Sub anni hujus initium promulgata fuêre hic sponsalia intra serenissimum coronae principem et Austriae archiducem Josephum, primogenitum reginae nostrae, ac serenissimam virginem Elisabetham, passim dictam Isabellam Parmensem ex domo Borbonica, et futurae anno hoc Decembri mense nuptiae.

Banalis tabula dispensante principe Varasdini iterum est habita non sine murmure regnicolarum. In hac jubente principe per regni fiscum dominum Busan promota fuit causa contra familiam comitum Erdoedy intuitu usus illius, quod supremi comites darent vicecomites aliosque comitatus officiales comitatui Varasdinensi. Qua de causa etiam superiori anno, dum Zagrabiensis et Crisiensis comitatus sunt restaurati ad legum praescripta, comitatus Varasdinensis restaurari non potuit. Produxerunt comites Leopoldinum plane eatenus consensum et privilegium usu continuo firmatum. Sed quia 56. articulo anni 1723. hoc negotium ad viam juris ordinariam fuisset relegatum, adeoque dictum privilegium satis vulneratum, familia cecidit estque adinstar aliorum per totam sacram Hungariae coronam comitatuum, etiam certis familiis haereditarie collatorum, norma per sententiam relegata, quae appellasset etiam.

Fuit regni congregatio causa potissimum contributionis et erigendae praetorianae ex Hungaris turmae pro serenissimis sponsis, ad quam pro 4 nobilibus ex Croatia assumendis, non sine difficultatibus et cum expressa conditione usque ad finem praesentis belli borussici, annue per regnum danda quatvor milia floren. rh. sunt, fueruntque resoluta.

Porro praetorianae hujus turmae gloriam dominus baro Franciscus Koller sibi attribuebat. Ad comitatus per Hungariam singuli pensionem annuam offerre necessitabantur, Transylvania quoque, ut amplius 500 fl. milia sint conflata, annueque ultra centum quinquaginta milia pro eodem Viennam comportentur. Pecuniis his non solum Viennae in suburbio domus cum horto, sed equi bisque necessaria empta sunt et respective ut stabula facta apparatus equiles. E his duplex splendidus superbusque vestitus singulis praetorianorum officialium servitorum exsolutio annua. Rei hujus curam habuit comes generalis Joannes Palffi, vicecapitaneus declaratus. Praetorianorum numerus ex 120 juvenibus deputatus, qui omnes titulo unterleitinantii sive secundarii procenturionis

gaudebunt. Salarium eorundem menstruum, quod 27 fl. futuri sint, est promulgatum, quin talium adeo depicta futura felicitas, ut non solum certarint per summorum virorum commendationes aggregandi, sed sortem tantam pecuniis emerint. Fuere enim, qui 500 plane mille fl. pro aggregatione obtulissent, immo 400 aurei a singulo praetenderentur. Describebatur enim per cancellariae hungaricae litteras, cogitaret quivis, quanta sit horum futura felicitas, quod suo innotescent principi, horum unicam dehinc habendam considerationem in promotionibus militaribus, politicis, futurumque medium secuturae fortunae. Pluraque similia | 516 incautae juventutis minusque penetrantium genitorum incitamenta ex aulicis moribus conflata. Dies 20 Septembris constituta, qua Posonii praetorianos convenire oporteat; triennium positum servituti, post quod exactum sequeretur accommodatio. Quae etiam Palftiano sub cancellariatu et Kolleriano in cancellaria imperio perseverante fuit secuta in quibusdam, ad fallendos contribuentes comitatus specie servatorum promissorum ad praedictam praetorianam turmam. Ex regno hoc Croatiae commendati per comitem banum primi ad eam fuêre suscepti: dominus Christophorus Sztolnekorich alias Bornemisza, fori utriusque advocatus et conferentiarum secretarius, Petrus Ballog aeque advocatus, et Adamus Zdenchay, episcopo junctus sangvine ac in bonis suis ad Carolostadium vivens private.

Nostro excellentissimo domino comiti bano Francisco Nadasd offerebatur turmae hujus capitaneatus cum spebus erigendi talem ad regni Hungariae baronatum; sed postquam se decipi passus non fuisset, obtigit domino comiti Leopoldo Palffi ab Erdöd actuali intimo consiliario, campi mareschallo, s. regni Hungariae conservatori ac per Hungariam armorum regiorum praefecturae officii vices gerenti.

resolutus dominus comes Joannes Palffi ab Erdöd, generalis vigiliarum praefectus, (et ipse qui regimen a se erectum reliquit, collatumque vidit Preisokio), comitatus Borsodiensis supremus comes.

dominus comes Joannes Rhédey, generalis vigiliarum praefectus, militaris Theresiani orrlinis minoris crucis eques.

dominus comes Joannes Erdoedy de Monyorokerék vicecolonellus, filius comitis olim Ladislai.

cum caractere equitum magistri, dominus Emericus Gombos, dominus Ignatius Niczky, dominus Josephus Finta.

cum caractere superiorum locumteneutum dominus Michael Schustak, dominus Ladislaus Farkas, dominus Amadeus Abaffy, dominus Petrus Bagossy, dominus Mathias Strasay, dominus Paulus Jarmy.

Ad addendum autem sive splendorem sive turmae apparentiam, aut potius obumbrandos oculos incautorum intra praetorianos aggregati sunt juvenes: comes Joannes Palffi ab Erdöd, comes Sigismundus Zichy, comes Emericus de Batthyan, et Marcus liber baro Revay; alii praetoriani fuêre nobiles, civiumque bene solventium filii. Additus iisdem capellanus turmae , Piarista, quartier-meister cum caractere locumtenentis 1, et cum aequali caractere auditor 1, medicus, chyrurgus, tympanotriba, hospitiorum designator vulgo fourier, tubicines 5, profos, fabri ferrarii 2, sclopetorum thecopaeus 1, aulae inspector 1, hortulanus freiseur cum suis, portarius 1,

mediastini 5, agasones 63, demum professores architecturae 1, linguae gallicae 1, germanicae 1. |

Convenêre praetoriani ad diem 20. Septembris Posonium, et die 28. Septembris juramento obstricti, Viennam demum profecti sunt. Juvenes isti ob apparatura superbosque vestes paulo minus reginae filiis sese crediderunt. Viennam appellentes praetorianis Germanis dextram cedere debuêre. Neque milites in regiminibus constituti pro sibi aequalibus et collegis suis eos agnoscere volebant. Stipendium eorundem menstruum ad fl 12 est restrictum, reliquum causa victus subtrahi promulgatum.

Effectus praetorianae hujus turmae sequentes experientia docuit: primo juventutis neglectus, secundo morum dissolutorum sub umbra libertatis adeoque levitatis gallicae comparatio, tertio majorum contemptus, quarto plurimorum juvenum ex equitatione, libertate, libidine et casibus ob sylvestres equos destructio, quinto pecuniarum Viennam comportatio ibidemque insumptio, sexto gravissima praetorianorum nomina et debita, quae ab iis Viennae contracta exsolvi necessum est, septimo Hungariae ob annuam submissionem pecuniarum ingens onus, octavo publica contestatio, plus posse Hungariam contribuere, quam ea, quae in diaeta 1751., allegando impotentiam, promisissset. Atque haec de celebri praetoriana turma, hoc anno incoata et dehinc frequentioris memoriae futura.

Anno isto tandem vigore papalis brevis qua delegatus a papa archiepiscopus Viennensis dominus comes Christophorus Migazzi me et episcopum Viennam evocat. Malenich, qui episcopi nomine causam egit, ab eodem isthuc magnis pecuniis mittitur; sibi fl. rh. 500 dati, hospitium praeterea victusque in collegio. Ego in justitia et aequitate fidebam, depraedicatoque ab omnibus horum zelo in archiepiscopo, mihi ab ipsomet per litteras suas insinuato, fidebam. Malenich in pecuniis, quas ferebat, episcopalibus. Viennam circa nonam Martii comparuimus; visitatoque archiepiscopo, mihi ad summa favere videbatur, unamque se zelare justitiam praedicabat, seseque esse informatum plene, dicebat. miserebaturque tantarum injuriarum ac persecutionum, seque ut archiepiscopum haud passurum, ut suffraganei suorum metropolitanorum sententiis non obediant, pluraque similia, atque brevi nos expediendos, cum nil supersit ac publicare sententiam. In Malenichium aeque invectus fuit sciscitando, quibus Zagrabiae vivatur legibus, exaggerandoque facta et attentata singula. Interea Malenichius circumire incepit varios, episcopo praedicta scribere, ad Batthyan Carolum postulare litteras, archiepiscopi cancellarium, ut vocant, corrumpere, viasque et modos mihi incognitos terrere, procurareque dilationem temporis et ne sententia promulgetur. Archiepiscopus, nescio quomodo, qui antea per ecclesiasticos causam tractabat et signanter quendam Piloa, rem totam suo tradit cancellario, homini saeculari et munerum pecuniarumque ob proles et lusus vigilantissimo. Iste miro artificio jam revidendam causam a consistorio Viennensi dicit, jam ab assumendis etiam ex Hungaria quibusdam causa municipalium Hungariae legum tempusque protrahit, ut Martio toto nil actum sit. Interpelatus ab utroque nostrum archiepiscopus, et quod ad audiendam pure sententiam vocati fuerimus, se moniturum dicebat cancellarium, ut terminaret sententiam. Interea rem sibi cum Jesuitis fuisse, tum causa theologici

studii, quod cum illi debite non tractarent, ob incoatum theologiae studium in noviter erecta et magnifica universitatis aula per alios tradendum. Prouti in | 518 effectu superioris anni mense Novembri p. Josephus Azzoni, Augustinianae familiae, ex Italia evocatus, theologicas dabat lectiones, in diesque praestolabantur collegam Azzonio quempiam e Dominicanorum coetu et Bononiâ quidem, qui demum sub anni fine comparuit, p. videlicet Petrus Maria Pazzaniga; Lectio canonum attributa est clarissimo celeberrimoque a litteris domino Rieger saeculari; scripturae praelectiones p. Antonio Konigsman et p. Cortivo, hoc Augustiano, illo Dominicano. De quorum fundatione et stipendiis agebatur ex commissione regia sub praesidio domini baronis Porchtensteyn. Archiepiscopus fundationes et legata ultro citroque ex archivis et monumentis exquirebat, vidique identidem ipse suspirantes in aula sua Jesuitas.

Profecto si ullibi in Europa regulata habentur optima studia, haec immortali memoria et obligatione erga clarissimum celeberrimumque a doctrina et vulgatis libris virum dominum baronem Gerardum wan Switten, cui Austria suam debet eruditionem, Hungaria item vicinaeque provinciae, quod sua singulari industria et providentia a crassissimis tenebris et praejudiciis hanc eliberavit. Est ipse regiae Majestatis archiater, caesareae bibliothecae bibliothecarius ac studiorum praeses. Medicam facultatem Viennensem statim in suo Viennam adventu reformare coepit, sed prudenter ac cum tempore modo haec modo illa tollendo. Hunc et hujus consilio imitata est facultas juridica, erectaque universitatis amplissima ac ad urbis ornamentum aula, viros lectissimos totaque Europa celeberrimos utraque praedictarum facultatum praelectionibus evocavit; congruis providit stipendiis, qui bonarum litterarum Viennae forent fundatores. Gubernium universitatis mutatum est; Jesuitarum imperium sublatum, praejudicia tanta mulctata exilio. Obstupui hercle, Viennae hoc anno diutius commoratus, auditorum juris ac medicinae ex omnibus nationibus frequentiam: 500 et amplius medicinae dabant operam sub celeberrimo tota Europa viro, tot libris clarissimo et fundatissimo, domino Antonio de Haën, Belga natione, quem honoris causa doctores etiam publici virique praecipui auditu lectionum suarum venerabantur, atque iste praxeos dicebatur professor. Botanicam explicabat dominus Robertas Laugier, anatomiam dominus Laurentius Grosser, phisiologiam dominus Henricus Crantz, chirurgiam dominus Ferdinandus Leber. Juristarum similiter facultas quamplurimos numeravit auditores; professores aeque clarissimos viros habuit, videlicet: legum publicarum dominum Henricum Bocris, qui Ottonem Edvardum praelegebat, dein Wemerum, canonicarum dominum Paulum Josephum Rieger virum lectissimum, qui insignes a se compilatas institutiones canonicas praelegebat, dignam tanto viro hoc anno edens dissertationem in opus Gratiani, utinam vivat, ut, quae pollicetur, absolvat opera, erit ei memoria sempiterna; pandectas Joannes Petrus Bannizza, jus naturae et institutiones civiles dominus Carolus Antonius Martini, historiam Joannes Baptista de Gasparo praelegebant. |

In tanto itaque flore opera domini baronis Switten collocatis his facultatibus, ut emergat etiam philosophia atque theologia archiepiscopus desudabat. Et quamvis constituti jam fuerint cujusvis facultatis directores, adeoque clavis scientiae Jesuitis recepta, ob defectum attamen

exsolvendorum idoneorum theologiae et philosophiae professorum progressus desperabatur, atque hinc studium archiepiscopi eruendi hujusmodi fundi. Et hae primae fuere occupationes.

Altera fuit ejusdem archiepiscopi cum Jesuitis intuitu erigendae pro sacerdotibus deficientium domus, quia ad finem hunc regina certos fundos ac ferme medietatem Theresiani collegii sive academiae eidem donaverat, ac illam quidem, in qua illi juristas collocabant, ut hi propterea ad academiam alteram Emanuelis vocatam translati fuerint. Rector collegii Theresiani p. Mathias Pock, provincialis emeritus, nescio qua de causa Passavium pro rectore abiit, succedente eidem Belga quodam p. Henrico Kerencs ac ad authumnum quamplurimis Jesuitis ex Belgio comparentibus ad idem Theresianum collegium. Rumor fuit et fide dignorum narratio, Jesuitas partem illam ab archiepiscopo emisse, et Belgicam provinciam eorundem pecuniae numeravisse. Domus illa deficientium domui curatae et dioecesis alumnorum est conjuncta. His itaque de causis toto Martio sententia mea suspensa est.

Tempore itaque diuturnioris meae morae in Viennensi urbe acta sequentia:

Primo. Varadiensis episcopi introductio. Promotiones Zagrabienses.

Superiori anno resolutus in Magnovaradiensem episcopum dominus baro Adamus Patachich, post obtentas interea Romanas bulas et sui in episcopum consecrationem mense Martio Viennâ abiit, ut ingressum solemnem suum perficere valeat die 25. Martii. Iter per Agriam sumpsit causa Agriensis episcopi domini comitis Francisci Barkoczi, ut cum eo qua constituto comissario regio pro termino suae introductionis ad officium supremi comitis comitatus Bihariensis concludere valeat, ac, ut inaudivi, pro fine Aprilis fuit constitutus. Et quia praefatus Patachich canonicus fuisset Zagrabiensis, ejus loco archidiaconatum Bexin episcopus fratri suo Nicolao Thauszy contulit, non qnia is mereretur, sed quia 600 floreuos annue ex illo acciperet; et ob notoriam promoti inhabilitatem consecuti officii archidiaconi totiusque archidiaconatus directorem sub assecuratione futurae eatenus suae accommodationis fecit Franciscum canonicum Popovich, Vascatum contulit Balthasari Petkovich, canonicum fecit Blasium Dumbovich Ugrensem parochum, hujus parochiam contulit Balthasari Bedekovich, iussit praeterea fratrem commandae Dubicensis relinquere munus, adeoque vicecolonelli officium deponere. Hinc vigore diplomatis regii anni 1750. per capitulum propositi bano Balthasar Petkovich, Antonius Zdenchay, Antonius Zlatarich, ac per banum resolutus in commendantem Dubicensem et vicecolonellum est dominus Balthasar Petkovich. Praeposituram s. Benedicti de Kaposffö, quam Patachich antea habuerat, priori adhuc anno opera et patrocinio Kolleriano consecutus est dominus Georgius Bisztriczey canonicus Zagrabiensis ob fratris sui Ladislai preces, cancellistae in hungarica cancellaria, quam is etiam administraret.

Patachich Magno-Varadinum necdum appulerat, cum post eum expeditum fuisset rescriptum regium, prohibens eidem tantam servare pompam, quam suus Viennâ abitus et dispositio indicabant. Siquidem copiosiores musicos, familiam multam Varadinum praemiserat, hinc, ne dissiparentur proventus ecclesiastici, instructio et regulatio familiae sibi exmissa fuerat. Evenit autem istud Kollerii

vindicta, quod is Kollerium non adorasset, | 520 neque de annua pactus fuerit cum eodem pensione.

Ut Patachichio succedat in cancellaria quispiam, sperari non potuit, quod ob interesse promotione sit amotus. Ne autem religionis negotia negligi videantur, Kollerii fuit inventum, ut episcopus Quinque-Ecclesiensis dominus Georgius Klimo, olim in locumtenentiali consilio et ante Patachichium in cancellaria consiliarius, iterum ad idem locumtenentiale consilium poneretur, primatem quasi in consilio suppleturus et totum gubernaturus consilium, ac una, si et quando opus fuerit, in religionis rebus aliisque ecclesiasticis cancellariae ipsi adjutorio futurus. Evocatur itaque Viennam Klimo, a Kollerio ubivis magni episcopi nomine praedicatur unusque omnium intelligentissimus. Comparet ille me praesente Viennam. Systema de se factum reditus sui ad locumtenentiale consilium eidem panditur, et necessitas deprecatur, sed spe consequendae via hac primatialis in Hungaria dignitatis eatenusque sibi factae a Kollerio assecurationis acceptat. Itaque hac ratione praedictus dominus Klimo regendis ecclesiasticis rebus fuit praepositus. Videbantur etiam Hungariae episcopi contentari, si nemo Patachichio in cancellaria successerit, ne se minori semet humiliare et supplicare debeant. Protestantes vero et schismatici hunc Kollerii zelum plane laudabant.

Creditu perfacile est, dominum Koller cogitavisse de procuranda domino Klimo via hac primatia, quia iste priorem prae reliquis Hungariae episcopis colebat, eidemque et immolabat Cremnicenses victimas, et vias omnes obligandi Kollerii quaerebat. Deum enim Hungariae Kollerium esse vidit agnovitque facile. Anno superiore, nescio, quas dissensiones comitatus Vesprimiensis cum suo supremo comite, alias loci episcopo domino Martino Biro, habuit, protegente Kollerrio dissentientes et adversantes supremo comiti. Missus eo fuerat qua commissarius regius dominus episcopus Quinque-Ecclesiensis Georgius Klimo, persvadetque Vesprimiensi commissionis suae tempore, ut is pro coadjutore petat dominum canonicum Strigoniensem Iguatium Koller, fratrem saepe dicti domini consiliarii, expedita Viennam eatenus stafetta. Episcopus qua supremus comes contra comitatenses victor, Klimonis prudentia et dexteritas ac judicandi vis celebratur a domino Koller, et demum frater suus coadjutor Vesprimiensis episcopi cum successionis dictus, ac hoc anno consecratus episcopus Targensis est, ac Josephus Baizath datus Kollerio in tabula regia ex parte cleri successor.

Redeunte ergo ad consilium regium locumtenentiale atque modalitate praevia ad cancellariam ipsam domino episcopo Klimo, cum is antea atque ab anno 1756. administrator comitatus Veroviticensis fuisset, neque gratis administrationem hanc retinere vellet, ad ejusdem domini Klimo factam a me autem sibi Viennae suppeditatam propositionem dominus comes Joannes Patachich, suae Majestatis camerarius, per resolutionem regiam sine facta eatenus instantia administrator comitatus Veroviticensis fuit declaratus, cujus aliunde parens Ludovicus supremus comes esset salariumque perciperet.

Secundo.

Patribus Jesuitis negatum, ut e Portugallia exules et proscriptos Romamque appellentes per Raguseorum naves possint in provinciam Austriae recipere; ast permissum

potius, ut | 521 impositam ab eorudem generali provinciae taxam pro eorundem patrum intertentione Romam submittant. Collegium Zagrabiense 300 annuatim florenis taxatum exstitit. Satis indigabam, quae causa fuerit, ut potius tot milium fl. Romam submissio permitteretur, quam admitteretur receptio: ast fateor, vero similem rescire non potui. Deceptam fuisse reginam a Jesuitis, dicebant omnes; quin p. Joannes Bap. Szluha inde redux per familiae suae magnas preces ac non sine difficultate obtinuit, ut relinqueretur in hac provincia, cujus antea fuit alumnus, et Tyrnaviam fuit submissus.

Tertio. Muratorii libri de philosophia morali prohibentur.

Muratorii de vera devotione ejusdemque philosophiae moralis libros cum Viennensis archiepiscopus serenissimis archiducessis, reginae filiabus legendos proposuisset, confessarii e contra earundem Jesuitae ut haereticos prohibuissent, repraesentata Benedicti XIV. approbatione, archiepiscopus eosdem libros in Germanicum transferri procuravit ac Viennae imprimi. Passim credebatur, hinc promanâsse, ut Elisabeth Parmensis, sponsa archiducis Josephi, reginae supplicaret, licere sibi, in aula Viennensi constitutae, alio confessario et quidem Petrino, ab archiepiscopo Viennensi nominando, uti; illa enim morali Muratorianae asveta esset, quam intelligent a Jesuitis Austriacis damnari. Grave istud accidit Jesuitis, apertumque societatis hostem Migazzium dicebant, metuentes, ne ab hujus exemplo ab imperio augustarum conscientiarum decidant, praecipue postquam viderunt, Elisabethae exauditas fuisse preces datumque eidem, quo vita durante usa est, pro confessario presbytherum, canonicum Olumucensem.

Quarto.

Celsissimus princeps a Liechtenstein, postquam deducendae Parmâ serenissimae sponsae legationem et provinciam suscepisset, intra magnificos superbosque caeteros apparatus lectosque itineris viros praestantissimos quosdam ex subjectis Austriae terris et formosissimos legit pro ephebis juvenes, quibus ipse sumptu proprio ornatissimas vestes caeteraque omnia praestitit; hos inter domini tabulae judiciariae praesidis

mei Balthasaris Magdalenich filius nomine Ignatius, in academia Emanuelis Viennae vocata tum convictor, fuit ex parte Croatiae, qui semet juvenili impetu baronem edixit. Mense Julio princeps ipse aliique Parmam profecti sunt.

Quinto. Incredibiles summaeque ad has nuptias fuere, praecipue Hungarorum dispositiones, pecuniarum effusio, apparatus ac vestes, praecipue et omnes ferme e Gallia.

Sexto. Mortuo supremo comite Zoliensi domine comite Nicolao Erdoedy, filio comitis olim Ladislai, comitatum consecutus est dominus comes Daniel Eszterhazy paulo post mortuus, succedente sibi in eodem supremi comitis officio domino comite Joanne Nepomuceno Erdoedy. Vidua autem Nicolai, nata de Batthyan Theresia ex comite palatino Ludovico de Batthyan, ob respectum patrui sui mareschalli Caroli, aulae serenissimi coronae principis praefecti, ejusdem serenissimae sponsae ginecei praefecta est declarata. Septimo. Crevêre ubivis contributiones auctaque tributa, inhypothecata bancalitatis bona, quin in Hungaria ipsius sacrae coronae, sed postremo hoc perpaucis noto ac aliquando prodituro.

Octavo. Klobusiczki Colocensis archiepiscopi mors. Novus archiepiscopus et episcopus Transylvaniensis.

Pestini in horto suo inter tot adstantium religiosorum preces, die quinta mensis Aprilis mane circa nonam obiit excellentissimus | 522 dominus Franciscus Xaverius Klobusiczki, comes factus, archiepiscopus Colocensis et Bacsiensis, locique et comitatus Bacsiensis perpetuus supremus comes, actualis intimus consiliarius, tabulae septemviralis assessor. Si cui, fatalis mihi sane mors ista evenit, ut expertus sum, dicamque inferius. Caeterum Klobusiczki quis fuerit, in vita ejus offendes. Colocsam ad metropolitanam nempe delatus ad tumulum est, ibidemque sepultus. Post bimestre archiepiscopatum aulae denominatione consecutus est Transylvaniensis episcopus dominus comes Josephus de Batthyan praedictosque omnes defuncti honores; Transylvaniae autem episcopatum ab eadem aula obtinuit, simul et praeposituram Posoniensem p. Antonius Bajtay e scholis piis, vulgo piarista, resolutus una liber baro, procurante istud sibi affine suo comite Antonio Grassalkovich, camerae Posoniensis praeside, quo auctore idem Bajtay serenissimo coronae principi patriae historiam dedit, et his viis ad episcopatum pervenit.

Porro praedictus comes Antonius Grassalkovich felicitatis hoc saeculo magnae et memorandae jure habetur. Nobilibus quidem, sed pauperrimis genitoribus ortus, scholas ipsas mendicando transegit. Tum pro more temporum illorum per variorum patvarias in jure profecit, causas egit ac fiscalem familiae Erdoedianae, ob suam subjectionem et mansvetudinem opera comitis Georgii Erdoedy, tum camerae Posoniensis praesidis, causarum regalium director factus. adjutus facultatibus primo ductae uxoris Bajtayanae, ac vel maxime per commissionem neoaquisticam, quae sub suo directoratu viguit, auctis facultatibus, bonis ac divitiis, personalis praesentiae regiae in judiciis locumtenens evasit; ferente pecunias officio crevit in immensum divitiis, atque viduus Klobusiczkianam, defuncti archiepiscopi sororem, accepit conthoralem, ac 1732. actuali imperatore Fransisco Hungariae dato per Carolum locumtenente, in ejus pervenit gratias et per hunc in Caroli atque reginae Mariae Theresiae, homo licet ignarus lingvae germanicae nec calens alias quam slavicam, hungaricam et latinam. Anno 1748. camerae praeses factus, suarum fortunarum parenti Erdoedio successit, jam antea et quam personalis baro comesque factus. Ex uxore hac Klobusiczkiana habet filium aeque Antonium. Mortua illa, dispensatione pontificis 16 mille florenis empta, viduam Forgacsianam, demortuae conjugis sororem adeoque Klobusiczkianam, ob divitias ejus et latinae lingvae peritiam uxorem accepit, pervenitque ad regni baronatum, uti notatum superius. In tantis prosperitatibus hoc ei accidit miserum, quod maxime spei filium jamque camerarium repente coecum factum viderit. Ad curam ejus expendit multa; parumque per curam obtinuit luminis. Factus nihilominus ob patris sui | 523 merita camerae Posoniensis consiliarius et supremus comes titulo Bodrogiensis, accepitque in uxorem comitissam Eszterhazy; comitatum hunc Bodrogiensem exscindi sibi ex Bacsiensi voluit, crediditque affinitatis respectu defunctum Colocensem non refragaturum, prouti etiam ut dominio Bajensi Grassalkovichiano ac a barone Vajay empto contiguum archiepiscopale praedium, Istvanmegye vocatum, coniungendum obtineret. Neutrum tamen admisit affinis archiepiscopus.

Nono.

Mortuo praedicto archiepiscopo ejusdem secretarius Antonius Margarich, vaniloquus ac rerum Viennensium expers, alias perdivitis Pesthiensis senatoris filius, copiosiore munitus pecunia Viennam appellit, seseque archiepiscopi Viennensis gratiis devovet, suisque favoribus extorquere vult, ut cancellariae secretarius constituatur. Spes illi faciebat Migazzius, verum cancellario Palffi et Kollerio resistentibus, demum elusus est. Multas fudit gratis pecunias, et Kollerio se junctum narrabat sangvine suoque hunc debere parenti decem fl. milia. Hinc offensus Kollerius, quod Margarich ista vulgaret, Margarich contra, ut effrons et audax, ideo sibi adversari Kollerium vulgabat apud primarios etiam ministros Kaunitez, Migazzi et principem Swarczemberg, quin apud ipsam Majestatem, quod pro secretariatu debita parenti suo decem fl. milia eidem non remitterentur. Praeterea in omnes gressus actionesque Kollerii vigilans, universos vulgabat, rumores etiam, quos per Hungariam diffundi procuraret suae apud reginam omnipotentiae, ut ex fonte hoc promanaverit, suspitio interessentiae Kollerii, inimicitiae intra eum ac Migazzium, ejusdem cum propria uxore dissensio ac subsecuta dissolutio thori, demum inhibition, ne carpento, Parisiis ducto, uti sibi fas sit occasione nuptiarum serenissimi archiducis, et successive tandem ex cancellaria translatio.

Decimo.

Mense Januario supremus vigiliarum praefectus Gerleczi eduxit e banalibus confiniis ad castra caesarea 1000 homines, ac mense Martio colonellus dominus comes Orsich 2000 milites, qui per Viennam profecti sunt.

Undecimo.

Uxor mareschalli comitis Adami de Batthyan, jam a mense Martio aegrotans, assistente sibi continuo archiepiscopo Migazzi et suum conficiente testamentum, ac ultra 70 milibus per mortem ejus consolato, die 26. Aprilis coram assistente archiepiscopo obiit. Et quia continuus Migazzi cum Batthyanio fuisset, qui episcopi Zagrabiensis partes contra me tuebatur, seseque negotio involutum dixisset, periclitarique de opinione, si ego simpliciter absolvarim, Migazzius rejecta justitia negotium meum politice consideravit definiendumque sibi proposuit. Casus iste et archiepiscopi Colocensis mors ruina mei fuere.

Duodecimo.

Me Viennae existente, restituti comitatus Zagrabiensis et Crisiensis, suam testaturi diligentiam, conscriptionem 1754. regio jussu ordinatam, sed per Raffay atque alios elusam reassumere constituunt, eamdemque ordinant. Sed quia ideas modumque ignorassent, ego exspectandus eram, ut ex libro hocce eisdem succurrerem, quod feci etiam ad preces domini Jursich. Ordinati fuere qer comitatum Zagrabiensem pro praeside canonicus Joannes Baptista Paxi, adjuncti domini Spoliarich et Arbanasz, ac ex parte bancalitatis dominus Benedictus Krajachich, exemplo attamen conscriptorum 1754. cauti, sine notabili diurnorum praenumeratione | 524 incoare opus recusarunt. In comitatu Crisiensi aeque ordinati conscriptores, quos inter canonicus Antonius Zlatarich. Et incoato opere ac per aliquot possessiones incoato, vulgatur rumor, tumultuavisse plebem ipsosque conscriptores insolentius tractavisse. Hunc banus, nescio a quo informatus, confestim Viennam perscribit, ac mandato regio a conscriptione cessatum. Reduces conscriptores mirabantur, cum nihil similis accidisset, neque de attentato

tumultu vel audivissent, quoadusque reversi non sunt. Comitatus ob honorem comitis bani, rumores vanos pro re certa ad aulam scribentis, falsitatem repraesentationis edocere neglexerunt, jussu contenti regio. Suspitio ingens fuit, rumorem hunc a Naisich et Busanio promanasse, ne iniquitas eorum contra conscriptores 1754. detegeretur in effectu, convicerenturque mendacii, tumultum 1755. ex conscriptione promanasse.

Decimo tertio.

Bamis Viennam ad diem 13. Maji reginae natalem appellit uti et causa dispositionum pro principis coronae tam per se quam successive regnum praeparandis nuptiis. Quem petii, ut rogaret principem Migazzi, ut aliquando finiat, cum gratis insumere mihi molestum foret, dum autem a me requireretur, nil responderet.

Decimo quarto.

Sub finem Aprilis vel Maji initium, nescio, quid episcopo Agriensi domino Francisco Barkoczi cum Jesuitis Cassoviensibus intercessit. Hoc certum est, episcopum Jesuitas ex seminario clericorum amovisse, et quidem per suos haidones eduxisse; qualiter autem eorsum devenerint, rescire nequivi. Jesuitae per Viennensem urbem lamentati graviter sunt contra episcopum ut violentum ac tyrannum. Episcopus autem aliud nil Viennam seripsit, ac ne inauditus convinceretur, et dum Magno-Varadino, quo ad installandum ejus loci episcopum in officium supremi comitis pergeret, rediturus esset, plenam facti sui semet daturum rationem. Quae me Viennae degente cum non advenisset, annotare ultro nil scio.

Decimo quinto.

Viennae existens, per bancalitatis consiliarium jussu praesidis domini comitis Rudolphi Codeck consultus exstiti, num erigere expediret in ora maritima comitatum, qui Vinodolensis nuncuparetur; quod domini Benedicti Krajachich projectum fuerat. Causa praetextuabatur zelus justitiae administrandae, qua populus ille careret, per instantias agere asvetus, ac variis decretis sibi adversantibus ac in favorem partis utriusque emanatis, ad sumptus inanes ob perpetuas hac ratione lites ad incitas redactus; Zagrabiensis comitatus ab ipsis remotus esset, hinc, si eo inviarentur, et itineribus et sumptibus conterrerentur. Rem hanc profundius scrutatus observavi, aliud non esse, quam comitatus praetextu semet a sacra regni corona avellere novamque inducere jurisdictionem, praecipue cum de appellatione interroganti repositum fuerit, hanc nequaquam ad banalem tabulam, sed bancalitatem ipsam admitti posse. Itaque hanc dedi opinionem: Quamvis diplomate Belae IV. Hungariae regis | 525 continuatoque longissime usu partes illas in comitatu Zagrabiensi existere sit innegabile, ad eundemque etiam hodie contribuere; quamvis nullibi unquam comitatus Vinodoliensis lecta repertaque sit memoria, attamen ex publici ratione istud fieri posse, dubio locus vix esse videretur; quia nihilominus tam regni actis publicis ac resolutionibus Leopoldinis fidem facientibus partes illae de regni Croatiae corpore adeoque sacrae coronae regni Hungariae essent, confirmantibus ista repetitis hactenus intra regnum et cameram Graecensem contractibus, ne jura regnorum in confusionem abeant, sine diaetali publico assensu stabiliter ac quiete a legali appellabilitatis via erigendus Vinodoliensis comitatus vix eximi praevideretur, ideo, ne salutaris excelsae bancalitatis consequendae a subditis justitiae provisio fine suo frustretur, usque ad proximam

diaetam appellabilitatis negotium in suspenso relinquendum censerem. Caeterum reflectere debeo, comitatum requirere fundum pro exsolvendis comitatus officialibus, ultra ac praeter contributionis regiae onus. Et cum extraneorum, quoadusque domestici ibidemque in maritimis partibus possessionati in legibus praxique juris perficiantur, necessario sequi debeat accommodatio, his ampliora stipendia pro fatigiis eorundemque intertentione ordinanda venirent. Nisi igitur excelsa bancalitas ad officialium comitatensium exsolutionem fundum alium, quam plebis suae eatenus taxas habeat ordinetque, discutiendum subjicio, an talismodi Vinodoliensis comitatus erectio sine plebis illiusque maritimi populi majori onere, urbarialium item proventuum dispendio persistere poterit.

Qua per me brevi, ut brevem dicasteria amant, assignata opinione mea, de Vinodoliensis comitatus erectione nil postea est auditum.

Decimo sexto.

Benedictus Krajachich suas contra judicem Zagrabiensem Szalle caeterosque senatores urgere non cessabat medio domini Francisci Kussevich, vicecolonelli et banalium confiniorum auditoris, jam supra biennium Viennae degentis, denunciationes medio camerae aulicae Viennensis, praeterita Posoniensi, ob quod res negligebatur.

Franciscus porro Kussevich ob tam diuturnam Viennae moram Croatis omnibus falso suspectus fuerat, alienumque habuere patriae cives erga ipsum animum, quin et comiti bano suspectum rediderant, et passim projectantis nomine audiebat. Curiosus itaque de negotiis suis informari studui, sed vidi, viro fieri a concivibus injuriam. Ille primo bona Svarcha et Dubovecz obtinere nitebatur, obtinuissetque, nisi alto illa precio, ducentis videlicet milibus, quibus carebat Kussevich, taxata exstitissent. Secundo, quaerebat, an erecta abs se Zagrabiae juxta s. Xaverium pannificina vel sublevari, vel eliberari posset: eliberari ejusdem venditione, sublevari sive per consocios, sive ejusdem progressum. Ad secundum hoc videbatur sibi necessarium, de mondura sive militum vestitu procurando facilius agere. Facta igitur deductione et quidem, ut dicimus, ad oculum demonstravit, se vestitum integrum cuivis militi praebiturum pro fl. rh. 14, crucigeris 16, vestem autem et caligas, ut modo darentur cum zona et cingulo pro fl. 8, crucigeris 14, ubi nihilominus in actuali providentia miles singulus pro postremis his fl. 23 persolveret. Adidit vecturarum onus, quod cassae remaneret regiae, nec subditi gravarentur, pecuniae in Croatia conservationem, quam nunc efferre necessum est, filiorum patriae in pannificinis culturam, militarium provisionem, quia nunc, dum per Judaeos submitterentur vestitus, vix alicui applicari potest, ut vel novum emere cogatur, submissum attamen persolvere debeat, vel receptum sibi applicare. Augendam per hoc contributionem regiam, dum sartores, nodifices aliarumque artium mechanici labores sunt habituri. Plurimaque | 526 alia, ut emolumenti supra millionem unum deduxerit; sed ipsa haec evidentia fuit nocumento. Perpetuis siquidem atque aliis aliisque propositionum suarum commissionibus et deputationibus eludebatur; laudabatur opus, sed sine effectu. Accidit, me cum domino assessore Skerlecz Nicolao apud Transylvaniae consiliarium Bandi cum altero ejusdem cancellariae consiliario Somlay constitui, ac in sermonibus, cum de Kussevichii tam diuturna Viennae mora indagarent, rem illis supradescriptam

retulimus. At illi: Abeat, inquiunt, haec nunquam est effectuaturus, neque dehinc se eludi patiatur. Sunt, narrant, Viennae Bohoemorum plurimi ad clavum sedentes reipublicae primique aulae ministri, ut Kaunitcz, uterque Codeck, Altham etc. ; his summi ex bonis eorundem Bohoemicis atque Moravicis reditus pannificiuae sunt similesque molae; ut panni, corii, sellae etc. continuam distractionem habeant, recipiantque illico pecunias, magazinum regium Viennae excogitarunt erexeruntque. Huc illi sua promovent, ex hoc qua regio elevatiore precio pro regiminibus accipi cuncta necessum est. Qua ratione lucratur imperator, ipsi, Judaei, vel arendantes, colonelli ac tot tantique, nec ipsis est, quo precio detur militi, sitne accommodata vestis, sed quid tot tantique lucrentur. Ut hoc cedat privato Kussevichio, nunquam efficiet, sed ducetur ludeturque, ut tandem pertaesus relinquat, oneratus sumptibus. Adidere, Transylvaniam totam, ut status et provincia est, cum oblatione centum mille fl., repraesentatione item sublevandorum in eo contribuentium, ut medium habeant solvendae contributionis suae, egisse ad nauseam, ut admitterentur conficienda tantum lora illa in Transylvania, quibus deferri solet a militibus framea, sed negatum fuisse. Ut autem privatus obtineat, ne pannus ex magazino obtineatur, istud nec cogitet. Qua re a nobis Kussevichio relata, illoque resolutionem adurgente, conclusum tandem est: majestatem suam in vicem crucigerorum illorum, quos confiniarii in vigiliis stantes obtinerent, monduram illis suppeditaturam, neque amodo eos pro vestitu quidpiam numeraturos. Kussevichium tacere oportuit, cum ad illum non pertineret, quanti precii dandus gratis vestitus sit futurus; itaque: sic vos, non vobis fertis aratra, boves. Insumpsit biennio amplius Viennae Kussevich, ille attamen nil obtinuit, sed per ipsum, nec eatenus requisitum, confiniarii omnes vestitum gratuitum; deinde tracto in societatem comite Petro Sermage in patriam rediit.

Decimo sexto.

Episcopus similiter sub idem tempus, quo Viennae degebam, in merito pagorum Szopie aliorumque ad Veroczam a barone Marco Pejachevich possessorum et eidem a camera resignatorum, a quibus nihilominus ille a camera arendae titulo 700 et ultra fl. rh. acciperet, aliorum itidem negotiorum suorum accommodandorum causa, Viennam fiscalem suum dominum Petrum Spissich cum assessore tabulae judiciariae domino Nicolao Skerlecz, una etiam afflictae valetudini suae prospiciente, atque a domino Antonio Haen ope unius electrisationis curato, submiserat; negotiumque ad episcopi Viennam adventum pro ratihabendo contractu per hos concertato et apposito fuit relegata. Qua occasione cum in hospitio meo Bohemus quidam mecum pransus fuisset, qui fine eo Viennam appulerat, ut repertos per se lebetes et machinas | 517 pro calefacienda aqua, item cubiculis, quin et culinae focis, pro lignorum focalium conservatione minorique sumptu in urbe Viennensi lege ea inducere possit, ut sibi a quovis lebete crucigeri 17 obveniant, rem tamen petitam obtinere nequivisset, impedientibus iis ex ministerio, qui copiosa Viennae ligna venderent, horumque majorem exitum suspirarent; iste vir cum mihi et domino Skerlecz lebetes tales monstrasset, nos tales praecipue ad aquae calefactionem Zagrabiae fieri curavimus, ac a nostro exemplo plures, serviuntque pro magna lignorum conservacione, ut docet experientia et ratio physica caloris extensi, nec per aerem avolantis.

Decimo septimo.

Occasione quoque ista dominus Georgius Petkovich ab exemplo tabularum districtualium Hungariae, banalis item in Croatia, in qua dominus Joannes Patachich qua assessor aggregatus maneret, pro tali aggregato promoveri petiit ad tabulam districtualem judiciariam regni Sclavoniae. Sed postquam comes banus pro opinione requisitus respondisset, Petkovichium mereri assessoratum tabulae, verum necessarium esse ex servitii regii ratione pro officio vicecomitis comitatus Varasdinensis, in proxima restauratione tabula Zagrabiensis judiciaria aggregationis exemplum non accepit.

Decimo octavo.

Innotui etiam domino Sigismundo Martonossi, camerali registratori, cujus extractus cum voluptate legi plurimaque ex iisdem notavi. Verum Martonossium eruditam ex iis colligere venam aut historiam nescire, vidi utpote, qui nil ex iis quaerebat, nec quaerere aliud gnarus quam fiscalitates. Mirabarque viri fortunam et dolebam dignissimis monumentis, quod per hominem eruditiorem non tractentur, ut gemmae illae sp(l)endere valeant patriamque illustrare, sed ex iis quaeratur rubigo, quae litibus patriae cives inficiat ac molestet.

Decimo nono.

Tandem adveniente Junio post tot tantasque preces revisio processus mei est assumpta. Primo celebratum consistorium, in quo dominus Malenich qua accusator rem cum assistente sibi advocato dixit, facta in fine deprecatione, quod debita careret facundia. Tum auditus ego; cunctisque mirantibus tantas injurias meas, dehonestationes item, clerique Zagrabiensis judaicos mores, cum, confrontatis partibus lectisque extractibus, dempto uno archiepiscopi cancellario, pro me justissima sensissent exemplaremque accusatori poenam dictandam conclusissent, urgente potissimum domino Rieger, res ab iis ac consistorio est abstracta. Consulti fuere episcopus Klimo et constitutus Vesprimiensis coadjutor, dominus videlicet Ignatius Koller, at uterque horum justitiae consonas dedere opiniones. Sane dominus episcopus Targensis Koller in mei praesentia Malenichio plurima dixit demonstrando, in dioecesi Zagrabiensi exulare justitiam, desiderari charitatem, et clerum Zagrabiensis dioecesis sic definiendum venire: monstrum ignorantiae fastu et passionibus conglutinatum. Quibus auditis, cursitabat ad Batthyanium continuo Malenich praemissaque referebat. Die quarta Junii vocor ab archiepiscopo, qui ad amicabilem me invitat compositionem negotii, punctave a Malenichio propositae petitae accommodationis et contractus legenda praebet. Erat in his: primo recessus ab archiepiscopi Colocensis sententia lata 1757., consequenter a convictione ter mille rh. fl.; secundo, ut per triennium pasiva voce in capitulo caream; tertio, ut episcopum deprecer. Ingemui ego interpellavique archiepiscopum, num haec salva justitia fieri possint. Tum ille: se in causa hac agere non posse ex justitia ac ad legum praescripta, verum ex motivis et considerationibus politicis. Proponebat: reminisci me oportere episcoporum, collatione regia episcopum esse, neque se posse permittere, ut palam constet, Majestatem suam indignos incapacesque | 528 ad episcopatus elevet; fata similia tantos subivisse ex ignorantia Romanorum pontificum, esseque quam plurimos ob et per justitiam passos; causam meam in iis esse circumstantiis, quod praeter solum Deum habere in mundo nequeam sive judicem sive vindicem. Episcopalem tum dignitatem repraesentabat, quam sibi prostituere fas non esset, cum et Romana curia eos protegere debeat, neque esse exemplum condmnati episcopi ob privati cujuspiam justitiam. Denique Batthyanium in causa hac involutum dicebat, quem ille offendere non posset, dicens si haec causa foret inter ipsum et Malenich, certus sit, ad perenne mundi exemplum ferrem sententiam, sed, dum est inter ipsum et episcopum, cum injuria quidem sua de remedio est cogitandum. Tum pollicebatur, nec Romae me consecuturum quidpiam, et antea vitam termiuaturum, quam recepturum vivente episcopo sententiam. Spondebat favores patrociniumque suum consequendi alicujus benficii. tum conturbatum me animadvertens, ut triduo cogitarem perpenderemque singula, dimisit. Confiteri nequeo, quomodo fuerim consternatus consideratione priorum, ac tam diuturni temporis Viennae mora dolorque reflexiones congruas suppresserat. Die altero cogitabam quam plurima; Romae nullum sperabam remedium ob archiepiscopi etiam dignitatem aulaeque considerationem, quam Romana curia nunquam offendet; certare me cum episcopo pecuniis non posse, harumque jam mihi esse defectum, utpote qui et hactenus amicorum gratia et benevolentia vixissem, mutuoque aere litigavissem, quos fallere turpe foret. Sepultum me ergo inveniens, nec amplius sperare quidpiam valens, quid amplecti debeam, cogitabam. Demum tot tantorumque fata praemeditans, me in eorum natum esse numero, quibus perpetuo patiendum tolerandumque esset, adinveni, recogitans fatales circumstantias omnes: mortis nempe cancellarii Nadasd, nuper secutae Colocensis archiepiscopi, demum Batthyanianae ipsius, cujus legata potiora essent archiepiscopo prae justitia ipsa. Consultis eatenus amicis ac intelligentibus, divinae me subjeci voluntati dicens: "tu, domine, Deus dominusque es meus, injurius nemini, quod singuli eadem conditione esse nequeamus; cum videam, te a me exigere, ut factus omnium peripsema servire tibi per patientiam debeam, accipe per merita Jesu Christi nostri per injurias perpessas redemptoris, in obsequium tuum contestationemque supremii tui domini has omnesque secuturas injurias, confer donaque patientiam, ac ut Deus meus es, esto et dominus". Subitoque mihi occurrit, quod adolescenti olim accidit. Fluctuabam videlicet multum, quem statum sequi debeam; ignoransque, quod eligebam, ac judicio carens, dum ex suppeditatis ascetis eremiticam vitam detestarer ideo, quod sibi solis vivere viderentur, ac inter activam de sacerdotali statu vel jesuitico amplectendo haererem dubius, accidit, ut in somniis inhaerentibus speciebus somnii mihi videretur, ut depictum in templis vidi Xaverium, Xaverii species ac idea, ac intra eum sacerdotes, saeculares, presbytheri multi, qui me veste clericali indutum mire cruciabant, perforatis terrebelo auribus | 529 sic, ut terrebelum aure una immissum per aliam prodiret; interrogansque, cur haec facerent, respondisse: quia te non sustinemus; tum, quod ego ad Xaverium conversus petiissem, quid haec et eccur facta, responderit: haec contingerint, si fias ecclesiasticus, quia et apostoli passi sunt et patientia coronat ecclesiasticum; amoreque martirii et passionis me ut alumnum remansisse in ecclestiastico statu. Hujus ergo somnii recordatus meaeque tum factae electionis determinationisque, postquam evoluto triduo a Migazzio iterum fuissem vocatus, reperto jam ibi Malenichio atque Migazzii cancellario formam ratihabendi contractus gestante ac praelegente, me videlicet restitui in integrum, neque

ullis delictis fuisse innodatum, attamen episcopo, si unquam eum offendissem, in contestationem obedientiae deprecaturum ac anno uno voce passiva cariturum, cum postrema haec et Malenich disputasset, eum vehementius lavit exaggerans ipsissima ferme, quae nuper episcopus Koller. Sed et ego rem hanc cum prioribus non cohaerere ob absolutionem a processuatis criminibus cum edicerem, "patientia", inquit, "haec esse debent ex dictis ante triduum rationibus". Nec loqui admittebat ultra, quam prehensa manu me consentiri oportere. Verbis deinde quibusdam manu sua in conceptu illo mutatis, manu sua propria, sic esse oportere edixit, partibusque gratulatus, rem expediri a cancellario jussit. Cum abiremus, fateor, gestum quendam oculis ac facie ad Malenichium factis mihi displicuisse, sic enim videbatur Migazzius innuere, gestuque significabat, ac si me decepisset; nobisque dimissis, Migazzius e suo confestim abit curru palatio. Malenichius cursore conducto trementem solaturus episcopum atque capitulum, victoriam suam denunciat, quam ille capitularesque plurimi pro more suo figmentis mille adaugent, a me nempe exoratam fuisse accordam milleque alia, summo mihi junctorum sangvine atque amicorum dolore. Deus misericors indulgere ipsis dignetur.

Interea ac ipsis his diebus comes Petrus Sermage vicecolonellus e castris suisque eliberatus carceribus Viennam advenit. Et de cuprea cudenda recipiendaque pecunia edictum vulgatur, prouti et de schedis "capans" item vulgo dictis bancalibus, quibus in vicem pecuniae tam stabales, ut vocant, officiales, quam et politici salaria aulae habentes exsolverentur; de quibus schedis sequenti anno diffusius.

Redivimus itaque sub initium Julii Zagrabiam. Episcopus, nescio qua de causa, negat mihi conspectum suum ac ad se aditum, nuncians, sese denunciaturum tum, dum sibi commodum merit mecum loqui vel constitui. Stallum itaque chorumque ingressus sum. Post dies ferme 12 me accersit, ubi reperi praepositum majorem Stephanum Putcz et custodem ac vicarium Georgium Reess, ingressus salutato eo subjunxi, si et quando eundem offendissem qualitercumque, me deprecari orareque veniam, cum hoc boni hominis officium foret, quin me orare, ut ediceret suae offensionis causam. Sedere me jussit illico, neque subjecit aliud, quam tantis opus non fuisse, seque nil valere dicere, cum nullorum recordaretur, digressusque sermone ad obvia una nos abire permisit. Tum sese Viennam disponere causa praeparandorum pro nuptiis sibi necessariorum incepit, quo et conglomeratis undique pecuniis die quarta Augusti tam ob nuptiarum solemnia, quam et ratificandum supra memoratum contractum abiit. |

Die octava Julii Zagrabiae in domibus suis obiit domina baronessa nata Juliana Moscon, vidua Sermage Josephi ab anno 1746., die 2. Novembris. Haec me ex baptismo levavit 1715. die septima Februarii, natum die quinta festo s. Agathae. Vixit annis 78, Zagrabiae apud Capucinos sepulta. Fuit foemina formae elegantis justique ac sine defectu corporis; pulchritudo formae nec in senio defuit. Gratia naturae pollebat insigni geniique, ut vulgo ajunt, fuit jovialis sive ad hilaritatem facti, jocos scivit milleque historias ad finem aptas ac idoneas; astuta, prudens, perspicax, regulatam docens vitam, sive nec prodiga nec avara, temporibus semet accommodare gnara. Ex ginaeceo Leopoldi

imperatoris a morte ejus vixit in bonello unico Miszkovo, districtus Berdovicensis, vocato, et satis misere, gratiaque vicinorum atque Berdovicensis olim parochi. Mikulich vocati, plurimum gratia, qua ex conversatione suspicione ac obloquiis non caruit. Generalis Carolostadiensis olim Josephi Rabatta secretario Josepho Sermage, qui se baronem dixit vel per uxorem baronessam talis evasit. nupsit, viro omnino capaci, bene educato, multarumque lingvarum gnaro, et successive banalis tabulae assessore. Hacve ratione familia haec Sermage in Croatiam venit Croatique innotuit. Ex hoc copiosam suscepit pro lem, ac nisi fallor, 16 plane, quae demortuae omnes, excepto Petro Troyllo, pri mum Maximilianae baronessae Prassinszki marito, ex qua suscepit filium Petrum Joannem Nepomucenum, dictum superstitem, dein, mortua Maximiliana, Annae Mariae, Draskovich natae, relictae vero comitis Petri Keglevich. Vixere pauperes ac uno contenti bonello Miczkovo, et demortuae Julianae maritus genitores suos, ut dicebatur, Salisburgo ad se duxit, Petrum videlicet, quem pri mum dixeris, avum Petri II. ex Josepho patre, abavum autem Petri III., ex Maximiliana Prassinszki progenitum. Petrus I. in Miczkovo mortuus et Berdoviczii est sepultus. Mortuo vicecomite Hyacinthi, cui uxor fuit Julianae hujus soror, quamvis Hyacinthius Zagrabiensi capitulo legasset omnia, consequenter et curiam Lusznicza, tum muratam, (ast nunc ruinatam purumque Sermagianum hodie alodium, quae legitime ad successionem Julianae pertinebat qua cum sorore condivisionalis) capitulum apprehendisset ac in ejus fuisset pacifico possessorio annis pluribus, Josephus Sermage cum uxore Juliana, exturbato pulsoque sine calceis canonico administratore, Gabriele olim Bisztriczey, eandem apprehendit. Longioribus inde subsecutis litibus ac in annos annosque perseverantibus, praecipue ob defectum scientiae juris in capitulo et legulejorum ditescere cupientium et clerum decipientium formalitatibus, capitulum ex testamento processit, tum et ad violentiam, et post longas tot annorum lites ditatumque Josephum Magdich, qui videlicet et domum Hyacinthianam olim, postea Magdichianam, hodie domini Nicolai |

Skerlecz, bona item Omilje Hyacinthii testamento ad capitulum devoluta accepisset, tandem cum eodem Sermage Josepho convenit, informatum a procuratore suo: nec Hyacinthio fuisse activitatem testandi in legitimis successionibus, nec violentiae poenas obtineri posse, cum nemo foret violentus in suis; bona Lusznicze fuisse ob divisionem baronessae Sermage, pateret adeoque, fraude et dolo bona earn neutiquam occupavisse; respectu vero baronis Josephi Sermage, cum bonorum, apprehensio factum baronessae fuisset, prouti et, licet inhumanior, Gabrielis Bisztriczei ejectio, commissione mariti doceri nequeunte, processum esse desperatum. Transegit ergo capitulum, procuratore Magdich svadente, adnumerando pro fructibus perceptis Sermagio fl. rh. bismille. Istis ergo auctus fuit Sermage facultatibus, a cujus morte, 2. Novembris 1746. Zagrabiae secuta, vidua post mortem deficientis comitis Joannis Francisci Chikulini 1746. 16. Junii secutam, qua bonorum agnita successor, videlicet: Novi Dvori, Sztubicza, Szesztine, Harmicza. Krapina, repertis etiam 18 milibus fl., Chikulino mortuo, uti ex processu evenit, ac Konschina Naisichio cum onere 24 milium fl. data, avitis debitis suis Chikulianisque persolutis, divitias magnas parcius vivendo, ut asveta fuerat, comparavit reliquitque filio Petro Troyllo, qui Vienna recte advenerat. Iste Chikulinio

mortuo quamvis Prassinszkianae connubio bona Bisztricza atque Szutinszka cum Poznanovecz fuisset consecutus, metuens attamen, ne indigenatus disputaretur taliterque capacitas bonorum possessorii, repertis Sztubiczae, sibi per matrem cessae, Chikulinianis pecuniis, partim etiam mutuatis, Viennam venit. Et cum natus in Croatia ipse fuisset, opera domini comitis cancellarii Leopoldi Nadasd armales clam accepit exsolvitque. Tum ne ignobilis existimetur, cum jam hactenus pro barone fuisset habitus, indigenatus expeditionem accepit comitisque titulum solvit. Indigenatum remonstravit tabulae, cum quaestionem illi in processu habito violentiali cum Joanne Rauch, tum vicebano, idem vicebanus formavisset. Hac ratione Sermage in Croatia est stabilitus auctusque divitiis, titulis, honoribus ac affinitatibus; 1751. ad dietam Posoniensem comparuerat, ast svasus abiit, ne in quaestiones aliquas incidat, temporeque suo firmetur. Post Maximilianae Prassinszki mortem causa connubii et per id affinitatis illustrioris contrahendae tum praemissa fecit, cum et camerariatum procuravit, qui multis milibus eum constitit, pecuniisque vicit, ac sese testimoniis, emptis a gallico Viennae legato, ex Galliis procedere docuit. Tum vicecolonelli empto a Wolffgango Jellachich in banalibus confiniis sine tamen salario officio, numeratis 8 mille fl. rh., demum cum vidua Petro-Keglevichiana, nata comitissa Anna Maria Draskovich, est conjuctus, haec omnia minus probante matre Juliana Moscon, saepe cum suspiriis dicente: altissimo precio foemineas carnes a filio suo emptas esse. Ex qua etiam consideratione pro nepote suo Petro apud Sigismundum Vojkovich 10 milia fl. deposuit elocanda. Haec sincere ac veridice notare visum est ob secuturam aetatem, memoriamque nunc viventium, quae nobis exstinctis etiam extingvetur. Juliana sacramentis munita ex podagra, qua multis annis premebatur et deferri debebat jam ab anno 1748., obiit: foemina, cui similem tarde habitura Croatia, prudenter ac sagaciter privilegiis foemineis usa, saepeque triumphans, quia foemina esset, promerita, cujus vita, dicta actaque conscriberentur, quod et fieret, si alibi vixisset. |

Viennae Augusto mense Margarichio praecipue, de quo supra, incentore uxor consiliarii et reffendarii Koller, Theresia nomine, alias medici cujusdam filia, et per quam Koller amplius 80 milibus fl. crevit, erupit in publicum palamque cum tot matronis insignibus, ut comitissa Kolonich, cantatricibus item ac saltatricibus adulteriorum accusare incepit, atque in Viennensi consistorio divortium postulare. Verum Kollerius medio cancellarii Palffi tum et ipse reginae persvadent, Kollerianam delirare deliriisque ac stultitia: esse miseram, ob quod ipsa comprehensa Posonium ad moniales occludenda exmittitur, ubi testimoniis medicorum, sibi potissimum junctis sangvine Viennae agentibus postquam probatum fuisset, eandem sanam esse neque delirare, opera Jesuitae Josephi Koller, tum Posoniensis collegii rectore, marito sub finem anni fuit reconciliata. Ipse vero Jesuita Koller ad preces consiliarii anno insequente 1761. propterea fuit in provincialem Austriae Jesuitarum ab horum generali elevatus ex Posoniensi rectore, omnibus admirantibus Jesuitis, quem et iniit die sexta Maji Viennae 1761.

Die 4. Septembris anni hujus obiit reverendissimus dominus Georgius Gaal, canonicus

Zagrabiensis et cathedralis archidiaconus, Zagrabiae ex apoplexia, dum semet ad iter disponeret. Vir gravis et prudens, licet doctrinae exiguae, verbo, ut dici solet, homo bonus. Episcopus, Viennae existens, cathedralatum transtulit (in) Paulum Gojmerecz, hujus Urboczatum contulit Georgio Delinich, canonicum fecit Nicolaum Turchich sublectorem, scribens, ut sublector per capitulum resolvatur Josephus Radichevich, mense Martio factus parochus sae. Trinitatis ad Kerestinecz; quod et factum. Et quia eodem tempore abbas s. Jacobi de Silisio alias canonicus Varadiensis dominus Georgius Gyo(prijeglas)ngyo(prijeglas)sy fuisset mortuus, procuravit, ut vacans haec abbatia, annue fl. mille inferens, Georgio Malenich collata fuerit. Delinichio autem titulans b. virginis Mariae de Abran. Qua ratione uti summos calumniatores meos indignosque beneficiis elevavit, quin quasi ab aula renumeratos fecit, ita me apud minus intelligentes damnatum ab aula exhibuit. Migazzius suorum promissorum meique est oblitus.

Ob imminentia nuptiarum solemnia ex regni congregatione publico nomine destinati dominus comes Joannes Patachich, suae Majestatis camerarius et administrator comitatus Veroviticensis, dominus item regni protonotarius Petrus Skerlecz, assumpturi Viennae canonicum Mathiam Petrovich, collegii croatici rectorem, ex parte ac nomine cleri, cum oblatis muneribus mille aureorum in crumena, a monialibus Varasdinensibus confecta ipsisque 150 fl. soluta, sunt profecti, ex parte autem ac capituli Zagrabiensis nomine ob factam invitationem dominus Georgius Malenich lector et Joannes Paxi Chasinensis praepositus; qui dein una cum episcopo ad finem Octobris rediverunt.

Adveniente itaque serenissima sponsa principe Elizabeth Parmensi Viennam die sexta Octobris publicus solemnisque ejus ingressus est habitus. Praecessere suo ordine ac juxta senium consiliariatus singullorum currus. Praecessit Colocensis archiepiscopi currum currus Zagrabiensis episcopi, quod iste senior esset consiliarius, neque enim alterius dignitatis quam unius consiliariatus 533 habita fuit ratio. Potissimum Hungarorum fuere currus, ex Croatia bani tantum ac episcopi, Hungarorum plures. Praetorianam turmam summum fecisse splendorem, referebant singuli, et ob novitatem praeferebatur. Redux episcopus summum se splendorum fecisse jactabat monstrabatque currum, quo vectus fuerat, cujus in eo splendor exstitit, quod rotae fuissent inargentatae, seu colore tali obductae. Palatinus recipiebat munera ex Hungaria Croatiaque perlata. Celeberrimum se reddidit quidam Cisterciensium abbas, millionem immolans, proptereaque titulo s. r. i. principis ab imperatore donatus. Reliqua nuptiarum, quia non aderam, non scribo indubius, conscripta ab aliis. Quae autem relerebantur a reducibus, ob varietatem narrationis omissa facio.

Ob tot numero interceptos ad Maixen captivatosque Borussos postquam a regina in sex mille hominibus Croatiae oblatos, opinione unius vicebani Naisich, banus recusavisset, ipsi ad Carnioliam, Stiriam, Carinthiam missi sunt. Et ob jurgia quaedam ex ebrietate militum Labaci ac Cileae secuta, metuentes sibi provinciae illae, ob tantum Borussorum numerum, ne, ut olim gentes, sedibus eorundem eos amoveant, obtinuerunt, ut pro securitate horum Graecium 200 Croatae adeoque cohors una mitteretur ex banalibus confiniis, qui per oppida singula sic fuere divisi, ut vix 10 Croatae ad singulum venirent oppidum,

Borussis etiam mille existentibus; Labacum vero totamque Carnioliam cohors una ex Carolostadiensibus. Sub horum itaque Croatarum praesidio tutos se vivere Carnioli Stirique arbitrabantur. Borussi vero iisdem fuere utiles, quoniam laboribus pro victu vel levi stipendio, item artibus suis non tantum servabant militarem mercedem diurnam, sed pecunias etiam sunt promeriti. Inita etiam cum petulantibus ac procacibus Stiriae Carnioliaeque foeminis, (ut natura ad libidinem sunt faciles istae foeminae, educatione item) familiaritate et consvetudine, nescirem cujus consilio, non solum frequentissima fuere harum foeminarum cum Borussis connubia, sed plane aureis pluribus remunerabantur mariti. tum ad Hungariam impopulandam assignatis locis submittenbantur. Dici nequit, quanto numero ob hanc mercedem fuere Borussi maritati in Stiria, nulla habita polygamiae ratione. Ubi vero ad Hungariam advenissent, tanquam propinquiores patriae et occasione quasi oblata, relictis concubinis suis, quibusdam gravidis, quibusdam post puerperium nutrientibus, adeoque etiam pro populanda Hungaria prolibus, in Borussiam profugerunt. Mirabantur omnes eorum in regem suum fidelitatem, exigui enim castra nostra sunt secuti.

Qua supremus caesareo-regii exercitus imperator hoe etiam sequentibusque annis mareschallus Leopoldus a Daun imperabat, ast ad populi Viennensis invidiam cunctando annum transegit, neque per ipsum actum quidpiam. Die 13. Maji ad Landishutam Landonius feliciter conflixit, ipso mareschallo domino Fouquett, generalibus item Schenkendorft et Malakovszki interceptis. Horum Fouquett ad Oarinthiam primo fuit submissus, translatus tum ad anni sequentis initium Carolostadium in Croatiam, ubi etiam ad finem belli remansit. 12. Junii fuit obsessa a Borussiae rege Dresda, et 30. Junii obsidentes ab eadem recesserunt. 27. Junii Glaczium a generali Draskovich aquisitum, 27. Augusti Torgavia.

Regiminis Glinani sive banalis colonellus dominus Antonius Setwicz, Bohaemus natione, hoc anno primum baro, tum ordinis Theresiani minoris crucis eques, ac clemum generalis vigiliarum praefectus fuit resolutus. Dominus comes Petrus Troyllus a Sermage mense Decembri pro datis pecuniis in colonellum fuit aggregatus. |

Idem comes filium suum Petrum Joannem Nepomucenum, ex collegio Theresiano extractum, mihi tradidit in philosophicis excolendum. implacabili Jesuitarum odio. Quod ut impediant, dicebant: reginae eam esse mentem, ut semel Theresiani collegii convictor discere alibi nequeat. Scripsit genitor eatenus Majestati regiae, rationes subdens, ob quas necessitabatur filium recipere. Regina laudavit parentis zelum, et reformando Theresiano dedit operam.

Varasdini hoc anno et die 17. Februarii obiit dominus Franciscus Grossich, suorum ultimus, qui Goriczam tenuit et Bikess, relicta uxore perdivite Judita, nata Lepossi, nupta postea Bakichio.

Die 7. Martii obiit ad Szent Erzabeth domina Helena Rosalia Somogy, nupta primo Lepossiana, dein baroni deficienti Gabrielli Gothal, postea vicebano Balthasari Bedekovich, demum vicecolonello Joanni Habianecz. Altioris fuit staturae foemina satisque elegantis formae. Haec, nobilis quidem nata et nobili primum elocata Lepossio, miseram duxit vitam ob aegestatem, qua

premebatur, mererique suo corpore apud perdivitem baronem Gothal, lasciviae mancipium, cogebatur. Et quamvis ipse Reginam Rauch, Sigismundi filiam, consensu decrepitae uxoris suae ipsaque subscribente, pro futura uxore sua cura inscriptione 12 milium fl. aliisque servaverit ad Rauchianae senium: quamvis hanc intertenuerit cum genitoribus, domus e muris exstruxerit variaque praestiterit beneficia et pro uxore tractaverit, mortua attamen legitima conjuge sua, praedictam Helenam sibi copulavit, quacum unico vixit anno, decedensque haeredem fecit universorum: sane in paratis pecuniis ultra 200 milia fl. haereditavit Helena, argentum ingens bonaque amplissima, ut Gottalovecz, Szent Ersebeth, Granje, Martianecz, Hrasztovljan, Novakovecz etc. etc., ut, si vidua permansisset, ad inauditas in regno Croatiae divitias pervenisset. Sed sive carnis fomitu sive ob fisci regii impetitionem Balthasari Bedekovich tum vicebano nupsit, qui pecuniis suis pro se suisque filiis bona Gattalovecz, Granje, Szent Ersebeth impetravit, reliquis ad familiam Patachichianam devolutis, ac Novakovecz ad dominum Jankovich. Sed Bedekovichio ante statutionem mortuo. quamvis filiam hujus seniorem Lepossianam suns filius senior in uxorem duxisset, nomine Annam, intentione ea, ut filii sui alii, videlicet Antonius et Sigismundus, filias Helenae Theresiam et Juditam uxores habeant. ipsa effecit, ut in donatione regia, per Bedekovichios suis pecuniis empta bona ipsique inhypothecata exprimerentur. Res haec odiosos ei redidit Bedekovichios, ut (Sigismundo Viennae in Danubio submerso, dum lavare se vellet) Antonio filiam Theresiam negaret, sed hanc domino Georgio Petkovich collocaret. Casimiro Bedekovich vicebani aeque filio Jesuita existente. Post multas pluresque cum Bedekovichiis lites Helena, causa sedandae concupiscentiae, jam esto senior domino Joanni Habianecz. tum capitaneo in Varasdinensi generalatu, 1755 se obtulit. eique post initum connubium officium vicecolonelli emit. Simplicior fuit foemina Habianecz. utpote qui fassionem coram protonotario elicitam revocavit. svasu domini Petri Spissich Juditam filiam suspirantis et procantis. ast elusi. eaque Francisco Grossich tradita conthorali. Habianecz ob revocationem fassionis turbatus dissentire cum vetula coepit et 1757., ut superius, cum banderialibus ad castra est profectus, turpissimis ad uxorem datis litteris. Cum 1758 Octobri mense gravissime decumberet fuissetque desperatae valetudinis, me, Varasdini cum domino Georgio Petkovich existente | 535 causa ineundi contractus pro bonis Marussevecz pro parte ejusdem domini Petkovich, intuitu testamenti rogando, postquam ex me didicisset, testamenti esse ultimam hominis voluntatem sive postremae libertatis ac meriti rem, neque a me scribi posse testamentum, (cum illam dirigere ego deberem, sciens, rem sibi ignotam esse), nisi confidere mihi vitam actam valeat sub naturalis arcani vinculo, ad quod demum sese resolvendo triduo integro cum examine singularum circumstantiarum confecimus testamentum, ut huic sit immortua, dicens (revocatis antea factis tot tantisque testamentis) plene, suam hoc testamento quietatam conscientiam. Legavit 3000 fl. in eleemosynam, pro sacrificiis in fl. 1000 perpetuam altariam fundavit, 3000 fl. pro alendis tempore famis subditis in Grane, Gottalovecz, Szent Ersebeth, et plura alia. Divisit bona intra filias. Marito Habianecz 5000 et bona Grane ad dies vitae legavit, aequalemque divisionem in mobilibus. Filias Theresiam uxorem Georgii Petkovich et Juditam jam viduam Grossich ea lege fecit

exsecutrices, ut, nisi intra anni spatium adimpleverint omnia, quaevis 5000 florenorum carere debeat, medietate regno ad liberam dispositionem, medietate ad pauperum xenodochia applicata; porro, quod intra annum expleverint singula, coram tabula judiciaria edocere quod debeant, quam etiam tam suae dispositionis, quam occurendae ne fors cujuspiam difficultatis interpretem et decisorem inappellabiliter constituit, sub poena amittendi legati, qui tabulae resolutione non contentaretur. Haec autem fecit ideo, ne litibus locus sit, utve sua dispositio effectum sortiatur. Quod et evenit, dicentibus cunctis, primum hoc esse testamentum, quod ivisset ad effectum juxta testantis voluntatem. Displicebat leguleis haec dispositio, aliis viris cunctis placuit; plurimique sibi hoc testamentum pro directorio legendum expetierunt, ut dominus Joannes Rauch, baro Marcus Pejachevich etc. Cur autem ea sic legata sint, ut sunt, ut multorum erat curiositas, sic me ob praeassumptum silentii onus nec scribere convenit; hinc supersedeo. Testamentum est in archivo tabulari.