Erghelio elargita, intentio regia, quam ad mentem sensumque canonicarum legum esset, vigore quarum antea Romae confirmari, quam jurisdictione uti electum oporteret, hinc et Ferdinandus quendam Joannem Mixa Zagrabiensem resolvit canonicum, testantibus non solum ecclesiae hujus protocollis, sed et cancellariae aulico Hungaricae Majestatis Vestrae sacratissimae. Et merito quidem, quoniam jurisdictio clavium per bullas Romani pontificis ab episcopis obtineretur, institutio autem praecipue in archidiaconis, tanquam de canonica lege perpetuis episcopi vicariis, jurisdictionem supponeret actusque spiritualis esset, ut sine simoniae vitio vendi nullatenus valeret. Hinc cum electus meus Zagrabiensis jurisdictione omni careret ad mentem canonicarum legum, quin orthodoxae fidei canones attributae eidem instituendi potestati (quidquid sit de patronatus jure) fine potissimum eo, ne regaliae consensisse videar, prouti et sacratissimae

-- 82 --

Majestatis Vestrae juribus derogasse, die 14. Decembris capitulari actui solenniter contradixi et protestatus sum, uti ex hic annexa sub A contradictionis et protestationis formula genuine patebit, intendens (Deum testem vocare audeo) illud etiam, ut honori tam capituli, cujus commembrum sum, quam et electi episcopi consulerem, ne aut idem capitulum suspensionis poenam et interdicti incurrat, aut idem dominus electus incommoda, quemadmodum 1423. tempore Benedicti Zagrabiensis episcopi accidit, qui aeque in jurisdictionem sese immittens, antequam Romae confirmatus | 143 fuisset, ab episcopatu depositus, capitulum autem biennio suspensum interdictumque exstitit, ita canonicis exposcentibus legibus, vel unico autem ex capitulo contradicente, canonistis suffragantibus ac docentibus, salvari capitulum singulaque ejusdem membra. Quia attamen non obstante mea ut Romano catholici obligatione, qua regaliae assensisse non debebam, neque in vasalistica devotione sacratissimae Majestatis Vestrae subditali munere, vi cujus voto meo praejudicare juribus sacratissimae Vestrae Majestatis me non decebat, minus ut commembro capituli cujus honori prospicere obligabar, factum meum ut error gravissimus crimenque inobedientiae ac in electum episcopum despectus etiam contra tenorem donationalium Majestatis Vestrae sacratissimae electo episcopo datarum reputaretur, ac palam publiceque cum nescio quibus minis depraedicaretur, ideo sacratissimae Majestati Vestrae universum factum meum debita sinceritate ac veritate exponere et repraesentare volui, de genu humillime supplicando, ut illud examinare dignetur. Et si sacratissimae Majestatis Vestrae oraculo excessisse vel deliquisse adinventus fuero, exorata venia, omni poenae a Majestate Vestra sacratissima imponendae me subjicio, sin a crimine immunis fuero judicatus, potentissimam Majestatis Vestrae protectionem exorando ac sententiam decisionemque praestolando in vasalistica subjectione emorior. Zagrabiae 14. Decembris 1751. obedientissimus subditus et capellanus Balthasar Kercselich, de gratia et naturali Majestatis Vestrae sacratissimae clementia abbas sanctorum Petri et Pauli de Kacs, alias canonicus Zagrabiensis m. p.

Haec talisque fuit a me ad Suam sacratissimam Majestatem expedita supplicatio, datis quoque litteris ad comitem cancelarium Leopoldum de Nadasd, in quibus ea, quae canonici juris essent, quidve regalia, fusius deduxi, ac ipsam ad Suam Majestatem instantiam cum protestatione superius posita inclusi. Baronem item consiliarium Patachich, cui prouti et archiepiscopo Colocensi universa cum supplicis ad Suam Majestatem ac protestationis copia exmisi... |

144

Examinata serio Viennae omnia universorumque facta Suae Majestati relatio. Cumque theologi quoque ac canonistae suam pro me opinionem dedissent Viennae, meamque reclamationem et factum votis suis probassent, mihi medio cancellariae ita responsum est. Sacrae caesareae regiaeque Majestatis dominae dominae clementissimae nomine domino Balthasari Kercselich abbati infulato sancti Petri de Kacs et cathedralis ecclesiae Zagrabiensis canonico benigne significandum, alte fatam Suam caesareo regiam Majestatem conscientia benefactorum suorum laetari plurimum, ac mandato suo ad capitulum expedito causae finem posuisse, hocve pro notitia et directione sua clementer intimari jussisse, cui in reliquo gratia et dementia sua caesareo-regia benigne ac jugiter propensa manet. Per summefatam caesareo-regiam Majestatem

-- 83 --

Viennae 19. Decembris 1751. Andreas Moritz manu propria. Comes autem aulae cancellarius plenas consolatione et laude orthodoxi zelus dedit litteras. Patachich quoque dedit duplices: arcaniores, quibus illud etiam aperuit, Majestatis Suae mentem fuisse, ut nominetenus installandi jubeamur, immo per regiam illico expeditionem, ipsum tamen utrumque impedivisse, primum ne actores fuisse observenmur, alteram ne universi Hungariae episcopi sese jure patronatus privatos sub illius initio arbitrentur, adeoque succenseant; alias, quas in capitulo etiam legendas postulavit, uti et relatae fuerunt, quibus tenorem mandati considerandum commendat, praecipue in verbis pro hac duntaxat vice, rogatque, ut capituli commembrum, ut regiae voluntati respondeant. Venit ergo strictissimum mandatum ad capitulum, ut pro hac duntaxat vice sese sub indignatione regia usui et consvetudini hactenus in ecclesia Zagrabiensi servatis se accomodent, institutionesque secundum usum factas exequantur. |

145

Exhorruit ad hocce mandatum capitulum, quidve facere debeat, satis superque cum episcopo consultatum, et causa mei publica non celebrata consistoria, sed ad praepositum qui vocabantur conveniebant. Variisque habitis consiliis, videbatur aliquibus, mecum lite procedendum, tanquam qui in tale discrimen posui capitulum, hinc denuo ad postae officium pro recognitione staffetarum exmissum, submittente ad me postae magistro, quid facere debeat. Cui reposui: illum vi officii testimonium dare nequire, me autem ipsum nunquam negaturum, quin cuivis poscenti scripto daturum, binas quod staffetas exmiserim, pluresque missurum, si indiguero, cum publico officio mihi fungi liceat. Hinc et die altero palam de hoc fui lamentatus. Aliis autem videbatur tutissimum, si me ad resignationem disponere possent. Quae et dispositionis provincia domino canonico Reess fuit commissa, qui hac de re mecum saepius pluriesque egit. Praepositus ipse major in festo domini protomartyris Stephani me vocari curavit, ac praeparato jam ad mensam crucifixo duobusque luminaribus cum fletu maximo elevatisque manibus per Jesulum incarnatum et sanctum Stephanum lapidatum obsecrabat, ut in his gravissimis capituli circumstantiis idem capitulum adjuvarem. Me omnino et velle et obligari reposui, et effective per interpositam contradictionem satis adjuvisse, dum a regaliae nota capitulum vindicavi, modo autem nescire, cum neque sciam aliorum scrutinia. Ipse dein me ad resignationem cogebat. Consensi, virtute etiam meae in capitulo declarationis, sed ut praevie declararetur, cui debeam resignare. Volebat ipse, ut electo episcopo, at recusabam ego, causa potissimum factae in aula praesentationis, ne mihi videar a memetipso alius, subtexens coram praeposito, me illi resignare non posse, per quem nominatus non fueram. Sed in fine promisi recepique, me aulae resignaturum, quod et Reessio responderam. |

146

Dominus autem declaratus Posonii lector, pro nunc prolector, Stephanus Putz a me ad aulam responsorias compillari expetiit, quod et praestiti, quamvis nec missae nec probatae fuerint. Quarum tenorem inferius dabo. Interim recepto hoc mandato capitulum regio, quod per canonicum Putz episcopo fuerat communicatum, adivi episcopum eumque rogavi scripto, ne regio mandato contrarietur, tenoris sequentis: Illustrissime etc. Stabilitam mandato regio Patachichii meique in archidiaconos promotionem fide digne intelligens, illustrissimam dominationem vestram rogare volui, ne ejusmodi declarationi contrarietur, ne qualecumque, quod absit meque nullatenus

-- 84 --

intendere virtute harum declaro, praejudicium enascatur, me una etc. Episcopus autem (uti relatum accepi) dominum Busan, quid facere debeat, consuluit. Iste continentias tenoremque mandati regii considerans svasit: ut episcopus a capitulo urgeat quaesiti hujus decisionem, pro quo stat usus et consvetudo? an nempe pro electo vel Klobusiczkio? Si primum, ut suos faciat installari vigore ipsius mandati regii, si alterum, ut absolute praescindat. Mediante secretario suo canonico Paxi proposuit decidendam quaestionem capitulo episcopus, me omnino non praesente, et canonicus Magdich, qui magnopere episcopo adulabatur, fuitque in archidiaconum Kemlek resolutus, pure 1728. exemplum, quando post confirmationem Romanam, quamvis necdum consecratus, Braniughius tres promoverat, proponebat subjungens, aulam ignorare tempora, capitulum in favorem modo electi episcopi pro honore ipsius, cum eidem despectui foret, si unus canonicus vinceret, semper nomine electi Braniughium accipere posse, quousque in hac ecclesia juramentum non deposuisset, | 147 ac hoc in passu favere multum posse episcopo, tametsi cum aequivocatione, immo pro honore tuendo capituli debere plane, dicetur equidem, canonicum unum episcopum ac capitulum contrivisse. Tacebant alii, plurimi vero sese subduxerunt ac postea absentarunt, neque die primo quidquam responsum est. Alio autem die intra pauculos conclusum fuit. ut electo ex propositis a Magdich rationibus deferatur, ac usus et consvetudo pro electo stare capitulariter declarentur. Quod omnino et factum, ac scripto quidem. Quibus mihi genuine significatis, ac quid sentirem ipse, quaestionantibus libertate omni sensa mea aperui. Videlicet 1. Aulae constare optime veterem recentioremque usum, quod ex litteris Patachichii erueretur, cui ignota esse non posset canonici Pogledich promotio per Eszterhazium facta. 2. Quid si idem dominus Pogledich mandato regio jussus fuerit, suas expeditiones producere vel veritatem fateri, a quonam fuerit episcoporum promotus. 3. Quid si idem stringetur capitulum sub obligatione fidei dignitatis ad confitendum, a quo Gabriel olim Patachich, Georgius Plepelich et Franciscus Somssich fuerant constituti. 4. Capitulo necessarium non fuisse evictionem in se assumere, sed in sua debebat manere indifferentia, episcopoque interroganti respondere, usum omnino esse dubium, modo autem episcopo deferendum fore, ipsumque jure a se promotos instituendos mandare posse, et in casum repraehensionis capitulo respondendum venire. Quas responsiones meas cum coram domino canonico Keess pronunciassem, ipse easdem omnino penetravit, aliisque proposuit, qui in majorem se labyrinthum incidisse viderunt, hinc resignationem tanto fortius urgendam commendarunt, rem universam etiam episcopo significantes. |

148

Confitendum hic sciendumque venit, canonicum Reess tam atro apud electum fuisse calculo, uti et me qui scribo, et ex infinitis, quae ex reducibus ab episcopo intellexit, infirmatus plane fuerat superiorique tragoediae nunquam praesens. Duo viro huic spem gratiae apud episcopum pollicebantur, secretarius videlicet Paxi, episcopi directorium, quem sibi amicum esse solvit, et officium praefecturae summarum piarum, quo indigo episcopo scivit se succurrere posse. Quod et praestitit sub 20. mensis hujus Decembris. Qua occasione mutuatae videlicet episcopo pecuniae in suprascriptis negotiis episcopus eundem consulere cepit, qui occasionem ineundae gratiae episcopalis nactus pro suo ut est felici genio et dexteritate, securissimam

-- 85 --

mei futuram resignationem pronunciavit, meque disponendi suscepit provinciam, tum visa capituli sententia, quod usus penes electum staret, sequentes proposuit episcopo rationes. 1. Facta mei resignatione et aulam et archiepiscopum citius neglecturos, quia actoratus resignanti non competet, nec archiepiscopus curabit promoto resignante. 2. Si aula offensa fuerit, episcopus se excusandi habebit rationem, quod vigore mandati factum sit, dum sententia capituli usus staret pro electis. 3. Praestat episcopum, a se promotos installari curare, quia se ponet ad majus possessorium, difficiliusque aula installatos exturbabit. Quod autem regaliam attinet, sufficere episcopo in bona fide esse, se jam Romae esse praeconizatum, quod et indubie factum ad hos dies Decembris ultimos, cum ex publicis erueretur novalibus, primatem et archiepiscopum Colocensem 27. Novembris jam plane intronizatos Romae fuisse. Dein vi intrapositae contradictionis, cum capitulum extra metum censurarum esset, tametsi Romana non intercessisset praeconizatio, promovendis archidiaconis potent etiam postea dari jurisdictio, interea pure quoad stallum possunt institui. 4. Ne canonicus Kercselich § superiori: Quibus mihi etc. propositis uti possit et fidei dignitatem capituli in jus vocare, et apud ipsum et | 149 alios instandum esse, ut ab omni re praescindatur. Placuerunt consilia episcopo et canonicus Reess magni habitus assecuratusque de proximo archidiaconatu, dummodo me ad resignandum disponat. Qui et facile disposuit, tum quod eundem non curarem, tum ut toti regno notum reddam, me contradictionem non fecisse causa archidiaconatus sed causa regaliae, tum ut a memetipso alienus non videar, cum in capitulo dixerim, me nunquam archidiaconatum curare, quod et opere volui demonstrare. Hinc ad primam Reessii propositionem haec ipsa repetens, me ad resignationem paratum esse aperui. Qui et universa superius recensita mihi revelavit, scripta quoque sua communicando, et promissum sibi proxime eatenus archidiaconatum, medio etiam domini Putz et canonici Paxii. Sed ut electo resignem, cum me triduo disponere nullatenus potuisset, tandem ut et aulae resignem consensu, subjungens, supplicare saltem poterunt, ut a se promotos Sua Majestas tolleret, ac suum consensum praebeat pro episcopali tuendo honore, quem mihi semper proponebat. Ergo habita fide mea de facienda resignatione visoque resignationis conceptu ac litteris, quin iisdem a me copialiter expetitis, die 31. Decembris mane circa horam septimam, primum astute procuravit, ne ad ecclesiam veniam, improvisse me onerando concione Circumcisionis domini, quae avunculi mei Nicolai Ztepanich fuerat, ipseque hora media nona nunciat, se repentino oppressum catharro nullatenus concionari posse. Quare, ut concionem assumerem negare haud potens, remaneo concionem concepturus. Reessius autem communicata resignatione mea episcopo svadet, ut statim a se promoti installentur. Quod et circa horam undecimam factum. Et cum omnes praesentes non essent, qui ex promotis abfuerunt, per alios pure installati sunt. Meae autem resignationis uti et litterarum ad comitem cancellarium sequens fuerat tenor. 150