I. 1777. U Zagrebu. Kercselichii donationales.

Excelsum consilium regium, domini, domini, gratiosissimi colendissimi!

Conatus perpetuo sum eo studia, vires, facultatesque meas dirigere, ut deo, publico atque principi in obsequium stent. Ad contestandum ultro animum hunc voluntatemque meam, postquam maiestas sua apostolica Zagrabiae academiam publicam pro educanda in bonis utilibusque litteris patriae iuventute erexisset et idoneos magistros eligere dignata fuisset, considerans libros esse medium ad finem instructionis, evasurorum aliquando virorum ad servitium utilitatemque publicam, - libros meos meliores, manuscripta etiam mea, ac per me collecta varia monumenta litteraria ad usum publicum, adeoque in actualibus librorum circumstantiis ad bibliothecam fatae Zagrabiensis academiae in custodiam sacrare constitui sub conditionibus sequentibus:

1mo Ut vita comite tam librorum quam et manuscriptorum monumentorumque omnium proprietas penes me sit et remaneat; post mortem vero meam penes publicum. Donec autem vixero, ut academiae bibliothecarius, quoties libro quopiam aut pluribus indigerem mihique submittendos vellem, tales illico et sine mora ad me mittere sub vinculo aliquo atque poena, per excelsum consilium inserenda, hic teneatur. Quod si nollet mihique causaret molestias aut processuales expensas, tales refundere, librosque meos et manuscripta restituere pro dispositione mea debeat, ipsique academiae professores et magistri usu librorum in perpetuum careant, neque ulli quidpiam ex meis libris et manuscriptis sine gratia principis concedi valeat.

2do Cum post mortem meam totalis proprietas ad publicum devolvenda esset, supplico excelso consilio regis, ut curam omnem suscipere et pro eventuris circumstantiis quo meliore modo disponere et ordinaredignetur. Hinc etiam pro casu actualis benigne ordinationis studiorum et academiae, si haec fors successive communitati alicui religiosae, (quae exemptiones praetendit), magisterium academiae attribueretur, ita providere, ut libri mei et manuscripta ab usu publico et proprietate non abstrahantur; quem in finem ubi elenchus absolutus terminatusque fuerit, talem excelso consilio exhibere non omittam, ut constare valeat de libris manuscriptisque meis.

3io Quia praefata mea ad usum publicum sub custodia accademiae sacrarem, usus iste ut cognatis agnatisque meis sexus utriusque, si ad litteras illorum aliquis propenderet, perpetuo pateat, volo et orare non cesso. Pro aliis vero professoribus academicis, viris litteratis cujuscumque status et conditionis sive ecclesiasticis, religiosis saecularibus dignetur excelsum consilium per elaborandam instructionem academiae bibliothecarium ita instruere et regulare, ut usus iste publicus sit, nec subsit per librorum substractiones et perditiones interitus periculo.

4to Manuscripta et monumenta, quoniam non pauca forent ad iurium cognitionem, universa et quaevis in solide clauso armari ut conserventur, oro; nec clavim ab armari hoc habere unquam possit bibliothecarius, verum

-- 582 --

vel consiliariorum aliquis vel cujus fidei excelsum consilium clavim et curam concedere censuerit. Exscribere porro quidpiam ex his praeclusis nemo sine expressa facultate et indultu excelsi consilii posset et valeat.

5to Quoniam librorum meorum usum habituros potissimum praeviderem academiae professores, spero eorundem in vita et post mortem gratitudinem et piam christianamque memoriam, - eo magis, quod sub nulla obligatione ipsis consulerem provideremque de mediis eorundem magisteriis necessariis. Quia porro venerabile capitulum Zagrabiense et ordinarius praetenderet, canonicorum libros et manuscripta ad se pertinere, esto eatenus nec municipalis nec canonica lex foret quaepiam synodalisque constitutio; (apud Peterffium) unice parochos, nulla mentione capitularium, praebendariorum, abbatum etc., ad relinquendos parochiae libros suos obligaret. Ideo legati praetensione deficiente tanto minus subsisteret fata opinio, quod reverendissimi olim Wolffgangi Kukuljevich in anno 1751. libri per eundem collegio Viennensi legati publice licitati fuerint, ut ex aere illo pro alumnis idonei libri substitui valeant. Si legare libros pro collegio nemine reclamante potuit Kukuljevich, non video: eccur ego ad publicum usum cum meis disponendi carerem potestate, praecipue cum nec personis capitularibus nec ulli litteras colenti aut proficere cupienti tales negem; quin immo cupiam, ut personae ecclesiasticae usum librorum meorum habeant. Accedit sanae rectaeque rationis argumentum, quod videlicet libri illi, qui pro arbitrio executorum relegari solent, ad sic dicta loca bibliothecae sive episcopalis sive capitularis nemini pateant, mihique roganti (cum opera mea scriberem) non dicam usus sed perlustratio negata fuerit, neque est, qui sciat, qui qualesque authores in locis illis nequaquam bibliothecae, sed vel carceris scriptorum, vel per hanc substractionem odii publici profectus litterarii contineantur. Quare libros meos ad carceres perpetuos damnare nequeo. De loco, ubi sint, parum est; sed utilitatis et fructus habenda est ratio. Si libri praetensarum bibliothecarum usuales essent, ut ishic reponantur, nulla mihi esset difficultas; sed in simili modo puto rectae adversari rationi, ut ibi lateant et ab usu publico subtrahantur.

Interim ad impedienda quaevis incommoda supplico excelso consilio regio, dignetur pro suo in publicum zelo praemissam meam voluntatem Majestati suae apostolicae pro benignissima ratificatione et consensu substernere. Poena item tam bibliothecario quam et iis, qui per substractionem librorum et monumentorum fini a me intento sese opponerent; mos adhuc fuerat in ejusmodi ordinationibus excomunicationis censuram procurare; at puto firmiores futuras, ad effectum per me cupitum, temporales poenas per fiscum publicum exigendas.

Quibus me precesque meas excelso consilio regio devovendo emorior.

Excelsi consilii regii humillimus obligatissimus servus Balthasar Adam Kercselich.

U zemaljskom arkivu. Acta consilii Croatici.

II. Conscriptio manuscriptorum.

Manuscripta in armario bibliothecae academiae Zagrabiensis deposita, anno 1778., mense Martio.

I. Pauli Ritteri S. C. E. M. equitis.

1. Offuciae Joannis Lucii de regno Dalmatiae et Croatiae refutatae . . . . folio.

Non est opus ordinatum et in stylum redactum, sed potius fragmenta tantum materiarum pro efformando hoc opere sparsim congesta.

2. Ejusdem: Serbliae illustratae opus in libros octo divisum, sed necdum ordinate descriptum; in fine habet additiones, sed ordinate congestas in foliis 16 . . . . folio.

3. Ejusdem: Banologia sive de banis Croatiae etc. cum continua banorum chronologia. Opus in 10 capita divisum. Ibidem adnectitur fragmentum posteriorum sex capitum . . . . folio.

4. Ejusdem : Vitae sanctorum Illyrici. Opus aeque non terminatum. . . . folio.

5. Ejusdem: Dissertatio de Hungarico in Chrovatiam iure . . . . folio.

6. Ejusdem: Tomulus diversarum collectionum; ubi 1o privilegia episcopatus Quinque-Ecclesiensis; 2do Dissertatiuncula de ecclesia s. Petri de Posega.

3io Dissertatio de episcopatu Bosnensi cum catalogo imperfecto episcoporum.

4to Cathedralis ecclesiae Zagrabiensis dignitates, archidiaconatus et parochiae ex Albo ejusdem ecclesiae capituli, in interiore sacrario duabus catenis acclavato, quod in fine mancum est.

5to Benedicti Vincovich episcopi Zagrabiensis De curia et monasterio Ivanichensi . . . . folio.

7. Ejusdem: Diversa fragmenta excerpta ad historiam patriam pertinentia . . . . folio.

8. Ejusdem : Diversa fragmenta excerpta tam poetica quam ad historiam patriae pertinentia . . . . quarto.

9. Ejusdem : Otia metrica partim manuscripta, partim impressa . . . . quarto.

10. Ejusdem excerpta ex auctoribus tam graecis quam latinis ad historiam patriae pertinentia . . . . quarto.

11. Ejusdem: Adumbratio insignium praecipuarum Croaticarum familiarum, sed imperfecta et calamo tantum facta . . . . quarto.

12. Litterae eruditorum ad Ritterum . . . . quarto.

II. Greorgii Marcellevich canonici Zagrabiensi.

13. Extractus diplomatum et monumentorum ad historiam patriae spectantium, in originali; sed desunt prima aliquot folia . . . . folio.

14. Ejusdem: Idem pertractatus monumentorum ac diplomatum copiatus et in ordinem chonologicum iuxta seriem episcoporum usque ad annum 1500. reductus . . . . folio.

III. Francisci Ladany.

15. De gestis banorum regni Slavoniae . . . . quarto.

-- 584 --

IV. Danielis Farlati.

16. Fragmentum historiae Zagrabiensis ecclesiae in phileris 6.; sed illud ejusdem Illyrici sacri tomo 5. iam insertum est . . . . folio.

V. Anonymi.

17. Informatio de Valachorum in confiniis regni Slavoniae degentium, episcopatus origine, progressu et effectibus . . . . folio.

18. Copia privilegiorum nationi Valachicae concessorum . . . . folio.

VI. Fr. Raphaelis Levakovich canonici Zagrabiensis et episcopi Samandriensis.

19. Descriptio ecclesiae Zagrabiensis cathedralis et historia de fundatione ejusdem ecclesiae; sed manca . . . . folio.

20. Ejusdem : Aliquot vetusta diplomata copiata; item: Aliquot errores Bonfinii detecti; item: Observationes de vita s. Stephani; denique: Copiae aliquot missilium suarum epistolarum . . . . folio.

21. Ejusdem: Litterae de processione Spiritus sancti adversus schismaticos . . . . folio.

VII. Anonymi.

22. Notitiae quaedam ad historiam patriam spectantes ab anno 1553. usque 1736.; ubi adnectitur catalogus imperfectus episcoporum Zagrabiensium et series canonicorum ordine alphabetico; denique: Responsum Zrinianum ad scriptun Montecuculianum . . . . quarto.

VIII. Anonymi.

23. Fragmentum circa rebellionem Sisciensem . . . . quarto.

IX. Anonymi.

24. Notitiae circa archidiaconatum de Gruesche . . . . folio.

X. Anonymi.

25. Compendium synodorum dioecesis Zagrabiensis sub Martino Borkovich et Alexandro Mikulich episcopis Zagrabiensibus celebratarum . . . . quarto.

XI. Joannis Gundulich.

26. Osman spievan; id est: Carmen de Osman Joannis de Gundulich nobilis Ragusae anno 1621 (sic!) . . . . quarto.

XII. Balthasaris Adami Kerchelich canonici Zagrabiensi.

27. Originale editi jam libri sub titulo: Notitiae praeliminares . . . . folio.

28. Ejusdem: Originale editi jam libri: Historiae cathedrales ecclesiae Zagrabiensis . . . . folio.

29. Ejusdem: Annales regni Sclavoniae ab anno 1748. ad annum 1774 (sic!) . . . . folio.

30. Ejusdem: Extractus diversorum diplomatum et litteralium instrumentorum . . . . . folio.

-- 585 --

31. Ejusdem: Fasciculus diversorum excerptorum notatorum et lucubrationum imperfectorum, inter quos reperitur: Dissertatio de Cileja; item : De Provincia Franciscanorum Croato-Carniolica; item: Copia aucta operis Ritteriani . . . . folio.

32. Ejusdem : Historia episcopatus Quinqueecclesiensis . . . . folio.

33. Ejusdem: Copia opusculi Ritteriani de banatu Croatiae, cum adnexa dissertatione de locumtenentibus, quae est Kerchelichiana . . . . quarto.

34. Ejusdem : Institutionum politicarum libri tres . . . . quarto.

35. Ejusdem: De sublimium duarum in mundo potestatum fundamento et concordia; item: De initiis religionis Christianae in Hungaria et ecclesiae Hungaricae primeva constitutione.

36. Ejusdem: Fragmentum notitiae canonicorum Zagrabiensium nec non notata quaedam chronologica pro anno 1748.

37. Ejusdem : Diversae dissertationes, lucubrationes et excerpta partim perfecta, partim imperfecta; ubi dissertationes: de Bosna, de finibus totius regni Hungariae, de memoria Gorensis olim eastri et comitatus, notitia diplomatica de Szetincza, dissertatio de inscriptione Sztenyeviczii et effossa collectio variarum inscriptionum et his similia . . . . quarto.

38. Ejusdem: Extractus protocollorum regni ab anno 1565. usque 1710.; cui subjicitur: extractus memorabilium de diario vitae Balthasaris Patachich . . . . folio.

30. Litterae eruditorum virorum ad Kerchelichium scriptae . . . . quarto.

40. Tres fasciculi litterarum missilium, ad comprobandos scriptos per illum annales, inde ab anno 1748. deservientium.

XIII. Klassii.

41. Tractatus de processibus causarum fori comitatensis . . . . quarto.

XIV. Variorum.

42. Acta diaetae anni 1741. folio.

43. Formularia diversa stilorum iuridicorum . . . . folio.

44. Decisiones curiae regiae ab anno 1734. ad 1747.

XV. Angeli.

45. Monita patris ad filium in aula degentem . . . . folio.

XVI. Jani Lerontini.

46. De consiliis et dicasteriis, quae in urbe Vindobonae habentur . . . . folio.

XVII. Varia.

47. Fasciculus diversorum actorum negotia publica spectantium . . . . folio.

48. Alter fasciculus similium . . . . folio.

49. Fasciculus diversarum copiarum, diplomatum aliorumque litteralium instrumentorum ad noticias historicas pertinentium . . . . folio.

50. Alter similium fasciculus . . . . folio.

U zemaljskom arkivu. Acta consilii Croatici.

III. Propositio de libro manuscripto Annuae.

Propositio C. Fesztetits circa librum defuncti canonici Kertselits inter alios academiae Zagrabiensi donatum, cui titulus: Annales regni Croatiae.

Notum est excelso consilio, defunctum canonicum Kertselits adeo amantem litterarum fuisse, ut raro munificentiae exemplo libros et secretissima quaeque manuscripta, multis impensis, fatigiis et sumptibus conquisita in publicos academiae Zagrabiensis usus locaret.

Horum peculiaris cura excelso consilio et competit et incumbit. Praeterquam enim, quod censura et educationis iuventutis inspectio excelso consilio concredita sit, adeoque intersit, ne malis quibusdam ex fontibus venena in publicum dispergantur; ea adhuc permovere debet ratio, quod inter illa manuscripta multa Ritteriana sint, quae altiorum etiam dicasteriorum attentionem meruerunt, immo haec donatio ipsa manipulationem consilii hujus regii ingressa est.

Hac et me officii mei commonuerunt, ut indignum commissionis studiorum commembrum, excelsi consilii vigilantiam quoad librum Kertselitsii manuscriptum: Annales regni Croatiae, interpellarem. Hunc librum sigillo munitum non nisi post fata ipsius aperiendum tradidit academiae secretissime conseruandum. Venia est concedenda seniculo decrepito et continuis infirmitatibus penitus exhausto, qui corrigendo operi huic impar, proprii partus sui amore adeo excoecatus est, ut quam plurima posteritati transmittenda, huic libro inesse putauerit.

Exemplo Italiae ad talem librum fabricandum inductus est, ubi etiam secretis privatarum familiarum annalibus publica et privata scandala congeruntur. Liber hic, qui poetarum pixidi Pandorae assimilari potest, misterio suo curiositatem et clamores publici in dies merito auget. Si enim ille finis defuncti domini canonici erat, ut ex suis libris tenella iuuentus vel ipsa vel per institutores suos erudiatur, si conscripti hujus libri finis illustratio historiae erat, privata cum publicis non erant commiscenda. Veritati, quae oculus historiae est, erat insistendum. Duo sunt omnium errorum fontes : ignorantia et mali animi affectus. His conturbata mens omne aequitatis et iudicii fraenum saepe adeo excutere solet, ut nullo religionis, humanitatis, aut status atque decentiae respectu in probissimos quosque ac honoratos viros, victimas passionum suarum, temerarias proterve injiciat manus. Ex nudis relationibus, omnibus probis destitutis, adeo saepe inductus est author, ut anilibus et senilibus fabellis totus liber scateat; fata vero et aerumnae, quas perpessus est, adeo atra saepe bile calamum suum imbuerunt, ut hominem se fuisse plus una vice in contextu historiae, quam et ego ipso adhuc vivente pervolvi, ostendat. Quid igitur aetas ventura ex tam falsis et turbidis fontibus condiscere possit, non video. Ast illud certum est, consulendum esse famae defuncti benefactoris, prospiciendum esse tranquillitati publicae et honori privatorum.

In morte omnes vindictae ac simultates cum humanitate exspirare debeant; vindicare debemus bonam defuncti existimationem a futuri temporis obtrectationibus, qui vel ex hoc monumento aeternam vellicandi memoriae defuncti ansam haberent.

-- 587 --

Restituenda est privata securitas, quae interturbatur, si ex loculamentis academiae Zagrabiensis speciem inquisitionis erigamus, ubi quaevis criminationes extra ultionem post mortem positae sollicite asservarentur et quibusvis libellis fatuosis porta per impunitatem patefieret.

Ratio habenda viventium honoris. Actiones nostrae, in quantum cum bono publico directam connexionem habent, publicorum magistratuum curae subsunt, indifferentes autem cujusvis conscientiae commituntur. Haec libertas partem essentialem socialis felicitatis constituit, in hanc irruitur, si qui se, privata authoritate in publici censores erigant.

Cavendum denique est, ne tenellae iuvenum mentes corrumpantur. Scio asseri, venena praeparata non nocere, dummodo non promiscui usus eorum admittatur. Ast magis interest mala praepediri, quam reparari. Arcta sub clavi libri hujus custodia sufficiens praecautio non est, — non dubitamus de integritate modernorum academiae custodum, — ast, ut eadem solertia eo et ultra annis inomisse observetur, quis credat, qui rerum humanarum vicissitudines novit; majora secreta sunt patefacta et procacia custodis bibliothecae discretio inquietudinem publici certe placare non potest.

Eo igitur concentratur mea opinio, ut hic liber aut flammis consecretur, ut hoc igne ultima humanitatis Kertselitsianae pars absummatur, aut ut aliquorum gremialium consilii censuram subeat; qui conservanda sequestrent, reliqua igni crementur, ne autem describi aut alio fato evulgari possit, omni commissionis sessione usque sequentem obsigilletur.

Hanc opinionem etiam coram altissimo s. s. Maiestatis throno sustinendam, in casu exigente substerno excelso consilio, ad quam eo magis excelsum consilium adduci posse existimo, quam et s. s. maiestas in abolitione Jesuitarum illud singularis humanitatis exemplum dederit, ut privatas societatis historias et secreta monita igne comburi curaverit.

U zemaljskom arkivu: Acta Consilii Croatici.