Viennae die sexta Januarii in sacri Romani imperii principem nominatus promulgatusque est comes Carolus de Batthyan, palatini Hungariae frater, serenissimi coronae principis Josephi aulae praefectus olim, et ad annum 1756. banus Croatiae. Post Eszterhazium hic alter in Hungaria principis honores est consecutus, ut publicatum lege ea, ut in defectu haeredis proprii, quo actu destituebatur frater ejus palatinus, eoque mortuo, ad palatini primogenitum comitem videlicet Adamum ab eoque descendentes eminentia principis transeat. Istam vero eminentiam consecutus est ex aulae erga se maxima propensione totque servitia praestita, cumprimis vero ob principis coronae Josephi, cujus aulae praefectus esset, secuturam coronationem; in qua cum ex caeremoniis ante principes imperii praecedentiam, qua aulae praefectus habere deberet, ne quaepiam eveniat turbatio, ipse princeps resolutus est potius, quam ut vel officio defungatur, vel disgustus sit principibus, si eos comes in tam solenni et publica coronationis functione praecederet, et facto tali testaretur aula, se principes non censere comitibus majores. Et quia ab anno 1760. die 28. Aprilis esset viduus, viduam comitis Nicolai Erdoedy gynecaei defunctae principis Elizabet et aulae praefectam, fratris sui filiam Theresiam nomine, cum papali dispensatione uxorem duxit. Adeo crevit Batthyaniana familia, ut de gratia principis regni barones tres essent videlicet palatinus, tavernicus, dapipherorum magister, in tabula septemvirali praeter affines eorum tres aeque, verbo Batthyaniorum omnia sunt. Praedictum ipsum connubium satis exprimit, quam Roma habeat erga eos subjectionem.

Secundo.

Quos motus qualesve Transylvania jam ab annis retroactis pluribus habeat, me ignorare profiteor, nec fundate eos a me scribi, agnosco. Certum est, tales fuisse esseque ferme continuos, causam attamen talium ignore Anno adhuc 1748. ob amotum episcopum unitorum fuere graves in terra Fogaras a Jesuitis sustentati ac tardius sopiti, de quibus nil hic loci, quamvis mihi notissimi sint, cum de iis sub Klobusizkio episcopo satis descripserim. Tum ex conscriptione sequebantur alii, demum postquam 1761 eo pro episcopo appulisset baro Antonius e scholis piis Baitay et pro gubernatore in militaribus Adolphus Nicolaus Boucow, (commendantem vocant) horum duorum conjunctione eo deventum est, ut ipsi cum comite Kemeny, cassatis aliis, integrum totumque forent gubernium, Siculos pressere potissimum, hosque et contributioni obnoxios et militares voluere, ac in effectu Croaticorum instar confiniorum in legiones eos distinxerunt, vocatis ultro citroque pro officialibus; ac licet ob has novitates Jesuita Antonius Gallo, Cibiniensis residentiae superior, aulae, ut credebatur, speculator informatorque abire inde debuerit, Viennamque sit translatus, et Boucow ipse Viennam revocatus fuerit, nec reginae longiori tempore admissus in praesentiam, rediit

tamen iste ad commando suum cum barone generali Siskovich, consiliario consilii bellici, qua regio commissario constituto. Sciendum vero, Siculos nationem eam in Transylvania esse, quae olim ad principis pertinebat banderium, hinc praerogativis gaudebat nobilium. Anno 1692. sub Leopoldo ad certum quendam exhibeudorum militum numerum fuere constricti, statimque 1695. remissum illis militiae onus, ut annuo certo tributo tale reluerent. Motibus dein tam Turcicis quam Rakoczianis subsequentibus, ad militandum iterum inducti fuere, taliterque | 596 utrumque onus ipsis remansit, supplicare millies postea non cessarunt, sed vel spebus more aulico vel circumstantiis teraporum amoti portabant onus. Dein auctis ibi et excrescentibus contributionibus, plane ut contribuentes haberi coeperunt, ac insuper a militandi onere non eliberabantur. Boucovius ad certum numerum militiae eos regulare voluit et contributionis partem tertiam pendere. His praemissis, Siskovich ad commissionem perveniens, hanc incoat in parte quadam a conscriptione facultatum cujuslibet, Siculis denunciata cum non fuisset commissio, id ex facultatum conscriptione metuentibus, quod ut plebs et coloni haberentur, ac insuper pars illa tertia quod superatura sit totalem anteriorem pensionem, sine armis quibuslibet ad Siskovichium amplius numero 500 sese sistentibus supplicantibusque per instantiam, ut commissio, quid velit, declarare ipsis dignaretur; Siskovich, num arma quaepiam habeant, lecta instantia interrogante ipsisque affirmative respondentibus, idem ob festi epiphaniae solennia nil se ipsis respondere posse, reposuit, sed die 7ma Januarii habiturum consessum, hujusque consilio, die 8va Januarii, quod decretum essent habituri acceptaturique, responsum. Interea Siculis haec exspectantibus in vicino pago, generali(s) autem Siskovich militiae aliquot legionibus per Transylvaniam locatae sese congregandi, eosdemque cingendi una cum tormentis dat ordines. Qui etiam noctu appellentes, mane diei septimae Januarii obsidione cinxerunt decretum exspectantes Siculos, atque contra inermes jaculati sunt etiam cum tormentis, ac omnes ferme miseros illos trucidarunt. Quae cum reliqui intellexissent Siculi, congregati sunt, plurimosque caecidere militum caedesque majores sunt secutae. Siskovich cum caeteris commissionis membris profugit, aulae eos accusans de laesa commissione caeterisque in favorem sui. Ac quia dixissent, se habere arma (quae illi, privilegia eorum esse, seseque intellexisse, dicunt probantque, quod nullus eorum, qui primo caesi sunt vel minimum armorum genus habuisset, et repertum sit), Siskovich factum illud suum defendebat. Hinc praesentes profluxisse motus, ex domino Josepho Molnar Siculo, cum nuper fuisset Zagrabiae, intellexi, nec plura notare scio. Siskovic unice, ut fit, studuit privatis suis commodis; sciens enim, Boucovium gratia imperatoris pollere, item Baytay episcopum coronae principis ac vitrici sui comitis Grassalkovich, ne per hos ipse pereat, studuit praedictorum honori, ut sic plures sibi conciliaret prudensque vaelat praedicari; nam iis vivimus temporibus, ut assentari prudentia habeatur; justum esse crimen sit atque perversitas. Caeterum Aprili mense anni hujus Buocovius vivere desiit.

Tertio.

Pro more veteri post epiphaniae dominicam primam banalis tabula, sed Varsdini iterum rigentibus omnibus, incoavit. Sub cujus decursu Varsdini satlationes publicae cum plurimorum, ut fieri solet, disgustu pivatisque rixis ac odiis, com-

Boucovium gratia imperatoris pollere, item Baytay episcopum coronae principis ac vitrici sui comitis Grassalkovich, ne per hos ipse pereat, studuit praedictorum honori, ut sic plures sibi conciliaret prudensque valeat praedicari; nam iis vivimus temporibus, ut assentari prudentia habeatur; justum esse crimen sit atque perversitas. Caeterum Aprili mense anni hujus Boucovius vivere desiit.

mediae item per comoediantes conductos et saeculares in theatro Jesuitarum aliaque ludicra et libertates cum voluptatibus minus decoris. Accidit etiam, ut comes banus suum. ut vocamus, adjutantium comitem Joannem Nepomucenum Draskovich, generalis filium ac in confiniis banalibus centurionem sive capitaneum, ad patris ejus preces in momento quasi dimitteret, ac Petrinam abire juberet; quod factum etiam causa hujus, haec vera fuit, exiguis cognita. Benedictus Krajachich in praesentia praedicti Joannis Draskovich bano narrat: domnm episcopalem Varasdini, quae comitissae Draskovichianae fuit hospitium, quod ipsa propriam bano cessisset, promovente | 597

protonotario Nicolao Skerlecz, a comitatu Varasdinensi emendam, statimque per comitatum reparandam ad comitatus commoditatem, pluraque alia, ut bano protonotarium reddere posset exosum. Draskovich per Alexandrum Sechen praedicta protonotario nunciat. Iste expostulat apud banum, qui, se ista non credere, replicat, cum vicecomes Georgius Petkovich de his nil sibi dixisset; sed protonotarius paulopost reperiens apud banum Benedictum Krajachich, Joannem quoque Draskovich oggerit, commentum antedictum Krajachichio negat pernegatque ille, bano dissimulante, petitque testimonium. Provocat se protonotarius ad Draskovichium, qui, ea fatum fuisse Krajachichium, sustinet. Krajachich post accepam a Skerlecz reprehensionem confusus abit, lamentando apud genitorem tam de verbis ad se prolatis protonotarii, quam de facto filii, qui tacere nesciret, ast panderet aliis, quae in favorem familiae coram se dicerentur. Generalis et genitor, ut placaret directorium suum, in poenam, ut amoveatur a bano filius, vult obtinetque. Haec fuit vera missi Draskovichii Petrinam causa, a bano post bimestre exilii recepti iterum, hodie-dumque apud eum manentis. Aliae per alios somniatae, ut lusus, conversatio liberior cum actricibus com(oe)diarum, saltatricibus item commenta fuere; haec enim nunc sunt ornamenta juventutis, non poenae occasio, quin culpa censentur, dum negliguntur, occasione sese oferente; quin fatus Joannes Draskovich praedictas libertates pro religione habet. Quarto.

Greneralis Beck statim ac Carolostadium appulit, provideri coepit populo esurienti, tum et aerario regio; populo quidem, dum per supremum vigiliarum praefectum Kovachich festine ac mense Jannario in dominiis Erdoedianis, Draskovichianis leviori precio praeemit frumenti ac millii modios plus quam 80 milia, obligatione deponendi ejus Carolostadii ad finem Februarii mensis quarum vecturarum onere subditi Erdoediani animalibus privati sunt, offerebantque, reluendum per eos totum frumentum illud cum augmento notabili; aerario regio, dum inauditas novasque contributiones posuit Carolo: stadii ac alibi. A navibus vectores, vulgo ladvari, certum quantum annue exsolvere sunt obligati, accisae rebus impositae ut educillo, macello, foro etc., taxae opificibus, quaestoribus etc., constitutus quasi magistratus civilis, qui incassandis accisis, taxis studeat. Tum Christophorus Metczburg varia dedit generali projecta ad utrumque praedictorum finem, ut inseminandorum subterraneorum pomorum, quorum in effectu ex Bohemia currus plurimi fuere conducti ibidemque distributi. Praeterea е Bohemia conducti translatique ad partes vitrorum omnis generis mechanici, qui cum integris familiis eo advenientes, conficiendis vitris, variis praeberent operam. Pluraquoque alia instituit in se utilia, sed ob novitatem exosa. Missi fuere a

Carolostadiensibus Viennam oratores, qui sine effectu sunt remissi. Idem gubernator generalis ad praecavendos tumultus, primo, sic egit, ut ipse nil agere videretur, quoniam tabellae et caetera omnia ad generalem Brentano mittebantur et expedita vulgataque Brentanii veniebant nomine. Beckius se quasi oratorem et populi advocatum apud subalternum suum simulabat, ut gratiae Beckii esse viderentur, onera Brentanii. Secundo, quaeque | 598 agerentur, quasi dicasterialiter conclusa acta sunt; ad consilium assidentibus officialibus gradus cujuslibet, cumprimis schismaticis ac Mikassinovichio, episcopo item schismatico Placzkensi dicto horumque archimandritis, ut hac via tumultum evitaret, quem tamen maxime fames prohibuit. Metus hujus non vanus erat, ut per Stiriam Carnioliamque locatae legiones commissum sibi habuerint, parere evocationi Beckianae. Ab officiali capitaneo Brevenhuber mihi relatum est: sibi fuisse a Beckio dictum, quod cum politicus regni Croatiae status militari jurisdictioni ac territorio perpetuo adversaretur, suasque contributiones exageret, in his aulae circumstantiis totque evoluto bello contractis debitis, ne idem militaris status vel reducatur plane, vel coarctetur territorio, non solum ad firmandam militarem jurisdictionem se intendere, ast effectu demonstrare conari, hunc prae politico longe esse utiliorem; adeoque ab aula praeferendum dilatandumque, utpote cum ex suis dispositionibus post triennium tantum in pecuniis aulae allaturus esset, quantum politica inferret jurisdictio, ac insuper militaturus esset, adeoque aulae evaderet utilior ex utroque servitio; cum politici milites statuere deprecarentur. Haec subtilis Beckii cogitatio magnis aliquando confusionibus locum dabit. Quae Carolostadii a Beck agebantur, aeque per Kleffeld in generalatu alio acta sunt, videlicet Varasdinensi, atque aequalibus modis ac mediis. Quinto.

Initio Martii Varasdini tenuit banus conferentiam, ubi denuo data Hungariae cancellario negativa in petito succursu pro coronatione principis coronae in regem Romanorum. Causa renovatae per cancellarium petitionis fuit Zagrabiensis episcopus Franciscus Thauszy, qui post congregationem superiore anno mense Decembri peractam ad eundem coronationis linem privativo nomine per Sigismundum Komaromy 2000 fl. rh. submisit. Quo ejus facto litterisque provocatus cancellarius urgebat status, ad resolvendum quidpiam publico nomine, tot aliorum allegans exempla, sed repositum, status cassam aliam non habere quam rusticorum contributionem; augere illis onus pro coronatione ad Hungariam nil pertinente, in extremae famis pecorumve lue circumstantia inhumanum esset, nec regiae pietati conveniens, cum regina ipsa pro intertenendis in generalatu Carolostadiensi hominibus 40 milia li. Beckio submisisset. Haec suma fuit epistolae cancellario rescriptae

Sexto.

Pro eadem coronatione in Romanorum regem archiducis Austriae Josephi praeparabantur Viennae omnia, praeivitque denuo celsissimus princeps a Liechtenstein ad imperium extraordinarium, agens principis atque caesaris oratorem, pompa et apparatibus debitis; ac ad preces fati principis Liechtenstein regina die 12. Martii motu proprio in episcopum Segniensem resolvit patrem Pium Manzzador instituti Barnabitarum Romae, ut vocant, ministrum generalem, sed olim Viennae ad s. Michaëlem apud Barnabitas concionatorem germanicum, virum praeclarum et cujus conciones typo sunt expositae. Hungariae cancellarius dum

instantes pro episcopatu Majestati referret, se fatum Manzzador resolvisse, Majestas reposuit. Ad servandam attamen formam impediendaque Hungarorum in diaeta lamenta, cum praedictus pater Hungarus non esset, sed Hispanus origine, cancellarii ipsius voto idem Manzzador in facta dein per cancellariam referada fuit propositus. Sic eventurum, | 599 praedixeram Zagrabiae, dum ab amicis Vienna etiam pro petendo episcopatu Segniensi hortabar, nominandum videlicet monachorum qnempiam, ut probaretur, num clero populoque Segniensi concordia futura sit major cum episcopo monacho, quam fuisset ecclesiastico; nam et cum prioribus episcopis uti Nicolao Pohmajevich et Benzzonio, quamvis non adeo strepitosae uti cum Chiolich, fuere dissensiones. Praeterea accusabatur incontinentiae Chiolich, at ille accusationem ideo in se conflatam dicebat, quod clerum populumque ad continentiam vocaret libidinemque eorum damnaret, qua de causa singuli de clero ab episcopo accusabantur. Ergo et hinc desummebam conjecturam, futurum monachum episcopum, quod etiam accidit. Praetendunt papae, dum vacare contingit in curia beneficium quodpiam, ad papam pertinere non solum confirmationem sed nominationem ipsam; qua de re Vienna 1749. constitutus occasione ea, dum episcopus Klein suum resignavisset Romae episcopatum, ego quoque summa approbatione scribere jussus fueram, evictumque, legem eam extra Italiam non obligare, ac vel maxime in Hungaria. Nunc an haec iterum inter aulam Viennensem et Romam curiam quaestio eruperit; aut qualiter sit determinata, ad me non pervenit. Dicebatur Zagrabiae, Clementem XIII. reginae scripsisse, quod, esto sui esset muneris nominare Segniensium episcopum, cum Romae vacare episcopatum contigerit, se attamen reginae permittere, ut nominet praesentaretque, quem vellet. Quod si verum est, lusit Roma cum Viennensi aula, ut videlicet in futurum allegare valeat, se volente reginam id fecisse, non autem ex jure sibi id est qua regi Hungariae competente.

Septimo.

Si quae unquam, haec sane fuit sine nivibus, sine frigore hyems; veris initio fuere tecti montes nivibus, subfrigida experiebamur tempora circa 19 et sequentes dies Maji, in Junio pruina fuerat. Dei hoc fuit adoranda providentia, quoniam favente colendis agris tempore inseminaturae multae factae sunt ubivis ac ferme ab omnibus, ut animalium defectum hyemis amoenitas suppleret, factumve fuerit exiguis pecoribus inseminatum plus fuisse quam annis iis, quibus pecude abundavimus. Pruinae ipsae, licet in Junio, ob vim solis nocendi virtute carebant. Octavo.

Die prima Aprilis ecclipsis, ut vocamus, solis accidit per disci medium, obscurata ad digitos octo. Ruri tum nos esse accidit, laetusque mirabar, Croatiae plebem ab anteriorum annorum ex ecclipsi metu, item superstitionibus variis remisisse.

Nono.

Imperator ipse Franciscus I. cum coronando in regem Romanoram filio suo archiduce Josepho Francofurtum profectus est, ibique ex more electum et postea coronatum vidit filium suum; de quo eos lege, qui coronationi fuere praesentes. Ad haec solemnia invitabantur per aulae rescriptum Hungari, Croatae item, ex his nemo repertus est, qui eo profectus fuisset, nisi fors quispiam turmae praetorianae Croata juvenis. Ex Hungaris plures profectos fuisse, huc scriptum est, ac reliquos inter ipsum Hungariae cancellarium comitem Franciscum

Eszterhazy. Vicecancellarii Georgii Fekette filius, non homo sed angelus moribus eo usque depraedicatus, quoad Theresiani Viennae collegii alumnus non fuisset, relicta legitima conjuge occasione ista, cum nescio quali concubina Francofurto aufugit, nec, ubi sit, etiamnum sciretur.

Rediit Francofurto Viennam Josephus Romanorum rex cum parente suo imperatore Francisco die 23. Aprilis, quibus a senatu populoque Viennensi festivi ignes, portae triumphales caeteraque laetitiae signa exhibita.

Occasione antedictae coronationis, quemadmodum 1760. anno praetoriana turma superius descripta ab Hungaris est instituta, ita nunc a caeteris haereditariis provinciis, par illique aequalis turma ex Germaniae juvenibus erecta est, horto et palatio Eugenii principis Sabaudiae, olim Viennae habito, turmae huic designato existento; accepit ut hungarica suos capitaneos, ne autem Hungaris sit posterior, quin ut eos antecedat, singulis de eadem character superioris leitinantii est attributus, cum hungaricae turmae juvenes inferiorum leitinantiorum praerogativis pollerent; praeterea hi imperatori ac reginae a servitiis futuri evulgarentur. Displicuit istud Hungarorum plurimis, quod Germanorum dominatus in hos hac еtiam ratione exprimeretur, sed tolleranda sunt ejusmodi vulnera.

Decimo.

Jam ad fin em Martii promulgata fuit diaeta Hungariae anno isto Posonii die 17. Junii incoanda, submissaeque pro more, quas vocamus, regales litterae, steriles valde ac admodum generales. Ex rumoribus variis, ut fieri solet, timores dietae magni, quod universae Hungarorum praerogativae fundamentalesque leges hac diaeta abrogandae dicerentur, futuraeque ad Posonium 40 milia regulatae militiae. Ex his aliisque praenunciis seniores sanioresque per comitatus ablegari noluerunt, at plerumque juvenes minusque experti ad diaetam lecti sunt, quo eventu, postea videbimus. Undecimo.

Die 26. Aprilis Zagrabiae hora 11 ante meridiem obiit Josephus Pogledich, canonicus Zagrabiensis et Goricensis archidiaconus, annorum 60., canonicatus 40. Vir rectus corde ac omnino bonus optimaeque semper famae, una loquacitate et dicendi gratia carens. Eodem statim die episcopus Vugrae degens resolvit canonicum Joannem Skergatich sublectorem ac antea in Gradecz parochum, archidiaconum Goricensem Josephum Galliuff, hujus loco Kemlek nomiuavit Antonium Zdenchay, Varasdinensem Joannem Kukuljevich, Chasmensem Antonium Miloss.

Decimo secundo.

Evocatus Viennam abiit transactis paschae feriis comes banus, ubi die quarta Maji cum primate, palatino, tavernico, camerae praeside, cancellario, vicecancellario, personali et cancellariae hungaricae consiliariis de proponendis in proxima diaeta, atque una de mediis ad earundem propositionum effectum intra eos actum concertatumque est. Quantum mihi penetrare arcanos hos tractatus atque metiri ex subsequis praeparatoriis licuit, sic res videtur disposita, ut regina suam in Hungaros confidentiam depraedicet, extollat laudetque eorundem fidelitatem, tum consulat, seseque ipsis relinquat, in providendo eo, quod in pacis articulis superiore anno subscriptis de reliquis omnibus haereditariis statibus non solum assecuraverit rex Borussiae Majestatem suam, sed, ut ajunt, garantiam fecerit, 601 una solaque Hungariae corona exclusa.

Hinc quia rex idem cum Moscovia atque Turcia mutuae defensionis foedus fecisset, cum a septemtrione Silesia, Borussiae regis ducatus, ob oriente Moscovia, a meridie Turcicum imperium Hungariae advicinaretur, quid ergo Hungariae qualiterque consulendum prospiciendumque, ubi fors hoc currente anno ob mortem Poloniae regis et successoris electionem facile invadi posset Hungaria a praedictis foederatis. Subtilis sane cogitatio ad capiendos Hungaros in rebus politicis adhuc rudes. Hinc quia ad effectus optatos necessariam esse militiam atque pecuniam, natura sponteque flueret, credunt sperantque mancipia aulae, suas sperantes fortunas Hungaros sponte quaevis assumpturos onera, et reclutarum ex bonis suis in vicem generalis insurrectionis obligationem; an praemeditata haec successura sint, eventus docebit. Profecto post dissolutum hunc congressum hie saltem in Croatia de banderiis horumque origine ac obligatione, numero item, satis jubente bano per protonotarium, clam fuit inquisitum, item de cleri redditibus, decimis et quae pro his olim episcoporum fuit obligatio, ejusmodique plurima.

Decimo tertio.

Terminato antedicto congressu a Majestate sua die sexta Maji in templo augustiniano aulico Viennae, solenniter fuit institutus ordo Hungariae regni, s. Stephani regis Hungariae dictus. Ad hunc ex omni statu et conditione, natione, item in politicis pure rebus benemeriti de aula promovebuntur, suntque promoti. Crucem gerent illustres hi statistae et in tres subdivisi sunt classes, videlicet: crucis majoris, mediae ac minoris. Regulas horum institutaque in actis regni comperies; privilegia, ut solent esse, meri praejudicii sunt, introitus nempe ad propinquius regio cubiculo in aula, hisque similia. Primi ergo ordinis hujus die sexta Maji in antedicto templo paludati omnes initia posuere ordini. Ex Hungaris primas comes Franciscus Barkoczi, comes palatinus Ludovicus de Batthyan, comes aulae cancellarius Franciscus Eszterhazy, tum alii sex numero Germani et omnes praecipui, ut praeses bancalitatis comes Haczfeld etc.; mediae crucis vulgo commendatores ex Hungaris comes vicecancellarius Georgius Fekette; tertiae seu minoris baro Franciscus Koller personalis praesentiae locumtenens, aliique exteri, ut gabinetti secretarius Borie ac similes. Ordinis thesaurarius constitutus domiims Christophorus Niczki consiliarius et refferendarius in cancellaria Hungarica, heroldus dominus Ladislaus Ballog, consilii locumtenentialis consiliarius. Pro nunc taxa primae crucis gradus declarata pro expeditione 6000 fl. rh., secundae 4000, tertiae 2000 fl. rh. Porro dubitatur a nemine, ordinem hunc augendi aerari regii esse medium augendasque successive has taxas ob plurimorum instantias, evasurosque statistas et politicos optimos, plus aulae numeraturos, adeoque Judeos, quaestores, laniones, braxatores de facili aliquando huic ordini pro pecunia aggregandos. Vaenalia enim experimur omnia, ut consiliariatus, officia, Theresianum jam ipsum militarem illum ordinem, | 602 dignitates, verbo omnia; neque spes cujuspiam rei obtinendae est sine pecuniis, sperare ex meritis otiosa est cogitatio atque industria, aere abundantibus appetere licet omnia, quia hoc medio consequuntur omnia, peccare patrareque quaevis ac singula (dempto laesae Majestatis crimine), quia pecuniis leges hac epocha sunt inferiores omneque honestum; nec lex ligat alios quam miseros et carentes pecuniis, ajunt enim, deos placari muneribus. Certe Zagrabiensi episcopo jam significatum

est, prima eum cruce die 20. Augusti decorandum remunerandumque ob tot pecunias aulae datas, licet iniquissimo modo ac titulo exactas per vim, crudelitatem in subditos, ecclesiae spolia, testamentorum pro lubitu invalidationes; neque audiuntur tot tantorumque lamentantium lacrymae, dissimulantur illatae per eum injuriae, spoliationes, damna, quia dum monetur vel ad se de accusationibus perscribitur, pecuniarum Viennam submission enervat omnia. Quemadmodum porro credebatur ab omnibus, ordinem hunc pro solis futurum Hungaris huicque aggregandos vicecomites aliosque nobilium, ut consequendae cujuspiam crucis affectu desiderarent plurimi, ad diaetam ablegari; ita dum praedictas promotiones primas percepissent, videntes personalem praesentiae tertii ordinis cruce praeditum, de eadem consequenda omnes benemeriti desperarunt, videntes nec banum fuisse remuneratum, sed ob taxas vulgatas soli juvenes dissipare asveti spem consequendae obtinuerunt solvendaeque apud posteros summorum politicorum memoriae. Decimo quarto.

Banus Vienna ex supranotato congressu comiti generali Draskovich significat, se praesidem esse designatum commissionis, ad accomodandas differentias inter generalatum Varasdinensem et comitatus Crisiensem, Verocensem jam ab olim vigentes, utve quo celerius habita cum generali Beck correspondent commissionem incoet, designarique petat ex generalatus parte assessores nominare comitem Joannem Patachich, tabulae jndiciariae praesidem, dominum Antonium Bedekovich, cassae regni perceptorem et assessorem banalis tabulae, ordinarios vicecomites Crisiensis et Verocensis comitatus, adeoque dominum Josephum Arbanasz et Joannem Adamovich horumque comitatuum notarios pro actuariis; et quamvis omni instructione caruerint neque sciverint, quid vel quomodo agere eos oporteat, attamen generalis Draskovich, postquam 10 officiales a Beckio nominatos assessores intellexisset, quos inter generalis Kengell, Riese, vicecolonellus Mallordi, capitanei Fabriczi, Horvatinovich etc., die 15. Maji in oppido Czirqueno terminum locumve commissionis statuit. Comparentibus eo omnibus et quid agendum ignorantibus, donec instructi forent, in |

innanibus, ut fieri solet, perdebant tempus, stipendia tamen suaque merentes diurna; de praecedentia et sessionis loco disputatum. Militares, dextrum latus occupantes, cedere noluerunt, tum aereas formabant praetensiones, politici totum militaris jurisdictionis terrenum, militares politicorum terrena petebant, et post transactos dies aliquot in simili otio, clemum vetus a Ferdinandi I. opocha, similium commissionum occassione diaetarum hungaricarum semper intercessarum, erupit maschera ex submissis Vienna instructionibus; nempe progrederentur per loca praecipua, videlicet ex Czirqueno, acl Montem Claudium, inde Crisium, Capronczam, Veroczam, ac ubilibet audirent notarentque partis utriusque lamenta, accusationes, hasque pure conscriberent, militares quidem vulgari germanica, tradendo scripta sua politicis pro translatione eorum in latinam; politici sua exponerent latine, consignando talia militaribus pro translatione in germanicum; ipsi nil statuere, definire auderent, verum in statu suo relinquerent omnia; et post finem omnium, praeses generalis Draskovich acta partis utriusque ad Majestatem suam Posonium adferret peteretque, talia revideri ac per Majestatem definiri; scilicet ut in diaeta

lamentaturis de militarium excessibus responderi valeat, ob praeteritum bellum agi nil potuisse, in actuali autem esse quaerellas examine. Procedit ergo actu praedicta commissio, ex cassa regni comes Draskovich diurni habet fl. 12., comes Patachich fl. 8., Bedekoviech 5., caeteri per fl. 4., adeoque dietim venit regno et miserae plebi praedicta masehera fl. rh. 45. Caeterum quia vicecomes Adamovich cum notario suo ad diaetam qua ablegatus comitatus progredi debuisset, ejus locum accepit Delimanich.

Decimo quinto.

Ad 10. Maji rediit Varasdinum banus, atque illico congregationem regni Zagrabiae pro 22. Maji indixit publicavitque causa diaetae potissimum, et quia post regales litteras acceptas continue a singulis comitatibus gravamina notarentur, reducta tandem in congregationibus comitatuum ad justum corpus. De quibus, anteaquam notem quidpiam, sciendum, tantam fuisse majorum nostrorum incuriam, ut a saeculo et amplius monumentorum diplomatumque regni hujus non solum curam habuerint nullam, seđ, ubi haec essent, plane ignoraverint, horumque deffectu, ut videre est in articulis annorum 1715. etc., plurima Croatis modernis sublata sint. Provocabant semper ad diplomata, quae ignorabant, nec fuit, qui curam eorum susciperet. Ego postquam amore patriae maximо meo fato studiis me iis dedi, quibus hanc е tenebris atque anterioribus praejudiciis eriperem, partim filios ejus excolendo, partim ad juris aequitatisque principia reducendo mores ac praejudicatas in officiis constitutorum opiniones, horumque praetensa oracula reducere incepissem atque contendere, eum solum esse haberique infallibilem, qui omniscius esset, hinc studiis politico-historicis mancipatus ab exemplo et lectione librorum Galliae, Belgii etc., res statumque patriae eruderare incepissem; denique ex defectu historiae verae ad leges videlicet historiae conscriptae de diplomatibus, monumentis, manuscriptis variis, actis item publicis, privatorum adversariis, solicitus esse coepi, ut servata |604 cronologiae ratione lumen aliquod haberem historiae patriae, et per hanc adjutus, praedictis mediis ac legum municipalium statutis systema quodpiam status politici conficerem, ac in civilibus lumen haberem, ut judicare potis sim, nec affirmare perpetuo ex autoritatis praejudicio debeam, me majoribils ac insana credere adorareque constitutorum in officiis phantasmata. Postquam, inquam, his me tradidissem studiis, erui etiam privilegia illa regni et diplomata, a quibus claves servarentur per banum una, vicebanum altera, protonotarium tertia, quin sciretur, ubi essent, supra sacristiam cathedralis ecclesiae esse abjecta quasi cum inscriptione sequenti: cista privilegiorum regni. Miserebat me patriae, totque articulorum, quae in juris corpore legi, latorum per incuriam eorum, quos regni deos a senioribus percipiebam, eorundemque desiderium superesse observabam, licet ignavissimi fuerint indignique vel nomine alio quam spoliatorum patriae. Naisichio atque Busanio anno adhuc 1749. detexeram, quo loco essent monumenta illa, sed his negligentibus, tandem actualis protonotarius dominus Nicolaus Skerlecz rem prudenter instituens, de erigendo regni archivo cogitavit, ac ut perceptor locum erexit, tum superiore anno Decembri mense de transferendis illis cistis proposuit, ac una revidendis regestrandisque monumentis, cum turpe esset ignorare id, quod haberetur, comes banus sui loco comitem Joannem Patachich substituit eique clavim a se servatam tradidit.

Itaque anno hoc Aprili mense Zagrabiae convenerunt comes Joannes Patachich tabulae praeses, vicebanus Joannes Busan, protonotarius Nicolaus Skerlecz, receptoque cistarum deposito, monumentis registrandis dant operam; et ubi erat lectio difficilior, ad me portabant instrumenta, in proemium laboris atque originalis meae industriae me extractu universorum remunerantes, quem extractum etiam inter adversaria mea libro alio reperies lector. Porro compertum est, anno 1643. fuisse cistas illas regestratas et ex extractu tum confecto quaedam deesse; qualiter autem periverint, latet omnes, nec divinare est facile. Revisio monumentorum horum multum servit ad cognitionem juris aliarumque rerum regni hujus et cumprimis politicam. Servivit etiam pro praeparatoriis ad diaetam, ut, si quae haetenus illata vulnera ex neglectu praemissorum reparari poterunt, diaeta proxima reparentur. Digniora fasciculis septem continentur: primus ab anno 1222 continet frustra 19., alter a 1448. frustra 20, tertius ab anno 1474. frustra 20, quartus a 1489. frustra 20, quintus a 1499. frustra 20, sextus a 1500. frustra 10., septimus a 1513. frustra 19.; desunt sex frustra,

In singulorum comitatuum congregationibus elaborata fuere gravamina ex parte illius comitatus, quorum singulariora: Varasdinensis reliqua inter contra clerum et parochos ob negligentiam in sacramentorum administratione, ob nimias exactiones stollares, ob impositiones pro lubitu parochianis suis ad campanas, aras, exstruendas ecclesias, curias hisque similia; in Zagrabiensi contra civitatem Zagrabiensem militares; in |

Crisiensi contra, militares potissimum, a violentiis non cessantes, quin comitatus iste petiit transferri hanc militarem jurisdictionem ad partes transcolapianas, utve dominiis, quae trans Colapim essent, territorium Varasdinensis generalatus cederet cambii titulo.

Decimo sexto.

Bano Zagrabiam appellente ac in episcopi arce hospitante, in eadem arce die 22. Maji congregatio regni est habita. Relata ex more conferentiae Varasdinensis acta, tum ad diaetam ex parte regni lecti sunt nuncii, statimque ad bani propositionem conclamati: nempe ad tabulam procerum dominus Nicolaus Fridericus Gerlechich, colonellus regiminis Glinani, ad tabulam statuum dominus Joannes Busan regni vicebanus et dominus Antonius Jankovich ob respectum affinitatis cum excellentissimo domino comite Georgio Fekette vicecancellario, cujus Jankovich fratruelem haberet uxorem, Christophorus autem Niczky consiliarius ejusdem Jankovich sororis nomine Catharinae esset maritus, soror autem Niczkii Georgio Fekette vicecancellario uxor esset. Hactenus vicebanus, nunquam perhibentibus actis publicis ad diaetam fuit ablegatus, primum nunc in Busanio est exemplum, quod evenit ideo, quia homo iste, nescio qua persvasione, apud ruri habitantes nobiles ea polleret autoritate talique praejudicio, ut quamvis in omnibus, a se vel per se actis ex delegatione publici, sit infelicissimus, tamquam meris subtilitatibus laborans, nullum quod sit, quod felix regno evenisset, attamen quidquid ab eo agitur, fieri aliter nequivisse existimatur et res divine acta creditur. Et cum Busanius assoleat, universa ea damnare, quae per ipsum acta non fuissent, ut hac ratione diurna ipse habeat obtineatque, prudens protonotarius Nicolaus Skerlecz, ad obsequendum Busanianae ob diurnorum perceptionem avaritiae adeoque obligandum illum, tum ideo,

cum et ut aliquando honorem habeat, se fuisse vidisseqne diaetam, nam 1741 a bano Eszterhazio obtinere hoe non potuit, etiam per exercitam factionem 1751. nec cum Rauch, nec Naisich conveniebat, rejectus ideo. Fatum Busan a bano proponi curavit, ut in casum emergendorum quorumpiam regno et nobilitati vulnerum, haec tollerentur ex praejudicio erga Busanium, quod is defensor et salus patriae esset, neque sit, qui murmuret, vel adversetur soluta diaeta, ageret denique ipse pro recuperandis avulsis vicebanali officio. His ergo electis regni ablegatis, pro compilanda instructione die altera et subsequis in domo regnicolari sub bani praesidio actum est, haec vero ideo, ut clerum et episcopum laterent praecipua. Ad speciem quaedam sunt posita, generaliter additum, ut residua ablegati cum bano et protonotario Posonii videant, et quaecumque sive ex comitatuum gravaminibus sive alias excerpenda, proponenda, urgenda, efficienda putaverint, agerent libere; quod haud evenisset, si Busanius ablegatus non fuisset. Studiose autem haec sic facta sunt, ut hac rationе sequentia valeant obtineri: primo, judicatus ille cleri intuitu subditorum suorum sine appellationis beneficio tolli, vel saltem regulari ad recti, justi aequive rationem, consequenter judicia pro lubitu tolli; secundo, banderiorum bano et regno procurari subjectio; tertio, episcopalium et capitularium tolli jurisdictio, qui in suis territoriis publias regni constitutiones non reciperent, nisi in favorabilibus, pluraque similia.

Adfuere etiam inferioris Sclavoniae comitatuum ad hanc congregationem ablegati cum eorum comitatuum gravaminibus, qui aeque relegati sunt ad conferentiam Posoniensem, extrahendaque ibidem extrahenda. Caeterum ad praedictam diaetam praeter suprascriptos ablegatos et protonotarium, comitem item banum hi mense Junio profecti sunt (legatis diurnum constitutum cuivis fl. sex) videlicet:

Sigismundus Komaromi fiscalis in Croatia regius pro episcopo Zagrabiensi erga diurnum fl. rh. a principali suo promissum sex, una et pro comitibus Keglevich.

Reverendissimi Georgius Malenich et Josephus Galliuff canonici Zagrabienses ex parte cathedralis ejusdem capituli erga diurnum singulo fl. 5.

Reverendissimus Paulus Jurak, canonicus Chasmensis, parochus bisztricensis ac anno hoc die 24. Januarii Zagrabiae ab episcopo Putcz in abbatem sanctae Trinitatis de Sikloss benedictus pro parte capituli chasmensis erga fl. rh. 200 pro toto tempore.

Joannes Paulus Plepelich, notarius campi Turopolja, ex parte ejusdem campi erga diurnum fl. 2, insuper idem pro praeposito Zagrabiensi pro fl. 200.

Alexander Szechen, vicenotarius comitatus Zagrabiensis, pro comitibus Sigismundo et Christophoro Voikffy de Volkovich et Klokoch pro fl. rh. 200 pro to to tempore.

Josephus Spissich advocatus, pro comitibus Ludovico Patachich et Christophoro Orsich erga diurnum a quolibet fl. rh. 2.

Ladislaus Szalle, judex civitatis Zagrabiensis, pro eadem civitate erga diurnum fl. rh. 3, insuper pro itu ac reditu fl. 100, suoque consangvineo menstruatim fl. 10.

Ambrosius Vellachich, notarius civitatis Varasdinensis, pro eadem civitate erga diurnum fl. 2 etc. etc.

Comes Petrus a Sermage, item Franciscus Patachich in persona abiverunt, baro item Michael Malenich, Ignatius baro Magdalenich Petrum Ballog sui loco misit.

Joannes Jursich supremus comes comitatus Zagrabiensis per regales vocatus non fuit, quod fieri alias debuisset. Hoc quidem casu evenisse dicebatur evocandusque promittebatur, sed studiose factum est, ut non sit, qui impediat, hunc comitatum vicebano iterum adjungi.

Ex inferioris Sclavoniae comitatibus vigore articuli 1751. Hungaricorum instar ex singulo comitatu sunt exmissi ablegati.

Notari etiam meretur comitatus Varasdinensem et Crisiensem petere: ut fora vicecomitum, judlium similiaque ambulatoria tollantur eriganturque tabulae instar districtualium; comitatus Zagrabiensis huic petito adversabatur, utinam hoc eveniat ob justitiae administrationem.

Decimo septimo.

Sub eadem congregatione admissum, ut capitulum Zagrabiense una cum civitate regia agnomine in pago Ternje pontem navalem in fluvio Savo erigant, cum comitis a Sermage negligentia et Savi impetu trajectus antea ab eodem habitus penes Kolledovchinam, Dolni Brod vulgo dictus, subsistere nequeat. Quae res quem habitura sit effectum, docebit eventus. Ab ipsis tamen pons erectus est, et pro erectione viae comitatus mensuatim laboratores numero 125 ordinavit.

Decimo octavo.

Sub eadem Francisci Patachich ab anno 1733. baronis. super titulo comitis diploma est promulgatum. Familia Patachich ex Bosnia advenit, juribus Hergfianis aliorumque per foemineum sexum crevit, et omnino fuit illustris et patriae multum proficua, ut videre est in meis memoriis historiarum ecclesiae Zagrabiensis. Singularis est haec familia a viris litteris faventibus et litteratis. Stephanus Patachich 1629. mortuus, immortalis vir memoriae et de hac patria meritorum, personalis praesentiae fuit in Hungaria: Nicolaus, regni protonotarius; plures clari sunt in militaribus honoribus; Balthasar vir egregie lectus multaque scribens, fuit primus ex parte Croatiae in cancellaria hungarica Viennae consiliarius, evijus filii: Alexander aeque in cancellaria Hungarica consiliarius, Gabriel archiepiscopus Colocensis 1745. mortuus, Ludovicus etiamnum vivens, anno 1733. comites facti sunt; reliqui autem de eadem familia liberi barones anno eodem.

Praedictus Franciscus filius est Stephani baronis, de quo supra, qui priori anno Petri olim Keglevich filiam nomine Catharinam duxit uxorem, per hanc consecutus debita passiva in 60 milibus et bona Popovecz ac Kalnik cum Guscherovecz. Nunc unicus episcopus Magno Varadiensis Adamus Patachich, filius Nicolai, е Patachichiis baronibus vivit. Fratar hujus in Lansztross Cisterciensis hoc anno ibidem monachus decessit, soror Regina nomine baronis Josephi Kulmer est conthoralis.

Similiter Pauli Rauch diploma super baronatu fuit promulgatum. Est ipse Joannis olim vicebani filius, actualis colonellus Kostanicensis, qui hoc anno etiam uxorem duxit ex Hungaria nobilem[ERROR: no reftable 60:] [ERROR: no reftable :]prazno mjesto........natam Szegedi. Caeterum sub Ferdinando III.

ad officium tricesimae Nedelicensis (uti diploma capituli fundatae lampadis ab eodem Ferdinando in cathedrali) ex oppido Neek advenit, qui ducta in Croatia uxore, nisi fallar Malekovicziana, possessionatus effectus est. Malekoczi liberi barones fuere, neque mireris, tricesimatori obtigisse uxorem baronessam, illa enim aetate tricesimatorum summa fuit aestimatio, facileque ob dona et pecunias, quas volebant, obtinebant; suntque hodie multae fueruntque illustres familiae ex provisoribus vel tricesimatoribus originem trahentes. Ille, ut de Neeck venerat, sic praedicatum de Neeck servavit servarentque hodie ejus descendentes. Filios habuit: Sigismundum, qui in masculo defecit; filiae fuere: Regina, nupta Volkovich Sigismundi uti supra, et Anna sub nomine Leopoldinae monialis Varasdinensis; ipse etiam fuit vicecomes comitatus Zagrabiensis; Adamum Danielem, qui 1714 factus fuit ex vicecomite regni vicebanus et supremus comes comitatuum Zagrabiensis et Crisiensis, meus 1715. ex baptismo patrinus; Adamus iste filium habuit Joannem Rauch, de quo satis supra et pag. 559., ex Joanne hoc procedit Paulus baro supra declaratus. Alexandri quoque Szechen vicenotarii comitatus Zagrabiensis armales litterae sunt publicatae. Decimo octavo.

Sigismundus Illiassich aeque anno hoc in Carnioliam se trantulit, ut haec familia in Croatia esse desierit. Origine ispi sunt ex territorio civitatis Zagrabiensis ad Savum. Jacobus fuit notarius et senator civitatis Zagrabiensis, tum et vicecomes agnominis comitatus et armalium impetrator, ejus | 608 filius Sigismundus Jacobus aeque vicecomes, hujus filius Adamus supremus vigiliarum praefectus et commendans Zriniensis, ex post private vixit; iste bona Grachecz in Berdovecz a Rabatta reluit, in Carniolia dominium unum emit; filiam Catharinam Joanni Rauch dedit uxorem, filius autem Sigismundus venditis in Croatia omnibus, nempe domo intra muros et moenia civitatis regiae Zagrabiensis domino Sigismuudo Voikovich pro 3000 fl., tenutis avitis ad Savam domino Christophoro Voikovich pro fl. rh. 1000, bonis in Sztubicza domino Nicolao Plepelich pro 10.000 fl., bonis Sziszlavich domino Rauch pro totidem milibus, bonis demum Grachecz pro 19 milibus fl. eidem domino baroni Rauch, quae bona partim Budachkiani, partim Malekocziani juris erant, sese in Carnioliam transtulit auctis ibi per emptionem bonis. Hoc autem fecisse creditur in gratiam uxoris suae, natae baronessae Gàll.

Decimo nono.

Ex defectu illo universali procreationis rerum, redditu item tantorum hominum е castris caesareis post confectam pacem superiore anno, quorum е regno absentia effecerat agros incultos, incredibilis fames afflixit generalatum Carolostadiensem partesque maritimas, ut copiosae ac amplius quam mille familiae integrae ex partibus illis sese in Croatiam transtulerint, quaesiverintque sedes et receperint, egove plures ad deserta mea recepi. Plebi quoque nostrae panis defectus accidit, ut frumento praecium accrevisset, tritici modius Zagrabiae fl. tribus, millii, faris, speltae duobus per mensem Majum divenderetur; quin ex societate multorum ex Sclavonia et Hungaria copiosum Zagrabiam vehebatur frumentum, statimque vendebatur ob maritimos, apud quos extrema fames fuit, ut Tergesti modius tritici jam 15 florenis veniret. Hoc famis malum pressit Romam, Dalmatiam totumque Neapolitanum regnum, ut ibi 8 aureis,

cremnicensibus frumenti metreta venderetur, cui malo ut obviaretur, permissum a regina fuit, ut ех Hungaria triticum ac siligo ad status Italiae praedictos mitti valeat. Mercatores ergo quidam spe lucri primo cum Neapolitans contrahunt, pro procuranda ipsis notabili quantitate triciti, quod еtiam mutuatis pecuniis in Huugaria atqne Croatia pro duobus milionibus fl. exsolvunt precio primum levi, tum per eos adaucto; sed spe majoris lucri ac adaugendi Neapoli frumento precii, promovere negligunt Neapolim, ast ad finem Maji ejus expeditionem differunt; Tergesti, Labaci, Flumine, Goritiae etc. ex Hungaria conductum conservantes. Interea ne fame pereat Neapolis, ab Hyspaniarum rege provisum Neapolitanis exstitit, scriptumque Austriacis illis dardanariis, frumento Neapoiitanos non indigere. Qua de causa triticum minori est venditum in illis littoralis Austriaci partibus, quam fuisset ab Hungaris comparatum, preciumque momento quasi ubivis decrevit et mense Junio Zagrabiae triticum a fl. 1 crucigerorum 45 offerrebatur, multosque spes ex aliorum miseriis divitias congregandi non solum decepit, verum ob contracta debita fecit miseros.

Vigesimo.

anni hujus die sexta Maji, pro regis electione diaetam incoavisse scribebantur summis pro more ipsorum et re ipsa contentionibus ac, uti diceretur, jamniutuis caedibus. Vigesimo primo.

cameralis administrator mense Majo ad Bacsiensem cameralem administrationem transfertur. 609

Vigesimo secundo.

aetatis 23; filius comitis olim Ludovici. Empto dominio Szamobor, cum ad exordium Martii Posonium rediret, ut de matrimonio constituat, cum filio Joannis Nepomuceni comitis Erdoedy, festo Josephi saltationibus indulgens nimiis, febri correptus et ab eadem est extinctus, spei erat magnae. Obiit similiter Carolostadii generalis Antonius de Brentano Italus natione die 9. Julii 1764, cui in officio brigaderi Boekiani successit generalis Preiss ex praesidii Graecensis commanda; hanc accepit generalis Rizzi commendans Crisiensis, et huic successit generalis Antonius Setwitcz, Belovarinum ordinatus eorsumque abiens. Iste biennio privatim vixit Berdoviczii in bonello Voikovichiano Sztari Dvor vocato et ab se titulo arendae possesso.

Posonium ad constitutum diaetae diem convenere status, festum nempe sanctae Trinitatis sen diem 17. Junii. Sub initium pro more actum de caeremoniis; lecti Viennam pro invitandis suis Majestatibus nuncii. In capite horum fuerat archiepiscopus Colocensis comes Josephus de Batthyan. Majestates suae nempe Franciscus I. imperator, Maria Theresia regina, Josephus rex Romanorum die III. Julii comparuere, quos pro more primas Hungariae Franciscus Barkoczi salutavit, oratione hic adnexa sub A.[ERROR: no reftable 61:] [ERROR: no reftable :]Sada se ne nalazi u rukopisu taj govor.

Dum pro more Posoniensem arcem ingrederentur Majestates, plebs pro: vivat Maria Theresia, clamabat: vivat Franciscus Nadasd banus Croatiae, qui affectus bano ingratus fuerat credebaturque ab inimicis procuratus. Die altero propositiones regiae auditae sunt, augendae videlicet contributionis in uno millione et banderiorum regulationis. Eodem quasi momento Viennae impressus libellus Adami Francisci Kollarii, Pannonii Neosoliensis, Mariae Theresiae Augustae a consiliis et Vindobonensis bibliothecae

palatinae custodis primarii: De originibus et usu perpetuo potestatis legislatoriae circa sacra apostolicorum regum Hungariae libellus singularis. Typis Joannis Thomae de Trattner caesareo regiae Majestatis aulae typographi et bibliopolae. Liber iste omnino singularis et eruditionis majoris, ac moderna ferunt studia; praecipue ob cap. 13., quo regias diaetales propositiones demonstrare conabatur, auctor occasionem praebuit, ut de eo examinaretur, lamentaretur sic, ut compilandorum suorum gravaminum tempus Hungari habeant. Clerus potissimum adversus Kollarium est debachatus ipsique inimicatus, et cumprimis Barkoczius primas. Itaque deputatio constituta est sub praesidio episcopi Nitriensis Joannis Gusztiny, secretario deputationis Stephano Bartha Agriensium canonico constituto, quae in libellum indigaret ad litteram. Consedit ista suamque deprompsit ex quavis pagina censuram sive rerum ignorantia, sive alias et Kollario iniquam et deputatione regni indignam. Ad hanc respondit deditque apologiam Kollarius. Majestas regia die 19. mensis Augusti 1764. mandate suo per comitatus dato libellum hunc prohibuit, colligendumque praecepit ex possessorum manibus. Gallia, Belgium, Germania approbavere opus, Italia et cumprimis Roma istud non solum damnavere, at igni sacravere. |

Caeterum creditum a singulis, aulae jussu scripsisse Kollarium id, quod svadebant propositiones regiae, quas eum nosse oportuit praevie. Hinc crysi non caruit aula, dum opus nutu suo exaratum tueri noluit. Adversus libellum sub anonymo scripsit aliquis sub titulo: Vexatio dat intellectum, opus adversus aulam, quo conabatur persvadere, reges nostros vere nec dominos esse, esse autem dominum quemvis nobilem. Prodiit opus hoc ex primatis Barkoczi aede et ex manu sua primo, quod ei notam in aula attulit, infirmitatem ex apraehensione causavit, et demum mortem. Juramento purgare semet doctiores omnes debebant et reliquos inter ex regno nostro protonotarius dominus Nicolaus Skerlecz, qui ex compilatis regni Sclavoniae actis et gravaminibus tulit ad invidiam laudem. Post diaetam lictoris manu crematus est manuscriptus liber: Vexatio dat intellectum, quod censura iterum haud caruit, aulae eam non fuisse Majestatem, ut opus sub diaeta cremasset, damnasset, aut saltem prohibuisset, uti opus Kollarii. Scripsi ego etiam adversus Kollarium, sed nequaquam de singulis, at pure causam ponendo, cui et quomodo principes de rebus ecclesiasticis merae disciplinae leges ferant; adeoque legislativa potestate gaudere ecclesiam, dum Kollarius istud suo opere enervare niteretur, ad quae Posoniensis deputatio nec advertit. Manuscriptum meum misi primati ipsique Kollario. Interim quia ad opus Kollarii omnia praemissa a nobis descripta sunt nempe historia, deputationis acta Posoniensis, apologia Kollarii, opus illud: Vexatio dat intellectum, meum quoque in originali adesset, non est, ut hic inserantur. Romana illa Kollarii condemnatio fuit contra tenores bullae Benedicti XIV. 1758. editae die 9. Julii incipientis: Sollicita etc. Quamvis porro auctor infamis operis: Vexatio dat intellectum ignotus remanserit, suspicandi adversus Joannem Baptistam Paxi episcopum Syrmiensem, ponderatis circumstantiis et libello ipso maximum fuit argumentum. Nempe primo, ob expressum eo libello odium suum adversus me Balthasarem Kerchelich, quem ibi Kerchelevich scripsit, quod nempe imperite quasvis carthas edat et det Kollario edendas; nihilque fieri Viennae a consiliariis, rebus Hungaricis invidis, nisi me authore, quod Hungarorum

nemo scribere potuisset, et servivit ad excitandum adversus me odium per Hungariam. Hinc idem episcopus Joannem Jozipovich canonicum Zagrabiensem et hoc anno Viennae collegii croatici rectorem disposuit, ut in Croatiam scripserit, Kollarium fateri esseque sub juramento fassum, opus illud neutiquam suum, at meum esse. Quae res heu quale odium excitavit adversus me tam in capitulo, quam et regno. Secundo, in eodem | 611 opusculo non parcitur Rittero et cum falsifitatibus. Quare dum duxit me Ritteriana ova spargere, cum extraneus devoluta ad me Ritterii quaedam scire nequiverit, viderit autem Ritteriana manuscripta Paxius, suspicione gravatur. Tertio, quia inferioris opus primas non vulgasset ut istud, Paxium autem promoverat ipse ad episcopatum Syrmiensem, quod ad putum primatis collegium olim Pazmanianum emerit, egregie decipiendo capitulum. Quarto, quia Paxius eodem tempore, quo opus illud vulgari describique incepit, Posonio abiit, ut de illo qua absente haberi non possit suspicio, hinc neque purgatorio juramento gravatus est. Quaedam imperite et hiulce ex legibus applicata eo opere sunt, vel ipse Paxius talia congessit, vel cum Sigismundo Komaromi ad latus suum continuo. Quinto, quisquis stylum Paxianum perspectum habet ejusque cogitandi vim, arguet opus illud Paxianum esse. Interim certo istud affirmare nequeo, cum auctor latuerit. De diaetali in reliquo progressu videnda diaetae acta. Post disputationes inutiles tandem ad aulae vota promisaa est contributio in annuis fl. rh. [ERROR: no reftable 62:] [ERROR: no reftable :]Ostalo ne ispisano in augmento prioris, caeteraque ex actis et articulis diaetalibus videnda.

Quod Sclavoniam nostram attinet, exigua obtenta sunt diplomatis anno 1750. elargiti, cupiebant diaetalem confirmationem, neque tamen vel propositum. In anno 1751. facillimum fuisset negotium, at tum a regni protonotario fuit declaratum, diploma illud regium a statibus nunquam fuisse promulgatum. Cupiebant etiam, ut ex banali tabula directe ad septemviralem provocaretur, sed neque istud effectum. De consiliariatu in cancellaria Hungarica Viennae conditus est sine effectu articulus. Sub hac diaeta initium accepit lis intra comitatum Zagrabiensem et clerum intuitu appellationis subditorum ecclesiae. Petrus Spissich vicecomes Zagrabiensis insigniter laesivam sub diaeta ad banum Posonium relegat instantiam eo in merito. Banus celebrata isthic conferentia, ad diaetam negotium non deduxit, sed privative repraesentavit aulae, adfirmando, et privilegia et usum esse pro clero. Res subinde missa ad status Sclavoniae pro opinione, de quibus infra.

Interea sub diaetali Posonii decursu Crisio generalis Rizzi translatus Graecium, hinc pro Brentano mortuo Carolostadium generalis Preiss, Belovarinum autem pro Rizzio generalis Antonius Szetwitcz, qui hactenus private vixit Berdoviczii in bonello Voikovichiorum Sztari Dvor vocato. Generalis Beck plurima inter, quae in generalatibus Carolostadiensi et Varasnensi instituit, ex Gomerje partim pulsis partim exsolutis schismaticiis, Bohoemos quosdam induxit, qui per Zagrabiam sunt profecti spe et fiducia | 612 ea, quod isti locum excolent, commerciis magis idonei reddentur

et fabricas varias promoturi. Successive totum exanuit, et Bohoemi illi profugerunt. Anno isto aeque pro famelicae plebis subsidio rapae subterraneae vulgo krampyi in Croatiam ex Bohemia in novem currubus adductae per regnum et confinia passim sunt introductae.

Hoc quoque anno et sub diaetae decursu bona, quae hactenus invalidorum vocata comissio tenuit, olim culinae generalium ad Carolostadium quidem, Dubovacz, Szvarcha et Zvechay, ad Capronczam autem tenuta Caproncensia, item Ivanecz, Petrianecz etc., generalis Beck qua gubernator accepit lege ea, quod annis singulis ex cassa militari generalatuum fl. rh. 9000 invalidorum commissioni sit daturus. Fecit attamen ex subditis non solum milites et centurias, sed beneficia omnia ad cassam applicuit et abhinc magnas comitatibus incommoditates, privatis quoque in vicinia possessionatis, parochis item, prouti ex protocollis et repraesentationibus appareret. Baro Stephanus Patachich cum bonis Novigrad in anno 1749. emerat 12 domus ad Carolostadium in vico Sidovszka vulicza appellato, superinducta donatione regia. Has domus occupavit vi generalatus Carolostadiensis et Franciscum Patachich filium Stephani ejecit. Post plures repraesentationes resoluta fuit Patachichii exsolutio, ipseque ad contrahendum cum domino generali Beck remissus. Commissiо superius insinuata ad limites generalatus operabatur magnis impensis. Episcopus Zagrabiensis saepe admonitus, si quid haberet, ut exhibeat; verum is, ne censuram in aula habeat, cum, ut dicebat, vivere possit et aulae intentionibus nolit refragari, nihil se habere rescripsit; quam ejus epistolam inactare, sive in protocollum inferre militares effecerunt. Ipse ideo pro summo statista est habitus et anno sequente 1765. Stephaneo ordini intra commendatores adnumeratus [ERROR: no reftable 63:] [ERROR: no reftable :]22 i ½ redka prekrižano. 613

Hoc insuper sequentive anno ultra mille juvenes ex generalatibus his a generali Beck educti sunt, ad artes varias condiscendas Viennae ac alibi. Res haec quem habitura est eifectum, posteriores anni docebunt, nunc pro more quidam laudabant, reprobabant factum alii. Insuper ad 500 juniores sive ab anno aetatis suae 18 ad 24 eductae sunt una cum maritis suis foeminae, quae texere aliaque condiscerent. Maritatas autem ideo accepere, ut cum maritis suis redire aliquando possint. Samoborini, ubi cupri boni ab olim fodinae haberentur, ferri etiam sunt detectae et colli incoatae anno sequente.

Posonio scriptum, ablegatum capituli Georgium Malenich disseruisse palam de augenda contributione vel maxime vero, quod nobis volupe charumque sit, dum subditi nostri, ad nos venientes, nobis ferunt anseres, anatras, capones, et dum videmus pendere quidpiam ex eorem manibus, eos audimus et benigne accipimus, si vero nil adferentes intuemur, repellimus; certe, ut indigna haec fuere diaetali congressu et levissimi judicii sui suaeque infamis avaritiae indicia, sic de condigno explosus est nedum ibidem ab intelligentibus, sed pluribus, ut vocant, pasquillis, non sine cleri et capituli Zagrabiensis censura; anatrum anserumque haud facile abolendam memoriam Posonii ac per Hungariam reliquit. Credebat ille, sua loquacitate se meriturum favores aulae et Stephanei ordinis parvam crucem, pro qua supplex erat, et dein episcopatum;

sed videns, quam in aquam anser garrulus cum anseribus et anatris sit submersus vel praecipitatus, ex apraehensione die 25. Decembris ibidem Posonii sacrum incoans, apoplexia tactus est, cujus sibi cura fait diuturnior.

Denique et lues pecorum fuit in partibus multis et authumnus a 14 fere Septembris continuo scatens pluviis, aquarum exundationibus, ut authumnalia congregari nequiverint, et quae fuere composita, ob contractum humorem putrefacta pesumiverint, far praecipue; vindemia fuit misera, et vinum ob aquas debile. Continuavit | 614 autem ejusmodi tempus ad medium Martii.

Hоc anno die 30. Augusti Zagrabiae media sexta mane obiit Nicolaus Sigismundus Thauszy, episcopi Zagrabiensis frater uterinus et germanus, homo rudis, excessuum plenus, ut passim Palaszika nuncuparetur; rebus temporalibus semper immersus, ut praefecturis, negotiationibus et vitiis aliis, dempta veste in eo clerici nil fuit. Antea saepe castigatus poenis etiam publicis, a fratre episcopo 1752. factus canonicus, tum archidiaconus Vasca, deinde Bexin praepositus infulatus titulo de Кое, vicecolonellus Dubicensis, episcopo et capitulo semper ob vitarn et mores pudor ac dedecus. A morte sua fabula prodiit, eum Dubiczae in habitu militari saecularique vagari. Huic in archidiaconatu Bexin successit Josephus Galliuff, in canonicatu Antonius Pullai ex parocho Oboroviensi et Posegano.